MUC LUC

PHN MT CHM SOC KHI BE B BNH................................................................................. 2

PHN HAI NHNG VN CO LIN QUAN TI TNG PHN THN TH ................... 17
I. U ............................................................................................................................................ 17
II. NHNG VN CO LIN QUAN TI C .......................................................................... 30
III. NHNG VN CO LIN QUAN TI NGC ................................................................... 35
IV. NHNG VN CO LIN QUAN TI PHN BUNG........................................................ 46
V. NHNG VN CO LIN QUAN TI TAY, CHN, XNG............................................ 63
VI. NHNG VN LIN QUAN TI B PHN SINH DUC VA BAI TIT ........................ 73
VII. NHNG VN LIN QUAN TI DA .............................................................................. 80
VIII. NHNG HIN TNG LIN QUAN TI SC KHOE .................................................... 95
IX. TAI NAN .................................................................................................................................120
X. CAC BNH KHAC TRE EM ...............................................................................................131
XI. LY THUYT VA PHNG PHAP ........................................................................................146

PHN MT
CHM SOC KHI BE B BNH

Be b bnh - Ban cn phai lam g ?

Vic u tin la quan sat Be ky noi cho bac s bit nhng
triu chng cua bnh. V bn con, nn cac ba me d nhn c
ngay s thay i bt thng qua net mt, tnh tnh, s hoat ng
cua con. Th du ban nhn thy da cua Be b mn o chiu qua. Cn
phai noi bac s bit, v sang nay, khi bac s co mt th da cua Be
co th lai bnh thng ri.
Sau khi bac s v, ban cn phai tip tuc theo doi s chuyn bin
cua bnh va thc hin nhng li ch dn cua bac s cha bnh
cho Be.
S co mt cua ngi me bn con, gop phn khng nho ti vic
tr bnh cho Be v ngoai phn cho con ung thuc theo n cua bac
s, con co ting noi, nu ci va ban tay cua ngi me, lam cho Be
cam thy yn tm.
1. NHNG DU HIU CUA SC KHOE

A. Khi be khoe manh

- Trong lng cn cua Be bnh thng.
- Net mt ti tnh, mt sang. Khi b Be, ban cam thy ma Be
cng, mat.
- Be to ra vui ve, ham chi, chu y ti moi ngi va moi vt
chung quanh.
- Be n co ve ngon ming, ngu yn gic. Phn bnh thng.
B. Khi be bnh
- Be sut cn.

- Net mt tai, mt qung khng co anh mt.

- Be ngm ngon tay khi ngu, gic ngu khng lu. Be khng chu
y g ti chung quanh.
- Be lun ca quy, git mnh, d quy khoc.
- Be kho ngu.
- Be khng chu n hoc n t. Khng chu ung hoc oi ung
bt thng (v cn st lam c th mt nc).
2. KHI NAO CN A CON TI BAC S

Nhiu ba me ngai a con ti bac s, ma ch ti gp bac s k

bnh cua con thi. V nhng triu chng bnh cua tre co th thay
i tng gi, nn vic k bnh nh vy cha u. T ho ti sng
phi, t i tt ti tnh trang c th b thiu nc nhiu khi ch co
mt bc.
Tre cang nho, cang cn phai a ngay ti bac s, mi khi chau
st, ho, nn oi, i phn long nhiu ln hay nhiu ngay. K ca nhng
triu chng nh bng nhin quy khoc ma khng ro nguyn nhn,
hay khng chu ung nc.
i vi cac chau a ln th co th nhn vao tnh trang tng quat
cua sc khoe, xem co iu g c bit khng. St cao cha chc a la
du hiu trm trong. Trai lai, hin tng au tng cn vung
bung, lai la iu cn phai chu y ma ch co bac s mi tm c
nguyn nhn va hng dn cha tr.
Tom lai, nu ban nh a chau ti bac s, hay chun b trc
tra li mt s cu hoi co lin quan ti chau v thn nhit, trang
thai phn va cac nhn xet khac cua ban v chau be. Cung nn noi
vi bac s rng chau co tip xuc vi ai cung co nhng triu chng
nh chau khng bac s suy ngh v mt s bnh ly lan. Trong
luc ch i, cha co bac s, hay chau ngh ngi, bnh tnh. Tranh
nhng ni n ao, nhiu ting ng. Khng nn cho chau dung bt
ky mt th thuc g nu khng c bac s hng dn t trc.
Nu chau st, hay cho chau ung nc.

3. NHNG CU HOI V VIC SN SOC KHI BE B BNH

- Be ang st co nn a chau ti bac s khng

Du chau be st cao, cung vn co th a i c. Ch phong
kham bnh, bac s mi co nhiu phng tin kham bnh cho
chau.
- Co cn choang chn (mn) cho chau khng?
Nu chau ang st, khng nn p thm chn v nh th se
lam thn nhit tng thm. Gi nhit phong t 20o - 22oC khng
gio lua, iu kin nh vy, chau ch cn mc mt b qun ao
ngu, rng, thoang la u.
- Cn sn soc th nao cho be d chu?
Cn phong cn thoang va u m. Nu lu khng m ca s,
hay chuyn chau be sang phong khac mt lat, trong khi lam v
sinh: quet nha, thay vai trai ging... Sau o, ong ca lai nu cn,
tranh gio, ri lai chuyn chau v.
Hang ngay, vn lau mt, c, ra tay, chn cho chau nh bnh
thng.
Ban co th tm cho chau nhng chu y pha nc nhit 37oC
va phong tm phai kn, khng co gio.
Trong sut thi gian b m, chau be nao cung mun co b hoc
me, ng, ba... bn canh. Vic nay lam cho Be thy yn tm va an
ui Be rt nhiu, mi khi Be b kho chu. Nu ngi ln khng co
iu kin gn Be, co th cho Be chi, sach co hnh ve mau
Be giai tr.
Khng nn Be nhn thy net mt lo lng, u su cua ngi
ln v bnh tnh cua Be.
- Cn lam g khi be ra nhiu m hi
Nu Be st va ngi m hi, th la tt. V o la phan ng
cua c th lam thn nhit ha xung. Nn lau kh m hi va thay
qun ao cho Be.

- Co cn bt chau nm tai ging khng?

Nu Be thy ngi mt, Be se t ng nm ngh. Nhng nu
Be khng mun nm, th khng nn bt buc. C Be ngi dy
hoc i lai trong phong. i tt (v) cho chau.
i vi cac chau b bnh cn phai cha tr lu hoc ang trong
thi gian phuc hi sc khoe, c chau chi bnh thng. Ch nn
tranh nhng tro chi lam chau b kch ng va khng cho chi vi
tre khac tranh s ly nhim.
- Ch n cua tre b bnh nh th nao?
Vi tre s sinh, nu chau khng b i tt, co th cho n nh
bnh thng; khng nn ep chau n va chu y cho chau ung nc
thm.
- Nu be b i tt, th ngng cho bu sa va cho n theo ch
ring (coi phn cac bnh tre em).
- Vi tre a ln, co th cho n sup, nc rau, chui nghin,
banh bt ct (banh m nng 2 ln), banh bch quy.
Nu chau co du hiu khoi bnh, dn dn tr lai ch n bnh
thng.
Chu y: Khng nn ep buc cac chau n
- Nu Be b st, hay cho chau ung nhiu nc ban ngay cung
nh ban m, v st lam c th cac chau thiu nc. chau d
ung, ngoai nc trng co th cho Be ung nc cam, nc chanh,
nc sup, nc rau, nc ng v.v...
Thng cac chau thch ung nc mat hn la nc nong. Hay
cho cac chau ung nc mat - nht la cac chau hay b nn oi. Nu
cac chau khng chu n th cac loai nc ng, sup, mt ong, nc
cm... cung co th cung cp cho cac chau mt t calo.
Gi gic sn soc nn nh th nao?
Nn t quy nh gi gic, th du vao bui sang va 5 gi chiu
ban se o nhit cho chau, lau ra mt, ngoay l mui, cho ung
thuc hay bi thuc. Vic sn soc co gi gic nh vy lam chau b
mt hn la phai iu tr lan man ca ngay.

Sau khi sn soc chau, ban nn ghi thn nhit o c luc sang,
luc chiu vao giy cung vi cac hin tng (nu co) nh: nn oi, i
tt, ho... chun b noi lai cho bac s bit, khi bac s ti thm,
hoc noi qua in thoai.
Nu bac s cho bit bnh cua be thuc loai ly lan
Nu Be mc bnh co th ly lan, phai cach ly Be vi cac tre
khac, k ca cac ngi ln ang co mang.
Chu y: Khng thuc trong tm tay tre em
Nhiu ngi thuc iu tr bnh cho cac chau gn ch cac
chau nm, tin s dung. Nh vy rt nguy him, nht la i vi
cac chau ang trong tui thy cai g la cung cho vao ming.
Thuc iu tr cung phai ung ung liu lng va ung luc.
Cac chau nho thng d b mau sc vin thuc, hoc v ngot
cua thuc hp dn.
4. MT VAI VN CHUYN MN.

o thn nhit hu mn nh th nao?

Ly ng o nhit a lau ra sach, vy ng mc thuy ngn
xung di 36oC ri bi mt t vadlin vao u ng.
i vi tre s sinh, t be nm nga, mt tay nm ly 2 chn
be gi ln, con tay kia ut t t phn u, co ng thuy ngn bn
trong va a c bi va-d-lin vao hu mn cua Be, ti gn ht
phn nay. Lam xong ng tac nay, tip tuc gi phn con lai cua ng
o trong tay.
i vi tre ln hn, tre nm sp ri ut ng o nhit t t
vao hu mn. Trong thi gian ng o trong hu mn, nh p
mn cho chau khoi lanh. Cn ng o trong hu mn, t nht la 2
phut.
Nu cac chau va chi ua xong, hay chau ngh ngi t nht
1 ting, ri mi tin hanh ly nhit . Cn chu y bi va-d-lin vao
u ng o va ut t t vao hu mn chau be. ng tac nay, nu

lam manh hoc vi vang co th lam xy sat bn trong hu mn va

chay mau. a co nhiu trng hp nh vy.
Tai nhiu nc, ngi ta ly thn nhit bng cach cho ngm
nhit k ming, hoc kep vao nach. Nhng cac cach o khng
chnh xac bng cach o hu mn.
Bt mach c tay th nao?
t ngon tro hoc ngon tro va ngon gia ln c tay cua Be,
phn gc ngon tay cai, khi Be nga ban tay, ban se thy nhp
p cua mach mau c tay. Tre cang nho, nhp p cang mau. tre
s sinh, s nhp p bnh thng trong 1 phut t 120 - 140 p. Tre
2 tui: 110 p/phut. Tre 6 tui: 60 - 80 p/phut. S nhp p nay
se cao hn bnh thng khi tre khoc, hay hoat ng manh.
Khi Be m, s nhp p se khng ging bnh thng v mach
p se yu hn.
Kham hong th nao?
i vi tre nho, cn phai co mt ngi th 2 giup sc th ban
mi kham hong cho Be c. Ngi nay b chau be trn long, cho
mt chau hng v pha anh sang, gi tay chn chau, chau ta
ngi vao mnh ri dung 1 tay n nhe vao tran chau u chau
nga v pha sau.
Ngi kham ngi pha trc chau be, mt tay lam Be m ming
ra, con tay kia dung cung 1 chic tha (mung) n li chau be
xung va bao chau ku : "a... a...". Nh vy, ban se nhn ro a-myan hong Be.
5. LAM G KHI BE ST?

Khng p hoc cho tre mc thm qun ao

Ch mc mt b qun ao ngu cho thoang. Khng p chn da
hoc len. Nu cn, ch p chn n (nh khn trai ging). Nhit
trong phong khoang 20oC la va.
Thuc thng dung
Hai th thuc thng dung tr st va ha nhit la thuc
aspirine (acide acetylsalicylique) va thuc paracetamol. Cn bac
s ch nh liu lng, nhng cach dung chung nh sau :

- Lng thuc tnh bng s vin thuc dung trong 24 gi phu

thuc theo s cn nng hoc s tui cua tre. Ban cn nh lng
thuc ti a c dung. Khng c cho Be ung qua lng ti a
o.
- Lng thuc nay c chia thanh nhiu phn ung thanh
nhiu t trong ngay. Th du: mi ngay ung 2 vin chia lam 4 ln,
mi ln na vin.
Mt s ngi ln pham sai lm la cho tre ung ht ca liu 1 ln.
Khi thuc ht tac dung, thn nhit cua tre tng cao t ngt gy ra
chng co git rt ang ngai tre.
- Mi th thuc co th c trnh bay di cac dang khac nhau
nh vin, ong goi, sir, vin t hu mn v.v... Khi dung, cn
bit ro mi vin, mi goi, mi tha... tng ng vi lng thuc la
bao nhiu? Nhiu thuc mang tn khac nhau nhng trong thanh
phn cung co aspirine hay paracetamol. Bi vy, cn oc cng thc
cua thuc khoi cho ung nhiu thuc cung tac dung.
- ASPIRINE co trong cac loai thuc mang tn khac nhau nh
Catalgine, Juvepirine, Aspegic v.v... Liu lng thng dung la
0,05 g/ngay cho 1 kg cn nng. Khng bao gi c vt qua
0,lg/ngay cho 1 kg en nng. Th du: mt a tre nng 12 kg, co th
ung trong ngay (24 gi) mt lng aspirine bng 0,05 g x 12 = 0,6
g. Lng thuc trn c chia thanh 6 ln ung. Mi ln ung 0,1 g
cach ln sau 4 gi, ngha la c 4 gi lai ung 0,1 g aspirine.
PARACETAMOL co trong cac thuc mang tn Efferalgan,
Dolipran. Liu lng thng la 0,02 - 0,03g (20 - 30 mg) cho mi
kilgam cn nng, trong 24 gi. Lng thuc nay cung c chia
lam 6 ln ung, mi ln cach nhau 4 gi.
Hin nay, cac bac s co xu hng cho dung paracetamol nhiu
hn la aspirine v paracetamol d c b may tiu hoa hp thu.
- Co th dung xen ke 2 th aspirine va paracetamol, 1 ln
aspirine, 1 ln paracetamol. Nh vy, se giam c lng thuc cua
mi th.
Phng phap ha nhit t bn ngoai
- Ngm nc: Nu dung thuc ri ma thn nhit vn cha ha
xung, co th tm cho chau be bng nc co nhit thp hn thn

nhit cua Be t 1 - 2oC, trong thi gian 10 phut. Co th cho chau

ngm nc 2 - 3 ln trong ngay.
Nhng, nu thy mt Be tai hoc ngi run phai b chau ra
khoi nc; choang khn va lau kh ngay cho chau.
- Chm nc a: ng nc a vao mt tui vai hay cao su ri
t vao gay, hoc nach, hang, co m mt lp vai hay len. Co th
lam nhiu ln trong ngay va thay nc a khi a tan ht.
Nu khng co nc a, p khn tm nc mat ln tran cung
c.
- Nho mui: Nu bac s a ch nh dung thuc nho mui co
khang sinh, hay dung dung cu bop - hut bng cao su, ra l mui cho
Be bng dung ch serum sinh hoc. Sau o, dung ng nho giot nho
thuc vao l mui cua chau.
Sau khi dung, phai ra ng nho giot bng cn 90o.
Trc khi dung thuc nho mui, thuc vao mt chen nc m
hm cho thuc m ln.
- Xng: nc nong vao bn tm hay mt chu ln ri pha
mt tha sup du khuynh dip hoc benjoin vao. Phong tm ong
kn hi bc ln khng b thoat ra ngoai. B chau be trn tay hoc
chau chi di san co trai khn. Khoac mt khn tm quanh
ngi Be, khng cn mc qun ao. M hi Be se ra nhiu. Hi nc
nong co du se thm qua da c Be th ht vao phi.
Sau khi Be ra m hi, qun khn quanh ngi ri b ra khoi
phong tm, lau kh ngi cho Be. Chu y khng Be b lanh khi ra
khoi phong. Phng phap nay rt tt cho tre em b st v au hong.
- Thut - Ly nc un si, ngui, nhng con m. Cho thuc
a c bac s ch nh vao nc. Nu ch mun cho Be c, cho
1/2 mung ca-ph thuc bicarbonate de soude hoc mt mung caph du -liu hay parafine nguyn cht vao nc khuy nc cho
thuc tan.
Dung ng bop hut nc ln bi trn u ng, bng vadlin, a
u ng t t vao hu mn ri bop nhe ng cho nc t t vao rut.
Khi nc a vao ht, rut ng ra va bop 2 bn mng Be cho kht lai
gi nc trong 2 - 3 phut, ri cho Be ngi b Be "i" ra.

6. MT S NG TAC CHUYN MN

p gac m: Theo s ch nh cua bac s, nu ban cn p gac

ln mt vt thng hoc cai nhot, ly mt ming gac ngm vao nc
m co pha cn 90o (pha 1 tha sup cn vao 1 bat nc). t gac ln
nhot va c 10 - 15 phut, lai lam lai.
t tay hoc vt thng: Vic u tin la ra vt thng. Ra
ky bng xa phong, khng t, cat hoc gai lai trong tht. Sau
o bi thuc sat trung, trc khi bng lai.
Dung bng dnh (Bng keo) - Cac loai bng dnh co sn gac va
thuc sat trung u co ban sn hiu thuc. Dung loai bng nay
cung phai thay hang ngay. Nu trong ngay, bng b bn, phai thay
cai khac.
Buc bng: Nu vt thng chay mau, cn ra sach, bi thuc
sat trung, p mt ming gac ln ri ly cun bng buc lai. Khng
c buc cht mau vn lu thng c phai lam sao ch co
vt thng khng v buc bng ma phng ln tm lai, va s thy
lanh.
Nu buc bng u, khi ngu bng khng b tut ra i cho
tre mt cai mu li hay mu ngu.
Nhng iu cn tranh: Khi chm nong cho cac chau bng cac
dung cu bng cao su, tui chm v.v... phai xem cn thn nut cua tui
co kn khng. Boc mt khn ngoai tui chm trc khi chm cho
tre. Co rt nhiu tre bi bong v chm. i vi nhng chau nho,
khng c dung cn, ru long nao hay ru bac ha xoa vung
ngc nu khng co y kin va s ch nh cua bac s.
Tim chch cho tre: i vi cac tre s sinh, ngi ta tranh
khng tim mng ma ch tim vao bp ui. Cng vic nay nn
ngi khac lam, b me ch nn ng bn canh d danh va an ui
chau ch khng nn lam ngi phu ta cho ngi lam au chau.
7. DUNG THUC CHO TRE

Be b st va ban cho rng chau b vim hong. Ln trc anh Be

cung b nh vy, va bac s a cho ung thuc. Loai thuc nay con
tha, vn trong tu thuc. Vy, co nn cho Be ung thuc ?

Khng nn!
V co nhiu th bnh khac nhau cung bt u lam cho hong
vim o. Nu ban cho chau ung thuc nh vy, khi cn kham bnh
iu tr cho chau, bac s se gp nhiu kho khn, v nhng triu
chng ban u cua bnh chnh a b thuc lam bin mt ri!
Trong khi cha co bac s, ban co th tr bnh cho chau nh th
nao?
Nu tre:
B s mui : Nho thuc nho mui (serum sinh hoc), dung vin
thuc t hu mn co thanh phn du thng, du khuynh dip.
B i tt nhe: Tre trn 6 thang: ngng cho ung sa, cho ung
cac dung dch chng hin tng c th mt nc (co ban sn hiu
thuc), nc ca rt, khoai ty nghin, chui nghin.
B tao bon: Dung vin thuc t hu mn hay du parafine.
B ho: Dung si r ho co thanh phn thuc thc vt va khng co
Codeine.
B git mnh, kho ngu: Nc hoa cam, loang.
B au bung: Ung t nc pha mt ong.
Ngoai nhng loai thuc va bin phap v hai trn, khng c
cho tre dung bt c thuc g nht la cac loai thuc khang sinh va
sulfamide, k ca thuc bi ngoai da. Cn tranh ca cac loai thuc nho
mui lam co t bao mang mui nh Privine, Tizine, Naphtasoline...
K ca thuc st aspirine cung khng c dung t do, khng co
s ch nh cua bac s.
Liu lngkhac nhau, tac dung khac nhau
Cn cho tre dung thuc ung liu lng, ung cach dung a
c bac s ch dn.
Nu tre khng chu ung thuc hoc ung khng u liu lng
do bac s ch nh, cn phai bao cho bac s tm cach iu tr khac.
V ung khng u liu, bnh khng khoi.

Cn chu y tun theo ung cach dung thuc: ung lam bao
nhiu ln trong ngay? Mi ln cach nhau bao lu?
Khng c t y tng liu lng thuc
Thuc ung qua liu se gy ng c, tajo ra nhng phan ng c
th nh mn o, phat ban, chng bung...
Thai cua ngi ln khi cho tre ung thuc
Khng nhng cn lam sao cho tre hiu rng phai ung thuc
khoi bnh, ma ngi ln cung phai tin nh th co thai cng
quyt vi tre. Mt a tre phai ung thuc se nhn vao thai
cng quyt hay lng l cua ngi ln tuy c ng x.
Tuy vy, nn giai thch cho Be hn la dung bin phap manh.
Khng bt buc nhng cung khng nn n. Nn noi du dang Be
hiu: vic ung thuc la iu khng th khac c! Tranh khng ep
ung thuc bng sc manh, v thuc du long hay rn, co th xung
theo ng h hp vao phi gy hu qua rt nguy him.
Cac bin phap cho tre ung thuc
Nu thuc vin, tan ra thanh bt ri trn vi nc ng. Nu
thuc co v ng, rt ng, nn pha vi mt qua co v chua hoc
mt, scla, chui nghin. Nu tre nhe ra, cn coi xem chau a
ung c bao nhiu cho chau ung thm ma khng qua liu
lng.
Tranh khng trn thuc vi cac thc n thng ngay cua Be
nh sa, sup v.v..., v nh vy, sau nay Be nhn thy sa se s,
khng chu bu na.
- Thuc trong vin bao khng nn ly ra v co th loai thuc
nay cn phai lot xung da day ri mi cho tan.
- Si r: Nhng thuc loai si r thng d ung. Trc khi ung,
nn lc u chai ng thuc.
- Vin t hu mn: Cn lam vin thuc t hoc ngm vao
vadlin trc khi nhet thuc vao hu mn tre. Sau o, gi mng tre
kht lai vai phut thuc khng b ri ra.

Thi gian cha tr

Be st 40oC, bac s cho ung thuc khang sinh. Hm nay, thn
nhit cua Be a xung ti 36o8. Vy, co cn phai ung thuc na
hay khng?
Vn cn phai ung thuc cho u liu lng. tr khoi bnh
bng thuc khang sinh, phai tip tuc dung thuc thm mt vai
ngay, du cac triu chng bnh a mt. Th du triu chng cua bnh
vim hong, hoc ho la st, khi ht st khng co ngha la a ht
bnh. Mun khoi dt bnh, phai dung thuc t 8 - 10 ngay. Nu
khng dung thuc u liu lng, co th b bnh tr lai.
8. TU THUC GIA NH

t tu thuc u
Tu thuc cn t v tr cao tre khng vi ti c va phai
co khoa. Tre nao cung thch m tu. Khi thy cac hp thuc lo thuc
nho xinh, tre nao cung mun m ra va nm th.
Nhng ng thuc aspirine va cac chai thuc an thn ma nhiu
ngi ln vn coi thng, lai thng la nhng thu pham gy ra
nhiu vu ng c nht cho tre em :
Khng nn tu thuc nhng ni m hoc nong.
Trong tu. thuc nn co :
- Bng, gac
- Bng buc, bng dnh (keo)
- Keo
- Kep
- ng thut
- 1 lo serum sinh hoc
- 1 bnh thuc sat trung

- 1 ng cp st
- 1 lo xa phong nc
- 1 hp vin nhun trang loai t hu mn
- 1 ng va-d-lin
- 1 ng aspirine hay paracetamol dang vin, goi, hoc loai t
hu mn nh: Efferalgan, Dolipral...
Ngoai ra, co th co mt hp bng cm mau loai "Stop hemo":
bng + gac co thm cht cm mau.
Gi thuc th nao?
Thnh thoang, chung ta nn coi lai cac th thuc trong tu
thuc xem loai nao con dung c, loai nao nn vt i, th nao
a dung ht, phai mua b sung.
- Nhng ng thuc tim (chch): nu con hp th han ngay con
dung c, co ghi vo hp.
- Loai thuc khang sinh va sulfamide: thuc dung tha nn vt
i v nhng thuc nay khi dung phai do bac s ch nh.
- Thuc vin, vin con nhng, goi: phai ni kh rao.
- Thuc nho mt: mt khi a m ri, ch dung trong vong 15
ngay.
- Thuc m: nu bop ng thuc m thy co nc ma phn con
lai b cng: vt ca ng i. Nhng thuc m co cha cht khang sinh
hoc sulfamide ch dung c trong vong vai tun.
- Cht bt: phai ni kh rao.
- Dung dch serum sinh hoc: cn thay lun.
- Sir: khi a m, ch dung c trong thi gian vai tun l
- Vin t hu mn: ni kh rao.

Bac s chuyn khoa nhi

Co nhiu ngi tch rt nhiu loai thuc trong tu thuc gia
nh, ngh rng nh vy se ng pho c vi tnh hnh sc khoe cua
con cai va ca moi ngi trong gia nh.
Tre st? Cho ung thuc khang sinh! Da b mn o? Bi thuc
m! Mt? Cho ung thuc b! Kho ngu? Cho ung thuc an thn!
Hanh ng nh vy cha u va i khi con khng co li v y
la s c gng xoa du vt cac triu chng mt cn bnh nao o cha
c bit.
Cac bac s chuyn mn, cn nhn vao cac triu chng o xac
nh c bnh va quyt nh cho Be dung thuc g iu tr
bnh.
Trong my nm u, ngi bac s rt cn cho tre, k ca cac
chau khoe manh. V ngoai vic cha bnh, bac s con co nhim vu
quan trong na la phong bnh. Cho ti 6 tui, cac chau cn phai
c bac s theo doi sc khoe, kim tra s phat trin v moi mt,
tim chch phong bnh va cha bnh.
moi thanh ph va tnh u co cac bac s chuyn tr cac bnh
tre em va cac bnh vin co khoa nhi ring bit, ban nn tm bit cac
a ch o a cac chau ti kham sc khoe nh ky va kham
bnh khi cn thit.
9. CUN S SC KHOE CUA BE

Mi tre em cn c b me lp cho mt cun s sc khoe. S

nay co ban sn cac trung tm y t tai khoa nhi, hoc co th phai
lam ly. B hoc me cac chau se ghi lai tt ca cac iu co lin quan
ti Be t ngay me Be mang thai, ngay sinh, s cn nng, chiu cao
cac tui cua Be, ngay moc rng nao, ngay bt u chp chng
bit i, ngay phai ung thuc tr bnh g, cac bnh a mc phai do
bac s chn oan, cac ln phai vao bnh vin hoc phai cha tr c
bit...
Tt ca nhng iu c ghi trn, nh mt th ly lch v sc
khoe cua chau be, se giup cho bac s tm c cach phong bnh, tr
bnh va sn soc sc khoe cho chau be mt cach c lc

10. KHI BE NM BNH VIN

Ngay nay, vic mt tre em phai nm lai bnh vin khng con la
mt iu ang lo lng lm. Be nm lai bnh vin v b m, nhng
cha chc v cn bnh trm trong, s d bac s mun gi Be nm
vin la d theo doi va co iu kin lam mt s xet nghim ma
thi.
Khac vi thi trc, khi vao vin Be phai tach ri vi gia nh,
ngay nay, cac bac s va nhn vin bnh vin lai mong bnh nhn co
b, me hay ngi nha lai sn soc. Nh vy tre em va c n
ung y u, va c yn tm v mt tinh thn. S cng tac gia
nhng ngi co chuyn mn v khoa cha tr vi gia nh bnh
nhn, co tac dung rt tt i vi ngi bnh.
Cung lai vi con trong bnh vin, cac ba me co th hoi y ta
hoc nhn vin phuc vu chau, v:
- Nhit cua chau, dang phn, tnh hnh sc khoe noi chung...
nh th nao la tt d oan v tnh hnh sc khoe cua chau.
Co th hoi trc tip bac s iu tr v:
- Cn bnh cua chau be.
- S din bin cua bnh se nh th nao bit trc.
- S iu tr se lu hay chong ?
- Ch n ung cua chau cn nh th nao d sn soc.

PHN HAI
NHNG VN CO LIN QUAN TI TNG PHN THN TH
I. U
1. THOP

Thop la vung mm gia cac xng so bn trn tran cua tre s

sinh. Thop se cng lai khoang t 8 ti 18 thang tui: cac xng so
luc o se lin lai. Nu chau be a ngoai 2 tui ma thop vn con
mm, ba me cn noi cho bac s bit. Ngc lai nu mi trong 1, 2
thang u ma chau be a khng con thop na, th y cung la iu
bt thng, co anh hng khng hay ti s phat trin cua a be.
Cac ba me thng thy thop cng ra khi chau be khoc: o la
vic bnh thng. Ca hin tng nhn thy va s thy thop php
phng cung vy.
Thop luc nao cung phai det va an hi. Nu thop b phng cng
ln th la hin tng bt thng: Be co th b bnh mang oc. Nu
thop hom xung la biu hin c th be thiu nc.
Nu v mt tai nan nao o ma thop b va manh hoc tn
thng, phai a be vao bnh vin ngay.
2. VY TRN U

Nu u chau co nhng vy nho, phai bi va-d-lin ln mi

chiu ri hm sau gi u cho chau bng loai xa bng nhe
(shampoing). Nu khng khoi, cn hoi cac bac s da liu.
3. BNH VIM MANG NAO

Ngay nay, bnh vim mang nao la mt bnh ang ngai, tuy
rng vic chn oan va phat hin bnh co nhiu iu kin thc
hin c nhanh hn trc.
Mt triu chng ro nht tre s sinh la khi cac chau b bnh
vim mang nao th thop b cng va phng ln: cn phai a chau i
bnh vin hoc ti bac s ngay.

Nhng triu chng cac chau ln la nn oi nhiu, phot ra

thanh tia, st, au u va c bit la hin tng b cng gay khng
th gp c lai, cm ung c ngc nh ngay thng ging vi
moi ngi. bnh vin, ngi ta thng phai ly nc tuy xet
nghim xem chau b bnh do vi trung hoc vi rut.
Bnh vim mang nao do vi trung: Lam cho nc tuy cua chau
be b bnh co mu. Chau be cang nho th bnh cang nguy him. Mt
s vi trung co th la nguyn nhn cua bnh nay nh vi trung bnh
phi (ph cu trung), lin cu trung, hoc hemophilus (xem muc
210: hemophilus la g?). Bnh nay co th xut hin thanh dch.
Trong thi gian co dch, ngi ta co th ly cht mu hong nhng
tre nghi b bnh xet nghim va phat hin nhng tre co mang vi
trung. i vi nhng ngi co tip xuc vi ngi bnh va cac tre b
bnh, bac s thng cho ung thuc khang sinh hoc thuc
sulfamide trong 5 ngay lin tr hoc phong bnh.
Hin nay, a co thuc tim phong vi trung hemophilus, nhng
cha co thuc phong bnh hu hiu i vi mang nao cu.
Bnh vim mang nao do vi rut: Cht long ly ra t ct sng cac
chau b bnh nay do vi rut thng trong vt, khng co mu va vi
trung. Nhng triu chng cua bnh cung ging nh trn, nhng
nhe hn. Khng cn thuc khang sinh bnh cung t khoi trong vai
ngay, ngi ta phat hin bnh bng cach xet nghim khang th
trong mau. Bnh co th do chau b quai b hay nhim mt s vi rut
khac.
Bnh vim mang nao do lao: Hin nay him thy v cac chau a
c tim BCG phong lao t nho.
4. BE RUNG TOC HOC KHNG CO TOC

Nhiu ba me lo ngai con mnh b hoi v quang u Be e ln gi

khi nm, khng co toc. Tht ra, hin tng nay la bnh thng, ch
do v ma sat ma thi. Le d nhin, co nhiu a tre khac cung nm
nh th ma vn co toc. Nhng, toc Be co th manh mai hn, d
rung hn va chau hay nm lu mt t th hn la cac Be khac, c
bit la nm nga.
Nu chau a ln nhng vn rung toc th ro rang la co vn
cn chu y: co th chau be co thoi quen git toc hoc son toc mnh.

Ngoai ra, sau khi khoi bnh st thng han cung b rung toc. Mt
s dc phm, thuc ung cung co tac dung nh vy.
Mt s t cac chau co nhng mang da trng khng co toc trn
u do b nm toc, cn phai cha tr ngay v bnh nay co th keo
dai va ly.
Mt s tre t 2 tui tr ln b rung toc tng mang lai do nhng
nguyn nhn tam ly.
Noi chung, khi xac nh mt a tre co chng rung toc, cn
phai a chau ti bac s tm nguyn nhn va cha tr .
5. CHY

Mt chau be sach se vn co th ly chy cua cac chau khac, cac

chau co chy hay gai u v b nga. Nhn ky vao toc cua cac chau,
ban se thy cac trng chy nho, tron, mu xam bam vao toc.
Hay gi u hang ngay cho chau bng cac cht thuc chng
chy ban hiu thuc trong 5 ngay lin. Hay dung xa phong gi ky
lai, chai toc bng lc b (co rng lc kht).
Nhung lc vao dm nong chai ri ly khn sach trum ln
toc cac chau mt hi lu.
Thay va git ao gi, khn trai ging va qun ao mi ngay cho
cac chau!
6. MT

Nhng vn v mt a c cp trong nhng muc: au

mt o, chp, lac v.v...
Nu au mt v b chn thng cn phai ti ngay bac s chuyn
khoa mt kham mt. Tt ca cac hin tng bt thng mt noi
chung; giac mac, thuy tinh th, con ngi noi ring, u anh
hng ti th giac va co th lam kha nng nhn cua chau be kem i.
Phat hin mt kem: Cung nh vic nghe kem, vic nhn kem
ua cac chau cn phai phat hin va tm nguyn nhn t sm. Th du:

hin tng lac mt cn phai luyn tp cho cac chau cach nhn theo
mt phng phap ring cha tr va luyn tp cang sm cang tt.
Co nhiu phng phap th nghim phat hin xem cac chau
co b kem v th giac hay khng. Co chau mi c vai thang cung
cn phai eo knh.
7. GIAM TH LC

Tre mi c my thang co th mc chng giam th lc nhn

khng tinh mt bn hay ca hai bn mt. Co th th n gian bng
cach roi tia sang vao mt chau ri theo doi phan ng. Nu co nghi
ng g phai a chau n bac s chuyn khoa mt.
8. CHP LEO MT

Chp mt la loai mun nho moc b mi mt, di chn mt lng

mi. Chp chong khoi nhng d b lai. Mun tr chp, ch cn bi ln
chp loai pommat khang sinh.
Nguyn nhn chp la do mt loai tuyn nho b mi b nhim
trung.
9. CHNG LAC MT

Trong my thang u, co luc mt tre s sinh co ve nh hi lac.

Hin tng nay v sau t nhin se ht, v trong nhng ngay u
cua cuc sng, hai mt cac chau cha phi hp khp vi nhau ma
thi.
Nhng, nu hin tng nay keo dai va thng xuyn th ba me
phai a chau ti bac s chuyn khoa mt ngay, cang sm cang tt.
Lac thng la khuyt tt cua mt bn mt. Cn phai tp luyn
cho bn mt b tt. Bac s se bng kn bn mt khng b tt lai
luyn tp cho mt kia hoc cho chau eo knh co mt knh c bit
iu chnh hng nhn cho mt chau. Khi mt chau a nhn
c bnh thng ri bac s co th thc hin thm mt cuc phu
thut thm my nho na.

10. AU MT O

Nhiu khi cac chau nho va b ho, va au mt o. Long trng

mt nga, hi sng va mau o. Khi chau ht ho, th mt cung khoi.
Nu chau ch b au mt thi, long trng mt mau o, lun
chay nc mt, bui sang m mt dnh vao nhau v d mau vang n
ni chau khng m mt c, th phai a chau ti bac s kham
mt. Trong khi cha co bac s, ban co th ra nhe nhang mt chau
bng nc m.
Nu chau mi c my tun ma a b au mt nh vy th
chung ta phai tm xem co phai chau b tc ng l ao hay khng. L
ao la ng dn nc mt.
Chng au mt cua tre s sinh: Chau be khi mi sinh ra d b
ly nhim cht bn hay vi trung vao mt. Bi vy, khi mi lot long,
chau thng c cac ba tra thuc phong bnh vao mt nh
dung dch nitrat bac.
V nitrat bac cung khng tr dit c mt s vi trung nh
trung bnh chlamydia, ngay nay ngi ta thng nho thm thuc
khang sinh nh cycline.
Khi mt chau be va st, ho, va mt rt o, cung nn ngh ti
mt s bnh do vi rut gy ra, chng han nh bnh si.
11. XO L TAI

Mt s ba me mun xuyn vanh tai di cho con gai eo

trang sc. Vic lam nay khng co g nguy him vi iu kin cac
dung cu dung xuyn l tai cho tre phai c ra sach va tit
trung cn thn, nht la hin nay, khi ang co dch bnh AIDS tran
lan trong thanh ph.
12. VIM XNG CHUM TAI

Sau vanh tai mi ngi chung ta u co mt go xng vng ln

vi c im la co nhng im nho hom xung, v th c goi la
xng chum. Trong s cac hom nay, quan trong nht la hom thng
vi tai trong. Khi tai gia b vim, hom nay d b nhim trung va
mng mu.

Ngay nay, chng vim xng chum khng con ph bin nh

trc kia. Nhng vic phat hin cac chau nho, nht la cac chau s
sinh mc chng nay giai oan u rt kho, v cac chau ch bit
khoc ma khng noi c la au u.
Bi vy, cac ba me cn chu y, khi thy tai cua chau be chay
nc hay chay mu nhiu, mang nh co sc thai khac thng, chau b
st va ngi gy rc i. Cn a chau ti bac s chuyn khoa taimui-hong kham. Nu vic ung thuc khang sinh a keo dai my
tun ma chau vn khng khoi th phai phu thut cha tr.
13. VIM TAI TRONG

Phn trong tai, sau mang nh khi b vim thng kem theo
vim hong. Cac chau be s sinh hay b chng vim nay v trong t
th nm, con ng thng nhau gia tai va sau mui tr nn rng
thoang khin vi trung va vi rut d ly lan ca 2 ni.
Nhng biu hin chau be: Nhng chau be cha noi c
khin ngi ln khng bit chau au trong tai. Chau co th khoc,
co tai xung gi, nhng cung khng u moi ngi hiu. Tuy vy,
co mt s triu chng sau lam chung ta co th ngh ti chng vim
tai trong: chau b ri loan tiu hoa, i tt (a long), nn oi, ho, ca
quy lun va kho ngu. Vic u tin cua bac s la kham tai va coi
nh tai cho chau.
Vi cac chau ln th vic xac nh bnh d dang hn v cac chau
noi c la thy au trong tai.
Phng phap cha tr: Thoat u, khi tai be bt u b sng,
au, bac s thng cho thuc nho vao tai giam au. Sau nay khi
ch vim a co mu, nhiu khi bac s tai-mui-hong phai tm cach
choc mt l thung nh lam li thoat cho mu chay ra va ly mu xet
nghim xem ch vim b loai vi trung hay vi rut nao gy bnh.
Hin tng tai chay mu: Nh co th t thung mu chay ra
ngoai. Trng hp nay vn cn phai i kham bac s chuyn khoa
tai-mui-hong, v nh vy cha phai la bnh se ht. Ngay vic cho
cac chau ung thuc khang sinh, bac s cung phai cn nhc va theo
doi. Nhiu khi nhn b ngoai nh, tng nh a khoi v thuc co tac
dung nhanh nhng tht ra khng phai nh vy. Bnh vn m ,
cha khoi hn va co nhng bin chng vao xng chum khin a
tre sut cn, gy yu, va ti mt luc nao o, bnh lai tr lai.

Sau nhiu ln ung thuc khang sinh, tai khng co mu na

nhng lai co mt cht nc sn st. Hin tng nay keo dai khin
nh b tn thng nng lam Be b giam thnh lc.
Trong thi gian cha tr, Be phai gai trong tai mt ng thng,
co khi trong nhiu thang.
Nu Be b au tai nhiu ln, b i b lai, cac bac s se nao V.A
cho chau.
14. VANH TAI D DANG

Nu vanh tai chau be xa da u qua, ch nn dnh vanh tai vao

da u bng bng keo hoc bt chau i mu xup xung ca ngay
hong sa i c cai dang cua i tai.
Ban hay kin tr i ti khi chau ln 8 hoc 9 tui, v ti luc o
mi sa c cho chau bng phng phap phu thut rt n gian.
15. VT LA TRONG TAI

Nu ban khng th ly ngay vt ma Be a nhet vao tai chau th

ng c. Nh vy, ban co th lam tn thng ng tai cua Be. Hay
a Be ti bac s khoa TAI-MuI-HoNG ngay. o, bac s co cac
dung cu chuyn mn ly vt ra.
16. IC

ic la chng bnh khng phai la him thy tre em. Cac chau
co th b nghnh ngang hoc ic hoan toan. Hu qua cua tt ic
lam cac chau chm bit noi. Nhiu ba me khng bit con mnh b
tt nay v thy con vn bnh thng, ngh rng chau be ch phat
trin chm i chut v tr tu. Mt chau be hat sai co th v nghe
khng tt: cn phai kim tra kha nng thnh giac cua chau.
Phat hin tt ic cua cac chau cang nho, cang kho. B, me cac
chau nho nn y theo doi phan ng cua cac chau vi cac ting
ng hang ngay nh: ting noi nho, ting rai, ting tch tc ng
h, ting ket ca v.v... Nu co iu g nghi ngai, nn a ngay chau
ti bac s chuyn khoa tai th.

Vic kim tra nh ky v thnh giac cho cac chau thng c

tin hanh khi cac chau c 9 thang va 24 thang. Hin nay, cac
bnh vin san hoc nha h sinh, ngi ta a ap dung cac phng
phap kim tra thnh giac cho cac chau be mi sinh c vai ngay
hay vai tun.
Nguyn nhn cua tt ic th nhiu :
- Chau be co th b ic bm sinh do di truyn hoc b nhim
bnh ngay t khi con trong bung me, nh bnh thuy u chng
han.
- Chau b ic nhe sau khi mc mt s bnh; hoc b vim tai
ma cha tr na chng; hoc do ung mt s thuc khang sinh (nh
gentamicine) va b anh hng cua thuc.
17. VT LA TRONG MUI

Nu Be tng mt vt nho va lam ket vt o trong mui, th ban

cn ly ngay ra cho chau. Nhng phai cn thn, nu khng, ban co
th lam cho vt tut su thm vao lam thng tn ti phn nim
mac bn trong. Nu kho ly vt ra, khng nn c ma nn a Be ti
bac s chuyn khoa v tai-mui-hong v o co nhiu dung cu chuyn
mn thc hin vic o co kt qua.
18. S MUI, VIM MUI, VIM MUI - HONG

S mui la mt chng nhe tre em: than nhit hi cao hn bnh

thng, mui chay nc (mt cht nhy long, khng mau). Vi cac
chau ln, ch vai hm la khoi. Cac chau be s sinh th kem theo mt
vai hin tng nh kho ngu, kho th lam cho cac chau bu kho (v
khi bu khng th c).
Cac ba me co th dung cac dung cu hut nc mui cho cac chau,
thng ban cac hiu thuc; nho mui cho cac chau bng cac loai
thuc danh ring cho tre em. Tranh dung cac thuc co du va cac
loai thuc lam co mach mau.
Vim mui-hong la chng bnh v mui nhng lan t phn sau
cua hc mui cho ti hong va co cac triu chng nh: chay nc mui,
co th st cao, thn nhit tng t ngt nn co th gy co git cac
chau nho, ho, khng chu n, a chay.

 cha tr cn: nho thuc mui cho chau, cho ung thuc st.
Bnh se khoi sau vai ngay.
Tuy vy, bnh co th bin chng nh : vim tai, vim thanh
quan, vim ph quan va phi.
cha nhng bin chng nay, phai cho chau ung thuc
khang sinh theo liu lng a c bac s ch nh.
Vim mui-hong tai phat: Mua ng, cac chau be thng b i b
lai bnh vim mui-hong, dn ti vim tai khin cac chau thng
xuyn b ho, s mui, xung sc va chm ln.
Nguyn nhn co th do: d ng, kha nng min nhim cua c
th yu, thiu cht st, thiu vitamin D. Nhng, cung co th do cac
iu kin v kh hu va ni nh: khng kh kh t nhin hoc v
si nong, bui phn hoa, s ly nhim gia cac tre trong tp th,
khoi thuc la do ngi ln hut trong nha ong kn ca v.v...
Cung nn chu y rng c th cac chau nho sau thi gian tranh
c mt s bnh v tha hng kha nng min nhim cua me va
do bu sa me, nay phai i vao mt thi ky tp t chng choi vi cac
vi trung va vi rut. Do o, co th coi mi ln chau be bnh la mt ln
c th cua chau co dp luyn tp chng cuc xm lng cua cac
nhn t co hai tn cng t bn ngoai, tao cho mnh kha nng
chng nhim. Giai oan min nhim cua tre ht khi chau 6 - 7 tui.
Bi vy, vic dung thuc khang sinh cha tr cho cac chau
phai theo s ch nh co cn nhc cua bac s. Ch dung thuc tr
bnh, cha hn a la tt. Phai danh phn tiu dit vi trung va vi
rut cho chnh c th cua chau be, sao cho c th co kha nng t
min nhim, tng cng sc khoe cho chau be nh cho chau tm
nng, thay i khng kh ch (i ngh bin, nui...), dung thuc
co thm cht gammaglobuline trong mau, t chc cac cuc i
tm nc khoang v.v...
Nu chau lun b au tai cung nn ngh ti vn nao V.A
hong cho chau. Vic nao V.A cung co tac dung lam cho chau th d
khi ngu, tranh c tt ngay.
19. TT ST MI

Co chau be mi sinh a b tt st mi: mt ng nt t di

mui chay xung, che i mi trn.

Cha tt nay phai phu thut lam 2 giai oan: khu dnh lin
ch t cua mi va x tr ni phn ham bn trong vt nt vom
hong.
Trong thi gian cha, cac chau be phai bu bng nhng num vu
gia c bit v nut kho.
Sau giai phu, cac chau con cn c theo doi v cac mt rng,
li, tai-mui-hong va hoc phat m cho chnh xac. Tt nht la a cac
chau ti nhng kp chuyn gia iu tr tt nay.
20. RNG

Ri loan moc rng, co th khin a tre rn r v au, khng n

c va mt ngu. Li chau b sng lam ma cung ty o nc dai
chay khoi ming ca ngay. Chau quy.
Ban co th lam cho chau giam au hay qun au bng cach :
- Cho chau mt ming banh mm, mt cai banh bch quy.
- Tm vao khn tay mt t sir hoc nc thm ri xoa nhe vao
li, ch rng ang nhu ln. Co th thay bng mt cuc nc a nho
qun trong khn.
- Cho chau ung aspirine.
i khi chau con b st va i tt (a long). Nu st cao, cung
tac dung xu bi cac chau sn co chng co git. Do o, kho xac nh
c la chau b st do rng au hay v mt bnh nao khac.
Trong trng hp chau b st nhiu, nn bac s chn oan
nguyn nhn :
Lung lay rng v tai nan: Nu chau be b nga ma gay hoc lung
lay rng, nn a chau lai nha s ngay xem con co th gi dc
rng khng. Mun rng khoi ri ra trong khi i ban co th boc
quanh rng mt oan keo cao su va bao chau cn rng lai.
Mun cac chau co b rng tt, phai lam g?
Phai chu y cung cp cho cac chau u cht Canxi va Phtpho
trong thc n. Nhng nguyn t nay co trong sa va cac san pham
cua sa, trng va rau.

- Day cac chau bit cach anh rng t nho.

- Tranh cac nguyn nhn gy su rng nh n keo bui ti
- Dung thm cht Fluor hang ngay, theo s ch dn cua bac s.
21. SU RNG

Tre em co nhng cai "rng sa" cho ti 6 tui. Tuy nhng rng
nay ri dn dn se rung ht, nhng cac bc cha me khng nn coi
thng hin tng rng su cua cac chau. Trai lai, rng nao su
cn phai cha hoc nh i khng anh hng ti rng khac bn
canh sp moc hoc ang moc. Nht la cac rng ang moc lai la
nhng rng vnh vin.
Tre em co rng su nhai thc n khng ky. Do o, vic tiu hoa
khng c tt. Ch cn co mt cai rng su cung u lam cho vic
nhai, nghin thc n cua ca ham rng b kem hiu qua. Mi cai
rng su lai la mt vi trung co th gy ra nhiu loai bnh do b
vim nhim. Cac chau co bnh tim hoc bnh thp khp cp cang
phai c bit gi gn b rng cho khoi su.
Vic cn thit nht la: day cho tre cach anh rng t nho, cho
tre i kham rng thng ky, cho n t ngot, khng n vao bui
ti, dung kem anh rng co cht Fluor. Du cai rng ch co mt
chm en, cung cn ti bac s cha rng ngay: cang cha sm, cang
chong khoi va tn tin.
Nhng thc n ngot n trong ba n se b nc bot tit ra
nhiu lam trung hoa tnh cht axt cua ng.
Nhng nu cac chau n keo nht la cac keo d dnh vao rng vao bui ti ri i ngu, trong ming khng u nc bot lam tan keo
va trung hoa cht xt do ng bin cht ong lai cac ke rng,
cht axt nay se lam hong men rng va pha hoai cac chn rng.
Kinh nghim cho thy cht Fluor co tac dung chng su rng.
Bi vy, mt s nc, ngi ta pha Fluor vao nc ung, vao sa
hoc trn vao mu n. Mt s rau, ca co cha Fluor. Trong thanh
phn nhiu loai thuc anh rng ngay nay cung co Fluor. Cac bac s
con hng dn cho cac ba me cho cac chau be mi sinh ung mt
lng nho Fluor mi ngay ngay trong nhng thang u.

22. HAT CM TRONG MING

Bn trong ming phn trong ma va mi cua Be, co th co

nhng hat nho mau trng xam moc ln rai rac, i khi co nhiu lam
be b vng va au khi n, ung. Do o, Be khng chu n.
Co th ly bng qun vao u tm, tm thuc sat trung va
chm khe vao cac hat trn.
Cho Be n loang, mat (sa hi lanh).
23. CHNG TA MING DO VI RUT

Chng bnh nay do vi rut gy ra lam cho bn trong ming cua

chau be (ma, li, li) co nhiu vt loet nho, nm di mt lp mang
trng. Khi mang trng nay bong ra, nhng vt loet cang au rat
lam cho chau be khng n c, v vic tip xuc vi thc n, du la
thc n long, cung lam cac chau au. Hin tng nay keo dai trong
4, 5 ngay. Trong thi gian mang bnh, chau be chay nhiu nc dai,
ming hi va co th st ti 40oC.
Bac s thng cho cac chau thuc bi ming. Cac ba me nui
cac chau nn kin nhn cho cac chau n t mt cac mon sup, nc
qua, nc ng p lanh... Trong khi chau be mang bnh, tranh
chau tip xuc vi cac chau khac.
24. BNH TA DO NM

Bnh ta la loai bnh nm biu hin di dang nhng m

trng nh cn sa trong mm. Toan b ch moc nm mau o, ung
vao au khin cac chau be bo n. Hin tng nay co th xay ra ca
trong b may tiu hoa t ming ti hu mn. Tuy vy, bnh d khoi
nu cho chau ung thuc ung theo s ch nh cua bac s.
25. VIM XOANG HAM

Bnh vim xoang thng him gp tre em nho hn 4 tui.

Cac chau nho thng b bnh xoang do d ng. Nu chau b vim
xoang man tnh, cac bac s thng chn oan bng cach chup Xquang, cac xoang mt. Mt chau be b vim mui, ph quan tai i
tai lai va ho dai dng cung thng phai lam xet nghim nay.

26. NHC U

Bnh nhc u thng him thy tre em di 4 tui va ch

thy tui a ti trng hoc. Cac chau hay ku au mt bn tran,
ng sau mt bn mt. Cn au rn git u nh nhp tim, lu
hang gi, tr i tr lai, gy nn oi hoc lam mt ny om om. i
khi a nhc u con kem theo ca au bung na.
Mi chau co th au mt kiu khac nhau.
Sau khi loai bo cac bnh khac, bac s thng cho rng chau b
nhc u v truyn thng, trong gia nh, ho hang t xa a tng
co ngi nhc u nh th.
27. AU U

Nu tre em bt cht b au nhc u d di kem theo st va

nn oi, hay ngh ngay ti bnh au mang oc va phai a chau ti
bac s ngay. Nhiu khi, chau ch b cum theo mua hoc nhim mt
cn bnh nao khac thi. Nu chau hay b i b lai, nn cho chau i
kim tra mt, kham xem co b vim xoang khng. Cung nn
phong xem chau b tn thng nao khng, co b huyt ap cao
khng, co b nhim c v kh xt cac bon khng?
V nguyn nhn gy ra chng au u th nhiu, nn ch co bac
s mi xac nh c bnh va co khi con phai cho chau i chup hp
so na.
Nhng nhiu khi nguyn nhn bnh lai co tnh cht tm ly nh
chau be lo s mt iu g, qua cam ng hoc b cng thng thn
kinh v va qua mt cuc thi kim tra lp hoc.

II. NHNG VN CO LIN QUAN TI C

28. TT VEO C BM SINH

Chau be co th b tt veo c ngay trong nhng tun l u tin:

u chau be nghing xung mt bn vai trong khi cm lai quay v
hng khac.
Nguyn nhn gy ra chng nay do cac bp tht c c on chum
co tt nn keo c va u v mt pha. i khi ngi ta co th nn
thy mt cuc cng ch bp tht co tt o.
Ngi ta co th cha chng nay bng phng phap vn ng
tr liu, hoc tin hanh mt cuc phu thut dy chng cua bp
tht. Chng nay cung co th la do co tt xng sng c. Tuy nhin
trng hp nay him thy hn.
29. TT VEO C TRE EM

tre em a ln hn mt chut, tt veo c co nhiu nguyn nhn

khac nhau: nhiu khi do mt chn thng nao o ma ngi ln
khng bit, hoc do anh hng t th nm cua cac chau khi ngu.
Mt lac cung co th lam cac chau veo c i nhn cho ro; hoc
bnh vim hong lam ni hach c, vic dung thuc nh thuc
Primperan chng nn - lam co cac c bp c u cung co th la
nguyn nhn.
Nu chau be veo c v nhng nguyn nhn trn th khng cn
phai cha tr, tt veo c cua chau cung se ht sau mt vai ngay.
Nu tt nay keo dai, cn ti bac s xet nghim tm nhng
nguyn nhn co lin quan ti h thn kinh hoc bnh thp khp.
30. TUYN GIAP

Tuyn Giap co vai tro rt quan trong i vi s phat trin toan

b c th cua tre em. Nu thiu tuyn nay hoc tuyn phat trin
khng bnh thng, lng hooc-mn Giap tit ra khng u cung cp

cho c th se dn ti cac chng: chm phat trin v chiu cao va v

tr khn. Bi vy, cn phai chu y phat hin bnh cang sm cang tt
v vic cha tr bng hoocmn Giap tin hanh cang sm chng nao
cang tt chng y cho s phat trin cua c th va tr tu.
Nhng triu chng cua cn bnh v tuyn giap co th thy
ngay trong nhng tun l u tin cua chau be: chau khng hoat
ng, khng ku, khng khoc, khng oi n, ngu nhiu va t ca
quy. Li be ln khac thng khin chau kho ngm vu hoc tu
bnh sa, chau i tao, da tai va lanh.
Nu chup X-quang, bac s se thy nhng du hiu b xng b
d dang hoc chm phat trin. Nhng mun xac nh bnh mt cach
chc chn tin hanh cha tr, cn phai xac nh lng hooc-mn
Giap trong c th. Vic s dung cac cht sat trung co it cho san
phu va cho cac chau be mi sinh co th anh hng ti vic th
nghim dn ti nhng kt qua dng tnh sai. Bi vy, ngi ta
khng dung cn it hoc Betadine trong luc e na.
Ngc lai vi vic thiu hoocmn Giap, lai co cac chau be co d
hooc-mn nay, thng la b di truyn t me . Nhng triu chng
cua bnh d hoocmn giap la: mt li, bu c, a chay va mach
nhanh.
31. AMIAN

Amian la mt cuc tht nho nhn thy d dang cui vom hong,
t trn ru xung, rt hay b vim. Ngi ta cha xac nh c ro
rang vai tro cua cuc tht nay; nhng hnh nh v tr cua no la
ngn can vi trung va virut thm nhp vao trong c th qua ng
ming.
32. VIM AMIAN - VIM HONG

Thng thng, tre s sinh t khi b vim Amian. Cac chau

tui t 2 - 3 tui hay b hn. Nu b vim, cuc amian sng ln, ty
o hoc co nhng chm trng, chau be st cao, nut kho va co hach
c, s vao chau se khoc v au.
Vim amian la do lin cu khun hoc vi trung, ph bin la
loai lin cu khun (streptocoque). Trong trng hp nay, hin

tng au rat loang rng ca vung hong, cn chu y cha tr v co th

bin chng thanh vim khp hoc vim thn.
Nhiu chng bnh cua tre em bt u t vim hong do loai lin
cu khun sinh ra c t. Vim hong dang bach hu cang ngay cang
him thy v cac tre em a c chung nga. B bnh nay, tre
khng st cao nhng mt sc nhanh, trong hong thy co nhng
mang trng, dy, dnh vao cac amian.
cha tr chng vim hong, bac s thng ly mt t mang
nhy hong cung mt mu mau xet nghim. ng thi cho cac
chau ung ngay thuc khang sinh ngn chn cac bin chng do
trung lin cu khun gy ra.
Vim hong la mt chng bnh nhe, thng se khoi trong vai ba
ngay. Nhng, iu ang chu y la hay b i b lai nhiu ln.
33. PHU THUT CT AMIAN

Ct amian la mt tiu phu thut khng co iu g ang lo

ngai nu sau khi ct cac chau c sn soc va theo doi cn thn.
Ch ct amian cho cac chau t 4 - 5 tui tr ln.
Trc kia, bac s hay khuyn ct amian. By gi, vic ct
amian ch thc hin trong nhng trng hp cn thit nh a tre
b vim hong lun lun, nhiu ln trong mt nm, cuc amian phat
trin to ti lam cho chau be kho th, b au khp nng, b vim
thn hoc phong cac bin chng co th xay ra tip.
Nn chu y rng nhng trng hp amidan ln khng co ngha
la b vim nng.
Trc kia, ngi ta thng tranh ct amian cho cac chau hay
b d ng. Ngay nay ngi ta khng chu y nhiu ti iu nay na.
34. V.A

Ngoai nhng amian nhn thy ro hong tre em (amygdale)

con mt cuc tht na cui l mui, sau vom ming co tac dung bao
v ng h hp chng lai s xm nhp cua vi trung va vi rut.
Nu cuc tht nay b nhim, ban thn no lai la ni tp trung cac
vi trung va vi rut ngay nga ba TAI-MuI-HoNG va tr thanh
nguyn nhn cua cac chng bnh v tai-mui-hong va ng h hp.

Kt qua la mui co th thng xuyn b nghet lam chau be phai

th bng ming, ngay, noi giong mui, ho lu khoi, st 37 -38oC, bui
sang co th a st 38oC, b hach, chm ln, khng chu n, hay
quy.
Trng hp nay, bac s chuyn khoa tai-mui-hong hay ngh
tin hanh mt phu thut hoc thu thut chuyn mn nho. Chau
khng cn phai nm vin.
Tuy thu thut nay thc hin nhanh, nhng khng lam c
cho cac chau di 1 tui.
35. VIM VOM HONG

Sau mui, co mt im gp chung cua cac ng ti t ming,

mui va tai. Nu im nay b nm, hoc vim, tre se b ho.
36. VIM THANH QUAN

Chung ta thng nhn nh chung rng mt chau be b vim

thanh quan khi chau ho ra ting kh nh cho sua, tng ting mt
va b kho th. Tuy vy, nn phn bit 2 loai vim thanh quan theo
cac triu chng sau :
- Chau be t nhin b ho va th rt kho vao ban m v thanh
quan cua chau b co tht lai. S co tht nay co th se ht sau vai gi
nhng ri se tai lai.
- Loai vim thanh quan th 2 gy ra bi mt loai virut. Bnh
khi bt u khng t ngt nhng tin trin ngay cang nng thm.
Trng hp nay, phai a chau be vao bnh vin ngay, v nghim
trong hn trng hp trn nhiu.
Trong khi bac s cha ti hoc cha cho chau i bnh vin nu
co iu kin, lam tng m cua khng kh se co li cho chau be.
37. BNH BACH HU

Bach hu la mt bnh rt nguy him, ngay nay a b loai tr

mt phn ln do phng phap tim phong bnh. Nhng tre em
khng tim phong bnh, khi mc bnh, c hong b au, co mt lp

mang trng, dy, dnh, ngay cang phat trin lam cho tre th kho.
ng thi, chau be b mt, ngi nht nhat, mach nhanh du thn
nhit khng tng nhiu.
Khi tre khng tim phong bnh hoc tim khng u liu lng
ma co cac hin tng trn, cn phai a ti bnh vin ngay. Bac s
se ly mt t mu hong xet nghim xem co vi trung bach hu
khng.

III. NHNG VN CO LIN QUAN TI NGC

38. NGHET TH DO CO VT LA TRONG NG H HP

Co nhiu trng hp Be b ngat th:

Bi ngat v nm ngu di lp chn nn b thiu khng kh hoc
Be b nghet th v nut mt vt va vt o nm ngang trn con
ng h hp. Th du Be nut mt cu lac hoc mt mu chi. Kt
qua la Be b tc th ngay hoc b tc th dn dn v vt nut mi
luc lai bt kn hn con ng h hp.
Trong trng hp sau, chau bt u ho, ri th kho nhoc, mi
ln th lai co ting rn hoc rt. Mt Be sam dn lai ri Be ngng,
khng th na.
Phai lam g khi chau be b ngat trn ging? Nu thy da be
tm hay xam, ngi khng c ng hoc b co git, hay u be
nga ra pha sau be th d hn.
Nu thy khng co kt qua g hay lam h hp nhn tao cho Be,
nh ngi i bao bac s hoc a Be ti tram cp cu ngay.
Nu be ngat v nut phai mt vt vao hong: Nu ban nhn thy
vt o, hay th c ly vt o ra bng ngon tay cua mnh va chu y
khng lam cho vt tut su thm vao hong Be .
Nu khng ly ra c, hay lam theo phng phap Heimlich
nh sau :
Phng phap Heimlich: Ni dung chnh cua phng phap nay
la bt cht n manh vao vung da day theo hng t di ln. Gi
chau be t th ng hay ngi (xem hnh ve). Ngi cha cho chau
ng ng sau, nm ban tay trai lai t ln bung chau trn rn
- v tr cua da day - Ban tay phai nm ly nm tay trai va bt cht
ep manh vao bung chau theo chiu t di ln trn cho lng
khng kh b dn t phi ra pha c hong se lam bn vt la ra. Co
th lam nhiu ln, ln sau cach quang vi ln trc.
i vi cac tre s sinh, phai ep bng cac ngon tay va chu y
nng nhe v xng cua cac chau con rt yu.

Nu khng at c kt qua, phai a chau ti bnh vin. Trn

ng i, khng ngng lam h hp nhn tao.
Ngat v khoc: Co trng hp cac chau nho t 6 thang ti 2 tui
co th b ngat v khoc. Ting khoc cua chau tng t b ngt quang
v ting nc. Chau vi th nhng cn nc lai n lam chau khng
kp th. Cui cung chau ngt i, mt tm lai v thiu khng kh.
Canh tng nay d lam ngi ln lo lng v xuc ng nhng khng
co g nguy him. Ngi ln cn gi bnh tnh. Chau be se chong hi
tnh va ting khoc lai tip tuc re ln.
Cn chu y sn soc chau be hn nhng nn tranh chau cam
thy rng: mun oi g c khoc la c!
39. TH DC

Chng th dc, th tng cn hi ha khin cac chau be khng

chay nhay, chi ua bnh thng c nh nhng a tre khac la
mt chng bnh rt ang quan tm. V nguyn nhn chng bnh
nay co th do s mt sc cua toan c th hoc b thiu mau. Nhng
cung co th do co truc trc v TIM hoc b may H HP; cn phai
qua xet nghim theo doi.
40. BE TH CO TING RT

Tr trng hp tre em ngay khi ngu, con nu chau th ma co

ting lao xao hay ting rt th phai bao ngay cho bac s bit, nht la
nu chau lai b st. Co th o la triu chng cua mt bnh vim
mui hong hay vim ph quan bnh thng, nhng cung co th la
nhng bnh khac quan trong hn nh: hen, vt la mc trong c,
vim thanh quan v.v...
Co nhiu chau be s sinh khi th a nghe nh ting ga ku do
thanh quan co cu tao hi khac thng luc mi sinh. Sau mt vai
thang, thanh quan cac chau phat trin va dn dn tr thanh bnh
thng, ting ku kia cung se mt.
41. NGNG TH CACH QUANG

Trong nhng ngay u mi sinh ra, Be thng th khng u.

i khi co nhng t ngng th chng vai giy hoc lu hn 10

giy i vi cac Be sinh thiu thang. Hin tng nay co th kem

theo s giam nhp p cua tim, co nhng bin c xu. Do o, cac Be
sinh thiu thang cn phai c theo doi cn thn va c nui
trong cac thit b kh co may theo doi nhp tim, nhp th. Nhng
cn ngng th trong gic ngu cua tre s sinh hin nay c coi nh
nhng nguyn nhn ph bin nht gy cht t ngt cho cac chau.
42. NGAT DO GAZ

Nhng hi lam ngat co th co trong gia nh la:

- Gaz dung un nu, thoat ra ngoai v ng ng co ch ro
r;
- Kh xyt cacbon (CO), la mt kh khng mau, sinh ra t cai
may si m hay un nc khng hoat ng tt.
Khi co hin tng mt ngi trong nha - ln hay be - b ngat do
gaz, Khng c dung bt c mt dung cu in nao v ch cn co
mt tia la in nho se gy ra nguy him kho lng trc c.
Phai:
Khoa ngay bnh gaz lai, m rng cac ca, hoc a nan nhn ra
ngoai tri;
- Lam ngay h hp nhn tao cho nan nhn, nu nan nhn
khng con th na;
- Nh ngi hang xom goi in ti c quan cu hoa.
Nu nan nhn ngt, nhng vn th :
Khng c cho nan nhn ung bt c th g. Vic lam nay
khng lam cho nan nhn tnh lai ma co nguy c lam nc vao trong
phi, rt nguy him.
nan nhn nm im, u hi thp hn chn, quay u sang
mt bn tranh khng cho li tut vao c hong va nu nan nhn
nn oi, th khng b nc tran xung phi.
43. HO

Bnh thng, nhng ng h hp lun lun c gi gn sach

se do co nhng lp lng nho phu trn long ng khng ngng chuyn

ng y cac cht bn ra ngoai. Ho la mt phan ng cua c th,

dung hi phi tng cac cht la hoc cht nhy do chnh ng dn kh
a tit ra nhiu qua, ra khoi cac ng dn kh. Bi vy ho la mt
phan ng bao v cn thit cua c th, cho nn nhiu khi, khng nn
tm cach ngn can vic ho.
cha tr bnh ho, bac s thng t nhiu cu hoi tm
nguyn nhn nh: ho t bao gi, hay ho vao luc nao? ting ho vang
cao hay khan khan? Kem vi vic ho chau be co st khng, co chay
nc mui khng, co kho th khng, co cht nhy phn hay khi b
nn oi khng ?... Bac s con chu y xem co phai la chau b ly ho ga
hay bnh si khng?
Chung ta nn phn bit nhiu th ho khac nhau nh sau:
* Ho cp tnh thng kem theo st cac tre em b vim ng h
hp trn;
* Ho man tnh do vim lu ngay cac ng h hp trn, nh b
vim xoang chng han;
* Ho khng kem theo st co th do d ng nh hen; thng cac
chau ho khan va ho tng cn;
- Ho m cac chau s sinh do cac cht nhy tch tu lam tc
cac ng dn kh; cac chau be khoi ho, ch cn nhc chau be dy
va b theo chiu ng cac cht nhy tch tu trong cac ng dn
kh chay thoat i; ho m cung co th la triu chng cua s lu
thng ngc chiu cua cac cht oan t ming ti da day;
* Ho ting khan khan tng ting mt co th do vim hong;
* Ho tng cn dai co th la ho ga.
Nu bt cht chau be ho sc sua, khng b st nhng th kho
khn lam mt tai i th co th do chau be a nut hoc tng mt vt
g vao hong.
Cach cha tr: Nh trn a noi, nhiu khi khng nn ngn can
be ho. Cac loai thuc an thn, giam ho co khi lai co hai lam cho
chau be kho th. Bi vy, cac bac s thng tm loai thuc co tac
dung lam loang cac cht nhy ra d tng chung ra khoi cac
ng ng dn kh.

Ch khi nao chau be ho khan nhiu qua, b mt sc v ho ban

m th bac s mi cho chau ung thuc an thn lam du cn ho
nh trong trng hp chau b ho ga.
i vi cac chau bi ho kinh nin, hay b i b lai, ngi ta
thng ap dung phng phap vn ng h hp h tr vic th nhn
tao.
44. HO GA

Ngay nay, nh phng phap tim phong bnh, nn t tre em bi

bnh ho ga. Vi cac chau nho khng c ngi ln cho i tim
chung u liu th ho ga vn la mt bnh dai dng, ang s.
T 8 ti 10 ngay sau khi tip xuc vi mt tre khac mang bnh,
chau be bt u co cac triu chng b ly nh: st nhe, bt u ho
va cang luc cang ho nhiu hn.
T ngay th 15 tr i, chau ho tng cn. Mi cn ho lam ngi
chau co dum lai, mt o ran rua nc mt. Sau cn ho, chau vi ht
th tng hi dai nghe co nhng ting rt c bit. i khi ming
chau co nhng cht dai dnh khng nh ra c khin chau b nn
oi.
Mi ngay chau nho co th b ti my chuc cn ho, s cn cang
nhiu chng to bnh chau cang nng. Hin tng nay keo dai t 2
ti 3 tun hay hn na, ri mi thuyn giam.
Nu chau va ho va st th chau co th b thm chng vim
ng h hp.
Thuc khang sinh t tac dung ti bnh ho ga nn khi tr bnh,
cac bac s chu yu dung thuc an thn lam cho cac chau ho va
ngu c.
V nhng cn ho ti bt thng nn phai thay i cach n cua
cac chau. Luc nao chau ngt cn th tranh thu cho n ngay, khng
k gi gic.
i vi cac chau t 12 - 18 thang tui - Ho ga rt nguy him i
vi cac chau be tui nay v co th lam cho cac chau cht v
khng th c. Bi vy, phai cho chau nm bnh vin c sn
soc ky cang trong mt thi gian cn thit.

Vic tim chung phong bnh ho ga thng c phi hp vi

vic phong cac bnh un van, bach hu, bai lit bt u t 3 tui.
Sau khi a b ly bnh, vic tim chch thuc gamma globuline
trc khi chau be b ln cn, cung co tac dung lam giam cn hoc
ngn khang cho cac cn ho xay ti
Theo nguyn tc, mt tre em a i nha tre hay ti trng, cn
phai ngh nha 1 thang, k t khi Be b cn ho u tin. Vic
cach ly chau be b bnh vi cac anh, ch em trong nha cung cn phai
nh vy.
45. HEN

Hen la mt bnh co lin quan ti cac ph quan va th hin tng

cn do cac ng dn kh cua phi b co tht lai, lam cho bnh nhn
khng th ra c
Nguyn nhn cua hen co th ging nguyn nhn cua cac bnh
d ng: c th va nht la cac ng ph quan cua phi phan ng vi
cac bui phn hoa, lng suc vt, bui, mt s vi sinh vt. Xet nghim
mau hoc th nghim bng phng phap cy di da co th xac
nh c cht gy phan ng hen.
Bnh hen la mt bnh gia truyn: ng, ba, cha, me, ho hang co
ngi hen th cac con chau sau cung d mc bnh.
Cn hen nng hay nhe tuy mi ngi, mi luc. Mt a tre
ln cn hen ngi trn ging, mt tm tai, m m hi, c gng ht
th kho khn vi nhng ting rt c trng cua bnh. Cn an ui
chau khi bac s cha ti va khng c dung thuc g nu khng
c bac s ch nh t trc.
Cac thuc cha hen co tac dung chu yu lam gian ph quan
cho cn hen du i. Nu cn hen vn tip din, th cn phai cho
chau vao bnh vin.
Bnh hen la mt bnh phai cha tr lu dai. Cac cn hen khng
ging nhau co th mt nm xay ra i ln, nhng cung co th xay ra
nhiu ln trong mt thang, anh hng ti vic hoc hanh va cuc
sng lu dai cua tre. Bi vy phai cha tr ti cung.
Tm ly bi quan cua tre b bnh cung nh s lo u cua cac ngi
thn co anh hng xu ti tinh thn va lam bnh thm trm trong

Bi vy, vic ng vin, khuyn khch an ui ngi bnh la nhng

vic lam co tnh cht tm ly, nhng lai rt cn thit.
46. VIM PHI

Ngay nay, cac bac s hay noi mt cach chung chung: vim vung
phi. Chau be b vim vung phi thng co cac triu chng nh: t
nhin st cao, ma o, th gp (i khi canh mui php phng v kho
th), ho. Cn phai a gp tre ti bac s. Vic chiu X-quang se cho
bit chau b vim phi co rng hay khng?
c cha tr ngay, bng thuc khang sinh, tre se khoi nhanh,
trong vai ngay.
47. VIM PH QUAN

Mt chau be b cum hoc co th kem theo ho. Vim ph quan

nu c cha tr ngay khi chau ch b st nhe, chau se khoi ngay
bng mt liu thuc khang sinh. Thng th chng ho khoi trong
vong 5 - 6 ngay nhng cung co khi keo dai ti 1, 2 tun, nht la vi
cac chau cha bit cach khac m ra.
Nu chau a khoi, ri lai b lai, khng nn cho chau ung lai
th thuc va dung hay con lai. Nn cho chau i kham bac s v
chng ho cua chau rt co th lin quan ti mt chng vim man
tnh vung mui hong. Ngoai ra con mt s bnh khac ma bac s cn
phai nghe va th nghim mi bit c nh b d ng, chng han.
48. VIM PH QUAN DANG HEN

Mt s tre em b ho khi thay i thi tit kiu ho theo mua.

Chng nay gy bi virut lam cac chau kho th va khi th co ting
rt ging nh hin tng hen.
Chau ho, st, b ri loan tiu hoa keo dai nhiu ngay, b i b lai
nhiu t, mua he ri lai mua ng.
Mt s chau co th chuyn thanh hen thc thu.
cha tr, cn a chau ti cac bac s chuyn khoa hng
dn cho chau v phng phap th. Bit cach th se giam c cn
bnh rt nhiu.

49. BNH LAO (PHAN NG TH B.C.G)

Hin nay, bnh lao khng con hoanh hanh nh thi gian cach
y 30 nm na, v a co nhiu loai thuc phong va cha tr hiu
nghim. Tuy vy, bnh vn con tn tai, nht la trong s nhng
ngi c nh.
Bnh lao gy nn bi vi trung KOCH (B.K), do s ly nhim
trc tip. Tre em - nht la cac chau s sinh - d b ly bnh, nn cn
phai tim phong cho cac chau bng vc-xin B.C.G (vi khun mang
tn ngi tm ra chung la Calmette va Guerin). Cac chau co th b
ly t mt ngi khng bit mnh co bnh hoc mt ngi co bnh
nhng lai tng la mnh a khoi ri.
Giai oan b ly bnh u tin cua mt chau be cha tim
phong B.K goi la s nhim co th khng co triu chng g ni bt,
phai th nghim mi bit c (cn c vao kt qua th nghim m
tnh hay dng tnh). Tuy vy, cung co nhng tre co nhng biu
hin nh: st, tnh trang sc khoe toan thn b suy sup, xung cn,
gy m. Kt qua chiu X quang cho thy co nhng im bt thng
phi nh s xut hin cac hach quanh kh quan va phi. i
vi cac chau mi sinh, bnh lao mang oc la mt bnh cc ky nguy
him.
Khi thy mt a tre b s nhim lao, ngi ta thng y tm
xem ngi nao a ly bnh sang chau va thng phat hin ra ngay
trong gia nh hoc ngi thng tip xuc vi chau.
Vic cha tr cho mt chau be b s nhim lao rt n gian: cho
chau ung thuc khang sinh loai chng lao trong thi gian t 6 n
9 thang.
Nhng phan ng vi thuc th lao: Nhng phan ng cua c
th chau be i vi thuc th lao cho thy: c th chau a tip xuc
vi trung B.K hoc chau a c tim thuc B.C.G phong lao ri.
Ngi ta tim vao di da cua cac chau mt lng nho cac vi trung
lao (B.K) a b cht, ri quan sat trang thai da ch tim.
* Nu c th khng b nhim B.K va chau cha tim phong
B.C.G th khng co phan ng g da: kt qua m tnh.
Nu c th a tip xuc vi B.K hoc a chch B.C.G th da co
phan ng: kt qua dng tnh.

Co nhiu cach th nghim: lam try mt din tch rt nho da

cua chau be ri nho mt giot thuc th lao ln vt try; p mt lp
pommat (thuc m) th lao ln da; dung kim chch tim vao di da
mt lng nho thuc th.
Vic nhn nh kt qua cua vic th nghim khng phai ai
cung lam c, v phai co chuyn mn va kinh nghim. Bi vy cac
ba me cn a chau ti bac s hoc ni chuyn mn bac s hoc
cac chuyn vin lam vic. Cn phai a chau ti ung hen, thng
la 2 ti 4 ngay sau khi th. Kt qua dng tnh thng co cac du
hiu nh: ch chch th co mt vung o bao quanh, di da co mt
cuc s thy cng hoc quanh ch chch co nhiu im nho hi
phng, mau o.
Co th co nhiu du hiu tng t lam ngi ta lm la kt qua
dng tnh. Bi vy, mun chc chn, ngi ta thng tin hanh
nhiu cach th nghim, tng t cach nhau mt khoang thi gian.
Kt qua dng tnh cho bit a tre a tip xuc vi B.K (nu
trc o, chau khng c tim phong B.C.G).
Nu kt qua dng tnh rt ro rt th chau va b nhim B.K
trong thi gian gn y. Nu kt qua dng tnh khng ro rt th
kho xac nh c thi gian nhim bnh. Bi vy, ngi ta thng
th t nht mi nm mt ln cho cac chau, d oan s tin trin
cua bnh bng cach so sanh cac kt qua cua mi ln th vi nhau.
Ni dung vic dung B.C.G: Khi dung B.C.G nga bnh lao
ngi ta chch vao c th cac chau be nhng vi khun lao cua bo, a
c lam yu i ti mc khng gy c bnh na nhng vn kch
thch c h min nhim cua c th chau be san sinh ra cac khang
th chng lai c vi trung lao, k ca cac vi trung lao hoat ng
ngi.
Cach thc hanh: Sau khi a bit ro chau be a th lao kt qua
m tnh, bac s truyn ngay B.C.G vao ngi chau. Co th truyn
bng phng phap lam xc da; hoc chch thuc vao di da; hoc
ung thuc. Phng phap tt nht la chch thuc vao di da.
3 thang sau mi kim tra kt qua va chau be phai co kt qua
dng tnh. Nu kt qua m tnh th vic tim nga va ri cha
at yu cu, phai tim nga lai.
nc ta vic chch nga cho cac chau be a c thc hin t
lu. Vic chch nga lao B.C.G cn thc hin cang sm cang tt. V
vy, ngi ta thng chch cho cac chau ngay khi mi sinh.

Tt ca moi tre em u co th chch nga bnh lao bng thuc

B.C.G, tr trng hp chau ang b bnh nao o hoc va tim
nga mt bnh khac th phai tam hoan lai mt thi gian.
Vic chch B.C.G khng lam cho chau be b st hoc co phan
ng g khac ngoai tr hin tng sau vai tun, ch chch co mt cai
vy nho, di vy co mt cuc cng, chung quanh vy co mt vung
o. Nu chch di da canh tay, co th ni hach nach. Co trng
hp hach sng to, co mu nhng thng se khoi nhanh.
Vic chch B.C.G phong lao a to ra rt hu hiu, k ca i vi
cac dang lao nguy him nh lao mang oc. Tuy vy, vic chch phong
phai thc hin cn thn va co qua trnh theo doi v sau.
ung la sau khi a chch nga, nu kt qua dng tnh khng
ro rt chng to kha nng min nhim yu, cn phai chch lai. Tht
ra, kha nng min nhim nay cung yu i theo thi gian. Bi vy,
thng cac chau phai th lao mi nm mt ln thy nu cn th
chch nga lai.
Thi gian va nhng nhn xet, theo doi cua mi ln chch nga
cn phai c ghi y u vao s y ba cua cac chau.
50. BNH TIM BM SINH

Bnh tim bm sinh gm cac chng tim do s phat trin bt

thng ngay t khi trong bao thai. Co nhiu nguyn nhn ti nay
vn cha c bit.
Co nhiu bnh tim bm sinh khac nhau do co s cu tao khng
bnh thng cua tim :
* cac vach tim hay cac van tim.
* cac ng mach ln xut phat t tim. Cac ng mach nay co
th b hep bt thng, b thy i v tr, b thng nhau.
Mt s trng hp c phat hin ngay khi Be va mi ra i,
do thy Be bi tm tai, b suy tim nguy him ti tnh mang.
Mt s trng hp khac din ra ngm ngm, Be chu ng c
nn mai sau nay khi nghe tim bac s mi phat hin ra. Trong 20
nm nay, nn y hoc a co nhiu tin b v cac mt chn oan va

iu tr bng phu thut cac bnh tim bm sinh. Co th chn oan

cho ca bao thai trong bung me bng phng phap siu m.

IV. NHNG VN CO LIN QUAN TI PHN BUNG

51. BUNG TO

Cac c bp cua tre em di 4 - 5 tui thng con mm. Bp tht

t phat trin nn toan b vom bung yu. Khi Be t th ng, bung
Be phng ra pha trc, rn li, lng co th hi cong.
Bi vy, tuy theo s thang va tui cua cac chau ma ta la
chiu b chau. Cac ba me nn hoi bac s v vic cho cac chau tp th
duc luyn tp c bung, ngay t luc nho.
Bung to cung co th la v cho cac chau n nhiu cht bt qua va
thiu vitamin D.
Nu chau be bung to ma lai co cac triu chng khac kem theo
nh: phn khng bnh thng, khng tng trong va ngng phat
trin ca v chiu cao, th chau co th ang mc mt s bnh cua b
may tiu hoa, cn a n bac s xem bnh.
52. CUNG RN B O HAY CHAY NC

i vi cac tre s sinh, cn phai c bit chu y ti rn cua cac

chau trong 15 ngay u. Ngay nao cung phai thay bng qun rn.
Nu thy rn t, o, cn bao ngay cho bac s bit.
Cac hin tng rn chay mau hay co mu cung vy, k ca trong
ngay th 6 hay th 7, la ngay cung rn rung. Nu rn co nhng
vt o nho, bac s co th dung nitrat bac chm vao. Trong khi khoc,
nu rn Be hi li ln la chuyn bnh thng.
53. LI RN - THOAT V BEN

Mt s tre s sinh khi khoc, rn li to ln. Hin tng nay

khng co g ang lo ngai. Tuy rn nh vy, nhng se khng bao gi
b tht, va se t ht khi chau ln ln.
Nhiu ba me cha cho cac chau nh sau: boc mt ng tin vao
trong mt lp gac ri ly bng, bng dnh ln rn chau.

Tuy vy, nu trng hp phn li ln qua va my nm sau

cung khng giam bt th cn phai qua mt cuc phu thut nho.
Thoat v ben, bn trai hoc bn phai b phn sinh duc
Hin tng nay thng xay ra vi chau trai. Chau be gai cung
co th b, nhng t hn.
Vi chau trai, ngi ta thy mt cuc cng ben, nhiu khi
ngay bu. Bac s cha tr bng cach bng cht im o lai va cung
co th se phai phu thut tip theo.
Nu la chau gai th o la triu chng cua s thoat v bung
trng, cn phai phu thut ngay. Khng c bng hoc ep v co
th lam v bung trng.
Thoat v ben nghen - Nu ch li cng va au n khng ln na
co th bt u chm nong cho chau va cho chau ung thuc an
thn. Nu khng co hiu qua, cn phu thut cp cu.
54. AU BUNG TRE S SINH

Trong my thang u, Be hay khoc va co du hiu nh au

bung. Co luc khoc thet, trong vai phut hoc co th vai gi, mt tai
i, khua tay khua chn biu hin Be b au. Nhng sau khi i c
mt t phn hoc x c hi ra (anh rm), cn au du i va chau
be t nhin thi khoc.
Nhng cn khoc cua Be nh th thng xay ra trong nhng
tun l u, sau khi bu vao quang chiu, khng anh hng g ti
sc khoe cua Be. Be vn tip tuc ln u.
Nguyn nhn cua nhng cn khoc nay vn cha ro. Ngi ta
ch d oan co th la Be b y hoc ri loan tiu hoa; hoc Be cht
thy la vi quang canh xung quanh nn s hai; hoc v lng hi do
s tiu hoa sinh ra trong bung b dn nen chaa thoat ra c
lam Be kho chu.
Vic xac nh bnh cho Be bao gi cung la mt vic kho khn.
Gp nhng trng hp Be khoc lam ba me lo u, bac s se xet oan,
loai dn nhng nguyn nhn chon ly mt nguyn nhn phu hp
vi trang thai cua Be. Ngoai ra, cung co th y xem chau co b

vim tai, vim da, vim mang nao hoc cac b phn vung bung, c
bit la xem co b lng rut khng.
55. AU BUNG VA VUNG BUNG

au bung la hin tng thng gp tre em ma cung la chng

kho xac nh bnh nht, v co rt nhiu nguyn nhn khin cac
chau b au bung: t kha nng cac c quan ni tang b au ti s
hoat ng cua cac c quan b truc trc; co khi cn phai phu thut
ngay ma co khi lai ch v mt nguyn nhn tm ly nao o.
Tuy vy, ngi ln nn bit, khi co hin tng g th cn phai
mang Be i cp cu hoc i phu thut ngay: o la cac trng hp
Be ang khoe manh bng b au d di; au mt im xac nh;
au khin Be phai nm mt ch; au kem theo st va nn. Nhng
hin tng nay co th lin quan ti au rut tha, b lng rut, b
tc rut, v.v...
Nu sau vai gi, Be vn cha ht au th cn phai mi bac s
ti hoc a chau i bnh vin. Nhiu khi, nhng triu chng
tng t ging nh trn lai la nhng chng bnh chng h cn ti
phu thut. Tht vy mt s bnh dch theo mua nh cam cum,
vim phi hoc vim vung phi cung co th gy au bung. Ngoai ra,
cac bnh gan, ng tiu, st xut huyt kem theo chng tao bon nht
thi hoc lp i lp lai u co th lam au bung. Cac chau con co
th b au bung v giun, san....
V hin tng au vung bung, cac bac s thng nhn xet thy:
tre thnh thoang lai ku au bung, tuy ku au nhng chau chu
c va vic nay a xay ra trong mt thi gian dai. Xem nh vy
th rt co th, y ch la mt vn tm ly. Bi vy, cha bng
thuc khng khoi c. Hin tng nay co nhng c im :
* Tre thng ku au qun vung rn vao bui sang, ba cm
tra ri ti chiu th khoi;
* Tre co th thy au tng t nhiu ngay ri lai khoi.
* Tuy ku au, nhng vn chi;
* Khi au, tre co th kem n hoc kem ngu.

Tre au nh th thng hay lam nung, nhut nhat, mun gn

b me va ngai n trng v.v...
Mun tm nguyn nhn au bung cua tre em, thng phai tin
hanh mt cuc kham sc khoe toan din, lam mt s xet nghim
nc tiu; xet nghim phn tm trng giun, X quang rut, siu
m bung v.v...
Nu tt ca cac vic lam trn khng co kt qua g, nn a chau
be ti mt chuyn gia tm ly.
Ring ngi ln- thng cng chiu va to ra thng khi chau
ku au - khng nn to thai lo lng qua cua mnh. Nn c lam ra
ve nh s vic chng co gl la quan trong ca. Thai nh th, tuy co
lam cho cac chau chan nan, nhng lai khin cho cac chau chong
khoi bnh... tng.
56. ANH RM (X HI RUT)

Be hay anh rm, nhng tng cn u, nh vy la khng co g

ang lo ngai ca. Ch cn ba me chu y gi gn ch n ung cua Be
sao cho khng qua nhiu chat bt, cht hat, va cht ng. Nhng
cht trn nu d tha, khng tiu hoa ht trong b may tiu hoa
cua Be se b ln men, gy y hi va i khi thanh bnh a chay.
Ngc lai, nu Be b tao bon cung cn co bin phap Be i
tiu c d dang hn.
57. KHNG TIU - Y BUNG

i vi tre em, t cac chau s sinh ti cac tre ln, vic xac nh
xem co phai chau b y bung khng la rt kho. V nhng triu
chng bnh cua cac chau thng chung chung nh: nn oi, au
bung va st. Nhng triu chng nay cung co th i t vic n khng
tiu n bnh vim gan siu vi trung B hoc bnh vim rut tha.
Bi vy, nu trong vong 24 gi ma khng thy chau th phai
a chau ti bac s c kham cn thn.
58. TAO BON

Khi a tre a kho, phn cng, kh hoc i thanh tng vin

nho, 2 hay 3 ngay mi i tiu mt ln, th chau b i tao hay tao
bon.

Cung nn lu y rng, phn cng nh vy la tao bon ri, nhng

mt s chau 2 ngay mi i tiu c mt ln la chuyn bnh thng.
i vi cac chau s sinh tao bon hay nhng la do ch n nu chau bu sa me du i 2 ngay mt ln, phn chau vn mm.
Nu chau khng i tiu c, co th v 2 nguyn nhn: hoc la chau
bu cha u no hoc la v me b tao bon va chau cung b anh hng.
Trong trng hp u, chau be chm ln, thng khoc sau khi
bu xong: phai cho chau bu bnh thm, theo s ch dn cua bac s.
Trng hp th 2, ba me phai cai tin ch n ung cua mnh
nh thm rau va trai cy, nhng tranh ung cac loai thuc ty hoc
nhun trang.
i vi cac chau be c nui bng sa hp, vic b tao bon la
chuyn kho tranh, du cac ba me a ct cng chon loai sa co ting,
co tn nhim, pha ung nh ch dn, cho n ung liu lng v.v...
Nu chau bi tao bon nhiu, bac s co th ch dn cach pha ch sa
cua chau sao cho co cht a xt nhiu hn. Nu chau nho di 3
thang tui, nn tng lng nc trai cy (cam) vao sa. Nu be ln
hn, co th cho n thm nc sup rau, ung nc sui, nc khoang
va mt s thuc nhun trang nhe.
- Co th thay ng bng mt ong hoc keo ma.
- Cho cac chau ung nhiu nc hn. C th chau co th b mt
nhiu nc v trong nha nong qua.
Hin tng tao bon cac chau ln cung ging nh ngi ln.
ro nguyn nhn, chung ta hay theo doi qua trnh di chuyn cua
thc n trong b may tiu hoa:
Sau khi c nut vao bung, thc n lu lai da day t 2 - 4
gi, ri i xung rut. Quang ng rut gm 6m rut non va
1,5m rut gia ngi ln. cac chau nho, con ng nay ngn hn
nhng ty l v chiu dai gia rut gia va rut non vn th. Thi
gian thc n qua rut t 10 ti 20 gi. Trong sut thi gian nay, cac
thanh rut hp thu ht cac cht dinh dng trong thc n bi
dng c th. Nhng g con lai c a xung rut gia, tao ra
phn, gm cac cht cn ba phn ln la cac cht x co trong vo trai
cy, trong rau b dn ep lai phn cui rut. Tuy theo loai cht ba,
khi lng nhiu hay t cung vi s hoat ng cua c th ma thc

n va cac cht ba di chuyn nhanh hay chm trong b may tiu

hoa. Nu cuc hanh trnh nay lu qua, cac cht tao phn b mt
nc lam phn se b kh.
Bi vy, tranh tao bon, nn chon cac thc n nao co th di
chuyn nhanh va tao cht ba nhanh nh: sa chua, trai cy, rau,
cht hat. Cac loai sa bo, sa c c va cac thc phm lai t cht
ba nh ng, s-c-la, tht di chuyn trong rut chm hn.
Co mt s hin tng kem theo chng tao bon cua cac chau nh
: st, khng chu n, mt. Thng cac chau b tao bon lai khng chu
i v au, nn phn a cng lai kh thm.
Mt s yu t tm ly nh lo lng, s hai cung co th gy ra s
tao bon. Bi vy, khng nn cac chau nho b anh hng bi
nhng bin ng cng thng trong gia nh.
i vi tre em b tao bon, nn:
- Cho cac chau ung nhiu khi n cung nh ngoai ba n;
- n nhiu trai cay chn va rau xanh.
- Thay b, m bng du thc vt trn sa lach.
- Bo s-c-la va thay ng bng mt ong.
Cac loai thuc nhun trang phai dung theo s ch dn cua bac
s.
Khng nn tre em b tao bao n mc hn 2 ngay khng i
tiu. i vi cac chau be, nhiu khi ch cn dung dung cu nhung
vao glyxerine thng hu mn hoc mt tha ca ph parafin la u.
Nhiu khi, ch cn ly chic ng cp st a vao hu mn chau be,
cung lam chau i c.
Nhng vic lam trn ch la nhng bin phap kch thch cho
chau be i tiu c ch khng cha c bnh tao bon.
Chau nho b tao se khng thch n va co th hi sut cn, nhng
khng nn v th ma ngi ln lo lng qua ang lam cho chau cang
thm s hai; khi i tiu, do phn cng chau co th hi au nn ngai
rn. i vi cac chau a bit nhn xet, khng nn mng cac chau v

vic nay. Hang ngay cho chau ngi b ung gi quang 10 phut va
lam nh khng chu y ti chau chau t thc hin cng vic cua
mnh.
59. I TT HAY TIU CHAY, TIU CHAY CP TNH

i tt hay tiu long, tiu chay tre em co nhiu mc: phn

mm nhng vn co khun, phn nat, phn long co ln thc n
khng tiu hoa c, phn ch la cht long.
Cach cha tr tuy vao trang thai bnh nng hay nhe , i nhiu
hay t, la tui bao nhiu trong quang t 18 thang n 3 nm.
Vi be s sinh bu me - Nu Be i mi ngay 5 - 6 ln hay nhiu
hn na th cung la vic bnh thng. Phn cua Be nh th nao la
tuy cht sa cua me. Nu Be vn chu bu va tng cn u th
khng co g phai lo ngai. Me cua Be vn co th yn tm cho con bu,
nhng chu y khng c ung thuc ty, thuc nhun.
Vi be bu bnh - Nu Be bu sa bnh ma b tiu chay th phai
cn thn ngay t u, tranh Be b mt nc va cac cht mui
khoang nhiu.
Nu Be i nhiu ln trong mt gi th du sc thai Be khng co
g ang chu y, cung phai a chau ti bac s. Nhng hin tng rt
ang chu y va lo ngai la : phn xanh hoc phn long ma chau i ra
tng tia.
Phai lam g ? Trc tin, phai ngng khng cho Be n sa na
trong vong 1 - 2 ngay. Cho Be ung lam nhiu t trong ngay: nc
ng, nc nu ca rt, nhng cht mui khoang danh cho tre em
trong nhng trng hp nay co ban sn hiu thuc pha vi mt
lng nc nht nh a c ch dn.
tui t 5 - 6 thang tr i, co th cho Be n thm thc n
chng tiu chay nh khoai, chui nghin v.v... Lng thc n long
cho cac chau n mi ngay vao quang 150 gram cho mi kg trong
lng cua cac chau, n lam nhiu ln, mi ln 20 - 30g. Nu cac
chau b nn oi, nn cho Be n lanh.
Ch n nh trn co muc ch bu lai lng nc Be b mt do
i long. Nu phng phap trn co hiu qua, Be se i phn tr lai
bnh thng.

Ch n king nh trn khng nn keo dai qua 2 ngay.

Khi n bnh thng tr lai, nn tng lng sa t t hoc dung
cac loai sa c bit thch hp vi bnh trang cua chau.
iu quan trong: Nu a n king ma Be vn khng khoi, b
sut cn va co triu chng c th thiu nc, cn phai gp bac s
xem co cn cho Be nm vin ngay khng.
Cung cn lu y rng, khi tr lai ch n bnh thng rt co
th Be lai b i tt lai. Nu vy, lai phai n king sa thm 1 - 2
hm hoc yu cu bac s xem co cn i loai sa khac khng.
Nhng nguyn nhn cua bnh a chay thng lin quan ti vn
n ung cua Be nh:
- Pha sa c qua hoc loang qua.
- Cho Be n qua sm nhng thc n kho tiu nh: tht, rau,
trng, hoc cho n vi liu lng nhiu qua; n nhiu bt qua;
- Thc phm b thiu, sng.
* Bnh tiu chay con do vi trung hay vi rut gy ra. Chung co
th t nhng vim nhim hong, tai xung gy bnh rut. Bac
s kham hong, tai va lam xet nghim phn co th xac nh c
iu nay.
phong cho Be khoi b tiu chay, nn chu y:
- Pha ch sa ung liu lng va tranh nhng thiu sot a ghi
phn trn;
- Tranh khng chau be tip xuc vi ngi nao ang b vim
nhim nh ho, co mun nhot v.v...
- Ra sach va lam tit trung cac bnh sa trc khi ng sa
cho Be n;
- Khi Be mi b tiu chay, ngng cho n sa ngay.
60. BNH NG RUT.

Gluten la mt loai prtin co trong bt mt s hat lng thc

nh lua m, lua mach, yn mach (khng co trong gao va tng).

Tre em thng khng tiu hoa c gluten nn d b a chay man

tnh khi ba me bt u nui con bng cht bt, dn ti hu qua la
ngng ln. Mt cuc xet nghim n gian v rut cua Be trong thi
gian nay se cho thy ro hin tng nay, k ca vi cac chau mi vai
thang tui.
cha tr, trc ht phai ngng khng cho cac chau n
gluten, du vi lng rt nho. i vi cac chau a phan ng vi
gluten, cn phai king nhiu nm chau khoi b lai.
Hin nay: ngi ta a chu y ch tao cac loai "bt khng co
gluten" danh ring cho cac chau.
61. BNH TIU CHAY MAN TNH

Mt s chau be khng hp vi sa bo, c n la b tiu chay.

Cha khoi, ti khi n lai, lai b lai. Co nhiu chau, ngay t ln bu
sa bo u tin a b cac chng nh d ng, phat ban, tiu chay.
Nguyn nhn do b may tiu hoa cua cac chau khng thch hp vi
cac prtin cua sa bo. Bi vy, nu thay sa bo bng mt loai sa
c bit khac, bnh chau co th ht ngay.
Nhng nguyn nhn khac co th do: saccar cac ba me vn
thng cho thm vao bnh, vao ni sup rau;
- Lactd - mt loai ng t nhin co ngay trong sa me hoc
sa bo.
- Prtin co trong cac cht bt ngu cc nh gluten.
V co nhiu nguyn nhn khac nhau, nn bac s phai theo doi
ch n va phan ng tiu hoa cua Be mi xac nh c nguyn
nhn nao la chnh, khng k ti mt s bnh ng rut na.
62. GIUN - SAN (LAI)

Tre em d b chng giun san v cac chau hay s mo vao moi vt

ri lai a tay vao ming. Hn na, cac chau thng sng tp trung
vi nhau trong trng, lp, ma chng nay lai rt d ly.
Lam sao bit c cac chau co giun, san?
Nu co cac chau hay au bung, khi th tao bon, luc khac lai tiu
chay, sc khoe suy giam, kem n, kem ngu, hay quy: Xet nghim

mau, thy lng bach cu toan tnh (eosinophile) tng. Xet nghim
phn, co th thy trng giun, san.
GIUN KIM - Cac chau nho thng b giun kim, d ly sang
nhau hoc t lam cho mnh b nhim lai trng giun cua chnh
mnh. Cac chau co giun kim hay b nga hu mn. Cac be gai th
b nga ca m h. Cac con giun nho, ging nh nhng si ch
trng, dai vai milimet thng ra theo phn. Co th nhn thy chung
co quy trong phn. Mun thu c trng cua chung xet nghim,
ngi ta dan mt oan bng dnh (bng keo) vao gn hu mn cua
chau be.
GIUN UA - Tre em co giun ua v n cac thc n khng sach.
Trong c th, giun ua di chuyn theo mt ng i phc tap: trng
giun n ra u trung da day ri u trung di chuyn ln gan, vao
phi, cui cung tr v ng tiu hoa va ln ln rut. Qua trnh nay
tin hanh trong vong 2 thang gy ra nhng triu chng nh nga
phat ban va ri loan h h hp.
Ngi ta xet nghim phn tm trng giun. Nhiu khi t
nhin giun b tng ra ngoai qua ng hu mn hoc khi chau be
nn.
SAN - Chau be co san do n tht bo cha nu chn. Cac chau co
san thng i ra nhng oan san nho mu trng. Nhng oan nay
cha rt nhiu trng bn trong. Ngi ln co th thy nhng
khuc san nh th qun, trn ging chau nm. Ngoai s vic
nay, khng co hin tng nao khac.
Cach cha tr: Hin nay, co nhiu loai thuc hiu nghim tr
bnh giun san. Mi loai co mt th thuc ring. tr giun ua
hoc san ch cn ung thuc mt ln. i vi giun kim cn phai
ung 2 liu, cach nhau 3 tun l va gi v sinh qun ao, tay, mong
tay, ging... khoi phai b lai. Tt ca moi ngi tong gia nh, k
ca ngi ln u phai cha tr cung mt luc vi chau be th mi tr
ht c.
63. CHNG MT NC CP TNH

Nu c th mt tre s sinh b thiu nc, th Be co th cht.

Nc chim ti 80% trong lng cua Be. Mt a be nng 5kg th
trong c th a co ti 4 lt nc. Nu mi ngay, chau b mt 500g

nc, s cn cua chau cung b sut xung 1/10. Mt ngi ln nng

70kg b mt nc nh be, co ngha la sut 7kg/ngay.
Nguyn nhn mt nc co th do tiu chay, nn oi, hoc b toat
nhiu m hi ma sau o lai khng c ngi ln cho ung nc
bu p lai lng nc a b mt.
Tre di 1 nm hay 6 thang tui ma c th b thiu nc th rt
nguy him.
Be co biu hin g khi b thiu nc? Khi c th b thiu nc,
Be khng hoat ng, ngi nh bun ngu, rn khe, ve mt bun
ru, xanh tai, mt thm, thop trung xung.
Co mt cach th d dang: ly ngon tay veo khe vao lp da bung
cua Be. Nu c th Be thiu nc, lp da nh ln va c gi vt nhn
nh th, ging nh ta bu vao mt manh vai vy. iu nay chng
to c th chau Be a mt t 10% nc tr ln. Nu ch mt khoang
5%, th vt nhn khng lu va da d bnh thng tr lai. xac
nh lng nc c th Be a mt, tt nht la cn Be ri ly s cn
trc y tr i s cn mi.
Trong thi gian nay, chau be thng b i tt, phn long va
xanh. Be vn chu bu bnh, nhng hay oi.
cha tr, cn lam cho chau khoi chng i tt: cho nhn sa
va cho ung nc ng pha t mui, nc cu ca rt. Tai cac hiu
thuc, co ban sn nhng goi pha thanh dung dch ng - mui
theo ty l va u. Nn cho cac chau ung t mt, lam nhiu ln. Mi
ngay, chau be phai ung t 150 g ti 200 g cho mi kg cn nng cua
chau. Th du: chau nng 5 kg th ung: 200 g x 5 = 1.000 g
nc/ngay. Nh vy mt chau be cn nng 5 kg phai ung khoang
3/4 lt nc trong 24 gi.
Trng hp Be vn b i tt ma khng chu ung nc th bac
s phai truyn nc qua ng tnh mach cho chau. Vic nay ch
thc hin c bnh vin.
iu quan trong khi sn soc mt a tre la phai nhn bit kp
thi tnh trang c th cua chau b thiu nc co bin phap ng
cu gp. Ch cn tnh trang nay keo dai mt vai gi la tnh mang
cua chau be tr nn nguy kch ngay.
Bi vy, chung ta cn ht sc chu y ti trang thai c th, sc
mt, c ch cua chau be khi chau b: i tt, nn oi hoc toat m
hi.

64. CHNG KCH THCH RUT KT

Chng kch thch rut kt cua tre s sinh la nhng phan ng

qua mc cua rut gia, co cac biu hin nh: i phn long, nhiu
hoc phn nat co ln thc n cha tiu hoa ht nh: nc cam vt,
rau xanh v.v... Ngi ta cho rng y la hin tng cua rut gia
phan ng qua mc vi vic tiu hoa cha tt.
Tuy vy, hin tng nay khng anh hng ti s tng trong
cua Be. Be vn chu n. T 3 - 4 tui tr i, phn Be se tt hn va
Be se thi i long.
Cac tre ln hn, nhiu khi lai b i tao hoc xen ke khi i long,
khi i tao kem theo hin tng au bung.
65. BNH SALMONELLA RUT

La loai vi trung thuc nhom vi khun thng han. tre nho,

cac vi trung nay co th gy bnh tiu chay cp tnh va thanh dch
ni gi tre hoc trong gia nh. Khi bnh nng, cac chau co th tiu
ra mau, i nhiu nn mt nc, b st cao... Bac s thng xet
nghim phn xac nh bnh.
Hin nay, ngi ta co xu hng khng ch cha tr bng thuc
khang sinh - tr trng hp bnh nng - ma chu y chu yu ti ch
n king khoi i tiu va tm cach bu p nc cho c th.
66. S LU THNG NGC CHIU DA DAY - THC QUAN

Do s hoat ng khng tt cua oan ni gia da day va thc

quan ma cac cht long trong b may tiu hoa thng vn di chuyn
theo chiu Ming Thc quan Da day - Rut, nay lai di chuyn
theo chiu ngc lai oan Da day Thc quan. Hin tng bt
thng nay co th gy ra nhng kt qua tai hai nh sau: nn oi,
chay mau thc quan, ho sc v thc n i nhm ca vao nhng ng
dn kh phi gy cht t ngt cac tre s sinh. Cac cuc xet
nghim bng X-quang va cac phng tin khac o axt cua
thc quan se cho bac s bit cac chau ang b mc chng nay nng
hay nhe. tranh hin tng nn oi cua cac chau do thc n i
ngc chiu tr lai thc quan, cac bac s thng yu cu cac ba me
cho cac chau hay b chng nay n cac thc n c hn va b cac
chau t th ng, nht la sau khi n.

67. VIM RUT THA

Kham bnh vim rut tha cho tre em rt kho v cac chau t
hoc khng co kha nng xac nh im au. Bi vy, khi cac chau
"b au vung bung" hoc au bung, nn cho chau ti bac s. V au
bung co nhiu nguyn nhn khac nhau.
au rut tha cp tnh phai phu thut gp. Nhng nu ch
au va th co th la "man tnh", vic phu thut co th chm lai
i ti khi nao ch vim a n nh.
Cac tre nho t khi vim rut tha cp tnh. Trong trng hp
chau b chng bnh nay, chau se co cac triu chng sau :
- au bung t ngt, khng phai v mun i cu v hm trc
a khng i cu c na.
Mt tai, mt qung, nn oi, st khoang 38o - 38,5oC nhng
mach p nhanh. Th mau thy bach cu tng cao hn bnh
thng.
Cn phai a chau ti bac s ngay kham va xac nh ch
au cua rut tha, pha bung di bn phai.
Trong khi ch kham KHoNG c cho chau n hoc ung bt
c th g, va nht la khng cho ung thuc.
KHoNG chm nc a hoc nc nong v lam nh vy cn
au du i, che mt cac du hiu khin bac s kho xac nh bnh.
Sau khi bac s a xac nh bnh, hoc co nghi ng phai chuyn ngay
chau qua bac s chuyn v phu thut phu thut gp v nu
chm, khuc rut tha co th b v lam vim nhim ca mang bung
khin vic cha tr tr nn phc tap hn.
Cac chau qua phu thut rut tha thng ch nm vin 1
tun l. Sau 2 - 3 tun l, cac chau lai chi va sinh hoat bnh
thng.
i khi bac s goi la b vim rut tha man tnh cac chau hay b
au bung nhng khng au d di, khng kem theo hin tng st
va nn oi. Khi nn bung cac chau ku au im au rut tha,
nhng rt co th la do tng tng ma thi.

68. CHNG LNG RUT CP TNH

Chc ban a tng nhn thy cai ng nhom. No co mt oan ng

nho tut vao trong mt oan ng ln hn. Khi nao co mt oan rut
trang thai ging nh th th o la hin tng LNG RUT.
Chau be b lng rut se quy khoc, b au tng cn mt tai i
sc khoe sa sut.
Chng lng rut ti bt cht. Chau be ang manh khoe, bng
khng chu n, khoc thet ln tng cn. T 8 ti 12 gi sau, chau i
phn co mau hoc i ra mau.
Khi co cac triu chng trn, cn a chau ti bnh vin ngay.
Nu chiu X-quang rut, thy co lng rut th phai quyt nh ngay
vic phu thut. Tuy vy, cung co nhng trng hp rut t nhin
t thao lng c ma khng phai phu thut, nhng vn phai theo
doi.
69. BNH PHNH AI TRANG BM SINH.

Co chau be chm ln, tao bon dai dng t khi mi sinh ra bung
a phnh to, khac thng. Bng phng phap soi X-quang rut, bac
s se phat hin thy co mt oan rut gia cua chau b gian ra tip
ni vi mt oan khac gn hu mn b co lai khin cho cac cht thai
khng lu thng c oan rut nay.
Nu vic xet nghim rut bng sinh thit sau o cung xac nh
hin tng nay th cn phai qua mt cuc phu thut.
70. TC RUT

Nu mt chau be b tc rut, chau se khng i tiu c va

cung khng anh rm c. tre s sinh, thng la do lng rut
hoc chng thoat v ben b nghet ma ra.
Trong nhng ngay u sau khi sinh ra, ng ng tiu hoa cua
be co th co mt vai d tt, do khng phat trin y u nn co ch b
xon. Triu chng u tin cua chau be thng la nn oi, oi ra nc
mt, chng to ch b tc ni cac ng dn mt vao rut.
Tt ca cac trng hp b tc rut u phai a i cp cu
khoa ngoai.

71. LOI DOM

Mt s chau be b loi dom do i tao hoc tiu chay lu. Khi cac
chau rn, phn cui rut gn vi hu mn (trc trang) b loi ra
ngoai, nhn nh mt vong tron mau o. Cac chau ho hay khoc nhiu
cung co th b nh vy. oan rut nay sau o se t ng co vao hoc
dung tay khe n vao cho chau cung c.
Nguyn nhn chnh cua chng nay la do i tao lu ngay, nhng
i khi cung do hin tng chau be b chng khng y c "ct
su" - lng phn u tin - ra ngoai.
Chng loi dom thng tr bng thuc, rt t khi phai phu
thut.
72. HEP MN V

Mt s chau be mi sinh c khoang 15 ngay a b chng nn

oi va i tao. Cac Be trai hay b chng nay nhiu hn cac Be gai.
Nu bnh co chiu hng ngay cang nng, lam cac chau mt v oi
ma khng n c, th cac bac s thng ngh ti chng hep mn v.
Mn v la mt c vong ni lin da day vi oan u cua rut
non. Nu c vong nay b day ln se ngn can s di chuyn cac cht
trong b may tiu hoa t da day xung rut. Sa hoc cac thc
phm khac b tc y se di lai pha thc quan va gy ra nn oi.
Cac bac s phat hin bnh nay bng phng phap X quang hoc
siu m. Mt phu thut n gian se cha khoi hn chng bnh
nay.
73. VIM GAN DO VIRUT, DO SIU VI B

Tre em d b bnh vim gan do vi rut. Bnh tin trin nhanh va

kho thy. Mi u, chau b au bung, nn, khng chu n, mt, i
khi ngi mn o. giai oan nay, vic xet nghim mau se cho bit
chau co mc bnh khng.
My ngay sau, chau co hin tng vang da, i tiu t, nc tiu
mau sm, phn mau nhat. Vic xet nghim se cho bit loai vi rut
nao a gy bnh cho chau.

Nu chau be b bnh vim gan siu vi A la loai ph bin nht,

th s phat trin bnh rt n gian: thi gian b bnh t vai ngay
ti 2 - 3 tun. Vic cha tr chu yu la cho chau ngh tai nha, khng
cn phai nm ca ngay trn ging. Giam lng m trong ch n
cua chau.
Bnh nay truyn nhim bi phn va ly qua ng tiu hoa.
Bi vy, mun phong bnh phai gi v sinh sach se 2 ban tay, cac
dung trong phong v sinh, phong tm.
Mt chau be v tnh tip xuc vi mt ngi bnh, co th tim
gammaglobulines phong bnh, ngay trong tun l a tip xuc
Bnh vim gan siu vi B: t gp hn va din tin cua bnh lu
hn. Bnh nay ly qua ng mau. Hin nay a co vc xin tim
phong bnh nay.
Trng hp c bit cua tre s sinh: Nu ba me b ly bnh
vim gan siu vi B nht la trong 3 thang cui cua thi gian sinh n,
bnh se truyn thng ti chau be luc sinh ra va se phat bnh sau
khi chau sinh c 2 - 3 thang.
Chau be lai la ngun ly bnh cho cac Be khac, nn nu bit ba
me a mang bnh trc khi sinh chau, th chau be cn c chch
gam ma globuline ngay t khi mi sinh.
cac bnh vin san, ngi ta thng co h thng phat hin
bnh gan siu vi B trc khi sinh.
74. BNH X NANG TUY

Bnh co tnh cht di truyn. Be b bnh nay co nhng triu

chng nh ho dai dng kem theo i tiu chay va chm ln. cac tre
s sinh, bnh lam cho cac Be khng thai c lng phn u tin
ra ngoai - gy ra hin tng b ng tiu hoa.
Cac bac s thng phat hin bnh bng cach phn tch m hi
hoc th nghim mau cua Be. Bnh tr thanh nng khi a anh
hng ti s h hp va phai cha tr bi tp th cac bac s chuyn
khoa.
75. BNH VIM THN

Bnh vim thn tre em do loai lin cu trung tan huyt

streptocoque gay ra. Thoat u, chau be b au hong. 10 ti 15 ngay

sau, chau i tiu t, nc tiu mau o. Mt chau phu ln, i khi

chau b au bung hoc au u kem theo hin tng nn oi.
Xet nghim nc tiu cua chau se thy cht albumin va mau,
nhng khng co vi trung.
cha tr, chau cn phai nm ngh tai ging va theo ch
khng n mui.
Nu nc tiu cua chau co lng albumin cao, thn th phu
nng th o la bnh h thn m (nephrose lipoidique).
Bnh nay co th chong khoi, nhng khi b lai thng hay trm
trong cn cha tr lu bng cac loai thuc co cortisone.

V. NHNG VN CO LIN QUAN TI TAY, CHN, XNG

76. GM MONG TAY

Thoi quen cn mong tay thng thy la tui tre em a ti

trng. Khng phai ch co cac chau co tnh nhut nhat, suy t mi
hay cn mong tay. Ca cac em khoe manh, tnh nt vui ve ci m
cung co thoi quen nh vy.
Khng nn la mng cac chau va nn tm cach xoa bo hin tng
nay bng phng phap tm ly nh chu y xem chau hay cn mong
tay luc nao? Trc khi i ngu, khi chi mt mnh nha, hay
trng? Hay hoi cac chau xem cac chau co kho ngu khng? Chau co
iu g khng c va y trng khng? Chau s hay yu mn cac
ban, c giao?
Nu ban khng quan tm nhiu v hin tng nay th mt thi
gian sau, con ban cung se t ng bo thoi quen o i. Nhng nu
ban tm c nguyn nhn tao ra thoi quen nay cua chau, ban co
th giup chau sm giai quyt c mt s vn v tm ly khin
tm hn chau c thoai mai va vui ve hn trong cuc sng vi moi
ngi.
77. VT M DO: KEP, KIM, GAI HNG, GAI XNG RNG

Ra sach bng thuc sat trung. Nu trong ngon tay co mc lai

gai hay ly nhp gp ra hoc l ra bng mt cai kim khu a h qua
la sat trung. Sau o, nn cho mau chay ra ri ra bng nc
sat trung mt ln na.
Theo doi vt thng trong nhng ngay sau. Nu b sng ty o
va au th cn kham bac s.
78. B KEP NGON TAY

Xng ngon tay cua Be con rt yu t, nn khi an ui chau be b

kep ngon tay phai chu y thm ch b kep co g ln mt cach bt
thng khng? Thng th ch o ch b tm va sng phng.

Nu b g hay co oan ngon tay b lch, phai ngh ti cac trng

hp gip xng hoc trt khp ngon, cn phai a ngay ti bac s.
79. T TAY, CHN

Nu vt t khng su: Ra vt thng bng xa phong va nc

sach. Dung gac (tranh dung bng) ra sach t, cat ri bi thuc
sat trung va bng lai.
Du a buc bng ky, cung khng chau be chi di t hay
trn cat v t cat co th lot qua bng vao vt thng.
Thay bng mi ngay. Mt vt thng khi khoi se kh, sach va
khng con au na. Nu vt thng o, sng ty, co mu cn a i
bac s.
t ngon tay: Khi buc bng ngon tay, khng c buc cht
qua. Cn phai mau lu thng trong ngon tay va co khng kh
trn vt thng.
Tranh nhng vt seo kem thm my: Nhng vt thng su
trn ban tay, canh tay, mt, ui sau khi khoi co th lai nhng
vt seo khng ep mt. Bi vy, nn ti cac bac s khu vt
thng ngay t u. Khng nn vt thng t khoi.
Vt thng chay nhiu mau: Coi muc xut huyt (hemorragie).
80. GAY XNG, BONG GN VA TRT KHP

Khi b nga, b va cham manh hoc b anh, co th xay ra 3

trng hp: xng b gay hoc nhng si gn cac khp xng b
cng ra bt cht va b tn thng; hoc cac khp xng b trt ra
khoi v tr bnh thng cua chung.
Du chau b gay xng, bong gn hay trt khp th cach sn soc
chau cung co nhng im ging nhau nh sau:
- Ngi sn soc chau phai bnh tnh khoi lam chau thm lo
s.
- Tranh khng nn x dch chau, tr trng hp bt buc nh
chau b nga gia ng.

- Hoi chau xem chau au u: ch quan sat thi, khng nn s

vao ch au.
- Nu co iu kin, c nh ch au va nh ngi bao cho bac s
hoc c quan y t, cho c quan cng an gn nht.
I. Trng hp b gay xng: ui, chn, mt ca chn
Chau be b nga khi chay hoc b xe ung manh, chau cam thy
au chn va khng ng ln c. Quan sat ch Be ku au, di
lp qun ao chung ta cung co th thy ch o g ln. xac nh ro
xem co phai Be b gy xng hay khng, chung ta co th thao ch
hoc ct qun ao cua Be coi cho ro. S d chung ta khng ci
qun ao Be nh luc bnh thng v cn phai tranh: Khng c
ung cham hoc nng ch au ln.
Nu Be chu nm yn, co th dung gi, chn chen hoc n
di ch au cho chau.
Nu chau khng chu nm yn, hay ca quy hoc cn phai di
chuyn chau, cn c nh ch au vao 1 hoc 2 cai nep (co th dung
bt c mt vt g dai, bng g hoc cht liu khac nh cai can chi,
mt tm van nho v.v...).
Gay xng on ganh, vai, canh tay, cng tay, ban tay
Nu khi nga, chau be bng tay, khuyu tay hoc trong khi
chi ua, chau bi vn cheo canh tay, u co th a ti nhng
trng hp gay xng vung vai, canh tay hoc ban tay. Khi b
au, chau be se t ly canh tay b thng mt v tr thch hp
nht au. Chung ta nn giup chau bng cach buc mt khn
eo quanh c ly canh tay trong trng hp chau b thng
canh tay, c tay hay ngon tay.
Khng c th cho tay be c ng hoc nng ch gay ln
Nu phn xng gay choc thung da, hay ct bo phn qun ao
ung ti xng, p ln ch o mt ming gac mm va dung bng
dnh (bng keo) nhe nhang dan lai.
II. Trng hp b thng u, lng
Khi chau b nga t trn gh xung t hoc ngi gh trc
(du ngi trn ui ngi ln) khi xe t ngng t ngt hoc b tai
nan, nn b vng p vao khung xe hoc phn knh chn pha trc.
3 trng hp co th xay ra :

* Chau be vn tnh, co th tra li ngi hoi chuyn: khng c

xoay ngi chau, gi cho u chau be thng vi chiu cua thn
ngi. Khng c u cui xung hoc quay sang mt bn: chau
co th b chn thng so nao hoc ct sng.
* Chau be b ngt, nhng vn con th: co th a b v so nao
(nht la co mt t mau chay ra mui hoc l tai). t chau nm
nghing trn gi u hi thp hn pha chn. Dung nm n cho
u khng ng y.
* Chau be b ngt, khng con th na: Phai lam h hp nhn
tao ngay va a i cp cu.
Nu cn chuyn dch chau, mt ngi gi u cho thng, mt
ngi keo chn nhe nhe. Ngoai phn so, chau con co th b thng
sn, ham v.v... na.
81. HNG D TRT KHP

mt s gia nh, thng thy co tnh trang b trt khp hang

bm sinh, nht la cac chau gai. Nguyn nhn co th la do khi e,
thai ra trong t th ngc, mng ra trc.
Khi mi sinh, phn u xng ui cua cac chau cha c hnh
thanh y u. Trong nm u tin, phn xng nay mi dn dn
hoan chnh va khp vi xng chu. Ch khp nay co th phng
qua hoc nghing qua lam cho xng ui nh ra ngoai tao thanh
dang d dang mt bn hay ca hai bn hng.
Mun tranh hin tng nay, ngi ta phai cha cho Be t khi
mi sinh bng cach n mt vt gia 2 chn chau be phai nm
dang chn, hoc mc cho chau mt loai qun c bit goi la "qun
Pawlick". Thi gian cha nh vy tuy thuc vao cu tao u xng
cua tng chau.
Tnh trang khp xng hng cua Be gai co th b d dang phai
c phat hin sm khi chau be cha qua 4 thang tui bng phng
phap siu m.
Nu khng c cha ngay t u, trang thai trt khp xng
hng se lam cac chau i ng kho khn. Khi cac khp xng a
hoan chnh, mun cha se mt nhiu thi gian va nhiu trng hp
phai phu thut.

82. VIM KHP CP

Bnh vim khp cp co th do vi trung hoc virut. Nhiu chng

bnh kem theo hin tng au khp nh bnh cum chng han.
Dang vim khp nng nht do vi trung gay ra, lam cho cac ch
khp co mu, co khi tac dung ti ca xng.
Vim khp nhe thng u gi, khuyu tay. Cac ch vim b
ty o, s vao thy nong va au, mi khi c ng cung thy au.
Bi vy, cac chau b bnh, thng cng chn, cng tay. Khng phai
la cac chau b lit ma ch v cac chau khng mun c ng. Trng
hp vim su, nh khp hang chng han, rt kho xac nh bnh.
Cn cho cac chau nm vin bac s theo doi va lam cac xet
nghim: soi X-quang, hut mu ra xet nghim va iu tr mt thi
gian dai bng thuc khang sinh.
83. I KHP KHING (CA NHC)

Sau khi b nga, hoc va cham manh chau be b i khp khing.

Nu sau 1 - 2 hm chau vn khng khoi th cn a chau i kham
bnh v co th chau a b thng tn phn xng hoc khp hang,
u gi hay chn.
xac nh ung bnh, bac s phai chiu X-quang kim tra
cac xng hang va xng chn.
84. CHN VONG KING

Nu chn cac chau be, trong vong 6 thang u, b cong cung

khng co g ang lo ngai. V th nm trong t cung, chn chau
phai nh th mi va hp vi "khun". Sau khi ra i i chn chau
se thng dn, nht la trong thi gian chau tp i
Tui tp i: Bnh coi xng la mt trong nhng nguyn nhn
cua hin tng chn vong king. Tuy vy, con mt s nguyn nhn
khac nh: cac chau mp map qua nng i vi i chn hoc cho
chau tp i sm qua. Co th phn bit 2 trng hp sau:
- Xng chn cong v bnh coi xng (thiu canxi va vitamin D)
th im cong nht nm di, v pha cng chn.
- Xng tam cong luc s sinh lam chn cong oan u gi.

Bi v xng ch "tam cong" nn khng cn cho cac chau i giy

co c bit. Nn tranh, khng cac chau i lu.
Ch co trng hp chn cong mt cach bt thng mi cn ti
bac s chuyn khoa chnh hnh cha tr.
85. D TT CHN BM SINH - CHN VEO

Nu c phat hin sm, trong nhng ngay u sau khi sinh,

th phn ln cac trng hp d tt chn u co th cha tr c.
D tt chn la do anh hng cua th nm khng ung cua thai
nhi trong t cung me, ma hin nay ngi ta cha bit v ly do g.
D tt hay thy nht la phn trn cua ban chn qut vao trong.
Nhng d tt khac nh: ban chn veo vao trong, veo ra ngoai, veo
got cung khng ang lo lm nu cac khp vn mm mai c ng
c.
Ch kho cha tr nu nhng ch d tt b cng, co hin tng co
c hoc trt khp.
Tuy vy, vi cach cha tr hin ai, ngi ta co th cha c
a s trng hp, ch phai mt cng cha tr va theo doi hang ngay,
trong thi gian dai co khi ti 1 - 2 nm lin.
86. CHN QUT VAO TRONG, HAY QUEO RA NGOAI

Khi a be mi bt u tp i, i ban chn co xu hng quay

vao pha trong. Nh vy la bnh thng, t chau co ban chn hng
ra pha ngoai ngay.
Ngi ln ch cn chu y nu nguyn nhn cua hin tng trn
la do cac khp u gi hay khp xng hng gy nn. Nu vy,
phai noi vi bac s.
Khng bao gi c vi vang t y cho cac chau i nhng i
giy c bit iu chnh dang i hoc chnh hnh xng ma
khng co y kin cua bac s chuyn khoa.
87. BAN CHN BET

Nhiu b me lo con mnh co ban chn bet: khi cac chau ng,
nht la khi cac chau bu bm toan b gan ban chn u tip xuc vi

t khng thy phn hom gia gan ban chn, tuy rng luc nm,
vn nhn thy ban chn cua chau co ch hom bnh thng.
Tht ra, ti luc cac chau hi ln, phn lom nay mi ro. Bi vy
khng nn lo qua sm, va khng c cho cac chau dung nhng loai
giy g c bit, nu khng co y kin cua bac s.
Hay cho cac chau tp i chn t cac bp tht ban chn c
lam vic. i ban chn se quen vi ng tac bam vao t va vao
nhng a hnh mp m khac nhau.
Hay bay ra cac tro chi luyn tp nh ly mt vt, chng han
cai but ch, di t bng ngon chn cai va ngon th 2. Tp cho
cac chau i king chn. Khi cac chau a ln, tp cho cac chau nhay
dy, mua nhp iu. ap xe ap 3 banh cung la phng phap tp
luyn cac khp xng chn va oan xng dai cua cng chn
hoat ng.
88. U GI UNG NHAU

Khi ng, nhn thy ro chn chau be cong, hai u gi cham

vao nhau. Hin tng nay thng kem theo i ban chn bet, u
tai cac c bp va gn ch khng phai tai xng. Bi vy y khng
phai la mt tt cho ti ln, ma ch t 2 ti 5 tui, la chau be se co
i chn thng bnh thng. Nu sc khoe chau be tt th ngi ln
khng co g ang lo ngai: s d tam thi chau co i chn nh vy la
v trong lng luc nay cua phn thn chau hi nng i vi i
chn ma thi.
Ngi ln ch cn chu y khng chau be i nhng quang
ng xa. Hay mua cho chau mt chic xe ap 3 banh, cho chau tp
ap i chn khoe va cng cat hn, co th mang c d dang
tm thn cua chau.
theo doi c s chuyn bin cua i chn theo thi gian,
ban hay chau ng thng va o khoang cach gia hai mt ca
chn, 3 thang mt ln. Ban se thy s o cang ngay cang ngn lai.
Tuy vy, nu khi 2 u gi ung vao nhau ma khoang cach
gia 2 chn t 8 ti 10 cm th cung nn trao i y kin vi bac s
chuyn v khoa chnh hnh tre em.
89. BNH COI XNG

Nguyn nhn cua bnh coi xng la do thiu vitamin D. anh

sang mt tri co vai tro quan trong trong vic ch tao vitamin D cho

c th, loai vitamin rt cn thit cho vic hp thu cht Can-xi. Tre
thiu Can-xi la thiu nguyn liu chnh cho vic ch tao cac t bao
xng. chu u, cac tre sinh vao mua thu hay b coi xng v 6
thang u khng co anh nng mt tri. Chung ta nn nh rng,
knh ngn can khng cho cac tia cc tm cua mt tri i qua. Bi
vy, nu cho tre nm sau ca knh tm nng th cung bng
khng.
Tre em b bnh coi xng, tuy theo la tui ma co cac triu
chng nh sau: xng so mm, xng c tay, c chn to, bet; thop
lu khng ong lai; chm bit ngi, bit i; chm moc rng; hay b
chn vong king, meo ct sng, xng lng ngc va xng hng.
Thanh phn mau cua chau be co lng Can-xi di mc bnh
thng co th dn ti chng co git.
phong chng coi xng, bac s thng cho cac chau ung
thuc co t 1000 - 1500 n v vitamin D mi ngay lin trong hai
nm u. Cac chau bu sa me cung cn phai ung thm vitamin D.
Cac chau co mu da sm d b coi xng hn cac chau khac v
cac cht mu da co tac dung can cac tia t ngoai cua mt tri. Bi
vy, cac chau nay cang cn phai c chu y sn soc nhiu hn
90. VEO XNG SNG

Xng sng co th b veo vi nhng kiu dang khac nhau lam

cho lng cong phn trn, phn di hoc veo theo chiu ngang.
Nhng dang bt thng nh vy co th phi hp vi nhau nh va
b cong va b veo.
Vi cac tre em s sinh: Lng tre s sinh, trong my thang u,
thng cong. Tre cang ln, lng cang thng hn cho ti khi n tui
bit ngi.
Bi vy, thi gian xng sng con yu. Khi Be t th
ngi phai co gi hoc vt g dung ta lng v tui nay ct
xng sng cua Be rt d b xiu veo.
Vi cac tre ln hn: Tre em t tui bit i cho ti nm ln 2,
ln 3 hay n ct sng lng ra pha trc. Dang i nay se mt dn
khi cac chau ln ln.
tui nay, nu thy cac chau b lch vai: khi ng thng
vai nay thp hn vai kia th nguyn nhn la do ct xng sng

khng thng, cong v bn phai hay bn trai hoc co th a b gu

mt bn nao o.
Nu khi cho cac chau hi cui ngi v ng trc ma cac
khuyt tp trn khng con na th chng veo xng trn ch la do
phai b sung s cao thp khng bng nhau tam thi cua hai chi
di: cac trng hp nay phn ln co th cha tr bng phng
phap tp cac ng tac th duc chon loc, hoc chi th thao.
Nhiu chng veo ct sng co nguyn nhn t cac bnh cua h
thn kinh hoc cua cac c bp. Nhng nhiu khi ca nhng tre khoe
manh cung b - nht la cac chau be gai - ma khng tm thy nguyn
nhn ro rt.
Noi chung, hin tng veo ct sng cua cac chau, cn c chu
y theo doi cn thn xem no tin trin ra sao. Chng veo ct sng
a th n nh hay co xu th tin trin nng hn. Bi vy, cn
phai cho cac chau ti cac bnh vin chuyn khoa xng mi nm 2
ln hay 1 ln, chup X-quang xng, va so sanh cac hnh chup
nhn nh xng cac chau phat trin th nao.
S phat trin khng bnh thng cua ct sng co mc nhe
tre em, co th khng nhn thy trong nhng nm u. Hin tng
nay cn phai c c bit chu y khi cac chau ti tui t 11 ti
15, la giai oan dy th c th phat trin nhiu, nht la i vi cac
chau gai.
91. TT NT T SNG

Tt nt t sng la mt d tt bm sinh cua t sng. Khi a

tre a ti ngay ra i ma t sng vn cha hnh thanh c hoan
hao, con b h pha sau khin cho cac cu truc thn kinh cua tuy
sng co th lot ra ngoai c. Hin tng nay thng xay ra oan
cui sng lng, vung tht lng va xng cung, t khi oan lng
trn hoc vung c.
Nu ch co hin tng h xng thi th co khi chng h trong
g. Co khi ch co phn mang boc tuy sng lot c ra ngoai, lam
thanh mt khi nm di da goi la "thoat v mang nao. Nhng
nghim trong nht la trng hp ca tuy sng va cac r dy thn
kinh cung b thoat v ra ngoai ri b vim, gy lit chn, khng t
chu c vic i tiu, tiu, nhiu khi kem thm ca chng tran dch
nao.

y la mt d tt rt nng, co cac hu qua nghim trong n

mc ngay trong 24 gi u tin sau khi a tre ra i, bac s phai
t vn vi b me a tre va cac chuyn gia nhi khoa va phu
thut thn kinh xem co nn iu tr hay khng nn iu tr g ca.
Hin nay, ngi ta chn oan trc c d tt nay thai nhi
bng phng phap siu m, ngay t tun l th 16 ti 20 cua thi
gian san phu mang thai.

VI. NHNG VN LIN QUAN

TI B PHN SINH DUC VA BAI TIT
92. B PHN SINH DUC B SNG TY

Ban co bao gi thy con mnh hay a tay vao b phn sinh duc
cua no hay khng? Nu co, chc la Be thy kho chu g o, chung ta
cn chu y cha tr cho Be.
be trai, u dng vt cua chau o, b sng va i khi co mu.
Nhng chau nao b hep da quy u (PHIMOSIS) thng hay co cac
hin tng nh trn (coi bai hep quy u (PHIMOSIS)).
Vi cac chau gai, i khi cac mi ln b nga va phng gip co
th co mu chay ra (coi bai Vim m h (Vulvite).
Ca 2 trng hp cua Be trai va Be gai u cn gi sao cho b
phn sinh duc khng b hp hi, m t: mun vy, khng nn cho
cac chau mc qun ao cht, hoc cac loai qun ao kho thm bng
vai tng hp hay cao su.
Cung cn lu y, sau cac bui tm bin mua he, ng cat lot
vao b phn sinh duc va lu lai y.
Tm va ra b phn sinh duc cho cac chau bng loai xa phong
giau tnh xut, nhiu khi cung khoi. Nu khng co kt qua, cn noi
cho bac s bit.
93. TT L TIU THP

Khi Be trai co l tiu khng gia u dng vt ma lai pha

di dng vt th cn phai phu thut tao ra ng ng tiu
thng bnh thng.
94. HEP DA QUY U

Bnh thng, lp da boc chung quanh quy u cua con trai co

th keo tut ra ng sau, l phn u dng vt ra ngoai. Se
khng thc hin c vic lam nay nu phn da boc bi dnh vao quy
u hoc qua cht, ch bao quanh quy u nho hn ch chu vi ln
nht cua quy u khin lp da khng tut ra sau c.

Trc y, ngi ta cho rng nhng trng hp nh th cn

phai phu thut lp da bao quy u, ngay khi chau be con nho tui,
am bao vn v sinh, ra sach quy u.
Nhng, hin nay ngi ta thy khng cn thit phai lo sm
nh th. Nhiu chau be co da boc cht nh vy la iu t nhin.
Lp da nay se rng ra khi cac chau ln ln. Nu cn, se phu thut
cho cac chau 3 - 4 tui. Ch cn thc hin sm hn nu, v lp
da qua hep ma khi chau be i tiu, nc tiu lam phng quy u,
khin nc tiu kho thoat ra.
Phu thut ct m rng da quy u sm qua co th dn n
nhng s truc trc v sau nay nh : lp da tut xung vnh vin
khng tr lai c v tr cu bao boc va bao v quy u na. Nu
lp da nay tao thanh mt cai vong tht cht ly oan gc quy u
cn thit phai phu thut cp cu giai toa s tun hoan quy
u.
Khi da boc quy u b sng o, tiu thy au rat, co mu, ngi
ta thng cha tr bng thuc bi sat trung sau khi ra sach.
95. CT DA QUY DU

Tiu phu thut ct da quy u cua a tre my ngay sau khi

sinh ch la tuc l cua ngi Do Thai Israel, va mt s dn tc theo
ao Hi, khng ph bin cac nc khac.
96. TINH HOAN

V i tinh hoan, goi nm na la hon dai, co th co nhng truc

trc sau y Be trai :
Tinh hoan khng xung (tnh hoan lac v)
i khi, trong tui ng tinh hoan (bu) cua chau nho, ch co 1
tinh hoan. Nh vy, khng phai la chau b thiu, ma v mt tinh
hoan con nm phn bung, cha tut xung tui. Hay t chau nm
dai trn ging, hoc trong bn tm nc m ri ly tay n nhe vao
pha trn b phn sinh duc, ngang tm hang lam cho mt tinh
hoan nm trong o, tut xung di. Trc khi n tui dy th, co
th cai "ht" nay se tut xung nm ung v tr cua no trong tui.

Sau 6 tui, t co kha nng tinh hoan co th tut xung c na,

v th cn phai tin hanh mt cuc phu thut nho.
Bu to - Cac chau trai mi sinh ra co bu dai to v co cht long
bn trong cung vi cac tinh hoan. Sau mt vai tun, cht long nay
se tiu i va bu lai co kch thc bnh thng.
Xon tinh hoan: tre s sinh va tre nho co tinh hoan b xon
se lam cho bu sng to ln, mau o ta. Tuy khng au my va
khng st, nhng vn cn phai m gp ngay, cu cho tinh hoan
khoi b h hoai.
97. VIM M H, M AO

Cac chau gai co th b vim b phn sinh duc, co mu t m

ao chay ra. Bac s thng yu cu ly mt t mu xet nghim va
cho chau ung thuc khang sinh. Trong trng hp b nng, cn
xem chau co b vt g la choc vao m ao hay khng.
98. AI NAM, AI N

La trang thai cua a tre ngay t khi mi ra i a co b phn

sinh duc d dang, khng phn bit c nam hay n. S d dang
nay bt u t khi b phn sinh duc c hnh thanh trong da con.
Trng hp thng gp nht la b phn sinh duc n b nam
hoa co m vt phat trin li ra ngoai nh dng vt. Hai mi ln
chay x xung nh cai bu nhng bn trong khng co tinh hoan.
Ngi ta cho rng nguyn nhn cua hin tng nay la do mt
chng bnh cua tuyn thng thn a san xut ra hooc-mn nam
mt cach bt bnh thng, qua mc. Cung co th do ngi me a
dung thuc cha tr bng hooc-mn trong giai oan u cua thi
gian mang thai.
Hin tng nay thng gy kho khn cho cac bc cha me khi i
khai sinh cho con, khng bit khai la nam hay n. Tt nht la khai:
ging cha xac nh.
Ngi ta thng phai i ti khi chau be ln ln, theo doi xem
s phat trin cua c th va b phn sinh duc cua chau thin v phai
nao nhiu hn. Sau o, co th can thip thm bng phng phap
phu thut nh ging cho chau.

99. S LU THNG NGC CHAU BANG QUANG - NIU AO

S lu thng cua nc tiu t bang quang v thn cung la mt

s lu thng bt thng, ngc chiu t nhin. Hin tng nay
thn b tn thng. Cac cuc xet nghim v X-quang co th cho thy
bnh nng hay nhe.
cha tr, bac s thng cho ung nhng t thuc khang
sinh trong thi ky u, trong thi gian mt vai thang chng vim
niu ao. Nu khng khoi, co th cn phai phu thut.
100. VIM NG TIT NIU

Nhiu tre s sinh b vim ng tiu tin. Khng th oi hoi

cac chau cho bit nhng biu hin cua bnh nh ngi ln nh i
tiu tin thy rat va i lun v.v. .. Bi vy, khi thy chau co nhng
cn st cao ma khng phai do vim hong chng han, th chu y ngay.
Nhiu khi bnh cua chau ch biu hin bng cac du hiu nh
khng chu n, mt tai nht, au vung bung, khng hoc kem tng
cn.
Vic xet nghim nc tiu se cho bac s bit chau co b bnh
hay khng. Nu chau b vim ng tiu tin th phai dung thuc
khang sinh ngay. Bnh nay phai cha tr lu, phai lam xet nghim
nc tiu nhiu ln kim tra va la bnh kho cha.
i khi, nguyn nhn bnh la do b may tiu tin cua chau co
d tt bm sinh. Bi vy, bac s cn phai tin hanh do bnh bng
cach chup X-quang hay dung phng phap siu m na. Nu qua
tht co hin tng d tt cac ng dn tiu th lai phai a chau ti
bac s chuyn khoa v tit niu.
Hin tng ng tiu khng thng khin co s dn tc va
nc tiu chay ngc t bong ai ln thn co th la nguyn nhn
cua cac cn au i au lai.
101. AXTN

Axtn la mt cht c tao thanh gan t cht m. Khi c th

co mt lng axtn bt thng th hi th se phang pht mui ru
tao. Ngi ta co th phat hin axtn trong nc tiu bng giy th
Labstix.

Hin tng d axtn con kem theo cac triu chng nh: oi
ma nhiu ln, mt, st, tai mt.
Khi chung ta nhn oi, c th se tiu thu lng m d tr trong
ngi cung lam lng axtn c san xut vt mc bnh thng.
i vi tre em, ch cn nhn oi qua mt m la c th cung co hin
tng nay, nht la cac chau ang m, st, khng chu n va b nn
oi.
Tuy vy, cung nn chu y rng hin tng nn oi lin tip nhiu
ln cung co th do b au rut tha, au mang oc, hoc co bnh tiu
ng, (bnh nay d c xac nh bng cach th nc tiu hoc o
ng trong mau). Triu chng nn oi co lin quan ti axtn, co
th tin trin manh lam a tre co ve ht hoang, ngt v b mt
nc nhiu.
102. ANBUMIN

Khi phat hin trong nc tiu co cht anbumin th o la mt

du hiu bt thng co th do mt bnh v thn gy ra.
Tuy vy, nn chu y rng vic th anbumin bng giy th sau
khi b vim hong hoc vim phi co th co kt qua dng tnh mc
du lng anbumin trong nc tiu cha vt mc bnh thng.
xac nh ro rang, cac bac s phai tin hanh o lng anbumin co
trong nc tiu trong vong 24 gi. Nu lng nay cao hn 0,1g th
mi ang chu y va con phai th nghim thm cac chc nng cua b
may bai tit na.
Kt qua th anbumin dng tnh co th la du hiu cua cac
bnh v thn nh vim thn cp tnh hoc man tnh, hoc ri loan
chc nng thn.
103. BNH AI RA CHT PHENYLCETONE

Bnh nay him xay ra, nhng la loai bnh trang dn ti s

chm phat trin v tr khn. Nu phat hin c bnh ngay t
nhng ngay u tin cua tre em sau khi sinh th co th tranh bnh
c, nhng chau be phai gi mt ch n ung c bit hang
nhiu nm tip theo. Bac s xac nh bnh bng nhng xet nghim
nc tiu va mau, nht la mau (xet nghim Guthne). Phap, bnh
vin san nao cung thc hin nhng xet nghim nay cho cac chau s

sinh. Bi vy cac ba me nn nhn qua quyn s sc khoe cua Be,

xem Be a c xet nghim cha.
Nu kt qua xet nghim dng tnh, nn yu cu xet nghim
lai ln na cho chc chn, trc khi tin hanh cha tr .
104. AI DM

Tre em thng ai dm v cha chu ng iu khin c hoat

ng cua bong ai. a s cac chau c nh th cho ti tui ln 4, ln
5. Mt s khng kim soat c ca c bp hu mn nn con tt
un na.
Co cac chau ai dm ca ban ngay ln ban m. S ng, thng
ch ai dm vao ban m.
Nghin cu v vn nay, cac bac s thng tm xem chau be
co b tn thng g b may bai tit hay khng. Kt qua cho thy
phn ln cac chau nho cha thanh thoi quen iu khin mt cach
chu ng s bai tit ra ngoai.
Co chau be a thi ai dm mt thi gian ri lai b lai, do
nhng yu t tm ly. Thy ban hoc em b ch giu, chau be lo s
cho mnh, lun ngh ti vn o va ban m lai ai dm nh
giai phong khoi s c ch ban ngay.
Trong khi sn soc tre em, ngi ln nn thng cam vi ni kh
tm nay cua cac chau, v chung khng mun nh th. Khng nn
mng hoc ch giu chung chong ma ch nn an ui, ng vin h
tr cho chung chong co c mt trang thai tm ly va tinh thn
manh khoe va chu ng.
105. TIU NG

Bnh tiu ng la b nh cua c th khng hp thu c cht

ng glucose t thc phm. Nguyn nhn bnh la do thiu insulin
- mt loai hoocmn do tuy tang sinh ra. Ngi bnh co cac triu
chng: cam thy oi, khat lin tuc, ngi sut cn mau chong, i
tiu lun va tiu nhiu. Nu khng c cha tr, nc tiu se co
cht axtn va co th b hn m.
Bnh tiu ng d phat hin bng xet nghim thy: nc
tiu co gluc va ty l gluc trong mau cao.

Tre em b bnh tiu ng cn phai cha tri tht chu ao: bac
s co th chch insulin cho cac chau hang ngay. Tiu ng la mt
bnh gia truyn. Nu gia nh, ho hang co ngi b bnh, cn phai
c bit chu y va cho bac s bit xet nghim phong.

VII. NHNG VN LIN QUAN TI DA

106. VT TRN DA TRE MI SINH

Khi mi ra i, da tre em thng co nhng vt co mau: vt mau

o thm nh mau ru vang, co nhiu chm nho hoc tng mang
gay, tran, da u... do cac mach mau nho (mao mach) di da b
gian n. Nhng vt nay se ht dn dn. Co chau ti 1 2 nm mi
ht: o la nhng vt bt, nt rui hay vt cham. Nt rui to hoc
nho, co th xut hin moi ni trn c th. Cn hoi bac s chuyn
khoa da, v vic cha tr tuy trng hp co nhiu hay t, mi chau
mi khac. (naevus).
Vt cham hay thy lng di. Nhng vt cham nay cung se
ht dn khi cac chau ln ln.
107. VT BT HAY CHAM O

Da cac chau mi sinh co th co cac chm hoc mang mau o

sm: o la cac vt bt con goi la cham o. Bt do s ph ai cua cac
mach mau nho di da co dang phng nh da, co dang ni trn da.
Nhng vt chm hay thy tran, c, gay, chn toc tre s sinh co th
t mt i sau vai thang tui, co khi phai sau mt vai nm.
Tuy rng mt s vt bt kho coi, lam giam s xinh xn cua cac
chau, nhng bac s nao cung khuyn cac ba me phai kin nhn, ch
i, tranh khng nn can thip ti bng bt c bin phap g.
Nu vt bt ngay cang lan rng va co hin tng chay mau th
nn ti bac s chuyn khoa v da hoi cach cha tr. Ngay nay,
ngi ta co th dung tia laze cha tr hin tng nay.
108. HIN TNG TM TAI CUA TRE S SINH

Da cua Be co th co cac vung tm hay xanh. t th u cac

ngon tay hoc mi: hin tng nay chng to mau thiu xy v s h
hp hoc s tun hoan (tim) cua chau cha tt. Nu hin tng nay
ch co rt t th do lanh, lam cac mach mau b co lai.

Nu hin tng tm tai co t khi chau mi sinh va c duy tr

mai khng thy , th co th phai tm hiu v cac bnh tim bm
sinh.
Nu hin tng trn xay ra bt cht va nghim trong th co th
do cac nguyn nhn: ngat th v vt la, au hong, vim ng h
hp...
109. CHNG VANG DA CUA TRE S SINH

Sau khi sinh c my ngay, nhiu chau be co mu da mi

ngay mt vang thm: o la chng vang da cua tre s sinh, mt s c
khng quan trong ma ngi ta bit ro nguyn nhn.
Khi ra i, a be mang theo trong ngi mt s hng huyt
cu d tr. Hng huyt cu la nhng phn t trong mau co nhim
vu nhn xy t phi mang ti moi ni trong c th, va lun lun
c thay th bi nhng lp mi. Trong c th a s tre em, vic
loai bo cac hng huyt cu gia la lach va gan c tin hanh
bnh thng. Nhng, mt s t cac chau co b gan con non yu cha
lam c y u nhim vu nay khin mt s mui mt sinh ra
trong qua trnh huy dit hng huyt cu b tch tu mau lam cho
da cac chau co mau vang.
Nhng hin tng trn co th se ht trong vong my ngay sau,
khi cac c quan trong c th chau be quen dn vi cng vic.
Mt s cac chau khac co th b d tt bm sinh cac ng ng
dn mt khin nhng cht mu mt a c gan bin i va thai
ra khng xung c rut lam cho phn co mu nht hoc mu
trng.
110. RM SAY

vung c va lng cac chau be thng co nhng nt mn o, do

m hi gy ra. Cac nt nay se chong ln ht nu gi gn cho da cac
chau sach va kh.
111. DA: NGA NGAY, MN O

Da tre em, nht la chau s sinh rt mong nn d b tn thng

v cac nguyn nhn gy ra t pha ngoai cung nh t bn trong c
th. Theo nm thang, lp da se mong manh hn, nhng vn la

mt lp m nhay cam d b phat ban, d ng hoc la ni biu hin

triu chng cua mt s bnh nh si, ln u... Mt s bnh kho xac
nh va kho cha, nn cac ba me sn soc chau nn nhn xet m
ta c ro rang vi bac s.
Loai da c bit nhay cam: Co nhiu Be co loai da c bit
nhay cam ti mc ch s ln da Be cung lam lan da ng o mt lat.
Do o vic co sat da chau bng ming vai, sc mt t nc thm hay
du thm, tm cho chau bng xa phong co hoa cht thm, chau b
toat m hi, nc tm co pha t nc hoa Cologne v.v... cung lam da
chau be phan ng.
C, c tay, c chn, vong bung la ni d b kch thch nht.
Mun lam cho da Be day dn hn, nn cho Be i chi ngoai tri
lun, cho Be tm nng nhng hay coi chng va co gii han tranh
b chay nng hay say nng.
- Mn o vung mng: Mng Be la im hay co m hi, b m
nc tiu khi chau te dm khng c thay ta lot ngay, nn hay b
mn o: da o, ui o, o ranh gia 2 mng, nhng np nhn.
Nhng nt o hi phng ln va lom gia, i khi cung xut hin
khi Be moc rng, hoc trn toan b lp da tip xuc vi gh khi Be
ngi.
be khoi mn o, nn: thay ta lot lun, lau gh lun, dung
pommat sat trung bi ln ch mn o. Khn trai ging (nu dung
cho Be) cung nn thay lun, gh Be ngi thnh thoang nn mang
phi nng.
Sau khi tm cho Be nn lau tht kh hay sy cho Be bng cai
sy toc, nhng phai ht sc cn thn khng lam Be bong.
Nu ch mn o ca tun l cha khoi th nn hoi bac s, khng
cn thay i ch n cua Be .
- Mn o c, nach va sau tai: Nhng ch mn o bong va co
nc. Ban hay chu y coi c ao cua Be co cht qua khng, khng
nng tm ra va m hi la nguyn nhn cua nhng ch mn o
nay.
Hay thay qun ao ta lot cho chau sau khi tm ky bng loai xa
phong co nhiu tnh chua (axt), ri dung dung dch sat trung loai
eosine 1% bi cho chau.

Ch nn mc cho chau nhng qun ao bng vai, t cac cht liu

thin nhin nh bng, len ch khng nn dung cac cht liu tng
hp.
- Be co nhng chm o va nhng mun nho trng chy nc
gay, lng, i khi vong quanh bung ch vn qun khn quanh rn
lam chau lun ca quy, ngu khng yn gic: tranh p cho Be
nhiu chn qua hoc t Be trong phong nong qua. Tm cho Be
bng xa phong co tnh axt hoc nc pha chanh ( co tnh axt).
Cho chau tm nng va phai, mi ngay.
Nu da chau vn chay nc, cn i kham bac s.
- Cn noi g vi bac s? Nu ban lin lac vi bac s qua in
thoai, nn noi ngay chau be my thang, my tui? V co mt s
bnh ch xut hin mt tui nao o. Hay cho bac s bit thm:
chau be co st khng? Ch da chay nc th nao? Be a ung thuc
g cha?
- St: Ly nhit cho Be. Thng th cac bnh ngoai da khng
lam tre st. Nu nhng nt mn ngoai da lai kem theo st th Be a
mc bnh nh: si, nhim khun,... Bit thn nhit cua be khi st,
bac s se d chn oan bnh.
Nhng nt mn o co th mt i sau vai gi, nh bnh si.
Bi vy, trc khi noi chuyn vi bac s, ban cn phai nh lai nhng
iu sau
- Nhng nt o moc u? Khp ngi Be hay ch co mng?
nhng vt nhn trn ui, tay? c, trn mt, lng may, quanh
ming, sau tai? Nhng nt mn bt u u trc tin? Lan ra ti
u? n tay vao co ht o khng?
- C to nho cua nt mn: bng u mui kim hoc ln hn?
- Mu: o, o tm hay o sm... ?
- Nhng nt o ri nhau hay tng mang?
- Nt o co phng ln, co vay khng ? Be co gai khng?
- S vao nhng nt o thy nhn hay rap? Co ch nao mm
hoc cng khng ?

Ban co th ngh rng nhng nhn xet trn khng quan trong,
nhng chnh chung lai giup cho bac s xac nh c bnh v mi
bnh co nhng im ring ch khac nhau mt vai chi tit nho.
112. CHNG NI MUN NGA.

Chau be khng ngu c v nga, gai. Do vy, i khi chau

khng chu n, i tt hoc ngc lai i tao. Trn da chau, xut
hin nhng nt phng nho ng knh chng lmm, mau o, moc
khp ngi tr phn da u: o la chng mun nga. Khi phat trin,
mu cac nt mun nga thanh o thm, i khi co vy vang, cng, s
vao thy nhap tay. Khoang t 8 ti 10 ngay sau mun nga ln
lai nhng vt o, ri vt nay cung nhat dn.
Cac chau nho thng b ni mun nga nhiu ln, cach quang
nhau vai ngay hay hn.
Chng mun nga co th v nguyn nhn tiu hoa khng tt
hoc d ng do b cn trung t.
Vi cac tre s sinh, khng cn thay i ch n nu khng co
y kin cua bac s. Nhng ch nga nhiu, co th bi thuc o
Mercurochrome hoc cn it 1%. Nu ch nga b nhim trung hay
sy sat nn dung bng dnh che ln trn.
Cac ba me nn kin nhn va yn tm; th nao ri cac mun
nga cung se ln ht.
Trong trng hp chau b nhiu qua, bac s thng cho cac
chau ung thuc cho nga va nu cn, chuyn qua bac s chuyn
bnh ngoai da va d ng.
113. D NG

D ng noi chung la phan ng cua c th chng lai s xm nhp

cua cac "cht la" vao c th, bng cach sinh ra cac khang th.
Nhng cht la con c goi la cac khang nguyn xm nhp vao c
th qua da, ng h hp (mui, kh quan, phi) va ng tiu hoa.
D ng da th hin ra ngoai theo cac dang eczema, mn o, phu da,
mun loet.
Nhng cht la gy d ng da bao gm cac hoa cht nh phn,
kem bi da trang im, vai mc tng hp, cac thuc pom-mat

v.v..., cac dc phm ung hoc tim chch. Mt s thc phm

khng thch ng vi tng ngi nh tht bo, tm, cua, ca...
Nhng biu hin d ng cua b may h hp la: ho, hen, vim
mui, vim xoang, vim ph quan.
Nhng cht la gy d ng ng h hp co th la phn hoa,
lng ga vt, lng cho meo, bui trong nha, ngoai ng, vi khun, vi
trung, mc.
B may tiu hoa b d ng co cac biu hin: tiu chay trong thi
gian ngn hoc tai i tai lai, nn oi, au bung kem theo d ng da
nh mn nga. D ng thm ng h hp t khi xay ra.
Nhng cht gy d ng thng la thc phm hoc co trong
thanh phn thc phm nh cht prtin trong sa bo, long trng
trng, ca, tht, cac bin; mt s qua, lac (u phng), ngu cc cac
loai...
Mun cha tr d ng, bac s phai hoi bnh nhn t m v n
np sinh hoat, bit c thng bnh nhn b d ng trong cac
iu kin nao, ch nao, sau khi n g. T o truy tm va xac nh
"cht la" la cht g, u.
Ngoai ra, bac s con phai tm "cht la" ca trong mau va tin
hanh vic cy vao di da mt s cht d gy d ng th nghim.
i vi tre em, vic cy th nh vy rt kho thu c kt qua.
Cha tr d ng la mt vic lam oi hoi mt thi gian lu, phc
tap du vic lam co ve nh n gian: tm ra "cht la", nguyn nhn
cua d ng ri tranh xa phong. Ngi ta cung dung phng
phap tim chch cac thuc chng d ng vi liu lng ngay mt
tng.
D ng cung la mt chng bnh gia truyn nn co th bit ngay
t luc a tre mi sinh bng cach th mau. Sau o, tranh cho
cac chau khoi co cac triu chng cua bnh nay, th tt nht la cho
cac chau bu sa me.
(D ng c trnh bay thm trong cac muc Hen, Eczema va
Mn nga)
114. ECZEMA.

ECZEMA co nhng triu chng khac nhau tuy theo tui cua
a tre Be mi my thang hay a c hn 2 nm.

- i vi cac chau ln t 2 tui tr i, eczema thng biu hin

cac ch gp chn, tay: da o, thoat u t, chay nc, sau o,
kh i va nga lam a tre kho chu, khng ngu c.
Eczema tin trin trong mt thi gian dai, tng thi ky va mt
s trng hp, kem theo bnh hen.
Vic cha tr oi hoi mt thi gian lu va thng b i b lai.
Eczema cac chau s sinh: T thang th 2 - 3 tr i. Thng
cac chau b u, ma, tran, cm, co th phat trin ti vai, tay, lng
ban tay, ngc... Nhng phn ln hay b u.
Thoat u da chau be o ln ri co nhng m nho xut hin,
Be cam thy nga nn khoc, ca quy, sat ma xung ging.
Nhng m nho tit ra mt cht long, cng lai thanh vy lam ch
da o kh lai nhng vn o va d co nhng vt nt.
Mt chau be co th b eczema ngay t nm u va b i b lai
tng t. Ti thang th 18, chau be khoi nhng lai co th b bnh
Hen tip theo. Eczema lam a tre d b mt nc va nhim trung.
Vic cha tr oi hoi s kin tr. Mt s trng hp cn bi
thuc co cortisone.
Cac chau be b eczema khng cn king sa nhng khng nn
ra nng, gio.
Trong thi gian b eczema, tranh tim chch cac vc xin tr
trng hp chch B.C.G phong lao.
Khng nn cho chau be lai gn, hoc chi cung vi cac chau
mi tim nga bnh u mua va ht sc phong chau khoi b
ly bnh nay.
116. MN O

Da tre em co th b nhng nt mn mau hng, xung quanh vin

trng nhat, hi phng, to nho tuy luc, ging nhng nt bo ve cn
lam cho cac chau nga. Hin tng nay co th xay ra vi ca cac
chau s sinh va co nhiu nguyn nhn. Co trng hp v thc n
nh trng (nht la long trng trng), ca, tht nga, s-c-la, nc
cam, du; co khi v cac dc phm u loai nh thuc ung, thuc

bi, thuc chch (penicilline la mt th du); co khi v chau be tip

xuc vi nhng hoa cht hoc cy co. Vi s cng tac cua bac s, cac
ba me hoc ngi trng nom chau cn tm ra nguyn nhn chnh
chau tranh khoi b mn o sau nay. Vic phat hin nguyn nhn,
thng khi rt kho.
cac chau nga, co th cho chau ung mt tha ca ph xi
r chng d ng (antihistaminique).
Bnh giun san (san lai) cung gy mn o ngoai da. Hin tng
mn o co th co ca mt, b phn sinh duc... Nu b hong, chau
be se kho th cn phai c cha tr ngay.
116. GHE

Chung ta khng nn coi o la mt vic ang xu h nu bac s

cho bit: chau be b ghe. Ghe rt d ly, bt c ch nao, bt c vt
g chau be a tip xuc: qun ao, ging, gh...
Bi vy chau be co th a b ly ghe ngay trong nha hoc nha
tre, trng.
Ch da b ly nhim co cac mun nga thng c tay, nhng
ch co np nhn khuyu tay, sn, nach, quanh vu, vai, rn, b
phn sinh duc, mng, got chn, gan ban chn.
Nhng ch ky sinh trung ghe ao ranh e trng, da b
phng ln mau trng nga, nhn ky thy co lin quan vi mt con
ng nho mau xam.
cha tr phai nng tm cho cac chau, sat xa phong, chai da
bng ban chai ri bi thuc sat trung (loai thuc ghe) trn toan
thn th.
Phai git, nu cac qun ao, khn trai ging, gng tay kh
trung giay, dep cua ca nha.
Tt ca moi ngi trong gia nh cn c kham xem mnh co b
ghe khng, v ch cha tr cho chau be th khng u
117. CHC L

Chc l la bnh ngoai da cua tre em, do cac tu cu trung hoc

lin cu trung gy ra. Ban u da moc ln mt nt rp nho. Nt

rp to ln trong mt vai gi sau ri v thanh mt chm o, chay

nc, mui tanh; bn trn dn dn ong lai thanh mt lp vy mau
vang, dnh nh sap ong, cui cung thanh mau xam.
Cac chau hay b l mt, quanh mui, mm hoc trn da du
(chc) va ca bn trong ming na. Nhng cai vy i khi rt day.
Chc l d ly lan. Chnh ban tay cac chau nho s vao nhng
vt l cua mnh ch nay, ri lai lam ly lan ra ch khac ngay trn
c th cua chau. Bi vy, cac chau be ang b chc l nn tam ngh
nha, khng nn ti trng hoc nha tre, tranh ly sang cac ban.
Bac s thng cho thuc bi ln vt l sau khi a cy lp vay i.
Ngi ta thng p ln vay mt lp gac tm va-d-lin mt thi
gian cho vy mm, trc khi lam troc no i.
118. NHOT

Mt ch da phng ln, au nhc va o. Sau vai ngay phn da

gia mong i, nhn thy. di co mu: o la nhot. Khi nhot v, mu
trng vang chay ra.
Thoat u mt im trn da co th moc ln nhiu u nhot
ri mi tu lai thanh mt cai duy nht. Cac chau thng co nhot
u, trong toc, lng, mng, ui, canh tay. Nu chau be mi my
thang a co nhot th rt ang ngai v iu nay chng to c th chau
a b loai tu cu trung vang xm nhp. Vi trung nay se co th con
phat trin tai, rut, ng tiu, xng hoc b may h hp cua
chau, gay ra nhng bin chng quan trong hn na.
Trong khi ch i bac s iu tr, ban hay dung gac mm phu
ln trn nhot tranh qun ao co vao va ly lan ra nhng ch khac.
Du ch co nhot, nhng chau be cung cn c kham sc khoe
toan b.
Ngi ln co nhot khng nn lai gn cac chau s sinh, khng
c sn soc hoc trc tip cho cac chau n, ung.
Nu chnh ba me b nhot, phai chu y ra tay, eo khu trang
khi tip xuc vi Be. Nu mt bn ngc co nhot th ch cho bu bn vu
khng co nhot.

119. AP XE

Ap xe la mt boc kn nh mt cai tui, co cha mu, do t bao va

cac bach huyt cu b cht sau nhng trn chin u vi cac vi
trung t nhp vao c th tao thanh (thng la loai tu cu khun
staphylocoque). im c th b ap xe thng cach vi cac c va m
lanh khac bi mt vung b ty o.
Ap xe di da. Chung ta co th theo doi d dang s tin trin
cua no. Trong giai oan u, khi mu ang hnh thanh va tu dn vao
mt im, lp da o b ty o, nong, sng va au nhc. Khi mu a
tch tu lai mt ni, vung nay tr nn mm hn - nu la cai nhot,
ngi ta thng noi nhot a "chn" - Luc nay, cn phai nh hay
chch cho mu thoat ra ngoai. Nu ta khng lam th, ap xe cung
co th t v. Khi mu ang tch tu lai, ngi bnh thy au, nhc va
co th st.
Tom lai, co th nh 4 triu chng c trng la: sng - nong - o
- au.
Trn y la s m ta hin tng b ap xe "nong". Co khi s tin
trin cua ap xe rt chm va lu khin ngi bnh khng chu y: o
la loai ap xe "ngui".
Da cua tre s sinh va cua tre em rt mong manh, mt vt xc
nho, mt mui kim chch cung co th m ng cho s vim, nhim.
Do o, phong bnh cho cac chau, cn phai gi gn cho da cac
chau lun sach se. Phai ra sach cac chi. Ngi ln tip xuc vi
cac chau cung phai chu y co i ban tay sach.
Nu thy co ch nghi chau b vim nhim, phai a chau ti
bac s. Trong khi cha co bac s, co th lau hoc p ln ch b vim
bng nhng ming gac tm nc m co pha cn lam giam au va
han ch khu vc b vim.
Ap xe la im b vim nhim, du nho cung khng nn coi
thng, v o la ca vao cua cac vi trung. Chung co th nh c
y hoc phat trin ti moi ni khac cua c th gy ra cac bnh
khac nh vim xng, vim phi v.v...
Nu con ban b vim nhim lun lun, o la v sc khang
cua c th chau yu.
iu nay co th lin quan ti mt cn bnh nao o nh bnh
tiu ng hay suy giam min nhim chng han. Cac cn bnh nay
co th co tnh cht ngn han hoc dai lu.

120. MUN CM

Tre em thng co mun cm ban tay va ban chn, ging nh

nhng lp chai. Mt s mun nho mau hi vang, bet co th co bt
c ch nao trn thn th.
Nhng mun cm nay ly v nguyn nhn co th la do vi rut.
Nc la mi trng tt cho hin tng ly lan. Bi vy, khng nn
tm cung mt luc cho 2 tre em, nu mt chau co hat cm.
Co th lam cho nhng mun hat cm bin i bng cach ly bng
thm cn i-t hoc m Salicylic ri p vao bui sang va bui ti ln
trn ch co mun. Bac s con co th kh mun bng ni t long, hoc
bng phng phap phu thut.
Phn nhiu trng hp, c t nhin ri chung cung ln i.
121. MUN RP

Nhiu mun mau o, ni ln thanh cum nh nhng u anh

ghim, tron, bong. Khi cac mun tr thanh trong sut, ch co phn
chn mun la o, th ca am kh nhanh, thanh vay mau xam va se
khoi trong vong 10 ngay.
Nhng mun rp nh th thng thy ming (chc mep),
mt va ca b phn sinh duc. Ngi ln cung hay mc phai.
Bnh d ly v do mt loai vi rut gy ra. i vi cac tre s sinh,
bnh mun rp rt nguy him v vi rut co th tn cng h thng thn
kinh cua cac chau be. Bi vy, nu ba me b bnh nay khi co mang,
khi sanh con, khi cho con bu u phai co bin phap phong bnh cho
con.
Cac chau Be b mun rp ming thng kem theo st hoc ho.
Hin nay, nganh y a co mt loai thuc co tac dung manh ti vi rut
cua bnh nay la Zovirax.
122. BONG DA

Bong da la mt bnh ngoai da thng gp cac chau mi sinh

hoc trong tui b m. Thoat u, da co mt chm o phat trin
nhanh thanh mt bong nc bng hat lua m . Sau vai gi bong v

ra lai mt vt mn o, gia co mt vong tron nho mu o ta,

chay nc. Cac nt nay co th moc lan khp ngi tr gan ban tay
va ban chn. Sau 8 ti 10 ngay, da se tr lai bnh thng.
Bong da la mt bnh rt d ly nn thng gp nhiu chau be
trong cung mt thi gian tai nhng tp th nh nha h sinh, nha
gi tre v.v... Be b bnh co th st ti 38o-39oC hay hn na. Be
khng chu n va co th b ri loan tiu hoa.
Bnh nay cung do lin cu trung streptocoque hay tu cu trung
staphylocoque gy ra, nn bac s se cho Be ung thuc khang sinh.
Nu khng cha tri cn thn, bnh cung co th co nhng bin
chng rc ri hn.
123. BONG

xac nh b bong nng hay nhe, ngi ta da vao 2 iu: vt

bong rng hay hep? nng hay su ?
S nghim trong tc khc cua vt bong la tuy din tch b
bong, co th gy choang va mt nc. mt chau be, din tch da
cac phn c th nh sau :
- u : 18%
- Ngc: 18%
- Lng: 18%
- Mi canh tay: 9%
- Mi bn chn: 14%
Nu din tch b bong cua chau be trn 5%, cn phai a i
bnh vin.
Bong trn b mt da c goi la bong cp 1, tuy au nhng d
lanh. Sau hn 10 ngay ch bong lai nhng vt seo mu o.
Nhng vt bong su (bong cp 2), lu lanh hn, t 15-20 ngay.
Nhng vt bong nay co lin quan ti da, tht va co th ca xng.
Khi cha tr, co khi phai ghep cac m va cng vic nay cn thc
hin thanh nhiu t.

Bong su la bong nng, lam co da, tht, sau khi khoi mt s

ni nh: mt, c, nhng ch co np gp (nach, khuyu) ban tay, ngon
tay, ngc. Tuy vy, b bong cp 1 nhng trn din tch ln co khi
nguy him hn bong cp 2, ma din tch nho.
Nguyn nhn bong i vi tre em thng la b cac dung nu
nc, thc n long si, di ln ngi, s tay vao m nc si, ban la
(ui) v.v...
Cac trng hp bong v hoa cht (cht ty ra, axt...), bong v
in thng b ngon tay, ming tuy din tch nho nhng la
nhng vt bong su.
phong bong cho cac chau la bin phap tt nht.
Vic nay chu yu la do s chu y cn thn cua ngi ln, vic
tuyn truyn nhc nh moi ngi qua h thng thng tin (rai va
tivi) v vic gi gn cac chau nho xa cac ch un nu, cac voi nc
nong, cac in, cac hoa cht s dung trong gia nh.
Lam g khi chau be b bong?
- Trng hp bong trn da (cp 1): boc chau vao mt tm vai
sach chuyn chau ti ni cp cu. Khng c gng ci bo qun ao
chau ra.
Trng hp vt bong nho, khng su, nhe: ra nhe bng loai xa
phong sat trung ri bng bng loai bng mm, xp co th thay
bng 2-3 ngay mt ln.
124. BNH DNA

Bnh Dna biu hin bi cac mun nho tp trung vung ngc,
vanh tai, tran hoc lng may. Nhng mun rp nay se t kh
nhanh tao thanh nhng cai vy. Nhng vy nay se bong ra vao
khoang 10 ngay sau, khng gy kho chu hay au nhiu cho cac
chau.
Chng nay do cac virut gy ra co le cung loai vi vi rut gy ra
bnh thuy u. Rt co th, co s lin quan va ly lan gia 2 chng
thuy u va dna.

125. HACH

Hach la nhng im phng chung ta co th s thy di da

c, di tai, di ham, di canh tay, nach, ben. o cung la
nhng im san xut bach huyt cu cua mau co kha nng chng
s vim nhim. Tre em khi b ho, vim hong, vim tai, si.... thng
co nhng hach ni ln c.
Cac chau hay co hach c, nach va hang. Hach co th bt
cht o, nong va au o la vim hach do vi trung gy ra thng gy
st va phat trin nh mt ap xe co khi cn phai chch ra.
Nhng hach cng, khng au, lu khng tan thuc loai vim
hach man tnh, cn phai cho bac s bit.
Nhng tre em hay co hach mi khi au hoc co bnh g thng
la cac chau yu, ve mt xanh xao, hay moi mt, sc khoe kem.
Nhng loai bnh nh si, bnh tng bach cu n nhn do
nhim trung bnh toxoplasmose... co th gy phan ng cho c th,
tao ra nhiu hach.
126. RAT V LA HAN

Nu chau be nghch phai nhng la han - mt loai la co lng d

cm vao tay chn ngi ung cham ti no gy nhc rat -hay p ln
ch da b rat mt khn tm nc co pha gim. Nu chau b au
nhiu, cho ung aspirin (nu bac s ng y) hoc mt loai thuc
chng d ng (antihistamine) .
127. BNH VY LEINER-MOUSSOUS

Bnh nay con goi la bnh "hai cc" v cac chau be thng b
phn thn di nh mng, ui ri lai ti phn trn nh u, toc,
ngay khi chau mi sinh c vai tun.
y la mt bnh ngoai da: da nhn khac thng va m hi,
m va o. Mi u mng, b phn sinh duc, ui trong, bung. Sau
ti u: phn da u, lng may co nhng vy nhn, bong mu vang
sm. Khi nhng vy nay bong ra, phn da ch o o ng. Hin
tng nay co th xay ra moi ni co vt nhn nh c, nach, sau tai
hoc toan thn.

Chau be khng st va vn co ve bnh thng. Mt s t co th i

nhiu phn hn moi khi.
cha tr, vn cho chau n mc bnh thng. Dung du
thao mc (du -liu) lau nhng ch b vim ri ra sach bng loai xa
phong giau tnh axt. Bac s co th cho chau be dung cac thuc bi
nc co mu hoc cac pom-mat co cht khang sinh.
chau chong khoi, cn gi cho da chau tht kh. Mun vy,
phai thay qun ao cho chau lun. bnh vin, ngi ta chau
trung, ngoai khng kh co nhit thch hp.
Ht sc tranh lam cho chau m hi nh khng mc cho chau
nhng qun ao bng vai khng thm, vai tng hp, len v.v...
Bnh nay thng se khoi trong vai thang. Nguyn nhn bnh
cha c ro nhng y la loai bnh khac vi eczema.
128. VIM TY VA CHN ME

- Vim ty: la mt loai ap xe co th lan rng (coi thm v Nhot).

- Chn me: thng thy ngon tay, nhiu khi ch la mt im
nho co mu. Tuy vy, cung khng c coi thng va bo qua. Cn
phai ra sach, gi sach va i khi phai chch cho mu thoat ra.

VIII. NHNG HIN TNG LIN QUAN TI SC KHOE

129. Nhng cn kho chu cua tre em

Ngay nay, ngi ta hay gp chung mt cum t t nhiu m h
"nhng cn kho chu cua tre em". Nhng hin tng ri loan xay ra
t ngt nh: tm tai t ngt ngng th, chn tay mm nhun, ngt
i hoc ln cn co git.
Nhng hin tng trn xay ra trong mt thi gian ngn - vai
phut hay vai giay - va se qua i khi chau be c sn soc (lay ngi,
vut ngc, tay, chn...) nhng ri lai b tr lai, va co th lai cac di
chng.
Nguyn nhn th nhiu nh: b ri loan tiu hoa, tim mach h
hp hoc b nghen th.
Bac s phai tm c nguyn nhn mi ra c cac phng
phap cha tr hu hiu, hoc cac phng phap phong bnh.
130. TING KHOC CUA BE

Khi Be cha bit noi th ting khoc cua Be la phng tin

thng tin vi ngi ln v trang thai cua mnh, ang kho chu hay
d chu, ang cn g, mun g, ang au hay s...
Do o, ngi ln cn hiu ting khoc cua Be mun din at
iu g?
Be oi: khoc to, lu.
Be au: khoc re ln, to nho tuy theo bi au t hay nhiu.
Be au rm ran, kho chu: Ting khoc u u, rn ra, dai
dng.
Be Quy, lam nung: Khoc nc n.
Cac ba me la nhng ngi d thng hiu ting khoc cua con
nht va con chu y ca ti nhng net mt, ng tac tay chn, cach

nm, quy, nhp th v.v.... cua Be na. Th du Be khoc ung gi vao

mi bui chiu la cn i . Bt cht re ln hay rn khe: Be b au tai
hoc au bung.
131. CN KHOC

Tre em thng co nhng cn gao, cn khoc, n ni mt xanh

i v phai nhn th. Co chau co th ngt i mt lat. Tuy cac hin
tng nay d gy xuc ng cho ngi ln, nhng khng co g nguy
him.
Cac chau co tnh hay hn, di thng co nhng cn nh th.
Cac bac s co th khuyn ban cach cha la: lam th nao cho cac
chau khng tin vao kt qua cua vic ly ting khoc lam vu kh
yu sach ngi ln na.
132. MT

My tun nay, sc mt cua con ban co ve tai nht, mt thm

qung, net mt moi. Chau khng chu chi, ngm ngon tay va
khng chu n. Chau ch mun nm du thn nhit khng cao,
khng st.
S mt moi cua chau co th la do s phat trin cua c th hoc
v b mt ngu trong nhng ngay va qua do i ngu mun, dy sm
ti trng, khng ngu c v ting n cua ra-i-, ti-vi... Nhng
cung rt co th, o la du hiu cua vic chau "sp b bnh". Cn cho
chau ti bac s kham bnh.
133. MOI NHC V LN

Khi a tre b au lu, au i au lai th cn phai i kham bac

s. V ngoai hin tng nhc moi v tui ln, co th co nhng nguyn
nhn khac nh nhc v b au hong chng han. Khi b au v mt
chng bnh nao o, thng co cac hin tng kem theo nh: thn
nhit tng, ngi mt, sut cn, hay chay mau cam. Ch au s thy
nong va b ty o .
134. NGU KHNG YN GIC

Hin tng tre em ngu khng y gic hoc kho ngu thng
xay ra trong mt thi gian ngn va khng nghim trong. Tuy vy,

i khi cung lam anh hng ti sc khoe cua cac chau va lam cho
gia nh lo lng, co th do nhiu nguyn nhn gy ra nh moc rng,
vim tai, vim hong, kho th. Nhiu khi lai do tre nong qua, v mc
qun ao bo sat mnh, hoc tre ai dm hoc phong ngu sang qua
hay n qua.
Ngoai nhng nguyn nhn trn, s con lai la nhng nguyn
nhn tm ly.
S hai lam mt ngu: T 1 tui tr i, tre em thng kho ngu
hn v s bong ti, s ngu mt mnh. Trc khi ngu, cac chau oi co
ngi ln bn canh, c ngu cung mt chi quen thuc hoc
c nng nu, vut ve. Tt ca nhng s vic nay chng to chau a
ln hn trc, v cam nhn c hin trang cua mnh i vi mi
trng chung quanh.
Nu nhng oi hoi cua cac chau xay ra mt cach t ngt va
keo dai, ngi ln cn phai tm hiu nguyn nhn.
Co khi ch v chau khng mun phai nm trong cai ging co
chn song chung quanh na. Hoc v chau hay nm m thy nhng
canh s hai, do c n ti la nghe thy me khoc sut sui v chuyn b
chau lun phai vng nha. Mt chau be khac, mi ln i ngu la mt
ln ngi ln phai kho nhoc d danh, ep buc nh anh vt vi
chau, nhng khng ai chu y hiu tm ly cua chau, mun i me i
lam v - me chau lam y ta thng v mun - va ch ngu yn gic khi
thy me a nha. Bit c yu cu cua cac chau, lam cho cac chau
yn tm se mang lai cho cac chau gic ngu ngon.
Xuc ng va kch thch gy kho ngu: Co nhiu nguyn nhn
lam cho cac chau nho kho ngu bui ti. Co chau kho ngu v ban
ngay a ngu mt gic dai nha tre. Co chau co thoi quen ngu sm,
nhng ca ngay b me vng nha, ti bui ti mi gp con, nn vui
ua nng nu chau lam chau qua gic hoc v xuc ng, vui mng
qua trc khi ngu, cung lam cho chau kho i vao gic ngu.
Trc gi ngu, khng nn lam cac chau b kch thch nh cho
cac chau tp i, tp noi, hoc oi hoi qua cac chau v nhng vn
sach se.
Cac chau nho, cha thch ng vi thi gian lam vic qua dai.
Nu cac chau phai hoc qua mt trng, n ti chau cung b kho
ngu.

Dy sm: Co nhiu chau be co thoi quen dy sm. cac chau

khoi quy trong thi gian ch ba n sang nn ngh ra vic g
cac chau lam hoc giai tr. Khi chau i ngu bui ti, mt s
chi bn canh cac chau. Khi thc dy, chau se chi mt mnh ngay
trong ging. Nu chau dy sm qua, nn ct bt cac gic ngu ban
ngay hoc cho cac chau i ngu chm vao bui ti.
Nhng chau bt buc phai dy sm cung b me - b me a
ti nha tre khi i lam cn phai c cho ngu sm, am bao thi
gian ngu, nu khng se b anh hng ti sc khoe.
Nhng liu thuc ngu: Nh a noi phn trn, cac chau be kho
ngu, khoc m lam ngi ln va lo lng, va mt ngu ly lam cng
thng thn kinh cua ca nha. Nhng nu bit lo cach i pho trc,
th nhiu khi rt n gian: mt bnh sa m sa soan t luc ti,
hoc nhiu khi ch cn mt t nc m trong bnh thi cung u lam
cac chau lai yn tr ngu tip.
Tom lai, cha bnh kho ngu cho cac chau, phn ln trng
hp khng cn dung thuc. Cn tm hiu nguyn nhn va ap ng
cac yu cu tm ly cua cac chau la u. Bi vy, nhiu khi b me cac
chau cn nh ti s giup cua cac bac s chuyn khoa tm ly v
vn nay.
135. RUN, GIT MNH

Cac tre s sinh d b git mnh: co tay chn, run cm, run
ngi... v nhng ly do bnh thng (ting ng, anh sang). Trong
khi tm hoc khi thay ta lot cung vy. Hin tng nay la thng v
h thn kinh cua chau con non ma thi.
Cac chau ln hn, cung hay git mnh hoc run ngi mi khi
co s vic g lam cac chau cam ng.
138. ST - CACH HA ST

Chung ta xac nh la chau be b st khi nhit ly hu mn

cua chau cao hn 37,5oC. Thn nhit bnh thng cua moi ngi
bui sang la 36,5oC va bui chiu la 37,5oC. Tuy vy, nu ta ly
thn nhit cua mt chau be ang hoat ng, chay nhay, chi ua
ma khng cho chau co thi gian ngh ngi th thn nhit cua
chau co th la 38oC.

St la g? St la du hiu cua c th ang chng lai mt cuc

xm nhp nao o t bn ngoai vao cua vi trung hay vi rut. Nhng
khng phai luc nao cung vy. cac chau s sinh co th b st v n
sa c qua, v si nong qua, v c th b mt nc ma khng c
ung u bu lai, v phong ngu hay thi tit kh qua v.v...
Nn ly nhit cho cac chau vao luc nao? St la du hiu u
tin cua bnh. Khi thy mt a tre khng chu n, ban tay nong
th vic u tin cn lam la ly thn nhit, (cp st) cho cac chau.
Noi chung, khi cac chau co du hiu g khng bnh thng, nn cp
st bit thn nhit cua chau, nhng cung khng nn luc nao
cung cp st va m ra lo lng khng u v vic nay.
Khi nao cn a be ti bac s?
1 Nu chau st trn 37,5oC, va mi di 6 thang tui.
2. Khi thn nhit cua chau t 39oC tr ln (i vi cac chau
ln).
3. Nu nhit cua chau 37oC luc sang, 38oC luc chiu nhng
c st nhe nh th lin 4, 5 ngay ri.
4. Trong thi gian chau ang b bnh, bng thn nhit tng ln.
Nh vy la co th co bin chng.
5. Bac s a ti thm va cho ung thuc. Nhng 2, 3 ngay qua
ri ma bnh vn khng thuyn giam.
Tuy vy, ngi ln nn gi bnh tnh. Vic cha tr cn co thi
gian.
Cn chu y ti cac biu hin g, trc khi a chau ti bac s?
Ngi sn soc chau be nn chu y quan sat cac biu hin bnh
cua chau, tra li bac s v nhng cu hoi sau:
- Chau co nn khng? Co ho khng?
- Ngi chau co ni ln vt g khng?
- Hong chau th nao?
- Li chau th nao?

- Phn chau co g khac thng khng?

- Chau co chu n khng?
Co g la nu thn nhit chau tng nhanh?
Thn nhit cua tre em d tng nhanh hn va cao hn so vi
ngi ln. Bi vy khng nn vi lo lng.
Mt chau be st 38oC lin my hm ri ang lo hn la mt
chau khac 40oC v hong o. Co mt s chau d co nhit cao hn
nhng chau khac khi b st.
Co cn lam cho nhit cua chau be ha xung ngay khng?
Nhiu ba me thy thn nhit cua con cao, mun lam sao cho
thn nhit cua chau ha xung ngay v ngh rng thn nhit cao la
bnh, lam cho thn nhit xung la giam bnh hay ht bnh. Tht la
mt nhn thc sai lm, nguy him.
Qua tht, st gy mt. Cac chau be di 2 tui, st cao co th
gy co git. Tuy vy, thn nhit la cai thc o tnh hnh bnh
bao cho bac s bit. Ngi ta co th dung thuc lam ha nhit
xung, nhng bnh vn cha khoi.
Bi vy, trong thi gian iu tr bnh cho mt chau be, du thn
nhit cua chau a xung, chau st hay khng st na, ta vn
phai tip tuc chu y theo doi cn thn v chau co th vn cha khoi
bnh. Nn nh: khoi st cha phai la khoi bnh.
Lam th nao ha nhit ?
Ngi ta thng dung thuc ha nhit nh aspirin va
paracetamol va cac phng phap khac nh tm, chm lanh, nc
a.
Sau khi ra vin ri, khng cn o nhit na.
Khi bac s a noi : "Chau be a khoi, co th ra vin ri!" cac ba
me khng cn phai tip tuc do nhit d cho chau na. Nu chau co
nhit 37,2oC bui sang th cung khng co g ang lo ngai v iu
ct yu la: chau co chu chi va chu n khng?

Thn nhit thp qua

Sau khi khoi bnh, co khi thn nhit cua chau be 36oC trong
3, 4 hm lin th cung khng co g ang lo ngai tr trng hp vi
cac tre s sinh.
Thn nhit ao ngc bt thng
Mt s tre s sinh co 37,7oC bui sang va 37oC bui chiu co
th la do nguyn nhn v TAI-MuI-HoNG, cn phai chu y sau nay.
137. M HOANG BAN M

Gia m, a tre bng thc dy, ht hoang. Chau ngi ln, s

hai nhn xung quanh va cung khng bit tai sao mnh phat hoang
nh th, tuy ch nh l m v nhng g mnh va thy trong gic
m. Sau o, chau lai yn tm nm xung, ngu tip.
i khi chau ku ln, ve s hai luc thc dy, bc xung khoi
ging ti nep mnh trn goc nha. Nu ngi ln ti, chau se
bam vao chn cho s, tuy 2 mt vn nhm nghin va khng bit
mnh ang m chn ai. Chau noi lp bp ch vao bong ti hay
khoang khng, ni co mt hnh anh nao o chau va tng tng
mnh a nhn thy.
Trong trng hp nh vy, ngi ln nn gi im lng, khng
cn anh thc chau dy. Ch mt lat sau, chau se bnh tnh va i
ngu tr lai. Bui sang khi thc gic, chau a qun ht tt ca moi
vic a xay ra m qua.
Ngi ln nn lam g?
Nu chau thc dy, nn lai ngi gn, cm tay chau va hoi chau
bng giong bnh tnh. Nu chau mun k v ni dung gic m, hay
cho chau k ht. Nu chau mun bt en, nn he ca en ni
khac chiu vao phong, hoc bt ngon en m. Khng cn anh sang
choi.
Khng nn: Khng nn la mng hoc ch giu, cho chau la
nhut nhat, lam chau cang s hn.
Khng nn v th ma a chau sang ngu chung vi ngi ln.
Lam nh vy, chau be se quen va thy ngai ngu mt mnh.

Hay tm nguyn nhn nhng gic m: Tre em tui t 2

n 5 tui thng co nhng gic m ngn. Nhng gic m o co tac
dung lam thn kinh cac chau th gian, lam m i trong tr oc bao
nhiu hnh anh va hoat ng chau a nhn thy xung quanh trong
ca mt ngay. Nhng nu chau m sang lun va co ve s bui ti th
phai tm nguyn nhn. Nhiu khi, nguyn nhn rt bnh thng
nh: ging cht qua, b qun ao chau mc khi i ngu bo sat vao
ngi qua, hoc chau b nong, b tc ngc v p qua nhiu chn.
Co khi lai la ba cm chiu n qua no hay va coi mt chuyn ang
s trn tivi. i khi, chau phai mang theo mt ni lo s vao ging
ngu v b me a ra lnh: "Cm c ai dm?". Chau s khi thc
dy, b anh ch em ch diu v.v...
Nu ban a chu y tranh gcho chau moi iu xuc ng hoc
anh hng nh trn ma chau vn tip tuc m hoang va s bui ti,
th nn noi vi bac s cha tr cho chau bng phng phap tm
ly.
Ngi ln nn hiu theo cac tre nho v bui ti nh sau: bui
ti phai xa cach moi ngi - nu chau ngu mt mnh - bui ti ang
s hai, moi vt se bin i v khng trng thy, k ca net mt thn
yu cua b me sn sang bao v chau luc ban ngay. Dung thuc
khng cha tr c tn gc hin tng m hoang cua tre em. Cn
co s sn soc va tnh cam cua cac ngi thn cung s cng tac cua
cac chuyn gia tm ly.
138. TOAT M HI

Toat m hi la mt bin phap quan trong cua c th chng

lai nhit .
Trc khi than th: "Con ti hay m hi nhiu qua!' cac ba
me nn tm nguyn nhn nao a lam Be nh vy. V a p nhiu
chn mn cho chau qua: vic lam nay co hai im khng co li. Mt
la: m hi ra nhiu, chau be d b cam v i t trang thai b nong
sang b lanh.
Hai la: p nhiu chn, mc nhiu ao lam cho c th Be khng
quen chng choi vi cai lanh, se tr nn yu t hn nhng a be
khac.
Cung co nhng a tre hay toat m hi nhiu hn nhng tre
khac. y la c tnh cua chau ma thi.

Nn lam g khi be st va toat m hi

1. o la chuyn thng, khng co g ang lo ngai.
2. Thay qun ao, ta lot va lau kh cho Be Be khoi b lanh.
3. Cho Be ung nc. Vic nay rt quan trong v c th Be b
thiu nc. Cho chau be s sinh bu bnh nc. Nu chau ln hn, co
th cho ung nc trai cay.
4. Xem co phai v chau mc nhiu qun ao hay p nhiu mn
qua khng ?
5. Xem co phai v phong nong qua khng ?
139. NGHIN RNG

Trong khi ngu, mt s tre em nghin rng ken ket. Hin tng
nay cung khng co g quan trong, nhng nu xay ra thng xuyn
th co th do v mt s nguyn nhn tm ly ma ngi ln cn phai
tm hiu nh: Be co ghen t vi anh ch em nao khng ? Co cam
thy b bo ri khng ? Co b cng thng, lo s v mt s vic g
khng?
Nu tm thy nguyn nhn va tng cng thm s u ym c
bit i vi Be, chng nghin rng se khng con na.
140. CHNG CO GIT KHI ST

Tre em tui t 6 thang ti 2 nm, hay b st va co git v

st cao, khi cac chau b vim hong, vim tai, vim phi nhng
chng bnh cac chau thng mc phai.
Hin tng co git thng xay ra tui nay v h thng
thn kinh cua cac chau con non yu. Trong thi gian b st, c mi
ln thn nhit ln cao t ngt la cac chau lai b co git.
Triu chng cua co git: Trc khi co hin tng co git mt
chau be tai i, m man, cng ngi lai mt trn ngc. My giy
sau, hin tng co git xut hin mt, chn, tay trong mt vai
phut ri thi. Chau be th manh, ngi la i. T trang thai m
man, khng tnh chau i vao mt gic ngu m mt.

Trong cac trng hp nhe , ngi ta kho nhn thy cac cn co

git v chau be ch cng ngi hoc git chn tay, mt tai trong mt
thi gian ngn. Thay vao hin tng m man, co luc chau be nh
khng nghe, khng nhn, khng cam thy moi vt chung quanh.
Ch co i mt b trn ngc la triu chng ro nht.
Trong luc bac s cha co mt, cn phai lam nhng vic sau
nhit cua chau be ha xung:
- Ci khuy ao hoc bo bt qun ao;
- Tm cho chau bng nc co nhit thp hn thn nhit cua
chau 2oC trong 10 phut; co th tm nhiu ln nh vy;
- Chm nc mat hay nc a;
- Co th dung cac loai thuc ha nhit nh aspirin, paracetamol.
Bac s se tip tuc iu tr bng cac loai thuc khac chm dt
cac cn co git va ngn nga khng xay ra na.
Sau cn co git: Bac s thng yu cu b me cac chau a
chau i bnh vin lam mt s xet nghim, sau khi chau a qua
cn. V, hin tng co git rt co th lin quan ti tn thng
mang oc.
Hn na, cn phai co phng phap phong tranh cho chau b
lai. Nu chau be lai st ngoai cac bin phap ap dung phn trn,
bac s co th cho chau ung thuc chng co git Valium. Thuc giot
ung lam nhiu t.
V hin tng st cao kem co git nhiu tre thng xay ra bt
cht, nhiu ln lp i lp lai nn co trng hp, bac s yu cu cho
tre ung thuc phong lin tuc cho ti khi chau 4 - 5 tui. Nht la
i vi cac chau hay co cac cn keo dai hoc bac s a phat hin
thy trong gia nh Be co ngi mc chng ng kinh.
Canh chau be bi st co git thng gy n tng manh cho cac
ngi thn sn soc chau. Tuy vy, khi cn a qua i th chau lai tr
lai trang thai bnh thng.
141. CO GIT MA KHNG ST

Nu chau be khng st cao ma cung b co git th co th la do co

cac hin tng sinh hoc bt thng trong c th nh: lng ng

hoc lng Canxi trong ngi b sut mt cach bt thng, hoc

chau b tn thng trong nao. Nu khng v co cac nguyn nhn
trn th phai ngh n chng ng kinh.
142. CHNG CO GIT TRE S SINH

Cac tre s sinh b nhng cn co git hoc tay chn co cng lai
la do c th b thiu cht Canxi . C th cac chau nho cn co cac tia
nng hoc anh sang mt tri hp thu cht Canxi.
Chng bnh nay thng kem theo bnh coi xng. cha tr,
bac s thng cho cac chau ung cac thuc trong thanh phn co
vitamm D va Canxi.
143. CN CO GIT

Chng nay co c im la tip theo mt cn co git la hin

tng chn, tay, u chau be gp va co rum lai v pha trc hoc
dui ra va n nga v pha sau. Nguyn nhn cua chng nay hin
vn cha c bit ro tr mt vai trng hp do d tt bm sinh cua
h thn kinh.
Chng nay thng kem theo hin tng ngng phat trin tm
ly va vn ng. Khi chau be ln cn, cn phai nh ti s giup cua
bac s ngay.
144. CHNG NG KINH

ng kinh la mt chng bnh gy co git c th, khng phai v

st cao, cung khng phai v c th mt thng bng v mt sinh hoc
nh thiu gluc hay Canxi trong mau.
Ngi ta thng dung b quet (scanner) do tm xem co phai
do tn thng nac khng. Nu cung khng tm thy nguyn nhn
th ch con lai mt ly do: bnh gia truyn.
tre em, hin tng b ng kinh co nhiu mc: co chau bng
nhin nga vt xung, cong ngi ln ri co git tay chn va cac c
mt. i mt v hn n, trn ngc, mt nhn nhum, th kho
khn. Lat sau, chau th bnh thng tr lai, cac c bp toan thn
u th gian ti mc, co chau te dm. Sau o, chau co th thip i

trong gic ngu. Khi tnh dy, chau khng h bit g v nhng s
vic va xay ra vi ban thn mnh.
Co trng hp cac hin tng xay ra khng y u nh trn,
ch co hin tng cong cng ngi hoc ngc lai, ngi mm ru,
cng vi vai s co git thn th, mt l .
Hoc Be vn tnh tao, nhng khng noi c, c th b co git
mt vai ni khi Be va thc dy, hoc ang trong gic ngu.
Co cac chau nho 5 - 6 thang a co cac biu hin co git nh th.
Lai co cac chau t 3 tui tr ln, co nhng luc nh b hn m, khng
bit g trong mt vai giy.
ng kinh la mt chng bnh cn phai cha tr lu, mt nhiu
cng sc, nhng ngay nay, khng con la mt bnh khng th cha
khoi, hoc phai cha sut i. Ngi ta a coi mt s trng hp
nh mt loai bnh nhe, tuy rng, bnh nay vn cn ti s sn soc
cua cac bac s chuyn nganh.
Khi con trong thi gian cha tr, cac chau cn c theo doi
tng ngay. Nhng nu trong 3 nm lin ma chau khng ln cn
hoc co mt triu chng g na th co th ngng vic thuc thang,
iu tr. Ch cn chu y t chc sinh hoat cho co n np, bao am cho
cac chau khng b mt ngu. Cac nha tm ly hoc cho rng nn cac
chau ti trng nh cac a tre bnh thng khac. Khng nn luc
nao cung qua chu y ti cac chau v chnh lam nh vy se lam cho
tinh thn cac chau b cng thng hn.
Cac chau b chng ng kinh vn co th tham gia cac hoat ng
th duc th thao, k ca bi li, nhng phai co ngi canh chng.
iu ct yu trong vic chm soc cac chau b chng bnh nay la
giup cac chau phat trin bnh thng v mt tinh thn cung nh
v th cht.
145. BE N NGON MING, N C. TAI SAO?

Nhiu ba me ch mong moi sao cho con n ngon ming, n

c. Vn nay rt rng va nn chuyn thanh vn : "Nui sao
cho con khoe th hn. Bi v nhiu chau co tnh kho n, n t nhng
sc khoe vn tt. Th la c ri. Vn Be khng chu n a c
noi ti phn trn, phn nhiu do nguyn nhn tm ly.

 phn nay, chung ta ch chu y ti : "Tai sao chau n khoe

th?". i vi cac chau nho, vic chau n c nhiu khng ang
mng va cung khng ang lo. V nu dong doi chau co nhng ngi
to beo th chau cung co xu hng n nhiu thanh to beo va mai
sau, co th thanh mt ngi bung ph! iu nay cung chng hay g!
Nhng nu chau n nhiu ma tang ngi vn bnh thng hay
m yu th nn ngh ngay ti vic cha tr cho chau bnh giun hoc
san va co th ca bnh tiu ng na.
146. BE KHNG CHU N

Hin tng tre em khng co bnh tt g ma bing n, hay

khng chu n phn ln do nguyn nhn tm ly ch khng phai Be
b bnh. i vi cac tre s sinh cung vy. Vn nay co lin quan
ti mt s ri loan nao o trong quan h gia me va con.
Trc ht, chung ta khng nn xp vi cac chau sau y vao
loai bing n:
- Cac chau co tnh n tht thng, khi nhiu, khi t mt cach t
nhin.
- Cac chau hay n vt, luc n ba, vn n nhng n t.
Trn thc t, nu cng ca cac ln n vt vao ba chnh, th cac
chau n th la u ri.
Cac chau ang c y sn soc, co cac hin tng sau :
- Bng nhin bo n hay bing n, co ve mt, st, au bung v.v...;
- Cac chau t 6 - 18 thang tui b au hong; sau khi tim
chung; sp moc rng hay ang moc rng;
- Cac chau va cai sa me.
Ngoai ra, cac ba me cung nn y ti cac nguyn nhn sau co
anh hng ti vic n cua cac chau, nh: thay i loai sa hoc
thc n ma cac chau khng a, dung tha, mung cho be n to
qua, cho n kiu nhi nhet lam Be s, ang n lai lau ming, lam v
sinh lam chau mt hng thu.

Vi cac chau a bit nhn xet, vic thay i ngi cho n, cach
i x vi cac chau khi n nh nng nu khuyn khch hay e doa,
mng chau u co anh hng, hoc lam cho chau chu n hay bo n.
Cac ba me cung khng nn qua may moc v gi gic. Chau be
ang ngu khng nn anh thc dy cho n hoc bui ti, nu
chau khoc co th cho chau bu thm mt t ngoai ba chnh. Noi
chung, khng nn :
- Bt buc chau n, hoc phai n ht;
- Khng cn qua chnh xac v thi gian cua ba n;
- cac chau n t nhin, trong khi n khng quy ry cac
chau v nhng sn soc v sinh nh lau ming, lau mt, lau tay.
Nn:
- cho cac chau n t nhin, v ham thch;
- Cho n t hn kha nng n cua Be mt t nui dng xu
hng them n, ri dn dn tng ln trong cac ba sau;
- Nn cho n ch tnh mch, khng co ting ng hay nhiu
ngi qua lai, lam cac chau khng chm chu ti vic n. Nu cac
chau vn ln u v chiu cao th vic cac chau phat trin hi chm
v s cn nng cung la chuyn bnh thng.
Lam cho cac chau khoi bing n chu yu la vn tm ly, tm
cach khuyn khch cho cac chau n la tt nht. Cac bac s nu c
yu cu kham bnh cho cac chau bing n thng lam nhng cng
vic co tnh cach "thu tuc" nh : xet nghim mau o s hng
huyt cu, th phn xem co bnh ng tiu hoa hay khng, th
cac phan ng v bnh lao v.v... ,
147. KHNG PHAT TRIN U KHI MI SINH

Mt s chau be sinh ra thiu cn (di 2.500g), va khng u

chiu cao. S kem phat trin nay a xay ra khi a tre con trong
bung me. Khac vi tre e non b thiu cn do sinh ra khng u
thang, hin tng nay co th co nhiu nguyn nhn : trong thi
gian mang thai me b bnh hoc b ng c v dung thuc co nhiu
c t, v nghin nng thuc la v.v... Cung co th v co s bt
thng nhau thai.

148. THIU CN

Mt s chau be khng phat trin y u so vi tui, c bit

la v trong lng. Nu khng phai v nguyn nhn thiu n th
phn ln la v Be b bnh keo dai nh : vim tai gia, vim ng
tit niu...; tim, thn co ch b d dang bm sinh, b bnh ng tiu
hoa nh ri loan tiu hoa, ri loan v kha nng hp thu cua rut i
vi mt s thc phm...
149. BE GY HOC CANG NGAY CANG GY

Gy khng phai la bnh. Nu chau co tang gy th khng phai

lo. Nhng, nu chau ang bnh thng, bng b gy i th o la mt
u hiu cn chu y.
Nu chau be gy, khng ln hoc ln chm th b me chau cn
suy ngh tra li 2 cu hoi sau ;
1. Thu nho (nh be, mnh co gy nh th khng?
2. Tuy gy nh vy, nhng chau co n c, ngu c, co vn
n ua vui ve nh cac tre khac khng ?
Nu cu tra li la :
- Co: th khng co g ang lo ngai. V "tang" ngi cua chau la
nh vy, ging nh tang cua b me.
- Khng: th co th v cac nguyn nhn nh: n cha u cht,
n khng ung gi gic, ch , ngu khng y gic, n, ngu khng
u bi lai sc tiu hao luc Be hoat ng.
Nu Be b gy mt cach bt thng qua th cung nn ngh ti
mt s bnh nh bnh tiu ng chng han.
150. TAI MT T NGT

a tre bng tai mt i ri lai bnh thng tr lai. Tai sao ? Co

iu g lam Be s hoc Be b lanh chng ?
Nu th phai si m cho Be ngay. Sc mt Be se hng tr lai.

Co trng hp Be ho, ngat mui va c nho thuc vao l mui

lam co nim mac, cung lam sc mt Be tai i trong chc lat.
Con nhng trng hp nh sau, cn phai hoi bac s:
Khng ro ly do g, mt be bng tai i va be b ngt: Phai goi bac
s hoc a Be ti bnh vin ngay. Vy iu g co th a xay ra ?
Be co th a ung mt th g hoc thuc c i vi Be, ma ta
khng bit (coi trng hp Ng c). Chn tay Be a co luc co qup
lai ma ta cung khng hay.
Nu be tnh nhng co ve b choang, chn tay lanh, ve mt s
hai: Co th Be b ng c hoc b au do mt vt thng nao o.
Trong khi cha co bac s, hay t Be nm thng trn ging, u
hi thp hn chn va si m hoc chm nong cho chau, mi bn
ngi mt chai nc nong ngoai chn va cn thn khng lam
chau b bong.
Cung co th y la du hiu cua s xut huyt ni: hin tng
nay co th a xay ra trc o hang gi hoc trc nhiu ngay do
mt va cham manh lam thng tn ti thn hoc lach.
Be thng b tai mt lun nh th: Ro rang la hin tng nay
khng phai do Be b xuc cam ma do nguyn nhn phc tap hn.
Cn phai cho Be ti bac s.
151. CHM BIT I

Bit i la mt giai oan quan trong trong i sng cua mt a

tre, anh du mt s phat trin tt v cac mt c th, tm ly va
tnh cam.
Nhng iu kin cn phai co chau be bit i bao gm: b
xng u cng cap, cac c bp, h thng thn kinh va nht la b
nao a phat trin c bnh thng ti mc nao o do qua trnh
c nui dng y u vi thc n giau v prtin va vitamin, s
sn soc v mt tm ly va tnh cam cung co vai tro quan trong kch
thch a be c gng trong vic tp i.
Tre em thng bt u tp i tui t 12 ti 14 thang.
Nhng cung tuy vao th trang tng chau, ma thi gian nay co th

x dch t thang th 10 ti 18. Nu sau 20 ti 22 thang tui ma

chau vn cha bit i, chung ta mi nn lo rng chau chm bit i:
Vic chm bit i cua tre em co th do cac chau a trai qua mt
thi gian b m, du ch la nhng cn bnh ngn ngay va khng trm
trong nh vim xoang, hong, au tai v.v... Ngi chau be mp map
qua cung la mt nguyn nhn lam chau be bit i chm hn cac
chau khac mt vai tun hoc mt vai thang. Nhiu chau ham thch
bo hay lt nn cung qun lang vic tp i.
Cac chau cha bit i sau thang th 18 cn c chu y: chau co
b d tt oan xng chn nao khng, nht la oan khp vi xng
hng. Ngoai ra cung phai chu y ti h c bp b chng teo c bp
chn hoc mt s cac bnh v c bp khac khng. Ngoai ra, cac
bnh v h thng thn kinh va ct sng mc phai sau khi sinh, hoc
do bm sinh u co anh hng ti kha nng gi ngi c cn
bng hoc lam chn b lit khin a tre khng i c bnh
thng.
Nu tr khn chau be phat trin bnh thng ma lai chm bit
i th chau co th b thng tn nao anh hng ti vic iu khin
vn ng cua c th. Nhiu phng phap luyn tp c bit co th
ap dung trong nhng trng hp nay giup cac chau vt qua
c nhng kho khn khi tp i.
Nu nhng nguyn nhn trn u khng co ma chau be lai
chm bit i th nn ti vn thiu cht vitamin D trong cac cht
dinh dng hoc khng c ngi ln sn soc y u va chu y
khuyn khch chau be tp i khi a ti tui.
152. CHM BIT NOI

Sau 3 nm tui ma chau be cha bp be noi c 2 m khac

nhau, th b me phai chu y:
Trc ht phai nh bac s th xem chau be co nghe c khng.
Rt co th, chau b ic nhe, b thng tn mt phn tai thi ma
ngi ln khng bit.
Sau o, phai kim tra xem chau co b tt g khng bng cach
quan sat cac c ch, ng tac, ng x cua chau be khi chau chi
ua. Bac s co th co cac cach th theo phng phap chuyn mn
kim tra v trang thai tinh thn cua chau be .

Hin tng Be chm bit noi con co th la biu hin s phat

trin chm v nhn thc cua Be hoc anh hng khng co li cua
mi trng chung quanh i vi chau.
Nu tt ca nhng nguyn nhn trn u c loai bo th ch
con lai cac vn nh: chau be khng c ngi ln khuyn khch
noi, s chu y sn soc chau cha c y u v.v... Chau cung se bit
noi, nhng cn phai chu y luyn tp cho chau khoi gp kho khn
khi chau n tui ti trng.
153. MT TING NOI

Hin tng mt ting noi khac hin tng chm bit noi. Chau
be vn phat trin tr khn bnh thng, nhng bng nhin chau
khng chu noi na. Hin tng nay co khi ch la tm ly xay ra khi
chau be ngoai gia nh, nh trng chng han. Chau co u tr
khn, nhng v cam ng, nhut nhat nn khng th hin c
nhng y ngh cua mnh.
Khi chau ch ng c nhng cam xuc cua mnh th chau lai
noi c: o la hin tng "khng noi c co iu kin".
Hin tng khng chu noi hoan toan xay ra khi co mt cu sc
tnh cam t ngt. Chau co th bo ca n va khng kim ch c
vic tiu tin ra qun.
Vai ngay hoc vai tun sau s kin lam chau be xuc ng t
ngt, chau co th lai noi c mt cach chm chap.
Nhng yu t lam chau be khng noi con co th do mi trng
a gy cho chau thai th , khng quan tm ti cuc sng va moi
ngi chung quanh.
154. NOI LP (CA LM).

Tt noi lp thng gp con trai t 3 - 5 tui. Ngi ta cho

rng cac chau nay ngh nhanh hn noi, trong luc cha u t vng
din at y ngh cua mnh. Hin tng cac chau vn duy tr tt
noi lp khi a ln, ngi ta cha giai thch c co th tnh nhut
nhat, d cam ng co anh hng rt nhiu ti tt nay.
Ngi ta phn bit 2 loai noi lp: lp i lp lai mt trong m
trong cu hay lp ngay m u khi bt u noi. Hoc phi hp ca
2 loai.

Mt ngi noi lp cung biu th trang thai tinh thn khng

bnh thng, co th co quan h cng thng vi gia nh va nhng
ngi xung quanh. Mt chau be noi lp thng co c ch ngng
nghu, lung tung. S b tru gheo, ch giu cung la mt nguyn
nhn gop phn tao ra tt noi lp.
cha bnh noi lp cho cac chau, nn nh cac nha giao
chuyn day v phat m, ng thi ng vin cac chau v mt tm
ly.
155. KHA NNG PHAT M HAN CH (NOI T)

Nhiu chau be phat m khng ro hoc khng phat m ung

mt s m nh r, l, n. .. v co tt li hoc li khng ung v tr.
Co ngi lai cho nguyn nhn la tai rng.
Ngay nay, ngi ta cho rng vic chau be ch co kha nng han
ch v phat m nh th, xay ra trc khi co nhng hin tng bt
thng v rng, va co th tranh c hoc cha khoi nu chau be
c luyn tp t khi 4 - 5 tui v ng tac un li.
L56. TT S DUNG TAY TRAI

Nhiu tre em co thoi quen c bit, s dung tay trai nhiu hn

tay phai nn lam vic g cung thun tay trai hn, tuy rng vn
ngm nhn thun mt phai (nhm mt trai lai), hoc a bong chn
phai manh hn chn trai. khuyn khch chau be s dung tay
phai, ngi ln nn cac dung hang ngay bn tay phai cua
chau nh tha n, but vit v.v... Nhng nu chau vn s dung bng
tay trai th ngi ln cn nhn xet xem cu tao c th cua chau be
co iu g th hin la thin v bn trai khng, nh mt trai tt hn,
tay chn trai khoe hn... va ban bac vi bac s cho chau s dung
bn tay trai la chnh. Ngay nay, ngi ta khng kht khe vi nhng
chau thun tay trai, v xet cho cung, th gii nay khng co nh lut
nao c bit ch danh moi th thun li cho nhng ngi thun tay
phai. Mt ngi cm but vit bng tay trai cha chc se v th ma
gp nhiu trc tr trong cuc sng.
Tuy vy, nu chau be ang s dung hai tay nh nhau, th cac
ba me nn hng cho chau s dung cho quen ban tay phai nh a
s chung ta.

157. NHNG NG TAC BT THNG.

Co nhng chau be hoan toan khoe manh nhng lai co nhng

ng tac bt thng nh lc l u t trai qua phai, hoc gt u
nh ngi chao hang gi ng h. Lai co nhng chau co thoi quen
p u xung ging hoc a tay s b phn sinh duc cua mnh
khi sp ngu.
Nhiu nha chuyn mn cho rng cha nhng hin tng
nay cac chau, ngi ln nn chu y tm hiu cac chau v mt tm
ly nh co phai chau cam thy mnh khng c sn soc y u
khng, chau co ghen t vi anh, ch, em v vic g khng, chau co
phai c ch trong ngi mnh mt tnh cam g, mt ni bun hoc
ni s g ma chau khng noi c ra khng ? Trong nhng trng
hp nh vy th b me ch cn tng cng an ui, u ym chau lam
chau yn tm la cac hin tng trn se giam hoc ht ngay.
Nhiu bc cha me a nh cac chuyn vin tm ly tip xuc vi
cac chau be tm nguyn nhn va phng phap cha tr .
Nhng phn ln trng hp khng phai cha tr g, khi cac
chau ti t 2 ti 4 tui, cac hin tng trn cung se ht.
i khi, co th cho chau ung thuc an thn theo n va s ch
nh cua bac s, cung co nhiu hiu qua.
158. CHNG CO GIT C BP

Chng co git c bp t thy tre em t 3-4 tui tr xung.

Chng nay co nhng biu hin co git c bp trong thi gian ngn,
xay ra bt cht, hay lp i lp lai nhiu khi khng c y nh: nhay
mi mt ia la, chep ming, lc u, lc c, lc vai lin tuc v.v...
Nhng biu hin nay co th do nguyn nhn thn kinh b cng
thng, v lo ngai mt iu g. Nhng c ch chep ming, lc u, on
ngi ch ng, nhiu khi lam cho nhng ngi xung quanh thy
kho coi.
Khng co thuc cha tr chng nay. Chu yu la ngi ang co
nhng hin tng co git phai chu ng bnh tm va t chu. Cac
cn co git ri se qua i.
Nhng trng hp nng cn phai co s giup cua bac s tm
ly v thn kinh.

159. CHNG T KY VA LOAN TM THN

T ky la hnh thc nghim trong nht cua ri loan tm thn

tre em, co c im la a tre t tach ri vi thc t va mi trng
chung quanh. a tre mi sinh khng th hin ro bnh, nhng t
thang th 18 tr i, cha me va nhng ngi sn soc chau co th
thy ro cac triu chng cua bnh.
Chau be luc nao cung co ve th , khng chu y g ti cuc sng
va cac hoat ng chung quanh, khng ap lai s sn soc cua ngi
ln bng net mt, cach nhn hay nu ci.
Cac hoat ng tay chn thng khng lin quan g vi nhu cu
thc t, lp i lp lai nh may, nh cac c ch cua nhng con ri,
hai canh tay ung a, nhiu khi khng n nhp vi thn th. Chau
vn ln nhng tr khn tr tr, kem phat trin, khng noi c hoc
noi khng ra cu, kho hoa nhp vi xa hi. Nguyn nhn cua bnh,
cho ti nay vn cha c xac nh ro rng. T 20 nm nay, nganh
y hoc vn dng lai cac im d oan: ri loan sinh hoa cua c th,
d dang nhim sc th va mt s hi chng cn phai nghin cu
thm. i tm cac phng phap cha tr , ngi ta c bit chu y v
mt tm ly cua cac chau b bnh hoc phai sng xa cach vi xa hi,
hoc cung sng chung nhng lai b cac ban cung la tui ch giu,
tru choc.
160. MUT TAY

Tre s sinh mut tay la vic bnh thng. Ngi ta thy nhiu
chau be mi sinh a co ngon tay cai ng o v cac chau mut tay t
trong bung me. Tuy vy, tre mut tay cung la mt tn hiu ba me
chu y xem chau a c n u cha. Mi ln chau bu t me phai lu
khoang 15 phut th chau mi u no. Hoc nu chau bu bnh, th
phai kim tra lai xem nhng cai l num vu cao su co ln qua hay
nho qua khng? V l ln se lam chau s v sa ra nhiu lam chau
sc, ma nho qua th chau phai ra sc mut ma sa vn ra t, lam
chau mt. Sau nay, khi ln ln thm mt chut na, cac chau cung
hay mut tay khi ngu, dng nh co lam vy mi yn tm.
T cai sa ti 6 tui: C 3 chau th co 1 chau mut ngon tay
tui t 1 cho ti 4 tui. Cac chau hay mut ngon tay trc khi ngu:
khi chau khng co g chi, khi chau thy ngi kho chu hay
ang moc rng; khi me lai sinh mt em na lam cho chau co y ngh

mnh b bo ri; khi cac chau c chiu chung qua hoc ngc lai,
khi ngi ln to ra nghim khc i vi chau.
Ngi ln phai lam g? Nn bnh tnh va yn tm ch i,
khuyn bao nhe nhang. Cac chau mut tay nh th co anh hng ti
rng sau nay khng? Khng. V rng cua cac chau tui nay ch la
rng sa, se rung i cac rng vnh vin khac.
Sau 6 tui: Chau be a hn 6 tui con ngm ngon tay co th do
thoi quen trc khi ngu, hoc cung co th la mt vn tm ly.
Chau mun tr lai thi ky my nm v trc: hi o chau cha phai
ti trng, ngi trong cac lp hoc co ky lut nghim khc va nhng
bai tp vit kho khn, mt nhoc nh hin nay. Ban hay c tm hiu
tm t chau, an ui, khuyn khch chau. Nu ban lam cho chau t
hao vi tui cua chau, chau se t ng bo mut tay ngay.
tui nay, cac rng vnh vin a moc. Bi vy, vic mut ngon
tay co th anh hng ti s u n va hnh dang cua ca ham rng.
Nu co hin tng o ri, (th du ham rng trn hoc di co ve nh
ra), nn a chau ti bac s khoa rng ham mt chnh ham cho
chau.
Nn lam g cac chau khoi mut tay? Nn ng vin khuyn
khch cac chau la chnh. Khng nn dung cac phng phap th bao
nh: buc tay, bt eo gng tay hoc bi cac cht ng vao ngon
tay.
161. NHAI LAI

Mt s tre k ca tre s sinh va tre a ln - co thoi quen thc

n ln ming ri nhai, ging nh loai nhai lai. Nguyn nhn co th
do cac chau b ri loan nhe v cac phan ng tnh cam.
Nu thy chau b gy i, cac ba me nn cho bac s bit v tt
nhai lai nay nhiu khi cn phai cho cac chau nm bnh vin hoc
cha tr bng phng phap giao duc.
162. NN OI

Cac chau mi sinh thng hay oi. Co nhiu nguyn nhn.

Ngi ln coi soc cac chau nn chu y xem chau b nn oi trong
trng hp nao, co kem theo cac triu chng g khng th mi xac

nh c la hin tng nay khng quan trong hoc ang lo ngai.

Hin tng nn oi co th nh sau :
* ang khoe manh bng nn oi kem st, tiu chay: co th do b
bnh thuc loai tai-mui-hong, hoc v cac cht tiu hoa di chuyn
ngc chiu oan da day - rut; b au mang oc; vim niu ao
v.v... Nn oi se dn ti hin tng c th thiu nc.
* Bng nhin b nn oi, khng st nhng khng mun ung, b
au bung khng i tiu c: co th b ri loan tiu hoa hoc lng
rut, tc rut. Cn ti bac s ngay.
* B nn nhiu ln, b i b lai, ngng tng cn: vim tai hay
vim niu ao.
* Mi sinh c vai tun a b nn oi: cn chiu X-quang
xem mn v co b hep khng. Nu cn phai phu thut.
Phn ln cac chau be nn oi v thc n chuyn ng ngc lai
oan thc quan - da day.
Cac chau nho thng nn oi v ng c tm ly, lam nung me.
Cac chau ln hn nu b nn oi kem theo au bung va st co
th do cac bnh au rut tha, au mang oc, vim gan...
163. BEO BU

Cac chau Be beo bu (mp u) la v n nhiu qua. Cung co cac

chau la con chau nhng gia nh co nhiu ngi beo mp, nhng
nu ngi ln beo nh vy th cung la do n nhiu qua mc ma
thi. Bi vy, cac chau khoi beo bu, nn co ch n va u
theo s hng dn cua bac s.
S beo qua cua cac chau, nht la cac chau nho, khng co li cho
sc khoe. i vi cac chau ln, chung ta nn chu y rng lng thc
n chau n hang ngay phai k ti ca nhng ln chau n qua vt
na, rut bt lng thc n trong cac ba chnh i.
Vic cha beo cung kho v cn co s quyt tm va t nguyn
cua ngi beo, co u tinh thn chng c cam d cua thc n cung s
giup va h tr cua cac ngi thn chung quanh.

164. TT NGUYN

Mt chau be khng may co th b tt nguyn lam giam tr

thng minh, giam sc lc, giam kha nng cam giac cua mt, tai
v.v...
Nhng du hiu bao ng: ngn nga cac tt nguyn, cac
bac s thng yu cu b me cac chau nho phai chu y phat hin
nhng triu chng la, ang bao ng cua cac chau trong thi gian
sm nht, ngay t nhng tun l u hay thang u sau khi sinh.
Nhng triu chng nay co th khi co, khi khng trong 3 thang
u tin nn phai theo doi lin tuc. Th du cac hin tng c cua Be
qua yu khng gi c u thng, kho ngi, kho ng v.v...; cac c
ng tay chn, c ng quay ngi, s chu y ti moi hoat ng
chung quanh, ti anh sang; mu sc v.v.. co nhng biu hin khac
thng. Hin nay, ngi ta co nhiu phng phap phat hin c
cac chau be b yu v mt mt nao o nh: nhn kem, nghe kem,
khng chu y c v.v...
Nu con mnh b tt nguyn: Nn co thai nh th nao? Khi
co a con b tt nguyn, chnh b me la ngi cn c an ui
chp nhn s vic va bnh tnh ngh ti cach cha tr va sn soc cho
chau be sau nay. Xa hi nao cung co cac t chc danh ring cho cac
chau nh vy. B me cac chau nn tm hiu v cac t chc nay,
a cac chau ti sinh hoat, khng nn tach mnh hoc tach cac chau
ra khoi cac hoat ng cua cng ng. o la cach x s cua nhng
ngi bi quan, khng co ch g cho cac chau.
Trang sach nay khng th noi ht mi trng hp v co nhiu
loai tt bnh. nc nao cung co cac a ch cac t chc nh: Hi
cac phu huynh co con b tt nguyn; Trung tm cac tre b lit; Hi
cu tr cac tre b bnh v ct sng, v thn kinh v.v... rt co ch cho
gia nh cac tre b tt.
Vic sn soc va cha tr cho cac tre tt nguyn phai da vao
ngun tai chnh cua b me la chnh. Nu b me khng u kha nng,
ho co th nh s giup cua cac hi t thin c h tr.
Thng ngi ta phn bit cac mc h tr da vao tnh hnh cua
chau be:
- Chau cn phai co ngi sn soc hang ngay nhng khng cn
luc nao cung phai lin bn chau hoc phai lin bn chau;

- Chau b tt nng, cn phai c sn soc bng cac phng tin

ky thut cao, thuc thang t tin;
- Tin ph tn b me cac chau co th ganh c bao nhiu? cn
c h tr mt phn hay tt ca?
- B me cac chau co th tham gia sn soc cac chau khng? co
th ngh vic gn cac chau khng?
165. B I X T

Hin nay, ngi ta quan nim rng mt a tre b i x ti t

cn c vao cac hin tng sau: chau be b anh p hoc b bo ri,
cho thiu n, thiu mc, khng c sn soc v mt tinh thn; b
li dung tnh duc.
Cac t thc xa hi a ra nhiu bin phap bao v quyn li
cua tre em va trao nhim vu cho cac nganh y t va lut phap
theo doi va phat hin. Cac t chc nay thng chu y c bit ti cac
gia nh co th lin quan ti vn nay.

IX. TAI NAN

166. TAI NAN

Ban co th la ngi chng kin, hoc chnh ban co mt ngi

thn la nan nhn cua mt tai nan giao thng. Sau y la nhng
vic cn phai lam:
t nan nhn nm nga, u nghing sang mt bn (trng
hp b nn ma). Yu cu moi ngi gian ra, bao cho cac c quan co
chc nng nh canh sat, bac s va cho ho bit ro rang nan nhan b
thng nh th nao, nhe hay nng; noi ro ni xay ra tai nan (qun
phng, s nha v.v.. xe cp cu bit ng ti cho nhanh). Nu
ban mun bit nan nhn con th hay khng, hay mt chic
gng soi nho trc ming va mui nan nhn. Nu nan nhn con
th, mt gng se b hi nc lam m. Nu nan nhn khng con
th, phai thc hin ngay phng phap cp cu th nhn tao (coi lai
phn cp cu th nhn tao va phn b thng chay mau). Phai ci
cac khuy ao, qun, va ni long tht lng.
Ban thn mnh phai gi ht sc bnh tnh, nht la nu nan
nhn la mt a be. Thai hoang ht, thiu bnh tnh cua ban co
th anh hng rt nhiu ti tinh thn va trang thai cua chau be.
iu khng nn lam: Khng nn di chuyn nan nhn tr
trng hp bt buc. Vic gi nan nhn vao bt ky mt cai xe nao
du xe cht, hep, buc nan nhn phai ngi, nm t th khng thch
hp, a nhanh ti ni cp cu co th la vic lam kem khn
ngoan nht!
Nn t nan nhn nm dai bn l ng i xe cu thng
ti (nu a lin lac c).
Nu bnh nhn b ngt, khng c cho bnh nhn ung bt ky
loai nc g.
167. VA CHAM, NGT, CAC TRNG HP NGA

Nu chau nga ri bt tnh, nn oi, co mau chay ra ming hoc

mui, tai, tay chn co git khac thng phai a ngay ti phong
cp cu. Trong khi di chuyn chau, hoc ch i bac s ti, Nh :

- Tranh khng di ng chau.

- t nm thng ngi u hi thp hn chn, nghing mt v
mt bn nu chau nn, oi hay b chay mau mui, ming cht long
khng vao c trong hong xung phi;
- Khng c cho chau ung hay n bt c th g.
* Gy Xng - Nu a tre nga thy khng iu khin c
nhng c ng tay, hoc chn na th chau co th a b treo khp
hoc gay xng. Nn nhe canh tay, khp tay, khuyu tay, ui, chn
bac s co th xac nh c ch gay im chau ku au nhiu.
Nhng, mun xac nh ro rang, chnh xac phai a chau i chup Xquang.
Hin tng gay xng khi nga nhe chng to xng chau khng
chc (co th v c th thiu cht Canxi).
* Nga p u xung trc: Nu sau khi nga b va manh vao
u, chau b ngt du trong thi gian ngn cung phai a ti bnh
vin cp cu ngay. Du nhn bn ngoai, ch va cham khng co du
hiu g la vt thng nng, nhng bac s vn co th yu cu phai i
chup X-quang phn so nao nu thy cn thit.
Trong thi gian tip theo, ngi sn soc cac chau phai chu y
theo doi xem co cac hin tng nh: nn oi, st, co git, sc mt tai
dn, gic ngu khng yn hoc ngu m mt khng?
Trong sut 24 gi cua ngay u, cn phai theo doi lin tuc,
thnh thoang lai goi xem chau co tnh lai khng v nu co hin
tng chay mau trong nao, chau co th ngu thip i ri chuyn qua
trang thai hn m ma ngi sn soc khng hay bit.
Mt s triu chng ang lo ngai khac la:
- S thay i thai t ngt: Hoc chau t nhin to ra bang
quan vi tt ca chung quanh, hoc trai lai, t nhin vt va, kch
ng, mt nhn bng b ri loan, co khi nhn nh ngi lac mt.
Cn phai mi bac s ti bn ging bnh ngay nhn nh sat
hn na tnh trang bnh cua chau.
Chau nga vao vt nhon
Nu vt nhon m vao chn, tay th ch la vt thng chay
mau cn phai cm mau va sat trung vt thng.

Nu vt m vao u, bung, lng : cn phai co bac s chuyn

mn.
Nu vt m vao bung, trong khi bac s cha n, hay cho chau
be tiu tin va nhn xet xem nc tiu cua chau co o khng bao
cao cho bac s bit. Hin tng chau khng tiu tin c cung cn
phai noi ro.
Vt nhon co th lam thng tn thn, la lach, rut xuyn qua
thanh bung. Do o, cn phai xac nh cac trng hp trn bng
phng phap siu m vung bung.
Chau b thng cm, mt: Ra vt thng bng nc sach
lam tri cac cht bn nh t, cat. Sau o, ra bng thuc sat
trung.
Nu vt thng ln, vt seo hnh thanh sau nay mt chau se
anh hng ti s thm my cua net mt. Bi vy, phai a chau vao
bnh vin khu ghep da, lam cho vt seo sau nay xu hn.
Chau b thm tm hoc ni u: Nhng vt tm va cuc u se t
khoi sau vai ngay. Tuy vy, co th chm nc lanh vao ch u
giam au va bng nhe ch da b xc tranh va cham.
168. VT THNG

T tui bit i tre em thng b nhng vt thng sy sat do

ung cham manh va te nga. Cn phai chu y xem nhng vt thng
o to hay nho, nng hay su, chay mau nhiu hay t va ch nao, co
dnh t cat hoc vt g trong vt thng khng ? Khng nn coi
thng bt ky vt sy sat nao cua tre em, du la mt vt chch nho.
Vt thng cn c ra sach ngay bng xa phong ri bi thuc sat
trung nh thuc o Mercurochrome chng han. Sau cung, phai
bng lai. Vt thng nao cung co th dn ti bnh un van. Bi vy,
cn cho cac chau tim phong bnh un van.
Vt thng su hoc nng nhng rng (vai cm), cn phai a
chau ti bac s ra sat trung va khu lai nht la nhng vt
thng mt, nu khng khau, khi lin t nhin se lai nhng
vt seo kem thm my sau nay.
Nu vt thng chay mau, du chay mau hi nhiu cung ch nn
n xung cm mau, ri bng lai.

Ngay nay, ngi ta ht sc tranh vic lam ga r (buc cht

cm mau).
169. CHAY MAU V VT THNG

Vt thng nhe: Chau be b t tay, b nga sy sat, b cao xc

v.v... co vt thng chay mau. Ban hay ra cho chau bng xa
phong, nu co t, cat dnh vao vt thng. Sau o, bi thuc o
(Mercurochrome), ri bng lai bng loai bng dnh co sn ca gac, co
ban hiu thuc.
Phai bng nhe tay, hi long - khng cht qua - v vt thng
cn c "th" va mau di vt thng cn c lu thng trong
mach.
Khi chau nho t tay chay mau, ban co th bop hay n ln vt
thng mt lat, mau se ngng chay ri bi thuc o va bng lai.
Vt thng nng: Chau be b thng su v vt dao hay knh v
va b chay mau nhiu. Ban hay lam cho vt thng l ra bng cach
ci bo hoc ct ch qun ao ung vao vt thng. Nu co nhng
manh kim loai, manh knh, soi cat chung quanh vt thng, hay
lau sach hoc gp bo. Khng cn ung ti vt thng vi, cung cha
cn ra vt thng.
Buc vt thng lai bng mt lp bng day hoc t ln vt
thng mt cai khn tay sach ri n tay ln vt thng trong vong
5 phut. Luc nay, vic trc tin la ngn s chay mau. Vic ra sach
hoc sat trung vt thng se lo sau.
Xac nh c mt ng mach hay mt tnh mach b t la vic
kho. Tuy vy, cung co th nhn xet nh sau :
Tnh mach b t: mau chay thanh lp, mau o sm.
ng mach b t: mau phut ra tng t, mau o ti.
Nu sau khi buc vt thng, mau vn khng ngng chay, ban
hay tm ng ng mach cua chau be va n manh ngon tay xung
mt im cua mach pha trn vt thng (gia ng t tim ti
vt thng) trong khi a chau ti ngay ni cp cu v.v..
Khng nn buc ga r, nu ban cha bit phng phap.

Chay mau mui: Khi mt chau be bi "chay mau cam", tc la

chay mau mui ra, ban hay cho mt ming gac hoc bng lam
ngng chay mau (co ban hiu thuc) vao bn l mui chay mau, va
ly ngon tay e canh mui b chay mau lai.
Nu mau vn tip tuc chay, phai a ti bac s.
Mt a tre hay b chay mau mui co th v cac mach mau
mang mui b gian n hoc co ri loan ng mau. Bi vy, cn cho
bac s bit.
170. TRE EM NUT PHAI VT LA

Do ban nng cn n, cac tre em hay a vao ming nhng vt

cac em co th ly va cm trong tay nh mt hon bi, mt ng xu
chng han. Nhng vt nh th co th lam tc ng h hp va lam
cac chau b ngat th. (Xem Ngat th).
Nu vt lot c xung da day th la mt iu may mn. No se
dn dn i theo ng tiu hoa cui cung c tng ra ngoai
theo phn. Bac s khng cn phai can thip bng phu thut ma ch
cn theo doi s di chuyn cua vt trong ngi cac chau bng
phng phap roi X-quang.
Nu vt va nho, tron, nhn, th se theo phn ra ngoai sau 1 2 ngay.
Co 2 trng hp c bit cn chu y :
- Chau nut vt nhon nh inh, kep toc, kep giy v.v... Nhng
u nhon m vao thanh rut nn khng di chuyn c Trng
hp nay phai phu thut ly ra.
- Chau nut hp hay lo nho co cha cht c hay cht ty ra
co th tac hai ti b may tiu hoa, nht la da day, nn phai cp tc
a chau ti bnh vin.
171 . BE UNG NHM RU

Nu tre em ung nhm mt lng ru du la mt, hai ly nho,

cung cn a ti bac s hoc ti bnh vin ngay. Ru co th lam
sut lng ng trong mau va gy hn m. Tui cua cac chau cang
nho, hu qua cang nghim trong.

Nu ban nho mui nhm cho cac chau, ang le nho thuc nho
mui lai hut thuc t mt lo cn, cac chau se khoc re ln ngay. Hay
gi bnh tnh va ly nc sach nho tip vao cho chau, ct lam
loang ru i va ra nim mac mui.
Khng nn dung ru hay cn xoa bop cho tre em v lp da
mong cua cac chau rt d hp thu ru. Chung ta cung nn chu y
rng co mt s thuc anh rng cha mt ru khng thch hp
vi tre em, khng nn dung cho cac chau.
172. NG C

Nu chau be ung phai mt cht c g (cht ty ra, thuc...)

ban phai lam g ?
Hay bnh tnh
Goi ngay in thoai ti phong cp cu hoc a ngay chau ti
cac bac s ra da day, lam tnh lai... nu cn, hoc quyt nh gi
chau be ti nhng phong chuyn mn.
- Hay chun bi tra li cho tht chnh xac v cac cu hoi:
* Chau be a ung hoc n phai cht g ? Nhiu hay t ? Bao
nhiu ?
* Luc nao ?
* Chau a co nhng triu chng g cua vic ng c ?
Mun tra li c cac cu hoi trn, ban phai quan sat ch cua
chau be t trn ging ti di t, cac vt xung quanh, ca trong
tui ao, qun cua chau na. Mang tt ca cac vt g ban nghi ng ti
bnh vin a cho bac s.
Khng nn cho chau be ung thm th g, k ca sa.
Khng nn c bt chau nn ra, nu chau khng lam c.
Nguyn nhn: Nguyn nhn s ng c cua cac chau la do li
cac ngi ln thng cu tha cac loai cht trong tm tay cua cac
chau.

- Thuc ty ra.
- Dc phm.
- Cac th hoa phm trang sc: nc hoa, sap mi v.v...
Tai sao cn a chau be ti bac s? Co ngi hoi:
"Ti khng bit con ti a m hp thuc aspirin hay hp thuc
ngu, va a ung cha. Co th no ch mut co mt vin, nhng cung co
th la nhiu hn. Vy phai lam th nao ?"
Tra li : Nu chau ch mut co mt vin aspirin th ban ch cn
cho chau ung nhiu nc ng la u. Chc chn chau khng vic
g ca. Nhng, nu khng bit chc chn s lng chau a ung phai
th cn a chau ti bac s ngay.
173. CAM NONG

Tre em, nht la eac chau mi sinh, rt nhay cam vi nhit.

Ngi trong phong nong qua, chau cung b cam nong, v c th bi bc
hi nc qua mc.
Thoat u c th chau toat m hi chng lai cai nong. Nu
sau o, chau khng c ung nc bu p lai lng nc a
mt, c th khng toat m hi na va thn nhit bt u tng ln.
Hin tng cam nong nh vy la do anh hng cua ni ,
phong nong hoc kn qua nh trng hp chau be ngi trong xe
hi ong kn ca ngoai nng chng han. Nhng cung co th xay ra
trong mua lanh, khi chau mc nhiu qun ao qua va cn phong lai
c si qua m.
Trong moi trng hp, vic cho chau ung nhiu nc la cn
thit.
Triu chng cua chng cam nong: Thoat u chau be toat
nhiu m hi, vt va, oi ung v khat. Sau o khng toat m hi
na, thn nhit co th ln trn 40oC.
Lam th nao khi be cam nong? Lam cho be mat, tm nc co
nhit thp hn thn nhit cua be t 2 - 3oC, chm lanh hoc
qun ta tm nc mat. Cho ung thuc chng st nh aspirin,
acetamol vi nhiu nc mat.

Nu thn nhit chau vn khng giam, cn a ngay chau i

cp cu, v chng cam nong cung rt nguy him.
tranh hin tng CaM NoNG, chu yu cn phai PHoNG
nh: khng cho cac chau mc nhiu qun ao qua, lun chu y cho cac
chau ung u nc.
174. CAM NNG

Cam nng co th coi nh hin tng BoNG cp 1, cp 2 vi cac

triu chng: thn nhit tng, mach nhanh, da nong va kh (sau o
vai gi co th o ln), khng co m hi, nn oi va co th ngt.
Din tch c th b tac dung bi nng cang rng th nguy c
cang nng. Mt chau be b say nng chiu vao mt co th b nguy
ti tnh mang.
Nu din tch da b tac dung cua nng trn 5% th bac s phai
a ti phong cp cu.
(Xem thm Bang din tch da trn c th, muc B6 v bong).
175. B CN TRUNG CHCH

B ong, to vo t: Nhiu b phn cua c th rt nhay cam vi

noc cua loai ong nn rt nhc nhi.
Chch ngi, bao gi ong cung lai ngoi. Bi vy, phai tm
cach ly cai ngoi nay ra, ri ra ch b chch bng nc pha gim,
chm nc a. Noc ong co th lam ch da b chch ty o, au rat
trong vai ngay.
Nu b ong chch nhiu ch - nht la c, ming cac chau nho
co th nn oi, nhp tim tng, kho th, toan thn b phu n, c hong
b phu, ri loai tun toan, nhiu khi nguy him ti tnh mang. Bi
vy, khi thy mt chau nho b ong t vung ming va c, cn a
chau ti bnh vin phong nhng bin chng co th xay ra.
B Bo Co T - Cui mua he, thng co mt s loai bo co. Cac
tre nho chi ua trn co, d b chung t, lam da phng o, nga.
Nn bi ln da cac chau loai dung dch chng nga thng ban cac
hiu thuc. Cung co ca nhng pommat bi trc vao da chng
loai bo co.

B nhn t: Vt chch cua nhn thng lam da phng ln, o

va nhc. i khi gy chong mt, st nhng khng nguy him. Ch
cn ra sach ch b chch va chm nc a. Nu cn, ung aspirin
theo ch nh cua bac s.
B mui t: Nu b nhiu mui t, cac chau nho ca quy,
gai va co th t lam nhim trung da, gy st. Nn ra nhng nt
mui t bng xa phong co tnh a xt hay nc gim loang. Bi cho
cac chau cac dung dch chng nga ban hiu thuc. chng
mui, co th dung cac loai tinh du chanh hoc co roi nga, bi ln
nhng ch da khng co qun ao che.
Rui tru: Co loai rui ln - rui tru - cung t va hut mau
ngi. Vt t gy au nhc, cn c lau ra bng nc gim. Nu
cac chau be au nhiu, cho chau ung aspirin giam au, theo ch
nh cua bac s.
176. B BO VE T

Nhng loai bo, ve cho, trong co, bui rm co th gy cho

ngi mt s bnh, nht la vao mua he chung ta hay i chn t
trn co, vao cac bui cy. Co nhiu bnh st do loai bo gy ra. Cn
st keo dai kem theo hin tng mn o khp ngi. i khi co ca
nhng mang da mu en. Ngi ta thng dung thuc khang sinh
cha tr.
Loai bo, ve cung co th gy ra bnh Lyme, mt th bnh co
nhng biu hin mn o, lit mt va au cac khp. cha tr,
cung dung thuc khang sinh.
177. B SUC VT CN

Vt cn cua cho, meo: Cn phai ra sach vt cn bng thuc sat

trung ri cho chau ti bac s ung thuc khang sinh hoc nu
cn, phai tim thuc phong bnh dai.
Phai a con cho a cn ngi ti s thu y kim tra va theo
doi xem no co b bnh dai khng.
Vt rn cn: Ch co loai rn c mi nguy him. Thng, rn
hay cn vao tay vao chn ngi. Mi u, vt cn khng gy au
nhiu va d nhn thy 2 vt rng cach nhau 6-8mm. Chung quanh

vt cn thng co mt vung tu mau di da. Mu cua im nay

bin i dn t o sang tm xanh. Vt cn cang luc cang au, tay
hoc chn b phu to dn, tr thanh trng nht vi nhiu im tu
mau.
Nhng phan ng cua c th mi ngi, mi khac: ri loan tiu
hoa, au bung, nn oi, st hoc lanh toan thn, nhp tim tng
nhanh ti mc trm trong, toan ngi b "sc".
Nhng vic trc y ngi ta thng lam nh chm lanh vao
vt thng, hut noc c ra, buc ga r th ngay nay khng con c
khuyn khch na.
Vic tim thuc chng noc c cung con co nhiu y kin khac
nhau v thng c th cung khng chu ng c thuc. Tt nht
la lam cac vic sau: Ra sach vt thng va a gp nan nhn ti
bnh vin tim thuc chng un van.
Bac s se quyt nh cn phai lam g tip theo.
178. B NGA XUNG NC

Khi vt chau be b nga xung nc ln, nu chau khng con th

th cha nn c gng lam cho nc ra khoi phi ma phai lam ngay
ng tac cp cu ha hi thi ngat a. Nu kp thi, chau co th th
lai ngay nn a ngay chau ti bnh vin.
Nu tim chau ngng p, th trong khi mt ngi thc hin h
hp nhn tao, mt ngi khac thc hin cach xoa bop tim ngoai
lng ngc. Trong trng hp khng co ngi phu giup, phai va
lam h hp nhn tao, va n tay theo nhp th ln xng c, mi
khi ta ha hi vao ming chau.
Trong thi gian o, nh ngi i bao bac s, hoc goi t cp cu
ngi thng trc bn bai bin v..v..
cac chau sau nay chong bit bi, nn cho cac chau be lam
quen vi nc t nho nhng khng c ri mt khoi Be, du ch cho
Be tm trong chu tm nha.
Khi cho chau be vao nc, phai cho t t nht la sau khi va
cho chau phi nng.

179. CHNG NGT KHI XUNG NC

Co nhiu ngi - ca ngi ln ln tre em va xung nc h;

ao, bin tm, bng ngt xu va b chm hoc nc cun i lun.
Nu khng c vt ngay th rt nguy ti. tnh mang. Nguyn nhn
cua hin tng nay cha c xac nh nhng ngi ta cho rng o
la do c th nhng ngi o khng chu c s thay i nhit
gia khng kh va nc.
Bi vy, chung ta khng nn tm nng lu qua trc khi xung
nc. Va, khi xung nc, nn xung t t khoi gy nhng cam
giac t ngt v nhit , nht la i vi tre em.
180. B IN GIT

Nu chau be cho tay vao cht in va khng rut c tay ra,

khng c keo chau ra ma phai i ngt cu dao in.
Nu chau ung vao mt dy in, phai gat dy ra bng mt cai
gy g hoc mt vt cach in.
Nu chau be khng con th na, phai thc hin ngay phng
phap h hp nhn tao va goi cp cu.
181. VT CAO

Nhiu chau be co nhng vt cao mt do chnh nhng ban tay

xinh xn cua mnh tao nn. o la nhng ng tac t nhin nhm
thm thu va tm hiu xem c th cua mnh th nao. tranh
nhng vt xc nh vy, ban co th ct mong tay cho Be (luc Be
ngu d ct hn). Vt xc do mong tay Be tao ra la nhng vt xc
lanh khng co g nguy him, se t khoi va mt du vt trong mt
vai ngay.
182. VT MEO CAO

Nhng vt xc do meo cao co th thanh bnh do mt loai vi

trung hoc vi rut gy ra. Thi gian nung bnh t 10 ti 30 ngay.
Vung b cao se ni hach, co th co mu. Th du, nu Be b cao canh
tay, hach se ni ln nach. Hach ni lu t mt ti ba thang. Nu
cho Be ung thuc khang sinh t sm, co th ngn c trang thai
hach co mu. Bng khng, se phai chch hach cho Be.

X. CAC BNH KHAC TRE EM

183. CUM, TRANG THAI CUM

Mi khi chau be mt hoc st, chung ta khng nn ngh ngay la

chau b cum. Bnh g th phai nh bac s xac nh v co nhiu bnh
khac nhau cung co nhng triu chng ban u ging nh cum: n
lanh, run, thn nhit tng, mt o, hong kh, au lng va chn tay.
Hin tng ho cang ngay cang nhiu khng phai la triu chng cua
cum. a s tre em h bnh la a chay va nn, c 24 gi hay 48 gi la
lai st cao mt ln.
Khi a xac nh la chau be b cum, bac s se yu cu phai
chau nm ngh tai ging trong thi gian mt vai ngay. Nn cho
chau ung nhiu nc trai cy, nc chanh.
Trong thi gian co dch bnh, tranh cac chau b lanh, mt va
tp trung ni ng ngi.
Nu ba me b cum, nn ngi khac sn soc con mnh. Khi
cn cho con bu, nn eo khu trang.
i vi cac tre th, bnh cum co th gy ra nhiu bin chng t
vim tai, mui, hong ti vim ph quan, vim phi, ho, hen ti
kho th.
Vic tim chung chng bnh cum cho cac chau hin nay cha
thc hin c rng khp nhng rt cn i vi cac chau co th
trang yu va hay co bnh tai-mui-hong.
184. BNH BAN AO

Bnh ban ao do vi rut gy ra la bnh hay ly, co th thanh

nhng dch nho v mua thu va mua ng. Bnh thng gp tre
em di 3 tui, bng nhin b st cao trong nhiu ngay. Ti ngay
th 4, th 5, Be co th khoi st, ng thi khp ngi Be ni ban o
trong vai gi hoc mt, hai ngay.
Tuy nhng luc st cao, chau be co th b co git, nhng bnh
nay ch la mt bnh nhe.

185. CHNG BAN XUT HUYT

Chng ban xut huyt co c im: cac vt o u c ni cach

nhau trn da, i khi thanh tng mang rng do mau thoat ra t cac
mach li ti (mao mach) di da tao thanh. Chau be b ban xut
huyt i khi s, chay mau cam, au ngi v.v...
Chng ban xut huyt co th lin quan n s giam s lng
nhng tiu cu trong mau, lam ri loan s ng mau - hoc do s
h hai cua chnh nhng mao mach di da lam mau thoat ra c.
Nguyn nhn cua chng ban xut huyt co th do nhim trung
(vi trung mang nao cu), hoc virut (bnh si, bnh tng n bao...)
hoc do cht c trong thuc ma c th chau phan ng lai. Chng
nay con la biu hin cua mt s bnh nghim trong v mau do tn
thng cua tuy xng gy ra.
tre s sinh - Cac chau s sinh ra i sau mt cuc e kho cua
ba me, co th co cac nt o trn mt: o la nhng mach mau nho b
v. Hin tng nay se qua i khng co g ang lo ngai. K ca hin
tng xut huyt nho trong long trng mt cung vy.
Nu chng nay i i vi hin tng giam ang k s lng
tiu cu trong mau th phai chu y xem chau co b chng nhim
trung s sinh khng.
Phat ban v bnh au mang oc: Nu cung vi hin tng phat
ban, chau lai st th phai ngh ngay ti mt tn thng mang oc...
va phai a chau ti bac s hoc vao bnh vin ngay.
Phat ban do dang bnh thp: Thng thy cac chi di. Nu
phat ban kem theo hin tng au vung bung th phai ngh ti tre
b lng rut hoc co lin quan ti thn, nht la khi nc tiu co mau
va anbumin. Cung co nhng trng hp phat ban co giam s lng
tiu cu ma chng co nguyn nhn g ca.
Chng phat ban noi chung thng khoi sau vai tun cha tr.
Nhng cung co nhng trng hp keo dai ti 5-6 thang: o la chng
phat ban man tnh. Vic cha tr mt nhiu cng sc hn.
186. BNH TINH HNG NHIT

Bnh tinh hng nhit do mt loai lin cu trung tan huyt gy

ra. Hin nay bnh nay him thy va cung khng con nguy him

nh xa. Thi gian u bnh t 4 ti 5 ngay. Cac chau b bnh t

ngt st cao, au hong va co hach c, chong mt va nn oi.
Ngi mn o rt nhanh, nhng nt mu o ni nhau thanh
tng mang rng, co nhng ng vin khng u, bt u t c
nach, khuyu tay ri lan ra toan thn k ca mt, tr vung ming va
mt. c bit ch sau vai ngay li cua chau b bnh co mau o ti
nh mu trai du.
Nu khng co bin chng, bnh thuyn giam trong vong vai
ngay: thn nhit xung, cac mang o ln mt. Khoang 2, 3 tun
sau, da bt u bong, nht la ban tay va ban chn co th boc
thanh mang vay.
Nhng bin chng cua bnh nay, ngay xa rt nguy him
nhng nay hu nh khng con na nh tac dung hu hiu cua
thuc penicilline i vi cac trung streptocoque.
Nhng bin chng, nu co, thng tac ng ti thn va khp.
Khi b bnh, ngi ta thng xet nghim nc tiu xem co
anbumin trong thanh phn khng.
Hin nay t gp nhng trng hp bnh nay trang thai nng.
Mt s trng hp nhe xay ra trong thi gian ngn vi cac triu
chng a bit nh: bnh d ly lan, au hong, xet nghim thy co vi
trung streptocoque trong mu t bao ly hong ra; bong da chn,
tay.
187. BNH BAI LIT

Trc y, bnh bai lit la mt bnh tht ang s v bnh co

th gy bin chng tc th lam cho khng th c, hoc sau nay
lam tre em b teo c va bai lit. Ngay nay, bnh nay gn nh khng
con cac nc ma tre em c ung thuc nga hay tim phong
bnh nay cung vi mt s bnh khac na.
Vy, nn lam g i vi cac chau nho ni con dch bnh? Co
nhiu trng hp:
- Tre em a c tim phong bnh trong vong 2-3 nm tr lai
y: khng phai lo ngai g.
- Tre em mi tim mt ln: cn tim ngay ln na hoc ung
thuc cho u liu.

- Tre em cha tim hoc ung thuc phong bnh: i tim va

ung thuc ngay.
Sau ngay tim hay ung thuc 8 ngay, thuc se co tac dung.
Nhng cn phai tim hoc ung thuc tip, ung ky han, u liu
lng.
Cac chau mc bnh se co cac triu chng: nn oi hoc cac biu
hin khac cua s ri loan tiu hoa, st, au trong chn, trong tay,
au u, hong o.
Hay cho chau nm ngh va in thoai ngay cho bac s, hoc a
chau vao bnh vin.
188. BNH U MUA

Theo t chc sc khoe th gii (OMS) th bnh u mua ngay

nay gn nh khng con na. o la v vic tim phong bnh a c
tin hanh trn khp th gii va mi khi phat hin bnh, ngi ta a
bit cach ly ngi bnh, ni co dch bnh vi moi ngi.
Tuy vy, mt s nc co iu kin v sinh kem, chng bnh
nay vn co th xay ra va ch cn mt ngi ni bnh di chuyn ti
ni khac se lam cho ni o co dch bnh. Nhng nh co s kim soat
ngt ngheo bin gii v y t nn hin tng nay cung t khi xay
ra. Trn th gii mi ln u co bnh nay la ngi ta lai thng
bao rng i khp cac ni, va moi ngi lai tim chung phong
bnh.
Phap, ngi ta khng con chung nga bnh nay na, nhng
nhng ngi di du lch sang cac nc khac vn c khuyn cao
nn tim chung phong nga.
Chu y - Nhng tre em ang b nga d ng (eczema) khng
nhng khng c tim phong bnh ma cung khng c tip xuc
vi cac tre em nao va tim phong bnh.
Khng tim chung phong bnh cho cac chau ang co bnh ngoai
da hoc bnh thn, bnh thn kinh, bnh au mang oc, vim nao.
Vc xin nga bnh u mua i khi co th gy nhng bin
chng da va nao. y cung la mt ly do ngi ta khng tim
chung thng xuyn na, khi thy co th bo qua c.

189. THUY U

Thuy u la bnh ni mun hay gp nht tre em. Bnh nay rt

d ly nn hu nh khng chau nao tranh khoi bnh. Bnh nay do
tip xuc trc tip, do nc bot va nhng vay mun. Sau khi tip xuc
vi ngun ly bnh t 14-15 ngay, se co cac triu chng: chong mt
va st nhe. c bit la ngi ni mun, bt u thn, ri n mt,
quanh ming va da u. Nhng mun nho vai milimet, co cha
mt cht long bn trong, se kh lai sau 48 gi va hnh thanh mt
cai vy. Chng 5-6 ngay sau, vy se bong ra lai trn da mt cai
seo lu vai tun. Nhng mun nho co cha virrut bn trong nn
d ly sang cac chau khac.
Hin tng mun ni ln keo dai 2-3 ngay, gy nga khin cac
chau mun gai lam xc da, gy nhim trung va cac mun lu ong
vy. Thng thng, sau 15 ngay phat bnh th cac chau khoi.
Thuy u la bnh nhe. Trng hp mun ni nhiu, cac chau co
th b st cao nhng ri cn st se qua i. Cung i khi co trng
hp bnh anh hng ti vung tiu nao va h thn kinh lam chau be
i lao ao trong thi gian bnh ang phat trin. Bnh co th keo dai
thm mt t nhng cung khoi sau vai tun.
Trong thi gian chau be b thuy u, vic chnh la gi gn v
sinh cho chau: ct mong tay va gi sach, khng chau gai
tranh nhim trung da va ly lan sang chau khac, mc qun ao rng
va nhe. Khng cn xoa phn va ch tm sau khi a ht mun. Nu
cn, ch bi thuc sat trung ln nhng vy hoc mun to nht. Bac s
co th cho cac chau ung mt t thuc an thn chau d ngu, khoi
quy va gai v nga.
Khi khoi hn, chau mi c ti trng hoc nha tre.
190. BNH THIU MAU (CON GOI LA BN HUYT)

Nu ban thy mt con mnh b tai nht, xin ch vi kt lun

chau b thiu mau. Bi v nhiu khi mu da t nhin cua chau la
nh vy. Tt nht la cho chau ti mt bac s.
Mau da ch la mt phn, cn phai nhn mau cua mi, li, lt m
mt coi bn trong m: nu mau sc cac phn nay nht nhat th chc
chau be b thiu mau ri. Chng nay con kem theo cac triu chng:
mt moi, ngi co ve l , u oai, kem hoat ng, khng chu n.

Mau cua cac chau kem o hn bnh thng v thiu huyt sc

t, mt thanh phn quan trong nht cua hng cu co cha gn nh
toan b cht st trong c th. Huyt sc t co nhim vu mang xy t
phi ti cac t bao cua cac m.
Cac chau be t 4 thang tui tr i d b mc bnh nay do vic
nui dng khng u cht st. Tai sao ? V sa khng cung cp u
cht st cho cac chau.
Vy tt ca cac chau be ch nui bng sa u b chng thiu st
chng? Khng phai. Khi c sinh ra, cac chau a mang sn trong
ngi mt lng cht st cn thit cua me truyn cho ri. Nhng,
co nhng trng hp c bit nh cac chau sinh i, sinh ba phai
cung chia nhau mt lng cht st cua me chng han. Ngoai ra, khi
cac chau b m, b tiu chay, b bnh thiu huyt sc t do di truyn
hoc ung thuc lam mt s hng huyt cu b tiu dit, chan n
nn lng st c tip t khng u cho c th.
i vi cac chau be mi sinh, cac ba me nn chu y ti mau
phn cua Be. Nu mau nht nhat la co vn !
191. CHNG CAO HUYT AP

Tre em k ca cac chau s sinh cung co th b chng cao huyt

ap, du trng hp nay him. Nguyn nhn bnh co th do thn co
vn , hoc khng xac nh c.
o huyt ap cho cac chau be rt kho v cac chau hay ca quy.
Tuy vy, cang ngay cac bac s cang chu y ti vic nay va thng
phai ly s o cua cac chau trang thai ngh ngi, thoai mai, khng
s hai, so vi cac s o mu cua tng la tui, chiu cao cua Be
trai hay Be gai.
192. BNH A CHAY MAU (BNH HUYT HU)

Nguyn nhn bnh a chay mau la do c th thiu mt s yu

t cn thit cho s ng mau (co nhiu th bnh; trong s o th
bnh a chay mau A la thng thy nht). Ch co cac Be trai b
bnh nay mc du bnh c truyn cho Be t cac ba me khng b
bnh.
Nhng triu chng cua bnh bt u t tui chau be bit i:
mt vt thng nho nh b t tay cung gy chay mau mai. Hin

tng chay mau con co th xay ra bn trong c th, c bit cac

khp nh u gi. Nu khng c bit t trc, nhng hin tng
chay mau ngoai va trong c th co th dn ti nhng bin chng
nguy him.
cha tr bnh, cn truyn nhiu ln cho bnh nhn cac loai
mau ti, huyt tng hoc mau co cac yu t ng mau. Thng
cn phai co cac nhom bac s chuyn nganh theo doi, cha tr va
i pho vi cac bin chng cua bnh.
Chau be b bnh cn phai c lun lun bao v va tuyt i
khng tim chch bp tht.
193. BNH NHIM KY SINH TRUNG TOXOPLASME

Bnh nay gy ra bi mt loai ky sinh tht cha chn. Tre em

co th b bnh do n tht cha nu ky hoc do me a b bnh nay
khi mang thai ri truyn lai cho con. Bnh co cac triu chng nh:
st, ni hach, mt moi, au bp tht, i khi da b mn o. Tre em
a b bnh mt ln th se c min nhim. Bi vy, nu cac Be gai
a b bnh luc nho th sau nay, khi cac chau ti tui sinh n, c th
chau a c min nhim nn khng ly sang con cai na.
Nhiu ngi mc bnh ma khng bit, nn co ti 85% phu n
co mau min nhim v bnh nay.
194. PHN KHNG BNH THNG

Tr trng hp chau be i tao hoc i tt, con nhng ngay

bnh thng, phn chau co th nh th nao ?
Phn mm, t: Chng to s tiu hoa bnh thng.
Phn co cht nhy trng hay xanh: Ri loan tiu hoa hoc Be
b s mui. Nu s h hp chau vn bnh thng ma lai i phn
nhy th cn phai noi cho bac s bit v chau co th b ri loan ngay
mang nhy cua rut.
Phn co mu: Nu trong cht nhy ln trong phn, co ca mu th
chau a b vim mt b phn nao o cua c quan tiu hoa. Mu la
cac bach huyt cu, cac vi trung a cht ln vi cac manh nim mac
b bong ra.

Phn co mau: Nu ban thy ta hay trong "b" cua chau be co

mau, hoc ro hn la co mau chay hu mn cua chau be ra, cn
phai a chau ti bac s ngay. Nn gi ta lai va ly mt t phn
trong b vao mt lo nho a ra sach, mang ti bnh vin lam xet
nghim.
Nu chau be vn khoe bnh thng, khng st th trong oan
trc trang co th co mt cuc tht tha (p lp). Bac s se giai quyt
bng mt cuc phu thut nho.
Vic ly nhit cho chau be bng ng hu mn cung co khi
lam trc trang b thng nhe (du nhit k khng b v). Vt thng
nh vy cung mau lanh.
Ngoai ra con co cac nguyn nhn khac nh: chau be i tao, i
tt, lam rut b tn thng nhe. Trng hp nay, phai cha bnh
tao hay i tt.
Mt kha nng na cung co th xay ra la chau b lng rut.
Phn xanh: Phn xanh khng hn la iu ang lo ngai v ch
th hin vic di chuyn qua nhanh cua cht thai qua rut, lam cho
phn khng u thi gian co c mu bnh thng. Hn na, nn
chu y rng vic xy-hoa cua phn trong khng kh ngoai tri, cung
co th lam phn cua chau be co mau xanh.
Phn xam: Chau be n sa bo c c co th lam cho phn co
mau xam.
Phn mau nhat hoc mau trng: Phn mu trng co th la biu
hin cua gan hoat ng yu, co bnh gan hoc tc ng mt cac tre
s sinh.
Phn co mau sc: Rau, cu cai ng, ca rt u lam cho phn
co mu sc cua chung. Cht st lam phn co mau en.
Nu ban thy phn cua chau be khac thng, nn ly mu, va
mang ti bac s nu cn th lam xet nghim.
195. NHIM C CH

Trong cac phong lu khng sang sa, sn bng loai sn co

cht ch trong thanh phn, cac chau nho co th cho nhng manh

sn b bong vao ming va b nhim c ch. Triu chng cua hin

tng nhim c ch la: au bung, i tao hoc i tiu chay, ri loan
thn kinh, thy ngi ht hoang, b co git, b thng tn v thn
va mau.
Vic cha tr co muc ch loai ch ra khoi c th qua nc tiu.
196. BNH ST NI HACH, HAY BNH TNG BACH CU N NHN
NHIM TRUNG

Cac tre s sinh t khi mc bnh st ni hach, cac chau ln hay

mc bnh nay hn.
Cac chau mc bnh b st va ni hach c, nach, hang.
Mun xac nh ung la chau a b bnh nay, phai lam xet
nghim phong th nghim (th nghim phan ng Paul-bunel).
Bnh thuyn giam mau nhng ngi bnh con thy mt moi trong
nhiu tun.
197. ST THNG HAN

Nc ung, sa, kem, nc a, hai san (cua, so, c...) u co th

la nguyn nhn gy bnh st thng han, nht la v mua he.
Bnh thng han co cac triu chng nh sau: mi u st nh
nhiu bnh khac; ri khng mun n, nn, au bung, tiu chay (
tre em, hin tng tiu chay co th khng xay ra). Thn nhit co
th ln cao ti 40oC va khng thuyn giam mc du a cha tr nh
nhng ln st khac, i phn long, sc khoe suy sup nhanh.
Khi thy chau be st cao, chc cac ban phai mi bac s ti ngay.
Nu nghi la st thng han, bac s se yu cu cho chau nm bnh
vin. Hin nay, a co nhiu loai thuc khang sinh rt hiu nghim
i vi bnh thng han. Tuy vy, sau khi khoi bnh, thi gian
phuc hi c hoan toan sc khoe rt lu. Bnh thng han thng
lam cho ngi bnh mt nhiu sc khoe, khoi ri nhng vn yu va
gy.
Nu ban s chau be hoc chnh ban co th b nhim bnh, v
ban sp i du lch ti mt ni ma iu kin v sinh khng c am
bao lm, hay chch cho mnh va cho chau be liu thuc phong bnh

thng han. Liu thuc se phai chch lam 4 ln, mi ln cach nhau
15 ngay, lng thuc ln sau nhiu hn ln trc. Chch mt ln ri
nm sau mi chch lai. Ln th 3 cach ln th hai 5 nm. Chch
thuc au va co th b st.
Hin nay, vic chch thuc nga bnh thng han khng c
chu y lm, nhng cac bac s vn khuyn moi ngi nn chch nga
mi khi co dch bnh hoc cn phai i ra nc ngoai.
Tre em ch nn tip tuc ti trng sau khi khoi bnh c 20
ngay tr i. Nu mun ti sm hn, cn co chung kt qua ht trung
bnh phn, sau khi th phn 2 ln, mi ln cach nhau 8 ngay.
Cac chau chung sng trong cung gia nh vi chau b bnh,
khng cn thit phai ngh hoc.
198. HI CHNG AO (DOWN)

Hi chng do hin tng d dang nhim sc th cp nhim

sc th 21, ang le co 2 nhim sc th thi th lai co ti 3. S d
dang nay dn ti hu qua chau be b chm phat trin v tr khn,
co mt s d tt bm sinh nht la tim, va mt ve mt c bt, hai
lng may xch, ng ngn v chm hiu.
Ngi b hi chng nay cung nh ngi b tt nguyn. Cac bc
b me nn lin lac vi nhng t chc nhn ao, nhng trng, lp
danh ring cho cac chau c sn soc c bt.
Nguyn nhn hi chng nay cha c ro, nhng hay thy
cac tre em sinh ra khi me a vt qua tui 40.
199. BNH SI

Bnh si do vi rut gay ra, thng gp cac chau be trn 1 tui,

co th co dch vao mua xun. Sau khi b ly nhim t 10 ti 15
ngay, cac chau be co cac triu chng nh: ho, st. Hin tng ho
cua bnh si co c im lam giong chau be khan khan va lam ran
rua nc mt.
Sau my ngay b si, tai, mt, chn, tay va toan thn chau be
co nhng nt o ni ln, ri lai mt i khoang 4, 5 ngay sau. Chau
be khoi bnh nhanh. Ngay nay, bnh si t khi co bn chng. Tuy

vy, nhng chau be sc khoe kem va nhng be da en, bnh si

vn co th gy ra vim tai, vim ph quan, vim phi.
Chau be b si co th ly sang chau khac thi ky trc khi ni
ban. Ngi ta thng chung nga cho cac chau t thang 12 tr i,
v trc o Be con gi c cac yu t min nhim trong ngi do
me truyn lai. Thuc nga si thng pha thm thuc nga bnh
quai b, co th lam chau be st nhe, thuc chn c bnh k ca
trng hp chau be a tip xuc vi mt chau khac b bnh, trong
vong 5 hm v thuc tac dung nhanh hn vi rut cac chau be d b
bnh phi cang nn tim phong bnh si hoc dung cht
gammaglobuline tng cng tnh min nhim cua c th.
200. AIDS

AIDS la mt bnh nguy him, cha co phng phap cha tr

hiu qua, do vi rut HIV gy ra. Vi rut nay tn cng vao h thng
min nhim cua c th lam cho kha nng t bao v cua c th b suy
yu trm trong. Mt ngi b bnh se mang trong mau nhng
khang th c bt nn khi xet nghim mau cua ngi y se cho kt
qua dng tnh.
Mt phu n th mau thy dng tnh co 20% kha nng truyn
vi rut bnh cho con trong luc con mang thai hay khi sinh n. Sa
me co th la ngun ly bnh. Bi vy, cac phu n mau a dng
tnh khng nn co mang va cang khng nn e.
Tre s sinh co bnh thng th hin ro t thang th 6: sc khoe
suy giam, ngng phat trin, b i b lai cac loai bnh nhim trung,
nhim ky sinh trung hay virut lin quan ti cac bnh ng h hp
nh ho; ng tiu hoa nh tiu chay; h thn kinh nh au mang
oc, bai lit v.v... Bnh thng tin trin rt nhanh ti mc trm
trong.
Cac chau nho con co th mc bnh nay do vic truyn mau ti
hoc cac ch phm cua mau co nhim virut HIV.
Ngi phu n mc bnh nay, cn theo nhng li khuyn sau
y, du cho li khuyn co phn khc nghit :
- Nu la con gai, khng nn ly chng.
- Nu ly chng, khng nn co mang.

- Nu co mang, phai sm cho ra thai.

- Nu mun gi thai, khng c cho con bu sa me .
V, nu b nhim bnh, a tre ch sng c vai thang, lam b
me thm au bun. Nu khng ly bnh, th chau cung se sm b
m ci va tr thanh mt ganh nng cho xa hi.
201. QUAI B

Thng thng, cac tre em ngoai 1 tui mi b bnh quai b, va

hay b vao mua ng hay mua xun. Nu trc khi sinh chau, ba
me a tng b bnh nay th cac em chc chn c min nhim t 6
ti 7 thang u.
Bnh quai b la mt bnh ly. Thi gian nung bnh t khi mc
bnh ti khi co cac triu chng vao khoang 3 tun, nhng bnh co
th ly sang chau khac trc khi co triu chng bnh my ngay.
Triu chng chnh cua bnh la s phng ln cua tuyn nc bot
di tai, mt bn hoc ca 2 bn. Chau be nut kho, i khi ha ming
cung kho. Tuyn phng ln nht trong vong 3 ngay, s vao se lam
chau au. Ti ngay th 5, ch phng se nho dn va ht, nhng thi
gian chau be b st co th lu hn, t 5 - 6 ngay kem theo hin
tng au u, nn oi va au vung bung.
Bnh co th co cac bin chng nhe, c bit co th lam vim cac
tinh noan cac chau trai a ti tui trng thanh, gy au n. Bi
vy, chau be co bnh cn phai c cach ly cn thn vi cac anh
trai va ca b na. Hin tng vim tinh hoan t khi anh hng ti
kha nng sinh san, khng nh nhiu ngi vn ngh trc y.
Trong thi gian bnh, khi con st th chau be con cn phai nm
ngh tai ging. Nhiu khi chau ht au mt bn tai, chau a ht
st, tng a khoi nhng bnh lai bt u ni ln bn tai kia.
Sn soc cac chau b quai b, nn cho n thc n long, tranh
phai nhai nhiu. au bac s co th cho cac chau dung aspirin
theo hng dn va chm khn nong ln trn ch phng.
Cac chau co th tim phong bnh quai b kt hp vi vic phong
bnh si va u mua. Cac chau khoi bnh ch nn tr lai trng khi
a hoi y kin cua bac s.

202. BNH THP

Nhiu ngi ngh rng ch co ngi gia mi b bnh thp.

Khng ung. Tre em cung b bnh nay.
Thng thy nht la bnh thp khp cp, bnh nay thng t
gp tre em di 5 tui. cac chau co bnh thp, cac khp b ty
o, au, s vao ch au thy nong. Mi ln b bnh, lu vai ngay co
bin chng ang ngai nht la bin chng vao tim.
Bnh nay do vi trung lin cu trung (streptocoque) gy ra, co
th la sau mt ln vim hong.
Thuc khang sinh peniciline rt co tac dung vi bnh nay.
Bnh thp khp man tnh thng co cac triu chng nh: st
cao, co nt o di da v cac mach mau v, co hin tng tran dch
mang tim. Bac s tr bnh nay bng thuc co cortisone.
Con mt dang khac cua bnh thp tre em gn ging vi bnh
thp khp ngi ln: cac khp b tn thng mt cach dn dn va
tng t mt dn ti s cng khp va thanh tt.
203. BNH UN VAN

Chng bnh nguy him cht ngi nay may thay a co thuc
phong co hiu qua 100%. Vit Nam 90% tre em a c tim
phong bnh un van.
Nhng vi khun gy bnh un van khp moi ni: trong t,
bui, phn ngi va suc vt... Bi vy, kha nng nhim bnh i vi
moi ngi u rt ln, nht la thn qu. Vt thng khng cn
su hay rng, cung vn co th nhim trung un van.
Phn ln trng hp ch v gim phai mt cai inh r, mc chn
vao mt si dy kem gai, b mt cai dm m vao di mong tay, b
xc tay v mt chi cu a my ngay khng ung n...
Vt t cua cn trung, vt rng cua cho, meo, u co th la ni
xm nhp cua loai vi khun un van.
Bi vy, moi vt thng du to hay nho cung cn phai ra sach
va sat trung. Khi chau nho b thng, bac s se quyt nh co phai

tim phong thm cho chau na khng, du chau a va qua mt t

tim phong ri. i vi cac chau cha tim phong, phai tim phong
va theo doi. Nu cn, phai tim cho u liu.
Triu chng bnh un van: T 5 ti 14 ngay sau khi b nhim
bnh (sau khi gim phai inh), a tre b cng bp tht, c bt la
c va ham. Nan nhn toat m hi, cang ngay cang kho m ming,
kho nut, au u, au chn tay, ngi run ray, hi st vt va ri b
co git hoc un cong ngi. Hin tng cac bp tht b co cng lan
ra toan thn, cn phai chuyn ngay chau be ti trung tm cp cu
chun v un van.
204. BNH C

Bnh c co tnh di truyn thng hay gp cac chau trai t 4

ti 5 tui. Du hiu lam cho phai chu y n bnh la: khi chau ngi
xm th rt kho ng ln.
Nguyn nhn bnh cha c xac nh. Hin nay, ngi ta a
ra c cac phng phap ngn bnh tin trin va bt trc
cn bnh cua Be bng cach xet nghim mu mau t luc mi sinh.
205. CHNG T T HAY CAI CHT BT NG CHA GIAI THCH C
CUA TRE S SINH

Nhng trng hp tre em b cht bt ng thng xay ra trong

thi gian di mt nm tui. Nguyn nhn cua hin tng nay vn
cha xac nh c ro rang, nhng hu qua chc chn la mt ni
bun v han cho b me cua Be va cung la nim day dt khn ngui
cho nhiu thy thuc.
Cht bt ng c nh ngha la cai cht ti vi mt chau be
ang manh khoe, ma khng tm c nguyn nhn xac ang. Nhiu
b me bng thy con mnh mt sc, ngi mm nhun, a tt th t
bao gi khng ai hay bit ngay trong ni cua Be. Mt s t trng
hp, Be lai hi tnh lai khi c cp cu bng cac phng phap
phuc hi s hoat ng cua tim va s h hp.
Hin nay, nganh y hoc mi tam d oan nh sau: Khi ngu,
nhp th cua cac chau khng u, co nhng khoang thi gian ngng
th qua lu gia 2 ln ht vao (lu qua 20 giy) lam suy yu ca hoat
ng cua tim. Hoc trong b may tiu hoa, co th xay ra s lu

thng ngc chiu cua cac cht t da day v ng thc quan, gy ra

nghen th.
Nhng dc phm co tnh cht an thn, gy ngu cung co th la
nguyn nhn, v anh hng ti s h hp.
T nhng d oan trn, ngi ta a ch ra nhng may canh
chng cac chau be khi ngu. May c t tai ging cua chau be;
khi thy thi gian ngng th cua chau be luc ngu lu qua mc cho
phep, may t ng phat hiu bao ng cho ngi ln bit.
Hin tng cht t ngt cua cac chau be hin nay vn con la
mt tai cac bac s tai nhiu nc quan tm, nghin cu.

XI. LY THUYT VA PHNG PHAP

206. NHNG IU CN BIT V TRE S SINH

Chung ta nn nhn nh rng, tre s sinh khng phai ch la

a con trai hay con gai c thu nho lai. Tre s sinh khac vi
chung ta khng ch c ngi ma khac v cac ni tang, ty l cua cac
b phn va cach phan ng ring i vi th gii chung quanh.
u - u cua tre s sinh khac vi ngi ln phn ty l cua
u i vi c th. No to hn gp hai ln so vi ty l sau nay. Vy
ma nh th la no a nho i nhiu lm ri, v khi c 2 thang trong
bung me, cai u va phn thn th con lai bng nhau. Khi mi sinh
ra, phn c th a ln hn nhiu nhng so sanh vi cu tao cua mt
ngi ln, th ty l gia u va ngi cua Be vn gp i ty l nay
ngi ln.
Ngoai ra con phai k ti phn da con nhn nheo, o, bong v
m, xng ham di ngn, c nho yu, vai hep, bung phng, chn
tay ngn, xng mm lam cho no con ging mt cai bao thai hn la
mt a tre.
Toc - Mt s tre s sinh ra i vi b toc en va day, moc t khi
con nm trong bung me. Lp toc nay se rung ht c thay th
bi mt lp mi.
Da - Da Be co nhiu nt o. Nhng nt nay se mt mau khi ta
cham ti va se cht dn v sau nay. Trn ma va mui Be co nhng
im mau trng. Nhng im nay cung mt dn sau vai tun tui.
Mong tay, chn - Cac mong tay, chn cua Be u dai. Ch vi
ct mong cho Be v ban d lam bt mong cua Be khin ch o b
nhim trung.
Vu - Co iu la la hai vu cua tre s sinh u hi phng ln va
co th tit ra vai giot sa. Du la Be trai hay Be gai. Ngi ln nn
nh, khng c ly tay n vu Be cho sa ra v nh vy se co hai
cho cac tuyn vu. Hin tng co sa nh vy do ri loan hoocmn,
se t ht trong mt thi gian ngn, khng cn iu tr .

Trng ca va cht long b phn sinh duc - be trai, trn tran

va 2 canh mui co th co mt vai m nho mau vang. y la nhng
mun trng ca cua tui s sinh. B phn sinh duc cua Be gai co th
co mt t cht nhy chay ra, co khi ln mt t mau. Hin tng nay
la bnh thng, cung do hoocmn sinh ra khng co g ang lo ngai.
Bu - Khi mi sinh, cai tui da ng i tinh hoan cua Be trai co
cha mt lng dung dch khng lin quan g ti cac tinh trung sau
nay, nhng cung lam cho cai bu ra ve cng, to thu hut s chu y.
Lng dung dch nay se tiu dit ht trong vong vai tun.
Phn - Trc khi Be c bu ba u tin trong i, Be a i
ra phn ri. Phn nay con goi la "ct su", vao khoang t 60 ti
200g, la lng cht thai co trong rut Be t khi Be con nm trong
bung me. Phn la mt cht nhy, mau xam. Sau 3-4 ngay, "ct su"
se c thay th dn bng phn do s tiu hoa sa tao ra. Phn nay
mau vang nhat hoc vang thm.
Tnh min nhim - Nu khi mang thai ba me a c tim
phong cac bnh u mua, bach hu, bnh bai lit, bnh un van th
cac chau be mi bnh cung c min nhim cac bnh o. Ngoai ra
cac chau con min nhim t nhin vi cac bnh si va quai b nu
me chau a b qua. Tuy vy, tnh min nhim nay se mt i khi
chau be c t 13 n 18 thang tui.
Nhau - Trong vong t ngay th 6 ti ngay th 10, cung nhau
nh vi rn cua Be se kh va rung ra, oan tuyt vi vt tch cui
cung cua cuc i trong bung me. T o Be mi ngay mt n nang:
lp lng t phu trn ngi Be rung dn, nhng chm o trn da
cung ht khin toan lp da co cung mt mu, mn mang va sang
sua. yn tr la sc khoe cua Be hoan toan tt, bac s co th kim
tra toan din cho Be v nhp tim, nhp th, mu da va nhng phan
ng v cam giac.
Ngoai ra bit Be s sinh hoan toan bnh thng khng,
ngi ta con th mt s phan ng cua Be nh phan ng Moro: t
Be nm nga, dang tay chn ra va u hi nga ra ang sau, t
nhin Be se thu tay chn va ngi lai nh nhng ng tac, khi m
ly me. Khi sc Be t th ng, t nhin Be hi nga ngi ra pha
trc trong t th ngi i, khi s vao mi Be , Be se quay u v
pha b ung nh tm bu vu, s nhe vao long ban tay hay ban
chn, cac ngon tay va ngon chn se gp lai nh mun nm vt

Nhng phan ng Moro se bin i sau 3 thang, phan ng co tay

sau 6 thang, phan ng co chn sau 10 thang, phan ng bu me sau 4
thang.
207. TRE EM SINH THIU THANG

Trc kia mt s nc, tt ca cac chau Be khi mi sinh ra cn

nng di 2.500 g u b coi la sinh thiu thang hay e non. o la
mt sai lm v nhiu chau, tuy nng di 2500g, nhng a c
hnh thanh u ngay, thang trong bung me. Tre sinh thiu thang la
nhng a tre hnh thanh trong bung me khng ti 37 tun k t
ngay u cua ln kinh nguyt cui cung cua ba me. Cac chau sinh
thiu thang co cac bu hin da nhn, thy ro tai, vu, gan ban
chn.
Cang thiu thang, s cn cang nho. Cac h thng h hp, tiu
hoa, iu chnh thn nhit... u cha hoat ng tt. Do o sinh
mang cua chau Be rt mong manh. Hn na, c th cua chau rt d
b nhim khun va nhim trung. Chau lai khng u sc bu t.
V hnh dang, chau be sinh thiu thang co chiu dai di tiu
chun, u to khng cn i vi thn, ngc nho, bung phnh, da o,
mong, nhn nheo, con phu mt lp lng t. Ting khoc cua Be yu
t va nhp th khng u.
Nu sc khoe cua Be khng n ni nao, th co th nui Be vi
ch c bt gn me. Trong trng hp Be yu qua, cn phai
nui dng mt trung tm co chuyn khoa v cac tre thiu thang.
Nu ban phai nui mt chau be thiu thang tai nha, cn phai
theo ung nhng li ch dn cua c quan nui dng tre. Sa me la
thc n tt nht i vi Be. Nu khng co sa me, phai nui Be
bng sa bt th sa nay cung phai la sa c bt, co lng cht
dinh dng cao.
Ngay t nhng ngay u, phai chu y sao cho Be c cung cp
u lng vitamin A, C, D tranh b suy dinh dng. Be cung cn
c cung cp thm cht st vao cac ba sa: thoat u 8 ba mi
ngay (quan sat coi Be bu a u cha), ri dn dn giam xung 7, 6
ba/ngay.
Be cn c cac chuyn vin sn soc, theo doi lin tuc trong
nhng tun l u v s cn nng, chiu dai, o vong so. Quan sat

cac ng tac ngi, tay, chn; kha nng hoc phan ng v cac cam
giac nhn, nghe... Noi chung, cac cam giac v c th va v tinh thn
cua Be u cn c chu y c bt.
Nu c sn soc ung mc, mt tre thiu thang co th phat
trin nh a tre bnh thng sau 2, 3 nm.
208. TRE SINH I

Cac tre sinh i, sinh ra thng nhe hn cac tre sinh bnh
thng, hoc trong hai chau th co mt chau nho hn.
Vic sn soc cac chau cung cn thit nh i vi cac chau sinh
thiu thang vy.
Co mt iu chc chn la c th cac chau b thiu cht st v
cac chau phai chia nhau lng hp cht st le ra ch danh cho
mt ngi.
Bi vy, ngay t nhng tun l u tin, phai chu y cho thm
cac thuc b co hp cht st vao sa cac chau bu .
209. KHANG TH CUA NGI

Gammaglobulines la nhng khang th co ngun gc t c th

ngi, co tac dung chng c vi khun va virut trong vong vai
tun l, c dung lam thuc tim vao bp tht phong hoc lam
giam mt s bnh. Co nhng loai gam ma globuhnes chuyn dung
chng cac bnh nh: si, gan, ho ga, un van vv... va mt loai chung
c dung tng cng kha nng khang cua c th. Cung co
mt loai Gam ma globuline c dung lam thuc chng d ng.
210. HEMOPHILUS LA G?

Hemophilus influenzae la tn mt loai vi trung thng gy ra

mt s cac bnh tre em nh: bnh vim mui-hong, vim phi, au
mt, vim tai gia va nht la bnh vim mang oc. Co nhiu chung
loai, nhng loai Hemophilus B la loai gy ra nhng bnh nng
nht.
Ngi ta a iu ch c vc xin chng Hemophilus va cac ba
me nn cho con chch loai vc xin nay phong bnh; nht la cac

chau nho a v tnh tip xuc vi nhng ngi ang b bnh au

mang oc (coi bang cac vc xin nn chch nga phong bnh).
211. KIM TRA SC KHOE CUA BE VA LOT LONG

La phng phap kim tra sc khoe cua tre mi sinh mang tn

giao s bac s ngi My Virginia Apgar. Ni dung kim tra gm 5
vic: kim tra nhp tim, nhp th, mau da, phan ng vi s kch
thch bn ngoai, ting khoc. Mi loai kim tra cho im t 1 ti 2
im. Be nao at t 8-10 im la co sc khoe tt khi mi chao i.
212. PHUC HI SC KHOE SAU KHI KHOI BNH

Ngay nay, nh s tin b cua nganh Y Dc ma vic cha khoi

bnh phn ln khng oi hoi nhng thi gian dai nh ngay xa
na. Nhng chng bnh thng thng khoi trong vai ngay. Tre lai
tr lai vi cac sinh hoat bnh thng, lu lm la mt tun sau khi
khoi bnh.
Noi chung, cac chau thng b bnh trong vong 4~5 ngay.
Trc y, mi ln bnh thng la 2 ti 3 tun l.
Do thi gian bnh ngn, nn vic sn soc sau khi khoi cung nhe
nhang. Tuy vy, cung nn chu y ti s thay i v tm ly trong mt
s chau nh:
- Sau khi bnh, lai mut tay va co xu hng lam nung, oi hoi
c chiu chung hn.
- i vi anh ch em, cam thy mnh c b me chu y sn soc
va chiu hn, nn d tao ra s ghen t.
Noi chung, sau thi gian nm vin, xa cach gia nh, xa cach
vi cac sinh hoat bnh thng, chau nho by gi cung cn co mt
thi gian thch ng vi nhp sng chung nh trc.
Cung co mt nhn xet: sau mi ln bnh, cac chau lai ln ln
mt chut. o la s "bnh v da".
213. PHNG PHAP CHO TRE EM VN NG TP TH.

Bng phng phap lam c ng tay, chn, cac khp xng va

ct sng, ngi ta a lam cho cac bnh ho tai phat, bnh hen tre
em, cac bnh h hp tre s sinh, hn.

Phng phap h tr s h hp nay con lam cho cac ng dn kh

c thng, sach. bnh vin, phng phap nay c dung hang
ngay hoc nhiu ln trong ngay do cac chuyn vin thc hin cho
cac chau rt nho, ti cac chau ln. Cac bc cha me cung co th hoc
c ky thut cua phng phap nay ap dung cho cac chau nha.
Khi gp cac trng hp tre em gp tai nan, b ngat hoc ngng
th, phai nh ngi goi ngay ti ni cp cu. Trong khi ch i,
khng c ph thi gian, ma chnh ban phai la ngi thc hanh
h hp nhn tao cho cac chau ngay.
Phng phap hu hiu nht la ming hut ming con goi la "ha
hi thi ngat" (xem hnh ve), ap dung cho moi trng hp nh nga
xung nc, b in git, b ngat hi ga hoc mc vt cng c, xe
ung v.v... iu quan trong nht la PHaI LaM NGAY, khng c
chm tr: moi ngi ch cn b ngng th vai phut cung u gy ra
nhng tn thng nao khng th phuc hi c na.
Khi nan nhn trang thai sau y, cn phai thc hin h hp
nhn tao ngay:
1. Mt, mi xanh tm chng to c th thiu xy.
2. Ngt rt nhanh.
3. Ngng h hp.
Vic ban cn lam cho nan nhn:
1. M khuy ao c va ngc cua nan nhn, khng c va ngc b
bo cht.
2. nga u nan nhn ra pha sau ng h hpac
m rng va li khng b tut ra sau, chn ng i cua khng
kh vao phi.
3. Ht mt hi tht dai, ri ha ming to u ngm c kn
ming nan nhn (hnh B); nu nan nhn la mt chau be mi sinh
th ngm kn ca ming va 2 l mui cua chau (hnh C).
Khi ha hi vao chau be, chau cang t tui, cang phai ha t t.
Vi Be s sinh, ha ca vao ng ming va ng mui.

4. Mi ln ha hi xong, lai ngi thng ln ht th cho c

nhiu.
5. Ha hi thi ngat nh vy cho ti khi nao thy ngc chau be
php phng, chng to chau a t th c mi thi.
6. Trong thi gian thc hin th nhn tao gi u nan nhn
nga ra ng sau. C thc hin nhp th t 20 - 40 ln mi phut.
Kho khn khi thc hin th nhn tao: Vic thc hin h hp
nhn tao se gp kho khn khi ng dn kh qua c nan nhn b
vng. Nu v li nan nhn co vao, che c hong th nga thm u
nan nhn ra pha sau.
Nu co vt ngang mc trong c nan nhn, phai c ly ra (coi lai
phng phap Heimlich) ri nhanh chong "ha hi thi ngat".
Nhng du hiu chng to chau be a t th c:
1. Sc mt chau hng ln, khng tai na.
2. Ngc php phng.
Xoa bop tim - Nu chau be a ngng th my phut th tim cung
ngng p. Cn phai thc hin phng phap xoa bop tim ngoai lng
ngc. V phng phap nay cung co tac hai cho nan nhn, nn ch
thc hanh khi chc chn tim nan nhn a ngng p.
Nu khng co ngi giup , mt ngi vn co th va ha hi
cu ngat, va xoa bop tim, ha hi, xoa bop tim, ri lai ha hi c
thay i nh th.
Phng phap xoa bop tim - Nan nhn nm nga. Ngi cu
nan dung gan ban tay n thng goc manh ln ngc cua nan nhn,
phn ba di ca xng c v pha trai. Mi phut n 60 ln. Tranh
khng n qua v pha xng sn cua tre em v xng con yu, co
th b gay. (Xem hnh ve).
Phng phap nay cung ap dung ca vi ngi ln nhng phai ha
hi va n tay manh hn.
215. THUC AN THN

Noi chung th khng nn dung cac loai thuc an thn, thuc

gy ngu, nht la cho cac chau be. Thng cac chau be khng ngu

c la do cac ting ng chung quanh hoc v nguyn nhn tm ly

khac ma ngi ln phai tm hiu tao iu kin cho cac chau ngu
tt.
Vic s dung cac th thuc nay ch co tnh cht tam thi, tht
cn thit trong mt hoan canh bt buc. Khng c lam dung
thuc va s dung trong thi gian dai.
Nhng loai thuc an thn u khng li cho s h hp, lam cac
ng tac c bp khi th ra ht vao b yu i. Do o, khng c dung
cho cac chau mi sinh c vai tun, v thi gian nay nhp th cua
cac chau cha c u. i vi cac chau ln b bnh ng h hp
cung vy. Ngay ca thuc lam du cn ho cung phai dung co chng
mc ung theo s ch nh cua bac s.
216. LIU PHAP VI LNG NG CN

Phng phap tr liu nay cang ngay cang c ap dung nhiu

cho cac tre em, da vao nhn xet: co nhng loai thuc gy ra nhng
triu chng bnh lai lam khoi chnh nhng triu chng o mt
ngi b bnh. Ngi ta cha giai thch c c ch lam khoi bnh
cua cac thuc nay, nhng a ap dung co kt qua trong vic cha tr.
Cac cht nay c dung vi liu lng rt nho, rt loang khoi
c, thng co ngun gc thao mc nh acomt, belladone, arnica...,
la loai ngun gc ng vt nh apis, cantharis; hoc la nhng hoa
cht nh bac, thuy ngn, ng-ti-moan, pht-pho, ng v.v...).
Thng ngi ta iu ch thanh cac vin thuc d tan trong ming,
cac chau be ngm.
Phng phap nay thng ap dung cha tr mt s bnh ma
cac loai thuc thng thng t hoc khng co hiu qua nh bnh
xoang hay bnh hen.
Cac bac s nhi khoa co kinh nghim co th ch ap dung cac cht
thuc nay cha tr hoc phi hp vi ca cac th thuc khac.
217. NC TIU

Cac ba me nn ti hoi y kin bac s nu chau be co nhng bu

hin sau :
- Be a hn 3 tui ma vn hay ai dm, k ca ban ngay.

- Be i tiu lun lun, i tiu thy au, nc tiu uc hoc mu

o.
Nhng hin tng o co th la triu chng cua cac bnh v
niu ao (ng tiu). Tuy vy, chung ta cung nn nh rng mt s
thc phm co tac dung nhum mu nc tiu nh cu cai o mt s
keo co phm mu, mt s dc phm nh cht xanh-methylene,
quinine. Hin tng st cung khin cho nc tiu co mu thm hn
moi ngay.
Ly mu nc tiu nh th nao?
1. tm albumin trc khi chch vc xin, mu nc tiu
khng cn phai tht tinh khit, ch cn sach (khng ln phn). Vi
cac chau mi sinh, co th qun bng thm chau tiu vao bng.
Vi cac chau ln hn, co th ly b.
2. Nu cn xet nghim tm vi khun nh trng hp mun bt
co phai la vim niu ao khng, mu nc tiu cn phai ly tht
cn thn. Trc tin, phai lau sach b phn i tiu cua chau be.
Sau o phai ly mu nc tiu khi chau ang tiu (ly mu ngay
tia nc tiu). i vi cac chau nho, buc vao b phn i tiu cua
chau mt bao nylon sach hoc tui c bt co ban tai ca hang
thuc. Sau 1 gi, nu chau be cha tiu, phai thay tui khac.
218. CY PHN - XET NGHIM PHN

Khi chau be b i tt, bac s co th yu cu ly mu phn cua

chau mang i xet nghim tm ra vi trung gy bnh cung loai
thuc thch hp dit loai vi trung nay.
Vic tm vi rut trong phn la mt vic lam kho va phai thc
hin trong vai ngay.
219. PHU THUT CHO BE

Nu con ban cn phai qua mt cuc phu thut, ban khng nn

hay nn lam nhng iu g ?
Khng nn giu chau be ti phut cui mi cho chau bt ti nay
chau khng ngu nha. Hoc noi di chau rng a chau i chi, i

coi chiu bong v.v..., va m ta bnh vin nh la mt ni giai tr ma

chau se c hng nhiu iu tht thu v!
Ngc lai, cung khng nn to ve lo ngai v mt tai nan co th
xay ra va chau b a ti bnh vin mt mnh, khng co b me i
kem, ri tin tng vao nhng liu thuc m, thuc giam au trong
bnh vin ma khng ti thm nom ng vin, an ui chau. Cung
khng nn cho chau bt trc lu qua, hang my tun trc ngay
giai phu.
Nn - Ban hay gi bnh tnh, co thai bnh thng cho ti
trc ngay phu thut 2 ngay mi tm cach noi cho chau bt,
chau cn phai ti bnh vin "khoi au bung", tr cai cuc nao
o thng lam cho chau au v.v... Chau be cang nho, th cang bao
chm, nhng nn noi ti vic nay chau co thi gian chun b sn
sang v t tng.
Ban co th noi cho Be bt, trong mt vai ngay Be bnh vin,
ngi ta se sn soc chau tai ging nh th nao, giai thch cho Be
tai sao cac bac s va y ta lai mc trng, che mui, ming, eo gng
tay. Hay noi vi Be v cai ging y, v tac dung cua thuc m va
cho Be bit, khi Be tnh dy se thy ngay b me bn canh. Hay k
cho chau bt, trong s ngi thn trong gia nh: bac A, chu B, cu
X, v.v... ngay xa cung phu thut nh chau nn by gi rt khoe
v.v...
Hay mang ti bnh vin cho chau nhng chi quen thuc
cua chau: con bup b, ng nghe bnh cho bup b, but ve v.v...
Trong nhng bnh vin t va mt s bnh vin c bt, ngi
ta thng cho phep ngi nha ngu vi cac chau trong nhng m
u tin bnh vin. Hay c lai vi cac chau cang nhiu cang tt.
Nu cac chau khoc khi ban v, hay ha vi cac chau ban se sm tr
lai va a cho chau gi chic khn quang hoc i gng tay cua ban
lam tin.
Khi c y ta ti a chau vao phong phu thut, nn gi bnh
tnh, ng vin va an ui chau. Hay chau gi lai trong tr hnh
anh thn thng cua ban trc khi i va tin rng, khi chau tr lai
se lai gp ban bn ging.
Khi tr v nha sau mt thi gian bnh vin, hay gy lai tnh
cam m m, yu thng ln nhau gia chau va cac anh ch em cua
chau.

220. VACCIN (VC-XIN

Chu y : Vic chch nga ch co hiu qua nu chch u liu lng

va ung ky han. Bi vy, khi a chau i chch nga, ban hay nh
hoi ngay chch nga ln sau va ghi ngay o vao cun s sc khoe
cua chau khoi qun. Nu ti ky han ln sau ma ban khng a
chau ti hoc ti chm qua, khng ung ngay th co th lai chch lai
t u.
Thi gian chch nga (tim phong bnh)
Thang th 3 - 4 - 5 hoc 4 - 5 - 6 : Chch nga bach hu un van
- ho ga, bai lit.
Thang th 6, 7 : B.C.G.
Luc 1 tui : Si, quai b, thuy u.
Luc 5 - 6 tui : Chch phong ln th 2 : bach hu - un van - ho
ga.
Luc 10 - 11 tui : Chch ln 2 phong bnh bai lit.
Chch ln 2 phong thuy u cho cac chau gai.
Luc 16 tui : Chch ln 3 phong bai lit.
Chch phong vao u? Thng, ngi ta chch lng, gia c
va vai, hoc phn trn canh tay, hoc ui.
Nhng tre em nao khng chch c vc-xin phong bnh?
Bac s se quyt nh iu nay, co th la nhng trng hp cac
chau b bnh v thn, bnh thn kinh v.v... Hoc hoan chch tam
thi cho cac chau ang b d ng. Nhng chau co t albumin trong
nc tiu, co khng lin tuc, nu khng co du hiu cua bnh thn
cung cn hoan.
Bao quan vc-xin - Vc-xin phai bao quan nhit gn 0oC.
5-6oC, khng lu gi c lu. Tuy vy, khng c vc-xin
ng lai, cho nn nu tu lanh, ch gn ngn nc a ch
khng cho vao ngn nc a.