Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc

Bobbi DePorter & Mike Hernaki
Phng ph|p hc tp siu tc
PHNG PHP
HC TP SIU TC
Khi dy nng lc tim n trong bn
Nguyn Th Yn, Hin Thu dch
Nh xut bn Tri Thc

Cng ty Sch Alpha
Tc gi: Bobbi DePorter & Mike Hernaki

Dch gi: Nguyn Th Yn, Hin Thu
Nh xut bn: Tri Thc
Nm xut bn: Qu I/2007
Kh sch: 15 x 23cm, in 1000 bn
----------------------------------------------|nh m|y (TVE): Duyhoa83, Annsuri,
Alex_r, Linh12a4, Nhoclienxo
Bin tp: Annsuri
Ngy hon thnh: 02/2009
Trnh by bn ebook ny: kaufmannh2
www.e-thuvien.com
MC LC
LI TA
11
LI GII THIU
12
1. NGHIN CU LI PHNG PHP HC TP
14
1.1. IU K DIU CA SUPERCAMP

1.2. CON NG DN TI S THNH CNG
1.3. NGUYN TC 80/20
1.4. PHNG PHP HC TP SIU TC
17
19
22
23
2. KH NNG V HN CA TR TU
28
2.1. VI NT V B NO NGI
2.2. MI PHN CA B NO U M NHIM CC CHC NNG RING
2.3. THI GIAN V MC PHT TRIN TR TU
2.4. NO PHI, NO TRI
31
33
34
40
3. SC MNH CA WIFIM IU NY C NGHA G I

VI MNH
45
3.1. TO NIM SAY M WIIFM HC TP TO LN
3.2. WIIFM V HC TP SIU TC
3.3. S BIU DNG
3.4. NG L RA PHI L TH
5
47
50
52
53
4. TO KHUNG CNH HC TP: MI TRNG HC TP

NG N
57
4.1. KHUNG CNH NH B XUNG QUANH BN SNG TO RA KHNG GIAN
60
4.2. M NHC YU T NG VAI TR C BN I VI HC TP SIU TC 63
4.3. DU HIU TCH CC
65
4.4. MI TRNG LM VIC NH B TRONG MI TRNG RNG LN BAO LA
CHUNG
67
4.5. CNG C LI KIN THC (THI GIAN NGH GII LAO)
73
LM VIC
5. GI THI CHIN THNG: BN S LM G NU BIT

MNH KHNG TH THT BI?
76
5.1. T KHUYN KHCH MNH MT TRNG THI TM L CA THI TIN
CY
81
5.2. SINH L HC C NH HNG NH TH NO?
86
6. KHM PH PHNG PHP HC CA BN
90
6.1. CHN PHNG THC HC: NHN, NGHE, HAY NG LC?

93
6.2. BN X L THNG TIN BNG CCH NO?
101
6.3. NHNG NGI T DUY THEO PHNG THC C TH LIN TC
109
6.4. NHNG NGI T DUY THEO PHNG THC C TH NGU NHIN 110
6.5. NHNG NGI T DUY THEO PHNG THC TRU TNG NGU NHIN
112
6.6. NHNG NGI T DUY THEO PHNG PHP TRU TNG LIN TC
114
6.7. LP K HOCH K NGH THEO PHNG PHP T DUY KHC NHAU 116
6
6.8. CN BNG HOT NG CA B NO
117
7. K THUT GHI CHP CNG NGH CAO
121
7.1. TI SAO PHI HC CCH GHI CHP

7.2. PHNG PHP PHC HA TRUYN THNG
7.3. NGHIN CU HOT NG CA B NO
7.4. LP BN T DUY
7.5. PHNG PHP LP BN T DUY
7.6. MT S IU NH KHC
7.7. PHNG THC GHI CHP TM
7.8. PHNG PHP S DNG GHI CHP TM
7.9. THC HNH BIN N THNH PHNG PHP A THCH CA BN
7.10. NHNG MO NH KHI GHI CHP
7.11. HY C GNG
7.12. TC DNG CA BN T DUY
7.13. TC DNG CA PHNG PHP GHI CHP TM
122
123
124
127
129
131
133
134
137
138
141
142
143
8. VIT VI LNG T TIN
145
8.1. TP HP
8.2. VIT NHANH
8.3. DIN T CH KHNG K CHUYN
8.4. MT NGI BT U VIT PH V S B TC
8.5. CC BC TRONG MT QU TRNH VIT HON CHNH
8.6. NHNG MO NH C MT BI VIT TRN TRU
8.7. NHNG MO NH KHI CM THY B TC
148
152
156
160
161
166
167
9. HY LM VIC VI TR NH DIU K CA BN!
170
9.1. PHN BIT GIA TR NH V HI C

9.2. NHNG G TA GHI NH TT NHT
9.3. S LIN TNG
9.4. S LIN H
9.5. H THNG CHT
9.6. PHNG PHP NH V
9.7. T VIT TT V NHNG CU MANG TNH SNG TO
9.8. NHNG MO NH!
173
175
177
179
181
188
192
192
10. NGHIN CU KH NNG C HIU
196
10.1. PHT TRIN KH NNG C NNG SUT!

197
10.2. PHNG PHP C NNG SUT RT TH V V D C! CC SINH VIN
CA SUPERCAMP, HY TIN TI GINH LY
198
10.3. LM TIU TAN IU HUYN HOC
202
10.4. NHNG MO NH - SN SNG VO TRNG THI
204
10.5. LNH HI NHNG G C
213
10.6. NNG CAO TM NHN NGOI BIN
219
10.7. K THUT LT SANG TRANG
222
10.8. SIU QUT (HYPERSCAN) NNG TC CA MT
223
10.9. MI PHT MI NGY KT HP TT C VI NHAU
224
10.10. MI MT ?
226
10.11. KIM TRA LN CUI
226
11. T DUY LOGIC V SNG TO
236
11.1. THNG TIN: NGUYN LIU TH CHO S THAY I

11.2. XEM XT CC QU TRNH GII QUYT VN
11.3. T NN MNG
239
240
242
11.4. CM GIC TH NO KHI SNG TRONG CM GIC CA BN?

245
11.5. THC HNH T DUY THEO KT LUN LOGIC
246
11.6. NHNG THAY I CA H BIN HO, HAY NHNG NC THANG THAY
I
247
11.7. NG NO
250
11.8. NG NO V TNG LAI
251
11.9. V LN PHA NO PHI CA BN
254
11.10. HNG DN TP V
254
11.11. NHNG MO NH TRONG T DUY SNG TO
255
12. TO BC TIN B VT BC TRONG HC TP 260

12.1. S DNG CC K NNG
12.2. NHNG MO NH
265
266
10
LI TA
Mt cun sch qu gi xut hin ng lc v{ hn hn mi cun

sch vit v k nng hc tp khc... D bn la tui no, c nhiu
hay t kinh nghim th }y vn l mt cun sch v cng hu ch v
c th mang li nim vui cho tt c mi ngi!
- Chungliang Al Huang
Tc gi cun Embrace Tiger, Return to Mountain Cun sch trnh by r rng cc bi luyn tp, cc mo nh v
cc chin thut thnh cng, gip bn tr th{nh ngi ng u
trong lp hc - ngi chin thng trong cuc sng.
- Tin s Thomas Armstrong
Tc gi cun In Their Own Way
Vi nhng kt qu khng th tin c khi p dng ti cc
trng cng lp danh ting, cun s|ch Phng ph|p hc tp siu
tc n{y qu l mt cun sch cn phi c. Chng ta ang sng
trong mt th gii y cnh tranh v chnh nhng k nng nu ra
trong cun sch ny s gip chng ta, d la tui no, tm ra
c li th cnh tranh c th thnh cng trong cuc sng.
- Patrick Foley
Ch tch Hng chuyn pht nhanh DHL Worldwide Express -
11
LI GII THIU
~ bao gi bn cm thy chn nn v vic hc hnh qu vt v

v cc nhc cha? Phng ph|p hc tp siu tc s l mt cu
cnh gip bn thy phn chn, vui ti v{ say m cng vic hc
tp. Cun sch khng ch b ch i vi hc sinh, sinh vin, m cn
ph hp vi ngi hc mi la tui. Vi nhng mo nh, nhng
gi v nhng k thut c bit, sch gip bn tit kim thi gian,
tng cng kh nng lnh hi v ghi nh, ng thi bin vic hc
hnh thnh mt qu trnh th v, hp dn v b ch. c sch s
khin bn thay i quan im v cch nhn nhn v chnh bn thn
mnh v v vic hc tp. Bn s pht hin ra kh nng hc tp tim
t{ng trong mnh, ri s thy vic hc tht d dng v hng th.
S|ch c trnh by mt c|ch c bit, bn tri l nhng trang
kn ch nh nhng cun sch khc, cn bn phi l nhng hnh v,
s , k hiu, v.v
u v cui mi chng u c nhng trang c bit. u
chng nu tm tt nhng li ch bn s c c khi c ni dung
v cui chng l{ phn kim tra gip bn kim nghim xem ~ hc
c nhng g. C mt s ni dung c tc gi nhc li nhiu ln
di hnh thc khc nhau. Cc k thut a ra rt ph hp vi
phng thc lm vic ca no b, gip bn hc vi kt qu tt
nht. Nhng k thut n{y ~ c th nghim, |nh gi| trong
nhiu nm v{ rt c hiu qu trong thc t. Bn h~y c vi tm
Li ni u
hn ci m, gt sang bn nhng ngh nh: cun s|ch n{y nh th
no v ni v iu g. Cng khng nn vic bn ~ hc nhanh
n mc no v hc c nhng g. Hy lm cho chnh bn phi
ngc nhin v kh nng ca mnh. V hy vui vi mi bc i trn
con ng hc tp ca bn.
Chc cc bn thnh cng!
13
1. NGHIN CU LI PHNG PHP HC TP

Khi cn ngi gh nh{ trng, ti l mt hc tr thng minh v
xut sc, nhng vic hc i vi ti khng bao gi l nim ham
thch. Tuy nhin, gi }y ti li thy am m hc tp, v khng bao
gi cm thy vt v, gian trun nh ti ~ cm thy trc .
- Rosemary Bove, Ch tch hip hi Bova,
thnh vin ban c vn qun l New York, Thnh ph New York Cm hng hc tp ~ gip ti vt ra khi nhng hn ch ca
bn thn. Gi }y, ti hiu c rng, ti c kh nng hc tt c
mi iu! C th ni khng mt cht cng iu l, kh nng hiu
bit ca ti ~ tng ln gp 10 ln.
- D.C.Cordova,
Vin nghin cu San Diego, California Nhng a tr nh ti ~ n}ng cao c trnh , v{ iu quan
trng hn, chng ~ n}ng cao nhn thc v gi tr bn thn v
ng c hc tp ca chng.
- Tin s James Powell Canton, Ohio Hy th hnh dung v mt trng thng mi c chng trnh
ging dy hiu qu n mc hc sinh ca trng ~ thu c
nhng kt qu |ng khch l ch sau 6 tun hc v cho rng,
trng ~ cung cp cho h nhiu l l s kin hn 4 nm hc
trng chuyn nghip; mt trng m nhng nh kinh doanh
khng nhng c hc v l thuyt thc hin nhng hp ng
ln, cch thc cm thy t tin v{ th{nh cng hn trong cuc sng,
Nghin cu li phng ph|p hc tp

m{ cn c c s ham m hc tp; mt trng gip ngi hc
hon thin bn th}n v{ nui dng tm hn h.
~ c mt trng nh th - Trng thng mi Burklyn m ti
l ngi ng thnh lp vo cui nhng nm 1970. Trng l mt
l}u {i tr|ng l ta lc bn sn i Vermont rp bng cy xanh
mt. Burklyn dy nhng mn hc bnh thng nh marketing,
{m ph|n, k ton bng nhng phng ph|p khng bnh thng.
Trong khi tt c c|c trng thng mi ni ting khc li ko s
cng tc ca mt i ng c|c nh{ qun l chuyn ngnh chuyn
nghip, th trng Burklyn li mi cc nh doanh nghip ~ tng
tri trn thng trng ti ging dy.
Chng ti ~ bt u t gi thit rng, mt nh doanh nghip
cn hiu thu |o tt c nhng g lin quan n kinh doanh, ch
khng ch hiu su mt lnh vc c th n{o . Do vy chng ti
dy ton b nhng kinh nghim, ch khng ch {o s}u hoc nhc
li t{i liu. Chng ti cng ch trng a nhng kinh nghim hc
tp v{o i sng thc hn l{ n thun chng l nhng l
thuyt sung.
Bt lun l{ chng ta c tuyn chn v{o trng hc hay n
thun l ch l nhng hc sinh ca trng i, th iu c
ngha nht i vi chng ta l phi hc c phng ph|p hc.
V l , tun u tin trong chng trnh ging dy 6 tun, trng
~ dy nhng k nng nh: ghi chp, nh v{ c tc , ng thi
to mi trng an to{n v{ tin tng gia gio vin v hc sinh. Kt
hp ba yu t ny, cng vi s tp trung cao ca b no, hc
sinh c th hc hiu qu hn v{ b li cun vo mt khi lng ti
15

liu k thut khng l |ng kinh ngc. Trng cng lun to c
nim vui, s t tin cho nhng ngi hc sut i.
Burklyn - Trng Thng mi nng cao th cht
v{ nui dng tm hn hc sinh trong qu| trnh {o to tri thc.
Hu ht cc hc sinh ca trng u nh rng, nhng kinh
nghim m h c c trng cp 2 hoc tiu hc chng thm
thp g so vi nhng g h t c }y. L{ hc sinh ca trng,
h ~ c nhng khm ph quan trng v bn thn, v nhn ra rng,
ln u tin h cm thy thch hc, thm ch ngay c nhng ngi
~ tng 12 nm, 16 nm hay 20 nm cm ght vic hc cng c
c nhng cm gi|c nh th. Nhng kinh nghim tch ly c
trng cng l{m thay i cuc sng h. Mt s sinh vin tt
nghip trng Burklyn ~ t b cng vic c thu nhp cao v c
mi trng lm vic rng ln tham gia vo cng vic ging dy
trng. Mt s cng c nhng hng i thay i trong hot ng
kinh doanh, i t hng thng / bi sang thng / thng.
Chng ti c nghe ngy cng nhiu nhng cu bnh lun nh:
Nhng a tr nh ti qu quyt rng, chng s vo hc , v{
Nu chng c c nim ham thch hc tp nh th, chng s c
tt c. Ti nhn thy, iu quan trng l phi to c nim ham
thch hc cho cc hc sinh ngay t nhng nm u tin. Bi vy,
cng vi cc cng s t{i nng v{ t}m huyt, ti ~ bt u pht
trin Supercamp v{o u nhng nm 1980. Cng chnh ti
Supercamp, cc nguyn tc v{ phng ph|p hc tp siu tc c
hnh thnh.
16
1.1. iu k diu ca Supercamp

Ma thu nm 1981, Eric Jensen, Greg Simmons v{ ti bt u
m phng nhng g c hc Burklyn trong kha hc u tin
dnh cho thanh thiu nin. Chng trnh n{y c trin khai
Kirkwood Meadows, California - mt d~y ni p cnh h Tahoe.
Chng ti bt u chng trnh bng cuc ni chuyn vi gn 200
bc ph huynh v nhng iu cn thit nht cho con tr ca h.
Sau , chng ti x}y dng kha hc 10 ngy kt ni vic to dng
s t tin, k nng hc tp v k nng giao tip trong mi trng
vui v.
Supercamp kt ni vic xy dng nim tin, kh nng hc tp
v k nng giao tip trong mt mi trng vui v.
Ma h nm 1982, nhm hc sinh u tin ca chng ti gm
64 thnh vin thanh thiu nin ~ ti tri, hu ht vi th|i min
cng, nghi ng v thiu ho hng cng tc. Ngay chnh con trai
ti cng t ra nghi ng khi n ni vi ti: M, }y cha phi l
ngi trng tt nht. Ti khng th hnh dung ni n s ngh v
ti nh th no nu iu n ni l{ ng s tht.
Ngay c nhng cng s ca ti v{ ti u t e s v chng
trnh ging dy n{y, nhng cm gi|c nhanh chng qua mau.
Chng ti bt u nhn thy c mt s bc t ph| |ng kinh
ngc, chng t mt iu l{ chng ti ang i ng hng. Cui
cng, n ~ th{nh cng hn nhng g chng ti mong i v tr
thnh mt s kin c du n trong i sng ca nhiu thanh thiu
nin tham gia hc ti tri.
17

Lc ny, hng nghn thanh thiu nin v c cc em di 13 tui
cng l{ hc sinh ca Supercamp. Nhiu ngi trong s h tip tc
theo cc kha hc chuyn nghip v{ ~ t c s thnh cng
trong tt c c|c lnh vc. Trong cc bc th gi cho chng ti, mt
s lng |ng mng hc vin ~ tm thy thnh cng thc s
trong nhng thng ngy theo hc ti tri.
Cc tri c t chc trn khp nc M v trn ton th gii,
nh Singapore v Moscow. S trng th{nh ~ th hin ngay
trong mi li ni ca bn tr. Ti sao vy? Bi v chng ~ thc s
lm vic. Nhng hc vin khi n trng vn t ra min cng v
e s th nay ~ b c nhng cm gi|c v{ nhn thy chng ~
tri qua nhng ngy qu gi nht trong cuc i.
Song nhng kt qu cn mang tnh l thuyt. Hc vin c
nhng bc nhy vt |ng k, nhng hc vin tng im GPA
trung bnh t 1,8 n 4,0; cn cc nam hc vin hu nh ~ t
c im s m mnh mong mun.
Supercamp ~ t|c ng n cuc sng ca hng nghn hc vin
v nhng ngi thn ca h.
Nhng n}ng mc thnh tch khng phi l lnh vc duy nht m
cc hc vin t c. Ph huynh ca mt hc sinh ~ vit:
Supercamp l mt trong nhng iu tt nht m{ ti ~ l{m cho
con trai ti. Hm qua, n mang v nh phiu thnh tch hc tp m
n gi{nh c im 9. N cng hc c rng, loi A khng l yu
t quan trng nht, m s thch th hc tp v{ ng c thc y t
hc cng quan trng khng km.
18

Con trai ti khng bao gi phi chu mt p lc no. Trn thc
t, n ~ coi Supercamp l{ ng c ln nht ca n.
1.2. Con ng dn ti s thnh cng

Supercamp, chng trnh ging dy l s phi hp chnh xc
gia 3 yu t: k nng l thuyt, kt qu rn luyn th lc v k
nng cuc sng. Chng trnh ging dy c s l trit hc c bn.
Chng ti tin tng rng, t c hiu qu, vic hc phi l
nim vui. Hc l mt cng vic sut i m{ con ngi phi m
nhim mt cch vui v v{ th{nh cng. iu quan trng l phi tr
thnh mt con ngi ton din c v tr tu, th cht v tnh cm
ring t. Lng t trng cao l thnh phn quan trng gip ngi
hc cm thy hnh phc v khe mnh.
chng minh cho trit l n{y, chng ti ~ c bit quan tm
n vic to mi trng tt c cc hc sinh u cm thy quan
trng, an ton v thun tin. iu ny bt u t mi trng rn
luyn th cht c t im bi nhng cy xanh, kt hp vi trang
tr ngh thut v m nhc. Phng hc phi c cm nhn l{ ni l
tng t chc hc.
Mi trng tnh cm cng rt quan trng. Theo chng trnh
ca chng ti, ngi gio vin l nhng chuyn gia trong vic xy
dng mi quan h ha hp v sau khi h ~ thit lp c mi
quan h tnh cm an ton, h s a ra cho hc sinh nhng thch
thc m{ qua h tm thy thnh cng ca mnh. chnh l{ qu|
trnh truyn li kinh nghim cho hc sinh.
19
Mt trong nhng iu m cc bc ph huynh than phin vi

chng ti v{o nm 1981 l{ con ca h ~ ho{n th{nh ht cc kha
hc ht trng n{y n trng kh|c m{ khng c n mt li
hng dn v phng ph|p hc. Bn th hnh dung, nu bn th
a tr v{o mt b bi m{ khng dy cho n nhng bi hc v
phng ph|p bi. N c th sng st, nhng l{ cha m, liu bn c
dm th lm vic khng?
Cc bc ph huynh ~ kh|m ph| ra mt iu, khi h cho con ci
ca h theo hc c|c trng cng ging nh y n xung b bi.
Mt s c kh nng hc cch si c|nh v{ th{nh cng, nhng cng
c mt s s b cht chm. Do vy, trng thng mi, chng ti
~ dy cho cc hc sinh k nng hc tp nh: Ghi chp, nh, c
tc , vit v{ t duy s|ng to.
Nhng trc tin, chng ti phi lm mt s bc ph b
nhng cm gic nghi ng, bi v mt s tr n tri vn cm thy
mnh b trng hc e do. H thm ch cn cho rng, mnh khng
c kh nng hc. Chng ti phi to ra mt s bc thay i nhanh
chng cho chng (nhng thay i trong khun kh chng trnh
ging dy), v thc hin iu ny vi nhng thch thc v mt th
cht c s dng nh mt t|c nh}n kch thch to bc t
ph trong qu trnh hc.
Chng trnh ging dy Supercamp l s kt hp gia cc thnh
phn c pht trin t mt trit l l vic hc c th vui v
v phi vui v.
20

Mt trong nhng bc rn luyn v th cht l kha hc leo
dy. Hc sinh phi leo ln mt c}y cao, i b trn mt si dy ko
cng cao khong 12m, nhy mnh t mt b nh trn nh ct
cao bt chic d, ri ri t nh chic thang xung cnh tay ca
th{nh vin trong i ang ch sn. }y tht s l nhng ngy kinh
ho{ng i vi hc sinh. Nhiu ngi trong s h ~ c suy ngh l{
h ~ khng th vt qua c mn hc . Tuy nhin, tt c cc
em u th{nh cng v{ th{nh tch m{ c|c em t c c
thng bo trc tip n lp hc, ni c|c em thy mnh c th t
c nhng th{nh cng nh va ri. Chng ti nhn thy nhng
bc t ph trong qu trnh hc ca h{ng trm em hc sinh mi
ma h nh p dng hot ng ny. (Nu bn ngc nhin, th c
th gii thch cho bn thy rng, tt c nhng hot ng n{y c
thc hin bng phng ph|p thn trng v an ton, bi v tnh
hung c{ng kh khn bao nhiu th s nguy him cng t i by
nhiu).
Rn luyn th lc c p dng nh mt t|c nh}n kch thch
t c nhng t ph trong hc tp
- mt s thay i cch nhn nhn v qu trnh hc.
Mt bi hc rn luyn kh|c l{ i b vi cng ln - mt mn
th thao cc nhc, v mn m thng mt chic bng, hc sinh
phi dng tay m thng mt chic bng dy 1 inch. Nhng hot
ng n{y c p dng ph v t tng ti khng th l{m
lun tim n trong mi con ngi.
Chng ti cng nhn thy, cuc sng ring t thun ha c mi
quan h khng kht vi nhng th{nh cng trong trng hc, trong
21

cng ng v trong s nghip. Nhng hc sinh t c s hi
ha gia tnh cm v k nng giao tip th s c c s chnh trc
trong tnh cm v xy dng c nhng mi quan h tha |ng.
S kt ni gia 3 thnh phn lin kt ny (k nng l thuyt,
rn luyn th lc v k nng sng) l s pha trn nhng nt khc
nhau trong cuc sng ca hng nghn hc sinh trong nhiu nm
qua. Mi chng trnh u cha ng mt s pha trn mi, mi
chng trnh l mt kinh nghim duy nht. Bi hc a dng l
nhng g rt ring ca mi c nhn tham gia hc tp.
1.3. Nguyn tc 80/20

Trong sut nhng nm Supercamp hot ng (di s hng
dn ca ti v chng ti, anh Joe Chapon), chng ti ~ c nghe
nhng cu ni ca cc bc ph huynh i th nh: Gi| nh c c
hi n hc Supercamp khi mnh cn b, th chc chn
Supercamp s gip mnh rt nhiu trong cuc sng ng{y hm nay.
Chnh v th, ti ~ ny sinh ra vit cun s|ch nay gip ch
cho mi ngi. Cun sch ny gip ch cho nhng ngi sut i
hc. N cng cn thit cho nhng ngi ~ ra trng v cn phi
hc gp phc v cho cng vic mi, nhng ngi ~ ra trng
nhiu nm nhng cn thit phi hc go mt vn hoc cng
ngh mi nm vng cng vic, v cho c nhng ngi ~ nm
chc cng vic, nhng mun hc chuyn sang cng vic khc
kh hn.
22

Cun sch cung cp cho bn 20% lng thng tin t
Supercamp m c th em li 80% s khc bit trong phng
php hc ca bn. 20% quan trng ny bao hm nhng lnh vc v
kh nng sau:
Chp nhn th|i tch cc
To ng c
Kh|m ph| phng ph|p hc ca bn
To lp mt mi trng hc hon thin
c tc
Ghi chp hiu qu
Cc k thut vit c bn
T duy s|ng to
Pht trin kh nng nh tuyt vi
Bn s tm c nhng im quan trng nht, nhng thng tin
c ch nht, nhng k thut hc hiu qu nht trong cun sch ny.
1.4. Phng php hc tp siu tc

Nhm sng lp Supercamp c gi l{ din {n hc tp.
Phng hng ca chng ti l hc tp siu tc - mt tp hp
c|c phng ph|p v{ nguyn l hc tp ~ c chng minh l
mang li hiu qu trong vic hc v trong kinh doanh cho tt c
mi ngi thuc mi la tui.
Phng ph|p hc tp siu tc c bt u t nghin cu ca
tin s Georgi Lozanov, mt nh gio dc ngi Bungari, ngi ~
23

th nghim nhng ci m ng gi l{ gi hc hoc gi cho
tr. ng cho rng, s gi c th nh hng n kt qu trng
thi hc tp, v tt c nhng chi tit n l cng s em n mt
s gi tch cc hoc tiu cc n{o . Mt s phng ph|p ng s
dng a ra nhng gi tch cc nh: hc sinh cm thy
thoi mi, s dng nhc nn trong lp hc, tng s tham gia ca c
nhn, s dng p phch qung c|o gi s cao thng, ng
thi phi cng c thng tin, v phi c gi|o vin hng dn c
{o to chuyn nghip v ngh thut ging dy theo phng ph|p
gi .
Mt thut ng kh|c c s dng thay cho gi hc l{
hc tng cng. Hc tng cng c nh ngha l{ to kh
nng cho hc sinh hc vi mt tc n tng m khng cn phi
gng sc. Thut ng ny l nhm cc yu t m{ trong phng
php hc truyn thng nhn chung khng xut hin nhiu nh: tr
vui, tr chi, m{u sc, t duy tch cc, th lc ph hp, v tnh cm
lnh mnh. Nhng yu t ny gn kt vi nhau to thnh kinh
nghim hc tp c hiu qu.
Phng ph|p hc tp siu tccng nu ra nhng kha cnh
quan trng ca lp trnh ngn ng thn kinh (NLP), nghin cu v
cch b no t chc thng tin, ng thi kho st k lng mi
quan h gia ngn ng v{ h{nh ng c th c s dng to
s ha hp gia hc sinh v gio vin. Cc nh gio dc c kin
thc hiu bit v lp trnh ngn ng thn kinh s bit cch s dng
ngn ng tch cc thc y nhng hot ng tch cc - mt yu
t quan trng khuyn khch b no hot ng mt cch hiu qu
nht. H cng c th x|c nh phong cch tt nht ca mi c th
24

v{ hnh th{nh im cht trong nhng thi im t tin v thnh
cng.
Phng ph|p hc tp siu tc ~ kt hp gi hc, c|c k
thut hc tng cng, lp trnh ngn ng thn kinh vi l
thuyt,nim tin v{ phng ph|p ca chng ta. N bao gm cc khi
nim c bn ca nhiu l thuyt v chin lc hc tp kh|c nh:
Thuyt no tri/phi
Thuyt b no tam v nht th
Phng thc c a chung hn (hnh nh, m thanh,
ng lc)
Thuyt v kh nng hiu bit phc tp
Gio dc chnh th lun
Hc da trn kinh nghim
Hc da trn php n d
M phng/ hi kin nhau
Nu tt c cc kha hc ny lm bn cng thng th hy gim
bt i. im ny s c cp chi tit nhng chng sau.
Supercamp, cc hc sinh vit nhng li bnh lun ca mnh
gi cho gio vin vo gia ngy v vit |nh gi| v{o cui mi ngy.
Vic rt kinh nghim v phng ph|p ging dy s c thc hin
ngay ti lp, v chng ti mun m bo chc chn tip cn c
tng hc sinh. Nhng kt qu kho s|t c gi cho cc hc sinh
v cha m c|c em sau 3 n 6 thng theo hc chng trnh, nhm
gip chng ti nghin cu nhng kt qu lu di.
25

Jeannette Vos-Groenendal, mt gio vin ca Supercamp ~ vit
lun n tin s v nhng kt qu m Supercamp ~ t c. Cn
c vo nhng d liu thu nhp c trong sut nhng nm 19831989, b cho rng, chng trnh hc ca Supercamp l{ rt thnh
cng v{ nn xem l{ m hnh hc tp. Nghin cu ca b
cng ch ra rng, nhng sinh vin theo hc chng trnh
Supercamp c ch s GPA bng 1,9 hoc thp hn s tng ch s
GPA ln trung bnh ch sau 10 ngy hc. l{ tnh c mc im
ca nhng hc sinh ~ t c loi A, mc im khng th tng
c na.
Theo b{, chng trnh ~ tm c mt phng ph|p tip cn
nhng kh nng kh|c nhau ca cc hc sinh. V{ b{ d kin vn
dng phng ph|p n{y giam t l hc sinh b hc na chng
c|c trng hc trn to{n nc M.
Tuy nhin, iu ti mun cp }y l{ hu ht cc hc sinh
ca Supercamp khng c vn g nghim trng. Chng l nhng
a tr ngoan, kh| khun php. Chng ~ tin b kh nhiu, pht
trin c k nng hc tp v nng cao thnh tch ton din ca
chng.
im quan trng nht cn nh by gi l nhng ti liu trong
cun s|ch n{y ~ c th nghim v chng minh l c hiu qu
trong hn 10 nm qua. N t mang tnh l thuyt. N l nhng ti
liu ~ c nghin cu nhiu ln phc v cho mi ngi thuc
mi la tui. Nhng g tt nht ~ c cht lc vo trang sch
n{y. Khi c cun sch, bn s khng ch tr thnh mt ngi tt
hn, m{ cn cm thy t tin hn, ham hc hn v{ h{o hng hn.
26

Bn c th s dng nhiu nguyn tc ca Phng php hc tp
siu tc t c ti mc trnh khc, mt cng vic khc
hoc ch n thun l lm tt hn cng vic hin ti ca bn. iu
quan trng nht }y l{ bn lun cm thy vui v trong sut
qu~ng ng ca bn. Hy tip tc nghin cu nhng kinh nghim
hc tp |ng tin cy m bn cha bao gi c tip cn!
27
2. KH NNG V HN CA TR TU
Bn c bit:
- B no ca bn c kh nng ging nh n~o ca nh bc hc Albert
Einstein?
- Bn c thng xuyn dng nhng bng chng khoa hc t nhin
gii thch v b no ca con ngi hay khng?
Mi ngi sinh ra u mang bn cht hiu k t nhin v{ u
c to ha ban cho tt c nhng cng c cn thit tha mn
s hiu k . ~ bao gi bn xem mt a tr kh|m ph| chi
cha? Trc tin, n ngm chi v{o ming xem v nh n{o. Sau
, n lc chi, gi ln, t t a vng quanh ngi xem
tng cnh chi. Tip n, n a chi ln lng tai nghe, nm
xung t, ri li nht ln tho ri tng mnh v xem xt tng b
phn mt.
Qu trnh kh|m ph| n{y c gi l{ hc tng th (global
learning). Hc tng th c coi l mt phng ph|p c hiu qu
i vi tr t lc cn b n 6 hoc 7 tui. Tr tu ca tr tui
ny ging nh bt bin, chng hp thu s kin, c|c c tnh t
nhin, v s phc tp ca ngn ng mt cch vui v v thoi mi.
Thm v{o , c|c yu t phn hi tch cc v s thc y ca mi
trng cng gip chng to c nhng iu kin hc tp l
tng.
Chng ta h~y ch n nhng mc hc ban u trong cuc sng
ca mt a tr bnh thng, khe mnh. Kh nng ca a tr
nay rt ging kh nng hi nh ca bn. n 1 tui bn tp i - mt
Kh nng v hn ca tr tu
qu trnh phc tp c v mt t nhin v h thn kinh m khng
th dy nu khng c s m phng. Trong qu trnh tp i, c th
rt nhiu ln bn b ng hoc b va mnh, nhng khng bao gi
cm thy tht bi khi b trt chn. Ti sao vy? Ti chc chn
rng, khi ln ln, bn c th b hc mt th g sau khi tht bi
ch mt hai ln. Nhng ti sao bn li rt c gng khi bn tp i?
Cu tr li l{: Bn cha c kh|i nim tht bi. Thm v{o ,
cha m lun bn cnh ng vin bn. Mi thnh cng ca bn
u lm cha m vui lng v thm ch cn ca ngi hn c nhng g
m bn t c.
Bn ~ thc hin c nhng th{nh cng |ng k trong nhng nm
u i nh kh nng phi thng ca tr tu:
1 tui: bn hc i.
2 tui: bn bt u hc giao tip bng ngn ng.
5 tui: bn hiu c 90% cc t ngi ln s dng thng
ngy.
6 tui: bn hc c.
Khong 2 tui, bn bt u phi hc giao tip bng ngn ng mt k nng bn phi hc khng c s tr gip ca sch ng php,
lp hc hay s st hch no. Trn thc t, cng nh tt c mi
ngi kh|c, n 5 tui, bn ~ hc c khong 90% cc t s
dng thng xuyn trong cuc sng hng ngy. Nu bn ln ln
trong mt gia nh nhiu ngn ng, bn c th thng tho c
ngn ng .
29

n 6 hoc 7 tui, bn phi hc c mt nhim v hc tht
kh khn nht m{ con ngi phi m nhim. Bn hc k nng
ny nh kh nng k diu ca b no.
C th s c mt ngy, khi bn hc lp 1 hoc lp 2, ang ngi
trong lp c gio hi: Bn no c th tr li c cu hi n{y?.
Bn gi tay, bt dy khi ch ngi, si ni ch c gio gi tn. Vi
v t nhin bn a ra c}u tr li, ri ngay sau nghe thy mt
s bn kh|c ci v ting c gi|o ni: Sai ri, em . C rt ngc
nhin v em!.
Bn cm thy xu h trc bn b v{ c gi|o, ngi c uy
quyn nht trong cuc i bn lc by gi. S t tin ca bn b
lung lay, v mm sng ca s thiu t tin bt u hnh thnh trong
bn.
i vi nhiu ngi, chnh l{ im khi u khin h c
nhng nhn thc tiu cc v bn thn. T , vic hc tr thnh
mt vic vt. S thiu t tin ln dn ln v h bt u gp ngy
cng nhiu nguy c.
Nm 1982, Jack Canfield, mt chuyn gia nghin cu v lng t
trng ca con ngi ~ a ra mt kt qu nghin cu c thc
hin trn mt trm a tr tnh nguyn. Cng vic ca nh nghin
cu l ghi li s lng nhng li nhn xt tch cc v nhng li
nhn xt tiu cc m a tr nhn c trong mt ngy. Canfield
nhn thy rng, trung bnh mi a tr nhn c 460 li nhn
xt tiu cc hay ch trch, trong khi s li nhn xt tch cc hoc
ng h ch l 75, bng 1/6 so vi nhng nhn xt tiu cc.
30
Nhng phn hi tiu cc thng xuyn din ra s tr nn rt
nguy him i vi tr. Sau v{i nm hc trng, bn tr c th s
ngng hc v{ v tnh gi gn kinh nghim hc ca mnh li. n
cui cp tiu hc, t hc ~ gi cho nhiu hc sinh cm gi|c cng
thng v b p buc.
Cng trong khong tui m s ngng hc xy ra, trng
hc truyn thng li chuyn t phng ph|p hc tng th t
chnh th lun v vui v sang phng ph|p hc cng nhc, theo
tuyn v{ c nh hng bng ngn ng. C gio buc hc sinh
phi ngi 1 ting ng h, theo hng li v{ ng ging bi. Nhng
tr chi v{ hot ng tp th, nhng tng ngh thut a sc
mu, mi quan h thn thoi mi v tt c nhng tr chi lng
bng ca tha thi hc sinh tiu hc ~ kt thc. pht trin,
qu trnh gio dc phi thay i t hc tng th tha ban u ca
tr sang mt h thng phn ln ph thuc v{o n~o tr|i. S mt
cn bngn{y s khin cho mt s hc sinh cm thy khng c
hng th hc v cm thy vic hc l khng c gi tr.
Trc khi nghin cu s}u hn, chng ta h~y tm hiu mt cht
v b no v nghin cu xem lm th n{o hc t duy bng c
b n~o nhng vn cm thy d dng v hng th.
2.1. Vi nt v b no ngi
B n~o ngi l mt khi cht nguyn sinh phc tp nht trong
th gii vn vt. N c bit n nh mt c quan ph|t trin cao,
c th t hc tp. C th khe mnh v{ mi trng thun li s
31

gip cho hot ng ca b no c th duy tr tt trong vng hn
100 nm.
B no ta c ba phn c bn: Phn cung (stem) hay cn gi l
n~o lo{i b s|t; H thng limbic hay n~o ca ng vt c v; V
no. Nh nghin cu, tin s Paul MacLean gi gn ba phn ny
th{nh b no ba ngi mt th, bi v mi b phn ca b no
pht trin trong cc khong thi gian khc nhau trong qu trnh
tin ha ca c th chng ta, mi phn cng c cu trc thn kinh
v chc nng nhim v khc nhau.
Giai on pht trin u tin l{ n~o b s|t. giai on ny
no ca ta cng ging nh n~o ca tt c cc loi b st, b phn tr
tu thp nht ca lo{i ngi. B phn ny hot ng nh mt dy
thn kinh vn ng cm gic - nhn bit hin thc t nhin thng
qua 5 gic quan.
H{nh vi c iu khin bi phn n~o b s|t mang bn nng
sinh tn, }y l{ xu hng ca tt c cc loi. Phn no ny quan
t}m n thc n, ch , sinh sn v bo v lnh th. Khi ta cm
thy nguy him, phn n~o b s|t s thc y ta chng chi v{ u
tranh hoc chy trn khi nguy him, }y l{ s phn ng chin
u hoc tho chy. Trong sut giai on pht trin u tin ca
lo{i ngi, phn ng ny rt cn thit. Tuy nhin, nu phn no
ny chi phi th chng ta khng th t duy mc cao hn. Xung
quanh phn no b st l mt h thng limbic phc tp khng l
hay cn gi l{ n~o ca ng vt c v. }y l{ giai on pht trin
cao hn rt nhiu trong thi k tin ha ca con ngi v l mt
phn m{ con ngi ging vi tt c c|c lo{i ng vt c v khc.
32
H thng limbic nm ngay trung tm ca b no chng ta. N c
chc nng th hin tnh cm v nhn thc khi th hin cm gic,
khoi cm, tr nh v kh nng hc tp. N cng kim sot nhp
sinh hc ca con ngi nh cn bun ng, i, kh|t, huyt p, nhp
tim, dc vng, nhit , h thng chuyn ha v min dch ca c
th.
H thng limbic l phn n~o iu khin tnh cm ca con ngi
ng thi cng kim sot tt c cc chc nng kh|c ca c th.
iu n{y ~ gii thch ti sao tnh cm c th nh hng trc tip
ti sc khe con ngi.
H thng limbic l bng iu khin trung ng, l{ c quan nhp
thng tin t th gic, thnh gic v trong mt s trng hp t v
gic v khu gi|c. Sau , h thng ny s phn pht thng tin ti
b phn t duy ca b n~o, l{ v no.
V n~o bao trm xung quanh nh v cnh ca h thng limbic,
chim 80% tng b no ca con ngi. Phn no ny l trung tm
tr tu con ngi. N chn lc nhng thng bo nhn c thng
qua nhn, nghe, v cc gic quan khc ca c th.
2.2. Mi phn ca b no u m nhim cc chc nng

ring
Ngo{i ra, qu| trnh t duy ca v no cn c: tranh lun, t duy,
a ra quyt nh, hnh vi c mc ch, ngn ng, kim sot dy
33

thn kinh ch ng v nhng ngha khng th hin ra bng li
ni.
V n~o l{ ni hi t tt c cc kh nng tr tu cao gip phn
bit con ngi vi c|c lo{i ng vt khc. Tin s t}m l Howard
Gardnerd ~ x|c nh mt s kh nng c bit v tr tu hoc
phng thc nhn bit c th c pht trin trong con ngi.
Trong s c kh nng ngn ng, ton hc, trc gic/khng gian,
ng lc/mu lc, m nhc, kh nng hiu bit gia cc c nhn
vi nhau v hiu bit ni tm ca con ngi.
C l, s pht trin cao nht ca tr tu, ng thi cng l{ dng
t duy s|ng to ln nht l trc gic. Trc gic l kh nng tip
nhn hoc lnh hi thng tin khng c sn ti 5 c quan cm gic.
Kh nng n{y c bit sc bn tr t 4 n 6 tui. Song, chng
thng b cc bc cha m ngn cn do h cho l{ nhng hnh vi
phi l. Mi ngi thng s kh nng trc gic bi h cho rng,
chnh kh nng n{y s ngn cn t duy l tr. Tuy nhin, kh nng
trc gic da trn t duy l tr l{ khng th c kh nng trc gic
nu khng c t duy l tr.
2.3. Thi gian v mc pht trin tr tu

Tt c kh nng tr tu cao hn gm c trc gi|c ~ tn ti trong
b no ngay t khi mi sinh, v cho n khi 7 tui, nhng kh nng
n{y khng c bc l nu khng c khuyn khch thch hp.
34
khuyn khch ng n nhng kh nng tr tu ny, cn phi
|p ng nhng iu kin sau:
Nhng cu trc thn kinh thp hn phi c pht trin

thch |ng nhm cho php nng lng chuyn ti mc
cao hn.
a tr phi cm thy an ton v tnh cm cng nh v th
xc.
Cn phi c mt m hnh khuyn khch thch hp.
Hy nghin cu cc mc thi gian pht trin tr tu di }y:

Kh nng ngn ng cha c bc l khi a tr cn nm trong
bng m.
Tr khng th t dy cho mnh ngn ng bn a. Nu ngi
m c kh nng ni ngn ng , th b{ cng khng ngn cn c
con mnh hc ni. Trn thc t, nu a tr c t vo mt mi
trng ngn ng trong bt k thi gian no t khi sinh cho n 7
tui, th kh nng nhn bit ngn ng ca n s c hnh thnh.
Trong khong thi gian t khi ch{o i cho n 1 tui, chc
nng ca dy thn kinh cm gic tr bt u pht trin. Chc
nng n{y c hon thin thng qua s tip xc trc tip ca tr
vi mi trng xung quanh, vi ngi m v vi nhng vt
trong th gii tr th. Khi a tr a mt th g v{o ming, ri
gi ln |nh s|ng, ri p mnh vo vt kh|c, c ngha l{ n ang
nghin cu v vt di mt cch thc duy nht, l{ thng
qua cm gic.
35

Khi trn 1 hoc 2 tui, chc nng ca dy thn kinh b no
pht trin kh| , tr chuyn sang mt giai on pht trin tip
theo, cc mt xch thn kinh tng trng rt ln, h thng tnh cm
- nhn thc cng ph|t trin nhanh chng, hnh vi ca tr thay i
ch qua mt m. H{nh vi mi thng xuyn c xem nh mt
s thay i nhanh chng t bin v{ thng lm cc bc cha m
lo s. Nhng chng ta cn phi lu rng, vic a tr tri qua giai
on pht trin tnh cm ny l ht sc cn thit t c mc
t duy cao hn.
giai on ny, cng vi s pht trin v mt tnh cm, a tr
cng chun b cho mc pht trin tr tu cao hn thng qua vic
chi. Bt chc, k chuyn v mt s hot ng vui chi gi{u tr
tng tng khc l nhng cch thc m tr pht trin kh nng
nhn bit biu tng v cc n ng sau biu tng.
n 4 tui, dy thn kinh cm gic v cu trc thn kinh nhn
thc tnh cm ~ ph|t trin c 80%. Lc n{y, a tr mi c
nng lng chuyn ti cc ch t duy cao hn. B}y gi l
thi im cc kh nng tr tu khc bt u pht trin. Nu c
khuyn khch ng n nhng kh nng n{y s c pht trin
mnh. Nu a tr cm thy b e da hoc khng c mt m hnh
hng dn no th nhng kh nng tr tu ny rt cuc s ngng
pht trin ngay t khi a tr ln 7 tui.
i vi nhng a tr c khuyn khch thch hp, nhiu qu
trnh t duy cao hn c th bc l v pht trin mnh khng my
kh khn. nhng a tr ny, dy thn kinh phn n~o b s|t ~
pht trin, nhn thc c rng, ch h{nh ng khi gp nguy
36
him. H thng limbic cng ph|t trin cao v tip tc kim sot
tm l an ton v tnh cm lnh mnh. Khi a tr c tnh cm lnh
mnh, n s t do hot ng nhng mc cao hn ca cu trc
v no.
V n~o ngi c cu to t 12 n 15 t t bo thn kinh, gi
l cc neuron. Cc t bo ny c kh nng tip xc vi nhau hoc
tip xc vi cc t bo khc bng cch rung cc nhnh c cu to
hnh cy. Mi neuron c kh nng tip xc vi cc neuron vng
ln cn ngha l{ c|c t bo trong b n~o ngi c kh nng tip xc
vi nhau nhiu hn so vi cc nguyn t trong v tr! S tip xc
n{y cng x|c nh kh nng hc tp nghin cu ca con ngi.
cc mt ni gia cc nhnh hnh cy ny c mt cht gi l
myelin. C th gii thch rng, myelin l mt prtin bo do b no
tit ra nhm bao ph cc khp ni gia cc nhnh cy khi b no
nghin cu thng tin mi.
Cn rt nhiu nng lng hnh thnh cc khc ni u tin.
Sau qu| trnh hnh th{nh n{y s tr nn d d{ng hn bi cht
myelin to thnh mt cht bao ph d{y hn. Dn dn qu trnh ny
c lp i lp li, khp ni s c cung cp myelin v c kh
nng hot ng d d{ng, ng thi cc khp ni kh|c cng ang
c hnh thnh.
Qu trnh to myelin ~ gii thch ti sao vic a c|c d liu
trong 45 pht mi tit hc lp khng mang li hiu qu. Theo
Joseph Pearce, mt tc gi tm c quc t ng thi l nh nghin
37

cu qu trnh hc tp, mt a tr trung bnh ch nh c
khong 3% nhng thng tin c dy trn lp.
t c kh nng ghi nh cao, mi hc sinh phi c nim
say m i vi mn hc. Supercamp, d liu c dy cc lp
hc bn tr, vi cng ln. c bit, chng ti nhn thy mt
hc sinh t c bc t ph trong nhng tit hc bui chiu.
l{ thi im m{ chng ~ tch t myelin gn nhng thng
tin thnh mt phn trong cu trc b no ca chng.
~ bao gi con ca bn ngh bn c i c li mt cu
chuyn n yu thch cha?
Nhng ch sau khi c c t pht, n ~ ch|n ngy v sn
sng chuyn sang cu chuyn mi. Bi v trong qu| trnh c i
c li, a tr ~ b li cun bi cc lin kt mang tnh biu tng
v n d trong cu chuyn. Cc kt ni neuron c kch hot, cc
myelin bt u hnh thnh. Khi cc kt ni neuron c cung cp
myelin, a tr s khng cn c mt cu chuyn c th trong
nhiu thi gian na, m ch cn mt cht thi gian l{ . Sau khi
c|c myelin c cung cp , a tr rt him khi phi c li cu
chuyn na. Nu sau nhiu nm, c}u chuyn khng c
c li, cc myelin bt u tan. Bn c th gi l{ c|ch b no
t lm sch.
Nh khoa hc chuyn nghin cu v b no, tin s Marian
Diamond ~ d{nh 30 nm thc hin mt lot cc th nghim v
b n~o. B{ ~ a ra kt lun: bt k tui no t khi sinh ra
n khi cht, con ngi c th tng kh nng tr tu nh s khuyn
38
khch ca mi trng. Nghin cu v cuc sng ~ ch ra rng, khi
b no phi bn tm mt vn g th c}u ngn ng c xa
hoc l s dng hoc l vt b li l mt li khuyn c gi tr. B
n~o c{ng quan t}m n cc hot ng tr tu v lin kt vi mi
trng th cng c nhiu nhng kt ni gia cc t bo. Bn c th
nhn thy rng, kh nng ca bn l v hn (Nghin cu lin quan
n mi trng hc ca Diamond s c cp chi tit chng
4).
Bng s nhc i nhc li, cc t bo thn kinh s kt ni vi nhau v
c cung cp myelin d dng nh li thng tin. Nu khng
nhc li thng xuyn, cc myelin s bt u tan ra.
S DNG N...
HAY
VT B N
39
2.4. No phi, no tri

B no 3 phn ca bn cng c chia thnh bn cu no phi
v bn cu no tri.
Ngy nay, hai bn cu n~o n{y thng c gi l no phi v
no tri.
Nhng th nghim v hai bn cu n~o ~ ch ra rng, mi bn
cu c mt ch t duy ring, m bo nhng k nng nht nh,
mc d chng c s lin kt v{ trao i cho vi nhau.
Qu| trnh t duy ca no tri mang tnh logic, lin tc, c nh
hng v l tr. Phn n~o n{y c t chc kh cht ch v c kh
nng gii thch c nhng vn mang tnh tng trng v{ tru
tng. N cng phi m nhim cc nhim v nh: din t bng
li ni, vit, c, lin kt thnh gic, xp t cc chi tit v s kin,
ng m v biu tng ho.
Ch t duy ca no phi mang tnh ngu nhin, khng theo
trt t, mang tnh trc gic v thuc v chnh th lun. Cc ch
ny rt ph hp vi c|c phng thc nhn bit khng thuc li
ni nh: cm gic v tnh cm, cc nhn thc cn c vo xc gic,
nhn thc v khng gian, hnh th v m hnh, nhn thc v m
nhc, ngh thut, nhy cm mu, sng to v hnh dung.
C hai bn cu n~o u quan trng nh nhau. Nhng ngi s
dng hai bn cu no cn bng nhau th c xu hng gii quyt cn
40
bng mi vn trong cuc sng. H s hc d d{ng hn, v h bit
la chn ch cn thit nht m nhim vic hc.
Do hu ht cc giao tip u c th hin di dng vit hoc
li ni, nn chc nng giao tip l{ c trng ca n~o tr|i. C|c lnh
vc nh gi|o dc, thng mi v khoa hc cng c xu hng thin
v no tri nhiu hn.Trn thc t, nu bn l{ ngi hot ng
thuc c|c lnh vc i hi no tri lm vic nhiu hn m{ trong
cuc sng khng c gng tham gia nhng hot ng cn n no
phi, th chnh s mt cn bng ny s l nguyn nhn khin bn b
stress, ng thi th cht v tm hn ca bn tr nn ngho nn.
cn bng hai bn cu no, cn phi c cc hot ng nh }m
nhc v thm m trong qu| trnh hc, ng thi bn phi tch cc
t iu chnh. Nhng iu gip bn c c xc cm tch cc,
iu khin cho b no ca bn lm vic hiu qu hn. Xc cm tch
cc s em li kh nng cho b n~o, em n cho bn nhng thnh
cng, gip bn c lng t trng cao, ri t li c c nhng
cm xc tch cc - 1 chu k y sinh lc gip bn vn cao hn.
(Bn c nhn thy rng, nhng ngi rt thnh cng trong cuc
sng dng nh u c nim say m thng thc 1 loi hnh ngh
thut n{o ?).
Bt lun l chng ta ni n h thng limbic hay v n~o, n
no phi hay n~o tr|i, th cng phi khng nh rng, khng c mt
b phn no ca b no c th hot ng ring l mt c|ch y
v sng to nh c trng vn c ca n, b phn ny ch c th
hot ng c khi cc b phn khc ca b no kch thch v ng
41

h. chnh l{ nhng g chng ti cp n khi ni v to{n b
n~o hoc hc ton din.
Trong qu trnh sng, tt c chng ta u c kt lun v b no
ca chng ta v v kh nng ca b no. C th nhng g m bn
th hin trng hc khin bn kt lun rng , b no ca bn
khng c tt nh b no ca cc hc sinh c sc hc kh. C
th bn cng ~ tng kt lun rng, bn c th hc tt mn ny,
nhng hc ti mn kia. Hoc cng c th bn ~ chp nhn rng,
c nhng iu m bn khng c kh nng hc bi v no ca bn
~ khng d{nh cho chng. Tht |ng tic, tt c nhng kt lun
n{y u khng ng .
Tt c chng ta u c nhng chc nng thn kinh ging nhau,
mc d c nhng chc nng kh|c nhau v tr tu v mc thnh
cng trong cuc sng. Chc nng sinh l ca b no ca bn cng
rt ging vi ca bt k 1 ngi no khc, thm ch ca c cc nh
t tng nh Einstein v{ Da Vinci. iu n{y c ngha l{ bn s c
nhng hi tuyt vi. Nu bn bit v 1 ngi m{ c|ch c x ca
ngi khin bn khm phc, hoc thnh cng ca ngi l{
iu m bn lun ao c t ti, bn c th coi ngi l{ mt
mu hnh ca mnh. Bn c th th{nh cng nh ngi bng
cch hc theo anh ta. Cc nh khoa hc nghin cu v hnh vi ca
con ngi gi l{ s noi gng.
Mt tm gng in hnh phi k n l lc s ngi Anh Roger
Bannister, ngi u tin chy mt dm trong cha n 4 pht.
Mt b|c s ~ tranh lun gay gt rng, nu mt ngi chy vi tc
42
nhanh nh th, tim ca anh ta s v tung v hot ng qu sc.
Hin nhin, Roger Bannister khng th o|n trc c kt
qu n{y. Anh ~ chy nhanh hn bt c ai trong lch s. Tri qua
nhiu thp k vi hng nghn vn ng vin in kinh c {o to
chnh quy, Roger Bannister l{ ngi u tin lp c k lc ,
lm sng st th gii vi thi gian 3 pht 59,4 giy. Thm ch ngay
c khi k lc n{y c cng nhn th nhiu ngi vn cho rng,
ch l mt s may mn m{ siu nh}n Bannister t c v khng
ai trn th gii ny c th lp li c k lc .
Tuy nhin, ch sau 1 thng, vn ng vin ngi c John Landy
~ ph| v c k lc n{y. Sau , nhiu ngi ~ chy 1 dm m
cha mt ti 4 pht.
Ti sao li xy ra iu ny? C th gii thch nh sau: C nhng
siu nhn l nhng tm gng, sau mi ngi c th noi theo
nhng tm gng thc hin th{nh cng iu m h mong
mun thc hin.
Bn c nhng kh nng tim tng ging nh nhng ngi khc.
iu khc l ch, bn s s dng tr tu ca bn nh th no. Bn
s tr li c iu khi c cun sch ny.
Nhng g ngi ny c th lm th nhng ngi khc
cng c kh nng l{m.
Anthony Robbins - nh chin lc, nh{ vn, nh{ hng bin ni
ting th gii ~ gip h{ng trm nghn ngi thot khi
43

nhng suy ngh hn ch v bn thn v m ra cho h nhng kh
nng to ln. Mc ch ca Tony l{ a ra nhng tm gng
thng xuyn t c th{nh cng. ng ~ kh|m ph| ra nim tin
ca h v pht hin c nhng chin lc gip h thnh cng.
Sau , ng ~ truyn t li nim tin v chin lc ny cho mi
ngi.
Mt trong nhng hot ng m Tony dy cc hc sinh ca mnh
l{ i trn la. ng ~ hng dn cc hc sinh i trn mt thm
than hng rc vi bn chn trn. Tony ~ s dng nhng khi
nim v lp trnh ngn ng thn kinh, gip h thc hin c k
cng kh c th tng tng. Lp trnh ngn ng thn kinh - mt
nghin cu v kh nng nh hng ca ngn ng li ni v ngn
ng khng c th hin bng li ni n h thng thn kinh ca
con ngi ~ c John Grinder v Richard Bandler pht trin
thm.
Mt trong nhng tm gng m{ Tony yu thch l{ Stu
Mittleman. Anh ~ ph| k lc th gii vi vic chy 1,000 dm ch
trong 11 ng{y. Stu ~ l{ tm gng cho nhng ngi n v
Nam M nhng ngi ~ chy c 75 dm trong mt ngy.
Vic tm c mt ngi n{o ~ t c thnh cng m
bn mong mun gip bn tit kim khng ch nng lng, m cn
rt nhiu thi gian. Bn mun g trong cuc sng ca mnh?
Chng ngi vt no bn mun vt qua? Hy tm mt ai ~
thnh cng mc tiu m bn mong mun v hc li nhng thnh
cng ca h, bn s t c nhng th{nh cng .
44
3. SC MNH CA WIFIM IU NY C NGHA G I

VI MNH
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s:
Hc c ng c thc y bn th}n t c nhng

mc tiu bn mong mun.
Tng bc to s hng th nghin cu mt vn n{o .
Khm ph nhng iu m vic hc tp tch cc s mang li.
Nng cao cht lng cuc sng.
Trong cuc sng, trc khi lm bt k mt iu g, bn u c

hoc v tnh t hi iu n{y c ngha g i vi mnh nh? T
nhng cng vic ht sc n gin h{ng ng{y cho n nhng quyt
nh c th thay i ln lao cuc sng ca bn, tt c u phi ha
hn mang li mt cht li ch cho bn thn, nu khng bn s
khng c ng c thc hin cng vic .
V nh, v{o bui sng th 7, khi ng dy, bn thng hay n
o vi suy ngh liu mnh c nn n cu lc b sc khe khng
nh?. Qu| trnh n o thng din ra nh sau:
V{o mt ng{y p tri nh th ny, mnh nn nh ng thm
mt ting na, hay dy, trang im ri i chi. Th 7 l ngy duy
nht trong tun mnh c th ng, nhng cng l{ ng{y duy nht
mnh c th i }u . C rt nhiu iu mnh mun lm trong
ngy hm nay, nu mnh bt u ngy hm nay bng mt cuc i
chi, mnh s cm thy nng ng v khe khon hn. OK, mnh s
dy.
Nu bn vng dy khi ging lc , c ngha l{ bn ~ tm

thy c mt li ch n{o v{ mun m bo c li ch cho
mnh.
Nhng cng c khi, thay v vng dy ngay khi ging khi ,
bn li tip tc nm u tranh vi chnh mnh.
Nhng, i chi s mt hai gi ng h, m mnh ch thm
mt ting na, chic ging ny sao m d chu th. Thi, mnh s
ng tip.
Trong trng hp ny, bn ~ x|c nh c li ch ca hnh
ng khc hp dn hn. Cho d iu c em li cho bn cm
gic g, c tt hn cho bn hay khng, th bn vn mun la chn.
Bn cng c th b qua trnh u tranh vi chnh mnh khi bn
quyt nh thay i h{nh ng, l{ i n trng c v cho mt
ngi bn, tham d cuc hp, trng rau, bi tr li nh ca hoc
lm bt c mt iu g m bn cm thy c li hn l{ nguy c, hoc
c li nhiu hn khi l{m nhng vic khc.
Tt c nhng g bn l{m u ha hn mang li li ch cho bn thn,
nu khng bn s khng c ng c l{m iu .
Th hnh dung, bn va c mi lm vic ti mt quc gia
khc. Khi bn t hi: iu n{y c ngha g i vi mnh? l{ bn
ang c}n nhc v mc lng, c hi thng tin, chi ph nh , thi
tit, t l ti phm, cht lng vng t mi, ni l{m vic c cch
46
Sc mnh ca WIFIM iu n{y c ngha g i vi mnh

xa nh{ ngi thn ca bn hay khng, c|c ni vui chi gii tr c
ph hp vi bn hay khng, v cn nhc n hng lot cc yu t
khc na.
Chng ti gi ng c m{ bn c c lm mt iu n{o
l{ WIIFM (c pht m l wiiffum), mt t cu to t ch ci
u ca cc t Whats in it for me? (iu n{y c ngha g i vi
mnh?). V khi bn cn nhc n bt k iu g, chuyn n mt
quc gia mi hay hc mt k nng mi, bn s khng c ng c
thc hin nu WIIFM khng nng k vi nhng n lc v nguy
c lin quan n iu , hoc thp hn nhng li ch m bn c
khi lm cng vic khc.
i khi WIIFM th hin rt r trong u bn, nhng cng c khi
bn phi tm kim n, hoc thm ch l pht minh ra n.
3.1. To nim say m WIIFM hc tp to ln

Trong nhiu trng hp vic tm thy WIIFM ng ngha vi
to nim m say i vi nhng g m bn ang hc nh s lin
kt hc vi th gii thc. iu n{y c bit ng trong c|c tnh
hung hc chnh thc. Bt lun l{ lp hc ban m, mt bui
cinema cui tun hay mt kha hc trung hc, bn u phi tm
c mt phng ph|p to cho vic hc tr nn ngha hn trong
cuc sng ca mnh. Hy t hi: Mnh s p dng nhng iu
ang hc n{y nh th no trong cuc sng h{ng ng{y?
Bn c th d dng to c nim say m i vi nhiu mn
hc, nhng li kh c mt nim say m trong mt s mn hc
47

khc, v th bn lun mun tm mt iu g kh|c li cun hn.
Tuy nhin, cc mn hc s cung cp cho bn nhiu thng tin, gip
bn tin b trong s nghip, hoc giao tip tt hn, hoc c th n
gip bn l{m c|ch n{o to c nim say m? iu ny ph
thuc vo nhng thay i trong cuc sng, nn mi ngi s c
nhng phng ph|p kh|c nhau. Nguyn nh}n khin ti hc ting
Ty Ban Nha mang li rt nhiu kt qu cho ti, v nguyn nhn
khin bn hc cng s mang li nhiu kt qu tt cho bn.
Chng ta tip tc n vi mt s v d khc. V d: bn mun
hc trng i hc, bn cn phi hon thin mt s kha hc
gip bn c iu kin tham d v{o chng trnh m{ bn
mun tham gia. }y s l mt tnh hung kh khn, khng ch bi
cc kha hc kh i bn thn bn, m cn bi n thng
khng lin quan g n nhng iu bn mun hc.
Gi s bn mun tham gia vo mt chng trnh {o to v quy
hoch. Ngi ta yu cu bn phi tham d kha hc v thng k mt mn hc khng my thch th. Lm th n{o c c nim
say m mn hc ? X|c nh chnh xc quyn li c nhn, bn s
c c nim say m hc tp khi tham d kha hc ny.
Vic hiu bit v b mn thng k s gip bn c kh nng nhn
bit v{ ph}n tch c|c xu hng trong cng vic, gip bn c nhng
hiu bit thu |o hn v nhng b|o c|o |nh gi t l phn trm.
}y cng l{ mt cch nng cao kh nng c| nh}n. Nu bn l mt
ngi hm m mt mn th thao mang tnh c| nh}n cao nh bng
chy hoc bng |, kha hc thng k c th nng cao thm nim
say m i vi cc mn th thao .
48

To c nim say m thc cht cng l{ mt phn thng cho
bn. Nim say m vi nhng lnh vc ny s nhen nhm nim say
m trong lnh vc khc. Vic kh|m ph| lnh vc ny s gip bn
|p ng c nhng nhu cu ca c| nh}n, ng thi khin bn tm
hiu s}u hn, mt chui c|c h{nh ng c nh th c tip tc.
Tng t nh vy, kha hc v hi dng hc c th thi thc bn
tm hiu v phng ph|p nui c| nc mn, t bn hc ln c
bnh dng kh di nc, tip n l tm hiu v k thut chp
nh di nc. C th, th gii di nc l mt kha hc khng
bao gi kt thc i vi bn. Vn ln nht }y l{ bn s khng
c thi gian theo ui chng.
Hc tch cc c th lm cho bn cm thy mt mi, nhng thc
cht n li tip thm ngh lc cho bn. Ging nh mn chy b
hoc bi, i khi bn bt mnh phi thc hin, nhng khi bt tay
vo thc hin ri, bn s thu c ngy cng nhiu nng lng
hn.
By gi, trc khi c tip, bn hy gii lao v{i pht v{ ngh
cch lm th n{o to c nim say m hc tp nhng k nng
hc m bn s c c trong cun s|ch n{y. Sau phi tr li
vi trang ni dung v{ nhn v{o tiu mi chng, bn s gn
nhng g bn c c vi thc t nh th no? S gn kt gip
bn t c nhng k nng hc tp no?
(Nn nh rng, cu tr li ca bn ch mang tnh c nhn, n c
th khng ging vi nhng cu tr li ca c|c c gi khc v cuc
sng ca bn l ca duy nht mt mnh bn m thi).
49
3.2. WIIFM v hc tp siu tc

ng c thi thc bn c cun sch ny l g?
Cun sch ny li cun bn bi n cp n vic nng cao vai
tr ca bn vi t c|ch l{ mt ngi sut i hc, v trch nhim
ca bn i vi cht lng cuc sng. N gip bn hc c nhng
g c th hc t nhng tnh hung v s dng nhng iu hc
c em li li ch cho bn thn v cho nhng ngi m bn
yu qu, ng thi i ph mt cch c hiu qu trc nhng vn
quan trng. Cun s|ch cng vit v hc tch cc trong s so
snh vi hc th ng.
L mt ngi c trch nhim trong cuc sng, bn s bt s
vic phi xy ra ch khng ch i n khi chng t xy ra. Hc
tch cc l hc gn vi thc t, hc trong cuc sng hng ngy.
ng c bn mun tr thnh mt ngi hc tch cc l g?
Ngi hc tch cc s c c trnh cao hn, s c c hi thng
tin nhanh hn, kim c nhiu tin hn, v{ nhn chung s cm
thy yu thch cuc sng hn. Nu bn l{ ngi ang i tm kim
kin thc, nhng kinh nghim v nhng bi hc trong cuc sng s
t ng m ra trc mt bn. Tr tu ca bn rng m tip thu
v hp th kin thc, sau li hi h tip tc tm kim. Tr tu s
bc l t th gii ni tm v bt u i v{o th gii rng ln hn.
Nim say m ca bn l{ khai th|c c tt c c|c con ng mi,
nhn vo tng ng ngch ln khut trong v{ vt qua tt c cc
con ng quanh co g gh trong vic tm kim tri thc.
50

Cng c nhiu kin thc, bn cng c nhiu la chn khi phi
i mt vi nhng tnh hung th thch. Cng c nhiu la chn,
bn cng c nhiu kh nng c| nh}n. l nhng g m cun sch
n{y cp n. Quyn lc c nhn l kh nng thm kn m bn c
th nhn thy trong mt nhng ngi c trch nhim vi cuc
sng, thy nhng ngi a ra nhng quyt nh mt cch t
tin, bi v h c kh nng thu thp nhng thng tin cn thit
a ra nhng quyt nh ng n cho bn thn h.
Cun sch ny s a ra cho bn nhng phng ph|p ~ c
chng minh l c hiu qu, gip bn tr thnh mt ngi hc
tuyt vi. Mi c gi u c WIIFM kh|c nhau khi c cun sch.
l{ nhng li ch vt tri hn hn thi gian v{ nng lng h
~ tiu tn nhng yu t cn thit tr thnh mt ngi c kh
nng hc siu tc. Bn phi cam kt n nhn nhng phng ph|p
v bi tp trong cun s|ch n{y, sau thc hnh vi mc ch bin
chng thnh mt phn trong cuc sng. Cho d mc tiu c th ca
h l{ g i na, th WIIFM trong cun s|ch n{y cng u l{ bi v
n rt qu gi| i vi bn.
51
3.3. S biu dng

Khi bn t hi: iu n{y c ngha g i vi mnh nh? th
chc chn ~ c mt s biu dng trong c}u tr li. Ti sao vy?
Nhiu ln, khi nhn vo nhng mc tiu cn hon thnh trong
tng lai, bn u c cm gic, mc tiu qu| ln, ln t c cuc
sng ca bn. Bn ngh ,tht v i nu mnh c th thc hin
c mc tiu . Nhng sau khi ~ t c mc tiu, bn li
khng cm thy n to ln na. N li vo qu kh, v bn s qun
i s tha mn ca chnh mnh v cng vic ~ l{m v{ chuyn sang
mt d n mi m khng h nhn bit c iu c bit mnh ~
lm.
Khi bn hon thnh mt nhim v th vic biu dng cho k
cng l{ mt vic lm rt quan trng. N mang li cho bn cm
gic v thnh qu lao ng, v s hon thnh v t tin, ng thi
xy dng ng c cho mc tiu sp ti. Biu dng s l mt vic
lm cn thit thc y ng c tip theo.
Trc khi bt u mt d n, hy quyt nh hnh thc biu
dng khi bn kt thc d |n , trong c c nhng phn
thng nho nh khi bn hon thnh tng khu trong qu trnh
thc hin. Bn c th quyt nh i n ti cng vi bn b sau khi
c v{ th}u tm c nhng phng ph|p trong mt chng ca
cun sch ny, hoc t thng cho mnh mt k ngh cui tun xa
nh sau khi nghin cu ht ton b cun sch.
52

mt c quan cng tc vi Supercamp, chng ti lun lun
thc hin cng tc biu dng. Mi khi chng ti t c ch tiu
tuyn dng, chng ti u t chc mt ba tic nh mi cc nhn
vin trong c quan, v{ t chc ba tic h{ng nm k nim cho
mt ma h vi nhiu chng trnh th{nh cng. Chng ti cng c
gng c c nhng bui nh th thng xuyn hn.
Chng ti, anh Joe, v{ ti ~ c mt l biu dng |ng nh
sau khi chng ti xay dng thnh cng mt chng Bear Valley,
Caliornia. Trn ng tr v nh{, chng ti ~ dng li cng
vin quc gia Yosemite v m chai Dom Perignon. Chng ti ngi
trong mt khung cnh p tuyt vi vi nhng th|c nc
xung t ngn ni hng v, nh}m nhi chai s}m-panh v hi tng
v mt ma h thnh cng. Kh c th tng tng ni lc
chng ti vui nh th no. Ngy hm sau, chng ti tip tc ln
ng tr v nh{, trong ngi cm thy nh c tip thm ngh
lc vt qua nhng thch thc tip theo.
L biu dng s |nh du mi giai on c bit trong qung
ng hng ti mc tiu, n em n cho bn nim vui tt nh
khi giai on c bn thc hin thnh cng.
3.4. ng l ra phi l th
iu sau }y c hay xy ra i vi bn khng: Bn ang ngi d
mt cuc hp hoc ngi nghe ging, nhng li nhn chm chm ra
ca s v{ bn tai nh vng vng mt ging ni: |ng l ra mnh
khng nn ngi }y tt hn l{ mnh l{m mt iu g kh|c.
53

Chng ta thng hay c cm gi|c nh vy, v{ thng hay mong
mun lm mt iu g khc hoc mt ni n{o m{ khng phi
l{ ni chng ta ang .
~ bao gi bn c nhng suy ngh tng t nh th cha? Khi
bn ang hc trng tiu hc, bn ngh: }y khng phi l ch
ca mnh, m phi l{ trng trung hc c s, ri khi bn ang hc
trng ph thng c s bn li ngh: Trng trung hc ph
thng mi l ch d{nh cho mnh. Rt nhiu ngi nh li l{ ~ c
nhng suy ngh nh th. Khi h hc n trung hc ph thng, h
nhn thy rng, hc sinh nm th nht ca trng trung hc
khng phi l ch ca h, m phi l hc sinh nm cui. n khi l
hc sinh nm cui, h li ngh |ng l ra h phi vo hc trng
cao ng. Ri khi bc vo cuc sng, h tic nui hi tng li
nhng ngy thng trng cao ng v{ ngh rng, trng hc mi
thc s l{ ni em li cho h nim vui.
Nu bn cng ging nh nhng ngi ny, bn s sng mt
cuc sng vi suy ngh l{ mi vic |ng l ra khng din ra nh
th. iu ny nh hng nh th n{o i vi bn? Bn phi tr gi
bng cht lng cuc sng ca chnh mnh. Bn tiu tn rt nhiu
thi gian khi khng tp trung vo nhim v trc mt. ang d
hp, nhng li m tng v mt cuc i c}u c| hay chi gn, lc
bn s cm thy mnh c li, bi trc mt bn l mt khi
lng cng vic khng l cn phi hon thnh. Ging ni trong u
lun ko bn khi cuc sng hin ti l ging ni ca c|i ti.
Nhng s khng thoi mi v khng thun tin cng c gi| tr nht
nh. Mt mt, n bt tr c ca bn phi hot ng. Mt khc n
m rng s hiu bit v kinh nghim ca bn.
54
|ng l ra phi l th - th|i nh hng n s nghip ca bn

Khi bn phi tham d mt cuc hp bun t, bn h~y ngh v
nhng iu |ng gi| m{ bn s nhn c nu nh bn thc s
tp trung, say m v tch cc tham gia tho lun. Bn c th s
ngc nhin v kt qu t c. Tng t nh vy, khi bn ang
chi gn v{ tham gia v{o c|c hot ng vui chi gii tr khc, nn
vui chi thoi m|i, ng bao gi ngh v khi lng cng vic trn
b{n ang ch bn.
Nu bn vn cm thy |ng l ra khng phi nh th, bn hy
th t ni n l{ th y!. Bn hy t tin ni tht to. Hy lm
nhng cng vic nh ra b|t a, dt ch i do, lau chi bn gh.
Sng trong nhng pht gi}y nh th, bn s nhn thy gi tr trong
cng vic ca mnh ang l{m. H~y c gng lm vic mt cch hiu
qu v hon thin, nhng kin thc t i s gip bn lm vic tt
hn trc.
Nu bn c th hc c cch xy dng mt tnh hung tht
nht hoc hc mt cch chi tit c ngha l{ bn ~ hc c cch
a mnh v{o mt phm vi tri thc l tng cho vic hc - nhn
nhng chi tit nh, cm thy tch cc v cam kt tr th{nh ngi
hc tt nht. Th|i tch cc m bn xy dng c khng my
kh khn trong i sng ca bn, t nhng vn n gin
nh c|c bui hp cho n nhng vn ln nh nhng d n
phc tp. Hn na, bn s tn hng thi gian rnh ri ca mnh
mt cch hiu qu hn.
55

No by gi, trc khi bt u nghin cu tip phn cn li ca
cun sch, bn h~y ni: }y chnh l{ iu mnh cn! Mnh s tip
thu tt c nhng g mnh c c trong tng trang sch. Mnh s
lm tt c cc bi tp quan trng. Mnh s dnh 100% thi gian v
cng sc tr thnh mt ngi hc siu tc. Khi mnh c xong
v hp th c ht nhng li ch m cun s|ch n{y em li, mnh
s t chc mt l biu dng |nh du s kin n{y.
Ti bit, ti bit
H~y |nh du vo trng nu bn hiu khi nim:
o
o
o
o
o
Ti bit hc tch cc c ngha l{ g v{ ti sao ti mun tr

thnh mt ngi hc tch cc.
Ti nm c phng ph|p to nim say m trong c|c
tnh hung hc tp ca mnh.
Ti bit c|ch a mi vn tr nn cn thit i vi ti.
Ti bit ng c ca mnh khi c cun sch ny.
.............................................................................................................
Sau khi c xong cun sch, ti s k nim s kin ny di
hnh thc:........................................................................................................
56
4. TO KHUNG CNH HC TP: MI TRNG HC TP

NG N
Thit lp c mt bu khng kh thoi mi v vui v.

S dng m nhc gip bn cm thy vui v, minh mn v
sn sng tp trung.
Sng to v chn cc loi nhc khc nhau.
S dng nhng vt dng ni bt chc bn phi c th|i
tch cc.
T|c ng vi mi trng tr th{nh ngi hc tt hn.
Lm vic trong mt mi trng c sp xp mt cch hp l,

bn s cm thy d pht trin v{ duy tr th|i tp trung hn. V{
th|i tp trung s gip bn thnh cng.
Khi dn dng sn khu cho mt v kch hay mt bui biu din
m nhc, nhm dn dng c bit ch n tng chi tit nh. nh
sng, m thanh, mu sc v hnh thc sn khu lm nn mt b cc
ring, gip chuyn nhng thng ip ph hp n khn gi.
i vi ngi hc siu tc, nhng yu t v mi trng cng
ging nh phc trang trn sn khu m cc din vin s dng.
Cch thc sp xp c, loi m nhc s dng, nh sng v
nhng gio c trc quan treo trn tng v bng tin, tt c u cn
thit to nn mt mi trng hc tp ti u.
Nu c to dng ph hp, mi trng hc tp s tr thnh
mt cng c c gi tr trong vic xy dng v{ duy tr th|i tch

cc. Nh chng ti s cp n chng 5, th|i tch cc l
mt ti sn v gi| i vi qu trnh hc tp.
Kim so|t c mi trng, bn ~ bc u kim sot thnh
cng qu trnh hc tp. Nu phi nu r nguyn nhn ti sao cc
chng trnh ca chng ti li th{nh cng n nh vy trong vic
gip mi ngi tr thnh mt ngi hc tt hn, ti s ni
rng, chnh l{ bi v, chng ti ~ c gng to c mt mi
trng tuyt ho v c th x|c cng nh tinh thn cho hc sinh.
To mt mi trng ti u c v th cht
ln tinh thn cho hc sinh
Hy kim tra:
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Cc trang thit b v cch sp xp.

nh sng.
m nhc.
Gio c trc quan: p phch qung co, tranh nh v bng
tin.
|p ng nhu cu cho hc sinh.
Nhit .
Cy ci xung quanh.
S thun tin.
Hnh thc chung.
Trc khi bt u mt kha hc c nhn vin ca chng ti ~

i ti tng lp hc v chuyn lp ra mt a im m cc hc
sinh cm thy thoi mi, cm thy c khuyn khch v{ gip .
58
To khung cnh hc tp: mi trng hc tp ng n

Chng ti a h vo mt khung cnh c y cy xanh v ting
nhc, v khi cn thit, chng ti iu chnh nhit v{ tng cng
|nh s|ng. Ngo{i ra, chng ti cn lt m gh hc sinh cm
thy m |i hn, lau chi ca s, trang tr tng lp hc bng
nhng bc tranh p mt v nhng biu ng ng vin tch cc.
Ng{y khai trng, hc sinh nh b cun vo mt mi trng
hp dn thoi mi v sng sa, mi ngi u c i trng ca
h ng n. H lp tc ha mnh vo nhng tr chi vi i, bt
u kha hc vi cm gic thn thit. H cm thy thoi mi v
hnh phc trong nhng ng{y u tin c bit quan trng ny.
Dn dn, sau mt vi ngy, thng qua cc bi tp giao tip v
cc hot ng khc, h s bit v cc bn kh|c trong i. Chng ti
to cho h cm gic thoi mi khi sinh hot trong nhm. Trong
mt mi trng an ton ny, h s ci m ni rng phm vi
thoi mi ca mnh v th lm nhng iu mi m - chnh l{
mt trng th|i l tng gip hc tp t kt qu tt. Ch khi no
hc sinh ca chng ti ch ti vic to mt trng thi tr tu nh
vy, chng ti mi gii thiu cho h cc k nng hc tp gip h
hc tt hn trong trng.
Bn c th d dng to mt mi trng l tng cho mnh
nh v cng s. Di }y l{ phng ph|p to mi trng l tng
.
59
4.1. Khung cnh nh b xung quanh bn sng to ra

khng gian lm vic
Chng ta hy bt u vi khng gian lm vic, nghin cu v
hc tp ca c nhn. Bn c th bin khng gian ny thnh mt
mi trng ti u, bi v ch c bn mi sp xp c nhng chi
tit theo cch ph hp vi bn.
Trong chng 6, bn s nghin cu v cch thc thu nhn, lnh
hi v x l thng tin theo cch ring l{ phng ph|p hc ca
bn. Mt kha cnh khc cn phi ni ti l nh hng ca nh
sng m nhc v bi tr phng hc i vi bn. Nhng yu t s
to mt bu khng kh d chu v thoi mi, bi v ch trong trng
th|i tp trung thoi m|i bn mi tp trung cao v mi c kh
nng hc d dng nht. S cng thng v mt mi s chch hng
cung cp mu, v lm chch hng ch ca bn.
Bn s to c mt trng thi tr tu l tng cho vic hc tp khi
bn mun m rng khng gian thoi mi ca mnh v th lm
nhng iu mi.
Hy bt u t mi trng gia nh bn. N s t|c ng ti
ni l{m vic/trng hc, v cng ng.
Gia nh l{ ni l tng bn bt u thc hin cng vic to
khng gian ca mnh, bi }y bn c th t do thay i v lm
vic ty thch. Cm gic thn thit ~ gip bn xy dng phm vi
an to{n vt ra ngo{i khng gian gia nh. Sau khi th{nh cng
trong vic xy dng mi trng hc tp ton din nh, bn c
60

th p dng nhng g c ch cho bn nh{ i vi cng vic cng
s v khng gian lm vic kh|c bn ngo{i gia nh.
Tt hn ht, bn cn phi c mt khng gian ring bit ngay
trong gia nh mnh. l{ c|ch tt nht gip bn khng b sao
lng. Nu bn khng c phng ring, hy tm mt gc yn tnh, c
th l mt phn ca ga-ra ni khng c my xe c i qua, cng c
th l mt tng xp, mt phng trn tum nh, hoc thm ch l mt
kho cha c sau nh. Hy sng to v vn dng tr tng
tng ca bn tm mt a im hc tp tt hn.
Sau khi ~ tm c mt khng gian cho ring mnh, bn c th
lm vic ca mnh. Mt s ngi thch mi trng lm vic chnh
thc, trong khi nhiu ngi khc li thch t do thoi mi trong
mt phm vi khng c nh. Hy nghin cu c|c t th gip bn d
tp trung v{ l{m c mt khi lng cng vic ln m khng cm
thy mt mi. Bn ngi trn gh i din vi bc tng, nm vi
t th thoi m trn sn nh, hay ngi chic bn bp trc ca
s? C th bn thch c khng gian c nh v khng gian t do
thoi mi, thch ngi trn gh c v nghin cu, sau chuyn
sang b{n vit.
Tip n, chng ta h~y xem xt n yu t nh sng. Tt nhin,
khng gian phi s|ng bn khng cn phi cng mt ra nhn,
nhng vn c nhng im khc bit cn phi b{n n. Nhiu ngi
thch mt cn phng c |nh s|ng thng nht, trong khi nhng
ngi khc li thch nh sng ch tp trung vo ch h lm vic.
Mt s li thch kt hp nh sng. Do nh sng c th l mt d n
61

t tin, nn bn c th gi tng ca mnh khi cng s, lp
hc v nh nhng ngi bn trc khi u t cho mnh.
H~y ngh v c|c t th m bn c th d tp trung
Mt s ngi thch t th ngay ngn, mi trng lm vic c nh:
o
o
o
o
Bn.
Bn gh.
Mt ni c bit.
Mt khng gian lm vic trt t.
Mt s ngi khc li thch mt khng gian t do, thoi mi:

o
o
o
o
Bn bp.
Gh.
S dng mt s a im khc.
Tt c mi ch m h c th nhn thy.
Sau }y l{ mt s chi tit quan trng xem xt mi trng t

nhin ca bn:
Bng tin, ni bn c th t nhng gio c trc trc quan

thc y qu| trnh t duy.
Gi sch v ti liu tham kho.
Mt h thng bt gi ghi li nhng tng ny ra
trong u bn m c th vn dng c sau , v d s ghi
chp hoc {i ghi }m.
62
Thi gian biu h{ng ng{y sp xp thi gian.

Nhng khu hiu mang ni dung tch cc, hp dn.
Hai chi tit sau cng c ngha c bit quan trng i vi mt

mi trng hc tp ti u, |ng chng ta lu t}m.
4.2. m nhc yu t ng vai tr c bn i vi hc tp

siu tc
L do khin chng ti khng nh, m nhc l yu t quan trng
i vi mi trng hc tp gip ngi hc c kh nng hc tp
siu tc: n ph hp v{ t|c ng n c|c ng n c|c iu kin v
sinh l ca con ngi. Trong sut mt ngy lm vic tr c mt mi,
mch v huyt p ca ta c chiu hng tng ln. C|c sng n~o s
tng tc , c|c c r~ ri. Sau khi ngh ngi th gi~n, mch v
huyt p gim xung, c|c c linh hot hn. Trong iu kin bnh
thng, ta kh c th tp trung khi ang t th ho{n to{n th
gi~n, v{ cng kh c th th gi~n khi ang tp trung cao .
Tin s Georgi Lozanov, tc gi ca nhng phng ph|p hc tp
tng cng c vn dng ca Supercamp, ~ tm ra mt cch
thc gn lao ng tr c tch cc vi tm sinh l thoi m|i hc
tp t c hiu qu cao hn. Sau nhiu th nghim vi cc hc
sinh, ng nhn thy rng m nhc l yu t quan trng, Th
gi~n nghe mt bn nhc gip tr c lanh li v kh nng tp
trung cao.
63

Loi nhc m Lozanov nhn thy l c hiu qu nht l nhc
Baroc nh nhc ca Bach, Handel, Pachelbel v Vivaldi. Cc nh
son nhc n{y ~ s dng nhng nhp iu c bit, trng khp
nhp hot ng ca b no. Nhc Baroc c 60 nhp/ pht, trng vi
nhp p trung bnh ca tim chng ta. Nhiu nhc s ng i v
cng ngc nhin khng hiu lm sao m nhng nhc s ca 300
nm v trc ~ c kh nng son nhng bn nhc vi chnh
xc v ton hc cao n nh vy.
C th bn cng ~ bit, nh hng ca nhc Baroc khng ch
dng li con ngi, m thc nghim cho thy, cy ci cng c
cnh l xum xu, b r lan rng khi nghe nhc Baroc, thm ch
chng cn nghing hn v pha nhc nh hng v pha mt tri
n |nh nng. Tng t, khi |nh mt bn nhc rock chi tai,
nhng cy ny s qut li v cht.
Ngi ta cng cho rng, m nhc |nh thc c kh nng
sng to thuc v trc gic ca no tri. Do vy, nhng d liu
c a v{o b no ha nhp vo c qu trnh. No phi ca bn
c xu hng xao lng trong sut cc cuc hp, bi ging, thng
xuyn m tng v nhn ra xa khi cn phi tp trung. Chi nhc l
mt phng ph|p hiu qu chim lnh c no phi khi cn
tp trung vo cc hot ng ca no tri.
Nhng khu hiu c ni dung tch cc treo trn tng s
thc tnh kh nng tim n ca bn.
64

H~y l{m bt k iu g bn c th lm, v bt k iu g bn m ti.
Trong s to bo c cm hng, c quyn lc v c sc li cun k
diu.
-Goethe Supercamp, chng ti s dng m nhc mt cch c hiu qu
cho cc hot ng v mc ch kh|c nhau. Chng ti s dng n
lp nn mt cch thc cng nh ph hp vi cch thc . V
d, khi cc hc sinh ang tp trung vo mn hc, mt iu nhc
Baroc ni ln nh nh ngoi sn. Trong cc bui ngh gii lao,
chng ti bt to iu nhc vui v, lc quan, bi v c|c iu nhc ny
khuyn khch cc hot ng th cht nh nhy, lc ngi. iu
gip chng ti to c mt phng ph|p lc quan, vui v v tch
cc. Do vy, vi pht gii lao c th gip cc hc sinh tp trung hn
khi h vo lp hc. Ti khuyn khch bn nghe nhc Baroc khi lm
vic, nghin cu v sng to. Nu c th, bn c th kim mt b
stereo hoc mt chic radio nh t trong khng gian lm vic ca
mnh.
4.3. Du hiu tch cc

Ni n nhng du hiu tch cc l{ ni n nhng tc nhn kch
thch p ngay vo mt bn, gi nhc bn rng, bn c kh nng
vt tri. Di }y l{ mt s iu bn c th s dng trong cng
vic ca mnh.
tng bt u c vn dng nh nhng trch dn v khu
hiu sng ng
65

Cu ni ca Goethe di }y ~ c treo trn tng c quan
ti trong nhiu nm: H~y l{m bt k iu g bn c th lm, v bt
k iu g bn m ti. Trong s to bo c cm hng, c quyn lc
v c sc li cun k diu.
Bn c th tm tng bt u trong c|c cun s tay ghi chp
nhng on trch dn, trn bo ch v nhng ti liu khc.
Chng 5, chng ti ~ lit k mt s li trch dn m bn c th
vn dng chng lm khu hiu v treo chng mt ni n{o
trong khng gian ca mnh.
Chng nhn v trao gii thng cho nhng g bn va t c
Vn bng, gii thng, cp cho nhng thnh tu th thao t
c, v tt c cc gii thng kh|c u l nhng du n gi nhc
rng, bn l mt tm gng ho{n ho t{i nng.
Thi im t nh cao
Thi im t nh cao l thi im bn t c mt iu g
c bit, bao gm c s vui sng khi bn t c iu .
Chng ti thng gp cc bc nh th hin thi im trong
chuyn mc th thao ca cc t b|o, l{ gi}y pht chin thng
m cc nh nhip nh chp c. Tm nh chp bn giy pht
th hin mt cch ha thin thnh cng trong cng vic m bn
ang m nhim. Tuy nhin, bn cng c th ti to cm gic ny
bng nhng trang vit hoc bng mt vt lu nim nhn dp ny.
Nhiu nh{ vn ~ gi ghm cn thn trang ba ca mi cun sch
c xut bn. Nhng ch doanh nghip nh thng gi v treo
66

nhng ng la u tin m h kim c trong s nghip kinh
doanh ca mnh.
Nhn xt, qu tng v phiu |nh gi| ca bn b v{ ng nghip
Trong th gii bn b ny, nu c mt ai d{nh thi gian
cho bn bit h |nh gi| v bn nh th no th bn phi hiu
rng, h rt quan t}m n bn. Nhng li nhn xt v nhng mn
qu ca h s gip bn hiu c mnh v hiu c ngi khc.
Ti c quen mt nh{ vn. B{ ct gi rt cn thn tm thip m
b nhn c t ngi ch gi ca mnh. Trn tm thip c ghi gi
n nhng ngi bit chinh phc nh cao v{ dng ch gi n
vi tt c nim yu thng v{ ngng m. i vi nh{ vn n{y,
tm thip ~ gi cho b k nim v nhng gi}y pht t c
th{nh cng, b{ lun vui sng v hoi nim v n.
Mi ngi cn c nhng |nh gi| tch cc trong mi trng
lm vic ca ring h, bi chnh nhng |nh gi| n{y ~ gip cho
h lun gi c th|i t tin khi cng vic kh khn, khin h
cm thy c coi trng v khch l hn. iu ny rt quan trng
i vi lng t trng ca h.
4.4. Mi trng lm vic nh b trong mi trng rng

ln bao la chung
Ni n mi trng nh b l{ ni n phm vi nh b ca bn
v do bn c quyn kim sot. Nu bn l{m cho mi trng nh
67

b ca mnh thnh mt ni bn cm thy an ton, thun tin v
c qu trng th chnh l{ im khi u vng chc nht cho
bn bc vo th gii bao la. Dn dn, bn s c kh nng m rng
phm vi an ton v m rng tm nh hng ca mnh vo mi
trng rng ln. Bn t kim sot v nhng g xy ra trong mi
trng rng ln nhng c th quyt nh mc lin h vi th
gii bn ngoi.
Nghin cu nhng con chut trong phng th nghim ca mnh,
tin s Marian Diamond nhn thy, cng nh con chut sng
trong mi trng phong ph s c kh nng hc tt hn (mi
trng phong ph m{ b{ cp }y l{ mi trng m chut
c chm sc tt v c th tham gia vo nhng tr chi khuyn
khch kh nng t duy ca n). mi la tui, t khi sinh ra cho
n lc v gi, nhng con chut sng trong mi trng phong ph
n{y u gii quyt mi tnh hung tt hn nhng con chut sng
trong mi trng ngho nn.
Nu Diamond nghin cu v con ngi th b{ cng tm thy
hin tng tng t. Tuy nhin, l do khin b thc hin nhng
th nghim ny trn chut l bi v b mun nghin cu v nh
hng ca mi trng n gii phu sinh l b no. B nhn thy
rng, bng nhng t|c ng ca mi trng, b c kh nng thay
i cu trc b n~o! c bit, vi s t|c ng ca mi trng,
nhng t bo v no s ln hn. Bng vic vn dng nhng thay
i ca mi trng, b{ ~ tm ra mi lin h gia nhng nh
hng ca s thay i vi nhng hnh vi tt. Khi thay i
chi khong 2 ln trong mt tun, kt qu ~ c nhn thy r
68

rt, s thay i khng khin bn chut bun ch|n m{ chnh n ~
khuyn khch chng ti nhng thch thc mi.
Hai nh khoa hc kh|c cng ~ thc hin nhng th nghim,
trong mt s con chut c th xem nhng con chut c sng
trong mi trng phong ph chi mt chung khc. H nhn
thy rng, ch c s quan st th ng thi th cha . Nhng con
chut ch quan st thi khng pht trin c kh nng hc tp v
km hiu k hn nhng con chut t chi chi. hc tp v
gii quyt vn tt hn, th chng phi c tip xc vi mi
trng.
Nhng iu trn }y c ngha g i vi bn? Ngi ta nhn
thy rng, xt v sinh l v ha hc, b no ca ngi v chut c
nhiu im tng ng, ( l{ mt trong nhng nguyn nhn loi
chut hay c s dng trong hu ht cc nghin cu). Nhng th
nghim trn ~ chng c gi thit cho rng, cng tip xc nhiu
vi mi trng, bn cng thnh tho trong vic i ph vi cc
tnh hung v cng d dng tip nhn nhng thng tin mi. Ti sao
vy? Bi v, mi khi tip xc vi mt tc nhn kch thch mi trong
mi trng, bn ~ hnh th{nh c mt khi lng kin thc ca
ring mnh, gip bn c thm thng tin s dng khi phi tip
cn vi tnh hung tip theo.
Bn c nhiu c hi tip xc vi mi trng v c th hp
th nhng sc thi mun mu mun v ca th gii xung quanh.
Bn cng c th hc mt iu g sau mi ln tip xc, t vic
cuc t trong vn cho ti vic i ti lp hc bui ti. Hy ra khi
69

nh, bn s thy mnh nng ng hn. H~y th nm ly nhng c
hi v{ l{m mt iu g mi m hn!
Chng ti mun a ra mt v d n gin, khi bn nh bin
mt gc trong th gii ring ca bn l khong sn sau nh thnh
mt vn c}y, ni m{ v{o bui sng ma h, bn c th ngi c
bo hoc c th hnh din mi bn b n thng thc c ph.
Bn cn phi quan t}m n nhng g? Trc tin, bn hy tm
kim tng thng qua sch bo, tp ch v lc tm trong th vin
mt s cun sch v l{m vn. Sau , bn c th lit k mt lot
cy v cc vt liu kh|c cho khu vn ca bn v{ trao i vi
nhng ngi c kinh nghim trong lnh vc ny. Sau khi hc c
nhng iu cn thit, bn th kin quyt mua nhng vt liu v
mang chng v nh. Bn hy nghim cu, chnh sa bin
khong sn thnh mt ni tuyt vi nh bn ~ tng tng. Tip
n, bn li nghin cu v mi trng vt l, v cc sinh vt sng
trn Tr|i t.
Hy tn dng nhng c hi khi n n, hoc to c hi khi n cha
n. iu s gip bn m rng c phm vi an ton
v nng cao tm hiu bit.
Dn dn, bn tch ly c ngy cng nhiu kin thc trong lnh
vc . Nhng iu c bn nht l tt c nhng kin thc n{y u
c th s dng trong cc tnh hung khc.
Tip xc vi mi trng cng c ngha l{ bit nm ly nhng c
hi khi chng n v bit to c hi khi chng cha n. Nu bn
c mi i chi du thuyn hoc hc lt vn, h~y quan t}m c
70

bit n li mi . H~y nh rng, tham gia tch cc vo cc hot
ng s tt hn l{ ch th ng quan s|t. (ng nhin, i ra ngo{i
xem cn tt hn l{ ngi nh). Nu bn ngi xem nhng ngi
thn tung nhng qu cu la ln khng kh v ngh mnh cng c
gng l{m c iu th h~y th lm! Nu bn mun nghin
cu thm mt iu g m{ bit c rng, s c mt bui tho
lun v vn , h~y c gng thu xp tham gia bui tho lun.
Hy tn dng nhng c hi khi n n, hoc to ra c hi khi n
cha n. iu s gip bn m rng c phm vi an ton v
nng cao tm hiu bit.
Cui cng, tip xc vi mi trng c ngha l{ nm c nhng
i thay. Tht n gin v an ton khi lun trong trng thi giam
mnh, nhng bt khi trng th|i v{ hng ti mt iu g
mi m, ta phi mt mt khong thi gian di. Chnh qung thi
gian kh khn a nhng iu thay i vo cuc sng, chng
hn nh nhn mt cng vic mi, s m rng phm vi an ton v
phm vi kin thc ca bn. N s m ra trc mt bn nhng iu
mi m trong mi trng.
Nhng pht hin ca tin s Diamond v nhng con chut c
kh nng hc tt hn trong mi trng phong ph, thm ch khi
tui ca chng ~ gi{, cng gip ch rt nhiu cho bn. C ngha l{,
bt k tui no, t tr ti gi, bn cng c th hc tr
thnh mt ngi tt hn. Nu bn lun m l{m c mt iu g,
hy c gng l{m c iu ! Bn s cm thy tha mn khi hon
th{nh c iu , ng thi bn cng s nm c phng
php hc tp siu tc.
71

Mi trng cng gip bn sm hi phc sc khe
Muffy Davis l mt vn ng vin trt tuyt ni ting, ng thi
l thnh vin ca i pht trin b mn trt tuyt ca M. C lun
lun thc c kh nng ca mnh v dc. Thng 2/1989,
trong mt ln tp luyn trn sn tp Mount Baldy ti thung lng
Mt tri (Sun Valley) Idaho, thc v bn thn ca c ~ tan v.
Muffy chao o mt vt d{i, ri xung vi tc c 35 dm/gi v
}m v{o c}y. Tai nn n{y ~ khin c b bi lit phn th}n di.
Trong ba th|ng ri iu tr, cn phng trong bnh vin ni
Muffy nm ~ tr thnh mt mi trng khuyn khch c dn ht
sc lc cha lnh vt thng. Xung quanh c l{ tt c cc vt
dng khch l gip c bt u hi phc: nh ca gia nh v{ bn b,
hoa, th chi, nhng biu ng c bn b in trn m|y tinh nh
Muffy i, chng ti yu bn v{ chc bn mau hi phc nhanh.
Muffy cng bin cn phng trong bnh vin th{nh ni chun
b chin dch theo hc ph thng c s. V tip theo nhng ngy
bnh vin, c ~ theo hc ph thng trung hc, c bu lm lp
trng v tt nghip ph thng trung hc vi GPA l 3,39.
Mc d vn ngi trn xe ln, nhng hin nay Muffy ~ quay li
vi th thao. Nhng thit b c bit ~ gip c chi tennis v{ lt
vn, c cn thc nh tip tc chi mn th thao trt tuyt.
Hin nay, Muffy l sinh vin ca trng i hc Stanford. C c
k hoch theo hc ng{nh dc v tp trung nghin cu s kt hp
gia tinh thn v th x|c gip mnh phc hi nhanh. C vn dnh
72

ht sc lc to ra mi trng mang tnh khch l cho chnh mnh.
Mc d c|c b|c s iu tr cho Muffy khng d|m m bo bt c iu
g, nhng Muffy vn tin rng, c c th i tr li. V nu ai ~ tng
bit Muffy th c th tin rng iu l{ c th.
4.5. Cng c li kin thc (thi gian ngh gii lao)

Supercamp, nhng bui ngh gii lao l mt yu cu bt buc
i vi mi bui hc. N quan trng n ni, nhiu khi chng ti
t cho hc sinh t quyt nh thi im ngh. Nu c mt hc sinh
n{o gi tay v{ ngh c ngh th chng ti quyt nh c
lp ngh gii lao lun.
C rt nhiu l do chng ti quyt nh nh th. }y, ti ch
cp n mt s l do. Th nht, trong bt k mt bui hc no,
bn s nh rt tt nhng thng tin m bn c hc trong tit u
tin v tit cui cng. Do vy, nu bn c ngh gii lao trong vi
pht, bn s nh nhiu thng tin hn. Nu nhng bui ngh gii lao
ngn ng vai tr tin quyt. Th hai, khi u c ca bn mt
mi, cn phi thay i trng th|i t duy, bi vy, vi pht ngh gii
lao s em li sc sng mi cho cc t bo no, gip bn c th tip
xc vi nhng cng thng tip theo.
Gi ngh gii lao cng l{ thi gian bn cng c li kin thc
tip thu v{ lu gi nhng kin thc trong tr c ca bn. Nu
bn ang l{m vic mt cch tch cc v{ ang tip xc vi mt th
gii rng ln th ngh gii lao c ngha l{ quay li vi phm vi m
bn cm thy d chu trong khng gian c nhn ca bn, hay mi
73

trng nh. Trong khng gian n{y, bn c th ngh ngi, gii tr,
tip thu nhng g bn kh|m ph| c trong th gii rng ln.
Nu bn ang l{m vic nh hoc cng s th ngh gii lao c
ngha l{ ng dy lm mt iu g trong mt thi gian ngn.
Thay bn nhc ang nghe sang mt bn nhc nhanh v vui v, sau
tp mt v{i ng tc th dc nhp iu trong 10 pht. Bn cng
c th i do, chy ln, xung bc cu thang trong vi pht, ngi
trn c v ngm m}y, chi a vi ch hoc lm bt c iu g
thay i trng th|i t duy v{ th xc ca bn trong mt thi gian
ngn.
Phng ph|p hc tp siu tc l s t|c ng ln nhau gia lm
vic v{ chi, gia s khuyn khch bn trong v bn ngoi, gia
thi gian s dng trong phm vi an ton ca bn v thi gian s
dng bn ngoi khng gian rng ln. Bt k bn nh hay cng
s, th vin hay mt ni n{o , cn phi nhn thc c
rng, bn c rt nhiu c hi tip xc vi mi trng, iu quan
trng l bn s chn c hi tip xc no. Kim so|t mi trng
nh th n{o ng ngha vi vic bn s hc nh th no.
Ti bit, ti bit
H~y in vo ch trng nu bn hiu khi nim :
o
o
Ti ~ tm c mt ch trong nh{ mnh to ra mt

khng gian lm vic v sng to.
Ti bit chn trang b v nh sng cn thit gip mnh
t duy tt nht.
74

o
o
o
o
Ti bit rng, m nhc c th gip ti tp trung trong

sut bui hc.
Ti bit 4 du hiu tch cc c th s dng trong khng
gian lm vic tip thm sc sng cho tr c:
1. ______________________________________________
2. ______________________________________________
3. ______________________________________________
4. ______________________________________________
Ti bit ti s tr thnh mt ngi hc tt hn nu ti
tip xc mang tnh xy dng vi mi trng.
Ti bit rng ti cn phi ngh gii lao tip thu c
nhiu kin thc nht trong cc bui hc, c trong khng
gian c| nh}n v{ mi trng bn ngoi.
75
5. GI THI CHIN THNG: BN S LM G NU BIT

MNH KHNG TH THT BI?
Hiu c F l ch ci vit tt ca t Feedback (phn hi)

nhiu hn Failure (tht bi).
Lc chn phn ng ca mnh v t khuyn khch to c
ng c cao.
Vt qua c nhng tr ngi bng c|ch a ra cho mnh
nhng thng ip tch cc.
Kim so|t c tm trng bng cch kim sot cch th hin
nt mt v{ c th.
ngh chin thng s gip bn tr th{nh ngi chin thng.

iu l gii ti sao bit cch gi th|i chin thng l rt quan
trng. Trong chng n{y, bn s hc c phng ph|p chuyn t
nhng iu tng nh tiu cc thnh tch cc v bin nhng ci
hn ch thnh nhng c hi.
Khi bt tay vo hc tp, iu g c gi tr nht i vi bn? Tr
tu? Gen di truyn? Hay s gio dc?
Tt c nhng iu trn u gi mt vai tr nht nh trong kh
nng hc tp ca bn. Song, c mt iu nh hng n qu trnh
hc tp ca bn nhiu hn tt c cc yu t trn cng li. chnh
l{ th|i chin thng.
Gi thi chin thng

Nu bn k vng bn thn mnh, c lng t trng cao v nim
tin chin thng th bn s thnh cng, s t c nhng kt qu
cao. Ngi xa c c}u: C|i g ngh n, n s n v{ Henry Ford
b sung thm: Bn lun ng khi quyt nh c th l{m c iu
g v{ khng l{m c vic g. H~y ngh mnh l{ ngi chin thng
bn s ch gi th|i tin cy, mi th s thay i ngay tc khc.
Kh nng s bin thnh trin vng hoc hn ch s tr th{nh c
hi. Bn hy nh li nhng g chng ta ~ ni v b no chng
2, tnh cm tch cc s l{ con ng dn ti thnh cng ca bn.
Bn s c gng thc hin nu bit mnh khng th tht bi? Bt
u cng vic kinh doanh? Thay i s nghip? Vit sch? Hay
quay tr li trng hc? Ti mun bn dng hc }y v{ ngh ti
4 vic bn mun thc hin trong cuc sng. No, hy dng c.
Song iu g ngn cn bn thc hin nhng vic ? Nhiu khi,
chnh l{ s s hi: s tht bi, s b t chi, s b bc ra khi
phm vi an to{n vo mt vng mi y nguy c th|ch thc. S
s hi chnh l ro cn v hnh gi bn trong mt th gii ring
khng c nhng th thch, mo him, nim vui, iu k diu v s
khen ngi. Hay ni cch khc, ni s s ngn bn khai thc v
khm ph kh nng v hn ca mnh.
Hy gi th|i tin cy, mi th s thay i ngay tc khc
77

Bn s lm g nu bit mnh khng th tht bi?
1. ______________________________________________
2. ______________________________________________
3. ______________________________________________
Khi bt tay vo lm bt k vic g, bn khng ch l{ ngi c

quyn quyt nh m cn l{ ngi ton quyn quyt nh nhng g
xy n vi bn.
Ngay t khi cn b, vi bn cht hiu k t nhin bn ~ mun
tha mn tt c mi th trong cuc sng, mun nm ly nhng
thi c t c nhng thnh cng, nim vui, nng lng v
nh ho quang rc r.
Khi cn l mt a tr b xu mi ch bit b, bn ~ quan s|t
nhng ngi ln i v{ quyt nh s c lm theo. Dn dn, bn ~
pht trin c nhng k nng cn thit hc i. u tin, bn
hc cch nhm ngi dy, sau hc cch gi thng bng trn i
chn nh xu; tip n bn tp vn i men hoc b m dt. Khi bn
hc nhng k nng n{y, rt nhiu ln bn lng ngng v b ng
au. Nhng c bao gi bn dng li v{ ngh: Mnh ngh l{ mnh
khng th i c. Mnh s ch b trong sut phn i cn li. Tt
nhin l khng! Bn ~ c gng tng ng{y v{ ~ c c nhng
thay i trong phng ph|p hc i n mt ngy bn c th t
i c mt v{i bc. T nhng bc i u tin ny, bn chp
chng i khp mi ni, m{ trong b no b t hnh phc ca mnh,
bn lun gi c mt nim rng mnh i c l l ng
nhin.
78
Gi thi chin thng
Failure = Feedback (tht bi = thnh cng)

Thy c iu quan trng trong qu trnh tp i cng l{ c|ch
bn nhn thc c nhng tht bi. N khng phi l{ iu g ln
hay khng khip khin bn cm thy mnh ti t hoc ngu dt,
ngn cn bn theo ui mc tiu ca mnh. Khi b ng, bn khng
bao gi c ngh: Tht l{ |ng xu h! Mnh hy vng l m khng
nhn thy!, m{ thay v{o , mi tht bi nh l{ b{n p bn
thnh cng. chnh l{ nhng thng tin phn hi cn thit gip
bn thay i li phng ph|p. Ch khi bn hc c mi th t
mi ln tht bi, bn mi sa cha c nhng li ca mnh v{ t
c thnh cng cui cng.
Bn cnh s nht nht, s hi, bn l mt ngi lun kht khao
mt cuc sng y .
Thnh cng
Nim vui
Nng lng
nh ho quang rc r
Bn c th i khp ni tm kim thnh cng ging nh c|ch
bn t c mc tiu tp i. Trn thc t, nu khng phi l v
vn nhng thng ip mang tnh tiu cc tn cng bn hng ngy,
th bn c th i ht cuc i mi hiu c rng, mnh c th lm
bt c iu g khi ~ quyt nh m khng cn n nhng kh
khn.
79

Khi hc i, bn nhn c s c v nhit tnh ca ngi ln,
hoc nu khng c s c v, th t nht cng khng ai ni vi bn
rng h~y qun n i, d th n{o m{y cng khng i c }u.
Tuy nhin, sau ny trong cuc sng, nhng li nhn xt v nhng
thng tin phn hi khng tch cc s dn n ti tp. Hu
ht, nhng ngi a ra nhng nhn xt n{y u khng ch , m
h ch c nh tt l c gip bn gim bt cng thng.
C th, c mt ng{y n{o , bn t trng tr v nh trong tm
trng bc dc, kh chu bi bn ~ nm trt bng khi chi bng
r. Khi m bn an i: Con yu, ng qu lo lng, c phi ai chi
bng r cng gii }u!. l{ mt li nhn xt v hi, nhng mang
n rng, con ng lng ph thi gian bi v con khng gii mn
bng r.
Nhng iu tng nh n gin chnh l{ nguyn nh}n dn
n th|i tiu cc. Khong 12, 13 tui, bn nhn thc rt r rng,
c rt nhiu vic bn khng c kh nng l{m. Bn khng phi l
ngi din thuyt trc |m ng, khng phi l{ ca s, khng phi
l ngh s Thc t, bn khng bit chc chn mnh l ai, bi v
bn khng t tin thnh cng trong bt k lnh vc no. Bn ~
nhng tht bi tr thnh mt chu trnh tiu cc ko bn xung
v bn rt ht nng lng ca bn.
Ch khi hc c mi iu t mi ln tht bi, bn mi c th ti
thnh cng cui cng ca mnh.
Tht bi = Thng tin phn hi S thnh cng
80
Gi thi chin thng

Trong qu trnh hc tp thnh tho mt mn hc hoc mt
k nng n{o , t chi bng r cho ti lp trnh my tnh hay li
my bay, bn cng u c nhng giai on lng ngng, bi v bn
cha nm vng c nhng yu t quan trng cn thit. Cng c
khi s lng ngng l{ du hiu th hin ti khng th l{m c
vic n{y, v{ sau c th ng l{ bn khng th l{m c. Nhng
i khi s lng ngng cng c th ch n thun l mt thng
tin phn hi mang ngha mi. Tt c nhng g bn lm l hc t
nhng thng tin n{y, sau tin hnh nhng thay i ph hp
trong phng ph|p ca bn. l{ nhng phng ph|p ht sc
n gin c th gip bn.
Tht bi duy nht trong cuc sng ca bn l khng c gng.
By gi, hy ngh n bn vic bn mun thc hin nh ~ vit
u chng. C vic no bn c th gii quyt d d{ng cha?
5.1. T khuyn khch mnh mt trng thi tm l ca

thi tin cy
Chng ta hy nh li nghin cu ca Jack Canfield, trong ng
~ thng k rng, hng ngy chng ta nhn c nhng nhn xt
tiu cc nhiu gp 6 ln nhn xt tch cc. Nu con s n{y l{ ngc
li th cuc sng ca bn s ra sao?
Tt nhin, trong cuc sng khng phi lc no bn c v s
nhng li khen. Trc tin, bn phi t khen mnh trc. Trn con
ng tin ti thnh cng, ti mt cuc sng tha mn, bn phi
t ng vin, t a ra nhng phn hi tch cc v treo gii cho
81

mi th{nh cng mnh t c. Tm li, bn phi c trch nhim
vi tt c nhng g ~ tri qua trong cuc sng ca mnh.
iu g bn ~ quyt nh l mnh khng c kh nng thc hin sau
khi ~ th lm mt hoc hai ln?
S thnh tho i hi phi c luyn tp v{ n i n li.
Tht bi duy nht trong cuc sng l{ khng c tham gia.
Bn hy hnh dung mnh va n d mt bui tic. Bn n
sm v cm thy khng kh km vui. Ging nh hu ht cc bui
tic, bui tic ny c th l vui hoc bun t. Nn nh rng, bn l
ngi quyt nh khng kh ca bui tic v nhng g cn thit
|p ng nhng mong i ca bn.
Trong bt k tnh hung n{o, chng ta cng c th tng tng
ra mt s vin cnh c th. ~ bao gi iu sau }y xy ra vi bn
cha? Bn i qua mt ngi ng nghip trong h{nh lang c quan
mm ci v{ ch{o, nhng ngi bc i thng m khng nhn
ra bn. Bn c th a ra h{ng trm tnh hung c th gii thch
cho vic ny. C 2 kh nng c th: Anh ta nht nh ang gin
mnh v mt s l do n{o nn mi pht l mnh nh vy hoc:
C y chc chn ang mi ngh v mt d n m{ c ang nghin
cu nn mi i thng m khng nghe thy mnh cho v khng
nhn thy mnh.
Cng c nhng l gii dn n nhng ngh tht sch, tiu cc
trong tm tr ca bn, song cng c nhng l gii em n nhng
82
Gi thi chin thng

ngh tch cc hoc chung chung. Khi bn c nhng ngh tch cc,
n s nh hng n cch nhn ca bn v chnh mnh cng nh v
mi quan h ca bn vi ngi . Nhng nu bn chn vin cnh
tch cc, tm trng ca bn s gip bn c c s thnh cng v
mi quan h ha hp.
iu ny cng ng trong trng hp bn mong i. Khi bn
mong ch nhng iu tt, bn lun dn ht tm sc bin nhng
mong ch th{nh hin thc. Nu bn khng bit mong ch, tm
hn bn tht ngho nn bit bao.
Khi nhng yu t m bn khng th kim so|t c nh thi
tit, lm pht, li sut v s thch c nhng thay i, bn nn i i
li li mt ni n{o cho tht thoi m|i u c. Ti sao bn
khng hnh thnh mt ngh tch cc khi bn c quyn la chn?
Ch khi no bn hnh dung trong u v nhng iu tch cc, bn
mi c th bin nhng hnh dung th{nh hin thc.
Mc d khng phi lc no bn cng kim so|t c hon cnh
nhng bn hon ton c th kim so|t c t|c ng ca mnh i
vi chng. Nu bn mun i s}u v{o c|c tnh hung v c ngh:
Tri i, iu ny chc chn l s rt bun ch|n. Ti rt bun,
bn c th ni: Chnh ti ~ l{m cho mnh bun. Nhng t|c ng
v cch t nh s lm cho bn vui ln, cng c th lm cho bn
nht ch.
Hiu c iu ny c th gip bn thay i th|i . Khi ~ thy
c tc dng ca nhng li t nh i vi mnh, hy th hnh
83

dung ra nhng thay i khi bn bt u t nh bng nhng li
khch l.
Trong bt k tnh hung no, bn cng c th hnh dung c mt
s vin cnh c th
ngh tiu cc, bc nhc - ngh tch cc, khuyn khch
Ti sao bn khng chn iu tt hn?
Nu bn khng tin rng li ni c th l{m thay i nhiu iu,
hy th nghim nh sau: C 5 ngy, bn li ngh v mt iu g
tch cc m bn c th ni vi mt ngi. V d, nu ng nghip
hoc hc sinh rt r, nht nh|t, h~y ngh ra 5 iu m bn thc s
thch c y, mi ngy ni vi c y mt iu. i vi mt hc
sinh mi 7 tui, thiu s t tin khi trng, h~y tm ra 5 iu m
cu ta ~ l{m tt v khen ngi v iu . Khi ngi bn i ca
bn c mt cht t ti, hy ni mt iu g tht c bit
khuyn khch mi khi c y bt u mt cng vic.
Sau 5 ng{y, h~y n s i kh|c trong th|i ca ngi .
Nu bn c kh nng thay i ch vi mt li nhn xt nh
trong mt ngy, hy tnh xem bn s thay i c nhng g nu
bn thng xuyn a ra cho mnh nhng gi v nhng thng
tin phn hi tch cc. Di }y l{ mt s thng ip tch cc m
bn c th a ra cho mnh trn con ng vn ti mc tiu:
Ti bit ti c th l{m c vic ny.

T duy ca ti c kh nng thc hin c iu .
84
Gi thi chin thng
Ti cam oan l{ s nm vng c iu ny.

Tt c mi th u ng h ti tin ti mc tiu.
Cng thc h{nh, ti c{ng t c nhiu kt qu.
Ti ~ hc c iu ny sau mi ln mc li.
By gi ti thc s bt tay v{o l{m iu .
Ti tin b tng ngy.
By gi, ti ang i ng hng.
Tht l vui v!
Tr c ca ti ~ sn sng.
Ti tht s t ho v mnh.
Cui mi chng, t chng 3 n chng 11 ca cun sch

n{y u c cm t ti bit, ti bit. Cm t ny nhc nh bn n
li c chng v{ vch ra cho mnh nhng im m bn ~ hc
c khi c chng . Cm t ti bit, ti bit cng ging nh
mt s t nh tch cc. N cng l{ c|ch hu hiu gi cho th|i
ca bn tp trung cao v cng nhn vi chnh mnh rng, bn ~
nm c nhng thng tin .
Hy bit mong ch, bn s dn ht tm sc bin nhng mong
ch th{nh hin thc.
85
5.2. Sinh l hc c nh hng nh th no?

C ln, ti quan st mt c b chi tr chi, trong nhng
ngi chi phi chi rt nhiu ng t|c gi{nh c im. C b
mt l, vt chi ln tm bng, gi v khc i bng c 5
im, sau c b ngi thp xung, mt chy di, cm run run,
nc mt ln d{i trn m, tt c mt cha n 20 giy. Ti thc s
ngc nhin l lm sao c b y c th thay i th|i nhanh n
nh vy v v hiu qu m{ c t c.
Sau v{i th|ng, ti cm thy tht vng v mt tnh hung th
thch. Vo mt ngy tri u |m, nhng ti vn quyt nh i n tra
ngoi ti mt cng vin nh gn c quan. Khi ti ngi n b|nh
sandwich v cm thy tic cho mnh, th mt nhm thanh nin c
th|i nghnh ngang ng bt dy v{ ph| ln ci khin tt c
nhng ngi c mt trong cng vin u phi ch . Ti ng dy,
i i li li trong khong 20 pht, sau dn ht sc lc c th
i tht nhanh v. V n c quan, ti cm thy nh ly li c sc
sng mi v sn sng tin hnh mt s bc cu cha tnh
hung ca ti.
C th ca bn lun khin tr c ca bn khng c tp trung
nhng bn c th dng c th gip tr c tp trung hn. C
ngha l{, bn c th kim sot tm trng mnh bng vic kim sot
c th. Di }y l{ mt bi tp chng minh cho lun im ny
l{ ng.
By gi, hy ngi xung gh, ci u xung, hai tay khoanh
trc ngc, mi mm cht, hai m chy xung, nhu mt, cau my.
86
Gi thi chin thng

Sau , c t ra vui v v lc quan. Bn c th l{m c iu
khng? Ti tin l khng th.
Hy chuyn sang mt tnh hung khc. Ngi thng ln gh,
ngng u v vai ln, mm ci, hai mt m to. Ngng cao u ln
mt cht. Sau , c t ra bun ru. Bn c th l{m c iu
khng? Ti tin l bn khng th. (Nu bn l{m c, hy kim tra
li c|c t th thc hin, ti d|m |nh cc l{ t th ca bn sai).
Bn c th thc hin bi tp n{y c c th|i t tin trong
cc bui hc, trong cc cuc hi hp khi bn phi ng trc cng
chng v trong cc tnh hung x hi. Thng thng, cm nhn ca
bn c nh hng trc tip ti cch thc tham gia cc hot ng
, v{ c|ch cm nhn l kt qu ca vic kim sot bn thn. Rt
nhiu ln chng ti ~ c gng ghi nhn t th ca chng ti v
thay i t t th ngi thp tht sch sang ngi thng hn.
By gi, chng ta quay tr li phng ph|p tr th{nh ngi
hc tuyt vi.
Khi bn c phn cn li ca cun sch, hy t kim tra bo
m chc chn rng, th|i ca bn lun sn s{ng. H~y ngh v
nhng vin cnh tt nht khi bn hnh dung mnh l mt ngi
hc siu tc. Nn nh rng, phi xem s lng ngng ban u ca
bn l mt thng tin phn hi trn con ng i ti s thnh cng
v phi t khen thng mnh khi bn nm vng c mt vn
n{o .
87

Bc t ph| thng xut hin c nhng thch thc v tinh
thn cng nh th cht
Craig Francisco bit rng, mnh khng phi l Arnold Palmer.
Nhng anh vn tip tc theo ui mn th thao gn mc d trc
mt anh l v vn thch thc. Chnh anh cng ngc nhin khng
hiu ti sao mnh li thnh lp c mt i chi gn nh th.
Ti ngh ti khng bao gi chi gii mn n{y Anh ni, Ti
thm ch cn khng tp luyn. Nhng mt bc t ph v tinh
thn ~ dy cho anh bit rng, anh c th chi tt mn ny.
iu xy ra trong mt chng trnh hun luyn, i hi anh
phi dng bn tay trn xuyn thng c tm bng dy 1 inch.
Trc }y khi bt u thc hin, ngi ta ngh anh vit vo mt
trc ca tm bng nhng iu m{ theo anh l{ bc cn tr kh
khn nht anh mun ph b, nh th anh mi t c nhiu
thnh tu hn trong cuc sng.
Craig hiu rng, nhng suy ngh trong tim thc ~ ngn cn
anh lm nhiu vic, bi lc n{o anh cng ngh rng, mnh khng
th l{m c vic , bi vy trn tm bng anh ~ ghi nhng suy
ngh trong tim thc. Ging nh nhiu ngi khc, khi anh xuyn
thng c tm bng, anh cm thy v cng sung sng v ~ t
c mt thnh tu to ln.
Khi ti ho{n th{nh c cng vic , ti bit rng, mnh c
th lm bt c iu g mnh mun. Khng iu g c th cn con
ng ca ti. anh ni.
88
Gi thi chin thng

Anh tr v nh v tip tc chi gn trong sut nhng ngy h
cn li. Nhng c gng ca anh ~ a to{n i vt ln ng th
nht lin khu, nht vng, nht qun trong nhng nm sau . Thc
t, i ca anh cn xp hng th 6 trong ton bang Ohio. Craig
Francisco, ngi trc ~ cho rng, mnh l mt gn th ti,
nay ~ l{ ngi chi gii nht trong i v l mt gn th t gi.
C| nh}n anh ~ gi{nh c 11 cp trong ma gii, v{ anh ~ cng
c i gi{nh c thm 9 cp na.
Ti thc s hc c c|ch tin tng vo chnh mnh, v hc
c bt c iu g c th. Theo Craig, th|i tin tng s gip
bn c c nhiu iu i thay.
Ti bit, ti bit
H~y in vo trng nu bn hiu khi nim :
o
o
o
o
o
Ti bit rng iu c ngha ln nht trong kt qu hc tp

l:.........................................................................................................................
Ti bit tht bi n gin, ch l{ b{n p thnh cng.
Ti bit cch kim so|t c th c c th|i tin tng.
Ti bit ti l{ ngi c kh nng.
Ti bit 5 thng ip c th s dng t khuyn khch
mnh:
1. ______________________________________________
2. ______________________________________________
3. ______________________________________________
4. ______________________________________________
5. ______________________________________________
89
6. KHM PH PHNG PHP HC CA BN
Kh|m ph| phng ph|p hc ca ngi khc.

Hc cch tip thu v x l thng tin.
Tn dng tt c cc phng ph|p tm ra mt phng
php hc tp ph hp nht v gip bn thnh cng trong
hc tp.
Nhn ra phng ph|p hc tp ca nhng ngi khc trong
cuc sng ca bn.
Phng php hc l vn then cht gip bn ph|t huy c

kh nng trong cng vic, trong hc tp v trong cc tnh hung
quan h gia ngi vi ngi. Khi nhn bit c phng ph|p
tip nhn v x l thng tin ca mnh v{ ngi khc, bn c th
hc v giao tip d d{ng hn.
Ti mt s trng tiu hc v trung hc M, cc gio vin
nhn thy rng, mi hc sinh c mt cch ti u hc nhng
thng tin mi. H hiu rng, mt s hc sinh cn phi c dy
bng nhng phng ph|p khng c trong gi|o hc php. Nu
nhng hc sinh ny c c dy theo nhng phng ph|p chun,
th chng khng th hiu c nhng g gio vin ging. Hiu c
c|c phng ph|p hc tp kh|c nhau, c|c gi|o vin ~ tip cn c
ht hoc gn nh hu ht hc sinh ca mnh mt c|ch n gin,
l ging bi bng nhiu phng ph|p kh|c nhau.
Kh|m ph| phng ph|p hc tp ca bn

Rita Dunn, ngi i tin phong trong vic nghin cu phng
php hc tp, ~ x|c nh nhng yu t khc nhau nh hng n
phng ph|p hc tp. Cc yu t ny bao gm: c th, tnh cm, x
hi v{ mi trng. V d, mt s ngi tip thu kin rt tt khi
nh sng chiu rc r, nhng mt s ngi hc tt hn khi |nh
sng chiu yu t. C nhng ngi hc tt hn khi hc nhm vi
nhng bn cng lp, nhng mt s khc li thch hc vi nhng
ngi c kinh nghim, chng hn nh b m hoc c gi|o, cng c
ngi nhn thy rng, h hc mt mnh s hiu qu hn. Mt s
thch khng gian si ng ting nhc trong khi hc, nhng c
nhng ngi khng th tp trung nu cn phng khng yn tnh.
Mt s thch mt mi trng lm vic trt t, ngn np, nhng
mt s thch by tt c mi th ra trc mt.
Phng ph|p hc ca bn l s kt hp gia cch bn tip thu
v cch t chc, x l thng tin ca bn.
Phng thc:
Lm th no tip thu thng tin mt c|ch n gin nht.
u th ca b no:
Lm th n{o t chc v x l thng tin.
Cc nh nghin cu phng ph|p hc ~ ph}n tch t}m l v{
qun l dy hc. H khm ph ra rng, hai yu t n{y lun t|c ng
ln nhau vi mt mc n nh |ng ngc nhin. H cng thng
nht rng, c 2 phm tr c bn ca phng ph|p hc. Th nht,
lm th n{o tip thu thng tin mt c|ch n gin nht; th hai,
lm th n{o t chc v x l nhng thng tin (u th ca b
91

n~o). Phng ph|p hc l s kt hp gia c|ch ngi hc tip thu
v cch t chc, x l thng tin ca ngi khi ~ quen thuc vi
phng ph|p hc tp ca mnh, bn c th thc hin c|c bc
quan trng gip mnh hc nhanh hn v{ n gin hn. Hn
na, gii o|n c phng ph|p hc ca ngi kh|c nh ng
ch, ng nghip, gio vin, bn i, cha m v con ci ca bn c
th gip bn cng c mi quan h vi h.
giai on u tin, mt trong nhng bc quan trng ca
chng ta l{ x|c nh phng thc hc tp nh nhn, nghe, ng lc
(V-A-K). Nhng thut ng n{y cng ~ th hin c phng
thc: Nhn (V:visual): l hc thng qua nhng g nhn thy; Nghe
(A: auditory): l hc qua nhng g nghe thy; v{ ng lc (K:
kinesthetic): l hc qua vn ng v tip xc. C nhng ngi hc
c ba phng thc ny nhng mc khc nhau, song mt s
khc thch mt phng thc hn hai phng thc cn li.
Michael Grinder, tc gi ca cun Righting the Education
Conveyor Belt ~ dy cho c|c gi|o vin phng ph|p dy v hc.
ng nhn thy rng, trong mt lp c 20 hc sinh, trung bnh c 22
em l kh nng hc tp hiu qu bng cch kt hp c 3 phng
thc nhn, nghe v{ ng lc m khng cn phi tp trung c bit.
Trong 8 hc sinh cn li c 6 hc sinh thch hc mt phng thc
hn hai em phng thc kia, nhng hc sinh ny phi gng sc
mi hiu c nhng g gio vin ging, tr khi phng thc ca
h c ch ti. i vi nhng hc sinh ny, hiu c phng
thc hc tp tt nht ca h s gip h c nhng tin b |ng k.
Hai hc sinh cn li thc s gp khn trong hc tp do nhng
nguyn nhn bn ngoi.
92
6.1. Chn phng thc hc: nhn, nghe, hay ng lc?

C bao gi bn thy mnh ni nhng c}u i loi nh: iu
c v hp vi ti hoc Ti ~ hnh dung c ri hay: iu
nghe hp vi ti, iu n{y ~ |nh thc ti cha? Nhng cch
th hin nh th c th l khi ngun cho mt phng thc hc
tp m bn a thch.
Nu bn khng th nhn hoc nghe, hoc khng th cm nhn
c kt cu, hnh th, nhit , trng lng hay nhng hot ng
khng c kh|c trong mi trng, bn s khng th c mt phng
php hc theo ng ngha ca n. Hu ht chng ta hc tp bng
nhiu c|ch, nhng chng ta thng ch thch mt phng thc
hn phng thc khc. Nhiu ngi khng th nhn bit c
rng, h ang hc theo mt phng thc, bi v khng c yu t
bn ngoi no ch cho h bit h khc vi nhng ngi khc. Hiu
c s khc nhau ny gip ta gii thch c ti sao c ngi li
chm hiu v giao tip kh khn trong khi c ngi li thy d
dng, v ti sao chng ta li x l mt tnh hung d d{ng hn
nhng ngi khc.
Lm th n{o bn kh|m ph| c phng thc hc a thch
ca bn thn mnh?
Mt c|ch n gin nht nhn bit c phng thc yu
thch ca bn l nghe nhng manh mi trong li ni ca bn, nh
nhng cch th hin ~ nu trn. Cch khc l ghi nhn nhng c
ch ca bn khi tham gia mt bui hi ngh chuyn hay hi tho.
Bn nhn c thng tin nhiu hn t vic c bn thng bo hay
93

t nghe ngi gii thiu chng trnh? Nhng ngi theo phng
thc nghe thch nghe hn l{ c ti liu v{ i khi h mt tp
trung v c gng nghe ghi chp mt vn trong bui gii thiu ghi
trn bng. H cng l{ nhng ngi ghi chp tuyt vi. Nhng
ngi hc theo phng thc ng lc tin hnh tt nhng hot
ng thc h{nh v{ tng t|c gia cc nhm.
Gi s bn va mua c mt v tht cu nng, gm 35 ming
ring bit, km theo l mt cun sch nh gm 20 trang gip bn
by bin. Bn s tin hnh cng vic n{y nh th no? Liu bn c
hiu c tt c nhng iu ~ c c trong cun sch hay phi
i c hnh minh ha th mi lp c cc ming vi nhau? Hay
bn lm hng, nhng khi c nhng hng dn, bn ~ thc hin
c thnh cng?
Nu bn bt u lm vic bng cch chuyn ng c th, bn c
th l mt ngi hc ng lc. Nu bn cm thy d hiu nhng
hng dn c c, bn c kh nng l{ ngi hc theo phng
thc nhn. Nu bn khng th bt u t nhng hng dn hay
hnh v, nhng khi bn gi ng nghip hoc ai ni cho bn
cch sp xp chng li vi nhau, bn cm thy d hiu, th bn c
th l{ ngi hc theo phng thc nghe.
Nhiu c im kh|c cng l{ nhng manh mi x|c nh
phng thc hc tp. Nhng c im di }y s gip bn nhn
c phng thc hc tp tt nht ca bn.
c im ca ngi hc theo phng thc nhn:
Gn g{ng ngn np.

94
Ni nhanh.
T chc v lp k hoch tt.
Hay quan st nhng chi tit nh trong mi trng.
C xu hng thch xut hin trc cng chng.
Vit chnh t tt v c th nhn bit chnh xc cc t
trong tm tr h.
Nh nhng g c nhn hn nhng g c nghe.
Ghi nh bng c|ch lin tng ti nhng g nhn thy.
Thng khng b mt tp trung bi ting n.
Thng ghi nh km nhng hng dn bng li ni
nu h khng ghi chp, hay yu cu mi ngi nhc li.
L{ ngi c nhanh v khe.
Thch c hn l{ ngi kh|c c cho nghe.
Cn mt mc tiu v{ quan im tng th v{ thng
thn trng cho n khi n{o ~ r r{ng v mt vn
hay mt d n.
Vit nguch ngoc trong khi ni chuyn in thoi v
hi hp.
Qun chuyn nhng thng ip bng li ni ti nhng
ngi khc.
Thng tr li cu hi cu ngi khc ngn gn c
hoc khng.
Thch thuyt minh hn l{ ph|t biu.
Thch ngh thut th gi|c hn }m nhc.
Thng bit phi ni g nhng khng th ngh ra t ng
ph hp.
i khi h cn h|t khi ang tp trung.
c im ca ngi hc theo phng thc nghe:

95
T ni vi mnh sau khi lm vic.

D mt tp trung bi ting n.
Mp my mi v pht m nhng t c c.
Thch c to v thch nghe.
C th nhc li v bt chc cng v{ }m iu ging
ni ca ngi khc.
Khng thch vit l|ch, nhng thch k chuyn.
Ni theo mt khun mu v vi nhp iu nht nh.
Thng l{ ngi c kh nng hng bin.
Thch m nhc hn ngh thut th gic.
Hc tp bng cch nghe v ghi nh nhng g ~ tho
lun nhiu hn l{ nh nhng g ~ quan s|t.
L nhng ngi hay ni, a tho lun v thch din gii
di dng.
Thng gp kh khn trong c|c cng vic i hi phi
quan st.
C th pht m to tt hn l{ vit.
Thch ni a hn ni h{i hc.
c im ca nhng ngi hc theo phng thc ng lc:
Ni chm.
Thch cc gii thng bng vt cht.
Thng chm nh vo mi ngi gy s ch ca
h.
ng gn mi ngi khi ni chuyn.
C xu hng vn ng c th v hot ng nhiu.
Pht trin phn c rt sm.
Hc bng c|c thao t|c v{ h{nh ng.
96
Ghi nh bng c|ch i b v quan st.

Dng ngn tay v kim ch v tr khi c.
S dng c ch, iu b nhiu.
Khng th ngi yn mt ch trong thi gian di.
Khng th nh c v tr a l tr khi ~ tng .
S dng ngn ng h{nh ng.
Thch c nhng cun sch c ct truyn ly k.
C th c ch vit tay ln xn.
Thch h{nh ng.
Thch nhng tr chi lin quan n hc.
C th bn bit mt ngi khi cn hc ph thng hc rt xut

sc, nhng khi hc n cao ng th li hc km, thm ch cn b
p. iu n{y thng xy ra vi nhiu ngi, hu ht trong s h
u khng hiu ti sao mnh li km ci n vy. Nguyn nhn l
ch, c th nhng bt ng gia nhng phng thc hc tp a
thch ca hc sinh v{ phng ph|p ging dy ca gio vin. Hin
tng n{y l{ c bit ph bin giai on chuyn tip t ph
thng trung hc ln cao ng, bi phng ph|p ging dy c
chuyn t nhn sang nghe. Do vy, mt b phn khng nh nhng
ngi hc tp theo phng ph|p nhn bng thy mnh khng th
tip thu c nh trc }y.
C th o|n c phng thc hc tp ca ngi khc d dng
thng qua nhn bit cc t h s dng khi giao tip. Nhng t ny
c gi l ch t hay t x l. Khi b no tip nhn mt tnh
hung, n s x l bng phng thc m{ ngi tip nhn a thch,
cc t v cm t c s dng thng phn |nh phng thc hc
tp ca ring ngi . Khi bn x|c nh c cc ch t ngi
97

khc s dng, bn c th chn n khi giao tip vi ngi . Bn
cnh , vic s dng nhng ch t cng gip bn iu chnh ph
hp vi tc m thanh ca ngi mnh ang tip xc. Ngi theo
phng thc nhn ni nhanh, ngi theo phng thc nghe
ni tc va phi, ngi theo phng thc ng lc ni chm.
Bn c th s dng mt b quyt nh khi ni chuyn in thoi.
Nu bn ni chuyn vi ngi theo phng thc nhn, h~y ng
dy, t th s gip bn t ng ni nhanh hn. Nu bn ni vi
ngi theo phng thc ng lc, h~y ngi xung v k cao chn
ln, bn s ni chm hn. Phng thc ca bn ph hp vi ngi
khc s l cch tt nht bn to s ha hp v khng kh hiu
bit ln nhau.
Di }y l{ danh s|ch c|c t m hiu thng gp trong cc
phng thc:
Phng thc nhn:
Hin ra trc mt ti
Tm nhn xa
Nhn thong qua
R rng
Tm nhn khng r
Mt i mt
C tm hiu bit v...
kin m h
Di nh sng ca...
98

Trng c v nh...
Hnh nh trong t}m tng...
Con mt ca tm hn
p nh tranh
Chm lo n...
Thin cn
Ph trng
Tm nhn su
Phng thc nghe:
C hai tai
Sn sng
R nh chung
Th hin r rng
M t chi tit
Hay la mng
Hy lng nghe ti
Nghe ging ni
Thng ip tim n
Chuyn vn v
To v r rng
Ni thng
Ni lun mm
Rung chung
99

Ni s tht
c /Khng c thng bo tnh hnh
Khng nghe thy
By t quan im
Trong phm vi nghe c
Phng thc ng lc:
Tt c u sch s, ngn np
Rt ngn n...
Gh cht
L lng trong khng kh
Nm c iu g
Nghe thy iu g
S ci g
C xu th v...
Treo !
Gi ly n
Ngi nng ny
t qun bi ln bn
Ko dy
Rn nh inh
Tut khi tr c
Bt u t vch xut pht
Khng lay chuyn c
100

Qu rc ri
Giu gim
Nhn bit c phng thc hc tp a thch ca ngi khc l
rt quan trng. N gip bn th hin mnh hiu qu nht. Nu bn
bit ng ch ca mnh l{ ngi theo phng thc nhn, bn s
c ch n nu bit s dng nhng ti liu i hi trc gic
khi trnh by vi ng.
Cc ch t s gip bn x|c nh c phng thc hc
ca mt ngi.
6.2. Bn x l thng tin bng cch no?

H thng nhn bit V-A-K (nhn, nghe, ng lc) s phn bit
phng ph|p tip thu thng tin. x|c nh c phng ph|p
tip thu vt tri ca b n~o hay phng ph|p x l thng tin,
chng ta s dng mt m hnh do Anthony Georoge, gi|o s
chuyn nghin cu v chng trnh ging dy v gio dc
trng i hc Connecticut, l{ ngi u tin pht trin m hnh
ny. Nhng nghin cu ~ c kim chng ca ng ~ gip ng
x|c nh c 2 kh nng vt tri ca b n~o. l{:
Nhn thc mt cch tru tng v c th.
Kh nng sp xp lin tc (theo tuyn tnh) v ngu nhin
(phi tuyn tnh).
101

Hai kh nng n{y c th c gn lin vi 4 hnh vi nm bt m
chng ta gi l{ phng ph|p t duy. Gregore gi nhng phng
php ny l c th lin tc, tru tng lin tc, c th ngu
nhin, tru tng ngu nhin. Nhng ngi thuc c 2 phm
tr lin tc c xu hng thin v no tri, trong khi nhng ngi
t duy ngu nhin th n~o phi chim u th.
Khi x|c nh c|c phng thc V-A-K, khng phi tt c mi
ngi u phn loi phng thc hc tp ca mnh theo cc loi
nh trn. Thm ch nhiu ngi trong chng ta thch mt phng
thc hn 2 phng thc cn li. Hiu c phng ph|p chim
u th ca mnh s cho php bn lm vic vi n v{ x|c nh c
cch thc s dng cn bng c|c phng thc.
Th hnh dung nu bn c kh nng kim sot cch bn phn
ng trc tnh hung v gii quyt vn bng cch chn mt gii
php hiu qu nht cho mt hon cnh c th th bn s thnh
cng nh th no? Hay ni cch khc, bn s t c nhng g
nu bn h{nh ng ng trong hu ht cc tnh hung.
Cc hot ng kh|c nhau i hi c|c phng ph|p t duy kh|c
nhau. Do vy, bit c phng ph|p chim u th ca bn v
pht trin c|c phng ph|p t duy kh|c s rt c ch i vi bn.
Sau }y l{ b{i test nhm x|c nh r phng thc x l thng
tin ca bn.
H~y c cc nhm t v{ |nh du 2 trong 4 t m t r nht v
bn
102
1)
a. Gi{u tr tng tng
b. Thch iu tra
c. C u c thc t
d. C c phn tch
2)
a. C tnh t chc
b. D thch nghi
c. Hay ch trch
d. T m
3)
a. Hay tranh lun
b. Mun t n cng
c. Sng to
d. Hay lin h
4)
a. Mang tnh c nhn
b. Thit thc
c. L thuyt sung
d. Thch thm him
5)
a. Chnh xc
b. Linh hot
c. C h thng
103

d. C c sng to
6)
a. Bit phn b thi gian
b. Ngn np
c. Nhy cm
d. c lp
7)
a. C sc cnh tranh
b. L{ ngi cu ton
c. Sn sng cng tc
d. Hp l
8)
a. Thng minh
b. Nhy cm
c. Lm vic chm ch
d. Mo him
9)
a. c lp
b. Ngi bnh thng
c. Ngi gii quyt cc vn
d. Ngi lp k hoch
10)
a. Ghi nh
b. Cng tc
c. T duy
104

d. Pht minh
11)
a. L{ ngi hay thay i
b. L{ ngi hay phn xt
c. Khng g b
d. Mun c hng dn
12)
a. C kh nng giao tip
b. a kh|m ph|
c. Cn thn
d. Hay lp lun
13)
a. Hay t ra vn th th|ch nng lc
b. Tch cc luyn tp
c. Quan t}m n ngi khc
d. Thch kho st
14)
a. Hon thnh cng vic
b. Thy c nhng kh nng
c. t c nhng tng
d. Gii thch r rng
15)
a. H{nh ng
b. Cm nhn
c. T duy
105

d. Th nghim
John Parks Le Tellier, gio vin ca Supercamp ~ thit k mt
bi kim tra vi mc ch gip bn x|c nh v phn loi phng
ph|p t duy ca mnh. Ch cn c nhm 4 t, chn 2 trong s 4 t
m t v bn r nht. Khng c tr li c hoc khng, mi
ngi s c cu tr li kh|c nhau. iu quan trng nht l phi
trung thc!
Sau khi hon thnh bi kim tra, hy khoanh trn vo nhng
mc bn chn di }y. Thng k cc mc ~ c chn tng
ct I, II, III v{ IV, sau mi ct nhn vi 4. Kt qu cao nht s
miu t phng thc x l thng tin ca bn.
106
107

Trc khi c tip kh|m ph| thm phng ph|p t duy c|
nhn bn, hy nhn vo biu trn }y v{ lp biu cho mnh.
Thao t|c cng rt n gin, bn ch vic |nh du chm vo s
tng ng vi im ca bn ~ tnh phn trn, sau ni cc
im ny vi nhau. Nu bn ging nh hu ht mi ngi th bn
s nhn thy rng mnh c kh nng nht nh trong mi gc ca
th hnh t gi|c. i vi mt s ngi, cc kh nng n{y kh| u
nhau th hin cc gc ca t gic xp x bng nhau, nhng cng c
nhng ngi kh nng n{y c th ln t ba kh nng cn li (hnh
I).
Sau khi bn hon thnh phn kim tra phng ph|p t duy, h~y
v biu cho mnh
108
Hnh I
6.3. Nhng ngi t duy theo phng thc c th lin

tc
Nh trn ~ cp, nhng ngi t duy theo phng thc c
th lin tc thng da trn thc t v x l thng tin mt cch
trt t, lin tc v theo tuyn. i vi nhng ngi ny, h khm
ph thc t thng qua c|c gi|c quan nh th gic, xc gic, thnh
gic, v gic v khu gic. H ghi nh cc chi tit v cc s kin,
thng tin c th, th thc, quy tc mt cch d dng, do vy cn
phi t chc nhim v theo quy trnh tng bc v c gng hon
thin tng bc mt.
Mt s mo nh dnh cho nhng ngi theo phng thc c
th lin tc:
T chc sp xp thi gian:
109

Lp thi gian biu ngy v tun tht c th, tnh to|n trc
thi gian cn thit dnh cho cc cng vic d kin.
m bo bit tng chi tit nhim v:
m bo chc chn rng, bn ~ bit tt c nhng iu cn thit
hon thnh nhim v.
Chia nh cng vic lm nhiu bc:
n nh thi gian hon thnh tng giai on, bn s bit c
khi no bn c th ho{n th{nh c cng vic.
To cho mnh mi trng lm vic yn tnh:
Phi bit c iu g lm bn mt tp trung loi b.
Nhng ngi t duy theo phng thc c th lin tc ghi nh cc
chi tit mt cch d dng, do vy cn phi t chc nhim v
theo quy trnh tng bc v c gng hon thin tng bc.
6.4. Nhng ngi t duy theo phng thc c th ngu

nhin
Nhng ngi t duy theo phng thc c th ngu nhin
thng hay c th|i th nghim v t c hnh vi c nh. Cng
ging nh nhng ngi t duy theo phng thc c th lin tc,
nhng ngi n{y cng da trn thc t nhng c chiu hng lm
vic theo phng ph|p th v sai. Do vy, h thng thc hin
nhng bc nhy v mt gic quan cn thit t duy s|ng to.
Nhng ngi t duy theo phng ph|p n{y rt hay thay i v
110

lm vic theo cch ca h. Thi gian khng phi l vn quan
trng, h c xu hng qun mt thi gian khi tham gia vo cc tnh
hung th v. H quan t}m n phng thc thc hin nhiu hn
l{ n kt qu ~ c hng trc. Di }y l{ mt s phng
php gip ngi t duy theo phng thc c th ngu nhin hnh
th{nh phng ph|p t duy tt nht:
Chuyn hng t duy
H~y tin tng rng, vic nhn nhn vn t nhiu gc khc
nhau s rt c li cho bn. Nn tm kim nhng tng thay th
v khai thc chng. Sng to hn l{ ph|n xt v{ lun gi th|i
nghi ng i vi c|c tng.
t mnh vo tnh hung gii quyt vn
Tnh nguyn tham gia vo cng vic cn phi gii quyt hoc
tham gia cng vic qua xut bng cch nu v gii quyt vn .
Kim tra thi gian
a ra thi hn hon thnh tng giai on ca nhim v, sau
gii quyt v hon thnh tng bc theo ng ngha thi gian
t ra.
Tin h{nh thay i khi cn thit
Khi mi th tr nn nhm chn, hy thc hin mt s thay i
nh nhm gi cho tr c ca bn minh mn.
Tm kim s ng h c nhn
111

Tm nhng ngi qu trng s chuyn hng t duy, iu ny
s gip bn cm thy t tin hn vi chnh mnh.
Nhng ngi t duy theo phng thc c th ngu nhin thng
cn c vo thc t v{ c th|i th nghim
6.5. Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng

ngu nhin
Th gii thc ca nhng ngi t duy theo phng thc ny l
th gii cm gic v tnh cm. Trong h l s ha quyn nhng sc
thi v rung cm, thm ch mt s ngi theo hc ch ngha thn
b. Nhng ngi ny tip thu nhng kin, thng tin v cm gic
ri t chc chng thng qua suy ngh (i khi, qu| trnh n{y mt
nhiu thi gian n ni nhng ngi khc khng th nhn thy
c l h c kin phn hi). Nhng ngi t duy theo phng
thc tru tng ngu nhin nh rt r nhng thng tin mang tnh
c nhn. Tnh cm c th thc y hoc ngn cn qu trnh hc tp
ca h.
H cm thy nh b buc cht khi phi tun theo mt mi
trng c nh. Do vy, chng ta kh c th tm c nhng ngi
t duy theo phng thc ny lm vic trong cc cng ty bo him
hay ngn hng. Tuy nhin, nhng ngi ny pht trin mnh
nhng mi trng t do v nhng mi trng mc tiu hng ti
con ngi.
112

Nhng ngi t duy theo phng thc n{y thng tri qua cc
s kin theo cch ring ca mnh. H cn quan st tng th hn l{
nhn chi tit. Bi vy, i vi h, tt hn ht l hiu c cc s
vt trong ci tng th trc khi i s}u v{o tng chi tit.
Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng ngu nhin
pht trin tt trong cc tnh hung i hi sng to v lm vic
km hiu qu hn trong c|c tnh hung c nh. Di }y l{ mt
s phng ph|p gip nhng ngi ny pht huy tt t{i nng ca
h.
Tn dng nng lc bm sinh lm vic vi ngi khc
Tm nhng ng nghip m bn c th cng lm vic v khoe
c|c tng vi h. Khi bn hon thnh xong mt nhim v, hy n
nh thi gian v cng nhng ngi kim tra li.
Phi nhn thc r rng tnh cm nh hng mnh nh th no
i vi s tp trung ca bn
Trnh xa nhng ngi c dng khng tt, dn xp cc mi
quan tm v cc vn c nhn mt cch nhanh chng, nu khng
nhng iu s bn rt ht nng lng ca bn.
Xy dng th mnh trong hc tp thng qua lin tng
Thc hin nhng lin tng li ni v{ lin tng trc quan
(xem chng 9). S dng cc php n d nhng cu chuyn ng
nghch v cch din t sng to kh|c gip bn nh c tt
hn.
Nhn vo tng th
113

H~y i t khi nim ln n nhng khi nim nh.
Nhn thc thi gian
Phi thn trng khi n nh thi gian hon thnh mt cng vic.
Bt u t nhng nhim v kh khn nht, ngh gii lao, sau
chuyn sang nhim v khc. Quay tr li nhim v ban u khi bn
hiu. Bn c th lm nhiu vic trong cng mt lc.
S dng nhng m hiu trc quan
Hy dn nhng m hiu nhc nh bn trn -t, trn gng
trong nh tm hoc bt c ch no m bn c th nhn thy
c. Nt ring bit ca cc mu s l cun lch thng ln vi
nhng thng tin bn cn ghi nh. S dng mt mu cho c nhn,
mt mu cho cng vic, mt m{u cho gia nh
Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng ngu nhin t
chc thng tin thng qua suy ngm. H pht trin tt trong mi
trng t do v mc tiu hng ti con ngi.
6.6. Nhng ngi t duy theo phng php tru tng

lin tc
Th gii hin thc ca nhng ngi t duy theo phng thc
tru tng lin tc l th gii ca nhng l thuyt v{ suy ngh
mang tnh tru tng. H thch t duy theo c|c kh|i nim v
nhng ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc thch t
duy theo cc khi nim v phn tch thng tin.
114

H thng l nhng trit gia, nhng nh nghin cu khoa hc
phn tch thng tin. H |nh gi| cao nhng ngi v nhng t
chc tt. Ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc c
kh nng c kt nhng chi tit c bit v{ im then cht. Qu
trnh t duy ca h mang tnh lp lun, l tr v hiu bit.
Hot ng a thch ca nhng ngi t duy theo phng thc
n{y l{ c sch, v khi c mt vn g cn nghin cu, h
nghin cu rt t m. H mun tm hiu nguyn nhn dn n
nhng nh hng v mun hiu c l thuyt v khi nim.
Nhng ngi n{y thng l cc trit gia, cc nh khoa hc. Nhn
chung, h thch lm vic c lp hn l{ theo nhm. Di }y l{
mt s li khuyn i vi nhng ngi t duy theo phng thc
tru tng lin tc.
Giao cho mnh nhng bi tp mang tnh khoa hc lp lun
Khi cn gii quyt mt vn n{o , h~y chuyn vn
sang tnh hung l thuyt gii quyt.
Nui dng tr tu ca bn
Nu bn tham gia vo mt |n n{o , phi m bo chc
chn rng, bn ~ c ht nhng g lin quan n |n hon
thnh n trong tm ca bn.
C gng t c mt cng trnh nghin cu
Trong cuc sng v s nghip, bn h~y hng mnh ti nhng
tnh hung c nh cao hn. Trong khi thc hin nhng n, hy
lp biu trc v tng giai on v thi gian gii quyt tng
giai on .
115
Phn tch nhng ngi m bn phi i ph

Nu bn bit c c|c phng ph|p hc tp ca mi ngi, bn
s hiu h d d{ng hn v{ buc h phi hiu bn.
Nhng ngi t duy theo phng thc tru tng lin tc thch t
duy theo cc khi nim v phn tch thng tin.
H thng l nhng trit gia, nhng nh nghin cu khoa hc.
6.7. Lp k hoch k ngh theo phng php t duy khc

nhau
Di }y l{ mt v d th hin c|c phng ph|p t duy kh|c
nhau hot ng nh th no. Nu bn l{ ngi t duy theo phng
thc c th lin tc, bn s c xu hng chn mt k ngh h m
bn d nh t trc. a im, phng tin s dng v cc hot
ng cng ph hp vi phng thc t duy c th lin tc. Bn s
c th lp k hoch v a im v thi gian i, thi gian li v
chi ph. Khi ~ quyt nh xong, bn cn lp k hoch tng giai
on . Nu bn i n mt ni n{o m{ bn cha tng n, bn
s nghin cu tt c mi th m{ bn cha bit. Bn cn lp k
hoch v ngn qu dnh cho thu khch sn, n ung, qu{ lu
nim v nhng chi ph khc, thm ch c th bn s nht tin vo
tng phong b dnh cho nhng mc ch kh|c nhau.
116
6.8. Cn bng hot ng ca b no

Khi ~ hiu v phng ph|p t duy ca mnh, bn c th s
iu chnh c hng t duy bng cch thi thong bt mnh phi
suy t v{ chp nhn nhng phng thc khng ph hp. Sau }y
l mt s bi tp do Ned Herrmann, mt chuyn gia nghin cu b
no, gii thiu nhm gip bn pht trin nhng phng thc m
h khng thch.
Nu bn l{ ngi no phi chim u th (t duy theo phng
thc tru tng ngu nhin hoc c th ngu nhin)
Hy tm hiu xem loi my bn thng s dng hot ng

nh th no.
Sp xp cc bc nh vo album.
Lun lun ng gi.
Lp k hoch chi tiu c nhn.
Lp rp cc thit b theo hng dn.
Tham gia mt cu lc b u t.
Nm bt vn hin ti v chia lm nhiu phn c bn
Hc cch s dng my vi tnh c nhn
Vit mt bi ph bnh v b phim yu thch
Sp xp cc cun sch ca bn theo th t mn hc
Nu bn l{ ngi no tri chim u th (t duy theo phng

thc tru tng lin tc v c th lin tc)
C gng hiu c tnh cm ca con vt m bn yu thch.

T ngh ra mt mn n s{nh iu v nu mn n .
Chi t st v{ kh|m ph| ngha bn trong ca t.
117
Chp 500 bc nh m khng phi lo lng n s tin phi

tr.
Sng to biu tng c nhn.
Li xe lang thang m khng cm thy l{ iu khng
ng.
Chi vi con tr theo s thch ca chng.
Ngi thin mi ngy 10 pht.
Chi bn nhc yu thch khi bn mun nghe.
Tm nim duy linh m khng theo tn gio no.
H~y chuyn hng v{ kh|m ph| ngi hng xm mi.
Nu bn mun bit bn kim sot b n~o nh th no, hy th

thc hin nhng hot ng trn trong hai hoc ba tun, sau
kim nghim li. Dng biu trang bn, |nh du li th v
so snh vi th m bn ~ lp u chng. Bn s ngc nhin
v s i thay y!
Nhng ngi c nng khiu thng hc cn bng theo c ba
phng thc: ng lc, nhn v nghe. H cng c}n bng t duy
theo no phi v no tri. Bn c th pht trin kh nng hc v
lin h vi ngi khc bng cch pht trin nhng phng thc
hc tp m bn t a thch.
Nu bn l{ ngi hc theo phng thc nhn, bn c th nghin
cu cc ch thuc v gi|c quan v{ ng lc bng cch ni
chuyn thng qua c|c vt v din xut. V d, sau khi tham gia
mt bui hi tho, bn hy k li cho mt ai v bui hi tho
ny tht chi tit, dng tay v{ c th nhn mnh nhng thng tin
quan trng.
118
Nu l{ ngi hc theo phng thc nghe, bn h~y i sau khi

hi tho kt thc, lp bn t duy v nhng thng tin bn hc
c (xem chng 7), s dng mu sc, biu tng v{ ha sinh
ng. Ging nh nhng ngi t duy theo phng thc nhn, bn
c th pht trin ch t duy theo phng thc ng lc bng
cch din t nhng khi nim c bn bng nhng c ng ca c
th, hoc xy dng mt m hnh miu t nu thy ph hp.
Nu l{ ngi hc theo phng thc ng lc, bn cng c th
lp th t duy v nhng vt v v tranh v chng (nhng ngi
hc theo phng thc ny rt thch v) pht trin kh nng
trc quan. Sau h~y gii thiu nhng bc tranh n{y, thay i
cng v{ }m nhn mnh phn quan trng. C gng ni
theo nhp iu.
Bn nn nh rng, khng mt phng ph|p t duy n l no
l tt hn hay ti hn nhng phng thc cn li, m chng c
nhng hiu qu nht nh. Vn l bn phi bit c phng
thc no c hiu qu nht i vi bn, ng thi cng phi ch
trng pht trin c|c phng thc khc.
119

Ti bit, ti bit
in vo trng nu bn thy hiu khi nim:
o
o
o
o
o
o
Ti bit mnh c phng ph|p hc tp ca ring ti.

Ti bit, phng thc hc a thch ca ti l
____________________ (nhn, nghe, ng lc).
Ti bit mnh l{ ngi t duy theo phng thc
____________________ (c th lin tc, tru tng lin tc, tru
tng ngu nhin hoc c th ngu nhin).
Ti bit mnh o|n c phng ph|p hc ca ngi khc
mc no.
Ti bit cc hot ng cn bng c|c phng thc hc tp
v{ t duy.
Ti bit cch tn dng phng ph|p t duy hiu qu nht
ca mnh.
120
7. K THUT GHI CHP CNG NGH CAO
Nhn nhn vn mt cch tng th.

Nh cc chi tit d dng.
Gn kt tng vi khi nim.
B no ca bn t ha hp vi cng vic hn l{ bt n phi
lm vic.
Loi b nhng nt phc tho bun t.
Bn hy hnh dung mnh va bc ra khi mt cuc hi tho

lp k hoch quan trng ko d{i hai n ba ting. Trong thi gian
hi tho bn vi v ghi chp nhng im quan trng m mi ngi
pht biu. Khi tr li bn lm vic, bn m v ghi chp ra v nhn
chm chm v{o . Trc mt bn l cc t chi cht. Mc d vy,
nhng on ghi chp nhanh ca bn cng bao h{m c tt c v
bn khng b qua mt chi tit quan trng no. Bn ~ c c
nhng on pht biu ca tt c mi ngi, nhng khng bit phi
lp ghp chng vi nhau nh th n{o. N cng ging nh tr chi
xp hnh, bn khng th quan st mt cch tng th.
Phi lm g by gi? Quay li v yu cu ngi khc gii thch
nhng on trn c ngha g chng? L{m tt c nhng g c th vi
hy vng s hiu c tng th mt vn ? Hay cu may mt s
hng dn siu ph{m n{o ?

Nu bn gp nhng kh khn tng t, bn nn c chng
ny. Bn s kh|m ph| c nhng k thut nng cao kh nng
nhn nhn vn mt cch tng th, xem xt mi vn mt cch
hiu qu hn v{ gip bn nh li s kin chnh x|c hn.
7.1. Ti sao phi hc cch ghi chp

Ghi chp hiu qu l mt trong nhng k nng quan trng m
tt c mi ngi u phi hc. i vi hc sinh, n c bit c
ngha trong vic nng cao cht lng mt bi kim tra. i vi cc
doanh nhn, ghi chp c th gip h theo ui c nhng nhim
v v{ n quan trng m khng b nhm ln.
L do u tin khin chng ta phi ghi chp l ghi chp s gip
chng ta nh li tt hn. Tr c ca bn s lu gi tt c nhng g
nhn thy, nghe thy v cm thy. B nh ca bn hon thin nh
mt chic my vi tnh. Th tht ghi chp nhanh khng gip bn
nh c cc s kin, m vic n{y c thc hin hon ton t
ng. Song n gip bn gi ra cc s kin ~ c lu gi trong b
nh ca bn.
Hu ht chng ta u nh rt tt khi chng ta ghi li cc s
kin. Nu khng ghi chp v xem xt s kin th con ngi ch c
kh nng nh mt phn rt nh nhng g nghe hoc c c cch
mt ngy. Ghi chp hiu qu s tit kim thi gian do bn c th
sp xp thng tin v nh li chng khi cn.
122
K thut ghi chp cng ngh cao

Chng ta khng th ghi nh m~i trong u mt iu g , bi
b no ch tp trung vo nhng g gy s ch trong mt thi gian
c th. Thm ch ngay c khi chng ta ~ ghi nh trong u, n
cng s gi li mt cch m nht v ln xn so vi nhng g chng
ta ~ lu ban u trong b no. Do vy, nu bn mun nh mt
iu g , hay phi nh mt iu g , h~y ghi chp iu li.
Song, chng ta nn ghi chp nhng g? Chng ta cn ghi bao
nhiu, di hnh thc no? Chng ta s ghi chp di dng phc
tho truyn thng, di dng bn tm tt hay ghi li di dng
mt lot cc li pht biu? Dng no gip chng ta ghi chp tt
nht?
7.2. Phng php phc ha truyn thng

Nhiu ngi trong chng ta c dy c|ch ghi chp di dng
phc ha, ging nh v d trang bn. Phng ph|p n{y c cc
gio vin s dng phc ha nhng ghi chp, bi ging v{ |nh
cc s n gin trong phc ha. Trong trng hp ny, chng ta
nn ghi chp theo phng ph|p ph|c ha. Vn l ch, ngay c
khi cc gio vin ging dy bng phng ph|p n{y th i khi h
cng cung cp t liu cho hc sinh khng theo phng ph|p n{y.
H qun mt v{ i lc . Hc sinh hi, gio vin tr li, cung cp
nhng thng tin khng c trong phc ha.
Khi gi|o vin i lc hng, bn phi tm mt phng thc thch
hp ghi chp thng tin mt cch rnh mch, ngn gn. Thay cho
vic ghi chp hiu qu v hiu thc s nhng g c ging, bn
123

phi ghi chp mt cch t do. Phng ph|p ph|c ha truyn thng
cng khin bn kh khn hn trong vic nhn nhn vn mt
cch tng th v gn kt c|c tng. Hn na, khi phng ph|p
ghi chp theo kiu phc ha truyn thng thng khin bn thy
kh theo v t khi nm bt bn cht ca vn . c li nhng ghi
chp phc ha, bn s cm thy nhm chn v mun b qua
7.3. Nghin cu hot ng ca b no

Mc ch ghi chp c bn ca chng ta l tm tt c nhng
im quan trng trong cun sch, bo co, bi ging Ghi chp
hiu qu s gip ta nh c chi tit v nhng im quan trng
, hiu c nhng khi nim c bn v thy c mi lin h
gia chng.
Nghin cu gn }y v cch b n~o lu gi v nh li thng tin
~ m ra nhng phng ph|p ghi chp mi gip chng ta c kh
nng t chc tt hn, tng s hiu bit, nh lu, v c s hiu bit
su sc hn.
Cho n nay, nhiu ngi vn cho rng, b no ca chng ta x
l thng tin theo tuyn, theo mt trt t c nh ging nh mt
danh sch. S d chng ta tha nhn iu l{ bi v hai hnh thc
c bn ca con ngi l ni v vit u theo tuyn. Nhng cng
l do hn ch v mt to ha khin ming chng ta thng pht
m 1 t mt lc. Nu mun ngi khc hiu chng ta, cc t c
pht m phi c t chc mt cch c h thng ch khng ch l
nhng }m c pht ra ln xn. Tuy nhin, hin nay, cc nh khoa
124

hc nhn thy rng, qu| trnh ch l{ t|c ng ch khng phi l
x l trong giao tip. Trn thc t, qu trnh x l cn din ra
trc khi nhng khun mu theo tuyn c pht ra.
i vi chng ta, giao tip bng li ni, b no ca chng ta
phi cng lc tm kim, phn loi, chn la, a v{o cng thc, sp
xp, t chc, lin kt, cm nhn, cc t v nim c trc trong
thc. ng thi nhng t n{y c an xen vi tranh v, biu
tng, hnh nh, m thanh v cm gic. Do vy, tt c nhng g
chng ta c trong u l mt m hn n, lung tung lc ny chc
bt ra xung quanh b n~o, nhng cui cng ch c pht ra mi
lc mt t. Cc giao tip theo tuyn tnh i hi b no chng ta
phi la chn thng tin thng qua cc m hn n ngu nhin
khc nhau; t ph|t ra c gn kt mt c|ch logic, c sp xp
theo trt t ng ph|p, gip ngi khc hiu c mt cch r rng
hn. l{ tt c nhng g din ra trong b no ca con ngi khi
giao tip. iu n{y cng din ra tng t trong qu trnh nghe cc
t.
Mc d chng ta nghe cc t cng mt thi im, nhng hiu
c chng l c mt vn phc tp. Ngi nghe phi x|c nh
c tng t trong mt vn cnh c th. Sau , da vo s am
hiu, kinh nghim v{ thin hng ca mnh, h phi gii thch
nhng t c ngha g.
125

Giao tip theo tuyn i hi b no chng ta phi la chn thng
tin thng qua cc m hn n ngu nhin khc nhau.
Vic nghin cu qu trnh giao tip khin chng ta phi nhn

nhn li phng ph|p vit s|ch gi|o khoa, phng ph|p dy v
phng ph|p ghi chp hiu qu.
Hai phng ph|p ghi chp c cho l{ c bit c hiu qu l
Lp bn t duy v{ ghi chp TM ghi chp v ghi nhn. Hai
phng ph|p n{y s gip bn nhn nhn vn mt cch tng th
v to cc mi lin h trong t duy gip bn hiu v nh tt hn.
126
7.4. Lp bn t duy
}y l{ phng hng s dng c b n~o tm tt mn hc
vo mt trang sch. Bng vic s dng nhng hnh nh trc quan
v nhng hnh v th, lp biu t duy s lp cho bn n
tng su sc hn.
Phng ph|p ghi chp n{y ~ c Tony Buzan pht trin vo
u thp k 70 th k 20, da trn nhng nghin cu ~ a ra
trn v quy trnh hot ng ca b no. B no ca con ngi
thng nh li thng tin di dng tranh v, biu tng, m
thanh, hnh dng v cm gic. Bn t duy s dng nhng hnh
nh trc quan v cm gi|c gi nhc di hnh thc kt ni
tng. N l kim ch nam cho vic nghin cu, t chc v lp k
hoch. Phng ph|p ghi chp n{y d d{ng hn c|c phng ph|p
ghi chp truyn thng, bi v n ~ t|c ng n c hai bn cu no
ca chng ta. N cng l{ mt phng ph|p thoi mi, vui v v
sng to. Tr c ca bn s khng bao gi phi do d trc suy
ngh phi xem xt li nhng ghi chp khi n dng bn t duy.
Lp bn t duy l{ phng ph|p vn dng c b n~o,
ng thi s dng nhng hnh nh trc quan v
nhng hnh v th gy n tng.
Bn hy dnh mt cht thi gian mt nhn kh giy A4,
nhm mt v{o v mt qu t|o v{o trang .
127

Bn s v qu to vo v tr no trn trang giy? Vo gc phi
pha trn, gc tr|i pha di, hay gia? Bc tranh ca bn s
c t mu hay ch n gin l{ en trng?
Hu ht mi ngi s v gia trang giy v{ t m{u. chnh
l{ phng ph|p b n~o lu gi thng tin. Mt cch t nhin,
nhng ghi chp tt nht s ph hp vi b n~o hn l{ i ngc vi
n.
By gi, hy nhn vo bn t duy trang bn v{ suy ngh
trong vi pht (c hnh chp km theo).
Hy kim nghim vi chnh mnh. Quay ngi i hoc che bn
li, sau t hi mnh nhng cu hi sau }y:
Tiu ca 4 nhnh chnh l g?
Mi tn pha di ch v{o }u?
Nhng biu tng no nhnh tri bn trn?
Ba mo nh gip lp bn t duy tt hn l{ g?
Bn c th ngc nhin v ~ nh li tt c hoc hu ht cc chi
tit thm ch ngay c khi bn vn thng cho mnh l nh cc s
kin km. Nh li cc chi tit t bn t duy l{ ht sc n gin
bi v n c vit di dng ph hp vi cch thc t duy ca b
no.
Bn t duy c bit c ch trong cng vic lp k hoch v t
chc cng vic. Bn c nh li vic lp k hoch cho cuc hp m
chng ta ~ tho lun u chng khng? Bn |ng ra c th t
chc ton b cuc hp mt cch hiu qu hn nu c mt bn
128

t duy v chng trnh ngh s t trc, sau s dng n
hng ti nhng g m mi ngi ni. Bn c th in thm nhng
g din ra trong cuc hp, m khng cn phi vit ch nguch
ngoc trong tn 3 ting ng h nh vy.
Nhng chi tit ly t bn t duy s rt d nh, bi v n theo
m hnh t duy ca b no.
7.5. Phng php lp bn t duy

lp bn t duy, ta dng nhng bt ch mu v bt u t
gia trang giy, nu thun tin, t ngang t giy c c nhiu
khong trng hn, sau thc hin nhng bc sau:
1. Vit theo kiu ch in ch hoc tng chnh gia trang
giy, sau ng khung bng mt hnh trn, hnh vung hoc cc
hnh khc. Trong phn v d trn, ti ~ ng khung bng mt
bng in sng.
2. Ko cc nhnh t gia ra, mi nh|nh dng din t mt im
quan trng hoc tng chnh. S nhnh s ph thuc v s cc
tng hay c|c on. T mu cho mi nhnh.
3. Vit mt t hoc mt cm t chnh ln mi nhnh, xy dng
thm cc nhnh chi tit. Cm t chnh l cm t truyn ti c
phn hn ca mt tng v kch thch b nh ca bn. Nu bn
dng t vit tt, m bo chc chn rng nhng t rt quen
thuc vi bn n ni c th nh ngha ca n sau nhiu thi gian.
129
4. in cc biu tng v minh ha nh li thi gian tt hn.

Di }y l{ mt s phng ph|p bn c th thc hin d
dng ghi nh nhng ghi chp trong bn t duy:
Vit r rng, hoc in, dng nhng ch ci in hoa.

Vit cc ch th hin tng quan trng to hn, p vo
mt bn khi bn c li nhng ghi chp sau ny.
C nhn ha bn t duy ca bn vi nhng vt lin
quan n bn. Biu hin v mt chic ng h c th mang
ngha thi gian quan trng. Nhiu ngi ~ s dng mi tn
ch ti ct hnh ng hoc s dng nhng vt din t
cng vic m h phi thc hin.
Gch chn cc t, s dng cc ch c|i in m.
Thit k phi sng to v khc bit, bi v b no s d nh
nhng g khng bnh thng.
Dng nhng hnh th ngu nhin ch cc mc hoc
tng nht nh.
V bn t duy theo chiu ngang c th v c nhiu
ct hn.
130
7.6. Mt s iu nh khc
tng hp thng tin ca cc cun s|ch vn xui vit v cc s
kin c tht, cc nhnh c th trng vi tiu c|c chng. C|c
tiu nh trong c|c chng c th a v{o c|c nh|nh nh. Nu
bn cng ging ti, bn c cun s|ch vi hy vng hc c
mt s thng tin mi. Hy xem qua cun s|ch trc khi bn c,
lp bn t duy m{ bn mun hc, sau in thm cc nhnh
trong qu trnh c.
Nu bn cm thy mt phng hng ghi chp, v nh trong
vic lp k hoch cho mt cuc hp nh ~ ni trn, h~y t cuc
hp ~ c lp k hoch vo gia v{ |nh s mi nhnh bng tn
ca mt ngi s bo co trong cuc hp. Sau , mi bo co li
c th ko ra nhng nhnh khc.
Mt s ngi thch trang tr li bn t duy nh mt s duyt
li. Duyt li thng tin nghe c trong vng 24 gi l vic lm cn
thit gip h ghi nh tt hn. Nhng ngi khc thch ghi chp
di cc hnh thc khc nhau trong khi nghe ging hoc nghe bi
pht biu, sau mi lp bn t duy. Ti c mt anh bn lm
cnh s|t. Anh thng ghi chp bng phng ph|p lp bn t
duy khi phng vn nhn chng, sau s dng nhng ghi chp
n{y in vo bn c sn m{ c quan yu cu.
Lp bn t duy theo chiu ngang s ghi chp c nhiu hn,
v d bi pht biu di }y:
131
Lp bn t duy cng l{ mt phng ph|p ghi chp rt ph

hp cho cc bo co hoc bi vit chuyn , mc d bn c th
phi s dng nhiu bn vi nhiu chi tit khc nhau. Ti thm
ch cn s dng bn t duy ghi chp th v{ cuc ni chuyn
in thoi, gip mnh khng qun nhng chi tit quan trng.
c cch nhn mt cch tng th v lp bn t duy v{
nhng ng dng ca n trong vic ghi chp, mi cc bn n c
b sch ca Joy Wycoff vi tiu Lp bn t duy: Hng dn
khai thc nhng sng to v gii quyt vn (NXB Berkley, New
York, 1999). Cun sch ny khng ch gip bn hiu v b no v
s sng to m cn miu t chi tit nhng bn t duy.
132
7.7. Phng thc ghi chp TM

Phng thc ghi chp TM l{ phng ph|p Ghi chp v{ ghi
nhn. c im quan trng nht ca phng thc ny l n cho
php bn ghi nhng suy ngh v{ kt lun c nhn ca bn i km
vi c|c on pht biu hay nhng ti liu ang c.
hc c phng thc ghi chp TM, bn cn phi phn bit
c ghi chp v{ ghi nhn. Ghi chp l{ nghe nhng g ngi
ni hoc gio vin ni v ghi li nhng im quan trng. Ghi
nhn l{ ghi nhng suy ngh v{ n tng ca c nhn bn khi nghe
gii thiu ti liu. Phng ph|p TM cho php bn lm mt lc 2
vic: ghi thng tin v{ ghi c nhng suy ngh ca bn.
Ghi chp TM l{ phng ph|p |p dng c t duy trong nhn
thc v{ t duy nhn thc v cng mt ti liu bng mt phng
thc c mc ch. ng nhin, c 2 hnh thc t duy n{y hot
ng m{ khng quan t}m n phng thc ghi chp chng ta s
dng. Trong khi t duy nhn thc chm ch tp trung vo ti liu
v ghi chp vo giy, th t duy tim thc li phn ng, hnh thnh
n tng v cc ti liu lin kt v tip nhn nhng h{nh ng
mt cch t ng. Phng ph|p ghi chp TM ~ kt hp c hai
hot ng t duy n{y t c nhng kt qu |ng ch .
133
7.8. Phng php s dng ghi chp TM

Hy bt u vi mt t giy (c dng k hoc khng c dng k
ty theo thch ca bn) v v mt ng thng ng, chia 1/3 t
giy tnh t l phi. Bn tri t giy dnh cho ghi chp, bn phi
dnh cho ghi nhn.
ct tri, vit nhng g ngi ni ang ni: c|c im, thut
ng, biu v con s quan trng. ct phi, ghi nhng suy ngh,
cm nhn, phn ng, cu hi, lin h ca bn. Phn ghi chp ~
ngn cn bn n vi nhng thng tin t bn ngoi. Phn ghi nhn
ghi tt c nhng g n trong u bn m khng cn kim duyt,
n c th din ra nh sau:
iu ny c th tin cy c Sao m{ ch|n th Ti khng th
theo kp ng y ni n }u ri nh?... Ti bit, ti c th vn
dng trong mt tnh hung kh|c iu n{y lin quan nh n{o vi
nhng iu ng y ni trc ?....
Vit nhng suy ngh ca bn bng phng ph|p n{y s gip bn
tp trung v ch ti nhng g ngi ni ang ni. Sau , n gip
bn hiu tt hn nhng g bn ghi chp c, gi cho bn nh
c nhng vt m bn mun kim tra cho, khuyn khch bn gi
in hoc chn ra nhng tin tc c nh hng ln nht ti bn khi
bn nghe n.
Mark Reardon, trng phng {o to ca Supercamp ~ tn
dng phng ph|p ghi chp TM khi ng nghe bui gii thiu ca
Randolph Carft v Buckminster Fuller, c c video chiu km.
134

Reardon nh li: Khi ti nghe ng y ni, ti nhn thy rng, ban
u ng khng h ni v bt c iu g ti cn ghi hoc c bit
nh. ng y ~ tn dng khong thi gian n{y chun b cho
nhng g ng s ni sau . Do vy, khi ng y ni, ti ghi nhng
quan st t nhin ca mnh v ng vo phn ghi nhn, c|ch ng
y vung tay, khun mt ca ng lc
B}y gi, khi ti xem li nhng ghi chp ca ti v bi pht biu
, nhng bnh lun ny trn ngp trong ti cm xc v ti c th
nh tt c nhng g ng y ni.
Khi s dng phng ph|p ghi chp TM, h~y d{nh mt hoc hai
pht sau khi kt thc mi bui ni chuyn hoc gi ging xem
li nhng ghi chp ca bn v b sung nhng biu c nhn ca
ring bn nh biu tng, tranh v c ngha vi bn.
Nhng biu tng ny mang nhng ngha theo nh bn
mun. Tuy nhin, hy s dng nhng biu tng vi nhng
ngha nht nh khi bn ~ t n trong h thng biu tng.
Khi bn xem li ghi chp ca mnh, nhng biu tng s nhc
bn gi nh v nhng g m{ ngi ta ni cp n, cng nh hi
tng li nhng g bn ngh trong thi gian mt cch t nhin
v c thc. Thng thng, iu c gi tr nht m chng ta thu
c t mt cuc hp, bi pht biu hoc bi ging khng phi l
kin thc m chnh l nhng tng lo ln trong u bn lc .
Ghi chp TM c cho l{ phng ph|p rt ph hp vi vic ghi
chp trong khi nghe bi pht biu, cuc hp hoc hi tho. N cng
135

pht huy tt tc dng khi ghi chp nhng t{i c c. iu khc
nhau c bn l khi bn c c, bn s thc hin tng bc mt
v bn khng h rng, vic ghi chp ca bn l nguyn nhn
khin bn b qun mt s kin thc m bn ~ c trong s ghi
chp ca mnh.
Bng vic s dng phng ph|p ghi chp TM, Mark Reardon ~
nh li c nhng kin v{ suy ngh quan trng trong mt bui
gii thiu m ng tham gia
136
7.9. Thc hnh bin n thnh phng php a thch

ca bn
Ging nh bt k mt phng ph|p mi no khc, c hai
phng ph|p ghi chp n{y phi c hnh rt nhiu trc khi n
tr thnh mt h thng thu thp tin tc.
Khi p dng phng ph|p ghi chp mi, bn bao gi cng cm
thy l lm v lng tng. Bn cm thy khng chc chn l bn c
th ghi li c nhng thng tin cn thit v mun tr li vi
phng ph|p quen thuc - mt phng ph|p m{ bn chp nhn
trc }y. Song, hy to ra mt c hi s dng phng ph|p
ny. Bn s phi qun i nhng g? Vi phng ph|p c, bn c th
nh c bao nhiu trong mt gi sau khi nghe ni v mt iu g
? Bn c th nh li c bao nhiu sau mt ngy, mt tun
hoc mt thng?
Hy cam kt s dng phng ph|p ghi chp mi trong mt thi
gian n tr nn quen thuc vi bn. Ln u tin hc
phng ph|p bn t duy, ti cm thy tht vng. Ti khng
hiu phi l{m c|ch n{o nh c tt c cc thng tin cn thit,
m ch da trn mt s ch nguch ngoc ti ~ vit. Ti c cm
gic n khng th bng cc tp ghi chp theo phng thc phc
tho m{ ti ~ tch ly c.
Nhng ti ~ theo hc v c gng thc hin n trong mt tun.
Ti lp bn t duy khi nghe ging, tip thu kin, khi c C
mt iu g mi m n vi ti trong sut qu trnh ny. Ti
khm ph ra rng, ti ~ nh c nhiu hn. Nhng tng tr
137

nn r r{ng hn i vi ti. Qu| trnh lu gi nhng tng ny
cng rt th v. Ti nh b cun vo nhng g ngi ta ang ni.
Cui cng, ti tin tng v{o phng ph|p n{y v{ bt u s dng
n. Vic thc h{nh phng ph|p n{y gip ti bin n thnh
phng ph|p a thch cho mnh.
7.10. Nhng mo nh khi ghi chp

Bt k bn vn dng phng ph|p n{o, di }y l{ mt s mo
nh gip bn ghi chp c hiu qu hn.
Tch cc nghe:
Hy t hi mnh: Ngi din thuyt ang mong ch mnh hc
iu g? Ti sao? ng y ang ni g vy? N lin quan g n vn
ny? N c quan trng khng? c phi l{ iu mnh cn phi
nh khng?. Vic t ra nhng cu hi ny s gip bn thy d
d{ng hn trong la chn v phn tch nhng im quan trng.
Nu bn s dng phng ph|p ph}n t|ch ghi chp TM, vic tch
cc nghe s m bo cung cp cho bn nhng thng tin bn vit
ct bn phi.
Thng xuyn tng kt nhng thng tin v kin quan trng,
c ngha m{ bn cn lu li, nh v s dng. Ghi chp nn tp
trung vo nhng kin thc n{y, n ang cn thit hoc s rt cn
thit i vi bn sau ny.
Tch cc quan st:
138

Hy ch ti nhng manh mi m bn c th thu lm c t
ngi din thuyt v t nhng ti liu m bn ang c. Nhng
manh mi nhng ti liu c thng nm tiu , nhng ch
in m, in nghing, tranh v, th v biu . Mt s cun sch
cn c chng ph|c ha v nhng ch quan trng. Hy nhn vo
chng n{y v{ chng tng kt. Khi ghi chp kt lun ca ngi
din thuyt hoc ca tc gi, nn ch i nhng manh mi t
nhin t pha ngi din thuyt. Mi ngi din thuyt u c mt
phng php ring, bn c th lm nht nhng im quan trng
bng cch ghi chp ph hp vi phng ph|p ca ngi . Ch
ti nhng g ngi din thuyt nhc li v nhng iu c khi
trn bng. Nn ngi cng gn vi ngi din thuyt cng tt, n s
gip bn d nm c nhng manh mi quan trng hn.
Tham gia:
Nu bn khng hiu mt iu g hoc nghi ng v iu ,
hy hi hoc tham gia vo tho lun. Mt s ngi ~ khng d|m
hi v e ngi. C|c quan s|t ~ ch ra rng, nhng ngi ngi nghe
thng thm mun lng dng cm ca nhng ngi tham gia.
Song iu |ng ni l{, h b cho l nhng ngi khng chu hc hi
kin thc mi.
c trc:
Nu bn bit t{i m{ ngi din thuyt hoc ging vin s
tho lun, h~y c trc ti liu v tm kim thng tin trc cng
nhiu cng tt. Nhng kin thc ~ chun b ny s gip bn xc
139

nh c nhng im quan trng trong bui din thuyt hoc
trong bi ging.
Bn cng nn lit k ra cc khi nim m bn cha thc s hiu
v chun b trc cu hi. Khi nghe c mt s thng tin, bn s
nhn thy d dng lp ghp nhng thng tin ny vo mt vn
ln. c trc l mt trong nhng phng ph|p em li hiu qu
nhm t c s thnh cng v hiu bit.
Ti bit, bn c th ang ngh: L{m g c thi gian xem
trc. C}u tr li l{, c trc ch mt rt t thi gian. Bn thng
ch mt v{i pht xem qua chng trnh hoc c nhng ghi
chp ca bui hp trc.
Bin nhng g nghe c thnh hnh nh trc quan:
Nhng ghi chp ca bn mang tnh c nhn v c ngha i
vi bn. N ging nh nhng bc nh chp nhanh. ~ bao gi bn
thy rng, nhng bc nh chp nhanh v mt k ngh hoc mt s
kin quan trng chim ht tm tr ca bn cha?
Khi tm tt thng tin, bn s chp nh nhanh nhng thng tin
bng cch b sung thm nhng hnh nh trc quan nh biu
tng, hnh v v{ mi tn. Bng cch ny, bn thm ch khi xem li
nhng ghi chp sau nhiu thng, n s ngay tc khc gi cho bn
nh v nhng kin thc m bn cho l quan trng vo thi im
v{ cn thit phi nh li ngay by gi.
Gip bn d d{ng c li nhng ghi chp:
140
Khi ghi chp/ghi nhn, nn vit mt phn ca t giy. S

dng mt t giy ri, bn c th t t giy trc mt hoc treo
ln tng khi cn c li.
Hy chp li nhng g ~ ghi chp c v{o 3 n 5 tm th m
bn c th mang theo mnh. Khi ng xp h{ng, i xe but hay ch
mt cuc hn, bn c th ly ra v{ c trong vi pht ngoi thi
gian hc v nghin cu.
7.11. Hy c gng
Ti mun bn cam kt thc hnh nhng k nng ghi chp n{y
trong mt thi gian. Bt lun phng ph|p hc tp ca bn l g,
ti cng khuyn khch bn s dng v thc hnh c hai phng
php ghi chp trn trong mi tnh hung. Bn c th s khm ph
ra rng, bn mun s dng c hai phng ph|p, mi phng ph|p
trong mt tnh hung khc nhau. Hoc cng c th bn cng kh|m
ph| c rng, bn thch phng ph|p n{y hn phng ph|p cn
li.
141
7.12. Tc dng ca bn t duy

Linh hot: nu ngi din thuyt bng nhin quay li mt vn
~ cp trc , bn c th d dng b sung thm ni dung
vo mt ch thch hp trn bn t duy m{ khng b ln ln.
Tp trung s ch : bn khng cn phi ch n tng li
ngi din thuyt ni. Thay v{o bn c th tp trung vo cc
tng.
Tng s hiu bit: khi c mt vn bn hay mt bo co k
thut, bn t duy s l{m tng hiu bit ca bn v cung cp cho
bn nhng ghi chp t m c sau .
H{i hc: tr tng tng v sng to v hn ca bn s gip
bn ghi chp v duyt li nhng ghi chp theo cch th v hn.
142
7.13. Tc dng ca phng php ghi chp TM

D nh mn hc: khi bn ngh v nhng iu bn ang c, n
s gip bn d nh hn.
Tp trung tnh cm: phng ph|p n{y s tp trung tnh cm ca
bn v gip bn lin kt tt vi b nh tnh cm ca bn.
M mng c tnh cht xy dng: phng ph|p n{y chim lnh
tm tr ca bn, gip bn nhn thc c nhng suy ngh v{ chiu
hng suy ngh. Do vy, bn c th nh li v kim sot tt hn.
Ghi nhng phn xt ca bn: gip bn nhn thc tt hn v
nhng phn xt ca mnh, bn c th m rng nhn thy ngha
khc. Vic ghi li nhng g bn khng ng hoc khng tin tng
v{o ngi ni c ngha c bit quan trng. Bn c th t ni vi
mnh: mnh khng ng , nhng mnh c th nghe v theo di
nhng g ng y ang ni.
143
Ti bit, ti bit
H~y in vo trng nu bn hiu khi nim:
o
Ti bit 2 phng ph|p ghi chp s dng c b n~o l{:

1. _________________________________________________
2. _________________________________________________
o
o
Ti bit, lm th n{o ti khng th qun c nhng ghi

chp ca mnh.
Ti bit 3 li ch ca bn t duy:
1. _________________________________________________
2. _________________________________________________
3. _________________________________________________
Ti bit 3 li ch ca phng ph|p ghi chp TM:

1. _________________________________________________
2. _________________________________________________
3. _________________________________________________
Ti bit, ti c th cam kt s dng nhng phng ph|p n{y

trong __________ (khong thi gian).
144
8. VIT VI LNG T TIN
Khm ph cc k thut t duy nhanh v{ d dng.

S dng ngn ng mt c|ch sinh ng theo phong cch ring.
Son tho cc bi vit t u n cui mt cch thoi mi nht.
Ham mun c vit.
D tin hay khng, nhng tt c chng ta u c th vit, c

nhiu c|i vit v vit hay. }u trong s}u thm mi ngi
u c tm hn v{ t{i nng ring, u mun tm cm gic tha mn
qua vic k mt cu chuyn, gii thch cch lm vic g , hay n
thun ch l chia s suy ngh v{ tnh cm ring. Ta u c xu hng
mun vit nh mun ni chuyn, mun giao tip chia x nhng
suy ngh v{ kinh nghim vi ngi khc cm nhn t nhiu v ta,
bit ta l ai.
Tr em l nhng ngi vit t nhin v thoi mi nht, l
nhng ngi lun c iu g th hin. Thng thng nhng
g tr vit u rt trong sng v su sc, khin nhng ngi xung
quanh phi nhn nhn mi vic theo cch mi. Bn c th thy l
trc vic mt a tr c kh nng din t nhng suy ngh ca n
kn trang giy trong vng mt pht, nhng chnh bn cng ~ tng
ging nh a tr thi.
Cng ging nh bn tr, chng ta thng chm m vo nhng
tng v{ cha bao gi dng li ngh xem liu nhng tng

c ngc nghch khng l{ khi chng ta cha i hc, cha t
n mt bc hc nht nh trng. Sau bng dng c iu g
xy ra chn ngang dng suy ngh s|ng to t nhin ca ta.
thc t gic xut hin. Ta bt u thc v bn thn, b cun ht
vo cuc u tranh th v vi nhng suy ngh ring mi khi vit
bt k bi vit chnh thc no. S u tranh ny ging nh tnh
trng b lc trong m cung, ta gp nhiu ng ct n mc cui cng
s thy rt tht vng v ngi than vn, chuyn sang chi game
hoc lm bt k mt iu g khc.
S u tranh l{ hu qu ca nhng phng ph|p dy hc
chnh thng, bin hot ng vit thnh qu trnh hot ng ch
yu ca n~o tr|i. Thay v cho tr tng tng v kh nng biu
t pht trin mt cch t do, qu| trnh li khin chng ta sa ly
vo vic lp k hoch v phc tho cng, ng php v chm
cu, cu trc cu v bin tp. Cc k thut dy hc truyn thng ~
b qua mt s thc, l{: vit l mt hot ng ca c b no.
Trong thc t, mc d ton b qu| trnh lin quan n c hai bn
cu no theo nhiu c|ch, nhng vai tr ca no phi l{ u tin.
No phi l{ ni bt ngun ca tnh mi l, c tng tng linh
hot, ngun cm hng v xc cm. Nu chng ta b qua bc huy
ng nng lng ca no phi, th thm ch chng ta khng th bt
u c. Chng ta khng c nhin liu khi ng. c coi
l s b tc ca ngi vit
Mark Twain tng ni: Nu dy tr ni ging nh c|ch dy vit,
th hu ht chng ta c th s n-n-ni nh-nh-nh th-th-th n-n n{y
Khi i hc, phn ln chng ta vn c hc theo phng ph|p nh
thi Mark Twain. Ngy nay, nhiu tr em ~ may mn c dy
146
Vit vi lng t tin

theo phng php mi, gip tr pht trin kh nng s|ng to ca
no phi. L nhng ngi hc vit ln tui, iu u tin chng ta
cn hc l quay tr li vi c|ch k chuyn v t, cha c thc
thi cn nh. Ta cn bit cch m rng c|c qu| trnh t duy s|ng
to ca mnh.
H~y tng tng trong u bn c v s nhng t tng nng
hi, si sc, ang cng ra i t do, n ging nh mt ngun nc
mi ang mun tun tro. Chic p ngn chng li chnh l s b
tc ca ngi vit. Chic p ny mnh n ni n thc s ngn
bn a ngi bt trn giy vit. Nhng khng c nn lng.
Nhng tng cha chy ra khng c ngha l{ chng khng tn
ti!
Ta h~y tng tng xem, c mt vt nt nh xut hin trn
p, nhng tng bt u r ra, lc u rt chm. Nhng sau
dng chy t t|ch c mt lc rt mnh, khin vt nt ngy cng
ln hn, v{ khng l}u sau nhng tng nng bng tun tr{o.
Cui cng chic p chn b v tung v nhng dng ch tun tro mt dng sng sng to!
Chng n{y s dy bn hai cch ph v p. Mt l tp hp, hai
l vit nhanh. C hai phng ph|p u rt hiu qu v th v.
Chng ta cng xem nh!
147
8.1. Tp hp
}y l{ phng ph|p do Gabriele Rico ph|t trin, l cch sp xp
thng qua m hn n nhng ngh c lin quan v{ nhanh chng
vit chng ra giy, m{ khng |nh gi| tnh ng n hay gi tr ca
chng. Mt tp hp hnh thnh trn giy l{ qu| trnh t duy din
ra trong n~o chng ta, tuy ~ n gin ha rt nhiu. Tp hp l
mt cu trc hu c, chy t nhin tng t nh biu phn t
ta thy trong mn ha hc ca trng cao ng.
Khi th nghim vi phng ph|p tp hp , bn s nhn thy
rng n c nhiu im tng ng vi cch sp xp ngh. C hai
dng trn mt l thuyt ca i n~o, c ngha l{ c hai u c
nhng l do hot ng nh nhau. C hai k thut u c nhng
im mnh nh:
Chng gip ta xem v to ra s lin kt c|c tng;

Chng gip ta m rng nhng tng ~ a ra
Chng gip ta ln theo ng i ca n~o tin n mt
khi nim c th.
xem phng ph|p tp hp thc hin nh th no, ta th lm

nh sau. Vit t vng trn gia mt t giy trng, khng c dng
k, sau khoanh trn t li. Lc ny ta vit tip tt c nhng
t c th kt hp vi t vng trn, tp hp chng xung quanh t
gia trang. Khoanh trn tng t hoc cm t mi v lin kt n
vi t gia.
Ta c th thy rng mt trong s nhng t th cp li gi mt
s kt hp mi. Chng hn, nu t vng trn l{m cho ta ngh n
148
Vit vi lng t tin

vic ln vng hay quay trn, v t ln vng li ngh n s nho
ln v bnh xe nga. Nu mt s kt hp li gi ra mt chui
nhng kt hp khc, th c vit ra tt c nhng ngh m{ n gi
nn, thm ch c v n khng lin quan gi. Sau quay tr li t
vng trn v vit ra tt c nhng g ta ngh c. ng lo n vic
chng c hp nhau khng. Gi hy dnh ra 4-5 pht lm vic
n{y. Khi ~ l{m xong, nhn li tp hp t v{ ch n mi tng
mt t ~ to ra.
Trong k thut tp hp, mi suy ngh c ngang nhau,
to ra mt phn ng sng to kiu dy chuyn
Tip tc tp hp cho n khi cm thy c v ~ ho{n tt. Sau
bn c th gch b nhng ngh khng mun khai thc tip nh
ti ~ l{m.
Nu bn s dng k thut tp hp kch thch tng cho
mt bn k hoch thc s, c th bn mun ch n bt k m
hnh n{o khi u cho nhng g bn d nh vit.
K thut ny rt hiu qu v n gip ta lm vic mt cch t
nhin vi c|c tng m khng bin son bt k tng no khi
ang l{m. Nu bn cng ging nh nhiu ngi, nhiu tng ca
bn khng bao gi din t ra giy c v bn tin rng chng c
ngha hoc khng lin quan g n ch m bn ang l{m.
149
Trong k thut tp hp, bn sp xp tt c c|c ngh ngang

nhau. Khi bn chp nhn tt c c|c tng, ngay c khi chng
khng c ngha, bn cho php no ca mnh tip tc to ra cc
tng. Khi bn dng li |nh gi| l{ bn ~ l{m ng bng qu|
trnh sng to. Mt s kt hp c v khng hay hoc khng n
nhp g thng gi ln mt phn ng dy chuyn gia c|c tng
rt hay. Nu lc ny, bn bin son c|c tng, bn c th lm
tiu tan s ng no thc s. V hy lun nh rng, tt c cc
150
Vit vi lng t tin

tng u l nhng tng ln (t nht cng tim tng l nhng
tng ln).
Gi }y, h~y r{ so|t li tt c c|c tng trong tp hp ca bn,
|nh s ln lt theo logic v bt u vit. Hy nhn thy, tp hp
ca bn ch l{ im khi u v khi bn vit c th ny ra nhng
tng khc. Vn then cht l s linh hot, mm do. Lun lun
linh hot s gip bn vit m khng phi cn nhc qu k. Cng
lu rng bn khng phi s dng tt c nhng g c trong tp
hp t ca bn ch l nhng tng bn mun s dng.
Ting ku Aha! s bt ra khi bng thy nhu cu c vit hn l{
to cc tp hp t.
151

Khi ~ tr nn quen thuc hn vi k thut ny, bn s nhn
thy mt hin tng c bit, rt k l: S c lc khi bn ang l{m
vic vi tp hp t, bng cm thy c mong mun c vit ngay.
Chng ta thng th hin bng mt ting ku Aha!.
thy hin tng ny ngay by gi, ti mun cc bn lp mt
tp hp khc ln ny s dng sc thi ring ca bn. C tip tc
lp ra cc tp hp t cho n khi bn cm thy nhu cu khn thit
cn phi vit ra. Tuy vic ny khin mt s ngi phi mt vi
pht, thm ch l}u hn, nhng cui cng tt c mi ngi s n
lc phi tht ln ting Aha!. n lc , bn hy dng vic lp ra
cc tp hp t v bt u vit.
Vic lp ra cc tp hp t c th thc hin i vi mt t n
nh: vng trn, m{u , cuc sng, hay cc cp t nh nam/n,
tnh yu/th hn, lun lun/khng bao gi. Cng c th p dng i
vi nhng tng phc tp hn nh phong tr{o phng T}y, dch
v khch hng, hay cc mng cc b. Bn c th s dng cch lp
tp hp t vi tt c cc loi bi vit, t cc bo co, bi lun, k
hoch xut, cho n th vn v{ truyn ngn. Hy th i vi tt
c nhng th loi n{y, v.v Bn s c nhng b vit cht ch vi
mch vn rt t nhin.
8.2. Vit nhanh

iu n{y ~ bao gi xy ra vi bn cha? Bn ngi xung
vit mt bc th hay mt bin bn ghi nh. Nhng ging nh mt
ng c c b ch ha kh km cht lng, bn phi tri qua ht
152
Vit vi lng t tin

tht bi n{y n tht bi khc, chng my chc bn cm thy chn
nn v gt n sang mt bn. Bn s chuyn sang c mt c|i g y,
gi in thoi, hay i n sm bt c vic g khc, ngoi vic vit.
Vn l{, i khi bn phi vit mt lc trc khi nhn thy
chnh x|c iu bn mun ni. Bn phi nhy qua nh{ bin tp
n~o tr|i ang mun |nh gi| tt c mi th trc khi vit ra giy,
v{ h~y cho no phi y sc sng to ca bn c gi bng
mt lt.
C mt c|ch thc hin c vic ny l vit nhanh. Vit
nhanh gip bn vt qua tr ngi ca trang giy trng v thy kt
qu ngay. Bn c th lm vic n{y trc khi tnh t|o suy ngh v
cuc i thoi trong u mnh, hoc bn c th nhy ngay vo v
s dng n vit v ch ~ chn.
Vt qua tr ngi ca trang giy trng, vit nhanh s cho kt
qu r rng ngay tc khc
1. Chn ch
2. Bm gi
3. Bt u vit lin tc, thm ch nhng g bn vit ch l{: Ti
khng ngh c g vit na!
4. Khi cn thi gian, hy trnh:
Tp hp c|c ngh
Sp xp cu
Kim tra ng php
c li
Xa bt k t no.
5. Tip tc cho n khi ht thi gian v{ n lc dng li.
153

vit nhanh, h~y dng ng h bm thi gian chng hn,
bt u l{ 5 pht. Sau bt u vit v ch ca bn hoc bt
c iu g khc. Tip tc cho n khi ht thi gian. iu ny c
ngha l{ trong sut 5 pht lin tc bn vit cng nhanh cng tt,
khng bao gi c dng li tp hp cc ngh, sp xp cu,
kim tra ng php, duyt li hay gch xa g c. Do tnh cht ca
qu trnh ny, nn bi vit ca bn mc n{o c phn tn
mn, nhiu li chnh t, c|c tng cha ho{n chnh, cu c lung
tung, nhng khng sao c.
S n lc bn khng cn ngh c g vit na, hoc cc
ngn tay ~ mi, khin bn khng tp trung c na vo ch
ang vit. nu vy, ch cn vit: g na }y, g na }y, g na
}y? hoc i c|i tay au ca ti, hoc bt k t no xut hin
trong u bn, cho n khi ch tr li trong u bn.
Sau }y l{ mt v d v k thut vit nhanh. Gi bn hy th
vit nhanh v mu sc a thch ca bn.
Nhn li phn va vit, c nhiu c|i tng nh rt v ngha,
song c nhng ci li rt r r{ng v{ ng n. Tt nhin bn s
khng gi li tt c nhng g va vit, m ch ly nhng tng c
th s dng c v sp xp li. iu quan trng l{ ng c l{m
hon thin ngay t ln u. iu rt kh. Thm ch ngay c
nhng ngi vit gii nht u bt u vi nhng bn tho cha
hon chnh. Vi k thut vit nhanh, bn khng nn c nh vit
ng ngay t ln u. Nh vy s khng gy p lc g, bn s thoi
mi vit ra tt c nhng suy ngh v{ t tng, chng cui cng s
154
Vit vi lng t tin

hnh thnh nn nhng cu, nhng on trong bc th hay b|o c|o
ca bn.
quen vi vic ny, hy luyn tp vi thi gian tng dn. Bt
u l{ 5 pht, sau tng ln 7, 10, 12,15, ri 20 pht. Vi nhng ch
kh v phc tp, c th bn phi vit nhanh trong 45 pht. Vit
nhanh gip u c bn minh mn, tp trung c c|c tng v
bin iu kh thy thnh d thy.
Vit nhanh l{ c hi la chn | qu v{ bin chng
thnh nhng mu vng
M{u . M{u thuc gam mu nng v mnh. M{u l mu
thi trang i vi ngi n{y, nhng le lot i vi ngi khc. Ti
thch m{u . Ti thch nhng vt trang tr c m{u trn cy
thng Ging sinh. Ti thch nhng hnh tr|i tim m{u trong ngy
l Valentine, v thch ngay c nhng d}y ruy-bng m{u . l{
m{u i hi s tn trng, ngay c khi bn v bng bt m{u , n
cng cn c mt khng gian ring, v khng th pha trn vi nhng
m{u kh|c. M{u l tn hiu ca s nguy him v dng li. M{u
cng l{ m{u ca s gin d v cm xc mnh m. M{u c ngha
l kinh doanh. Hoa hng v{ ru mnh hn hoa hng trng
hay ru trng. M{u l mu vui v, sng sa v bnh d. M{u
cng c th l mt m{u kinh ho{ng. M{u l{ m{u m|u. M{u rt
bt mt. tay ti mi qu ri. Khng c dng li. Tip tc i. H~y
vit v m{u . Ti thch s ni bt ca m{u . M{u mang li k
c mnh m cho hu ht tt c mi ngi. K c v nhng chic xe
ni m{u , xe trt tuyt , nhng qu t|o trong hp n
tra ca bn, nhng chic khn qu{ng m{u , i gng tay m{u
155

. Sc trn b qun phc ca anh lnh thy cho bit anh y t
nht l mt h s. Sc trn l c biu th mu mu ca nhng
ngi ~ chin u v ng xung trong cuc cch mng. M{u
gy kch thch, l m ca gia v. m{u i khi c ngha l{ hng v
qu anh {o, i khi l{ hng v ca cy qu. M{u ch n gin l
m{u .
8.3. Din t ch khng k chuyn

H~y suy ngh v nhng bi vit thc s li cun bn nhng
on m u trong mt cun tiu thuyt b mt, mt bc th rt
ring t hay mt bi lun chnh tr n tng. Ti sao chng li hp
dn nh vy? Bt k th loi bi vit l g, l do khin bn c n
tng nh vy l v t ng trong b{i ~ to nn nhng hnh nh
sng ng v tnh cm trong lng bn.
Chng hn, nu bn ang c mt bc th ku gi lng t thin,
bn s mun vi ly s sc ca mnh hn l{ ni: ch}u Phi ang
c nn i, bc th m t chi tit nn i nh hng nh th
no vi nhng tr nh bt hnh, khng s gip , ang i gn
cht.
S m t sinh ng l cng c hu hiu i vi ngi vit. khi
bn hc cch vit theo th loi miu t, bn c th pht trin
nhng hnh nh r r{ng trong t}m tr ngi c. bn s chuyn
nhng li trnh by kh khan v hin thc thnh nhng cu c
minh ha hp dn. mi ngi s khng ch c v hiu m h cn
lin h v phn ng.
156
Vit vi lng t tin

Mt trong nhng cch tt nht l{m c vic gi l{ din
t ch khng k chuyn. T|c gi ca phng ph|p bin nhng
c}u k th{nh nhng on din t n{y l{ ng Rebekah Caplan.
Ta xem xt c}u n{y: l{ mt ng{y p tri. C}u n{y khng
c g sai; ng php rt ng. Tuy nhin, n thiu nhng nt ring
lm cho s miu t tr nn sinh ng. Chnh x|c p c ngha
l g? C th tng ca ngi vit v c|i p ni }y hi kh|c
vi bn. v thi gian ta ang ni n }y l{ thi im no trong
ngy? Ngy no trong tun? Nu l{ th By, bn c th thy n
khc vi ngy th Ba. Tm li, sau khi bn c cu ny, c th c
mt hnh nh hnh thnh trong c bn, hnh nh thm ch khng
c g gn vi c nhng g ngi vit nh ni ln. Vy th, c}u l{
mt ng{y p tri tht ng ngn v t nht.
Nu cu k n{y c chuyn thnh mt on din t nh: S|ng
th By, khi c m ca s, nh nng ban mai a vo, kh tri tht
S dng hnh nh, s dng cch din t ch khng phi k chuyn
chuyn nhng cu ni kh khan thnh nhng m t hp dn
T C}u k
l{ mt ng{y p tri.
Ma ri trn m|i nh{.
Bi c bn ng rt xanh.
C b n{o tt tc bng dy ruy-bng m{u v{ng.
n on din t
157

Sng th By, khi c m ca s, nh nng ban mai a vo, kh
tri tht mt m, d chu. nh nng lp lnh trn nhng ngn cy
cn ng sng m. Vng hoa trc ca nh mun ku ln i,
ma xu}n!. Trn bu tri xanh, my trng lng l tri
Vo mt ti ma xun, nhng git ma lnh bt u ri t t|ch
trn ca s cn mang hi m ca l si. Cnh liu u a trong
gi nh, th thm bi ht ma xun v soi bng xung mt h ln
tn gn sng. Thm c nu ngm y nc nh c vn ra hng
ly nhng git ma xu}n cho nhng chi non xanh bic s nh ln
trong thi tit m |p th|ng Nm m|t m, d chu. nh nng lp lnh
trn nhng ngn c}y cn ng sng m. Vng hoa trc ca nh
mun ku ln: i, ma xu}n!. Trn bu tri xanh, my trng lng
l tri.
Gi bn ~ bit chnh xc nhng g ngi vit mun ni. Hnh
nh m bn hnh dung ra r nh xem trn phim vy.
Khi bn s dng phng ph|p n{y, c|c on trong bi vit s
hnh thnh mt cch t nhin v{ sinh ng. Mi on dng nh
c mt sc sng ring. Kt qu bn s c mt bi vit hay v d
dng. Ch cn din t li cc cnh nh th l bn ang quay phim
n vy.
By gi th n lt bn. Hy lp cc tp hp t, sau vit
nhng on din t cho tng cu k di }y. (Tt hn ht l to
ra mt cnh mi hon ton khng dng n cu k ).
1.
2.
Bn lm vic ca anh ta tht ba bn.

Bui ha nhc rt hay.
158
Vit vi lng t tin

3.
4.
Cuc hp din ra vi kt qu tt.

Ngi {n ng l|i xe qu| nhanh.
i vi phng ph|p n{y, tt nht l mi ngi vit u phi

m mnh vi tng phn miu t ring cho tng cu. Khng th
miu t hay nu phong cch ring ca c| nh}n khng c th
hin.
C gi|o chuyn hng dn cc k thut vit Diane Hamilton ~
s dng mt tr chi minh ha cho k thut din t n{y. Trc
ht, c yu cu sinh vin vit ra mt lot t c s lin quan n
cm t nh ngi nh{ m c. Sau , s dng nhng t va vit,
mi sinh vin phi v ra mt ngi nh{ m c ca mnh v vit
phn m t ngi vo mt t giy khc. Hamilton thu cc bi m t
, x|o trn ln nhau v pht li cho sinh vin. Tip theo, c yu
cu sinh vin v li nhng ngi nh{ c m t v treo cc bc v
ln tng. Ngi vit u tin c gng tm ra bc v mi v ngi
nh{ m c ca mnh, sau treo bc v u tin bn cnh bc v
mi. Tht th v khi thy s khc nhau gia ngi nh{ di ngi bt
ca ngi vit v{ ngi nh{ qua tr tng tng ca ngi c.
159
8.4. Mt ngi bt u vit ph v s b tc

June xut thn t mt gia nh c truyn thng vit vn. C cha
v m c u sng bng ngh vit m c l nh vit tiu thuyt, cn
cha c l mt gi|o s i hc. Anh trai c l mt nh bo v anh ta
rt t ho v kh nng vit c mi ni, mi lc d trn my
bay hay trong bt in thoi min l thi hn np bi sp ht.
Gn nh sut cuc i, June phi chu p lc ca truyn thng
gia nh. Mi khi phi i din trc tnh hung buc phi vit, c
{nh xin li v than th rng t{i nng vit vn ca c ~ b nhng
ngi trong gia nh ly ht.
L mt nhn vin tr tui trong mt cng ty marketing, c m
nhn vic nghin cu th hiu khch hng v phi a ra c
nhng thng tin mang tnh t ph. Tng bin tp ca mt tp ch
thng mi nghe phong thanh c vic ny v gi cho ng ch ca
June, ngh June vit mt bi bo v kt qu nghin cu ca c.
Thy }y l{ mt c hi tt cho c June v cng ty nn ng ch ~
nhn li.
Khi c giao nhim v, June rt lo lng. Mi khi ngi vo vit,
d c c gng n my, kt qu cng ch l{ b{n tay t m m hi
v st r|c y giy loi. Thi hn th ngy cng n gn, vy m c
vn cha vit c t no.
Mt hm, khi ang n tra cng ng nghip, c bng but
ming than phin v tnh hung kh x ca mnh. Pam, mt trong s
c|c ng nghip ca c, ni: Sao bn li qu lo lng nh vy? Bn
160
Vit vi lng t tin

l mt trong s nhng ngi c kh nng ni tt nht m ti tng
bit. Khi bn pht biu, nhng li pht biu ca bn rt cht ch v
d hiu. Ti sao bn khng tng tng l{ ang ng pht biu v
vit nhng li pht biu ra giy?
Khng kp n xong ba tra, June lao ngay v phng lm vic,
ngi xung v{ tng tng rng mnh ang ng trc nhng
khn gi yu mn. C th nh nhng, lng bn tay kh ro, tng
dng ch hin ra nh t mt chic my in laze. Sau nhiu tun b
tc khng vit c ch no, cui cng June ~ th{nh cng ch
trong mt bui chiu . Khi b{i b|o c cng b, c c mi ngi
coi l mt trong nhng ngi c kh nng vit tt nht cng ty.
Bn c th thc hin tng t vi nhng bi m t ca mnh.
H~y c bi m t cho ngi khc nghe v yu cu h v thnh
mt bc tranh. Nu h v ng, c ngha l{ bn thnh cng.
K thut din t ch khng phi k chuyn c s dng rt
nhiu, khng nhng trong m t nhn vt, din bin h{nh ng
thit lp cnh tng, m c trong truyn ngn v{ th ca, c bit l
trong vit lun v cc bi vit mang tnh thuyt phc.
8.5. Cc bc trong mt qu trnh vit hon chnh

Gi bn ~ bit c c|ch thi hi th cuc sng vo bi
vit, sn sang bt tay vo mt qu tnh vit hon chnh. Qu trnh
n{y c tha nhn t mt d n k thut vit California v
c chng minh l rt hiu qu vi bt k th loi vit no.
161

1. Trc khi vit
To cc tp hp t v vit nhanh l{ hai phng ph|p c p
dng bc n{y. n gin bn ch cn xy dng mt nn tng cho
ch da trn nhng kin thc, suy ngh v{ kinh nghim ca
bn.
2. Vit nhp
Bn bt u khai thc vo m rng c|c tng. Tp trung vo
ni dung hn l{ c}u c, ng php hay chnh t. Hy lun nh ti
phng ph|p din t ch khng phi k chuyn khi vit.
3. Chia s
Bc ny rt quan trng. Theo chuyn gia hng dn k thut
vit Michael Carr, n cng thng b b qua nht. Vi t c|ch l{
ngi vit, chng ta thng kh |nh gi| b{i vit ca mnh mt
cch khch quan. V vy, ta nn nh ngi kh|c c bi vit ca
mnh v cho bit kin, gp nhng im cn cha thng nht,
cha r rang hay chuyn cha hay. Sau }y c mt s hng dn
chng ta cng chia s:
i vi ngi vit:
Ni vi ngi c iu bn mun th hin trong bi vit.

Khng c g ng hay sai im ny, v vy bn ng bao
gi t i khi nhn kin phn hi v{ khng yu t tnh
cm xen v{o. Sau bn c th cn nhc, la chn chp
nhn hay b qua mt s kin.
162
Vit vi lng t tin
Ch c nghe, ng c gng gii thch bt c iu g i

vi ngi c. Nu trong bi khng c, th vn l khng c!
Sau khi ngi c cho bit kin phn hi, c th hi li
lm r vn .
i vi ngi c:
Tip ch c li ni dung. Vn ng php v chnh t

sau.
Tip , h~y ni cho ngi vit nhng t, cm t v nhng
phn m bn cm thy hay nht vi t c|ch l{ mt c gi.
Ni vi ngi vit bt k cu hi no ny ra trong u bn
khi c bi vit ca h.
Ni vi ngi vit suy ngh ca bn v vic bi vit c t
c nhng mc tiu t ra hay khng.
Cui cng, c th ni cho ngi vit lm th n{o bi vit
th hin r hn, cht ch hn.
4. Xem li
Sau khi ~ c kin phn hi, hy xem xt v duyt li bi vt.
hy nh rng bn l ch bt, bn l{ ngi a ra quyt nh cui
cng nn s dng kin no v b kin no. Hy s dng thng
tin phn hi sao cho hiu qu nht. Mc ch ca bn l{ c c
bi vit hay nht. Sau khi xem li v tng kt, hy chia s vi bn
ca bn mt ln na.
Cui cng, ~ n lc nh{ bin tp n~o tr|i l{m vic.
bc ny, hiu chnh tt c cc li chnh t, ng php v chm cu.
Chnh sa nhng on chuyn t nhin, s dng ng t
ng v{ c|c c}u c hon chnh.
163

5. Vit li
Vit li bi vit, b sung thm ni dung mi v bin tp li
nhng ch thay i.
6. |nh gi|
Kim tra xem bi vit ~ ho{n th{nh ng vi nhng g bn t
ra v{ ~ th hin ht nhng iu mun ni cha. Mc d }y l{
mt qu trnh vn ang din ra, nhng bc n{y |nh du ln
kim tra cui cng.
7. Bin son
Khi gii thch theo cch trn, qu trnh vit ny c v rt logic
v theo mt ng thng. Th nhng, trong thc t, c th c
nhiu chu trnh vit nh vy. Chng hn, c th i t bc 1 n 4,
sau vng li bc 3 v{ 4 trc khi chuyn sang bc 5, 6 v 7.
Bi vit ca bn cng phc tp, cng mun tinh t, cng phi thc
hin nhiu chu trnh. a s nhng ngi vit chuyn nghip
thng phi xem li rt nhiu ln trc khi cm thy yn tm vit
li nhng g ~ c. Thc t c nh{ vn tng ni cc cng tnh ngh
thut cha bao gi hon thin v ch l s b d m thi.
Nhiu khi qu trnh vit s l mt chu trnh hoc nhiu

chu trnh khp kn
164
Vit vi lng t tin
165
8.6. Nhng mo nh c mt bi vit trn tru

Bt u sm
Nu bn ging phn ln nhng ngi kh|c, thc hin mi
vic dng nh phi mt nhiu thi gian hn so vi k hoch, vy
th hy dnh nhiu thi gian hn chun b.
S dng nhc nn
Nh ~ ni Chng 4, nhc Baroc gip bn th gi~n v{ t}m tr
thoi m|i hn.
Tm ng thi im
Mt s ngi vit hay nht vo bui sng sm; s khc li c
cm xc khi mi ngi ~ i ng. hy tm thi im thch hp nht
i vi bn.
Tp mt s ng tc th dc
Nh vy s gip bn cm thy th th|i, khe mnh, cung cp
xy cho no, lm vic s hiu qu hn.
c mi th
Sch, bo, tp ch, tiu thuyt, truyn ngn, cc hp ng ng
cc, t in b|ch khoa to{n th, th ca, truyn tranh, vn hc thiu
nhi, v.vh~y c tt c. c s gip bn bt nhp vi cuc sng, vi
cch s dng t ng v cc phong cch vit.
166
Vit vi lng t tin

Sp xp cng vic
i vi mt bi vit ln, hy chia thnh nhiu phn nh, bn s
lm vic d d{ng hn. Mi ln ch nn vit mt phn. Hy xem li
phn Qu trnh vit.
S dng cc mu sc
Khi vit bn nhp, s dng nhiu mu sc kh|c nhau i vi
tng phn hoc tng. Nh vy bn s bao qu|t c tt c cc
phn d hn.
8.7. Nhng mo nh khi cm thy b tc

Sau }y l{ mt s c|ch tm c hng i khi cm thy b b
tc.
Lu gi nhng ti liu yu thch ca bn
Nh vy, khi thc t ph bnh ca bn qu cao, vic c li
nhng ti liu yu thch s kim ch bn, h~y c li nhng ti liu
. N s nhc nh rng, bn thc s l mt cy vit v i, bn c
th tin ln pha trc mt cch t tin.
H~y ng trn quan im ca ngi khc
C gng xem li nhng g bn ang vit t mt quan im khc
i lp. Nh vy gip bn suy ngh v vn mt cch khch quan
v sng to. V d: Bn ang c gng bn th g cho ngi khc.
H~y t mnh vo v tr ngi mua, ngi ang ngh: Mnh
khng mun mua th ny, mnh khng cn n, mnh khng tin
mua. Vy bn phi ni g thuyt phc ngi ? Phi dng
167

li ni v tnh cm nh th n{o khin h phi tht ln: , mnh
thc s cn mn h{ng n{y?
Tr|nh i mt lt
i khi bn bng gt bi vit sang mt bn v c cho tim
thc ca mnh thc dy. h~y i do hoc lm vic g mt lt, sau
h~y quay li lm vic, bn s thy tnh t|o hn.
Ph v thi quen ca bn
Th vit vo mt thi im kh|c trong ng{y, i n mt nh
h{ng c sn mi, mua hng siu th khc, hoc i theo mt con
ng khc t ni l{m vic v nh{. Thay i mt cht, bn s nhn
mi vic theo cch mi v c nhng lin tng c th cha tng c
trc }y.
Thay i cng c vit lch ca bn
Nu bn thng s dng mt chng trnh x l vn bn, hy
th vit bng tay hoc |nh m|y.
Thay i mi trng vit
H~y tm n mt ch mi vit. H~y xe mt ni n{o
tho|ng ~ng v{ vit. Hoc ch cn ra ngoi hnh lang vit mt lt
thay i.
Tr chuyn vi bn tr v bi vit ca bn
ng vy, bn hy th xem! Mc d bn tr c th khng hiu
ht ch ca bn nhng chng vn thng c nhng kin v
quan im khin bn phi nhn nhn v ti ca mnh theo mt
phng din khc.
168
Vit vi lng t tin
Ti bit Ti bit
Hy kim tra xem bn c hiu c khi nim khng:
o
Ti ~ bit hai c|ch bt u vit:

1. ________________________________________________
2. ________________________________________________
o
o
o
o
Ti ~ bit cch din t ch khng k chuyn.

Ti bit, tt c c|c tng u l nhng tng hay.
Ti bit, vit l mt s khm ph.
Ti bit, c|c bc cho qu trnh vit hon chnh nh sau:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
o
o
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Ti bit, ti ~ bit cch v c nim tin vit.

Ti bit, ti l mt nh{ vn v i.
169
9. HY LM VIC VI TR NH DIU K
CA BN!
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s :
Pht trin kh nng ghi nh cc s kin, chi tit v nhng vic

phi l{m.
D ghi nh danh sch h tn, con s v nhng thng tin khc.
Tng lng tin khi trnh by v pht biu.
Ghi nh c h tn v nhng ngi bn tng gp.
Trong cuc sng c nhng lc bn phi ng thi quan tm ti

rt nhiu vic nh c|c cuc hn, cc ngun kinh ph, cc bui
thuyt trnh cng vic, hn n tra, nh ngy sinh ca mi ngi,
s in thoi, nhng d n c nhn v nhng bui hi tho v gio
dc trin min. Rt kh bn c th nh c thng tin chi tit
c th v tt c, dng nh khng th thc hin c. l{ l do
ti sao bn nn hc c|c phng ph|p ghi nh chng n{y.
Trong sut nhiu nm, b|c bo v nh hng Canlis Seattle
khin khch hng phi ngc nhin v kh nng nh ca bc. Khi
kh|ch n, bc gip h xe v khng bao gi ghi s hay |nh du
g c. Gn ca ra vo c mt ca s c th nhn vo bn trong, khi
thy kh|ch n xong v{ chun b ra v, bc ly sn xe ra ch sn v
bao gi b|c cng ly ng xe cho kh|ch.
Mi bui ti c h{ng trm thc kh|ch n dng ba nh hng.
Lm th no bc c th nh chnh xc xe ca tng ngi? Tuy
Hy lm vic vi tr nh diu k ca bn!

khng bit bc ~ s dng phng ph|p c bit n{o, nhng ta
cng c th c cch ghi nh s vic tng t.
Dan Mikels, gio vin dy lp hc ghi nh ti Super Camp,
ngi tng xut hin trn truyn hnh trong chuyn mc Chuyn
l c tht (Thats Incredible), ~ nh c tt c cc h tn, a
ch v s in thoi trong Danh b in thoi Los Angeles. Khi
c hi b quyt l{m c vic , ng khng nh thc ra
khng c g kh. Bt c ai cng c th l{m c vi h thng lin
tng trc quan ca c nhn v s dng mt chng trnh m|y
tnh sp xp cc con s.
Bn ngh sao nu bit rng mnh cng c kh nng ghi nh nh
hai nhn vt nu trn? Thc t ng nh vy! Nhng th nghim
thc hin trn n~o ngi cho thy, thc ra bn c th ghi nh tng
bit thng tin n l c gp. iu n{y c ngha ngay b}y gi bn
c th ghi nh h tn tt c cc bn trong lp. ng thi bn cng
c th nh c a ch v s in thoi ca nhng ni tng sinh
sng, thm ch nh c vic ~ tr tin nh th no cho ba tra
hm th nm trong k ngh nm 1979.
Chng ta u thy hu ht nhng ngi gi{ thng hay than
phin l tr nh ca h gim st. Tuy nghin, ta thy dng nh h
c th hi tng tt c nhng s kin xy ra t nhiu nm trc
nhng li khng th nh nhng vic va mi xy ra. Bn c th rt
ngc nhin khi thy kh nng con ngi ghi nh cc s kin v chi
tit thc ra l{ tng ln theo tui tc, ch khng h gim i. l{
nh tr nh ca con ngi da trn kh nng to lp c nhiu
mi lin tng v kt hp gia cc bit thng tin. Cng cao tui,
171

dung lng bit thng tin lu trong tr nh cng ln. Do c{ng c
kh nng to ra s lin kt gia chng.
}y l{ mt v d n gin. Ta hnh dung hnh nh cy c mc
trn bi ct trng, xung quanh c sng bin dp dn. Di bong
cy k b bn gh nh xinh xn. Trn b{n c hai ly nc mt.
Trong cnh tng , nu bn l mt a tr, bn s thy ni }y
l mt s}n chi tuyt vi, c vui a tha thch vi sng bin v
xy nhng l}u {i tht ng nghnh trn c|t. Mi m chi, mi m
vui a, s n lc bn cm thy mt v{ kh|t nc, nhng ly nc
mt lc ny tht l tng bit bao.
Cng trong cnh , nu bn l mt thanh nin 19-20 tui, ni
}y cng c th vn l mt s}n chi tuyt vi, ri bn s thy kht
nc v{ c tha m~n cn kh|t. Nhng ngo{i nhng iu , bn
s c thm cm gic lng mn do t|c ng ca qung co du lch v
nhng kinh nghim c nhn. Bn m tng thy mnh c bi li
thoi m|i, c ngi di bng c cng trung nh}n thng thc
tng git bia ti hoc nm tay nhau nm di trn bi ct. Cn nu
nh trong cnh tng bn l mt trong cnh tng bn l
mt trung nin, tng tham gia chin tranh mt vng nhit i,
th c th lc ngh cng gia nh trn mt hn o tng t, bt k
l{ g i na, khi bc vo cnh n{y, trong u bn s thong hin
nhng hnh nh va tr con, va lng mn li va mang tnh hin
thc. tui ny s c nhiu ngha hn, v bn ~ tri nghim
hn nhiu so vi mt a tr. Cnh tng s tr nn rt sinh ng
v bn ~ to c nhng mi lin tng c ngha.
172

Vi tr nh ca bn th sao ? Vn n gin l cng lin kt
c nhiu lin tng c ngha vi mt s kin, l thuyt, hay
mt tp hp nhng s vic nht nh, th cng c kh nng thu
c nhiu s kt hp ngha hn.
9.1. Phn bit gia tr nh v hi c

Khi mi ngi ni rng tr nh ca h ~ gim st l thc ra h
ang ni v hi c, v khi h kh hi tng li nhng thng tin
~ c trong u. Tr nh lu gi tt c, nhng ch c kh nng nh
li c nhng g cn thit v{ c ngha trong cuc i.
Dan Mikels tin rng nhiu ngi dng nh mt kh nng ghi
nh khi tui c{ng cao v i vi h cuc sng ~ i v{o n nh,
khng cn nhiu bin i ln v nhiu du n nh thi cn tr.
Theo Mikels, mi mt du n l mt s kin mi m, kh qun, v
c s lin kt vi nhng bit thng tin kh|c ~ c trong u.
Chng hn, k c v ng{y u tin bn i l{m. Bn c th nh
rt r nhng ngi ~ gp, ni ~ n tra, thi tit nh th no v
khng kh lm vic ni ra sao. C th v nhng c im nh
thi tit bn khng nh lm, nhng v ngy thng chc chn bn
s nh rt r v bn thn n l mt mc |nh du v{ lin quan n
nhiu chi tit khc, nhiu bit thng tin kh|c trong u bn.
i vi hu ht chng ta, giai on u i c rt nhiu du n
quan trng. Cng ln tui, th khong cch gia c|c bc ngot
cuc i cng xa mt phn v chng ta c xu hng mun c mt
173

cuc sng n nh, mt phn v chng ta ~ tri nghim nhiu
trong cuc sng, trong c nhiu s vic, nhiu kinh nghim lp
li nh c.
Tuy nhin, cuc i bn khng nht thit phi din ra theo cch
n{y. thc y tr nh ca mnh, Mikels gi bn nn lm nhiu
vic mi, n nhiu thc n l v{ i n nhng ni cha tng n.
Khi bn quyt nh i n ngo{i, h~y n mt nh{ h{ng cha tng
n v gi nhng mn cha tng n. H~y tranh th c hi c
c nhng tri nghim mi nhng du n mi. Vi cch sng
ht mnh nh vy, bn ang to ra cho mnh nhng mi lin kt
nh mi v nng cao kh nng ghi nh tt c cc loi s vt, s
kin v nhng thng tin mi.
Vic rn luyn c nhiu mi lin kt nh mi cng ph|t trin
kh nng s|ng to ring ca bn. Nh Peter Kline ~ ni trong
cun Cm hng mi ng{y (The everyday genius, Great Ocean,
1988), tr th{nh ngi c kh nng gii quyt vn mt cch
sng to, th{nh nh{ t tng c tinh thn xy dng, chng ta phi
c kh nng v li ton b mi tri nghim ca mnh mt cch
thoi m|i, chnh l{ ho{n cnh nh ca chng ta. Bn c th
tng tng, mt ngi vi kinh nghim c nhn phong ph v
c nhiu k nng ghi nh cc chi tit t nhng kinh nghim v lin
h vo hon cnh mi, s c kh nng s|ng to hn rt nhiu so
vi mt ngi ch c t kinh nghim sng.
Trc khi hc cch nng cao kh nng hi tng, bn ch cn
bit iu g l ci lm cho mi th c th ghi nh c.
174
9.2. Nhng g ta ghi nh tt nht

Tuy no ca bn lu c mi thng tin c trong cuc sng ca
mnh, nhng xu hng d hi tng nhng thng tin c ngha
c bit nht. Ni chung, chng ta ghi nh tt nht nhng thng
tin mang nhng c trng sau:
S lin tng gic quan
Nhng kinh nghim lin quan n th gic, thnh gic, cm gic,
v gic hay khu gi|c u c bit sng ng trong tr nh ca
chng ta. V nu n lin quan n cng nhiu gic quan, th n
cng d hi tng hn. Chng hn, mun ghi nh mt iu g ,
bn h~y ni to ln, ng thi din t bng h{nh ng, nh vy s
d ghi nh hn v n lin quan n c c quan thnh gic v cc
gic quan khc ca bn
Hon cnh y cm xc, nh tnh yu, nim hnh phc, ni bun
C bao gi bn qun mi tnh u hay ci ngy bn sinh a
con u lng khng ? Tt nhin l{ khng ! (Song, i khi mt ni
bun qu su sc c th tc dng theo c|ch ngc li v khin bn
phi qun i, nh mt c|ch gip bn tr|nh c nhng suy
ngh au bun).
Nhng c trng ni bt
Nu sut c ngy bn ngi mt qu|n c{ ph bn ng, ngm
ngi qua li, hu ht mi ngi u mc qun |o bnh thng,
175

tr mt gia nh n mc theo kiu u i khn sc s v qun b
sari vy th bn s nh ai ?
Nhng lin tng sc nt
Chng ta c xu hng ghi nh nhng iu l bch, by b, lin
quan n sex, nhng iu mang nhiu mu sc, cng iu ha v
gy tnh t m.
Nhng iu cp thit lin quan n s sng cn
Nu cuc sng ca bn buc phi ghi nh lo{i c}y n{o c hi,
loi cy no nhiu dinh dng, chc chn khi bn s khng bao
gi qun.
Nhng vn lin quan n tm quan trng c nhn
Tt c chng ta u c thc ghi nh nhng g c ngha c
bit i vi mnh vi t c|ch l{ nhng c nhn. Chng hn, nu bn
gp mt ngi m bn mun hn h ti mt ba tic v{ ngi
~ cho bn s in thoi ring, bn chc chn s ghi nh ngay m
khng cn ghi li.
Nhng vic lp li nhiu ln
Ti c mt ngi bn. Anh ta l hc sinh lp chuyn Ha t thi
ph thng. Sau , v{o i hc anh ta cng hc chuyn ngnh Ha.
n nm th ba hoc th t u hc chuyn ngnh ny. Khi gp
ti, anh th l b mn ny anh thm v{o m|u do c hc i hc li
nhiu ln (Thi anh ta l{ mt hc sinh xut sc trong lp).
Mc u tin v cui cng trong mt s kin
Khi bn tham d mt cuc hp, bn s nh nht nhng thng
tin c c hay nghe c v{o u v cui bui hp.
176

Gi bn ~ sn sng hc mt s k thut ghi nh c th v s c
c chic cha kha s dng chng mt cch hiu qu.
Bn nh rt r mc u tin v cui cng trong mt s kin.
Nu trong mt bui trnh by 90 pht c nhiu lc tm ngh, v d c
30 pht ngh mt ln, th kh nng hi tng s cao hn.
9.3. S lin tng

Chic cha kha c th hi tng tt nht l cch chng ta
lin tng cc s vic trong tr nh ca mnh. Mt s lin tng
xy ra mt cch t nhin, ging nh cnh tng bi ct trng.
Mt s lin tng khc c th khng r r{ng nh vy. Thm ch c
th bn cn phi t tm ra s lin tng, phi n lc mt cch c
thc. Trong tt c cc k thut ghi nh sau }y, ti u s dng
n s lin tng nn bn s thy c nhiu v d v khi nim ny
c a ra.
Bn c th s dng s lin tng n gin ghi nh nhng
mu thng tin ri rc, s dng lin tng phc tp hn ghi nh
nhng l thuyt kh v nhng khi lng thng tin cha nhiu
on nh c lin quan vi nhau. Chng hn, dng c|ch lin tng
n gin ghi nh h tn v nh mt mi ngi: Khi gp ai ,
bn hy t nhc to hoc nhc thm li tn ngi vi chnh
mnh. Nu bn bit nhiu ngi cng tn, hy phc ha li hnh
nh ngi mi vi nhng ngi ~ bit.
177

Hy phc ha hnh nh ca h mt cch sng ng, nh ang
ngi bn bn tic, ci ni vi nhau, hoc ang cng nhau trt
tuyt trn ni. H~y ch n nhng s thch ca h m bn bit.
Bn cng c th ly nhng c trng ni bt v hnh dng ca
ngi mnh gp, nh c|i nt rui c bit, hay i tai to. H~y lin
h nhng c im ny vi tn ca h - nh ng Molly c nt rui
hay n gin l vit cc ch ci trong t Molly vo hnh v i tai
to biu th cho ng Molly mang c im ny. Sau khi c gng
lin h tn ca mt ngi vi cc hnh nh trc quan nh vy, ln
sau khi nhn thy mt ng Molly, trong c bn s le ln s lin
tng trc quan tng t. Lp tc bn s n ngy n ci v cho
ng tn ng ta.
Khi s dng k thut lin kt, hy ghi nh nhng hng dn sau
nhng lin tng ca bn d ghi nh hn:
S dng cc m t y mu sc v cc gic quan.

Th hin bng h{nh ng.
Cho chng mang sc thi ca sex.
Bin chng thnh tnh cm.
Hy th hin mt cch mnh lit.
178
9.4. S lin h
Khi bn cn ghi nh danh sch cc s kin hoc c|c iu khon
dng nh khng lin quan g, bn c th lin h chng vi mt
cu chuyn tm ph{o d nh hn. Gi s bn phi ghi nh danh
sch nhng s kin sau v mt s b lc ngi da Bc M:
B lc Cheyenne:
Sng trong lu.
Git tr}u ly da v tht.
S dng cung tn.
B lc Nootka:
L{m nh{ bng g.
Dng c}y lao mc bt c lm thc n.
Ghp c}y l{m xung ca-n.
B lc Creek:
X}y nh{ bng bn v{ rm.
Sn bt hu nai.
Ph n lm ni bng t st v dt vi.
B lc Hopi:
Ph n xy nh bng |.
Thc n ch yu l ng.
Con ngi rt tt bng v nhn hu.
{n ng dt vi.
179

H~y |nh du nhng t chnh, ngh ra nhng cu chuyn ng
ngn (again) ghi nh chng. Mun hi tng li nhng c
im ca b lc Cheyenne h~y ngh n hnh nh : Shy Anne hay e
thn n ni c sut ngy trong lu chi vi tru, c ci mt
chic cp tc ln hnh c|nh cung trn u v v nhng mi tn
m{u khp quanh lu.
nh c nhng c im v b lc Creek, ta c th ngh
n cu chuyn: Ti ti mt con lch nh (creek), li xung lp
bn en xen nhng cng rm n|t }m v{o ch}n nhn nht. Ti
nhn thy mt {n hu u i nhng chic ni t st v qun
tm vi dt mu sc s ang bi xui dng. S rt kh qun
nhng cnh bun ci nh vy, ng khng? Gi hy t ngh ra
nhng cu chuyn ca bn v b lc Nootka v Hopi. Hy s dng
nhng cch m t y mu sc v nhy cm vi mt sc th|i c
bit n{o . C{ng c bit, cng d nh. C|c chng trnh ca
chng ti dy cho sinh vin cch s dng lin kt hc thuc tn
nhng nc c bin gii tip gip nhau.
Nu c mt chic m|y bay nhin liu a bn bay qua nm
nghn dm ti vng ng Nam nc Italia, bn s bay qua Hy Lp,
Th Nh K, Iraq, Iran, Pakistan, v{ Italia trc khi h cnh xung
n . }y chnh l{ c|ch lin kt chng:
Ti ang ngi trong mt nh{ h{ng n mn m ng (Italia m
ng l{ mn n ni ting ca Italia), v ti ht ln vi mt ph n i
ngang qua: , ng n }y, n y m ! (Greece t ny
pht m ln ging t grease ngha l{ y m). Tay u bp trng
nh mt con g ty (Turkey ng ngha vi t g{ t}y) ~ ui
180

|nh ti, e da git ti bng c|i gi| k l nng (Iraq c gn
ging t rack ci gi). Ti chy mi, chy mi (Iran pht m
ging t ran chy) v vp ng vo ci bao ca Stan (Pakistan
pht m ging cm t pack of Stan ci bao ca Stan). Ti m bao
ra, thy mt ngi n (India), anh ta bo: Nu cu khng thch
n , th h~y n ch kh|c !
Nhiu nm trc, khi ti cn lm ngh mi gii bt ng sn
San Francisco, ti cn phi bit tn c|c ng ph v{ a im
trong thnh ph. Ti mun ghi nh khi li xe ngang qua s
dng cch lin kt t, ti c th bt u t ph u tin, ni n vi
ph tip theo v c nh vy. V d: nu ti bt u t ph Union v
li xe qua ph Green, Vallejo, Broadway, ti c th hnh dung t
cnh tng Qu}n i lin qun (Union c ngha l{ Lin qu}n)
ang h{nh qu}n qua mt bi c xanh (Green bi c xanh) vo
thnh ph Vallejo, ni ang din ra chin dch Broadway. Ti c
th tip tc tr chi nh vy nh c tn cc ph t u n
cui thnh ph v c th nhm li rt nhiu ln trong u nh
k hn. l{ mt cch rn luyn tr nh rt tt, ngoi ra cn gip
ti bit c tt c c|c ng ph.
9.5. H thng cht

H thng cht c th s dng ghi nh bt k bng mc
no. H thng gm cc s tng ng vi nhng t gi tnh trc
quan, c ghi nh c nh trong u bn. Sau t h thng cht
ny bn c th ghi nh nhng danh mc cn nh.
181

H thng cht ghp cc s vi nhng t c }m iu hoc gi
trc quan. Hy lp danh mc t ring ca bn.
S dng h thng cht v lin kt trc quan ghi nh cc
danh sch c nhn hoc cc danh mc.
H thng cht c hiu qu nht khi c|c lin tng mang nhiu
mu sc, cng iu ho|, y tr tng tng v ng ngn.
H thng cht c th m rng hoc dng lp li tip tc ghi
nh nhng bng danh mc di.
Danh mc Dan Mikels ~ s dng nh sau:
1. One: Sun (Mt tri) (one pht m gn nh sun)
2. i mt (2 = mt i)
3. Tam gic (3 cnh, 3 gc)
4. Hnh vung (4 cnh, 4 gc)
5. Nm ngn tay
6. 6-Sticks (cy gy)
7. 7-Up (mt loi nc gii kht)
8. 8-Octpous (con bch tuc)
9. Bng chy
10. Hen (g mi)
11. Hng ro
12. Trng
13. Mo
14. Tin
15. Quyn Anh
182

16. -t
17. Tp ch
18. Bu c
19. TV
20. in thoi
Lu mi t c mt phng din trc quan, c th to lin kt
logic gia mi s vi t tng ng ca n. Mt s lin kt rt r
r{ng, nhng mt s li i hi phi suy ngh mt cht. T s 1 n
8 rt d ri, ng khng? Vi nhng lin kt cn li ti s phn tch
r hn:
9. C 9 cu th trong mt i bng chy.
10. Ten (cng m vi hen)
11. Hai tm v|n h{ng r{o ng song song vi nhau trng nh s
11.
12. Trng mang b|n thng ng th{nh hp 12 qu.
13. 13 l con s khng may mn ging nh gp mo en.
14. Ging nh trong c|ch ni one (1) for (4) money, two for the
show, three to get ready, for to go.
15. C 15 hip trong mt trn u quyn Anh.
16. Bn phi 16 tui mi c li xe -t.
17. Tp ch Tui mi by.
18. Bn phi 18 tui mi c tham gia bu c.
19. C ti-vi tiu chun l 19 inch.
20. Thng phi mt 20 xu mi gi c mt cuc in thoi.
Hy dnh mt cht thi gian lm quen vi cch lm ny. Sau
}y l{ danh s|ch 20 v tng thng u tin ca nc M. Ta s ghi
183

nh bng cch ghp tn tng ngi vo danh mc nu trn - ging
nh ghp 1-sun vi 1-George Washington v 2-i mt vi 2-John
Adams.
1. George Washington
2. John Adams
3. Thomas Jefferson
4. James Madison
5. James Monroe
6. John Quincy Adams
7. Andrew Jackson
8. Martin Van Buren
9. Wiliam Henry Harrison
10. John Tyler
11. James K.Polk
12. Zachary Taylor
13. Millard Fillmore
14. Franklin Pierce
15. James Buchanan
16. Abraham Lincoln
17. Andrew Johnson
18. Ulysses S.Grant
19. Rutherford B. Hayes
20. James Garfield
iu quan trng khi gn nhng t mi hoc thut ng mi vo
h thng cht l{ l{m sao chng ta cng trc quan c cng tt.
Hy lm cho nhng lin kt mang nhiu mu sc, cng iu ho,
184

gi{u tng tng v bun ci. V phn ny hy xem li chng
Nhng g ta nh r nht tham kho thm.
Gi ta bt u nh. Ti s gip bn vi 10 mc t u tin, phn
cn li bn t tm lin kt cho chng.
1. Sun, George Washington - H~y tng tng George ang lau
mt ca s mt tri c th ri vo. ( }y t George
Washington c gn ging cm t George washing one trong cu
George washing one pane of his window). Bn hy din t bng
ng t|c a hai tay to thnh vng trn ging hnh mt tri.
2. i mt, John Adams - H~y nhn s}u v{o i mt, c nhn cho
n khi khng nhn thy g khc ngoi nhng nguyn t (atoms)
xoay quanh v t nhn ca mt nguyn t xut hin mt cch thn
b t John (so snh t John Adams - John Atoms)
3. Tam gic, Thomas Jefferson - Tng tng ra tnh hung
Thomas v Jeff, con trai ca ng ta (his son) cng yu mt c g|i.
l mt tnh yu tay ba.
4. Hnh vung, James Madison James ph|t in ln vi cu con
trai v h cng chi hnh vung v{ con trai ng ~ thng. (4. Foursquare, James Madison James is mad at his son because theyre
playing four-square and the son is winning.
5. Nm ngn tay, James Monroe Hnh dung James ang nm tay
Marilyn Monroe.
185

6. Sticks, John Quincy Adams - Qu to ca John Quincy Adams
ang ny ln ny xung, cn bn th c gng dng chic gy chi bia p trng. (John Quincys Adams apple is bobbing up and
down, and you are trying to hit it with a cue stick)
7. 7-Up, Andrew Jackson Hy xem ng Michael Jackson lm
ngh kinh doanh nc gii kht 7-Up.
8. Octopus, Martin Van Buren - Chic xe ca ng Martin b chy
v mt con bch tuc ~ kp n dp tt |m ch|y, mi chic vi ca
n l mt chic vi rng. (Martins van is bunrning and an octopus
comes along to put out the fire, holding one hose in each of his eight
tentacles).
9. Bng chy, William Harrison - Cu con trai y lng l ca
William ang nm mt qu bng chy. Hy nhn s 9 trn b qun
o cu th ca cu ta v{ i tay y lng l| ang nm bng.
(Williams hairy son is throwing a baseball. See the number 9 on
his uniform, and see his hairy arms throw the ball).
10. Hen, John Tyler John lm ngh lp ngi, ng c 10 con g
mi, mi con u ang gi thng bng cho mt vin ngi bng m
ca n ( John the tiler has ten hens and each one is balancing a tile
on its beak).
Bn c nm c tng khng? }y ch l nhng lin tng
ng ngn ca ti, bn c th c nhng lin tng khc. Gi bn hy
th lm vi mt na danh mc cn li v hy nh rng cng thi
qu cng tt. Sau ly mt mu giy trng, gp sch li, v vit li
186

tn 20 v tng thng u tin ca M, s dng h thng cht. Ti c
rng bn c th ghi nh gn ht tn ca h ngay t ln th u
tin!
Bn cng c th to lp mt danh mc cht ring s dng
nhng con s v t ng quen thuc hn c ngha hn i vi
bn. Chng hn, c th bn mun s dng nhng s v t c m
iu nh: one-sun, two-glue, three-knee, four-door, five-hive, sixsticks, seven-heaven, eight-gate,nine-wine, ten-hen.
Khi ~ thy thoi mi vi bng danh mc ca mnh, bn c th
s dng ghi nh. Nu chng d{i hn 20 mc t, bn c th pht
trin danh mc cht d{i hn hoc lp li. Nu danh mc cht c 20
mc t, nhng bn phi ghi nh ti 40 mc, th s 21 s ghp vi
s 1, s 25 ghp vi s 5, v c nh vy. Ly cc tng thng M lm
v d: tng thng th 21 l Chester A. Arthur. Lin kt tn ng ny
vi s 1, George Washington. Hnh dung George ang lau ca s
nh sng mt tri ri vo. Khi bn th hin bng ng t|c gi
tay to hnh trn nh hnh mt tri, ca s mi lc mt s|ng hn,
nhn ra ngo{i cng d hn. Bn nhn thy g bn ngoi? Ti sao nh,
l{ Chester, mt ch ch vi ting sa nghe l l Arth! Arth!
Arth!.
187
9.6. Phng php nh v

s dng phng ph|p nh v, hy ly mt ni quen thuc,
nh nh hoc xe -t ca bn, v{ x|c nh v tr ca bt k nhng
g bn mun ghi nh ni .
Gi s bn mun nh nhng th cn mua nh khoai t}y, m si,
banh m, chui, v{ nc st dng cho m ng. Bn bit rng mnh
s li xe t ni l{m vic v nh bng xe ca mnh v{ trn ng v
phi gh vo siu th. Hy dng mt pht hnh dung cnh tng
n{y. Khoai t}y va p v{o ngn gang tay. Bn ng ca ngn v{
khng cn nhn thy chng. Ti m si treo gn ch gng chiu
hu, b|nh m l{m cho bng cassette b y ln nh mt lt bnh m
nng, chui n|t bt trn s{n, li nc st thng bng ngay trn
u bn, si bt v chy xung mt bn.
Lc n{y, khi ~ l{m vic xong, bn ra xe v mun nh nhng
th cn mua, bn ch can nhn v{o ngn gng tay v{ nh c
tt c.
Hnh nh c{ng c bit, cng bun ci, cng d nh hn. Gi
s bn mun nh gi in chc mng sinh nht c bn thn
nht. Hy nhm mt li, hnh dung c bn ang ngi trn mt
chic b{n c, trng rt k d, mc b qun |o nh ch h (hoc c
th khng mc g c) v{ ang c gi thng bng cho mt cy nn
trn mi. Chic in thoi che trn b{n chung. C bn
nhc ng nghe, chnh l{ bn ang gi. Hnh dung cnh nh
mt b phim ang din ra trc ca nh bn. Ti nay, khi bn tr
188

v nh, dng li trc ca v s thy nhng g ang din ra, lc
bn s nh phi gi ngay cho c bn thn.
Phng ph|p nh v c th s dng phi hp vi phng ph|p
cht, ni cc t vi cc v tr
Scott Bonstein, mt chuyn gia dy cch ghi nh Supercamp,
~ phi hp s dng phng ph|p dng h thng cht vi phng
ph|p nh v. Danh mc cht ca ng gn vi mt lp hc: 1 - bng
en, 2 - cng tc n, 3 - sn nh, 4 - trn nh, 5 - sch, 6 - in
thoi, 7 - ca ra vo, 8 - ca s, 9 - gh ngi, v.v
Ti cng s dng phng ph|p nh v vi phng ph|p cht,
nhiu t trong danh mc cht lin h n nh ti. Khi ti mun ghi
nh iu g ,ti ch cn hnh dung li nh mnh mt lt. Bn c
th to ra h thng nh v ring, in vo danh mc sau bng cch
bc qua ngi nh ca mnh v nht ra nhng c trng ni bt
trong mi phng. Nh ca ti nh sau:
Li vo
1.
2.
3.
Phng khch
4.
5.
6.
189

Phng n
7.
8.
9.
Bp
10.
11.
12.
Phng ng
13.
14.
15.
Phng tm
16.
17.
18.
Nhng ch vit tt v cu sng to dng nh c dy tn
Ch tt l t c hnh thnh t nhng ch c|i u tin ca mt
nhm t:
Huron/ Ontario/ Michigan/ Erie/ Superior
Cu sng to cng dng nhng ch c|i u tin ca mi t:
My Very Educated Mother Just Served Us Nine Pizzas
Mercury Venus Earth Mars Jupiter Saturn Uranus Neptune Pluto
190

Phn ln chng ta (c bit l nhng kinesthic learners) c th
i quanh nh{ trong bng ti, nhng vn bit r mi vt ch no,
tuy khng nhn thy chng. Thnh thong hy th l{m nh th ny:
Dy, ra khi phng vo bui ti v{ bc vo phong bn cnh. Vi
cng tc n v{ bt sng. C th bn s khng }m v{o vt g khi di
chuyn v s ngay vo cng tc n m{ khng nhn thy chng.
Bn bit r li i trong nh{ nn c th d dng nhm mt li v
hnh dung mi phng. Ghi nh cc v tr trong nh lm danh mc
cht ca bn s rt t nhin.
Ti lun s dng phng ph|p n{y khi mun trnh b{y g .
Trc ht ti lp mt bn ghi nh Mid Map (xem chng 7)
|nh du nhng im chnh, vi nhiu nhnh nh cho cc ph .
Ti |nh s c|c im theo th t trnh by; sau to s lin
tng vi mi mc t trong h thng cht. (1) Phn gii thiu gn
vi (v vit ln) ca trc, (2) cng tc n cho bit (soi sng) ti
l ai v ti sao ti c kh nng ni chuyn v t{i n{y v{ c
nh vy.
To nhng lin kt ny mt rt t thi gian, gip ti tit kim
thi gian khi chun b cho vic trnh b{y, th gi~n v{ ni chuyn
mt cch t tin m khng s qun nhng iu mun ni.
Mt ln na, hy xem li chng ni v Nhng g khin ta nh
r nht a nhng c tnh d ghi nh nht vo cc lin kt
ca bn.
191
9.7. T vit tt v nhng cu mang tnh sng to

T vit tt l mt t c hnh thnh t nhng ch u ca
mt nhm t hoc nhng thut ng phc hp. Nhng ngi m
chng li nhng ng ti x say ru s dng cch vit tt rt hiu
qu MADD. Nhiu t chc v nhm x hi kh|c cng c tn vit tt.
Tt c chng ta u quen vi nhng ch vit tt nh NATO, OPEC,
NASA. Vi t c|ch l{ c| nh}n, chng ta c th s dng cc ch tt
mt cch sng to, gip ta nh c thng tin. Chng hn, tn ca
cc h ln c th nh c bng cch s dng ch tt HOMES-H
cho h Huron, O cho Ontario, M cho Michigan, E cho Erie, v S cho
Superio.
9.8. Nhng mo nh!

Tt c nhng k thut nh bn ~ bit u rt hiu qu khi s
dng ring v thm ch cn hiu qu hn khi s dng kt hp ln
nhau.
Nh nh
Hy n lc mt cch c thc. Chng ta dng li mt cht
lin tng, ghi nh cc k thut. Bn c hay gp mi ngi
khng v khi h i khi bn c th nh c tn ngi ta khng?
l{ do bn ~ qun khng ghi nh tn ca h ngay khi nghe thy!
Ln sau, hy tranh th thi gian to ra s lin tng, s lin
tng s thong hin lai ngay khi bn gp li h.
Thc hnh cch s dng tr nh
192

Tranh th mi c hi gt gia cc k nng ghi nh ca bn
bng cch s dng chng thng xuyn, thm ch i vi c nhng
iu khng quan trng, khng cn thit phi nh. Chng hn, khi
bn l|i xe n nhng ni cn n, hy c gng ghi nh tn ca tt
c c|c ng ph hay xa l bng cch lin kt chng vi nhau bng
mt cau chuyn d dn n{o .
Hy to ra nhng s lin tng c th v r rng, ch khng
chung chung
Thay v nhn vo cc t ng, hy nhn nhng hnh nh lin quan
n h{nh ng, mu sc v m thanh ring bit. Bng cch mi
s lin tng s mang mt nt ring.
Hy ghi nh bt k iu g khc
Nu bn gp kh khn khi hi tng li chnh xc mt mu
thng tin cn thit, hy c to ra mt s lin kt bng cch nh
bt c diu g kh|c lin quan n n. Chng hn, bn khng th
nh c v tng thng th, h~y ngh n tng thng th nm v{
th by. Nhiu khi iu ny mang li thng tin bn cn tm.
V s trong u v cc bi hc v bi trnh by
V s trong u l mt dng c ghi nh t nhin v n s
dng mu sc v cc k hiu to ra cc hnh nh trc quan, v
nh chng ta ~ thy, nhng lin tng trc quan thng rt sinh
ng. Thm v{o , v s gip chng ta c th to ra cc lin
kt trc quan gia cc bit thng tin.
Gn cho mt ngha n{o
193

Bn hy t hi: iu c ngha g i vi mnh? H~y tm
mt l do c| nh}n ghi nh, v t thng cho mnh khi bn
thnh cng.
Xem li c|c t liu ca bn
iu ny rt quan trng. Nhiu nghin cu cho thy bn s ghi
nh thng tin l}u hn mt cht mi khi bn dnh thi gian xem li.
Khi bn c gng hc mt iu g mi, hy xem li ngay, sau c
sau 24 gi xem li mt ln, sau na th c mt tun, hai tun, mt
thng, v 6 thng. Khi xem li, h~y ni to ln. iu ny cng vi s
lin tng bng gic quan bn s thy d hi tng li hn rt
nhiu.
Hy ngh gii lao khi nghin cu hoc duyt li bt c ti liu di
no
V bn ghi nh rt r thng tin nghe thy hoc nhn thy u
tin hay cui cng trong mt s kin, do suy ra nu bn ngh
gii lao nhiu ln, bn s nh c nhiu thng tin hn gia cc
ln ngh. C gng duy tr c|c t lm vic ca bn trong vng t
20-40 pht, khi gii lao h~y i loanh quanh, n qu{ vt, hoc ung
nc.
Hy gi sc khe tt
Rt t nhin tr nh ca bn s lm vic tt hn nu trong
ngi bn thy khe mnh. Do h~y ngh ngi, n ung iu ,
tp th dc v ht th khng kh trong lnh mi ngy. Mt thn th
khe mnh s c mt tr tu minh mn.
194
Ti bit, ti bit
Hy kim tra xem bn c hiu c khi nim khng:
Ti bit r 8 c trng l{m cho mi th tr nn d nh:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
o
o
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Ti bit cch s dng nhng phng ph|p n{y ghi nh

cc danh sch, nh tn v nh mt mi ngi, nh cc s
vic v cc l thuyt.
Ti bit r ti phi ghi nh nh.
Ti bit r tr nh ca ti tht phi thng.
195
10. NGHIN CU KH NNG C HIU
Ti sao bn nn c chng ny? - Bi v bn s:
Nhanh chng pht trin tc dc ca bn.

Nng cao kh nng nhn thc v ghi nh.
Tng cng vn t vng v pht trin ngn hng d liu ca
bn.
Mt t thi gian dc, nh vy bn c th lm c nhng
vic khc.
i vi nhiu ngi, c sch ch l vic nh. Bn ~ bao gi

c n cui trang v t hi: Mnh va c g Bn c hy thy
mnh i khi phi c li mt on n{o , thm chi phi c n
ln th ba hay th t mi hiu c khng? Hoc c bao gi bn
thy mnh c nhn mi vo mt t nh ri v{o trng thi thi min
cha?
Ngy nay, hu nh mi ngi phi c rt nhiu nh,
trng v ni l{m vic, v.v Thm ch nu bn ch t mua mt
t bo, th hng ngay bn vn c nhiu th kh|c c. H~y ngh
n tt c nhng th c th c khc trong cuc sng: tp ch, cc
loi s|ch hng dn s dng, s tay tra cu, ti liu chuyn ngnh,
s ghi nh, th tp nham, tiu thuyt, cc k hoch xut, gio
trnh, th thng b|o. Nu tht s bn phi c ht tt c nhng
thng tin ny, tng t mt, th khng nhng bn phi c c ngy,
m cn phi tng cng tc c, khng cn thi gian lm bt
c vic no khc. Tuy nhin, nu bn ging phn ln nhng ngi
Nghin cu kh nng c hiu

, hoc bn vic c ca mnh cht cao nh d~y Himalaya
sau li nm i - hoc l bn c nhng phng ph|p khoa hc
lt qua mi thng tin m khng phi c tng t.
10.1. Pht trin kh nng c nng sut!

tri Supercamp sinh vin c hc nhng k nng mi theo
phng ph|p hc tng tc, nh khi tr v nh hc th pht
trin thm b{i hc lp v lm bi tp nh{. Mt trong nhng
lp hc c a thch Supercamp l lp c nng sut, }y
h c th hc phng ph|p c tc y nhanh tc v kh
nng lnh hi. Sau mt thi gian, kh nng c ca sinh vin khng
ngng tin b v h ~ khm ph ra nhng k nng c mi. Vi
nhng k nng mi trong cc k thut c, sinh vin pht hin h
c tim nng tng cng kh nng lnh hi v nh li cng vi tc
c. C|c gi|o vin hng dn sinh vin k thut c lt ly
nhng thng tin quan trng, gip sinh vin khm ph nhiu hn
na hng th ca vic c, ngc li nhng g c c cng
mang li cho h rt nhiu nim vui.
197
10.2. Phng php c nng sut rt th v v d c!

Cc sinh vin ca supercamp, hy tin ti ginh ly
Ngoi nim vui c hc c|c phng ph|p c v hng th khi
pht hin ra nhng gi tr bn trong ca chng, cc sinh vin tri
Supercamp cn hiu c nhng hnh thi thch thc mi i vi
bn thn. Mt k thut vt ra ngo{i nhng gii hn ca c
nhn l k nng Tin ti m ginh ly!, k thut n{y c p
dng pht trin long t tin v{ tnh nng ng, sinh vin khm
ph ra nhng ni lc v kh nng ca chnh mnh t ph|t
huy kh nng ca mnh. p dng i vi c|c lnh vc hc thut, k
thut Tin ti m ginh ly! cn kch thch con ngi ta pht
trin n nhng trnh cao hn v{ t n nhng phn thng
cao qu ca vic t hc. p dng trong lnh vc giao tip v xy
dng mi quan h, n gip sinh vin kh|m ph| c nhng kt
qu vui mng ngoi sc tng tng ca h.
Chng hn, hu nh khng c ai c ht c t bo hng ngy.
(Nhng sau khi bn ~ hc c cc k thut trong chng n{y,
bn c th nu bn mun. V{ h~y ngh xem bn s hiu bit nh
no nu bn c!). Thay v c ht mi th, bn s c nhng tin
ang ch , sau lt qua c|c tiu , mc, nh v ch thch,
qung c|o, vn hc ba, v{ nhng tin ni bt khc.
Khi c theo cch ny, bn s hiu thu |o, sp xp v{ lu li
tt c cc loi thng tin. l{ phng ph|p c th p dng i vi
nhng ti liu khc, v ti s ch cho bn bit ti sao. Chng n{y
s dy bn c|ch c, phi nh mt vic nh lng tr|nh c cng
lu cng tt, m{ nh mt ky nng th v v{ em li s tha mn
198

cho bn. Ging nh hu ht nhng k nng hc c trong cun sch
n{y, iu quan trng nht bn c th l{m bin nhng k thut
c ny hiu qu i vi bn l s dng c chng!
Cng thc hnh nhiu, cng c kh nng c nhanh v hnh
nh chng ta lun mun lm nhng vic m mnh lm tt
Gi ta hy bt u nh! V phn ln chng ta u cm thy tha
m~n hn khi thy mnh tin b n mc no, nn ta s bt u
bng mt bi kim tra xem kh nng c nhanh ca mnh n
mc no
Hy bm ng h v chn c mt trong nhng on vit sau
trong mt pht. Khi ht thi gian, |nh du li ch no bn va
c n. Bt u.
Bn cht ca nc - chuyn c nhng rt |ng ch
Nc l vt cht ph bin nht trn b mt Tr|i t. Nc b
mt chim hn 70% hnh tinh ca chng ta, ngoi ra cn tn ti
ngay c trong lng t, trn khng v trong cc sinh vt sng
khp mi ni.
R r{ng lng nc tn ti l c hn v{ khng i qua thi gian
- trc }y, hin nay v{ sau n{y. Lng nc hin c cng ch bng
lng nc ~ tng c v s c. Nc ch thay i t dng ny sang
dng kh|c, nhng khng h to c to thm hay mt i. V l
thuyt, rt c th lng nc bn tm bui sng bng lng nc
199

cha Jesus dng ra ch}n hai nghn nm trc, hay mt con
khng long ung t hai triu nm trc.
Nc l mt cht c bit v duy nht vi mt s c tnh quan
trng. Chng hn, l{ mt cht duy nht c bit l{ ~ tm c
trong thin nhin c ba trng thi: th rn, th lng v th kh. Nc
c th thay i sang dng kh (nc bc hi) bng c|ch l{m bay hi
hay sang th rn (bng |) bng cch lm lnh. Hi nc c th
chuyn th{nh nc bng c|ch l{m ngng t hoc chuyn hn sang
dng | bng cch lm lnh. | c th chuyn th{nh nc bng
cch lm tan chy hoc th{nh hi nc bng cch bc hi. Trong
mi qu| trnh n{y u c s tng hoc gim nhit.
Khng th c s sng nu khng c nc; mi mt sinh vt sng
u phi ph thuc v{o nc duy tr cc qu trnh sng ca mnh.
S phn gii nc trong c|c c th sng ha tan v phn hy cc
cht dinh dng nui dng c th. Thc ra, tng khi lng
ca mi sinh vt u c hn mt na l{ nc, t l n{y dao ng
khong 60% mt s lo{i ng vt n hn 95% mt s loi thc
vt.
Nc l cht c nhiu c tnh. Ni bt nht l trng thi lng
nhit thng. Nc vn trang thi lng ti hu ht mi ni
trn b mt Tr|i t. Do , trng thi lng ca nc l trng thi
bnh thng v{ c{ng l{m tng tnh cht a t|c dng ca nc vi
tnh cht l mt tc nhn tch cc trong kh quyn, thch quyn v
sinh quyn.
200

Mt c tnh khc rt quan trng na ca nc v mt mi
trng l{ nc c nhit dung rt ln. Khi vt g c lm cho
nng ln, n s hp th nng lng v nhit ca n s tng ln.
Tuy nhin, khi nc c lm nng, n c th hp th mt lng
ln nng lng m khng biu th bng vic tng nhit . Kt qu
thc t l nhng khi lng ln nng ln rt chm vo ban ngy
hay ma h, v{ ngc li, cng lnh i rt chm v{o ban m hay
ma ng. Do , lng nc ny c tc dng iu tit nhit
xung quanh bng c|ch ng vai tr nh nhng h cha hi m
trong ma ng v{ c t|c dng lm mt vo mua h.
Phn ln cc cht thu nh li khi chng lnh, nhng khi nc
ng bng th{nh |, n li n ra. c tnh n{y l{m cho | khng
nng bng nc v{ l{m cho | ni trn hoc lp lng b mt
nc, nh l{ c|c ni bng tri v{ c|c tng bng ni. Nu | nng
hn nc, n c th chm xung |y h v{ |y i dng, n
hon ton khng th tan c.
Nc thng phn ng li sc ht ca trng lc v chy xung
ch thp hn, nhng n cng c th di chuyn ln trn trong mt s
iu kin nht nh. Cc phn t nc bm cht vo nhau, v chng
l{m t nhng b mt m chng tip xc. p lc b mt ln v kh
nng l{m t kt hp vi nhau l{m cho nc c th bay ln cao.
Kh nng bay ln cao n{y ni bt nht l{ khi nc c cha trong
nhng khng gian nh hay ng hp. Trong iu kin giam hm hn
ch , nc i khi c th bay ln cao n mc vi inch hoc vi
feet, trong mt t|c ng gi l mao dn. Mao dn l{m cho nc di
chuyn ln pha trn xuyn qua t |, hoc qua r v thn cy.
201

Tuy nhin, trong s tt c c|c c tnh th v ca nc, c l tnh
cht quan trng nht ca nc l khi tc nhn tch cc trong phong
cnh, l{ kh nng nc ha tan cc cht kh|c. Nc c th ha
tan hu ht cc cht, v{ i khi cn c coi l{ dung mi chung.
N c tc dng nh mt axit nh, ha tan nhanh mt s cht vi
mt lng ln; ha tan chm mt s cht khc. Tm li, nc trong
t nhin lun c nhiu tp cht; tc l, n c cha nhiu cht ha
hc khc ngoi nguyn t hy-r v{ -xy.
Gi hy tnh s dng bn c v nhn vi 9. }y l{ tc c
ca bn trong ln kim tra u tin.
10.3. Lm tiu tan iu huyn hoc

Bn c nh cch hc c trng tiu hc khng? Trc ht
bn hc tng ch c|i; sau bt u ghp chng vi nhau to
thnh t. Sau c mt t li mt ln na. n khong lp hai,
bn c th hiu r c c cm t khng cn ngh n cc t ring
l. Nhng c th mt s ngi trong chng ta khng bao gi tin
b hn mc ny. Gi l{ lc y nhanh cc k nng c bt kp
vi kh nng t duy, u tin l phi gt sang mt bn nhng suy
ngh huyn hoc ca bn v vic c sch.
c rt kh.
Bn khng nn dng ngn tay c.
Phi c tng t mt.
Bn phi c chm mi lnh hi c ht thng tin.
202

Nu bn vn tin vo mt trong nhng iu ni trn, th hy loi
chng ra khi u ngay! H~y c nhng gii thch di }y, ri
bn s tr thnh mt c gi vi k nng c tt hn rt nhiu.
c cng d thi
Tuy vic hc c|ch c l mt qu trnh kh phc tp, nhng
l vic m{ n~o ngi hon ton c kh nng x l c. Phn ln
chng ta hc c khi 6 hoc 7 tui, v{ khi t duy ph|t trin tui
trng thnh, chng ta c kh nng c iu luyn hn.
Dng ngn tay khi c cng tt
Mc d bn ~ c dy l{ khng nn dng ngn tay khi c
(c th v bn ~ ly tay ch vo tng t khin cho vic c chm
hn), gi bn c th v nn ly li thi quen ny! S kh|c nhau
l gi }y, bn ch dng ngn tay dn dt mt nhn nhanh hn trn
ti liu. Mo nh l lun di chuyn ngn tay nhanh hn mt cht
so vi vic bn c th c.
Bn c th c nhiu t mt lc
Thc ra nu c tng t mt khin vic hiu chm ri li v cc
t ring l khng c t trong ng cnh chung v no bn phi
lm vic nhiu hn nm bt c ton b tng.
Bn c th c nhanh nhng vn lnh hi c ht thng tin
c chm c th l mt vic vt v vi no b. C nhng khi
bn c chm v ngh rng mnh cn hiu k hn. Nhng s tht l
nu bn gp kh khn khi nm bt nhng g ang c, c th l v
bn c qu chm. (Tt nhin, tr phi phi c nhng vn qu
phc tp nh v vt l hay vi sinh).
203
Do vy, thay v c c gi ly nhng suy ngh tiu cc khin no

phi lm vic nhiu hn m{ bn vn c chm, hy t nh:
Ti thy vic c cng d.

Ti c cng tt.
Ti c th c nhanh v hiu ht nhng g mnh c.
10.4. Nhng mo nh - sn sng vo trng thi

Trng thi sc khe v tinh thn ca bn rt quan trng, quyt
nh n vic bn c c tt hay khng. Trc khi bt u c hy
d{nh v{i pht chun b t th v tinh thn. gi l{ sn sng
vo trng th|i, n c th tng tc c ca bn ln gp i ngay
tc th. C gng gi thi quen n gin ny khi bt u.
ng sao nhng
Bt u l tm mt ch yn tnh c. Nh ~ ni phn To
khung cnh (Chng 4), }m nhc c th rt c ch. Nn nghe nhc
Baroc nhp 60 phch/ pht. Loi nhc n{y c coi l{ a ta v{o
trng th|i th gi~n nhng tnh to v n m phng nhp tim trung
bnh khi ngh ngi. N cng gi cho no phi nhy cm ca bn
lm vic t do, trong khi vn cho php no tri tp trung vo
nhim v trc mt.
204

Ngi thng ngay trn mp trc ca gh
S tht l mp gh trc ca nhiu v ch tch tp o{n ln ~
b mn trc. t bn chn thng xung sn v dng sch ngay
trn b{n trc mt bn.
Dnh mt pht tnh li
Nhm mt, th s}u v{ th gi~n mt cht bng cch hnh dung ra
mt ni rt yn tnh n{o c th l{ ni trc }y bn tng n.
Vn c nhm mt v{ nhn mt ln trong khi mi mt vn khp kn
v{i pht, trong khi vn tng tng, nghe v cm nhn v ni
yn tnh . Khi m mt ra bn s thy mnh c th gi~n nh
th no. Xem ka, mt bn ~ hng n cun sch v bt u c.
Dng ngn tay hoc vt g ch
V mt ta thng t nhin di theo mt vt chuyn ng, nn
nu c mt vt g di chuyn xung dng di s rt hu ch. Ta
th lm theo cch ny: Quay tr li u chng v{ dng ngn tay
di chuyn di mi dng bn c. Buc mt phi chuyn ng
nhanh theo ngn tay ca bn, ngn tay nn nhanh hn mt cht so
vi bn ngh l{ mnh c th c. Khng c dng li hay ta lng.
205

c on vn sau v{ tm tt ni dung cn c
Trc khi c, lt qua ton b t liu mt lt nh nhn qua
ca knh ca h{ng khi i mua sm. Lt qua phn mc lc, tiu
c|c chng, bt k mc n{o in m v in nghing, phn ha v
dng ghi ch, tm tt cc chng, tiu s tc gi v bt c phn
no ni bt. Chun b mt cht bn s bit iu g cn mong i v
sn s{ng t tng nm bt nhng tng c trnh by. Mun
bit vic ny c li nh th no, ta hy th kim tra mt cht nh
sau:
c on vn sau v tm tt ni dung ca n
M ma bng t trong bng ti t ngt xut hin trc mt ng.
T v tr cao nht ca tu, ng pht hin ra ngi {n b{ thp
duyn d|ng. Ngay c cp mt cng |nh la mnh, thuyn trng
Smith ngh thm, nhng khng th ngn li xung lng ca b ta.
Vi pht sau, l hi ca 2.000 ngi ~ tan th{nh tng mnh. Tu
Carpathia, c|ch 58 dm, ~ bt c tn hiu SOS v phng
nhanh ti cu c 705 ngi may mn nht. Nhiu nm sau mt
trong s h nhn xt: B{ ta quay mi t{u dng nh mun che
khut chung ti khng nhn thy cnh tng h~i hng.
Bn n thy on vn trn kh hiu khng? Nu bit trc }y
l{ on m t t{u Titanic }m v{o bng v{ b chm vo mt m
nm 1912, th c l s d hiu hn. H~y c li on vn trong ng
cnh ny.
206

By gi, s dng nhng mo nh ti ~ ch cho bn, c bi bo
vit v l kh t sau }y v{ xem bn tin b n mc no! Kim
tra xong bn ~ chun b tt cha: Ngi thng trn mp trc ca
gh, b{n ch}n t thng xung s{n, s|ch t trc mt. Dnh mt
pht tnh tr v{ tp trung. t ng h mt pht, nhn mt
nhn ln, sau nhn xung sch v bt u. Nh dng ngn tay
nh!
Lm bn vi l kh t trn ni
Trong ba nm qua ti ~ b kh nhiu thi gian sng vi l
kh t trn vng ni hoang d~. Ni tr ng ca chng l nhng
ngn ni rm rp m sng trn d~y Virunga, 8 ngn ni la cao
ngt cao nht l 14.787 feet - nm gia ba quc gia chu Phi l
Rwanda, Uganda v Cng ha Dn ch Congo.
Trong thi gian , ti ~ lm quen c vi nhiu con kh t
v{ chng cng quen vi s c mt ca ti. Chng lang thang trn
nhng ngn ni v{ vng o yn nga trn tng ton, v vi s ton
~ chp nhn s hin din ca ti g{n nh mt thnh vin. Ti c
th n gn chng, ng cch chng vi feet. C mt s con, c bit
l nhng con nh v nhng con mi ln cn ti gn ti hn. Chng
cm dy my nh ln xem, s vo kha trn ba-l ca ti. Mt con
thm ch cn nghch dy giy, mc d ti c cm gic rng n khng
h nghi ng i giy thc ra li c lin h vi ti.
Ti bit v l kh t vi tnh cht l nhng c th, mi con c
nhng c im v c tnh ring, v ch nhn dng bng hng.
207

M ma bng t trong bng ti t ngt xut hin trc mt ng.
T v tr cao nht ca tu ng pht hin ra ngi {n b{ thp duyn
d|ng. Ngay c cp mt cng |nh la mnh, thuyn trng Smith
ngh thm,nhng khng th ngn li xung lng ca b ta. Vi pht
sau l hi ca tng ngi ~ tan th{nh tng mnh. Tu Carpathia,
c|ch 58 dm, ~ bt c tn hiu SOS v phng nhanh ti cu
c 705 ngi may mn nht. Nhiu nm sau mt trong s h
nhn xt: B{ ta quay mi t{u dng nh mun che khut chng
ti khng nhn thy cnh tng h~i hng.
Trm trang ghi chp ca ti, ti ~ cho chng nhng ci tn
nh: Rafiki, Uncle Bert, Icarus,v.v
Vic lm ny khng phi l d d{ng. C|c s|ch hng dn nghin
cu v vic ny khng my ph hp. Ti cha thy tha mn. T ti
cm thy l kh lun t ra nghi ng i vi nhng k l ch ngi yn
m quan st. Chnh v vy, ti ~ c gng g}y lng tin v{ khi gi
tnh t m ca chng bng c|ch h{nh ng ging nh mt con kh
t. Ti bt chc chng t c|ch n, c|ch bi lng, cho n cc
ting ku, thm ch c nhng ting su tht kinh khng.
L kh phn ng li rt thun li, mc d phi tha nhn nhng
phng ph|p n{y khng phi lc n{o cng ng. Th nhng, phi
lun gi bnh tnh, th u, hoc ngi gi v nhai tp tp cng cn
ty di, dng nh l{ mn kho|i khu nht trn th gii.
Kh t l loi ln nht trong s cc loi kh hnh ngi. Mt con
c trng thnh c th cao ti 6 feet, nng 400 pound hoc hn;
si tay d{i 8 feet. Chng thng sinh sng trong nhng vng rng
208

m t Trung Phi. Ch cn c khong vi nghn con, xp h{ng u
trong nhng loi qu him. Mt phn lnh th ca chng c
thnh lp khu bo tn. Trn l thuyt, chng c bo v rt cht
ch. Nhng trong thc t, chng li b dn vo nhng khu vc hp
hn, ch yu l do bn sn trm v{ l ngi Batusi. Nu khng c
nhng bin php hiu qu cng rn hn bo v loi kh t ni,
th c l ch trong hai hoc ba thp k na chng s b tuyt chng.
Mt trong nhng bc tin c bn bo v mt lo{i ng vt
ang b e da l tm hiu r hn v chng: thi quen n ung, vic
tm bn tnh, thi quen sinh sn v cc hnh vi trong by {n, v.v..
Ti tng c ti liu nghin cu ca Jane Goodall v loi tinh tinh v
n thm trang tri ca b Cng Vin Quc Gia Tanzanias Gombe.
Name 1967, vi s gip ca tin s Louis Leakey v{ s ti tr ca
Hi i L quc gia v Qu Ti tr ca anh em nh Wilkie, ti bt
u nghin cu v loi kh t. Vic nghin cu khng phi l khng
b gi|n on, mt trong nhng ln mang tnh cht rt quan
trng. Ti bt u cng vic ca mnh Congo, trn cc ngn ni
ca dy Mount Mikeno. Mi sau 6 th|ng, ti ~ buc phi ri khi
t nc ny v tnh hnh chnh tr ri lon tnh Kivo. }y l{ mt
mt mt ln i vi by kh t ang sinh sng ti h thng cng
vin c bo v kh tt, khng c mi e da xm phm thng
xuyn ca con ngi. do c sng trong mi trng nn chng
khng my s h~i trc s hin din ca ti v vic quan st chng
din ra kh thun li. Sau khi ri khi Congo, ti bt u li t u,
ln ny ti Rwanda. Ti cm tri mi gn mt bi c rng, trn
vng yn nga ni gia c|c nh ni Karisimba, Mikeno v Visoke.
209

Mc d ni cm tri mi ny ch cch tri c ca ti 5 dm
nhng ti thy by kh t Rwanda thng xuyn b tn cng bi
bn sn trm v cc by sc vt nui, cho nn chng khng chp
nhn mi c gng tip cn ban u ca ti. Sau 19 thng lm vic
Rwanda, cng vic ca ti li b gi|n on ln th hai. Nhng khng
ging ln u, cng vic ca ti t ra rt c gi tr.
Trong u ti cn nh rt r l{ mt bui s|ng m sng
th|ng hai, khi ti ang i trn mt con ng mn va ly li v
trn tut, li i chnh ni gia ngi lng Rwanda vi ln tri quan
st by kh t ca ti cao 10.000 feet trn ni Visoke. Pha sau
ti, nhng ngi khu}n v|c ang mang mt chic ci y dnh cho
em b, bn trn ci che kn.T trong ci vng ra ting khc than
ng{y c{ng to hn v{ thm thit hn theo mi bc i. Ting khc
nghe au n nh ting khc ca mt em b.
Khun mt ca nhng ngi khun vc nh nhi m hi sau bn
gi leo ni vt v t lc ri khi vng Land-Rover chn ni. Ln
tri ~ hin ra trc mt, v{ ba ngi Ch}u Phi trong i ca ti ~
chy ra n chng ti.
Ng{y hm trc ti ~ gi cho h mt thng ip SOS in r,
yu cu h bin mt trong hai phng trong tp lu ca tp lu ca
ti thnh mt khu rng. Vic ph hng phng bng c|ch em v cc
loi c}y v{o phng i vi h l vic ht sc phi l, nhng h ~
quen vi nhng yu cu l lng ca ti.
Chumba tayaria, h ang gi v cho ti bit cn phng ~ chun
b xong. Sau vi nhiu ting h ht v mnh lnh mang ting
210

Kinyarwanda, ngn ng a phng ca Rwanda, h ~ y c
chic ci qua ca phng v{ t n trc |m c}y ang }m chi
xuyn qua c cc tm vn sn.
Lc ny ti cy tm v|n che bn trn ci v{ ng li li. i tay
nh xu gi ra nm cht ly mp ci, v{ mt a b t t ko mnh
ng dy.
Ln ny bn c n }u ri? (Nu bn mun c tip phn cn
li ca bi bo, hy xem trn tp ch National Geographic, s ra
thng 01/1970). Li mt ln na, h~y |nh du s dng va dng
v nhn vi 9 tnh tc c ca bn. C tin b hn cht n{o
khng?
|nh gi| kh nng lnh hi ca bn bng bi trc nghim sau:
1. Khi b Fossey vit bi bo ny b{ ~ sng vi by kh t
c
A. 3 thng.
B. 3 nm.
C. 5 nm.
D. 13 nm.
2. Kh t l loi ng vt n c, thch sng bit lp trong
hang ng. ng hay sai?
3. B Fossey bt u nghin cu v by kh t ni nc no?
A. Nam M.
B. Kenya.
211

C. Congo.
4. Phng ph|p nghin cu kh t ca b Fossey l kin nhn
ngi trn c}y cho n khi chng qun l{ b{ ang . ng hay
sai?
5. Mt con kh t c trng thnh c th cao 6 feet v nng
400 pound hoc hn. ng hay sai?
6. Mi e da ch yu i vi tn ti ca loi kh t l:
A. Bn sn trm.
B. Kh hu thay i.
C. S pht trin ca ch qun l chung.
7. Mt trong nhng bc c bn bo v c lo{i ang b
e da l:
A. Tin hnh chin dch vn ng cc lut bo v ng
vt c thng qua.
B. Nghin cu k hn v lo{i ng vt .
C. Thu nhng ngi bo v rng chng bn sn trm.
8. B Fossey phi tm ngng cng vic nghin cu v?
A. Thi tit xu.
B. Thiu kinh ph.
C. Tnh hnh chnh tr ri lon.
9. B{ Fossey ~ b|o trc cho nhn vin dn mt phng :
A. n nhng ngi khch c th n bt ng.
B. Bin thnh mt gc rng nh.
212

C. trng tr.
10. B mang v con kh t nh bng:
A. Chic ci y.
B. Xe t Land-Rover.
C. Hp ng ti-vi.
|p |n: 1-B, 2-S, 3-C, 4-S, 5-, 6-A, 7-B, 8-C, 9-B. 10-A
10.5. Lnh hi nhng g c

Cu hi m{ chng ta thng nghe nhiu nht t mi ngi khi
h n}ng c tc c ln l{: L{m th n{o bit ti lnh c hi
c nhng g mnh ~ c hay khng?. C}u tr li l: Bn tht s
lnh hi c, thm ch cn tt hn khi c nhanh.
Phn ln mi ngi thy rng thc ra h nh rt t chi tit d l
t u h ~ khng tin chc vo kh nng lnh hi ca mnh. Sau
}y c mt s mo nh bit chc bn thu lm nhng g cn
thit t vic c t liu. (Nhng g ct li }y l{ Bn cn g; gn
nh l{ khng bao gi bn cn phi bit r tng t!).
Hy l mt ngi c ch ng
Lun nh trong u nhng cu hi: Ai? Khi no? }u? C|i g?
Ti sao? Nh th no? Hy vit ra nhng cu ch cho
Nhng cu hi khi bn c. khi t ra nhng cu hi bn
~ y tr c ca mnh vo trng th|i i hi nhiu hn, phi cht
213

lc nhng tng trong b{i c ging nh vic ht xng t mt
chic xe tng.
c tng, khng c tng t
Nhng t m tc gi s dng ch l cng c truyn t cc
tng, v cch duy nht bn c th nm bt tng l{ c cc
cm t trong ng cnh cng vi nhng cm t khc. Khi bn c
tng t, b no ca bn phi lm vic nhiu hn hiu c
ngha ca n. Vic c tng t ging nh vic c gng khm ph
chic boomerang bng cch xem tng phn t ring ca n. Thay
v c tng t, hy nm bt bc tranh ln bng cch nhn vo c
cm t, c|c c}u v{ c|c on vn.
Hy s dng gic quan ca bn
S dng c quan thnh gi|c bng c|ch c to ln. c lt
nhanh mt lt trc, sau , nu l{ s|ch ca bn, |nh du
vo nhng im quan trng v v ra nhng hnh nh hiu r
nhng khi nim trng t}m d trc quan hn.
To ra hng th
Nu bn t nhiu ~ quen vi ch v{ c v li ch n{o th
vic c sch tr nn qu d dng. Chng hn, mt ngi bn ca
ti bit mt s thng tin s}u s|t hn v h thng gio dc tiu hc,
nh vy c y c th gip cc con mnh hc trng tt hn. C
xem k c|c gi| s|ch trong th vin ca trng. tm hiu k hn
v vn ny, c bt u c cun Sng gia cc hc sinh (Among
Schoolchidren), mt tiu thuyt vit v mt thy gio lp 5 giu
lng nhn i Massachusetts. Cun sch cng li ht c n vi
ch n{y v{ c ~ c nhng cun s|ch kh|c sau . T hi
214

mnh: Ti sao mnh li cn c nhng th ny nh?, c ~ xem
trc tng cun v c th loi ra mt s cun khng thch hp vi
yu cu ca mnh. Sau khi khi ng nh vy, vic c nhng cun
thch hp s rt nhanh v d dng.
Lp s ghi nh
Sau khi bn ~ c nhanh mt lt, lp s ghi nh vi tn
c|c chng v{ c|c mc. Sau c k li mt ln na v{ in
vo nhng chi tit quan trng ghi nh.
Tin ti c nhanh hiu k
C 4 c|ch c c bn: c thng, c lt, c qut v{ c
nhanh hiu k.
c bnh thng...
L{ c|ch c chm tng dng khi c v mc ch gii tr.
c lt...
L{ c|ch c nhanh mt cht tm thng tin c th n{o
trong ton b d liu, v d nh c s in thoi hay t in.
c qut...
L{ c|ch c ly ni dung khi qut hoc xem trc mt lt,
nh c bo.
c nhanh hiu k...
L{ c|ch c ht ton b t liu vi tc nhanh, nhng hiu k.
215

Bit cch s dng tt c nhng c|ch c ny l mt li th ln
v ta s bit cch x l vi tng loi t liu. N cho bn nhiu s
la chn, cng nhiu la chn, cng c quyn thu xp cuc sng
theo cch thoi mi nht.
Bn hy hnh dung cnh tng ny nh: Sau khi lm vic tr v,
ti nh, bn thy mt chng th trong hm. Khi bc vo trong
nh{, lt qua mt lt, bn thy c 5 ha n, mt c|i th ca bn
thn, mt bn ng k t mua tp ch American Adventure hng
thng, mt tp ch chuyn ng{nh v{ mi ba c|i th linh tinh kh|c
na. Bn ring cc ha n ra cui thng thanh ton. Xem
qua c|c th linh tinh li mt ln na xem c st th n{o |ng lu
khng, tm thy mt th bi thng ca cng ty bo him, v nm
tt c c|c th cn li vo st rc. Bn tp ch American Aventure
n ti c sau, sau ngi v{o b{n v{ c th ca bn. Bn chm
r~i c th ca bn ti hai ln, c k tng t v hnh dung ra hnh
nh bn. Ci thm nhng h{nh ng khi hi ca bn, bn thay
b qun o th thao. Sau trc khi ri khi nh, bn dnh ra vai
pht c cun tp ch chuyn ngnh v xp n ln gi cng vi
ti liu chuyn ngnh khc. Tuy nhin, tp ch cng cho nhiu
thng tin nghin ngm, suy ngh.
Va chy b, va suy ngh v{ bn ~ tm ra gii php cho mt
vn marketing kh hc ba nh ~ c c cun tp ch
chuyn ngnh, v bn ngh n c|ch trnh b{y tng ca mnh
vo bui hp marketing vo ngy mai. Qu trnh ny c phi l mt
s ci tin ln i vi vic dp ton b chng ti liu trn b{n
c sau hay khng?
216

C l bn ~ s dng ba c|ch c u tin - c bnh thng,
c lt v{ c qut.
Trong khi chy b, s xut hin gii php cho vn marketing
hc ba, l{ kt qu ca vic c tp ch v vic bn c n cch
trnh b{y tng ti cuc hp marketing ngy mai. Qu trnh ny
liu c phi l kt qu ca vic bit cch la chn nhng g cn c,
c g trc v{ c g sau hay khng?
C th bn ~ s dng ba c|ch c - c bnh thng, c lt
v{ c qut. Gi ta lm quen vi c|ch c th t nh. Mun c
nhanh, hiu k, bn phi l{m c ba vic sau: (1) s dng tm
nhn ngoi bin ca bn, (2) di chuyn mt nhanh xung di
trang, v (3) lt trang nhanh. Cng c ba k nng n{y vi kh nng
tp trung ch v tham gia mt cch tch cc, bn s nhanh chng
thy tc c v kh nng hiu ca mnh tng ln mt c|ch |ng
ngc nhin.
M rng tm nhn ngoi bin gip bn tip nhn thng tin hn
trong mt ci nhn.
Mun khm ph tm nhn ngoi bin, hy lm bi kim tra n
gin sau }y:
Nhn thng vo mt i tng.
Dang tay sang hai bn, ngn tay tr ch thng ln trn.
Chm ri di chuyn tay v{o bn trong cho n khi bn c th nhn
thy hai ngn tay tr.
Ch tm nhn ca bn khi vn nhn thng v pha trc.
217
Gi|o vin hng dn c lm nn thnh cng ca chnh mnh

Gi|o vin hng dn c Steve Snyder tng c 14 cun sch
trong chuyn bay t Los Angeles n Sydney, Australia. Bng k
thut ca chnh, ng ~ c c 3 4 cun trong mt m, c sch
tiu thuyt v phi tiu thuyt. ng c vi tc khong 5.000
t/pht. Tuy c v rt nhanh nhng i vi ng ch l tc
chy b, cn tc chy nhanh l 10.000 t/pht.
Mt s ngi khng tin l ng c th hiu ht ni dung khi c
vi tc , nhng Steve ~ so s|nh tc c vi tc trt
tuyt. Nu trt tuyt chm ri, nhn nha, bn tht s khng cn
ch n vic mnh ang l{m. T}m tr bn s suy ngh lan man.
Nhng nu bn trt nhanh xung mt mm ni, bn phi rt tp
trung. l{ l do ti sao thc ra bn nh c ni dung tt hn khi
c nhanh ng khng nh.
Bn phi buc mnh c ngy mt nhanh hn - vic n{y ai cng
c th l{m c. Nhng c nhng lc bn mt tp trung v phi c
li ng ni.
Theo quan im ca ng, c nhng loi t liu thng c c
rt chm, nh th ca, kch v nhng s|ng t|c c th hin qua
biu din, ch khng thun ty c.
ng bt u c nhanh t khi hai tui, chnh m ng mt ngi
rt ham c s|ch, ~ dy cho ng. Khi hc lp mt ng ~ c c
218

14 cun, trong c c cc tiu thuyt ca Mark Twain, Jules Verne
v nhng cun ca sinh vin lp trn.
Nm 12 tui b m cho ng tham gia mt kha hc c nhanh,
nhng ng rt tht vng vi phng ph|p dy }y. l{ mt
cng vic cng nhc v bun t, Steve nh li. Chnh v vy ng
mun pht trin nhng phng ph|p ring ca mnh. Nhng k
thut c nay vn c p dng cc tri Supercamp. Nm 15
tui, ng bt u dy k thut c nhanh cho sinh vin v ng nhn
thy h c th rt ngn thi gian lm bi tp nh t mt ting
xung cn 20 pht! Gi }y ng t chc rt nhiu bui seminar trn
th gii s dng chnh nhng phng ph|p ng ph|t trin t khi
cn l mt cu b.
10.6. Nng cao tm nhn ngoi bin

Khi bn n b|c s o th lc kim tra mt, b|c s s o tm
nhn ngoi bin bng mt loi my chuyn dng, chic my ny t
kch hot khi bn nhn thng pha trc vo mt chic bt rng
m{u en. Nhng m sng ging nh nhng ngi sao nh, c nhp
nhy quanh bt, mi khi nhn thy m sng bn li nhn mt nt.
C|c m sng c nhp nhy v xa dn khi trng t}m b|t, ni mt
bn ang tp trung. Mt s m sng bn s khng cn nhn thy
na v chng ~ ra khi tm nhn ngoi bin ca bn.
Th kim tra bn mt phi v{ x|c nh tm nhn ngoi bin ca
bn. Phn ln mi ngi c th nhn thy mi vt mt gc 45
219

tnh t tm, mt s ngi c th nhn thy xa hn c th ln ti
90 hoc hn.
Khi c, tm nhn ngoi bin cng ln, cng c kh nng lnh hi
nhiu thng tin trong cng mt lc. Bn c nhanh hn khi hiu
c ton b cc cm t bng mt ci nhn. Tt nht, bn c th t
luyn tp theo phng ph|p ba trng im (tri-focus), nh
khc phc c thi quen tp trung vo tng t ring l. n gin
chia mi dng th{nh ba on. Khi c, tp trung vo dng bn tri,
tip nhn tng cm t bng tm nhn ngoi bin, trnh nhn vo
tng t. Sau }y l{ mt v d:
In the night sky/ was a very bright star/ that everyone saw.
(Trn bu tri m/ c mt ngi sao rt sng/ mi ngi u
nhn thy)
Steve c mt cun s|ch ma thut gip sinh vin rn luyn
phng ph|p c n{y. iu u tin p vo mt cc sinh vin l
cun sch tuyt nhin khng c mt ch no. Mi trang ch c mt
k hiu nh sau:
-----*----- -----*----- -----*----Mun c cun sch ma thut, bn ch cn tp trung v{o on
bn tri (trng tm l du sao), tip theo l{ on gia v{ on bn
phi. C c tng trang bi tp, bn bt u thy cun sch khng
phi l v c ci g m l v c nh th no.
220

Khi mt di chuyn, iu quan trng nht ca bi tp l{ h~y ngh
cun sch ny tht tuyt diu, v vic c nhanh, hiu k hn
nhiu s th v bit bao. H~y c theo mt nhp n{o , nh 1-2-3 ,
1-2-3 hoc mt m|y m nhp, nu c.
Gi hy tp c bng cch lm mt t giy c chia k hiu nh
trn trn mi dng. Hy thc h{nh s dng k thut ba trng
im ca Steve Snyder.
Mi ngy hy luyn bi tp ny vi ln, mi ln t 20-40 giy.
Sau th dng phng ph|p ba trng t}m c mt cun
s|ch bnh thng. Ch chia tng dng trong sch thnh ba on,
sau h~y cho mt nhy vo gia mi on, trong khi vn nhn
thy cc t ngoi bin hai bn. ( thc hnh loi bi tp ny, tt
hn ht hy chn nhng sch bn thch).
s dng k thut ba trng im ca Steve Snyder, hy qut
on bn tr|i, on gia v{ on bn phi, tp trung vo cc du
sao
-----*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*-----
-----*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*----221
-----*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*---------*-----

Mt c|ch kh|c m rng tm nhn ngoi bin l c gng c
tng trang trong khi vn tp trung mt vo khong trng gia cc
dng khng tp trung vo cc t thc. }y gi l{ tiu im mm
(solf focus) v c thm mt li th na l mt bn s d lm vic
hn.
10.7. K thut lt sang trang

H~y ngh rng bn c kh nng c nhanh nh lt gi cc trang.
tr thnh mt ngi c nhanh, hiu k, bn phi c kh nng
lt sang trang nhanh nh tc dt vi! Sau }y l{ mt s bi tp
v lt sang trang c thc hnh Supercamp.
Tay tri cm sch pha trn, trang s|ch m, tay phi ch
lt qua trang sch t trn xung di, trang bn tr|i trc, trang
bn phi sau. Khi lt ht trang bn phi, dng tay tri vi sang
lt trang s|ch, tay tr|i dng ko cc mp sch bn trn.
Mt bin th ca phng ph|p n{y l{ di chuyn tay phi theo
hnh ch U t tri sang phi, tay tr|i cng s dng ko mp
sch sang trang mi.
C th thy d hn nu trc tin bn gi hnh cun sch cho
n ht. Nh vy s khng b chm tc hay dng li khi mt bn
b vp vo mt t hay cm t. Hy t bm thi gian trong mt
pht, th gi mt trm trang bng tay tri, trong khi tay phi vn
lt tng trang hoc to thnh hnh ch U. Sau xoay pha bn
phi ca cun sch ln trn v bm gi thc hin trong mt pht.
222
10.8. Siu qut (hyperscan) nng tc ca mt

Ta ~ ni, nu di chuyn ngn tr theo dng ch s t|c ng
n vic tng tc c. Sau }y c mt s cch c th hn, bn c
th p dng nng tc c ti mc mt bn lt qua cc
trang.
Hy ly mt cun sch, bt c cun n{o. Dng ngn tay dn
mt, di chuyn qua tng trang s dng mt trong s c|ch .
Khi bn c, buc mt ui theo ngn tay di chuyn nhanh
xung di trang. ng c c tt c cc t. Ch ngh n nhng g
bn dang nhn thy. H~y ngh v bt k hnh v hay s no. T
tr li nhng cu hi bn cht nhn thy. C gng xem ton b khi
nim trnh by trong trang sch.
K thut ny gi l{ siu qut (hyperscan) v{ l{ mt cng c
c rt hu ch. Siu qut l{ phng ph|p hiu qu xem trc
t liu cng nh quyt nh c nn c t liu hay khng.
Hy thc hnh mi ngy vi nhiu loi t liu khc nhau: bo ch,
th t, hoc bt c th g bn c c. Khi i, h~y ni chuyn v
bt c th g bn ang nhn thy - t hoc cm t mt bn bt gp,
mt tm nh, s , lc , v.v Luyn tp cch ny t 1 - 5 pht
mi ngy, bn s nhanh chng lnh hi c nhiu iu cng mt
lc.
Mi ln th mt c|ch kh|c nhau cho n khi bn tm ra cch
hiu qu nht i vi bn.
223
10.9. Mi pht mi ngy kt hp tt c vi nhau

Tt c nhng g cn lm l cam kt ca bn v 10 pht mi
ngy. Bn th thc hin nh sau, hoc t theo cch ca mnh.
Chn ni yn tnh
Chn mt ni yn tnh c v hng ng{y, khi c hy ngi
ng ch . Trong thc t, nn chn cun sch bn ang mun
c v dng mt chic ng h bm gi.
Kim tra tnh trng sinh l
Ngi thng trn mp gh, s|ch t trn b{n trc mt, cch mt
khong 14 inch. Kim tra xem lng ~ ngi thng v{ b{n ch}n t
st xung nn nh{ cha. D{nh mt pht tm hn th th|i v{ c
th c th gi~n.
Xem cun sch mt pht
Xem tiu , mc lc, mc chng, c|c mc ln, hnh nh,
tranh v, s v cc phn tm tt chng. Khi xem trc, hy t
t ra cu hi: Cun sch ny ni v c|i g?
Gi ht cc trang sch
Tp gi cc trang nhanh ht c trong mt pht, dng ngn tay
di nhanh xung tng trang. Ni to ln nhng g bn nhn thy khi
lt gi cc trang, Sau mt pht, dng li xem bn ~ gi c bao
nhiu trang. Gi hy lm li trong mt pht na v xem liu bn c
n}ng c tc lin c khng. C gng t mc tiu 100
trang/pht tr ln.
224

Gi hy lt bn phi sch ln
Hy nhn ln trn nh{ v{ ngh n mt ni yn tnh, ht mt hi
tht s}u, sau nhn xung trang nh s|ch v{ bt u c. Lt
nhanh cc trang, dng ngn tay hoc vt g dn mt xung
pha di trang nh s dng c|c s|ch siu qut. ng thi khi
hy t hi nhng c}u, nh: T{i liu ny vit v ci g? Tc gi ~
ni g? iu c ng khng, ti sao ng v{ ng mc no?
V sao n li quan trng?
Gi v nh bn c mt thnh gi, ngi thc mc khng bit
bn ang c g, v hy gy n tng vi h khi h tin n ch
bn. Chng hn nh: , cun sch ny c th vit v g nh? Ti
thy c mt biu vi nhiu mu sc biu th c|c |m m}y v{ i
dng c c|c mi tn v{ hnh nh ca bng | v{ nhiu bn m
ha mu (color-coded map). C th l{ iu g v thi tit chng?
Vng, ti thy l{ v chu k ca nc trn tr|i t. By gi,
khng bit tc gi phi ni g v iu n{y }y?
C th tip tc, nh ch vo cc cm t, ng tng t
ring l. Mi ngy s dng mt c|ch kh|c nhau cho n khi bn
thy cch no l ph hp vi bn nht.
225
10.10. Mi mt ?
Khi mt ~ mi, bn hy th cch lm tiu tan s mt mi v
stress n{y nh. Trc tin, xoa mnh hai bn tay vi nhau mt lc,
sau nhm mt li v khum hai lng bn tay p ln mt, khp
cht cc ngn tay sao cho nh sng khng lt qua c. Hnh dung
bn ang mt ni yn tnh v{ th mng - chng hn, trong mt
khu rng c khng kh trong lnh, mt m, nhng ngn c}y u a
trong gi. Nhn mt ln mt l|t khi hnh dung ra ni . Dng
mt di theo chuyn ng ti lui, ln xung ca ngn c}y; nh vy
s rt tt loi b s cng thng cho cc c quanh nh~n cu. t
nh vi mnh rng bn ang l{m mt vic tt, mt vic hu ch
bn c th tr thnh mt ngi c nhanh, hiu k ti mc kh
tin! Sau t t b tay ra v m mt.
10.11. Kim tra ln cui

Bn nn sn sng s dng nhng k thut mi v thc hin
kim tra ln cui xem mnh ~ tin b n mc no.
Nu bn mun thc hnh mt cht th hy lm ngay lc ny, ch
mt khong 10 pht.
Mt ln na, kim tra t th ca bn: ngi thng trn gh trc,
b{n ch}n t st xung sn nh, sch dng ngay trc mt. Dnh
mt pht ly li bnh tnh v{ tp trung. Bm ng h cho mt
pht, ngc mt nhn ln, sau nhn xung trang sch v bt u.
226

BNG N S DIU K TRONG GIO DC
CA TC GI LYELLE PALMER
To nim vui trong lp hc
thng qua gi v quay vng
Phng ph|p dy v hc tng tc (accelerative) l vic bin lp
hc th{nh ni sinh vin c hc hnh vi tinh thn lc quan, t
th thoi mi vi nhng cch gi r rng v kho lo. Gio vin
trong lp khuyn khch th hin ci ti tch cc trong mi con
ngi, c|i ti s h tr cho nhng kh nng hot ng tch cc
v sng to trong sinh vin. R rng, sinh vin rt thnh cng
vic hc tng tc, ngoi ra lp hc cn l mt ni rt vui nhn. Gio
vin s c y sinh lc v hng th v h bng nhn thy khng
mt ni n{o trn th gii m{ ng{y n{o cng c khng kh si ni,
ho hng nh cc lp hc (d bt c la tui no). Mt khi cc
gi|o vin ~ nhn thy thnh qu ni bt ca qu trnh hot ng
tch cc ca c b no, c th h s khng bao gi quay tr li vi
cch dy v hc n iu nh lp hc thng thng.
GIAI ON CHUN B
Nhng hot ng c th ca lp hc tng tc chia lm ba giai
on ring bit. Th nht l{ giai on chun b, l{ giai on
chun b mi trng bn ngoi v bn trong ca sinh vin, to iu
kin vic hc din ra nhanh chng v d d{ng. gy khng kh
hc tp ca sinh vin trong lp, lp hc c t chc khc vi mt
lp hc bnh thng. Gh ngi xp theo hnh vng cung sinh
vin c th giao tip bng mt vi nhau, to khng kh gn gi, m
227

cng. Cn phng gn gng v d chu. Mt l hoa ti v{ mt bc
tranh (thc s mang tnh ngh thut) cng nh hng n khng
kh trong lp. Ton b b{i c c th hin qua nhng bc v sc
s do gio vin t to treo trn tng; nhng con ch ba chiu,
ch theo mi bc v. Nhng li khng nh r r{ng c treo trn
tng, trn dy hoc trn bn. Mt loi nhc c in m m
c bt ln khi c|c sinh vin bc vo lp.
Lp hc bt u bng hot ng th cht th gi~n c bp
trong v{i pht (xoa bp lng cng tt. Liu bn cn u oi na
khng khi bc vo lp ~ l{m ng t|c xoa bp lng ngay t
nhng pht u tin?). Tip theo, khi c th c tha lng v
c quan st trc quan nhng th{nh cng trc }y mt cch
xc thc, sinh vin c trng thi tinh thn lm vic hiu qu nht
v thoi mi ch ti bt k vic g din ra trong lp. Nhng cch
khng nh v gi xc thc i vi xinh vin, nh: Hm nay c|c
em s tm hiu tip nhng ni dung mi trong kha hc, ng thi
m rng kin thc v{ {o s}u hn nhng ni dung ~ hc. Cc em
s thy ngc nhin v nhng lin kt sng to s pht trin rt
nhanh khi chng ta li cp n ni dung n{y.
GIAI ON TRNH BY
Giai on th hai l{ giai on trnh b{y t liu, giai on ny
thng din ra rt si ni, mnh m v{ t ngt (thng vi nhc
nn l mt loi nhc c in gy n tng su sc). giai on
ny,ton b hot ng ging dy c coi nh vic hng dn
bng ngoi ng; cc thut ng v khi nim mi c gii thch
nh mt bi tp gii m m rng , sau lin h vi nhng t liu
228

~ hc t trc. Hnh thc hc c th l nhc li tt c c|c t liu
t ba ln tr ln mt cch ngu nhin. Trnh by c th khi qut
hoc m rng; t u n cui tr|nh i v{o c|c c}u hi v luyn
tp, i khi sinh vin c xu hng phn ng li hng dn: H~y
ni cho nhng ngi ngi bn cnh bit nhng iu cn thit
trong giai on chun b cho mt lp hc tng tc theo cch nh
ca bn (ch khng phi l{ Bn c th nh tt c nhng iu cn
thit trong giai on chun b khng?)
thu ht ton b s ch ca sinh vin bt c la tui no,
khi trnh by c th s dng cc con ri, ng t|c cng iu v
cch gy n tng ca gio vin. Gio vin hc cch pht m c
ng iu khi ni bn cu i no mang tnh ngn ng th yu
c tham gia. Nhng t mang tnh xc thc, nhng t mang tnh
th thc v ng iu s kch thch no b ca sinh vin c nng
khiu hoc c phong cch hc s dng c|c gi|c quan, nh: th gic,
thnh gic, khu gic. Sinh vin nhm mt li v{ mng tng ra
ni dung hoc lin h cc thut nh trc quan k quc vi ni
dung. Php n d v loi suy to ra nhng hnh nh d hi tng;
}y c|c b{i h|t thng c s dng nhiu nht. Gio vin vit
kch bn, lng ni dung bi hc v{o c|c chng v{ ph}n vai. Nhng
tm th ph|t cho sinh vin u nhn cch ha cc khi nim hoc
thut ng (Ti l{ t|c ng u v{o, ti t|c ng n cc dy thn
kinh dn vo no t cc gic quan nh mt, tai, l{n da, mi, li,
hoc c|c c). C|c sinh vin tr th{nh i tng vi t c|ch l{ mt
nhm (tc mi sinh vin l mt thnh phn trong k hoch ca
mt gi hc). Gio vin minh ha, dn dt, trnh by, din t, phc
ha, gi m v khi qut li. Sinh vin cng trnh b{y trong mt
229

nhm nh hoc trc c lp, nh vy vic phi hp dy v hc
din ra mt c|ch bnh ng tin cy v rt t nhin.
Vic xem xt th ng thng cng c thng tin m no nhn
c. }y chng ti lu : b no ghi li tng gi}y pht ~ tri
qua vo mi lc, n khng th khng ghi li, tip nhn, lnh hi, v
hp th. No tip thu tt nht khi hon ton tp trung, khng c
bt k s xao nhng (s h~i) n{o, v{ khi thng tin c trnh by
theo th thc ph hp nht hoc bng mi th thc. Trong trng
thi nhm mt, th th|i, h{m lng i--xit trong mu cao, cc t
bo no s hot ng hiu qu nht khi im tnh kh|i qu|t li bi
hc. Vic nghe gio vin khi qut li ni dung bi hc vi s chm
ch, nhng thoi mi l mt vic rt quan trng, hiu qu, th v v
giu sc tng tng m tt c c|c sinh vin lun mong i, khi
qut li bao gm vic th hin bng trc quan ni dung bi hc t
vic trnh by ngay t u, v n c th c c nhng ci nhc n
ni dung bi hc trc, nh kch bn, b{i h|t, v{ c|c ng tc. Sau
khi tip thu mt cch d dng bng cch khi qut th ng, sinh
vin c th khi qut li (khng phi l hc hay c gng hc) ni
dung bi hc trc khi ng vo ti hm . Phng ph|p n{y gip
sinh vin cng c bi hc ngay trong m.
GIAI ON KCH HOT V THC HIN CHI TIT
Giai on cui cng, giai on kch hot v thc hin chi tit,
gip sinh vin s dng nhng g ~ hc c trong cc tr m
phng hoc c|c tr chi, bao gm vic chi phn vai, tr gi v
ging ht, v s dng cc tr hi |p khng chm im v t sa
sai. Vic sa cha c thc hin gin tip, khng bao gi nu tn
230

sinh vin b li, m t nh dy li cho c lp nhn thc ni dung
r hn. Cui cng, thnh thong s dng c|c tr chi hi |p c
chm im, sau khi sinh vin ~ nm vng ni dung v{ tin tng
vo kin thc v k nng ca mnh. Cc k kim tra cui cng c
bit l c cc k hoch ca nhm trong sinh vin x}y dng h
thng d liu, bao gm cc bi ht, kch tro phng c kch bn,
biu treo trn tng (gio c trc quan) v cc m phng khc.
Cc k kim tra tip theo din ra v{i th|ng sau v kin thc ~
chng minh mc ghi nh ni dung hc trn lp rt |ng ch ,
vt tri hn hn vic dy v hc thng thng.
NGHIN CU V NGHA
D liu m cc gio vin v cc nh nghin cu thu thp c
~ c ng trn c|c tp ch nghin cu trong 15 nm qua. Mt
s lun vn thc s v{ lun n tin s ~ c hon thnh v c|c
ti hc tng tc. Mt s tp ch vn hc cp vic hc tng tc ~
ch ra nhiu bng chng v tnh hiu qu ca cch thc hnh trong
lp hc ny. C hai cng trnh phn tch kt qu nghin cu v
phng ph|p hc tng tc ~ c tin hnh bi cc nh nghin
cu gio dc. Mt trong s c nhng nh hng rt quan trng
trong vic dy ngoi ng, cn cng trnh kia cho thy mt s lp c
nhiu sinh vin c nhu cu c bit m bo mc hc cao gp t 2
4 ln so vi sinh vin bnh thng!
Ngoi nhng kt qu hc thut ~ c chng minh phng
php ging dy mang tnh t nhin rt cao ny cn c nhng
ngha s}u xa. Hin nay, vic s dng cht ma ty l mt vn ln
i vi thanh nin. Cc gio vin dy theo phng ph|p tng tc
231

quan st thy rng nu sinh vin say m cao vi vic hc, thnh
cng trong mi trng thoi mi, vui v, c tnh tp th v s quan
t}m chu |o,th ma ty khng cn s cm d no na. Ngc li,
nu sinh vin khng cm nhn c nhng iu tt p hay iu
bnh thng tr phi s dng ma ty, th ma ty s c sc hp dn
rt ln. C l, bin php quan trng nht ngn chn trc
nghin ma ty l{ gip sinh vin c c nhng tri nghim thit
thc, c gi tr v lun sn s{ng trn c s sng kin c nhn.
Phng ph|p dy hc tng tc c rt nhiu li ch, khng ch l
mt tng hay m cn c nhiu kinh nghim hc tp rt thit
thc. Vic la chn phng ph|p gi|o dc tch cc, tng tc v
mang tnh t nhin to ra qu trnh lm vic hiu qu, chm ch,
c lp v sng to rt cao cho sinh vin. Sinh vin thy rng h c
th nhn ly trch nhim c nhn v vic la chn qu quyt trong
cuc sng v{ nh vy, thay v l nhng nn nhn khng c kh
nng hot ng nu khng c s gip , h s c rt nhiu c hi
la chn th|i anh hng.
*
T chm im cho tc ca mnh, sau tr li cc cu hi
trang sau kim tra mc hiu ca bn. Bn c th s ngc
nhin trc kh nng ghi nh ca mnh! Nu cha y 1 pht bn
~ ho{n th{nh, th tht l mt iu tuyt diu! C th bn s mun
vit mt cun sch ring.
Kim tra kh nng c hiu bng phng ph|p hi |p sau:
232

1. Mc tiu ca phng ph|p dy hc tng tc l to ra ci ti
tch cc.
ng hay sai?
2. Trong mt lp hc theo phng ph|p tng tc gh c xp:
A. Sao cho mi sinh vin c th nhn ra ngoi ca s.
B. Theo hnh vng cung sinh vin c th giao tip bng mt
vi nhau.
C. Theo cc nhm t 4-6 ngi.
3. Hoa, tranh ngh thut, p phch qung co v nhng k hiu b
coi l lm cho sinh vin mt tp trung v do vy khng bao gi c
s dng trong lp hc tng tc.
ng hay sai?
4. Trc khi bt u vo gi hc, Lyelle Palmer gi nn thc
hin:
A. Gi mt lt yn lng.
B. Th dc m lng.
C. n qua loa mt lc np thm nng lng.
5. Trong bc trnh b{y t liu, ni dung ca b{i c c trnh
by:
A. Mt c|ch hng h|i v{ t ngt.
B. C nhc nn.
C. C nhng tm p-phch sc s.
D. Tt c nhng th trn.
233

6. chc chn tt c c|c i tng hc vin c th hiu r ni
dung bi hc, gio vin phi dn dt trnh by, th hin bng ng
t|c, i i li li, v khi qut ni dung ca bi.
ng hay sai?
7. Sau khi trnh by ni dung, gio vin phi cho sinh vin luyn
tp h nm chc ni dung ca bi.
ng hay sai?
8. Mt chng quan trng trong bc khi qut ni dung ca bi
l:
A. Ch mt cch thoi mi.
B. Bn tin v ch (handout).
9. Mun gip sinh vin hc tt, phi khuyn khch h tham gia tr
phn vai, ht nhng bi ht v ch , tham gia c|c tr chi v{
nhm mt li hnh dung ra cc khi nim.
ng hay sai?
10. Gio vin dy lp hc tng tc quan st thy rng nu sinh
vin say m hc tp trong mt mi trng thoi mi, vui nhn,
mang tnh tp th v{ c quan t}m chu |o th ma ty khng cn
s li cun no na.
ng hay sai?
|p |n: 1-, 2-B, 3-S, 4-B, 5-D, 6-, 7-S, 8-A, 9-, 10-
234
Ti bit, ti bit
Kim tra xem bn c hiu r khi nim khng:
o
o
o
o
o
o
o
o
o
Ti bit tnh trng sinh l tt nht c.

Ti bit c|ch th gi~n v tp trung ch .
Ti bit c|ch xem trc ti liu c.
Ti bit cch lm mt ngi c ch ng v{ c c|c tng,
khng c tng t.
Ti bit cch to ra hng th cho mnh khi c.
Ti bit cch luyn tp theo phng ph|p ba trng im.
Ti bit ba c|ch c dng trong siu qut:
1. _______________________________________________
2. _______________________________________________
3. _______________________________________________
Ti bit mt k thut lt trang nng cao tc c. Ti lt
c trang/pht.
Ti bit ti l mt ngi c hiu qu.
235
11. T DUY LOGIC V SNG TO
Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v, n s gip bn:
y nhanh qu trnh gii quyt vn mt cch sng to.

bn cu no phi ca bn lm vic trong nhng tnh hung
y thch thc.
Hiu c vai tr ca h t tng (paradigm) c nhn trong
qu trnh sng to.
Hc c|ch ng n~o tm gii php mi cho nhiu vn .
Khm ph thnh cng ca T duy logic.
Mt ngi c c sng to thng hay t m, thch th nghim,

a mo him, hay a nghch v c kh nng trc gic trong bn
cng tim n mt con ngi nh vy. c chng n{y s gip bn
khm ph kh nng s|ng to ca chnh mnh, bit s dng chng
gii quyt thnh cng hng lot vn hc ba trong cuc sng.
Tnh theo thang im t 1 n 10, kh nng s|ng to ca bn
mc no? Steve Curtis, mt thng gia v{ cng l{ mt chuyn
gia v kh nng s|ng to, lun t ra cu hi ny cho nhng ngi
n xin vic. V ng ch nhn c nhng cu tr li l{ Mi.
Khi c ngh gii thch v cch x s ny, ng cho bit Tt
c khi chng ta sinh ra u ~ c c s|ng to, v nu bn tin rng
mnh l mt ngi sng to bn s tm c c|ch i ph sng to
T duy logic v{ s|ng to

vi nhng vn thng ngy, c trong cng vic v trong cuc
sng ring. l{ nhng ngi ti mun c dng lm vic.
Trong x hi, ta thng coi nhng ngi nh c|c ngh s, nh{
khoa hc v nh sng ch c g b n v kh hiu - ch v h u
c kh nng s|ng to. Tuy nhin, tt c chng ta cng c th tr
thnh nhng nh{ t tng sng to, c kh nng gii quyt mi
vn . iu cn thit l phi c tr t m, sn sng mo him, v
ham mun lm mi vic mt cch hiu qu - ba phm cht c sn
trong mi con ngi.
Nhiu khi ngi c kh nng sng to li rt khim tn. Tuy
cha n mc c tha nhn trong nn vn minh nh}n loi,
nhng n th hin r nt trong cuc sng thng ngy, lm cho
cuc sng tr nn th v hn. Ti mun ni n nhng vic tuy
nh nhng i hi phi c sng kin nh ui kin ra khi a
thc n ca ch, trang tr li nh ca vi t chi ph nht, tm cch
tn dng nc tm ti cy, hay trong nu n, th kt hp mt
s mn vi nhau theo nhng cng thc mi c mn n mi vi
hng v mi.
H~y d{nh v{i pht nh li nhng tnh hung kh khn, thm
ch c th l v vng, nhng cui cng bn ~ gii quyt vn
th{nh cng v{ t c mc ch. Bn b vp ng, b sp by, hoc
b bt do mt giao c m{ trc kia cha bao gi gp phi. Nhng
rt cuc, bn ~ tm c c|ch tho|t ra. chnh l{ s sng to.
Thm ch c khi bn ~ tm c gii php hay cho vn hc
ba n{o , nhng s|ng kin ca bn li b xp x v mt k ma
237

lanh ~ ly tng ca bn, pht trin thm v{i bc na bin
thnh ca ring.
Nu bn suy ngh tng trng hp ca mnh, bn s khm ph
ra mt iu l cc gii php hu nh lun xut pht t kin thc
bn ~ c, hoc kin thc vay mn ca ngi khc nh mt cu
ch}m ngn ~ ni: Di nh mt tri khng c g mi. Ch c
nhng phin bn mi v nhng cch phi hp mi. Thm ch
nhng tng c coi l{ c|ch mngcng bt ngun t mt nn
tng tri thc sn c. Tuy nhin, nhng g m{ ngi c c sng to
thng lm vi tri thc, l{ h thc hin c nhy nhn nhn
theo nhng cch mi cha tng c. (iu n{y thng lin quan
n s thay i ca h t tng m ti s ni phn sau).
R rng tt c cc gii php t nhiu mi l ca bn l kt qu
ca kh nng s|ng to thc s, chng s khuyn khch bn. Bn bt
u cm thy t tin hn v{o kh nng ca mnh trong vic khm
ph| v{ tm c gii php cho nhng thch thc ngy cng nghim
trng m{ con ngi trn th gii hin ang phi i mt. Khi
nim Suy ngh to{n b - H{nh ng cc b ~ kh|i qu|t mt cch
chung nht quan im ca chng ta v vn sc khe v s ha
hp ca th gii. Tt c mi ngi phi nhn ra th gii vi tm
nhn rng nht, sau mi ngi phi h{nh ng trong phm vi
nh hng ring ca mnh mt cch thn trng, sng to v c
quan im hin i. lm c nh vy ta phi c kh nng lnh
hi thng tin mi v tm ra gii php cho v s cc thch thc.
238
11.1. Thng tin: nguyn liu th cho s thay i

Th gii ang thay i vi tc tng dn, ch yu do thng tin
ngy cng nhiu v lun c sn thng tin rt nhiu v d tip cn.
Nhng ngi c c sng to thng s dng tri thc c sn to
bc nhy gip h nhn mi vic theo cch mi
Thng tin cng thm nhp nhanh vo th gii, v{o t tng con
ngi th con ngi cng d lnh hi, kt hp v ti kt hp thng
tin a ra nhng khi nim, hc thuyt, c s l lun v nhng
pht minh mi. iu l{m cho tc thay i nhanh cha tng
c trn th gii.
iu n{y c ngha rt ln i vi chng ta vi t c|ch l{
nhng ngi lm kinh doanh, nh gio dc, sinh vin, nhng bc
lm cha lm m v nhng cng dn c trch nhim trn th gii.
Nhng kiu t duy c v{ c|ch chp nhn th ng c th
chng ta bung xui theo dng i, nhng sng v lm vic
hiu qu tht s v pht huy ht nng lc bn thn, chng ta nht
thit phi tin n nh cao ca thi i hu cng ngh thng tin.
Ta cn c nhng k nng t duy cho php lnh hi thng tin mi
s dng nh, ni l{m vic v{ trng hc. Ta tip nhn thng
tin mt cch sng to c c nhng kt qu tch cc trong
cuc sng.
Trong cun Pht trin t tng th k 21, nh gio dc Marsha
Sinetar m t c tnh thch nghi mt cch sng to m{ b{ tin
rng c tnh ny cn phi c trong mi mt cuc sng ca con
239

ngi - t vic pht trin v lm giu c nhn, cng vic kinh
doanh v ngh nghip, n vic lm cha m v cuc sng gia nh.
Kh nng thch nghi mt cch sng to c th trng ging nh mt
tr chi v{ thc ra rt khi h{i, nhng n lin quan n c|ch ngh
va logic, va tun t, va mang tnh trc gic, va mang tnh c
nhn su sc tm li l mt qu| trnh t duy ca c b n~o gii
quyt vn mt cch hiu qu.
11.2. Xem xt cc qu trnh gii quyt vn

Nhng nm gn }y, chng ta dng nh gp rt nhiu thut
ng mi v cc qu trinh gii quyt vn . Sau }y c mt s
thut ng vi nh ngha kh| n gin.
T duy kiu ng
Qu trnh di chuyn tng bc tin ti ch ging nh vic leo
tng bc thang.
T duy kiu ngoi l
Xem xt vn ca bn t nhng gc cnh mi ging nh vic
nhy t chic thang ny sang chic thang khc.
T duy kiu ph bnh
S dng cch nhn xt, |nh gi| ging nh |nh gi| tnh kh thi
ca mt tng hay mt sn phm.
T duy kiu phn tch
240

Qu trnh chia nh vn hay tng ca bn thnh nhiu
phn nh, |nh gi| tng phn xem chng c ph hp vi nhau
khng, v th xem chng c th ti hp theo cch mi nh th no.
T duy kiu logic
Pht trin chin lc c th v lp k hoch v{ nh hng cho
nhng hot ng quy m ln bng cch xem xt d n t mi kha
cnh c th.
T duy theo kt lun logic
Bt tay vo nhim v t vin cnh ca gii php cn thit.
T duy s|ng to
Hiu ng gi l{ bng n xy ra khi bn sp xp li nhng s
vic hin c v hiu thu vn . (Vic ny thng lin quan n t
duy kiu ngoi l).
Tt c cc kiu t duy c th phn thnh cc qu trnh ca no
phi v{ n~o tr|i, trong ta c th thy t duy kiu ngoi l, kt
lun logic v{ t duy s|ng to nm trn phn no phi mang tnh
trc gi|c, v{ t duy kiu thng ng, ph bnh, chin lc v{ t
duy trn phn no tri mang tnh trc logic. Tuy nhin, trong thc
t c rt nhiu s trng lp. Vic gii quyt vn , ging nh bt
k hot ng tr tu no, l s kt hp ca t duy s|ng to v logic.
Nhng ngi gii quyt vn mt cch sng to thc s thng
kt hp tt c c|c qu| trnh n{y. iu quan trng cn ghi nh l
tnh sng to vt ra ngoi s gi m sng to ban u chuyn
sang thc hin tng thc s.
241

T u n cui, vic gii quyt vn sng to u phi tri
qua nhng bc c th sau:
Chun b (Preparetion)
X|c nh vn , mc tiu v thch thc.
p (Incubation)
{o s}u v{o c|c s vic v nghin ngm trong u.
Khai tr (illumination)
C|c tng bt u ni ln.
Thm nh (verification)
Quyt nh xem gii ph|p a ra c thc s gii quyt c vn
khng.
p dng (application)
Thc hin c|c bc c th theo gii php.
11.3. t nn mng
Mi n lc sng to nht - t vic t ph vo cc l thuyt ca
Einstein, n chin dch qung co ln, hay chng trnh t ci
tin y tham vng - u phi c mt nn tng vng chc. }y l{
cch thc bn lp nn nn tng .
Bn bt u vi nhng kin thc ca mnh v ca ngi khc,
v xy dng t . Khi x|c nh c mc tiu, s dng phn no
242

tr|i mang tnh logic v{ tnh phng ph|p lp ra mt bn
nh hng cho no phi trong qu trnh p v{ khai tr sau .
Tuy vic nghin cu c coi l hot ng sng to bo m
thnh cng cho n lc ca bn, nhng chc chn phi nghin cu
k.
Hy thu thp cc sch v bi bo ni vit v ti ca bn, sau
c v cht lc. Tm n cc chuyn gia v ch v{ trao i
vi h. Tm hiu k nhng li ch khi c c gii php v mc
tiu, cng nh nhng tr ngi khi thc hin mc tiu. Sau trnh
by vn hoc mc tiu ca bn bng ngn ng r rng v chi
tit. bc ny hy lun t nh:
Mnh l{ ngi rt c kh nng thc hin!
Hy tin rng bn c kh nng tm ra gii php. Cc nghin cu
~ chng minh con ngi c xu hng chp nhn s tn ti ca
vn nu tin rng h c kh nng tm c gii php. Vic chp
nhn s tn ti ca vn chnh l{ bc u tin gii quyt
c vn .
Khi mi s vic ~ tn ti, bn bc v{o giai on p hay
trm ng}m- lt qua cc s vic mt cch ngu nhin v chm
r~i trong u. }y l{ giai on lm vic ca no phi nhng mi
ngi thng ct xen, rt ngn, ch v nhm ln vi vic khng
l{m g. V sng trong x hi ca n~o tr|i trong cho php khng
l{m g,nn nh{ ph bnh trong bn ~ ln ting qu trch, thc
gic h{nh ng, iu ~ dp tt c sng to ca bn.
243

May mn l gi }y bn ~ bit r s vic, c th tr|nh c
h{nh ng tiu cc bng cch thc vic t cho php mnh
khng l{m g cho n khi qu trnh p m ng n qu trnh
khai tr.
Giai on p l nhng lc bn c nhng suy ngh lan man
nht. y c th v hot ng vt l n{o khng i hi nhiu
tp trung nh bi li, i b|ch b, hay nh c di. Hot ng ny
m cnh ca v{o u bn v nhng suy ngh tn mn trn vo.
Nhng hot ng kh|c tng t cn c nghe nhc, m m{ng, tm
v{ l|i xe i lng vng.
V khng c im r r{ng n{o x|c nh khi bc p kt thc
v{ bc khai tr bt u, nn bn phi c mt cun s nh trong
ti hoc trong t ghi li nhng tng ngay khi chng xut
hin.
Trong nhng trang tip theo, bn s hc v t duy theo kt lun
logic, s thay i ca h t tng v s ng no, tt c nhng
c|ch n{y u dn n cc gii php.
244
11.4. Cm gic th no khi sng trong cm gic ca bn?

Vic suy ngh mt vn c th rt tiu cc. Nhng cu hi
nh: iu g bt n vy?, Ai l{m ri ln th?, Ti sao iu li
xy ra vi ti? - tt c u nhn mnh vo ci bt n v c th lm
bn phi hao tn nng lng v s sng to.
T duy theo kt lun logic, mt khc, li mang tnh tch cc. N
ngc vi vic suy ngh v mt vn v s a bn i theo
hng ng hn l{ bn lm nhng vic v ch vi nhng suy
ngh tiu cc. Vi kiu t duy theo kt lun logic, bn s t ra
nhng cu hi nh: Nhng g trong tm kim sot ca mnh?
Mnh c th l{m c g vi n? iu g s ng vin mnh?
iu g s thc y v{ kch ng mnh? Mnh c th thay i tnh
hung n{y nh th n{o? T duy kiu kt lun logic s bin nhng
vn tiu tn nng lng thnh nhng mc ch m~nh lit.
H~y ngh n gii php hn l{ ngh n vn v{ lun ngh n
thnh cng. Ni cch khc, hy hnh dung ra vic bn s cm thy
nh th n{o khi sng trong gii php ca bn. }y l{ mt cch
lm rt hiu qu tm n nhng cch tm ra gii ph|p. N cng
to ra mt p lc gia vn v gii php. p lc n{y c xu hng
t nhin l t gii quyt theo hng tch cc.
245
11.5. Thc hnh t duy theo kt lun logic

}y l{ c|ch thc h{nh t duy theo kt lun logic bn c th th
x|c nh v{ theo ui mc tiu ring.
Hnh dung nm nm sau bn ~ l{m c tt c nhng vic
tng hy vng l{m c trong cuc sng cho n khi . Bn c sc
khe, hnh phc, thnh cng trong cng vic ~ chn, v gi c
mi thng bng trn mi phng din cuc sng. Gi bn mong
mun c mt v tr c th tin xa hn, c s m bo v ti chnh
hn na. Tuy nhin, ~ my nm tri qua t khi bn k khai qu
trnh hot ng ca mnh. Hy khai li vi t c|ch l{ mt ngi
th{nh t v lun gi c thng bng trong cuc sng.
Mt cch na, hnh dung bn l mt ngi i tin phong, rt
nng ng v nhit tnh, mt in hnh m phng vin bo thnh
ph n vit bi. Hy vit cu chuyn m bn mun nhn thy
chnh mnh trong . ng thi hnh dung ra nhng tm nh minh
ha cho bi bo v vit li ch thch cho nh.
Nhng vic nh th ny rt hay, v{ cng l{ c|ch ho{n ho
nht s dng kiu t duy theo kt lun logic. Bn s thy khi
bn nhn trc quan hnh nh ca mnh vi t c|ch l{ ngi bn
mun tr thnh mt cch r nt nht, t nhin bn s phn u
theo hng . Sc mnh ca c|ch nhnl{ mt ng c thc y
s thay i rt hiu qu. Cc nh khoa hc x hi trong nhiu nm
~ nhn thy rng h{nh ng quan trng l kt qu ca ci nhn
quan trng, i vi c|c c| nh}n, cng nh c|c quc gia.
246
11.6. Nhng thay i ca h bin ho, hay nhng nc

thang thay i
T duy s|ng to khng phi l vn lm vic chm ch hn,
m l vn t duy theo kiu khc. Nhiu khi, n lin quan n
mt hin tng t duy ngo{i l gi l s thay i ca h bin ho.
(Bn c nh khi nim nc thang thay i trong c|ch t duy
ngoi l khng?
H t tng l tp hp nhng quy tc ta dng |nh gi|
thng tin v{ a thng tin v{o cuc sng. Mi ngi u c h t
tng ring da trn kinh nghim ca mnh. H t tng ny rt
c ch theo nhiu c|ch kh|c nhau. Nhng n cng c th c nhng
hn ch. N c th che khut c hi khin bn khng nhn thy,
n gin v h thng quan im |nh gi| (frame of reference) ca
bn khng tha nhn s tn ti ca c hi.
Mt v d ni bt l vic ngi Thy S mt i v tr ng u
th gii v sn xut ng h ch trong mt thp k. Mt nh nghin
cu Thy S ~ s|ng ch ra loi ng h Quartz, nhng tng ca
ng b nh sn xut ng h ni ng l{m vic phn i vi l do
ng h cha bao gi ch to theo c|ch .
Nh vy, ngi Thy S ~ khng thy c li ch ca khi
nim mi ny, thm ch h cn khng quan t}m n cp bng sng
ch cho nhng tng mi. Nh nghin cu ~ a chic ng h
Quartz ca ng n mt trin l~m thng mi c|ch khng l}u,
ti }y chic ng h c hng Seiko and Texas Instruments pht
247

hin. H khng c h t tng hn ch nh ngi Thy S nn ~
nhanh chng sn xut loi ng h ny.
Sng trong mt h t tng ging nh vic lc n{o cng ch
nhn qua mt ca s v thy phn nh th gii bn ngoi. Qua
mt ca s ta c th i ht cuc i mt cch bnh thn. Xt cho
cng, c mt ca vn tt hn khng c n{o.
Ton b khung cnh c th rt m nht, nhng nu cha bao
gi nhn thy th khng c l do ngh n hay cm nhn c s
thiu chng, ng khng? S thay i ca h bin ha cng ging
nh vic bng dng ph|t hin ra ca mi c th nhn thy nhng
s vt mi m - hoc nhn s vt c gc nhn mi. Khi ~ c mt
ca mi, bn s tng tng ngay n ca khc }u . Thay
i ca h t tng cho php bn suy ngh vt ra ngoi cc kiu
t duy hin c ca bn v nh c th tm c nhng cch gii
quyt hon ton mi m.
H bin ho: Tp hp nhng quy tc dng |nh gi| thng tin v{
a v{o s dng trong cuc sng
Tuy nhin, vic ni d hn nhiu so vi vic thc hin thay i
h bin ho|. i khi s thay i xy ra chp nhong (hiu ng
bng n), nhng chng thng l vn thay i kin xung
quanh vn v xem xt vn t mi kha cnh. Quan trng
nht, bn phi nhn thc c rng cc h t tng tn ti l{ ta
ngh n vic nhn ra ngoi phm vi ca chng.
248

Tr li vi php n d qua hnh nh chic thang. Hnh dung bn
ang leo thang, tng bc tng bc mt, tm ra cch gii
quyt. T nhin bn thy thang dng nhm ch! i khi vn
vn l ch bn quan st n t mt gc hp. Hy nhn t mt gc
khc, cch gii quyt s tr nn d d{ng hn, v{ khng cn l{
vn na.
}y l{ mt v d trong s C|c tr chi ph|t trin kh nng s|ng
to ca Eugene Raudsepp. Hy nhn bc v bn phi v hnh
dung bn cng ng trong phng nh vy. Bn c nhim v l
buc hai si dy treo trn trn nh li vi nhau. Cc dy nm v
tr m nu bn ang gi mt dy th tay kia khng th vi ti dy
kia. Cn phng ho{n to{n trng khng, v bn ch c nhng sng
kin trong u mnh m thi. Bn gii quyt vn th n{o }y?
H~y d{nh 5 pht trc khi c tip tm ra cu tr li. (Lu : ti
~ ni c}u tr li khng ch c mt, m c th c rt nhiu).
Phn ln mi ngi s ngh n vic L{m th n{o c th vi
c chic dy th hai? sau c gng tm cch lm cho mt dy
d{i hn. Nhng nhng iu ~ chotrong b{i to|n khin ta khng
th gii theo c|ch . Ni c|ch kh|c, chic thang ~ dng nhm
ch. Tuy nhin, nu bn x|c nh vn n{y l{ L{m th n{o si
d}y v{ mnh n c vi nhau? mt cch gii quyt khc c th
xut hin. Nu bn buc mt vt nh - chng hn, chic cha kha
hay chic nhn v{o u d}y v{ qung n u a nh mt qu lc,
bn c th tm c n trong khi vn gi c u dy kia trong
tay.
249

Bn ~ thy s thay i cha? Ln sau bn phi i mt vi mt
tnh hung y thch thc, hy nh nhn n di mi gc cnh v
x|c nh li vn nu cn. C th tt c nhng g bn cn ch l
mt s thay i trong quan im ca bn.
11.7. ng no
ng n~o l{ phng ph|p gii quyt vn c th p dng cho
c nhn hoc nhm ngi. N lin quan n vic ghi li nhng
tng t ph|t khng c |nh gi| g c.
iu da trn lp lun: c c nhng tng hay thc
s th phi c nhiu tng la chn. N tng t vi hc
thuyt trit hc cho rng nu bn chp nhanh ht mt cun phim,
c th bn ch c c vi kiu nh p v khng th trnh c
nhiu nh xu. Vn l, khi bn ang chp nhanh, bn khng bit
nh n{o p, nh no xu. l{ l do ti sao bn phi chp cho
nhanh v{ khng |nh gi chng ngay, vic sau.
Phng ph|p ng n~o c bit c hiu qu trong cc t nhm
v hiu ng tch ly ca mi ngi c kch thch t s sng to
ca tt c nhng ngi khc. Phn ln chng ta, khi ngh n
phng ph|p ng n~o, thng hnh dung ra cnh tng trong
mt phng hp c rt nhiu ngi ngi quanh bn v pht biu
kin, c mt ngi ng vit ht ln mt tm bng. Bn cng c
th t ng no mt mnh v ghi li cc kin bng phng ph|p
tp hp nh ~ ni nhng phn trc ca s|ch. Phng ph|p
250

tp hp cho php bn thy c s lin tng gia kin ring
ca mnh v kin da trn tng ca ngi khc.
Ti thy nhng t giy trng ln dng rt hay trong phng
php tp hp - ng n~o n{y. H~y x|c nh vn hoc ti ca
bn cho r r{ng, sau vit ra t hoc cm t trng tm v gia t
giy v khoanh trn li. Tip tc, c|c tng bt u tun ra.
Mi tng xut hin, hy vit li ngay v khoanh trn, ni n vi
ti trng tm hoc vi t khoanh trn ~ ny sinh ra n.
Quan trng l phi tha nhn mi tng u l nhng tng
hay, chng c gng go n }u cng khng vn g. Trong thc
t, bn ng nn b qua nhng c|i gng go, v ci mi thc s
thng khng th thy ngay t c|i nhn u tin.
Hy c s lng ~! Khi ngh rng mnh ~ vit ra tt c nhng
g c th ngh c, hy c gng tm ra thm nm tng na.
Buc no ca bn phi vo nhng lnh vc mi. l{ mt cch rn
luyn rt tt v c th gip bn tm ra gii ph|p m{ trc cha
ai ngh ra c.
11.8. ng no v tng lai

Hnh dung v tng lai l{ mt trong nhng c|ch suy ngh s|ng
to quan trng nht. Hin ti l nguyn liu th xy dng nn
tng lai. D kin iu g s xy ra, o|n trc xem nhng tham
bin no s hnh th{nh tng lai }y l{ b{i tp cui cng v t
duy sng to.
251

500 nm trc, ngh s v i v c tm nhn xa trng rng
ngi Leonardo da Vinci ~ ph|c tho ra nhng tng ca ng
v cc loi my bay v -t, trc thng v{ sng m|y. Ta bit rng
nhng tng n{y ~ tr thnh hin thc, nhng chng ta khng
bit chnh xc lm cch no ng li c th d o|n c hin thc
ny. Gii thch duy nht ca chng ta l{ ng ~ s dng thng tin
~ c sn thi v{ to ra nhng bc t ph v t duy v{o
nhng lnh vc cn cha bit. ng tip nhn thng tin, tng hp v
sp xp li thng tin, sau a ra nhng kh nng khng c
mi ngi trn th gii hiu v tha nhn cho n hng th k sau
khi ng qua i.
Ti din {n Learning Forum, cng ty m ca Supercamp t
chc mt cuc hp vision meeting thng nin trong nhng
ngi l~nh o cng ty lp k hoch hot ng trong tng lai.
Khu hiu ca mt cuc hp gn }y l{: ng n~o cho tng lai.
Trong phin hp ny, nhng ngi tham gia ~ a ra mt s kch
bn cho tng lai v{ hi: iu g nu? (What if?). Bc Mt ca
qu trnh tp trung vo cc tnh hung trn th gii, v{ bc Hai
mang hnh nh th gii v vi Din {n Learning Forum.
Chic cha kha ca tin trnh ny l mi thnh vin trong
nhm phi tha nhn mi t tng vi tnh cht l nhng hin
thc cn tim n v{ a ra nhng cu hi m v cch thc mi t
tng t|c ng n cng vic nh th no.
iu g c th xy ra, chng hn, nu h thng trng hc trn
khp nc M hot ng theo mt lch trnh quanh nm. Kt qu
s ra sao nu cuc khng hong trong gio dc cui cng li nh
252

hng n cng vic kinh doanh ca c nc M n mc m mi
doanh nghip u phi t m nhn vic {o to nhn cng cho
mnh? iu g s xy ra nu tt c c|c UFO cng n t mt lc?
(ng vi ci - iu c th xy ra). iu g na nu thng tin
c th np vo no chng ta ging nh m|y tnh? Nu tui th con
ngi ln ti 120 nm th sao? Nu c cc thuc a trn v tr v
gio dc thc hin qua v tinh? iu g na nu in thoi trn
t (car phone) c s dng rng r~i nh v tuyn truyn hnh?
Mt s kch bn c v nh sp xy ra khin chng ta phi sa
i k hoch chin lc 10 nm cho ph hp. Mt s kch bn li
rt vin vng, rt bun ci. Tuy nhin mi chng ta u bit rng
nhng tng k quc c th to ra mt cuc cch mng ln. (Hy
nh rng, c|ch }y khng l}u lm, nhng th nh m|y tnh, m|y
fax, in thoi di ng cn l{ tng k quc).
D tnh mt cch sng to v tng lai l bin i nhng cng
vic bnh thng thnh nhng hot ng tin phong. V nu nh
c mt cng thc n gin c th tr th{nh ngi i tin phong,
th s l:
Hin ti + Nhng tng k quc = Tng lai
253
11.9. V ln pha no phi ca bn

Ned Herrmann l mt chuyn gia nghin cu v cch thc no
hot ng sng to nh th n{o, ~ thit k v ch do nhiu phn
xng t duy (thinking workshop) s|ng to cho nhng cng ty
nh GE, Shell, IBM, Du Pont v{ AT&T. Khi ang thc hin nghin
cu i vi ph}n xng u tin, ng thy nhiu thnh vin hi
ng qun tr c th b thuyt phc rng h chnh l nhng ngi
sng to nu nh h c dy v. V Ned tin rng bc u tin
pht huy kh nng s|ng to ca mi ngi l thuyt phc rng h
thc s l nhng ngi sng to, ng kt hp cng vi Betty
Edwards, tc gi ca cng trnh V ln pha no phi, hng dn
cho nhm k s ht nhn s dng n~o tr|i v. l{ mt th
nghim rt thnh cng.
S dng phng din tinh thn khi nhn hn l{ nhng k
thut hng dn ngh thut truyn thng, bn cng c th v
c!
11.10. Hng dn tp v
Tm mt t giy trng tinh, khng c dng k v mt mu bt
ch. Bt mt loi nhc th gi~n nh nhc Baroc ca Pachebel,
Handel, hoc Corelli. Gi hy nhn vo hnh v bn phi mt lt.
(ng lt ngc cun s|ch, v nh vy s chuyn no bn sng ch
no tri, bc v l mt hot ng ca no phi). Hy xem cc
dng khp vi nhau nh th no v chng lin quan vi cc mp
giy ra sao. ng thi cng ch n khong }m trong bc v 254

l{ khong bn ngoi ca hnh nh thc. Nu bn cn cha r ti
nh ni g }y, th h~y gi tay ln ch sng ca ca s v nhn
mi th xung quanh n. y l ci chng ta gi l khong m.
Khi bn bt u v bc tranh, c gng ng ngh n cc dng
k - ch di chuyn t dng n n dng kia, ch n cc khong
trng, s quan h v cc lin kt. Hy dnh thi gian thoi m|i
hon thnh bc v.
Khi ~ v xong, hy xoay bc v ln. Bn s rt ngc nhin v n
rt hay. V sao li nh vy? C th v hnh nh ngc ~ nm n~o
tri mang tnh phn tch v ph bnh ca bn vo mt vng lp,
tm thi th hin khng li trong khi no phi li c s h{i hc
i vi n.
11.11. Nhng mo nh trong t duy sng to

Hy nh li nhng th{nh cng trc }y ca bn, c ln ln nh.
Nu bn tng thnh cng (v tt c chng ta i khi ~ th{nh
cng trong cuc i), bn bit bn c th lp li iu mt ln
na. Hy nhc nh bn v iu ny mi khi phi i mt vi mt
thch thc mi.
Hy tin rng hm nay c th l mt ng{y t ph
Bt u mt ngy mi vi nim tin iu g c th xy ra lm
thay i mi th. Nh vy, nu nh c iu g thc s din ra,
th i mt bn cng sn s{ng n nhn.
255

Rn luyn c sng to vi nhng tr chi tr tu
B no, ging nh nhng b phn khc trn c th, hot ng
tt nht trong iu kin. c nh vy c mt s gi sau }y:
Ngh ra c|ch s dng mi i vi nhng vt c.

Nhn vo cnh tng t cuc sng thng nht v vit ra
cu chuyn chi tit v nhng s kin c th ~ dn n
chng
Gii ch hoc nhng tr chi kh|c v t ng
S dng php n d m t iu g vi mi ngi
Ngh ra nhiu c|ch din t mt vic
Xem ti vi nhng tt m thanh v c gng o|n xem ngi ta
ang ni g.
Bn cng c th lm theo mt trong s nhng cun s|ch hng

dn c|c tr chi v tr tu c bn trn th trng.
Lun ghi nh tht bi l m thnh cng
Nhiu nha khoa hc v nh sng ch ni ting nht trn th gii
phi qua v s ln tht bi trc khi tm ra mt gii php c hiu
qu. Hy sn s{ng n nhn nhng tht bi i n thnh cng.
Hy nm bt nhng gic m v{ hnh nh tng tng
Nhiu khi, nhng gic m v{ hnh nh tng tng l sn phm
ca nhng suy ngh trong tim thc khi mun tm ra cch gii
quyt vn . H~y tin tng chng d c v chng n nhp g bi v
nhng tng vu v c th dn n nhng gii php mi l, thm
ch mang tnh cch mng.
256

Hy tn hng cuc sng vui v
H~y chi i! Nh vy a tr trong con ngi bn c dp tri
dy v c ci nhn trong tro. Bn cng s sng to hn nu cuc
sng ca bn cn bng tt gia cng vic v{ vui chi.
S dng kin thc t nhng lnh vc khc
Khi lm vic vi mt tnh hung y thch thc, hy nhn vo
nhng lnh vc khc trong cuc sng ca bn v c gng nhn vo
nhng im tng t. C th bn s tm c iu g c t|c
dng i vi vn m bn ang gp phi.
Quan st tnh hung t mi pha
Hy hnh dung bn ang ng pha di nhn ln, t trn
nhn xung, t sau ra trc, t trong nhn ra, v t quan im ca
tt c nhng ngi c lin quan. L{m nh vy s gip bn quan st
tnh hung t nhng ca s mi v nhn thu bn trong tm ra
c cch gii quyt sng to.
Xa ht mi gi nh trong u bn
Nhng gi nh c th che khut cc gii php. Ta gii c}u
ny nh: Mt vin s quan cnh st ra lnh cho chic xe vt qu
tc dng li. Khi vin s quan bc ti bn chic xe vt qu
tc , anh ta nhn thy c 6 v chai bia rng ln lc trn s{n xe,
sau ch ngi ca ngi li.
Anh ~ ung khi n{o? vin s quan hi.
Khong mt gi trc li xe tr li.
Khi xt nghim nng cn trong mu, li xe khng b lm sao.
Vin s quan vit v pht v li vt qu tc v{ cho l|i xe i. Ti
257

sao? H~y suy ngh mt l|t trc khi kim tra cu tr li cui
chng.
Thnh thong thay i v tr ca bn
Nu bn ang ngi bn bn, hy ra ngoi v nm xung bi c.
Hoc nu ang trong phng hp vn phng, h~y i ch cho
ngi khc hoc ng dy. Thay i v tr lm thay i gc nhn s
vt ca bn, c th dch chuyn cng c th kch thch s chuyn
bin v tinh thn.
Tr li: Bia l mt s tng dn (Beer is one of a growing number)
c sn xut khng c cn. Bn c coi bia l th c cha cn
khng?
258

Ti bit, ti bit
c v{ |nh du vo cc xem bn c hiu r khi nim khng:
o
o
o
o
o
o
o
Ti bit ti c th t duy mt cch sng to.

Ti bit sng to l qu trnh ca c b no.
Ti bit c qu trnh tm ra cc gii php, t khi t nn
tng cho n khi chng thc s c tc dng:
1. _____________________________________________
2. _____________________________________________
3. _____________________________________________
4. _____________________________________________
Ti bit rng c lc mnh khng lm g c trc khi n
c vi nhng t tng ln.
Ti bit cch s dng t duy kt lun logic t c mc
ch.
Ti bit c|ch suy ngh vt ra ngoi h t tng ca mnh.
Ti bit mnh khng th tm c gii php cho mi vn
trong cuc sng.
259
12. TO BC TIN B VT BC TRONG HC TP
Bn c bit:
Vic xem qua t liu n}ng cao |ng k kh nng ghi nh v

nhn thc?
Vic tip cn gn hn vi cc d n, cc lp hc, hoc cc giai
on trong cuc i l mt qu trnh quan trng t c
thnh cng?
Gi }y bn ~ bit rng tt c mi ngi, k c bn, u c

tim nng rt ln - kh nng tim n ca mt thin ti. Tr tu ca
bn hon ton khng gii hn kh nng hc tp - c by gi v
trong sut qu~ng i cn li ca bn. Nu bn c th chp nhn
iu ny v tm thy trong con ngi bn ng c theo ui nhng
mc ch cao nht, bn s c c mt cuc sng c nhn ht mnh
v s bo m v ti chnh.
Chnh v vic hi tng l mt cng c quan trng ghi nh v
cng c t liu hc tp ca bn, nn n ch ph hp ta s dng
chng n{y nhm im li v phn hi nhng thng tin trong
sch.
Trong Chng 1, ta bt u bng vic nh ngha hc tp siu
tc vi tnh cht l{ nhng tng t|c l{m chuyn i nng lng
thnh kt qu huy ho{ng. i vi hc vin nh bn, iu ny c
ngha l{ bn c kh nng cm nhn cm gic m p thoi mi, cm
To bc tin b vt bc trong hc tp
gic hnh phc khi mi nng lng ca bn c chuyn thnh
nhng gii php thnh cng.
Phn ln mi ngi s ng vi bn rng x hi phng T}y
v c th gii ang giai on thay i rt nhanh - c v cng ngh
v v thc tp th. Trn con ng pht trin c rt nhiu tnh
hung tin tho|i lng nan m ton cu phi gii quyt, v trong
mi chng ta u c kh nng t ti nhng t ph v tr tu, t
a ta n vi cc gii php.
C l l do ca s bt ha v chia r trn th gii ngy nay l
hin tng chuyn mn ha ngy cng cao. Mi mt b phn dn
c c xu hng tp trung v{o lnh vc tinh thng v h t tng
ring ca mnh. Mt s ngi cho rng hin tng ny l cn phi
c v cn thit v lng thng tin sn c ngy cng ln. Vi nhiu
th cn phi bit nh vy, th mt c| nh}n n l ch c th hy
vng bit r c mt phn rt nh m thi. Nu nh iu l{
ng, th ta s thy rng vn hiu c s lin kt ca mi vt
ngy cng tr nn quan trng hn.
Vi rt nhiu thng tin c sn, th mi c nhn ch c th hy vng
bit r c mt phn rt nh v vic hiu c s lin kt gia
mi vt mi l quan trng
Nm 1619, mt nh trit hc v ton hc ngi Php, Ren
Descartes, tng ni rng: Ti bt u hiu c cc nn tng ca
mt khm ph th v tt c cc ngnh khoa hc u c s lin kt
vi nhau nh mt chui mt xch; khng mt ngnh no c th
nm vng hon ton nu khng c ng thi a vo bch khoa
261

to{n th. (ng dng t B|ch khoa to{n th }y khng c
ngha l{ ch mt b sch, m ch ton b tri thc ca lo{i ngi).
tr thnh nhng ngi c kh nng hc tp siu tc, ta phi
c kh nng x l thng tin theo hai cch: hp th tt c c|c on
t liu cng mt lc v vi hiu bit ring ca mnh x l tng
phn nh bit r nhng phn nh c ngha nh th no
trn mt quy m ln trong s lin h vi nhng yu t khc.
Thng thng, mi ngi thy d hc mt cch ny hay cch kia
hn (}y l{ mt chc nng ca phng ph|p hc), nhng iu
quan trng l phi thc hin c c hai.
Kh nng thch th vi vic hc v hc mt cch thoi mi s
a bn n nhng lnh vc quan tam mi y th v. V trong
mi lnh vc mi bn s thy c rt nhiu i l ln hp n
khm ph ra mt iu rng bn s rt bn rn, s hc mi, s mi
t m vi nhng iu rc ri ca th gii chng ta. Phn thng
cho cuc i sau nhng thch thc v{ kh|m ph| ra c nguyn
ca chnh mnh l bn s ngy cng tr nn c gi tr hn trong
con mt ca cp trn, cp di v nhng ngi xung quanh. Thnh
cng ca bn c{ng c bo m hn; vi mi mt tri thc mi,
bn hiu thm v th gii v cch thc m n tn ti.
Nu bn nghi ng khng bit liu bn c trang b tr tu cn
thit tr thnh mt ngi c kh nng hc tp siu tc, th hy
nh rng no b ca bn v mt sinh l tng t vi no b ca
nhng ngi c coi l{ thin t{i nh Albert Einstein, Wolfgang
Amadeus Mozart, v Leonardo da Vinci. iu n{y c ngha l{ chnh
b no ca bn cng c th v i tng t nh n~o ca nhng
262
ngi c kh nng t duy vt tri; bn ch cn phi hc cch dn
dt n n vi s v i ring ca mnh.
Nh bn ~ c Chng 2, kh nng hc tp ca bn c
quyt nh bi s lng c|c tng t|c gia cc neuron trong no
b. Bn nhn c cng nhiu s kch thch thn kinh, th s phn
nhnh xy ra cng nhiu gia c|c neutron, nh vy c{ng l{m tng
kh nng lin kt gia chng. Do , iu c bit quan trng l
phi t th hin mnh trong nhng hnh thc kch thch khc nhau
v lin tc i mi nu nh bn mun tr thnh mt ngi c kh
nng hc tp siu tc. Hy bc l vi nhiu loi hot ng khc
nhau, v{ thng tin cng quan trng trong vic gi s cn bng kh
nng gia bn cu no tri v phi.
Cch bc l ny l mt hnh thc ch ng hc tp, n c ngha
l t nhn trch nhim v trnh hc vn v cuc i ca mnh
bng cch ch ng tm kim tr thc v kinh nghim cn thit.
Ch ng hc tp cng c ngha l{ ch ng tm kim ng c cho
mnh. i khi bn phi t to ra ng c cho mnh bng cch gy
hng th trong mt mn hc - bng c|ch n{o gn n vo cuc
sng thng ngy ca bn bn d dng nhn thy li ch ca n
ngay c khi nhng ngi khc c th ch m h nhn thy n.
Mt c|ch gy hng th trong cng vic l hy t ni vi
chnh mnh: N }y ri!. Nh ~ c hc Chng 3, nu bn
c th thc hin mt vic trn tc nht hoc mt tnh hung khng
th chu ng ni v dnh cho n 100% s ch cng nh nhit
tnh ca mnh, bn s d dng tr thnh ch nhn ca N }y
ri!. H~y chuyn lng nhit tnh sang vic hc v luyn tp
263

nhng k nng trong cun sch ny, v bn s nhanh chng tr
thnh mt ngi c kh nng hc tp siu tc.
Kh nng s dng cc k nng hc tp ca bn s c m rng
hn rt nhiu nu c mt th|i tch cc ngay c khi bn cm
thy bn ang sa ly vo nhng chi tit v vn cn gii quyt,
ngay c khi bn thng xuyn b vp ng~ trn con ng tin n
mc tiu Bn chi c th ngi phch xung v t ni vi chnh mnh:
Mnh s chng l{m c g c trong trng hp c th bn
khng lm vy - hoc bn c th t nhc nh mnh rng trn sut
qu~ng ng di th sai lm mt cht cng l{ mt kinh nghim hc
c, n s dy cho bn i iu c th tm ra c|ch t c
mc tiu c th. Mi tri thc, d nh nhoi n }u, rt cuc cng
c th gip bn i n ch ca mnh. Thm ch kt qu cn ln
hn, nu nh t nhng kinh nghim bn c th n vi nhng
mc tiu kh|c cha d nh trc: Chng 4, chng ta ~ nh
ngha cho vic ny bng mt thut ng tht bi = s phn hi.
Cch bn ni vi chnh mnh l quan trng nht hy to ra
nhng thng ip c tnh cht tch cc i vi mnh. S tiu cc
thng mang tnh hy hoi, ngc li tnh tch cc lun tip thm
nng lng cho chng ta. Mi trng gia nh v{ ni l{m vic
thng l nhng ni l tng bt u xy dng c|c quan im
tch cc.
Nhng mi trng vi m ng{y c th l nhng nn tng vng
v{ng bn can m bc vo th gii rng hn, hay cn gi l
mi trng v m. Chnh v vic bn i mt vi cc thch thc
bng mt th|i tch cc l rt quan trng, nn mi chi tit trong
264
khng gian hot ng c nhn ca bn c th c nhng gi tch
cc v lm cho bn cm thy yn t}m hn, thy mnh c gi tr
hn. Supercamp, chng ti rt ch xy dng loi mi trng
n{y cho sinh vin, v{ cng l{ c|i bn c th xy dng cho mnh.
Chng 5 gi cho bn nhiu c|ch lm vic ny.
Mi ngi u c mt phong cch hc tp ring c th s
dng hiu qu trong nhiu tnh hung. iu quan trng l gi
c cn bng trong c|ch lnh hi thng tin cng nh trong c|ch
sp xp v x l thng tin. Nu bn c th gii m cch hc ca
nhng ngi xung quanh nh v con, cp trn, cp di v{ ng
nghip ca bn, th kin thc c th lm nn nhng iu k diu
trong giao tip v quan h vi nhng ngi ny.
12.1. S dng cc k nng

Nhng iu c trnh b{y trong s|ch n{y n gin ch l cng
c. Cng ging nh nhng cng c khc, t chng khng th lm
nn iu g; m bn phi s dng chng. Bn c th v chng vi
nhng dng c trong mt ga-ra -t hay trong mt xng th. Mt
s dng c s dng n gin nhng rt hu ch, nh chic tucn-vit. Mt s dng c kh|c, nh chic ca, c l khi dng cn i
hi bn phi ch v tp mt cht trc khi s dng thnh tho
v hiu qu. Chng hn, trong chng hng dn c|ch c ny,
vic hc cch s dng ngn tay khi c cng ging nh vic hc
cch s dng tuc-n-vit, mt khc, c th so snh vi vic s
dng ca.
265

Nu bn bit li xe bng hp truyn ng bng tay, c th bn
vn nh mnh ~ cm thy lng tng nh th no khi mi bt u
hc cch s dng n. T chi ca bn dng nh hot ng theo
nhiu hng kh|c nhau, phi hp c mi c dng cn phi
rt ch , n mc c th bn khng l{m c vic g khc cng
mt lc, nh ni chuyn vi ngi khc. V gi }y bn ~ c th
lm tt c vic thm ch khng cn ngh g. Bn thm ch c
k nng ng thi va ni chuyn in thoi di ng, va
ung c ph, va li xe xung dc r vo mt gc ng.
Bn c th s dng thnh tho nhng k nng nu trong
sch ging nh hc k nng l|i xe bng hp truyn ng, bin n
thnh bn tnh th hai ca bn.
12.2. Nhng mo nh
Sau }y l{ mt s mo nh trong mi chng gip bn nhanh
chng c c phng ph|p hc tp siu tc.
Hy tm li ch trong mi vic
Hy bin mi vic th{nh tr chi, nu c th.
Hy t khuyn khch mnh
Hy t tr chuyn vi bn thn vi quan im tch cc v trnh
nhng ngi thng cho bn bit cc thng tin phn hi tiu cc
khng cn thit. Hy trnh by li thng tin phn hi tiu cc theo
cch tch cc nht c th. Chng hn, thay v a ra mt nhn xt
tiu cc mang tnh c nhn, hy nh thm, , chc l anh ta phi
266
c mt ngy tht ti t mi ni nhng iu nh vy vi mnh. H~y
tin rng bn c th t c nhng mc ch ca mnh, v nu bn
tin tng, bn s thnh cng.
Hy to ra mt phm vi an to{n cho chnh mnh
Hy to ra phm vi an to{n cho mnh, u tin l{ trong gia nh,
v dn dn m rng n vn phng l{m vic, khu vc ngoi tri,
ging ng, nhng tnh hung ngoi x hi, H~y tin tng bc
ra ngoi phm vi an to{n, v }y l{ iu buc phi m rng. Bc
li v{o trong lnh hi thng tin mi v cng c nng lc ca bn.
Hy thc c phong cch hc ca mnh
Hy thc c phong cch hc ca mnh trong mi tnh
hung. Hy c nhng iu chnh gip mnh hp thu d liu u
v{o v{ gip ngi khc hp thu d liu u vo ca bn.
S dng mt hoc c hai phng ph|p ghi chp
S dng mt hoc c hai phng ph|p ghi chp bn ~ hc
c (Lp bn t duy v{ Ghi chp TM) trong mi tnh hung c
th. Bn c th chp nhn chng vi bt k l do g m bn thy c
th t bt vit. }y l{ nhng k nng dng ca; cng vi vic
luyn tp bn s thy ng{y c{ng yn t}m hn v nhng k nng
ny, s thy chng rt hu ch.
Coi cng vic vit lch l mt hot ng vui v
Coi vic vit lch l mt vic vui th, trong mi c nhn c ti
nng vit, v nh rng bn c rt nhiu c|ch vt qua c s
b tc ca ngi vit v vit mt cch sng to.
267

Hy hiu r tt c cc tc c kh|c nhau
Hy hiu r tt c cc tc c v thay i tc c ca bn
theo cng vic sp ti. Thng xuyn luyn tp k nng c nhanh
hiu k bi }y cng l{ mt k nng dng ca gip bn tp trung
v luyn tp nhiu ln trc khi t ti mc thnh tho.
Hy t nh mnh lun c c hi suy ngh s|ng to trong mi tnh
hung
Hy t nh mnh lun c c hi suy ngh s|ng to trong mi
tnh hung, sau c gng thc hin ng nh vy! Lc u c th
cm thy hi cng thng, nhng c{ng luyn nhiu, bn cng thy
t nhin hn. Dn dn, mi ngi bt u coi bn l mt ngi
sng to v{ chnh nhng cch nhn nhn s tng cng thc
t nhn thc v bn thn ca bn, iu ch cng lm cho bn tr
nn sng to hn m{ thi.
nng cao kh nng ghi nh, cn ch s dng cc k nng
ca bn
Quan trng nht, vic hc ca bn nn l mt kinh nghim tt.
Vi li suy ngh tch cc v t rn luyn nhng k nng thc t,
bn ang to ra mt s chuyn bin v t duy, to iu kin
bn gp phn l{m thay i th gii. Hay t trang b cho mnh cng
nhiu tri thc cng tt. V{ h~y cho nhng tri thc ta sng.
Nh s dng cc k nng ca bn
&
Nh phi vui v
V khi bn thnh cng...
Xin chc mng!
268
PHNG PHP
HC TP SIU TC
Khi dy nng lc tim n trong bn
Nguyn Th Yn, Hin Thu dch
T|c gi: Bobbi DePorter & Mike Hernaki

Dch gi: Nguyn Th Yn, Hin Thu
Nh{ xut bn: Tri Thc
Nm xut bn: Qu I/2007
Kh s|ch: 15 x 23cm, in 1000 bn
----------------------------------------------|nh m|y (TVE): Duyhoa83, Annsuri,
Alex_r, Linh12a4, Nhoclienxo
Bin tp: Annsuri
Ngy hon thnh: 02/2009
Trnh by bn ebook n{y: kaufmannh2
www.e-thuvien.com

Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phuong Phap Hoc Tap Sieu Toc

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bobbi DePorter & Mike Hernaki

Phng ph|p hc tp siu tc

Bobbi DePorter & Mike Hernaki

Nh xut bn Tri Thc

Tc gi: Bobbi DePorter & Mike Hernaki

1. NGHIN CU LI PHNG PHP HC TP

1.1. IU K DIU CA SUPERCAMP

3. SC MNH CA WIFIM IU NY C NGHA G I

4. TO KHUNG CNH HC TP: MI TRNG HC TP

5. GI THI CHIN THNG: BN S LM G NU BIT

6. KHM PH PHNG PHP HC CA BN

6.1. CHN PHNG THC HC: NHN, NGHE, HAY NG LC?

6.8. CN BNG HOT NG CA B NO

7. K THUT GHI CHP CNG NGH CAO

7.1. TI SAO PHI HC CCH GHI CHP

8. VIT VI LNG T TIN

9. HY LM VIC VI TR NH DIU K CA BN!

9.1. PHN BIT GIA TR NH V HI C

10. NGHIN CU KH NNG C HIU

10.1. PHT TRIN KH NNG C NNG SUT!

11. T DUY LOGIC V SNG TO

11.1. THNG TIN: NGUYN LIU TH CHO S THAY I

11.4. CM GIC TH NO KHI SNG TRONG CM GIC CA BN?

12. TO BC TIN B VT BC TRONG HC TP 260

Mt cun sch qu gi xut hin ng lc v{ hn hn mi cun

~ bao gi bn cm thy chn nn v vic hc hnh qu vt v

1. NGHIN CU LI PHNG PHP HC TP

Nghin cu li phng ph|p hc tp

Phng ph|p hc tp siu tc

Nghin cu li phng ph|p hc tp

1.1. iu k diu ca Supercamp

Phng ph|p hc tp siu tc

Nghin cu li phng ph|p hc tp

1.2. Con ng dn ti s thnh cng

Phng ph|p hc tp siu tc

Mt trong nhng iu m cc bc ph huynh than phin vi

Nghin cu li phng ph|p hc tp

Phng ph|p hc tp siu tc

1.3. Nguyn tc 80/20

Nghin cu li phng ph|p hc tp

1.4. Phng php hc tp siu tc

Phng ph|p hc tp siu tc

Nghin cu li phng ph|p hc tp

Phng ph|p hc tp siu tc

Nghin cu li phng ph|p hc tp

Phng ph|p hc tp siu tc

Phng ph|p hc tp siu tc

2.2. Mi phn ca b no u m nhim cc chc nng

Phng ph|p hc tp siu tc

2.3. Thi gian v mc pht trin tr tu

Nhng cu trc thn kinh thp hn phi c pht trin

Hy nghin cu cc mc thi gian pht trin tr tu di }y:

Phng ph|p hc tp siu tc

Phng ph|p hc tp siu tc

Phng ph|p hc tp siu tc

2.4. No phi, no tri

Phng ph|p hc tp siu tc

Phng ph|p hc tp siu tc

3. SC MNH CA WIFIM IU NY C NGHA G I

Ti sao bn nn c chng n{y? Bi v bn s:

Hc c ng c thc y bn th}n t c nhng

Trong cuc sng, trc khi lm bt k mt iu g, bn u c

Phng ph|p hc tp siu tc

Nu bn vng dy khi ging lc , c ngha l{ bn ~ tm