Professional Documents
Culture Documents
Chong
Chong
Bi ging: Lm sng
thi gian ging: 2 tit
a im: Khoa Chng c BV Bch mai
mc tiu hc tp:
4.2.
Chn on xc nh co git do ng c thuc v ho cht
4.3.
Chn on phn bit co git do cc nguyn nhn khc
4.4.
iu tr co git do ng c thuc hoc ho cht
5. Ni dung:
Mt vi con s (Dch t): T l nhim c ca Vit Nam ( theo nin gim
Bi ging Chng c
1. Chn on xc nh:
a). Lm sng:
Co git t ngt xut hin mt ngi khng c tin s ng kinh l mt hot
ng t ng, khng mong mun ca c, kt hp vi mt thc trn mt bnh nhn
th phi ngh n b ng c mt ho cht, mt loi thuc hay mt c t no . Co
git l nguyn nhn ch yu gy bnh v t vong do ng c.
Co git km vi triu chng c th nh hng tc nhn gy c:
- Cc du hiu sng:
- Cc du hiu v mt:
- Cc du hiu v h hp:
Bi ging Chng c
- H ng huyt gi ng c Iusulin, propranolon, cc thuc ung h ng
huyt.
b). Xt nghim
Cn kim tra cc enzym CPK, AST, ALT; chc nng gan, thn, ng mu cho
tt c bnh nhn
o corboxyhemoglobin, nh hng thuc trong mu
o kh trong mu, in tim, in no, CT scaner kim tra v theo di
2. Chn on phn bit vi cc trng thi co git
Vim mng no, vim no, p xe no, u no
T mu di mng cng, tai bin mch no, ph no
Thiu oxy, h ng huyt, ri lon in gii, nhp tim chm
ng kinh, hi chng thm ru v an thn
Un vn
3. Nguyn nhn gy co git do c cht v thuc
3.1. Cc cht c thng gp:
3. 2. Cc c cht t gp:
Butyrophenon
Thuc dit mui
Chloroquine, Lindane (iu tr gh)
Ch, Lithium, Hydrocarbons
4. Tin lng v cch phng:
Co git ko di, lin tc l nguyn nhn chnh gy t vong v bnh tt
do suy h hp cp thiu O 2, tn thng no, v suy thn cp do tiu c vn
5. iu tr
Mc tiu l bo v ng h hp v ct cn co git
5.1. Trc bnh vin:
- Trnh gy nn
- Ly rng gi, trnh cn phi li, t canun ming
5.2. Trong bnh vin:
a). Thuc ct cn git:
Bi ging Chng c
Phenytoin
Pentobarbital 5-6 mg/kg/gi
Bi ging Chng c
Ng c thuc tr su mi Nereistoxin
PGS.TS. Nguyn Th D
Trng Khoa Chng c-BV Bch Mai
I. i cng
T trc ti nay, loi thuc tr su c ngi ta bit n nh iu nht l Photpho hu c v
tc dng dit tr su hi mnh m ca n, song cng chnh n gy nhiu t vong do ng
c cp v nhiu ng c mn lm cho tt c mi ngi quan tm, nghin cu v xp loi
c III. nhiu nc c quy nh nghim cm s n xut v s dng loi ha cht ny.
Nc ta cng khng nhp nhng loi ha cht Photpho hu c na. Tuy nhin, trn thc t
li xut hin mt loi mi, c qung co mnh m v ang s dng trong nng nghip
nhm dit su cho la, hoa mu v hoa qu. l: Shachong Shuang (SCS), Shachong Dan
(SCD) do Trung Quc sn xut, TmyQsx, hay Netoxin, Vinetox do Cty lin doanh ca
nc ta sn xut, hoc Dimotrin ca Nht, Panda ca M. Tt c u l loi Nereistoxin.
Nereistoxin trong cc phm thng mi dng cho nng nghip trn c nhp vo nc
ta l dng ht, bi phun hay bt d tan trong nc, thng dng v r tin l loi dng bt
gi 20g ca Trung Quc v ca Si Gn lin doanh sn xut - cc mt hng qung co
nhiu v hiu qu tr su v t c ch o ngi. Song thc t li tri ngc hon ton. Tong
thi gian 2002-2003, khoa Chng c chng ti tip nhn 6 trng hp ng c cp v
3/6 bnh nhn t vong. Sau y, chng ti xin trch dn v 6 bnh nhn trn.
II. Su bnh nhn ng c Nereistoxi n ti Khoa Chng c - BV Bch Mai
1. Bnh nhn n, 23 tui, Thun Thnh -Bc Ninh, chuyn n khoa Chng c 1 gi sau
khi ung 1/3 gi (7g) Shachong Shuang vi mc ch da t t. Khm lc vo: BN tnh,
ku au thng v, bun nn, nn, da lnh, v m hi. BN c ra d dy tuyn
trc, ung than hot v gim au bng Atropin Sulfate. Th 20ln/pht, M = 100
ln/pht, HA 95/60, st 37 oC, ng t 3mm, HC 4,4, BC 16600, U 1,8 mmol/L, G =
6,4mmol, ChE 7042, Na 135, K 3,5, Cl 105, CK = 105v, T: 100ln/ pht, xoang
bnh thng, Q +/Q+C =340/397 ms. Ra vin sau 2 ngy iu tr.
2. Bnh nhn nam, 27 tui, Vnh Tuy, H Ni. Ng c Netoxin (Si Gn -Vit Nam) v
t t, ung 1/2 gi (10g) netoxin cng vi ung ru. 20 pht sau, nn, au bng, v
m hi, xe vn chuyn cp cu, a n khoa Chng c trong tnh trng l .
Glasgow 8 im, da lnh ti, v m hi, ng t 4mm, gim phn x t chi, th 30
ln/pht, M = 120ln/pht, HA 80/50 v 70/0, a lng phn mu ti, st 39,5 oC, CVP
= 1, ChE 10800, Amylase 299/4 942. Cc xt nghim chc nng thn, gan bnh thng,
HC = 4,4, BC = 16700. BN c iu tr: RDD, than hot sau ra, truyn dch +
Stilamin, Transzamin, Dopamin, truyn mu. 3 ngy sau, BN hi phc ra vin
3. Bnh nhn nam, 19 tui, Yn Phong -Bc Ninh, ung 1 gi Shashongdan (20g) vi ru,
t t, c gia nh a ngay n BV huyn ra d dy, ung than hot. 1 gi sau, xut
hin co git ton thn, c t NKQ, cho thuc an thn, chuyn v khoa Chng c BV Bch Mai trong tnh trng Glasgow 3 im, da ton thn kiu gin mch, xut
huyt, M = 150 l/ph, HA = 0, SpO 2 75%, ngng th, git c t nhin, xut huyt tiu
ha, chy mu mi, nc tiu sm. Sau 24gi cp cu (truyn dch, thuc vn mch
Sandostatin, thuc bao bc d dy, NKQ, th my), BN ti n trin xu: vn tm, chy
mu, toan chuyn ha, HA 60/40, BC 16100, ChE 10380, CK 29950, T: Bloc NT
cp 1, T m nn gia nh xin v cht.
4. Bnh nhn n, 14 tui, hc sinh, Qu V -Bc Ninh, ung 1 gi Dibazan Nereistoxin t
t. 10 pht sau, xut hin n n, au bng, ti lnh -> BV Qu V ra d dy, ung than
Bi ging Chng c
hot. Ngay lc ra d dy, xut hin co git ton thn. c t NKQ, chng co git,
chuyn n BV Bc Ninh, n khoa Chng c -BV Bch Mai. Sau 9 gi, BN trong tnh
trng ng t dn, lit c h h p, hn m su, HA 50/30, da ton thn dn mch,
phn mu, xut huyt d dy, chy mu mi, toan chuyn ha, Prothoombri < 10%, Hc
3,73, BC 32900. Ti khoa Chng c, iu tr hi sc rt tch cc, th my vi PEEP,
Human Albumine, truyn mu, Dopamin, Dobutamin, Omeprazol nhng bt kh
khng. BN t vong trong bnh cnh suy a tng
5. Bnh nhn nam, 41 tui, Vn Lm -Hng Yn, ung 1 gi Apaschuang (Nereistoxin) t
t. 10 pht sau, nn, au bng, vt v, ku la. 1 gi sau vo BV Vn Lm ra d dy,
ung than hot, truyn dch. 8 gi sau , chuyn n khoa Chng c -BV Bch Mai
trong tnh trng tm ton thn, ngng th, ng t dn, mch ri rc, da lnh. Khoa
Chng c cp cu v hi sc tch cc, tim p li, HA 110/70, CVP = 5, SpO 2 90%,
my c ngc, toan mu, chuyn ha pH 7,1, PCO 2 64, PaO2 83, HCO 3 20,7, BE -20, HC
5,6, BC 3400, ChE 10610, Prothombin 21%, phn c mu, dch no ty c mu hng
khng ng. BN tin trin xu, t vong sau 10 gi nhp vin
6. Bnh nhn n, 26 tui, Hng Yn, ung 1/2 gi N etoxin t t. 20 ph sau, nn, au
bng, a chy, c a thng vo khoa Chng c ra d dy, ung than hot, truyn
dch, mch, huyt p n nh
Trn y l 6 BN (3 n + 3 nam) ng c Nereistoxin, tui t 14 n 41, u sng vng
nng thn sn thuc tr su, mt ngi ung t nht l 1/3 gi, hai ngi ung 1/2 gi v ba
ngi ung c gi. Ba ngi ung na gi v 1/3 gi th sng, cn ba ngi ung c gi
u t vong, chim 50%. Nguyn nhn t vong l suy h hp, tt HA, chy mu v toan
chuyn ha ch trong vng 2-3 ngy. R rng Nereistoxin l mt ha cht tr su gy cht
ngi.
III. Nereistoxin l g?
Trong t nhin, Nereistoxin c tm thy trong tuyn nc bt ca 1 loi c c bit v
Nereistoxin c tc dng gy c cho su la, hoa qu q ua ng h hp tiu ha v tip
xc. Nereistoxin tr thnh thuc tr su do nhiu cng ty trong v ngoi nc sn xut vi
nhiu tn thng mi khc nhau nh trn ni.
Nereistoxin c tn gi khc l Dimehypo, Neretox.
Tn ha hc ca Nereistoxin l 4-N,N-dimethylamino-1,2 dithiolane.
Phn nhm c ca WHO: loi II
LD 50: 192mg/kg ng ung vi chut c
250mg/kg ng ung vi chut ci
316mg/kg ng ung vi th
khoa Chng c, liu t vong i vi 3 BN l 400mg/kg
Dng s dng: Bt, nc, bt ng gi 20g
Sinh bnh hc: Nereistoxin hp thu vo c th qua ng d dy rut, da v ng h hp
Nereistoxin tc dng trc tip trn d dy rut, gy tng co bp, nn, au bng, a chy.
Trn h thn kinh, Nereistoxin tc dng ngng chn hot ng thn kinh c. Thc nghim
a 1mg/kg Nereistoxin vo tnh mch hu qu c 50% chn thn kinh c trong 2 -5pht,
v tip tc s gy ra lit c h hp v t vong trong vi pht. Quan st mch v huyt p sau
truyn tnh mch Nereistoxin thy tim nhanh v gim huyt p tm thu v tm trng. Tuy
nhin, lit c h hp gp nhiu hn suy tim - nguyn nhn t vong nu khng c bin php
iu tr kp thi
Bi ging Chng c
Cc biu hin d dy rut rt sm, xut hin sau khi ung l au bng, nn ma v
a chy, c th c chy mu tiu ha
Trng hp nng:
Triu chng d dy rut nng n, v m hi, gy ra gim th tch tun hon, co git
ton thn, suy h hp, tt huyt p, dn mch ton thn, ri lon ng mu, toan
chuyn ha v suy a tng. T vong do suy h hp, suy tim cp v chy mu nng
Theo di xt nghim:
Ri lon ng mu
Cho than hot 1g/kg + 250ml sch quy u bm qua xng d dy. Nu
cha t c ng NKQ, BN cn tnh th cho ung than hot
2. H tr v bo v ng h hp
t ng NKQ bm bng chn
Th my khi ri lon thc
Th O2 v ht m
3. t ng truyn tnh mch trung ng
o CVP
Truyn dch phn t lng cao khi c sc
Truyn mu khi c chy mt mu
Dng thuc vn mch nng huyt p
4. iu tr toan chuyn ha
Truyn Bicarbonate Natri
Lc mu
5. Thuc gii c
Cobal + Chloride c tc dng tt chut (Huj Zhang - China)
Bi ging Chng c
Neostiguine v 4-aminopyridine c hiu qu th (Shopp RT Dechie ZW
USA 1981)
Dimercaptosucimic acid (DMS) (Ding G -S, Liang Y-Y journal of Applied
Toxicology, Vol 11-No 1)
Tm li, Nereistoxin l thnh phn trong thuc tr su Shachong dan, Shachongchuang,
Netoxin, Vinetox, Dimtin, Panda. Nereistoxin l mt c ht c c tnh cao gy t vong cho
ngi. Thuc ny cn c qun l cht ch, gio dc nng cao nhn thc cho ngi c
s dng. Cc nh sn xut cn thn trng d phng ng c khi a ra th trng qung co
s dng cc loi thuc tr su ny.
Bi ging Chng c
Ng c thuc gy nghin
( Nhm OPI, Heroin v morphin )
PGS. TS Nguyn Th D
Khoa Chng c BV Bch Mai
Thuc gy nghin: thuc phin, codein, morphin v heroin rt d gy ng c cp khi x
dng, c bit nhng ngi lm dng thuc v ph thuc thuc.
C th t vong do suy h hp cp ( ngng th, ph phi cp )
Mt s dn cht opi l thuc gim au, gim ho ( c bit l ho ra mu ) v cm a chy,
dng di ngy c th gy nghin. Ngi bnh thm thuc, tm mi cch c thuc dng.
C thuc li dng qu liu s b ng c cp. Tim chch khng v khun gy nhim
HIV suy gim min dch, vim ni tm mc.
iu tr ch yu m bo thng kh v thuc gim c naloxon ( Narcan ). iu tr cai
nghin c m bo an ton nht cc Trung t m Chng c.
I.
Chn on ng c cp:
1) Chn on xc nh:
Triu chng ng c cp xy ra t 30 - 60 giy sau khi a thuc gy nghin trn vo c
th, ngi bnh c cm gic khoi cm , m m ( i my v gi ), sau i vo
hn m.
Cc du hiu ch yu:
-
Trn bnh nhn tr, c vt tim trch hay nghi lm dng thuc
2) Chn on phn bit:
-
II.
1) Ti ch:
-
Bi ging Chng c
-
2) Trn xe cp cu:
-
III.
Ti Khoa Cp cu v Chng c
Naloxon tip tc truyn lin tc, duy tr 0,4mg/g i ngi ln v 0,01ng/kg 3 pht
tr em.
Th O2 4lt/pht
Bi ging Chng c
3) Theo di du hiu thm thuc sau dng naloxone.
l: ng t gin ( v m hi ), sn gai c, vt v, run c, si bng, nn, tim nhanh, th
nhanh . . .
Cho thm cc thuc ng v an thn, ng thi lp k hoch cai nghin cho bnh nhn.
Bi ging Chng c
Ng c thc phm
Ng c thc phm (NTP) l cc hi chng lm sng xut hin do:
1. Thc phm b nhim cc vi sinh v Ot hoc cc sn phm ca chng (thng gp
nht),
2. Thc phm b nhim cc ho cht c, hoc
3. n phi cc thc vOt hoc ng vOt c c t.(11)
1.5.
Bi ging Chng c
1.12. Cc thc phm khc, cho, sp, canh, nc st, nc mm, tng v cc sn phm.
1.13. Cc sn phm dng cho mc ch dinh dng c bit. 1.2.
t,
Bi ging Chng c
Bi ging Chng c
Trong phm vi ti ny chng ti s ch xin c Op ti cc hi chng NTP c
tnh cp tnh, tc l cc triu chng thng bt u xut hin trong vng 72 gi
(18). Cc trng hp khc bao gm cc hOu qu lu di ca NTP cp, ng c
cc thc phm c cha cc cht c vi hm lng thp nhng gy tch lu liu
khi dng lu, cng li nhng h Ou qu khng km, chng ti khng c iu
kin i su.
Cc triu chng c th ca NTP s ph thuc vo tng nguyn nhn.
Nguyn nhn NTP
Cha y mt na s v NTP c bit tm thy nguyn nhn(41%) (11). Trong
do tc nhn vi khun l 79%; ho cht 14%; virus 4% v k sinh trng 1% (10) v dng
nh cc trng hp khng thy nguyn nhn l do virus gy ra (15).
Ng c thc phm do vi sinh v Ot (13)
Nguyn nhn:
Vi cc thc phm l rau qu, ng cc, ht, sa v cc sn phm : Cc loi t cu,
Bacilus cereus, Campylobacter fetus hoc yersinia enterocolitica.
Ph n c thai rt d b nhim Lis teria, cc thc phm thng gp nht l tht g
khng c nu chn hoc cc sn phm sa b nhim Listeria monocytogenes.
Do nc hoc dng nc ra thc phm : Cc nguyn nhn l E.coli (c loi
sinh c t v xm nh Op), cc loi Shigella, Salmonell a enteritis, Y.
enterocolitica, C.fetus, hoc Vibrio cholera.
Do tht v trng:
k, bo qun lnh khng y hoc v On chuyn khng ng, bnh ngt c kem
hoc c sa-trng v cc sn phm c trng khc b nhim cc vi khun vi s
lng t ti mc c th gy bnh.
o Cc vi khun thng l cc t cu, C.perfringens, B.cereus, cc Salmonella
v Campylobacter jejuni.
C ch:
Theo mt trong hai c ch sau:
Vim d dy rut do xm nh Op:
o Vi khun trc tip xm nhOp nim mc rut, gy thoi ho cc vi nhung
mao v phn ng vim mnh m, biu hin bng a chy phn c mu,
nn, au qun bng v chng bng.
Bi ging Chng c
o Vi khun thng gp nht l Salmonella v E.coli xm nh Op.
Vim d dy rut do c t rut:
o Cc c t ca vi khun ph v c ch v On chuyn nc v cc cht ho
tan qua mng t bo dn ti a chy phn khng c mu, au qun bng,
chng bng v nn.
o Cc tc nhn thng gp nht l cc loi t cu, E.coli sinh c t rut,
Clostridium perfringens, B.cereus v Campylobacter jejuni.
Triu chng:
Cc triu chng thc th khng c hiu v ch yu do mt nc v cc tc dng
ti ch trn ng tiu ho ca c t.
Din bin: Hu ht cc bnh nhn sau vi ngy s hi phc hon ton.
Vic hi v qu trnh n ung v mi lin quan vi kh oi u ca triu chng s
gip hng ti nguyn nhn.
a. Thi gian bnh v b bnh: (*)
Vi khun
bnh
(Trung bnh)
T cu
Bacillus cereus
1-6h
Thay i
1 ngy
8 - 48 h
Gy hi chng nn
1-6h
9h
2 - 10 h
Gy bnh l a chy
6 - 14 h
20h
16 - 48 h
8 - 48 h
3 ngy
1-14ngy
Sinh c t rut
12 - 72 h
3 ngy
1-14ngy
Xm nhOp rut
6 - 36 h
3 ngy
1-14ngy
V. cholera
12 - 72 h
3 ngy
2-14ngy
Shigella
24 - 72 h
3 ngy
1-14 ngy
7 ngy
2-30 ngy
Salmonella
E.coli
(ti 7 ngy)
Y. enterocolitica
24 - 72 h
(ti 6 ngy)
Campylobacter
2 - 11 ngy
3 ngy
2-30 ngy
C.perfringens
8 - 24 h
24 h
8 - 72 h
Bi ging Chng c
b. Cc du hiu sng:
St: Gi bnh l xm nh Op, v d nh salmonella, C.fetus hoc E.coli.
Nhp tim nhanh do st hoc mt dch.
Huyt p h thng do mt th tch ng k (trn 10 % tng th tch)
Nhim Listeria c triu chng st v vim thanh qun.
Cc tc dng ca c t , c bit l mt nc c th ni b Ot o tr em v ngi
cao tui.
c. Da: Da kh v n hi km cho thy tnh trng mt nc.
d. Tiu ho:
au qun khp bng, chng bng, a chy, bng cng ton b, co c bng ch
ng: Gp o hu ht cc trng hp v khng c hiu.
Khm trc trng thy nim mc b vim, mn hoc xt nghim thy c H em: Gi
tc nhn vi khun xm nh Op.
e. ThOn: Lng nc tiu gim cho thy tnh trng thiu dch.
f. Nc v in gii:
Nn, a chy v mt nc in gii theo con ng khng thy c th gy tng
Natri mu (mt nc) hoc h natri (mt natri ton b c th), h kali mu, h clo
mu, h magi mu, hoc h phospho mu.
C th c kim chuyn ho (nn) hoc toan chuyn ho (mt bicarbonat do a
chy).
g. C xng:
Thng gp co cng c lan to v au c.
Nhim listeria c triu chng au c.
h. Thn kinh:
Ng c thc phm n thun do vi khun khng c triu chng thn kinh c
hiu.
Nu c lit vOn nhn hoc lit t trn xung th cn nghi ng nhim Botulium.
Nhim Listeria c triu chng au u d ri.
i. Ngi cao tui v tr em:
Cc triu trng nng hn vi tr em v ngi cao tui mc d t vong do sc v mt th
tch dch him gp ngay c o i tng ny.
Bi ging Chng c
Xt nghim:
1. Xt nghim mu c th thy bch cu a nhn trong mu tng, c bit vi cc vi
khun xm nhOp.
2. Soi phn c th thy bch cu, vi khun gy bnh.
3. Cy thc n, cht nn hoc phn, nh type huyt thanh vi khun, xt nghim c
t (t cu, E.coli sinh c t rut, C.perfringens). Cy mu cho thy vi khun xm
nhOp.
4. ur, creatinin v in gii mu cn c lm nh gi h Ou qu ca mt nc.
Chn on:
1. Khi c nhiu bnh nhn ti vin cng lc t cng mt ni hoc khu vc cho thy
do cng mt ngun tip xc.
2. Khai thc bnh s v vic dng cc thc phm v thi im triu chng u tin
xut hin s gip pht hin nguyn nhn.
3. Cc c gng qu mc xc n h nguyn nhn v ngun bnh t c ngha lm
sng.
iu tr:
a. Nguyn tc chung:
Vic iu tr nn tOp chung gim cc triu chng bun nn, nn v a chy cng
vi vic ch ti kh nng thiu dch v sc.
Vi cc bnh nhn c mt nc nng v sc, iu tr h tr trong c bi ph
dch c ngha sng cn.
Vic phn bit a chy do vi khun xm nh Op hay khng xm nhOp thng
nh hng iu tr.
Cn xc nh thi gian v qu trnh bnh nhn n ung i vi tt c cc thc n
c dng trong vng 48 gi.
Khi c nhiu ca cng xy ra cn phi thng bo cho trung tm y hc d phng.
b. C th:
Gy nn, ra d dy: Ni chung khng cn thit do bnh nhn nn nhiu.
Khng sinh:
o Trong trng hp nghi ng nhim trng do vi khun xm nh Op, cy phn
c th c t l m tnh gi ti 40%, c th ch nh iu tr thc t nh sau:
Bi ging Chng c
Ciprofloxacin, 250 mg, 2 ln/ngy, trong 5 -7 ngy, hoc
Trimethoprim/Sulfamethoxazole, vin 160/800 mg, 2 ln/ngy, trong5 -7 ngy.
o Khi xc nh c nguyn nhn, dng khng sinh tu theo vi khun.
Do virus : (25)
Vim d dy rut do virus xut hin nhiu hn s c pht hin, cc nguyn
nhn c xc nh gm c : Virus Norwalk, Rotavirus, Adenovirus ng
rut, Calcivirus.
Trong hu ht cc ca vim d dy rut do virus, chn o n xc nh gp kh khn
do i hi cc k thuOt chn on tng i phc tp.
Virus Norwalk:
c coi l nguyn nhn ca t nht 1/3 cc v dch vim d dy rut do virus o
M.
Virus chu c nhit, gy bnh o rut non l ch yu; gy gim tiu ho v h p
thu cng vi vim rut.
Triu chng : nn v a chy cp tnh cng vi cc biu hin ging cm, him khi
ko di qu vi ngy.
iu tr triu chng
Rotavirus :
Tn thng : ph hu lp vi nhung mao, lm gim tiu ho v hp thu, thay i
ny c th ko di ti 8 tun.
i tng d mc : Ch yu l tr nh, tr b sa m t b mc hn.
Biu hin : Nn, sau a chy phn nc, ko di trung bnh vi ngy, mt nc
in gii.
iu tr : Bi ph nc in gii.
Do k sinh trng :
Do ng vOt n bo : (7)
Nhiu loi ng vOt n bo c th nhim trong thc phm v gy bnh.
* Amibe :
Bnh Amibe do Etamoeba histolytica gy ra
Bi ging Chng c
Thc phm b nhim : rau qu sng, nc l, thc n b nhim phn c kn amp, qua bn
tay bn.
Nung bnh : 1-14 tun, thng 2-4 tun
Bnh cnh : - l amp (bnh amp i trng):
+ Hi chng l, thng khng st
+ Chn on : Xt nghim phn tm amibe gy bnh.
Bnh amibe ngoi i trng (p xe gan, vim phi, trn dch mng phi): Chn
on : Xquang, siu m, chn on xc nh bng cc phn ng huyt thanh min
dch.
iu tr : Metronidazol hoc cc ch phm.
*Giardia :
ng vOt n bo c lng roi Giardia lambia.
Thc phm b nhim : Thc phm nc b nhim phn ngi v ng v Ot c u
trng Giardia.
Triu chng : bnh 3- 25 ngy; trung bnh 7-10 ngy. Biu hin : a chy, c th
phn m, au qun bng, thng khng c tn thng ngoi rut, bnh thng t
gii hn, c bit o ngi sc khng tt.
Chn on : tm thy nang hoc cc th t dng trong phn (thc hin t nht 3
ln trc khi c coi l m tnh, hoc tm thy th t dng trong dch t trng
hoc trong nim mc sinh thit rut non.
iu tr : Metronidazol, quinacrin, Furazolidol.
Nhim vi nm : (11)
Clavicep purpurea : c trong cc loi ng cc, c bit la mch
+c t l Ergotamin : co bp c t cung, co mch, c th dn ti hoi th.
+ Hin nay him gp.
-Aspergillus (loi A. Flavus v A.parasiticus):
C c t l aflatoxin
Thc phm nhim nm : Cc ht, ht Ou (nh ng, go, la m, Ou
tng, lc, ht bng), thc phm ny thng c o mi trng m, m.
Aflatoxin : cht gy ung th mnh, c bit vi gan.
Ng c thc phm do cht c c sn t nhin trong thc phm.
Bi ging Chng c
Cy c (21,25,6,19 ):
c bit rng ri v d dng nht l cc cht c hot tnh dc l c thy trong nhiu
phn khc nhau ca cy c.
Cc Glycozide tr tim c t cc cy : c trong cy dng a hong ( Digitalis purpurea)
v mt s cy khc.
Pyrrolizidine : c trong cy vi voi (Heliotropium) v mt s cy khc.
Cc alkloid Pyrrolizidine c trong cc cy ny c th gy st, nn, au bng, v cui cng
vng da, c chng, du hiu ca bnh l gan tc nghn tnh mch.
* Cc cy ny c dng ch ch, gia v, ung c ga v cc thuc dn gian .
Cy Ou thin l:(Lathyrus sativus)
Ou ny c bo qun o cc vng c nn i o chu Phi, chu .
Biu hin : Lit dn 2 chi di, lit cng, lit ny c th kch thch dn ti x ct
bn teo c.
c cht : Ngi ta cho l : - amino proprionitrile.
Cy Ou rng nga (Vicia faba)
Cc Glycozide c Cyanua.
Triu trng ng c:
o Ri lon tiu ho: au bng, bun nn, a chy.
10
Bi ging Chng c
o Thn kinh: Chng mt, nhc u. Nng hn c th co cng, co gi Ot, ng
t gin sau hn m.
o H hp: Ngt tho, xanh tm, suy h hp cp, gy t vong nhanh.
Xt nghim: Mu tnh mch ti.
Cht nn v nc tiu c acid cyanhydric.
X tr:
o Gy nn, ra d dy bng dung dch thuc tm 2/1000.
11
Bi ging Chng c
Tc dng : Ng c kiu 2 pha : u tin vi au bng, nn, a chy xut hin
612h sau khi n v thng ht trong 24h. Sau khi bnh nhn n nh 1 -2 ngy,
bnh tin trin vi suy gan, suy th On nng n, t vong cao(30 -50% ) c th lc
mu hp ph.
ng vOt : (25, 6)
Cc:
c t: Bufotalin, Bufotenin, Bufotonin, c trong cc tuyn di da, gan, trng.
Triu trng: Xut hin 1 -2 gi sau khi n:
o Ri lon tiu ho: au bng, bun nn, nn.
12
Bi ging Chng c
C Scombroid
Cc c c m trong tht nh c ng, c thu, c t tch lu dn trong tht c do
c gii phng dn t qu trnh decacboxy ho histidine ca vi khun (ch yu
do Proteus morganii), c t c li n quan ti Histamin, bn vng vi nhit.
Triu chng : 15 45 pht sau n, xut hin cc triu chng c trng ca phn
ng Histamin bc ho, au u, chng mt, au bng, nn, bun nn, a chy. Cc
triu chng ht sau vi gi v khng c t vong.
iu tr : Thuc khng Histamin
Ng c ciguatera
Ch yu do n phi cc c nh c nhng, c ch vng v cc loi c o tng y
bin khc. Khi cc loi c to hn n c nh hn cha mt loi to Lyngbia
majusula th loi to ny c tch ly dn trong tht c v gii phng c t khi
ngi n phi.
Bn cht l c t thn kinh, khng d b bt hot b oi nng hay lnh, gy d cm
(c bit mi, li v hng), nga, cc triu chng tiu ho trong c nn, a
chy. C th c bnh l no, suy h hp v sc.
Cc triu chng thng bt u 12h 30h sau n, thng l triu chng tiu ho
trc tin.
Chn on : da vo lm sng v hon cnh, c th xt nghim nhanh c t trong
mu c bng 1 test n gin.
iu tr : iu tr h tr
Ng c trai, s :
Do n cc ng vOt thn mm c 2 mnh v, cc ng v Ot ny c cha
to
Gonyanlax.
Triu chng : T o mt, ming, t cng sau t o tay v chn, cc biu hin r
sau n 30 pht, kh nut, kh ni, chng mt, au u vng trn, t vong (do suy
h hp), c th km theo nhim khun do cc vi khun c trong s, trai v d ng.
Chn on :
o Khi thy bnh nhn n tht hoc ung nc ca trai, s trc kh i b
bnh.
o C th xt nghim c cht bng quang ph hoc th nghim sinh hc trn
chut.
13
Bi ging Chng c
iu tr :
o Ra d dy, than hot
o iu tr h tr
Cc amin hot mch :
Cc cht : Diamine Histamine v mt s monamine (tyramine, phenylethyl amine
v Serotonin)
Cc thc phm cha cc cht ny :
* Hm lng tng i cao
+ Pho mt (pho mt , pho mt xanh v pho mt Rockpho)
+ Rau (rau bina, c tm)
+ Ru vang (vang kianti, Bourgogne)
+ C : C ng, c thu
+ Men ru, bia.
* Hm lng tng i thp
- C chua
- Gan g, bia, xc xch
- Bp ci mui
- Cc thc n ny lm tng Histamin niu sau ba n.
- C thc n tuy c hm lng Histamin thp nhng c hm lng ng k Histidine, khi
vo c th c chuyn thnh Histamin.
- Cc thc n c th c cha nhng cht c kh nng kch ng t bo mast gii phng
Histamin : trng, du ty, scl a, c chua, cc qu h cam, b oi.
14
Bi ging Chng c
C trong chui, da, qu chui l, qu b, qu m On, c chua v mt s ng v Ot
thn mm (c bit l bch tuc)
- Cc triu chng :
Ri lon v gic, phng rp nim mc ming, bc ho, au u, co tht ph qun, h
huyt p, nn, bun nn, au qun bng, a chy. Cc triu chng thng gim i sau vi
gi. o cc bnh nhn nhy cm, c th dng cc cht khng H1, H2 phng hoc lm
du i.
- Cc Monoamin hot mch b MAO chuyn ho, h men ny t Op trung o rut. Cc thuc
c ch chuyn ho ny lm tng tc dng ca monoamin. Cc thuc. :
Iso carboxazid (marplan)
Phenelzine (Nardil)
Tranyl cypromine (Parnate)
L cc thuc chng trm cm trc y c dng.
+ Cc bnh nhn dng thuc ny cn trnh cc thc n c monoamine
+ Cc bnh nhn c nguy c l bnh nhn Migraine v nga mn tnh, ch yu triu
chng s l p ng v co tht .
NTP do ho cht trong thc phm
Cc cht ph gia:(20, 25 )
Cht bo qun :
2 nhm c dng rng ri khp th gii l Benzoate v paraben.
* Ben zoate:
u in: Phm vi chng vi sinh v Ot, nm rng ri, rt t hoc khng c khi dng
ng hm lng, r tin.
Tc dng c hi him gp v hu ht o ngi hen v nga mn tnh. C th do cu
trc tng t ca Benzoate vi aspirin.
*Paraben :
Methyl paraben, propyl paraben, heptyl parabens.
c dng ch yu trong m phm, cc ch phm thuc c dng ti ch, c
th c a vo cc thc phm nng, cc rau qu c x l, m, du v bt
ngt.
Cc tc dng c hi : hu nh ch c vim da tip xc.
15
Bi ging Chng c
*Sulfite:
Dioxide sulfua, Sulfite natri, Bisulfite natri v kali, Metabisulfite natri v kali, y
l cc cht bo qun v c hng xy ho, b cm trn rau qu.
c tnh: c t vong do sulfite, c th kch thch cn hen, mt thc, sc
phn v, a chy, bun nn v nn.
*Natrinitrit :
Dng trong tht ch bin
Tc dng : gin mch, c pht hin l nguyn nhn ca Hotdog headache)
Cc cht iu v
Tr mui n, cht thng gp nht l Glutamat natri.
Tc dng : L mt cht kch thch, bng vic kh cc, tc dng ln cc receptor v
gic, mt tc dng c lin quan ti tc dng c hi ln cc yu t thn kinh ngoi
vi o ni khc ngoi ming li.
Tc dng ph thuc liu v ph thuc c th.
Hi chng Nh hng Tu :
o c m t ln u tin nm 1968 o M.
16
Bi ging Chng c
Cc cht nhim:( 20, 23 )
Thuc tr su:
Rau v qu c th cha trn b mt d lng ho cht tr su v dit c nguy
him. Hm lng cc thuc tr su trong rau qu ti cao ti mc bo ng trong
khi cc thc phm ng hp c hm lng thp hn nhiu.
Hn 40 % cc thuc tr su l pho spho hu c, trong c Malathion, Parathion,
Daizanon, Dursban ngoi tc dng c ch Cholinesterase cn gy bt thng cho
bo thai v gy ung th.
Cht c mu da cam: Hn hp ca hai thuc tr c 2,4,5 - T v 2,4- D c th gy ung
th. Ngi ta cng thy tc dng gy u no trn chut ca cc cht ny.
Cc Dioxin: C 75 cht c trong nhm Dioxin, l cc Clo hu c c c tnh cao v tn
ti trong mi trng nhiu nm. Ngi ta thy trong cc ng v Ot, cy c v c, c
bit rong cc vOt nui, cy trng, thOm ch trong sa m. C ch gy c: Dioxin gn
vi AND ca t bo lm thay i vic c m, ch mt thay i nh c th nh h ong ln
ln i sng t bo v cc th h t bo sau.
Cc ng v phng x: Bng vic nhim t, nc, thc v Ot, ng vOt ri gy bnh cho
con ngi. C nhiu cht ng v phng x trong phi k n mt cht nguy him nht
trong l phn ng ht nhn l Plutonium vi thi gian bn hu l 24.000 nm.
Kim loi nng:
Ch xut hin trong thc phm c th qua rau qu v tron g sp c nu vi xng
hoc cc ngun b sung canxi c ch t xng, hoc qua nc ngm v nc
vi. c tnh ca ch c nhiu trong c gy ch Om pht trin th cht v tinh
thn.
Thu ngn: C o tng y bin gn ni nhim c th b nhim thu ng n. Nhng
ngi n phi thc n ny c th b m, lit, v ch Om pht trin, c bit o tr em
17
Bi ging Chng c
Ng c ru
(Bi ging cho nhn vin y t c s)
BS V Th Hng
BS ng Quc Tun
B mn Hi sc cp cu
Trng i hc Y khoa H ni
1. i cng
1.1. Ru ung (Ethanol) l cht c tc dng c ch thn kinh trung ng, sau k hi ung
nng ru tng dn trong mu. Tc ng ca ru thay i ty tng ngi v lng
ru ung. Khi ung nhiu ru, biu hin say r trc ht l tnh trng kch thch,
ri lon hnh vi, tc phong, sau bnh nhn i vo tnh trng c ch, li b. Khi nng
ru trong mu cao qu bnh nhn s b ng c ru.
1.2. Ru methanol c s dng trong cng nghip, c th gy cc tn thng nng
thm ch t vong.
1.3. Mt s loi ru lu hnh trn th trng cn c th cha nhiu cht gy nguy hi m
khc nh aldehyt, thm ch cn c thuc su.
2. Du hiu lm sng
Bi ny ch m t ng c ru thc s, l ng c alcool ethylic (ethanol).
+ Hn m : gi hi khng p ng, hoc p ng khi gi ri li nm yn
Giai on sm : th su, mt t, mch p mnh
Giai on mun : th nhanh nng, mt kh, mch nhanh yu, huyt p tt,
ng t gin.
+ Nn. C th sc cht nn vo phi gy ra suy h hp : kh th, th nhanh, tm
mi, th kh kh, lc sc.
+ H ng mu : thng kh pht hin trn lm sng, v cc du hiu ca h
ng mu b hn m do ru che lp. Nu nng c th c co git.
+ H thn nhit : c th nh hng n thn kinh trung ng, c bit l v ma
lnh.
+ Cn ch l mt ngi say ru c th b ng, v c cc tn thng do ng
(chn thng, sc nc, sc bn,...)
3. X tr
3.1. Say ru
1
Sangs Chng c
Cha phi l ng c ru : bnh nhn khng c hn m, gi vn bit, tr li
c, khng c ri lon nhp th.
+ Theo di tht tt, nu i vo hn m phi a i bnh vin ngay.
+ Cho nm nghing an ton trnh tro ngc cht nn vo phi.
+ m, trnh ch c gi la.
+ Cho ung nc ng nu cn tnh.
+ Nu cn tnh, i li c : khng cho iu khin cc phng tin giao thng,
khng cho i mt mnh. Th nhanh, mnh, ni nhiu c th lm cho tnh ru nhanh hn.
3.2. Ng c ru
Khi nghi ng, hoc xc nh mt ngi l ng c ru cn phi chuyn tht sm
n bnh vin.
Vn chuyn : phi cho bnh nhn nm t th nghing an ton trnh bnh nhn
ht phi cht nn vo phi gy suy h hp nng.
Nu c th c :
- Truyn cho bnh nhn dung dch ng Glucoza.
- Tim bp 1 ng vitamin B1.
Vic iu tr bnh nhn ng c ru bnh vin bao gm : cho th my, truyn
dung dch ng u trng, b nc v in g ii, ra d dy v cho than hot. Nu bnh
vin khng thc hin c cc k thut trn th phi s cu ri chuyn ngay n tuyn
chuyn khoa.
Bi ging Chng c
Ng c cp quinine
Quinine l mt alkaloid ca v cy canh -ki-na. N l ng phn t tuyn ca quinidine.
Ngy nay, Quinine ch c dng iu tr st rt khi k sinh trng khng v cc
thuc khc.
1. Chn on:
1.1. Chn on dng tnh;
a. Lm sng:
Hi bnh : ang iu tr st rt bng quinine, hoc c mun ph thai, hoc c l
do t t, c v thuc hoc thuc ri vi.
Triu chng: tai, hoa mt, chng mt, nn ma, ri lon thc, gim hoc mt
th lc, ic mt phn hoc hon ton, nng th d a tm, lnh, h thn nhit, i ra
huyt sc t, lon nhp tim, tt huyt p, hn m, cht do ngng th sau vi gi
n vi ngy.
b. Cn lm sng:
Xt nghim tm quinine trong nc tiu ng vai tr quyt nh
in tim: QT ko di, T dt hoc o ngc, QR S dn rng, blc nh tht cp 1,
khong PR ko di.
1.2.Chn on phn bit:
Vi ng c quinidine hoc chloroquine: triu chng tim mch nng hn, chn
on bng xt nghim c cht.
2. Nguyn nhn:
Ng c thng xy ra do qu liu iu tr st rt, do t t hoc do ung liu cao
vi mc ch ph thai.
3.Tin lng:
Liu iu tr v liu c ca Quinine rt gn nhau( liu iu tr: 1800 mg chia lm
3 ln trong khi liu gy t vong l 1800 mg n 8g). Mt khc, ngay vi liu iu tr cng
c th gy ra nhng ri lon dn truyn c tim. V vy trong qu trnh iu tr st rt bng
quinine cn theo di in tim pht hin kp thi cc ri lon in tim.
D phng: qun l thuc; gii quyt cc nguyn nhn dn n t t.
Bi ging Chng c
4. iu tr
1. Tuyn c s: Gy nn nu bnh nhn cha nn, cha ri lon thc.
Than hot: 1g/1kg cn nng ung km sorbitol 2g/kg cn nng (nu c).
Truyn dch: Glucose 5%, Natri clorua 0,9%.
Chuyn bnh nhn n khoa cp cu gn nht.
2. Tuyn Huyn:
- n nh cc chc nng sng: theo di cc du hiu sng(mch, huyt p, h hp,
in tim), th oxy, truyn dch glucose 5% v natri clorua 0,9%, natri bicarbonate
1,4%.
- nu c suy h hp: thng kh nhn to bng th my vi phng thc CMV, Vt
10 ml/ kg, tn s: 16-20ln/pht,
- Nu tt huyt p: Dopamin 200mg 1 ng, pha vo 500 ml glucose 5% truyn tnh
mch 15 git/ pht( khong 8 g/kg/pht), iu chnh tc truyn duy tr
huyt p mong mun ( huyt p tm thu > 90 mmHg )
- Theo di in tim, pht hin v x tr lon nhp. Truyn kim t c pH
mu t 7,45 n 7,50 c th ngn nga ri lon dn truyn nng ln v phng
c cc lon nhp gy t vong. Khng s dng cc thuc chng lon nhp nhm
1A v 1C...
- Hn ch hp thu c cht: gy nn nu khng ri lon thc, ra d dy 2 -3lit
nc(n khi nc trong).
Than hot 60g km sorbitol 120 g ho trong 100ml nc, ung chia lm 3 ln cch
nhau 1-2 gi 1 ln.
- Tng o thi c cht: Truyn nhiu dch(4 -5l/ngy) glucose 5% v natri clorua
0,9%, lasix 20mg tim tnh mch , duy tr lng nc tiu 4 -5 lt/ngy. Nu i t
hoc v niu cn nhc ch nh thn nhn to hoc lc mng bng.
-iu tr h tr: ch iu chnh cn bng nc in gii, dinh dng, chm sc
ton din.
Chuyn tuyn tnh nu suy h hp m khng c my th, suy thn m khng c
thn nhn to, hoc lon nhp phc tp m khng c my to nhp.
3. Tuyn tnh:
iu tr nh tuyn huyn, nu suy h hp cho th my, chy thn nhn to nu c
ch nh v t my to nhp nu c lon nhp ph c tp
Bi ging Chng c
Ng c cp phospho hu c
I. cng
Thuc tr su phospho hu c (PPHC) l mt trong hai loi thuc tr su thuc nhm
c ch cholinesterse ang c s dng rng ri trong nng nghip. Cc ha cht tr
su nhm clo hu c c hn nh DDT b cm hoc hn ch s dng. Do b thy
phn nhanh thnh cc hp cht v hi v khng tch t cht c lu di trong mi
trng nn PPHC ngy cng c s dng rng ri trong nng nghip(tr su) cng
nh trong nh( tr gin,mui...).Cng v s dng rng ri nh vy nn ng c cp
phospho hu c (NC PPHC) l mt bnh cnh cp cu rt thng gp, chim khong
80% trng hp ng c cp thuc tr su phi vo vin.
Phospho hu c (Organophosphate - O.P) l cc hp cht bao gm carbon v gc
ca axt phosphoric.Cht u tin c s dng dit cn trng l Tetraetyl
pyrophosphate (TEPP). Ngy nay c hng ngn hp cht phospho hu c ra i nhng
vn trn c s mt cng thc ho hc chung:
C2H5O hoc CH3O
O ( hoc S )
P
C2H5O hoc CH3O
O
R
Bi ging Chng c
than hot th thuc tr su ng trong rut s tip tc c hp thu vo mu trong
nhng ngy sau v ko di qu trnh bnh l.
Phospho hu c c chuyn ha v kh c gan bi cc enzyme mono oxygenase.Tuy nhin, mt s phospho hu c nh parathion v malathion khi chuyn
thnh oxon li c c tnh mnh hn cht m nhiu ln.
III. C ch tc dng v c tnh
Acetylcholin l cht trung gian ho hc ti cc synapes thn kinh trc hch ca h
thn kinh t ng ( bao gm c giao cm v ph giao cm) , cng nh ti cc synapes
hu hch ca thn kinh ph giao cm v dy thn kinh giao cm chi ph i cc tuyn
m hi, cc cc tn cng ca cc dy thn kinh vn ng chi phi cc c vn, cc
im ni t bo thn kinh trong no. Sau khi tc ng ln cc receptor c hiu
mng t bo hu synap, Acetylcholin s b thu phn bi acetylcholinesterse( AChE).
Phospho hu c khi vo c th s gn vi AChE dn n phosphoryl ho v lm
mt hot tnh ca ChE. Hu qu l s tch t Acetylcholin ti cc synap thn kinh.S
tch t ny gy ln s kch thch lin tc qu mc cc receptor hu synap(lc
u),sau l giai on kit synap c h thn kinh trung ng v thn kinh ngoi
bin. S kch thch dn ti hi chng cng cholin cp v s kit synap dn n
nhng thay i biu hin ra ngoi thnh cc triu chng bnh cnh NC PPHC. C
hai loi receptor chu tc ng ca acetylcholin: muscarin( hu hch ph giao
cm)v nicotin ( hch thn kinh thc vt v cc im ni thn kinh c vn -cc bn
vn ng). V vy cc triu chng lm sng rt phc tp v tp trung thnh cc hi
chng bnh l khc nhau.
c tnh : liu gy cht cho ngi ln khc nhau ty hp cht : 25g i vi
diadinon,60g vi malathion trong khi ch t 10 n 300mg vi parathion. LD50
ca cc OP cc c thay i t 1,3 mg/kg(Tebupirimfos), 7mg/kg(Phosphamidon v
chlomephos) n 15mg vi Fenamiphos, 13mg/kg vi Parathion. Mt s loi PPHC
c c tnh cao thng gp Vit nam l: Methamidophos(Monitor) - LD50 = 30
mg/kg, Methidathion- LD50 = 25 mg/kg, Monocrotophos - LD50 = 14mg/kg...
IV. Triu chng ng c cp:
Cc triu chng ca ng c phospho hu c t nh n nng bao gm mt ng v ri
lon nh hng, au u, chng mt nhn m, yu c, mt ng vn, my c, run c,
Bi ging Chng c
lit c, a chy, au bng, chn ngc, th rt v ho c m. Co git, ri lon thc, a
i khng t ch, hn m su v try mch l cc biu hin ca tnh trng nhim c
nng. Cc du hiu v triu chng ca ng c phospho hu c s y v d hiu
d nh hn khi xp chng vo cc hi chng:
Hi chng cng cholin cp :
Bao gm trong 3 hi chng thnh phn: hi chng muscarin, hi chng nicotin v hi
chng thn kinh trung ng.
1.Hi chng Muscarin: do tc ng ca acetylcholin kch thch hu hch ph giao
cm, tc dng ch yu ln cc c trn gy co tht rut, ph qun, v c trn bng
quang, co ng t v gim phn x ng t /nh sng, kch thch cc tuyn ngoi tit:
tng tit nc bt, dch rut, m hi, nc mt, dch ph qun... Bnh nhn b tc
ngc, cm gic chn ngc, kh th, au bng, bun nn, nn, a chy, a i khng t
ch. Khm thy tnh trng suy h hp, lng ngc cng km di ng, phi nghe r ro
ph nang gim, c nhiu ran m, i khi c ran rt. Trn tim mch c th thy nhp
chm xoang, gim dn truyn nh tht, ri lon nhp tht.
2.Hi chng Nicotin: do s tch t ca acetylcholin cc bn vn ng dn n ri
lon s kh cc ca cc c vn gy git c, my c, co cng c, lit c bao gm c cc
c h hp; kch thch h thn kinh giao cm gy ra: da lnh, xanh ti (do co mch),
mch nhanh, huyt p tng, v m hi, dn ng t.
3.Hi chng thn kinh trung ng :
Lo lng, bn chn, ri lon thc, ni kh, tht iu, nhc c ton thn, hn
m mt cc phn x.
Ng c nng: c ch trung tm h hpv tun hon dn n suy h hp ,try
mch, co git, hn m su.
Hi chng Muscarin vi biu hin chnh l co tht v tng tit ph qun l hi chng
xy ra sm nht v tt c bnh nhn NC PPHC. Cc hi chng Nicotin (vi lit c )
v hi chng TKTW thng ch gp trong cc trng hp nhim c nng.
Hi chng trung gian :
L hi chng lit c type II do tc gi ngi Srilanca t tn nm 1987 vi cc c
im sau:Bt u t 24-96 h sau nhim c, khi cc triu chng cng cholin c
gii quyt. H/c bao gm: lit cc c gc chi, c gp c, cc c h hp v cc c do cc
Bi ging Chng c
dy thn kinh s chi phi, lit mm, gim phn x gn xng. Lit khng p ng vi
iu tr atropin v PAM, i hi thng kh nhn to khi c suy h hp. Hi chng ny
c th chnh l hu qa ca s kch thch qu mc ko di cc receptor nicotin dn
n pha " kit"ca h/c nicotin trong khi iu tr tt h/c muscarin bng atropin.
Hi chng bnh l thn kinh ngoi vi mun :
Xy ra 8-14 ngy hay mun hn sau NC PPHC. Bnh cnh bao gm: yu c, lit c,
chng mt mi, chut rt, km vi cc ri lon cm gic ki u t b kin b , thng
bt u u chi, c th tin trin n lit ton thn v cc c h hp gy suy h hp
v t vong. Bnh thoi trin sau vi thng n vi nm, teo c nhiu, phc hi chm v
khng hon ton. C ch sinh bnh l do cht cc si tr c thn kinh. Hi chng ny
rt him xy ra.
Tin trin:
Trong NC PPHC, hi chng cng cholin xy ra rt sm nhn chung thng l
trc 12 gi sau nhim c, c th vi giy sau nhim ng h hp, vi pht n vi
gi sau nhim c ng tiu ha; nhi m c ng da mc nh c th n mun
hn. Trong hi chng cng cholin th hi chng muscarin thng n sm nht v
l hi chng trung thnh nht, ngha l lun lun xy ra. Hi chng nicotin v hi
chng thn kinh trung ng thng ch xy ra khi nhim c trung bnh hoc nng.
T vong thng xy ra sm trong ngy u tin nhng cng c th xy ra trong
nhng ngy sau. Khong 50% t vong c nguyn nhn trc tip l suy h hp. C
nhiu nguyn nhn dn n suy h hp: tng tit v co tht ph qun, lit c h hp,
c ch trung tm h hp, bi nhim phi trong nguyn nhn co tht v tng tit
ph qun chim hng u nhng li c th khc phc c nhanh chng vi liu
atropin thch hp.
Hi chng cng cholin c th tn ti hng tun hoc lu hn . Vi iu tr liu PAM
thch hp hi chng ny s rt ngn thi gian tn ti trong vng vi ngy(1 -4 ngy).
Hi chng trung gian xy ra vo ngy th 2 -6 sau nhim c, khng p ng vi
PAM v atropin, iu tr cn thit duy nht l th my nu lit c dn n suy h hp.
Thng khng c t vong nu c bo m h hp v hi phc hon ton sau 1 -2
tun.
Xt nghim:
Bi ging Chng c
Tm c cht trong nc tiu, trong dch d dy, trong mu bng phng php
sc k lp mng v sc k kh.
XN enzymcholinesteraza hng ngy theo di tin trin ca bnh, phn loi
nng lm cn c iu chnh liu PAM dng cho bnh nhn. C hai loi
enzym cholinesterase: acetyl cholinesterase ( cholinesterase hng cu) , Butyryl
cholinesterase (cholinesterase huyt tng).
hng cu, t chc thn kinh, phi, lch v cht xm ca no; c nhiu tc
gi cho rng phn nh trung thc mc ng c hn; nhng tc phc hi
chm (2-3 thng); k thut xt nghim cng c nhng kh khn nht nh lm
cho kh p dng lm sng.
o Cholinesterase huyt tng (butyro choliesterase) c trong huyt
tng, do gan sn xut, nhng cng tm thy t chc thn kinh, ty,
tim v cht trng ca no. Thay i hng ngy ln, v b nh hng bi
bnh gan, vim mn, suy dinh dng, mocphin, codein, succinylcholin
v phn ng qu mn. Gim nhanh trong nhim c cp v phc hi
khong 10% -20% mi ngy khi bnh nhn c iu tr Pralidoxime
(PAM) y . c im ny cng vi k thut xt nghim n gin
hn cholinesterase hng cu n n c dng theo di tin trin trong
qu trnh iu tr v l c s iu chnh liu PAM.
in tim: ghi in tim v theo di trn monitor pht hin ri lon nhp.
Cc xt nghim khc : cng thc mu - ur - in gii mu Transaminase
mu,
Bi ging Chng c
NC PPHC nng
Bi ging Chng c
3.Cc bin php chng c c hiu:
3.1 Hn ch hp thu: Ra d dy l bin php gim hp thu hiu qu khi ng c
PPHC ng ung.Nc ra d dy phi c pha 5 -9 g mui n cho mi lt Vi than
hot pha vo 2-3 lt nc ra u tin, lng nc ra d d y ch cn khong 10lt tr
xung. C th cn ra li ln 2 sau khi trng thi bnh nhn n nh.
Nu nhim c ng h hp: nhanh chng a bnh nhn ra khi vng c kh c
n ni thong mt.Ci b qun o nhim c. Nu cn c th thng kh nhn t o
tng thng kh.
Nhim c qua da: tm ra v gi u cho bnh nhn bng x phng.
3.2.Thuc gii c c hiu :
Atropin l thuc i khng tc dng Muscarin v tc dng ln h thn kinh trung
ng ca O.P. N lm gim cc tnh trng: tng tit ph qun, nc bt, m hi, lm
mt au bng, bun nn, nhp chm v cm gic chn ngc, lm gin ng t. Atropin
khng c tc dng trn lit c v suy h hp bnh nhn ng c nng.
Mc ch s dng Atropin l to ra mt tnh trng thm Atropin nhm xo h t cc
triu chng ca h/c Muscarin song ch yu l lm tit v ht co tht ph qun. Gin
ng t, mch nhanh, da hng m c s dng nh nhng yu t tham kho ca tnh
trng ngm thuc hn l mc ch iu tr. V cng cn nh rng mch nhanh, gin
ng t c th l triu chng ca hi chng nicotin. ng dng Atropin thng l
tim tnh mch chm, liu thp c th tim di da v liu cao c th c truyn tnh
mch lin tc.
Liu lng Atropin rt thay i t vi chc mg ti 20g trong c t i u tr, ph
thuc liu O.P v p ng ca bnh nhn vi Atropin . : bt u bng tim 2-5 mg tnh
mch nhc li sau 5, 10 pht mi ln n khi t c tnh trng thm Atropin. Tm
dng cho n khi ht du thm th tnh thi gian v liu atropin dng t suy ra
liu cn thit duy tr du thm.
V thi gian: tnh trng thm Atropin phi c duy tr cho n khi tt c O.P hp
th c chuyn ho ht thng t vi ngy n hng tun. Gim liu dn theo
nguyn tc dng liu thp nht duy tr c du thm . Ngng atropin khi liu duy
tr gim ti 2mg/24 gi.
Tc dng ph ca Atropin: Qu liu Atropin gy st, da nng, th rt, kch thch
(sng nh), ng t gin v mt phn x, kh cht tit gy tc m.
Ng c Atropin a li nhiu nguy hi m :
Bi ging Chng c
+ Lm bnh nhn ri lon thc, gi lit c lm nhm vi triu chng NC PPHC
nng ln.
+ Lm kh qunh m dn n tc m, xp phi gy suy h hp .
+ Tng nhp tim, tng nhu cu oxy c tim dn n nguy c lon nhp, tru mch.
+ Lit rut gy chng bng cn tr h hp lm nng thm SHH.
Tt c lm cho tnh trng bnh nhn nng ln v li c chn on l NC PPHC
nng do tng liu Atropin v PAM v c th dn n lon nhp, ngng tim do ng
c Atropin .
trnh ng c atropin c t h p dng bng im atropin theo di phn bit gia
ng c v thm atropin nh sau:
Triu chng
Thm atropin
im
Ng c atropin
im
khng nhng cn
m kh c khng ht
ph qun
m long
ng t
3-4 mm
> =5 mm
Da
hng m
nng
Mch
80 - 100
.> 100
tinh thn
bng
mm bnh thng
Cu bng quang
khng
Bi ging Chng c
Hu ht cc tc gi u cho rng Pralidoxime l thuc c hiu cn c s dng
trong iu tr NC PPHC .Tuy nhin cch s dng v liu lng c khc nhau:
Namba v CS 1971, Borowitz 1988, de Kort v CS 1988 : PAM c th hiu qu hn
khi oc dng trong 24-48h u, song n vn c hiu qu 2 -6 ngy sau nhim c ,
nht l nhng bnh nhn nhim c nng .
Mt s tc gi tim TM 1g trong 10 pht, nhc li mi 6 -8h trong 24-48h. Mt s
dng liu 1-2g tim TM hoc truyn TM vi 250ml NaCl 0.9% tr ong 30 pht, nhc
li sau 1h v sau 6-12 h nu vn c lit c v hn m .
Thompson cho rng truyn TM lin tc 500mg/h tt hn l tim TM .
Farrar 1990 truyn duy tr 9 -19mg/kg/h ngay sau liu u 25 -50mg/kg pha trong
dung dch NaCl 0.9%.
Thi gian dng: nhiu tc gi cho l phi dng sm v PAM ch c hiu qu trong 24 48h u sau nhim c.
Tuy nhin mt s khc li cho rng cn phi dng ko di v:
Mt s thuc tr su (parathion) gy s gi ho chm (slow aging) ca ChE
Khi ung mt liu ln th PPHC ng trong rut cn c hp thu dn
trong nhng ngy sau
Mt s OP tan trong m nhiu --> gii phng dn trong nhng ngy sau.
Wadia v Amin cho rng c th cn truyn PAM trong 4 -6 ngy v ti 22 ngy c
bit l cc trng hp nh im O.P tan nhiu trong m nh Fenthion.
Thomson (1987): Truyn TM 0,5g/h duy tr c nng > 4mg/L trong huyt tng,
l nng c coi l ti thiu c tc dng bo v chng li c tnh ca O.P. Nng
Pralidoxime gim xung nhanh chng <4mg/L tr ong vng 1,5-2h sau tim TM
1g bolus.
Ti A9, t 1996 p dng 1 phc s dng PAM liu cao thch hp trong PAM
c chnh liu theo nng ChE v cc h/c lm sng. phc em li hiu qu
cao: gim t l t vong ca ng c PPHC t 10% (1995 ) xung cn 2%(19992000).Phc c trnh by di y.
Nguyn tc s dng PAM :
- Dng cng sm cng tt, liu cao ng lot ngay t u.
- Truyn TM lin tc.
- Liu dng, thi gian s dng s c iu chnh theo p ng ca tng
bnh nhn: triu chng lm sng, liu atrropin, s thay i hot tnh ChE.
- Gim liu khi kim sot c h/c cng cholin
phc s dng PAM
Bi ging Chng c
* Ngay khi c chn on xc nh v phn loi lm sng :
+ Nng ( v nguy kch ) : Tim TM 1g trong 10 pht ri truyn TM
0.5-1g/h cho n khi thm Atropin hoc c kt qu ChE
+ Trung bnh : Tim TM 1g trong 10 pht ri truyn tnh mch 0,5g/h
cho n khi thm Atropin hoc c kt qu ChE
+ Nh : Tim TM 0,5g trong 5 pht ri truyn TM hoc tim TM 0,5g/2h
* iu chnh PAM theo kt qu ChE hoc theo liu lng Atropin nh di y:
(ly kt qu ChE lm cn c chnh).
+ Nu Atropin > 5mg/h v/hoc ChE < 10% gi tr bnh thng ti thiu ( gtbt tt):
tip tc truyn 0,5g/h
+ Nu Atropin 2-5 mg/h v/hoc ChE 10-20% gtbt tt tip tc truyn 0,5g/mi 2h
+ Nu Atropin 0,5-2mg v/hoc ChE = 20-50 tip tc truyn 0,5g/mi 4h
+ Ngng PAM khi Atropin < 4 mg/ 24h v ChE > 50%
Chn an qu liu PAM khi:
c tnh ca PAM :
- PAM c t c tnh, liu 40,5g trong 7 ngy hay 26g trong 54h c dng m
khng c tc dng ph xy ra (Namba v CS 1971).
- Tim nhanh qu 500mg/1pht c th gy ra nhp nhanh, co tht ph qun, tru mch,
nhn m, chng mt, au u, nn, cng c v lit c thong qua .
-
nng cao PAM c th c ch hot tnh ChE (th nghim trn ng vt). Tuy
nhin, tc dng ph ny trong nhng liu iu tr rt t hoc khng gp ngi.
Nhng nghin cu ngi cho thy PAM c mt ch s iu tr cao. Nhng liu
ln ( truyn TM lin tc 0,5g/gi) dng cho nhng ngi tnh nguyn trong thi k
di khng thy gy c.
10
Bi ging Chng c
Ng c ma ty nhm Opioid
I. i cng
Ma ty l mt vn nhc nhi ca xh trong nhiu nm qua.
Ma ty th/dng l pi, trong ph/bin nht l morphin v heroin. D
Cc kh/nim c bn
-
t/2 (gi)
TD (gi)
=10mg MSO 4
2-10mg,TB/TM
60mg, ung
1,5 2
4-5
60mg, ung
2,9
4-6
120 mg
3mg, TB/TM
1,5 2
3-4
3 mg
65-100mg, U
3,5
2-4
240mg
5mg, ung
12-14
6-8
240mg
0,05mg, TB/TM
2-4
50-60ph TM
1-2 gi TB
0,125mg
Meperidine
50-100mg, TB/TM
3,5
2-4
80-100mg
Methadone
5-15mg, TB/TM
15
36-48
80-100mg
2-3
Thuc
T nhin:
MSO4
Codein (Methylmorphine)
Bn tng hp:
Heroin (Diacetylmorphine)
Tng hp:
Propoxyphene
Diphenoxylate
Fentanyl
Kch thchc ch
Pentazocine
30mg, TB/TM
50mg, ung
Nghin opioid l hin tng phi lin tc tng liu t c cng mt p ng sinh l.
Nu t ngt ngng dng opiat, lng enkephalin ni sinh khng gy kch thch thn kinh,
tnh trng kch ng vi cc triu chng thiu thuc.
II. Biu hin lm sng
C th sau chch, ht, ht hoc do ng qua da.
Do i dng thuc sang ngi bn khc.
Do tng liu t khoi cm.
Bi ging Chng c
Do t st hoc b mu hi.
Tr em c th b tai nn
Nhng ngi khng nghin ma ty c th ng c ng ung do c tnh (t t) hoc do
tai nn iu tr.
1. c ch thn kinh trung ng
-
2. ng t co nh
-
3. c ch h hp c th gy t vong
-
L c im th ba ca ng c opioid.
Bi ging Chng c
Nhu ng rut gim trong khi trng lc cc c tht tng dn n hp thu thuc rt chm v
lm cho thi tr thuc qua ng tiu ha c th chm ti 27 gi sau khi ung.
6. Cc bin chng khc ca NC opioid
Tiu c vn, h ng mu, tng t hn nhit...
III. Xt nghim
Nng heroin trong mu khng c gi tr nhiu v lm sng nhng c th pht hin c
trong vng 36 gi. 6-MAM c thi gian bn thi trong mu ngn (38 pht) nhng c th pht hin
trong nc tiu bng phng sc k v l bng chng s dng heroin.
iu tr
1. Hi sc tim mch:
Dng vn mch cho cc bnh nhn tt HA. Theo di st tng gnh th tch, ch nh gi
lng dch vo v ra. Sau khi bnh nhn n nh c th chp phim X quang ngc.
2. Hi sc h hp:
t NKQ nu c ch nh. Naloxone TM 0,8 -1,2mg, tim li cch mi 5 pht cho ti khi
bnh nhn tnh, th li tt. Tt HA iu tr bng vn mch. Khng truyn nhiu dch bnh nhn
ph phi. Nu tnh trng bnh nhn n nh chp X quang phi v lm kh mu theo di. Theo
di lin tc in tim. Dng xy v c th phi th PEEP. Digitalis v li tiu khng c nhiu tc
dng v l ph phi cp tn thng.
3. Naloxone
Naloxone l cht gii c c hiu c tc dng c ch c 4 loi receptor pi (mu, kappa,
sigma, delta). Nhanh chng dng naloxone thng cu c bnh nhn ng c pi.
Liu dng
1) Liu thng c hiu qu trong iu tr cp cu l 1 n 5 ng (0,4 -2mg) tnh mch. nh
gi im Glasgow hoc thang im hn m khc. Nu khng c tc dng, dng thm 1
liu 2mg tnh mch (dng cch 2-3 pht cho ti tng liu 10mg). Nu c p ng 1 phn,
tim TM cch 15 pht cho ti khi bnh nhn tnh, th c hoc khng c ci thin thm.
Nu c p ng, bt u truyn tnh mch naloxone.
Bi ging Chng c
2) Phc liu truyn tnh mch lin tc h i phc tc dng gim au gy ng c
Goldfrank v cng s xut. Truyn tnh mch 4 mg naloxone/lt vi tc 400 g/gi
(0,4mg/gi). ngi ln, dng 4 mg/1000m l Glucose 5% truyn 100 ml/gi
Phc iu tr cp cu
ng c cp pi
Hn m
Th chm, ngng th, SHH cp
ng t co nh
Tt HA
Vt tim chch
Bp bng xy 100%
Naloxone 0,4 mg tnh mch
Bn tnh, t th c:
-Theo di
-naloxone
0,4 mg mi 20-60 pht
theo lm sng
- xy 4 l/ph
-Truyn dch g5%,
nacl 0,9%, m bo
HA
p ng 1 phn:
-bp bng
hoc th
myliu
qua mt
Qu
ma n
tu
-truyn dch: g5%,
nacl0,9%
-naloxone 0,4 mg tm/30
pht.
Khng p ng
-t nkq
-th my
ippv Peep
Bi ging Chng c
Ng c kh CO
BS. B Hng Thu
Khoa chng c :BV Bch Mai
I.i cng v CO
1. T l mc:
Bi ging Chng c
5.Pht hin v nh lng:
Trong giai on ng c cp, HbCO c n h lng bng my quang ph k
(spectrophometri ).
Chn on xc nh ng c CO da vo t l HbCO > 10%. Nhng ngi ht thuc c t
l HbCO cao t 3 - 8%, thm ch n 15 % ngay sa u khi ht thuc. nhy ca HbCO
rt cao nhng c hiu thp.
nh lng CO cho kt qu ng tin cy, n c nh lng bng s hp ph tia cc tm,
kt qu c o bng mmol/100ml hoc ml/100ml. chuyn n v mmol% thnh
ml%, ta c cng thc sau:
CO ml% = mmol% x 2.24
bo ho HbCO c tnh theo cng thc sau:
HbCO% = T l ca CO ( ml% )/ 1,39 x nng Hb(g%)
Khi c kt qu phi ch n thi im ly mu so vi thi gian b ng c v thi
im ht thuc cui cng ngi ht thuc l trc khi b ng c.
Khi HbCO > 10% khng nh chn on ng c CO.
II. Triu chng ca ng c cp
1. Ng c cp c th gp trong cc m chy ln v gy t vong nhanh chng.
Khi u biu hin bng au u, mt m i, chng mt, bun nn, nhn m, ri lon hnh
vi km theo cm gic sng khoi, nng hn c th dn n hn m. Chn on da vo:
Hi bnh: hi bnh nhn v nhng ngi xung quanh: ng c thng xy ra vi
nhiu ngi sng trong cng mt nh, v c th c nhng du hiu nh t nhng ngy
trc nhng khng c pht hin. Nhng vt nui trong nh l nn nhn ca ng
c CO, c th b cht nh ch, mo. Cn hi trong nh c dng l si khng, bp
than, hoc sa cha tng hm? Mt hon cnh khc c th g y ng c nh l ht
khi ca ng c t, xe my (i khi l mt hnh thc t t).
nh lng CO hoc HbCO khi bnh nhn n bnh vin hoc sau khi th oxy th
t l HbCO v CO c th bnh thng.
Dng nng hoc hn m:
o
thng gp khi b nhim c lu hoc ngi gi b suy tim hoc suy h
hp. N thng gy tn thng no, c tim v h c.
Tn thng thn kinh trung ng :
c biu hin bng hn m tng trng lc c, thi gian v mc hn m rt thay i.
C cc du hiu ngoi thp.Mt s bnh nhn hn m c th hi phc nhanh chng,
mt s khc c ci thin thong qua v khng hon ton, tin trin nng ln tun
th 2 ( Hi chng khong - syndrome postinterval) dn n di chng thn kinh hoc
tm thn. C ch do tn thng cht trng c a no vng hi m theo kiu mt
myeline v c pht hin bng chp ct lp no. Di chng lm sng thng gp l
nhng vn ng bt thng, tng trng lc, tn thng h thn kinh cao cp, cm v
m v.
Tn thng c tim: ph thuc vo nhu cu oxy v c tim chim 75% lng oxy mu
lu hnh trong khi cc c quan khc ch chim 25% lng oxy.Tn thng c tim
c biu hin trn ECG bng thiu mu c tim, lon nhp ( chim 5 6 %) . Nhng
ri lon ch yu l ri lon ti cc, thay i ca sng T v o n ST . N c th gy ra
thiu mu di ni tm mc hoc thiu mu di thng tm mc, hoc on ST
2
Bi ging Chng c
chnh ln hoc chnh xung di ng ng in n thun. Nng hn biu hin
bng tru mch v ph phi cp. Ph phi cp l phi hp c ph phi cp tn thng
v ph phi huyt ng. nhng bnh nhn b bnh mch vnh trc c th gy ra
nhi mu c tim.
Tn thng c c biu hin di dng tiu c vn (rhabdomyolyse). C ch do p
vo mch mu v thn kinh. Nn tm mt cch h thng nhng du hiu ca tiu c
vn nh: c cng, tng th tch, mt mt hay nhiu mch ngoi vi. Xt nghim thy
CPK, transaminasse, amylase tng. i khi kh c th phn bit c l do thiu oxy,
do t th nm sau hn m hoc do ng c CO gy ra.
Bng 1. Triu chng theo nng CO
% CO trong
khng kh
35 ppm
50 - 100
100
100 - 200
Thi gian
tip xc
Khng x
Khng x
Khng x
Khng x
% COHb
3,5
5
10
10 - 20
200 -300
5-6
20 - 30
400- 600
700-1000
1100 - 1500
1600 - 3000
> 4000
4-5
3-4
1,5 - 3
1 - 1,5
Vi pht
30 - 40
40- 50
50 - 60
60- 70
Triu chng
Khng
au u nh, gim kh nng lm vic
au u nh, kh th khi gng sc nng
Kh th khi gng sc va, hi hp, au u vng
thi dng
au u nhiu, ngt, chng mt, nhn m, bun
nn v nn
Chng mt, tht iu, l ln, mt thc
L ln, tim nhanh, th nhanh, hn m, co git
Cheyne stokes, hn m, co git, shock, ngng th
Hn m co git, suy h hp, tru tim mch
T vong
Nng
Triu chng
au u
Bun nn
Chng mt
au ngc
Kh tp chung
Nhn m
Kh th khi gng sc nh
au ngc
Hi hp
Mt nh hng
Du hiu
Nn
Mch nhanh
Th nhanh
Hoi t c
Tht iu
Co git
Hn m
Ri lon nhp tim
Tt HA
Thiu mu c tim
Phng da
Bi ging Chng c
2. Sinh ho:
Tng ng huyt
Ngi gi: c th khi u bng tnh trng ln ln, i khi c du hiu thn kinh
khu tr lm nhm chn on.
ph n c thai: Khng c s tn ti song song gia mc nng ca m vi mc
nng ca thai nhi. Trong thi k u, thiu oxy ca thai c th gy ra thai cht lu hoc
gy ra d dng bm sinh. giai on cui ca thi k c thai, ng c CO gy ra thai cht
lu hoc bnh no cho thai. Tuy nhin , ngi ta c th gp thai nhi pht trin bnh
thng nhng trng hp ng c nhe hoc trung bnh.
Mt nguyn nhn ng c c bit cn ch l ng c kh chlore mthylene v kh
dichloromethane. Nhng dung mi ny s c chuyn ho mt phn trong c th th nh
CO. Hai loi kh trn c s dng trong cng nghip v trong hi ho ( ty tranh ), n
thng c s dng trong nhng ni km thng kh v c th gy ra ng c kh CO
nng.
III.Chn on
1. Chn on xc nh
- Khai thc bnh s
- Khm thc th
- HbCO mu. Ch nng COHb khng tng quan vi lm sng v di chng thn
kinh
2. Chn on phn bit
- Ng c nh: d lm vi cm cm nht l v ma ng. Sau 4 gi tip xc CO
200ppm COHb 15 - 20% au u. CO 500 ppm bun nn
- Ng c va: d nhm vi ng c thc n (bun nn, nn); au tht ngc khng n
nh
- Ng c nng cn phn bit vi cc nguyn nhn gy hn m v co git khc.
- Mu anh o xut hin khi tip xc qu nhiu (2 -3%). y l du hiu t nhy
IV.Di chng ca CO
- Sa st tr tu
- Tm thn
- Parkinson
4
Bi ging Chng c
- Lit
- Ma vn
- M v
- Bnh l thn kinh ngoi vi
- Bt lc
Tn thng thn kinh xut hin 2 - 40 ngy sau nhim CO
+ 1 thng k trn BN ng c c th oxy 100% trong ICU 14% sng st c tn thng
thn kinh khng hi phc
+ 1 nghin cu 2360 BN ng c CO thy 3% sa st tr tu v Parkinson sau 1 nm
+ 1 nghin cu trn 63 BN b ng c nng 43% gim tr nh, 33% thay i v tnh cch
sau 3 nm theo di.
V. iu tr:
Chin lc iu tr khng da vo nng HbCO, m da vo tnh trng c b mt thc
lc u hay khng?, tnh trng hn m, cc yu t tin lng nng, v vo cc di chng
thn kinh.
1.
Nhanh chng a nn nhn ra khi ni ng c:
cho php HbCO phn ly nhanh chng. Trong khi ko nn nhn ra khi vng b ng c:
ngi cu nn phi lu mang mt n phng c hoc eo khu trang m, phi phng
kh nng n ca khng kh giu CO.
2.Th oxy :
S phn ly ca HbCO c thc y di oxy liu php, v vy cn cho th oxy cng
sm cng tt, cho th oxy ngay sau khi ly mu nh lng HbCO.
- Th oxy 100% n khi COHb < 2%, i vi BN c thai th duy tr 2 gi sau khi
COHb v 0 nhm ko di thi gian thi tr CO t thai nhi
iu tr oxy ng p( ONB ) l bin php u tin. oxy c s dng di dng masque
hoc lu oxy tr em. Liu php oxy cao p ( OHB ) ch nh cho ph n c thai, hn m
( c tc dng lm tng p lc ring phn ca oxy, lm tng s phn ly HbCO, lm tng s
khuch tn ca oxy trong mu v lm cho t chc s dng oxy d dng hn.
3. iu tr triu chng:
- Nu c suy h hp cn t ni kh qun, th my.
- iu tr HA tt, t catheter, dng thuc vn mch tu theo mc ca ri lon huyt
ng.
- Theo di chc nng sng c bn,
- lm kh mu
- iu tr toan chuyn ho ch khi pH < 7,1. Tnh trng toan gip ng phn ly xy
dch chuyn v pha bn phi thun li cho gii phng xy cho t chc
- 4. Phng ti pht:
gio dc bnh nhn. V sinh ni v mi trng lao ng
VII. xy cao p trong ng c CO
1. C s ca iu tr
- Gim thi gian na i sng: Nu th O2 100% thi gian trong vng 40 pht nu
HBO 2,5 atm th thi gian ch cn 20 pht (4 -86 pht). Tng O2 ho tan ln 10 ln
- Cung cp O2 cho t chc di dng ho tan trong plasma
Bi ging Chng c
- Gy co mch no tc th trong khi vn duy tr c O2 cho t chc no
- Ngn chn s tng hp cc gc t do t hin tng peroxidation ca m trong t bo
no do ng c CO.
2. Ch nh:
- Ngt
- Hn m
- Co git
- GCS < 15 im
- C du hiu thn kinh kh tr hoc COHb > 25% (mt s >40% v > 25% nu km
theo: co git, lon nhp tim,di chng) hoc COHb > 15% ph n c thai
- Thiu mu c tim
- Lon nhp tht
- Sau khi iu tr ban u n nh sau 2 -4 gi m triu chng thn kinh khng phc hi
(au u, tht iu, l ln)
Bi ging Chng c
Ng c cp Barbituric
BS. ng Th Xun
I. i cng
O=C
Ure
NH - H
HO - C - C
NH - H
HO - C - C
Acid Malonic
CH 2
-2H2O
NH - CO
O=C
NH - CO
Axit barbituric c tnh axit mnh (nht l pKa=4.04). Do tnh axit nn to mui khng tan
vi mt s kim loi nng, d tan trong dung dch kim v carbonat kim.
Barbiturat d to phc hn hp vi mt s ion kim loi do d tan trong dung mi, b
phn hu khi c nc, c mu c trnghoc tinh th c hiu nn c dng khi kim
nghim.
III.
1.0
0.7
0.4
0.3
3.4
1.5
0.6
0.5
5.5
3.0
1.5
1.0
8.0
5.2
2.0
1.5
15.0
6.6
3.0
2.0
2. Ri lon h hp
4. Bi nhim
- L bin chng rt thng gp, nhim trng bnh vin thng do vi khun gram m hoc
trc khun m xanh khng thuc, iu tr kh.
- Vim phi, vim ph qun phi: do ht phi, do ng m di, do cng tc chm sc, ht
m. a s cc bnh nhn th my b nhim trng phi, thng l nguyn nhn ko di
thi gian th my, thi gian iu tr, thm ch gy t vong cho bnh nhn .
- Nhim khun tit niu, c bit nhng bnh nhn t ng thng bng quang, nm lu, i
tho ng.
- Lot mc
5. Suy thn cp
- Thng l chc nng
- Nhng c th l thc tn do bnh nhn c tn thn g tim tng thn, hoc do nm bt
ng p vo chi gy tiu c vn (rhabdomyolyse): i t, sm mu, men CPK tng cao.
6. Bnh phi hp
IV.
Bnh nhn nm lu c th c bin chng: tai bin mch mu no , huyt khi tnh mch
chi di, tc mch phi, nhi mu c tim.
Tin lng xa: c th thy vim nhiu dy thn kinh.
Xt nghim c cht
Mu bnh phm:
Dch c th: mu, nc tiu, dch d dy
Ph tng
1. nh tnh barbiturat:
1.1.
Phn ng chung ca cc barbiturat: phn ng Parris
- Phn ng to phc hp hn hp c mu hng vi Coban Nitrat hoc Coban Acetat trong
mi trng Metanol.
- Phn ng ny k nc, c th pht hin n 0.03mg barbiturat trong mu th, nhng
khng c hiu. Tt c cc nhm c CO NH CO u cho phn ng ny.
- Phn ng trn c th thc hin trn sc k lp mng.
1.2. Phn ng c hiu tm Gardenal
- Phng php sc k lp mng so snh vi mu gardenal chun ( chm 5 -10mcg mu
chun)
- Dung mi trin khai: Clorofoc/Aceton 9/1
- Thuc th: Millon hoc orthotoludin 1% hoc 3 dung dch KaliIodu a 1% trong nc vi
Benzidin bo ho trong acid Acetic 1%.
- Dng tnh khi thy vt mu trng xm trn nn trng (Rf trng vi Rf gardenal ca mu
so snh).
- Phn ng ny c th dng bn nh lng gardenal
1.3. Phn ng soi tinh th trn knh hin vi phng i 8 10 ln
2. nh lng barbiturat
- Phn ng to phc mu ri o quang (hin nay t dng)
- Phng php o ph UV (ph hp thu t ngoi)
o trong dung dch NaOH 0.1N o hp ph bc sng 240nm
pH = 10 cho max = 244 nm
pH = 13 cho max = 249 nm
(c th dng nh lng gardenal trong dch sinh l)
- Sc k kh
V. X tr
X tr cp cu ph thuc vo mc nng khi bnh nhn vo vin: loi b cht c trc
hay hi sc trc.
1.
-
Bo m thng kh trc
t ng ni kh qun, ht m.
H hp nhn to vi phng thc IPPV
M kh qun nu c ph thit hu, thanh mn.
Nu c xp phi: soi ht ph qun
2. Hn ch ng c
- Khng gy nn
- Ra d dy:
+ Bnh nhn tnh: t ng thng d dy nh qua ng mi, ra d dy. Cn phi tin
lng trc tnh trng b nh nhn v c th hn m v din bin nng ln rt nhanh.
+ Bnh nhn m: t ni kh qun c bng chn (cuff) v thng kh nhn to trc khi ra
d dy.
+ K thut ra d dy: bnh nhn nm nghing tri, mi ln a vo 100 200ml dung
dch mui 0.9%. S lng dch ra: 3- 5 lt, ma lnh dch ra phi c lm m. Ly dch
ra d dy ln u xt nghim c cht.
- Cho bnh nhn ung than hot 100g (20g/2 gi), thuc ty sorbitol 1 - 2g/kg chia u theo
cc liu than hot.
3. Tng o thi
-
Gy bi niu cng bc: truyn 4 6 lt/ngy (theo di CVP), cho li tiu tng thi
barbituric. Vi cc bnh nhn khng c suy tim, suy thn, khi truyn dch nhiu, cha cn
cho li tiu s lng nc tiu c th tng. Nhng bnh nhn c suy tim, suy thn ph i
theo di cht tc truyn dch v CVP , cho li tiu.
Kim ho huyt tng: truyn bicarbonat
Cc bin php trn c th tin hnh c mi tuyn, trong a s cc trng hp ng
c ch cn hi sc tt, ra d dy, cho than hot v thuc ty l c th cu sng bnh
nhn.
Lc ngoi thn: L bin php thi tr cht c rt c hiu qu nhng khng phi tuyn
no cng c th lm c, gi thnh cao.
+ Thn nhn to: ch nh vi nhng bnh nhn ng c nng: hn m su, v niu, tru
mch, nng barbituric trong mu cao. Tuy nhin, trong iu kin ca nc ta hin nay,
9. H l v chm sc
- m bo dinh dng: 1500 2000 Kcalo/ngy, bnh nhn hn m cho n qua ng thng
d dy.
- Nm m chng lot, vt l tr liu, thay i t th bnh nhn trnh t gy tiu c hoc
lot.
- Gi m cho bnh nhn, nu st cao: chm mt, cho thuc h nhit
- Chm sc mt: bng mt, nh cloroxit 0.4%
- V sinh thn th: ming, b phn sinh dc
- Vi tamin B1, vitamin C
Bi ging Chng c
iu tr ng c cp v qu liu ma tu
PGS.PTS.Nguyn Th D
Ng c cp opioids l mt cp cu nguy kch, c th iu tr khi nhanh qua
thuc khng c (antidote) ca n l naloxone. Naloxone l mt thuc c t 20
nm, thuc i khng cho tt c cc opioids, c dng nhiu ng : di da,
tnh mch, tim bp. Thuc hu nh khng c tc dng ph, k c a mt liu
ln.
A. Nhng im cn ch :
Khi dng naloxone cn ch 2 im sau :
1. Thuc c tc dng nhanh sau 2 -3 pht, thi gian tc dng rt ngn 60 -90 pht,
n ngn hn tc dng ca tt c opioids, loi tr fentanyl. V vy cn a nhc
li hay truyn lin tc naloxone mt bnh nhn ng c opioids nng.
2. Naloxone c th gy ra hi chng thiu t huc sm ngi ph thuc
opioids, tuy nhin dng liu cao s ngn chn c triu chng suy h hp trong
hi chng ny.
B. Triu chng v du hiu ng c, qu liu ma tu
1. Suy gim h hp, th chm, ngng th, cht nhanh trong vi pht sau tim,
hoc 1-4 gi sau ung.
2. Co ng t
3. Mt thc, hn m
4. H huyt p
5. Ph phi cp
6. H nhit
7. Nu hn m ko di c th cht v vim phi
8. Tm vt tim 2 cng tay, tnh mch c, i.
9. Xt nghim nc tiu : c morphine v 6MM (6 monoacetyl morphine) nn
tm thm barbiturate, benzodiazepine, quinin trong nc tiu ngi nghin.
C. iu tr cp cu ng c v qu liu ma tu
Bi ging Chng c
Bi ging Chng c
phc iu tr ng c ma ty
Ng c ma tu (mt thc, th yu, ng t
co,HA)
m bo :
- Thng kh
- Tun hon
- T th an ton
Naloxone
Nhp th < 10ln/pht
1. 0,4mg-0,8mg/TM
(c ngi ln + tr em)
0,4mg tim
bp
3 pht sau khng tnh li : cho li (c
- C p ng mt phn cho nhc li ln
th n 10 ln n khi c kt qu)
2,3
2. Truyn naloxone lin tc sau khi c kt
qu.
0,4mg/gi cho ngi ln
0,01mg/kg/3 pht cho tr em
m nhp th v o HA trong10 gi.
- Oxy : 4L/ph
- Truyn dch, glucose, m bo tun hon
- Theo di th, HA, mch 20pht/ln
Ch :
1. Cho than hot v sorbitol nu bnh nhn dng thuc ung
2. Cn tm cc ng c khc km theo barbiturate, an thn v ru, quinin v cc
bin chng.
3. Nu c tn thng no th rt nng
4. Liu naloxone truyn lin tc 2mg (5 ng) + 500ml Glucose 5% cho
0,4mg/100ml/gi.
3
Bi ging Chng c
Bi ging Chng c
Ng c c nc
I. Tiu chun chn on
1. Chn on xc nh
a). Lm sng:
Sau khi n c nc (cn gi l Puffer fish, Balloon fish, Fugu -tn gi Nht Bn)
hay c kh, ruc c lm bng c nc, triu chng xut hin sau 10 -30 pht: T ming,
li, hai mi, au u, nn, ni kh, t ngn, bn tay chn, yu v mt, t vong do
lit c h hp hoc suy tun hon cp.
Cc du hiu khc: Tim chm, ri lon nhp, h huyt p, h nhit , tng tit
nc bt, tm, ngng th, mt phn x gn xng v trng lc c .
Cc du hiu lm sng c th mt i sau 24 gi nu bnh nhn c cu sng.
b). Xt nghim:
- Mu: in gii, ure, ng, creatinin, thng bng toan kim
- in tm : nhp chm, ri lon nhp
- Theo di SpO 2 v EtCO 2 (nu c iu kin) hoc chc nng phi ( Vt, p lc m
th vo)
Pht hin c cht Tetrodotoxin (TTX) trong dch c th hoc trong mu bnh
phm: ch thc hin c nhng c s xt nghim hin i
2. Chn on phn bit:
Cc cht c khc thc phm (vi khun, ho cht tr su, cht bo qun, c
c loi Scombroid, Ciguatera, Shellfish cng gy nn, bun nn)
Cc nguyn nhn khng do c: Vim d dy cp, co tht i trng
Bi ging Chng c
* Cch phng nga: Tt nht l khng n c nc, chun b ti cp cu khi cn
thit
III. iu tr:
* Trc khi vo bnh vin:
- Nu bnh nhn cn tnh vi triu chng nh: cho ung than hot 1 -2g/kg v
Sorbitol 1g/kg cho c ngi ln v tr em trn 2 tui
- Nu bnh nhn c tm, ri lon thc: Thi ngt, bp bng ambu, ri a
n c s bnh vin gn nht
* Trong bnh vin:
Nu xut hin triu chng tm, ri lon thc
1. Khng gy nn
2. t ng Ni kh qun, c bm bng chn m bo ng dn kh, h
tr h hp bng bng ambu, th my
3. t xng ra d dy nu mi n c trong 1 gi u, sau ra cho than hot
1-2g/kg
4. Truyn dch G 5% v NaCl 9% duy tr huyt p
iu tr cc triu chng nng (nu c):
- H huyt p
+ Truyn dch 10-20 ml dd NaCl 9% qua ng TM v t bnh nhn
t th nghing tri, u thp. Cn theo di p lc tnh mch trung tm
(CVP). Trnh truyn dch qu mc.
+ Nu truyn dch khng lm tng huyt p cn cho:
-
Bi ging Chng c
Ra d dy trong ng c cp.
I. i cng:
Ra d dy l mt trong cc bin php hn ch hp thu, loi b c cht qua
ng tiu ho trong cp cu ng c cp ng ung. Nu c thc hin sm, ng k
thut th y l phng php rt hiu qu hn ch hp thu c cht: nu c thc hin
sm trong vng mt gi sau khi ung c th loi b c ti 80% lng c cht ung
vo. nu ra mun hn s km hiu qu, loi b c t c cht, tuy nhin vn c th gim nh
mc ng c xung di liu t vong, hoc ch t cng gim nh mc ng c.
Ngoi ra, ra d dy cn gip ly dch xt nghim c cht gip cho chn on
nguyn nhn.
Ra d dy thng c kt hp vi cc bin php nh: cho than hot trc trong
v sau khi ra d dy hp ph c cht trong lng ng tiu ho, sau dng thuc ty
nhanh chng a c cht ra ngoi c th.
Tuy nhin ra d dy khng ng ch nh, sai k thut th khng nhng khng c li m
cn c th dn ti cc bin chng vi nhng hu qu nng n, thm ch t vong. Chnh v vy
cn phi cn nhc khi ch nh ra d dy, c bit l i vi tr em, nu li ch khng r rng m
nguy c bin chng ln th khng nn ra.
D dy l on phnh to ca ng tiu ho gia thc qun v rut non.T cung
rng trn n tm v di khong 40- 45 cm. D dy c hnh ch J rng 12cm, di 22
25 cm, dung tch cha khong 1200 ml, trn thng vi t trng qua l tm v, di thng
vi t trng qua l mn v. on mt t trng thng vi d dy qua mn v, nm ngang,
hi chch nn trn, ra sau v sang phi. l l do khi ra d dy chng ta phi t bnh
nhn nm nghing sang tri, chnh l trnh y c cht trong d dy qua mn v
xung rut.
II. Ch nh v chng ch nh:
1. Ch nh:
Tt c trng hp ng c ng un g n trc 6 gi, khng c chng ch nh
ra d dy v khng th gy nn c( ri lon thc, gim hoc mt phn x nn...).
Tuy nhin c mt s im cn ch :
-
Bi ging Chng c
-
2. Chng ch nh:
2.1. Chng ch nh tuyt i:
-
2.2.
Chng ch nh tng i:
-
III. Chun b:
3.1.
Dng c:
B dng c ra d dy h thng kn: gm cc b phn ng b nh sau:
-
Bi ging Chng c
+ S 12 ng knh trong 5 cm.
+ S 14 ng knh trong 6 cm.
-
ng thng cho n thng dng cho bnh nhn ung t c cht, cha n, du hiu
ng c hu nh khng c, ung lu qu 6 gi,hoc khng c ch nh ra
nhng c ch nh t ng thng ly dch xt nghim.
Dng c m ming.
Canun Guedel.
Seringe 50 ml
ng nghe, bm cho n hoc bng ambu: Dng kim tra xem xng vo d
dy cha.
Thc ty: Sorbitol hoc magne su lpht c tc dng tng o thi cht c v than
hot qua ng phn. Thng bm cng than hot sau khi ra d dy.
Thuc an thn: Valium 10mg (ng tim) dng cho bnh nhn kch thch vt v
nhiu, ng c cht gy co git.
3.2.
Bnh nhn:
-
Bi ging Chng c
-
Khi bnh nhn ung thuc gy co git (Thuc chut Trung Quc, m tin, ...) phi
dng valium trnh co git trc khi ra d dy.
Nu bnh nhn c suy h hp, tru tim mch phi u tin tin hnh cp cu h
hp v tun hon. n khi tnh trng bnh nhn n nh mi tin hnh ra d dy.
C th va ra d dy va bp bng hoc th my.
3.3.
V. K thut:
Bc 1: a ng xng vo d dy.
-
t ng ming:
Bo bnh nhn h ming nu bnh nhn tnh, hp tc. Nu cn thit dng dng
c m ming, sau lun canun Guedel vo ri rt dng c m ming, sau
lun canun Guedel vo ri rt dng c m ming ra .
a ng thng vo ming bnh nhn tng t mt, t t, khi vo n hu va
a vo va bo bnh nhn nut. Nu kh khn th u bnh nhn gp cm
vo thnh ngc ri va y va bo bnh nhn nut. Khi u xng vo n d
dy thy c dch v thc n ch y ra trong lng ng xng. iu chnh trong qu
trnh ra d dy u ng xng lun lun v tr thp nht trong dch d
dy.
Tin hnh c nh u ngoi ng xng v tr nh du.
Bi ging Chng c
-
Khi c ni kh qun cn tho bng chn trc khi t xng, sau bm bng chn
trc khi ra d dy.
Bc 3: Tin hnh ra d dy
Ch :
Theo di cn bng lng dch vo ra. Nu thy lng dch c hy ra < 150ml
nghi ng tc xng, kim tra li u xng.
Dch a vo cn phi pha mu vi nng 0,5 -0,9% trnh tnh trng
ng c nc do pha long mau.
Thi titlnh nn dng nc m 37 0c trnh tnh trng bnh nhn rt v gy
h nhit .
Bi ging Chng c
Bnh nhn ng c thuc tr su phi ra nc c pha thm than hot
hiu qu loi b cht c ddc tt hn, sau khi ly dch d dy lm xt
nghim c cht. Thng pha 20-30 gam/lit, pha trong 3-5 lt u.
Vim phi do sc: l mt bin chng nng n, d tin trin thnh ARDS gy
t vong nu khng pht hin v x tr kp thi.
Bi ging Chng c
ln a dch vo nh hn hoc bng 200ml, ht ht dch d dy khi ngng th
thut .
iu tr: tu theo tnh trng bnh nhn m c th theo di v iu tru khng sinh
hoc kt hp vi t ni kh qun, soi ht v bm ra ph qun.
-
Biu hin: bnh nhn c cm gic au vng hng, ni kh, khn ting. Nng c
kh th thanh qun c th gy ngt th cp. Nu khng x tr kp thi bnh nhn
c th t vong.
iu tr:
Nh: Cho bnh nhn kh dung corticoid.
Nng: t ni kh qun, nu khng c phi m kh qun mt th
-
Chy mu:
Hay gp chy mu mi khi t xng n g mi do nim mc mi nhiu mch
H thn nhit:
Biu hin: Bnh nhn rt run, da tm v ni da g, nhit trung tm h <36
Bi ging Chng c
iu tr: lau kh, m cho bnh nhn, dng my si, cho bnh nhn ung
nc gng-ng nng (khng dng gng cho bnh nhn c huyt p)
-