BRANKO VULETI: Vizualni pjesniki znak

1. EUGEN GOMRINGER (AVENIDAS Y FLORES Y MUJERES)

- opis konstelacije:
o nekoliko rijei sloenih jedna do druge ili jedna ispod druge => povrina na kojoj
je doputena igra, stvaranje razliitih tekstova
o sve se mogue kombinacije odvijaju istovremeno => konstelacija odbacuje
linearni protok vremena
o ne koristi tekst, ve izolirane rijei koje tek upuuju na mnoga znaenja
o razvija se u trodimenzionalnom prostoru verbalne, vokalne i vizualne dimenzije
- konstelacija je oblikovanje plohe rijeima koje meusobno nisu povezane nikakvim ili ih
veu tek minimalni gramatiki elementi preciznog znaenje
- mogui su jezini odnosi
o koordinacija
nita ne govori o odnosu elemenata koje povezuje, bogatija je moguim
znaenjima jer je neodreena
iskljuuje kontekst (zbog toga ostvariva u vizualnoj poeziji)
o subordinacija
ograniava iskaz na jednu situaciju-kontekst, samo na jedan odnos
ukljuuje kontekst
- vizualna poezija (Sigfried Schmidt) konstituiranje smisla u optiko-semantikom polju
prezentacije na pragu izmeu jo-jezika i ve-jezika, izmeu ve-smisla i jo-smisla; kao
krajnje labilno semantiko stanje na pragu smisla i osloboenosti od smisla
- konstelacija se nudi itatelju kao niz mogunosti i od njega zahtijeva izvoenje tekstova
- u konstelaciji je prisutan i kruni tok kao posljedica eliminiranja vremenskog slijeda
jedan element izvire iz drugoga, jedan ukazuje na drugoga
2.
-

PAUL DE VREE (A ROSE IS)

ikona-dijagram ikona koja pokazuje slinost s jednostavnim osobinama predmeta
viestruko ponavljanje simbola otkriva plonu shemu identiteta
plona ikona omoguava/potie istovremeno horizontalno, vertikalno i plono
itanje/primanje
pjesniki se vizualni znak razvija u plohi, a ne u vremenu

3. DECIO PIGNATARI (BEBA COCA COLA)

- rijei su motivirane jer izviru jedna iz druge; jedne su nuno povezane drugima procesom
jezine motivacije (beba-coca-cola-babe-caco-cloaca...)
- ova se konstelacija razvija u tri osnovne dimenzije poetskog prostora: verbalnoj, vokalnoj
i vizualnoj
- nema vremenske dimenzije; nema kodiranog redoslijeda
- sva su itanja mogua i sva su itanja reverzibilna
- svi su elementi istovrijedni svaki moe biti ishoditem ili ciljem konstelacije
- takoer, svi su elementi meusobno ekvivalentni: po glasovima, po strukturi ili obama
kriterijima
4. HANSJRG MAYER (SAU-AUS-USA)
- koristi se postupcima konstelacije i anagramiranja
- princip plonog razvoja izvan vremena oituje se jednakim itanjem horizontala i vertikala

princip konstelacije slobodno odreivanje odnosa meu elementima- ovdje se posve

poistovjeuje s principom anagramiranja
horizontala = vertikala (uz brojne druge simetrine kombinacije odraze)
tri su osnovna elementa (slova) upuuju na razne mogue sadraje (tekstove)
pjesniki znak vrsta, krajnje zatvorena/otvorena struktura razvija se u plohi i sugerira
razna itanjakao svoje mogunosti, potvrujui tako svoju nearbitrarnost i nelinearnost,
tj. simultanost

5. MATHIAS GOERITZ (ORO)

- ovdje se direktno susreemo s jednim od estih postupaka vizualne poezije
ponavljanjem
- ponavljanjem jedne rijei polako nestaje njen smisao ostavljajui tek isti zvuk, koji
djeluje na duu poput vibracije bez predmeta (Kandinski)
- rije se liava jedne precizne aktualizacije i zadrava mogunost svih aktualizacija,
upuuje na sva mogua znaenja, na sve mogue tekstove
- u pjesmi se ostvaruju tri identina komplementarna postupka
o koritenje rijei liene konteksta
o ponavljanje
o koritenje raznih plonih ostvarenja u kojima se ponavlja rije i osnovni oblik
plohe
- ponavljanje moemo shvatiti i kao ikonu identiteta pa je tako i sama rije (oro) svojim
simetrinim razvojem ikona identiteta
6. EMMETT WILLIAMS (SENSE SOUND)
- anagramiranje niza sense sound postupnom zamjenom slova u rijeima
- smisao i zvuk meusobno se proimlju, poistovjeuju to je prikazano upravo postupnom
izmjenom mjesta slova slova prelaze iz jedne rijei u drugu
- promjena se istovremeno dogaa i horizontalno i vertikalno
- srednji elementi nemaju formalno simbolikog smisla, oni tek govore o kretanju
- pjesma se moe shvatiti i kao konkretni vizualni manifest konkretne zvune poezije
7. OCTAVIO PAZ (SINO-NO-SI)
- pjesma je tipian primjer razbijanja arbitrarnosti jezinog znaka homofonskim i
anagramskim postupcima
- razbija se linearnost znaka plonim razvojem pjesme, koji nam otkriva simultano
postojanje vie znaenja u jednom znaku
- motiviranost i nelinearnost pretvaraju jezini znak u pjesniki
- pjesma je kratka, djeluje poput plakata,a izolirane rijei same tvore vlastiti ploni kontekst
- rijei su ovdje nuno i indeksi upuuju jedne na druge
8. MARY ELLEN SOLT (FORSYTHIA):
- primjer suvremenog oblika kaligrama: nema teksta ve izolirane rijei i dijelovi rijei
tvore sliku
- koristi se i stari pjesniki postupak - akrostih: Forsicija se ponavlja nekoliko puta:
najprije kao linearno razvedeni jezini znak, zatim u rijeima vezanim uz forsiciju, i
konano u pojedinanim slovima osnovnog simbola, koja se razvijaju u plohi tvorei sliku
- razvojem u plohi pjesniki znak odbacuje linearnost; razvija se kao slika: ime odbacuje i
linearnost i arbitrarnost; razvija se povezivanjem raznih rijei: kako rijei nisu posve
slobodne, ve su vezane uz osnovnu rije; naruen je i princip njihove arbitrarnosti

po aspektu kompozicije ovo se moe povezati s topoemom Octavi Paza: dok se u sudbini
izravno nalaze njezine suprotne odrednice, u forsiciji su takve mogunosti tek naznaene,
a samo je jedna od mogunosti do kraja izvedena: rijei koje tvoru osnovnu rije, odnosno
rijei izvedene iz nje
hijerarhiju nije mogue odrediti jer nije mogue odrediti redoslijed: rije je o
jednakovrijednim elementima u ravnopravnim odnosima. Ploha ukljuuje hijerarhizaciju
tek kad kodira vrijeme, vremenski redoslijed
razvoj slike koritenjem tek slova osnovne rijei otvara nove mogunosti, pokazuje da
sugerira konstelaciju

9. REINHARD DHL (APFEL):

- suvremena forma kaligrama
- rije jabuka viestruko se ponavlja i u svom plonom razvoju tvori i sliku: simbol i slika
se poistovjeuju, to i jest princip veine kaligramskih ostvarenja
- nema narativnog teksta: ponavlja se jedna rije i ona ostvaruje shemu identiteta: rije je
ponajprije jednaka sebi samoj, a istovremeno i slici koju tvori
- u jabuci se nalazi i crv. Prividno iskljuivi simbol, crv, okruen je viestruko opetovanim
simbolom i slikom; simbol se razvija plono; ne sam po sebi, ve u kontekstu jabuke koja
je plono, a ne linearno razvijena
10. ALAN RIDDEL (SEA STORY):
- kombinacija istog simbola i iste slike: more je prikazano slikom, dok se za brod, stijenu
i olupinu koriste jezini simboli
- pisanje simbola nije linearno-narativno, jer jedan znak ne slijedi neposredno iza drugoga,
a i po dva znaka mogu biti na istom mjestu
- razmak meu simbolima ikoniki je prikaz razmaka meu predmetima: na prvoj su
sekvenci predmeti udaljeni, na drugoj su u neposrednoj blizini, na treoj se predmeti
poklapaju-sudaraju
- pisanje u ravnom ili izlomljenom nizu ima ikoniku vrijednost: wreck-olupina neto je
slomljeno, pa se na etvrtoj sekvenci i iskazuje slomljenom linijom pisanja. Wreck je i
tee itljiv, slabije vidljiv dio, jer je prekriven vodom
- rock i wreck vezani su i paronomastikim postupkom: slinou glasova i blizinom, te
djeluju poput indeksa: nuno upuuju jedan na drugoga; nalaze se u uzrono-posljedinoj
vezi
- posebno je istaknuta blizina u svom krajnjem obliku- preklapanju, kada se stvara
maksimalna indeksikalna, uzrono-posljedina veza meu predmetima: ship es ostvaruje u
istom prostoru kao i rock te postaje njegovim indeksom, njegovim znakom: ship toliko
upuuje na rock da se i glasovno preobraava u neki rocku slian oblik: wreck
- jezina logika odraz je logike stvari. Jezini mehanizmi odraz su prirodnih mehanizama
- ovdje itanje/gledanje jo uvijek ima vremenski kodirani slijed: s lijeva na desno i odozgo
prema dolje
- razbijena je linearno-narativna struktura cjeline: simboli se razvijaju u plohi, ponaaju se
kao slike- predmeti
11. REINHARD DHL:
- ovu pjesmu primamo najprije kao cjelinu, kao plohe koje se meusobno odraavaju; kao
predmet i njegov odraz
- svako je itanje jednako, svako je ono pravo
- u analitikom itanju otkrivamo i prividnu linearno-narativnu strukturu pjesme; dakle
mogui tekst: ; linearnost se odmah potire jer otkrivamo i to da sredinja reenica (love is

a bitter mistery) sadri i niz drugih reenica: da se razvija u niz drugih, ili nastaje iz niza
drugih
gleda li se samo jedna etvrtina pjesme, moe se rei da se radi o jednostavnoj konstelaciji
koja nam ne odreuje vremenski slijed primanja i gdje se znaenja mijenjaju anagramskim
proimanjem rijei ili pak proirivanjem ili suavanjem prostora retka, tako da se svaki
redak moe shvatiti ishoditem ili ciljem
tri posljednja retka pokazuju osnovni mehanizam ove transformacije: ova je tri retka
mogue itati i kao jednu cjelinu: love is lover's laugh; reci su vezani i aliteracijom: tako
se meusobno ukljuuju, poistovjeuju, upravo kao to sredinji redak formalno, ili bilo
koji drugi redak stvarno, ukljuuje i sve druge: jednak je svima drugima
rije je o sveobuhvatnoj shemi identiteta
pjesniki znak nije ni linearan, ni arbitraran, ni analitian
Jacques Prvert: vrijeme koje neprekidno i linearno tee nosi u sebi svoju negaciju: ono je
uvijek isto, ponavlja se. Zaustavljeno vrijeme postaje vjenost. U zaustavljenom
(nelinearnom) vremenu prostor postaje reverzibilan, krajnjosti es dodiruju
Dhlova pjesma samo potencira ono to postoji i u Prverta: zatvoreni krug, zaustavljeno
vrijeme, razvijenost u prostoru, jedinstvo suprotnosti, predmet jednak znakuodrazu/odraz-znak jednak predmetu
kod Prverta je to izraeno narativnim tekstom koji se linearno odvija u vremenu
kod Dhla je sve izraeno direktno: sliokm, konkretnom uporabom jezinog materijala,
rjeju-predmetom
Prverta se moe itati samo linearno; a Dhlova se pjesma namee za plono
itanje/primanje

12. RONALDO AZAREDO (VELOCIDADE):

- pjesma se moe itati/primati na vie naina: linearno ili plono. Prvo je primanjegledanje oito plono: primamo pjesmu kao cjelinu i usmjereni som na globalni pristup
- ako se pjesma pokua itati linearno, moe se itati horizontalno i vertikalno
- horizontalno itanje ponajprije govori o brzini; ne samo zbog svoje simbolike vrijednosti,
ve prvenstveno zbog naina pisanja
- rije proizlazi takvom brzinom da se najprije uspijeva proitati tek prvo slovo, zatim
drugo, tree i tako redom to daje dojam usporavanja
- usporena, umirena, statina rije postaje simbolom, ali i posve gubi ikoniki prikaz brzine
- ovakvo itanje je samo prividno linearno, ono nije uope linearno jer se do njega dolazi
neprestanom usporedbom svakog retka sa svim ostalima: jednakovremenim itanjem svih
deset redaka
- vertikalno itanje pjesme ostvaruje se na jednak nain, tek se smjer kretanja, razvijanja
brzine, mijenja; vertikalno itanje djelomino dokida i konvencionalno kodirani slijed
razvoja (pisanja) jezinog znaka
- u istovremenom horizontalnom i vertikalnom itanju efikasno se kombiniraju ikona i
simbol: granini stupci i reci kvadrata zajedno najefikasnije i u cijelosti kombiniraju i
ponavljaju ikonu i simbol
- posvemanja sukladnost ikonikog i simbolikog dijela kao nova ikonika razina gledanja
pjesme potvruje skladno vezivanje simbola i ikone.
(U pjesmi sad objanjava neke trokute i sheme koje su ko matematike sheme i vektori hahaha
tako da tonisam pisala jer stvarno nema smisla. Na 204.str. je to)
- plono je mogue i primanje cjeline- kvadrata. I opet se javlja izraz brzine. Opisani smjer
gledanja je reverzibilan
- a kraju, rije od deset slova je dobivena pravilnom izmjenom konsonanata i vokala
- ponavljanjem dijelova rijei stvara se kvadrat veliine 10 x 10 (slova)

13. PAUL DE VREE (REVOLUTIE):

- idealna vizualna pjesma ponajprije jer se koristi samo jedna rije; koja je posve slobodna,
otvorena, neomeena kontekstom: rije kao ishodite brojnih moguih tekstova
- krug se zatvara stvarnim krunim razvojem pjesme. Nema odraza: sama je rije svoj
vlastiti predmet i odraz. Jer kruno kretanje poistovjeuje/dokida suprotnosti; ukljuivo i
suprotnosti izmeu predmeta i znaka. Stvara se posve novi sustav
- izlomljena slova slika su pokreta, naglog gibanja: pokreta koji zahvaa tek dijelove, a ne
cjeline meutim, pomiu se identini dijelovi: i u tome je sklad, efikasnost i duboka logika
tog pokreta
- krug je vizualni prikaz otvorenog, neogranienog prostora. Zaobljenog einsteinovog
prostora. Koji nema ni poetka ni kraja.
(onda se spominje euklidovska geometrija, neto xd 206.str.)
- slobodna se rije razvija u slobodnom prostoru
14. HANSJRG MAYER:
- kada je umjetnost odbacila potrebu prikazivanja razumljive i prepoznatljive stvarnosti,
umjesto mimetskog principa stvara se poetsko-generativni princip u umjetnosti
- Schmidt govori o dva mogua rjeenja poetsko-generativnog principa:
a) uoavanje novih aspekata stvarnosti
b) stvaranje optike tvorevine za koju nema nikakvog korelata u predmetnom svijetu,
a to je konkretno ili konstruktivistiko slikarstvo
- pjesniki znak se vie ne javlja kao rije i mogunosti, liena jednog leksikog konteksta i
zato vezana uz mnoge razliite kontekste; ne javlja se vie kao nelinearni ili nearbitrarni
znak, ve kao slovo
- ovdje sama slova otkrivaju prostori i grafike vrijednosti, saopavaju svoju vlastitu
strukturu umjesto prenoenja neke poruke
- grafiko oblikovanje nije dominantno, ve iskljuivo. Dokida se granica izmeu vizualne
pjesme i slike
SAETAK:
Zajednika je osobina svih 14 vizualnih pjesama ponajprije njihovo razvijanje u plohi:
elementi pjesme su rijei, tematske rijei, najee imenice u nominativu jednine; a
njihove meusobne odnose ne odreuju vezne, gramatike rijei, ve njihovi odnosi,
poloaji, udaljenosti na plohi pjesme. Ploha je pjesme dominantna ak i onda kada postoje
neke gramatike vezne rijei, ili ak prividni tekst
U konkretnoj/vizualnoj poeziji rije se opredmeuje liavajui se predmetnosti, tj.
postajemo svjesni fizike materijalnosti rijei
Umjesto jednodimenzionalnog znak-jezinog simbola, ija je jedina dimenzija vremenska,
otkriva pjesniki znak u trodimenzionalnom prostoru: verbalnog, vokalnog i vizualnog
Konkretno/vizualna poezija ne negira jezik; ona ga koristi, ali ne kao tekst, linearnu
tvorenivu, koja, osim vremenske, ne poznaje drugih dimenzija
Najjednostavniji oblik konkretne/vizualne pjesme tek je jedna rije, bilo koja, na bijeloj
plohi stranice. Jer tako predoena rije sama razbija linearnu vremensku dimenziju teksta
Jezini smisao kao mogunost istaknut je esto i postupkom ponavljanja; kada rije gubi
svoj svakodnevni smisao, svoju najeu aktualizaciju; kada viestrukim ponavljanjem
upuuje na svoje brojne mogunosti
Ponavljanje je i ikoniki znak identiteta: simbol dobiva svoj odraz- sliku svog identiteta; a
simbol i odraz zajedno tvore sliku na vioj razini

Ponavljanje ima raznih aspekata: jednostavno ponavljanje simbola, ponavljanje simbola

slikom, ponavljanje u pokretu, tj. ponavljanje nekih elemenata u pretvorbi rijei
Iz osnovne zajednike osobine predoenih vizualnih pjesama razvoja u plohi, proistie i
primanje pjesme kao cjeline; jer se pjesma razvija plono-simultano, a ne linearnodiskurzivno
Postupci koji omoguavaju plono-simultani razvoj pjesme prvenstveno su grafikooptiki postupci, koji eliminiraju linearni vremenski razvoj znaka
Znak koji se razvija plono ostvaruje se simultano u raznim pravcima. Jedan znak koji se
u reverzibilnom procesu pretvara u drugi takoer se ostvaruje plono-simultano
Odbacivanje linearne vremenske dimenzije omoguava otkrivanje trodimenzionalnog
prostora: verbalnog, vokalnog i vizualnog. Takoer omoguava primanje pjesme kao
cjeline, a to znai ne linearno itanje u vremenskom slijedu, ve simultano primanje
Odbacivanje vremena ne iskljuuje pokret; velik broj predoenih pjesama urapvo
simultanim razvojem u plohi izraava pokret: bilo da je rije o brzini, pretapanjima rijei u
rije ili jednostavnom plonom razvoju pri emu postajemo svjesni pokreta, koji nismo
zamjeivali u linearnom vremenu
Dinaminost pjesme, ukljuivanje pokreta, pribliavanje je poistovjeivanje vizualnog i
zvunog, pisma i govora.
Zvuk govor izrazito je dinamian, u neprestanom pokretu, vibriranju. Napisana je rije,
posebno ona tiskana, uniformirana, aseptizirana, izgubila dinaminost izgovorene rijei
Pribliavanje vizualnoga zvunome, poistovjeivanje pisma i govora potvruje se i
ukidanjem vremenske dimenzije vizualne pjesme
Ako se govorna komunikacija promatra iz vana, onda se primjeuje vrijeme: onda se
govor odvija u vremenu. Ali tada govor gubi funkciju komunikacije
Izvan estetskog govora procesa moemo promatrati i vizualnu pjesmu: i onda u nju
ukljuujemo vrijeme
Unutar estetskog procesa vizualne poezije kretanje je obrnuto: prema slikovnom pismu,
prema rukopisu, prema auditivnoj civilizaciji; to je povratak ishoditu. Povratak ovjeku.
Konkretna/vizualna pjesma prenosi i svoju vlastitu strukturu; ona je esto u razliitim
pjesmama identina; to su postupci jezine proizvodnje
Rije kao mogunost, kao ishodite razliitih tekstova, bitna je znaajka strukture
vizualnih pjesama
Estetski procesi, koji se obino vezuju uz vizualnu poeziju govore nam da nije rije o
mimetskoj, ve o poetsko-generativnoj umjetnosti
Mimetska umjetnost govori o nekome prepoznatljivom vanjskom predmetu, a osnovni joj
je aspekt naracija, koja se linearno odvija
Poetsko-generativna umjetnost ne pokazuje neku vanjsku stvarnost, ve stvara svoju
vlastitu; odbacuje linearnu strukturu naracije i ostvaruje ploni/prostorni simultani razvoj
Konkretna/vizualna pjesma postoji kao mogunost koju itatelj/promatra treba pretvoriti
u komunikativni semantiki proces. Primatelj se mora ukljuiti u estetski proces, u kome
se djelo, teorija djela, stvaranje, primanje i tumaenje javljaju kao nuni i jednakovrijedni
elementi
Zato vizualna pjesma jo nije jezik, jer je ona tek dio estetskog proceca. Nije jezik jer
nema teksta, ve samo upuivanje na mogue tekstove. Vizualnoj pjesmi su podjednako
potrebni i kreativni autor i kreativni itatelj
Vizualna poezija tek potencira, maksimalno istie ono to i inae postoji u poeziji:
ostvarivanje estetskog procesa. Razlika je jedino u tome to se mimetska umjetnost moe
itati i samo linearno-narativno, a poetsko-generativna ne moe

Vrijednost poetsko-generativne umjetnosti, dakle i vizualne pjesme, upravo je u tome to

nam onemoguava to. Jer nas osvjetava, provokativno istie, nunost estetskog procesa.
Jer jednostavno nema narativne linearne strukture.