Diferansiyel Denklemlere Giri

Gerek yaamda daima zamana gore deiim sz konusudur. Eer deiken bir y
nicelii trevlene-bilir bir fonksiyonla temsil edilebiliyorsa (y = f(x) gibi), y nin
zamana gore nasl deitii genellikle y nin trevlerini de ieren bir denklemle
ifade edilir. Bir fonksiyon ve trevlerini ieren bir denkleme
diferansiyel
denklem denir. Aada diferansiyel denklem rnei grlmektedir:

(1 ex ) y' ex y

y' y 2x 2
,

y''2 y'3 y x
,

Bir diferansiyel denklemde grlen trev mertebelerinden en byne o

(1 ex ) y' ex y

y' y 2x 2
diferansiyel denklemin mertebesi denir. rnein,

y''12y 0
birinci

mertebeden,

ve

y''2 y'3 y x
ve

ikinci

mertebeden,

y'''2 y'' x y' y x

4

nc mertebeden diferansiyel denklemlerdir. Pratikte en

ok karlalan diferansiyel denklemler birinci veya ikinci mertebedendir.
y = f(x) gibi bir denklemle tanmlanm bir fonksiyon bir diferansiyel denklemi
salyorsa, o fonksiyona o diferansiyel denklemin bir zm denir. rnein,

y 2x e x
denklemi ile tanmlanan fonksiyon

y' y 2x 2
diferansiyel denkleminin bir zmdr; nk

y' y (2 e x ) (2x e x ) 2x 2
.
y = f(x) gibi bir denklemle tanmlanm bir fonksiyon bir diferansiyel denklemin
zm ise, bunu ifade etmek iin y = f(x)
bu diferansiyel denklemin
zmdr deyimi de kullanlr.
Genel olarak bir diferansiyel denklemin birden ok zm vardr ve zmler
ailesi belli parametrelere ya da sabitlere bal olarak ifade edilip denklemin
genel zmnden sz edilebilir. rnein , bir ka paragraph sonra grlecei
zere, yukardaki
1

y' y 2x 2
diferansiyel denkleminin genel zm, C herhangi bir sabiti gstermek zere

y 2x Ce x
dir.
Bir diferansiyel denklemin genel zmndeki parametre ya da sabitlere saysal
deerler verilerek elde edilen zmlere o diferansiyel denklemin zel
zmleri denir. rnein, yukardaki genel zmde C sabitine 1 deeri

y 2x e x
verilirse, daha once bahsi geen

zel zm elde edilir.

Bazen bir diferansiyel denklemle birlikte bulunacak zmn salamas istenen

baz koullar da verilebilir. rnein,

y' y 2x 2

y(0) 1
,

Burada, verilen diferansiyel denklemin yle bir zm istenmektedir ki, o

zmde bamsz deiken iin 0 deeri yerletirildiinde y iin 1 deeri elde
edilsin. Dolaysyla, denklemin genel zmnde grlen sabit(ler)in saysal bir
deer almalar gerekecek ve zel zm(ler)e ulalacaktr. nceki rnekte
olduu gibi bir diferansiyel denklemin batan belirlenmi baz koullar salayan
zmlerini bulma problemine balang-deer problemi denir. leriki
ksmlarda balang-deer problem-lerine rnekler verilecektir.

1. Birinci Mertebeden Dorusal Diferansiyel Denklemler. f ve g (tanm

kmelerinde) srekli fonksiyonlar olmak zere

y' f ( x) y g( x)
(1)
diferansiyel denklemine birinci mertebeden dorusal diferansiyel denklem
denir.

f ( x) 0
halinde (1) denklemi

y' g( x)
biimini alr ki bunun genel zm g nin belirsiz integralidir. g nin bir ters trevi

G'( x) g( x)
G (yani

) ise, C herhangi bir sabiti gstermek zere

y g( x)dx G( x) C
y x2 C

y' 2x
dir. rnein,

in genel zm,

biimindedir.

(1) denkleminin zm aratrlrken aada tanmlanan ve integralleme

faktr ad verilen
f ( x)dx
I ( x) e

(2)
fonksiyonu nem kazanmaktadr. Eer (1) denklemi integralleme faktr ile
arplrsa,

I ( x) y' I ( x) f ( x) y I ( x)g( x)
(3)
elde edilir. Son ifadede
f ( x)dx
I ( x) f ( x) e
f ( x) I '( x)

olduu dikkate alnrsa, (3) denkleminin

d
I( x) y I( x)g( x)
dx

(4)

biiminde yazlabilecei grlr. Bylece,

I ( x) y I( x)g( x)dx
ve sonu olarak (1) denkleminin genel zmnn

1
I ( x)g( x)dx
I ( x)
3

ya da

y e

f ( x)dxg( x)dx

f ( x)dx

(5)

olduu grlr.

y' y 2x 2
rnek 1.
ntegralleme faktr

birinci mertebeden dorusal diferansiyel denklemdir.

1dx
I ( x) e ex

,
denklemin genel zm, (5) uygulanarak

y e x ex(2x 2)dx e x 2( x 1)exdx

ve parantez iindeki integral ksmi integrasyon yntemi ile hesaplanarak

aadaki gibi elde edilir:

y e x 2xex C 2x Ce x
,

y 2x Ce x .

y' y 2x 2

y(0) 1

rnek 2.
,
balang-deer probleminin zm, verilen
diferansiyel denk-lemin genel zmnde x=0 ve y=1 yerletirilerek bulunur:

y 2x Ce x 1 0 Ce0

y 2x e x
C=1

2dx
I ( x) e e2x .

y'2 y ex
rnek 3.
Genel zm

denklemini zelim: ntegralleme faktr

1 3x
1
e C ex Ce2x
3
3

y e2x e2x(ex )dx e2x e3xdx e2x

y'
rnek 4.

2
y x
x

denkleminin zm:

I ( x) e

2
dx
x

1
x2

e2lnx x2

x xdx x1

x2 c
x4
2

C
2
4 x
4

2xy' y 10x2
rnek 5.

denkleminin zm: nce denklemi birinci mertebeden

y'
dorusal diferansiyel denklem olarak ifade edelim:

I( x) e

1
dx
2x

1
ln x
2

x
,

1
1
5x xdx

x
x

1
y 5x
2x

. imdi

3
5

1
2
2

2x c
5
x
dx

2
x

x
x

xy'3 y 4x , y(1) 2
rnek 6.
balang-deer probleminin zm: Verilen
denklem birinci mertebeden dorusal diferansiyel denklem formatnda yazlrsa,

y'

3
y 4
x

. imdi

1
1
C
dx
I ( x) e x e3lnx x3 , y 3 4x3dx 3 x4 C x 3
x
x
x

y x
Genel zm

C
x3

de

x1

y(1) 1 C 2
yerletirilince,

y x
edilir. Balang-deer probleminin zm

den C=1 elde

1
x3

zel zmdr.

y'2xy 4x
rnek 7.

denkleminin zm:

2
2xdx
1
I ( x) e
ex , y x2
e

x2

4xdx

1
x2

2e

x2

C 2

C
2

ex

y'3x2 y 9x2 , y(0) 7

rnek 8.

balang-deer probleminin zm:

3
3x2dx
1
I( x) e
ex , y x3
e

x3

9x2dx

1
e

y(0) 7 3 C 7 C 4 , y 3

3e

x3

x3

4
3

ex

C 3

C
3

ex

Birinci
mertebeden
dorusal
diferansiyel
denklemlerin
iyi
bilinen
uygulamalarndan biri, srekli bileik faiz hesabdr. Yllk r faiz oran ile A
sermayesinin t yl srekli bileik faizde kalmas sonucu ulaaca birikimli deer
B(t) ile gsterilsin. A sermayesinin [t,t+h] zaman aralnda getirdii faiz

B(t h) B(t )
olur. Eer bu zaman aralnda sermaye sabit kalarak B(t) olsayd elde edilecek
faiz, yukardakinden daha az olan B(t)rh; sermaye sabit kalarak B(t+h) olsayd
da daha fazla olan B(t+h)rh olurdu. Dolaysyla,

B(t )rh B(t h) B(t ) B(t h)rh

ve buradan da

B(t )r

B(t h) B(t )
B(t h)r
h

olduu grlr. Son eitsizlikler, birikimli deer B(t)

deiim orannn

nin (zamana gore) anlk

d
B(t h) B(t )
B(t ) lim

rB(t )
h0
dt
h

olduunu gsterir. Baka bir deyile, srekli bileik faizde birikimli deer

B'rB 0

B(0) A
diferansiyel denklemini salar.

koulunun saland da dikkate alnrsa,

B'rB 0 , B(0) A
balang-deer probleminin zm srekli bileik faiz formln verir:

rdt
1
I (t ) e
ert , B rt
e

(e

rt

0)dt ert 0dt ertC Cert ,

B(0) A C A B Aert
.
rnek 9. Yllk %6 faiz oran ile 5000 TL nin 10 yl srekli bileik faizde kalmas
sonucu ulaaca birikimli deerin, yukarda elde edilen forml ile

B 5000e(0.06)10 5000e0.6 9110.594

TL olduu grlr. Buradaki iareti yaklak olarak eit anlamnda kullanlmtr.

Faiz tr srekli bileik faiz ve yllk faiz oran r olmak zere, bir hesapta bulunan
A TL den her yl sonunda dzenli olarak m TL ekilirse A nn zamana gore
deiim oran

dA
rA m
dt
olur. Baz yatrm problemlerinin zm bu gzleme dayanr.
rnek 10. Srekli bileik faiz ve %8 yllk faiz oran ile bir hesaba 10000 TL
yatrlyor ancak her yl sonunda bu hesaptan 1000 TL ekiliyor. t-inci ylda
hesapta ka TL olur? Hesap ka yl sonra sfrlanr ve hesaptan toplam ka TL
ekilmi olur?
Hesapta t-inci ylda bulunan para A(t) ile gsterilirse,

d
A(t ) (0.08)A 1000
dt
olduu grlr.
zmdr:

Demekki

A(0) 10000
ve

A= A(t) aadaki balang-deer probleminin

A'(0.08)A 1000 , A(0) 10000.

0.08 dt
I (t ) e
e 0.08 t

Diferansiyel denklemin zm iin integralleme faktr

1
( 0.08)t

1000e

( 0.08)t

1000 (0.08)t

e
C 12500 Ce(0.08)t
0.08

dt e(0.08)t

A(0) 10000 12500 C 10000 C 2500

ve bylece t-inci ylda hesapta bulunan miktar

A(t ) 12500 2500e(0.08)t

TL dir. Hesabn sfrland yl,

12500 2500e(0.08)t 0 2500e(0.08)t 12500 e(0.08)t 5 t

hesab ile yirminci yldr. Toplam 20000 TL ekilmi olur.

ln 5
20
0.08

zleyen rnekte olduu gibi, baz sat analizi problemleri modellendii zaman da
birinci mertebeden diferansiyel denklemli balang-deer problemi ortaya
kabilirr.
rnek 11. Yeni bir irketin yllk gelirindeki deiim oran 20 milyon TL ve yllk
gelir arasndaki fark ile orantldr. Balangta 0 TL olan gelir, ikinci yl sonunda
4 milyon TL dir.
a) Onuncu ylda irketin gelir beklentisi ka milyon TL olabilir?
b) Gelir hangi yl 15 milyon TL olabilir?
irketin t-inci yl elde ettii gelir G=G(t) ile gsterilsin. O takdirde, uygun bir k
sabiti ile

d
G(t ) k(20 G(t ))
dt
olur. Baka
zmdr:

bir

deyile,

G=G(t)

G' kG 20k

G(0) 0 ,G(2) 4
;

aadaki

balang-deer probleminin

G(0) 0 ,G(2) 4
;

Diferansiyel denklemin zm

I (t ) e kdt ekt , G(t )

1
ekt

20ke dt e 20e
kt

kt

kt

C 20 Cekt
.

Balang koullarndan,

G(0) 0 20 C 0 C 20
ve

G(2) 4 20 20e2ka 4 20e2k 16 e2k

5
1 5
k ln 0.1116
4
2 4
.

Bylece,

G(t ) 20 20e(0.1116)t
.
a) Onuncu ylda irketin gelir beklentisi

G(10) 20 20e(0.1116)10 20(1 e1.116) 13.448249

TL (on milyon drt yz krk sekiz bin iki yz krk dokuz) olur.
b) irketin 15 milyon TL gelir elde etmesi
20 20e(0.1116)t 15 20e(0.1116)t 5 e(0.1116)t 4 (0.1116)t ln 4 t

on ikinci ylda mmkn olabilir.

ln 4
12.42
0.1116

2. Deikenleri Ayrlabilir Diferansiyel Denklemler.

kmelerinde) srekli fonksi-yonlar olmak zere

ve

(tanm

f ( x) g( y) y' 0
(1)
biiminde bir denkleme deikenleri ayrlabilir diferansiyel denklem denir.
Deikenleri ayrlabilir bir diferansiyel denklemin zmleri her iki deikene

y y(x)
gore ayr-ayr integral alnarak bulunabilir.

f ( x) g( y( x)) y'( x) 0
biiminde yazlp integral alnrsa,
9

I bulmak iin (1) denklemi

 f ( x)dx g( y( x)) y'( x)dx 0dx

f ( x)dx g( y)dy 0dx C

Ifadesindeki integraller hesaplanarak zm bulunur.

2x yy' 0
rnek 1.

denkleminin zm:
2
2dx ydy 0dx C x

y2
C
2

ya da

2x2 y2 2C
.

y' ysin(2x 3)
rnek 2.
yazalm:

denkleminin zm: nce denklemi (1) formatnda

sin(2x 3)

y'
0
y
.

Bylece,

( sin(2x 3))dx ydy 0 2cos(2x 3) ln y C

,

1
ln y cos(2x 3) C
2

1
cos(2x3)
2

ye e
C

1
cos(2 x 3)
2

y De

(1 ex ) y' ex y
rnek 3.

denkleminin zm: Deikenler ayrlnca denklem

ex
ey y' 0
x
1 e

biimini alr. Bylece,

ex
y
x
y
1 ex dx e dy 0 ln(1 e ) e C

10

y' ex(1 y2 )
rnek 4.

denkleminin zm: Deikenler ayrlnca

ex

y'
0
1 y2
.

denklemi elde edilir.Bylece,

1
x
e dx 1 y2dy C

ex tan1 y C
,

y tan(ex c).
,

3. kinci Mertebeden Sabit Katsayl Diferansiyel Denklemler. a ve b reel

saylar, f bir srekli fonksiyon olmak zere

y''ay'by f ( x)
(1)
Biiminde bir denkleme ikinci mertebeden sabit katsayl diferansiyel
denklem denir. (1) denklemini f nin tanm kmesindeki her x iin salayan
y= y(x) fonksiyonuna (1) denkleminin bir zm denir.
(1) denkleminde f(x) = 0 alnarak elde edilen

y''ay'by 0
(2)
denklemine (1) denkleminin indirgenmi biimi ya da homojen biimi denir.
nce indirgenmi biimin zmlerini ele alacaz.

y1
Gzlem 1.

y2
ve

c1
indirgenmi biimin zmleri ise, her

c2
ve

sabiti

c1 y1 c2 y2
iin

de indirgenmi biimin zmdr. Gerekten

y c1 y1 c2 y2 y''ay'by c1 y1''c2 y2''a(c1 y1'c2 y2') b(c1 y1 c2 y2 )

c1( y1''ay1' by1 ) c2( y2''ay2' by2 ) 0 0 0.

11

y1
(2) denkleminin

y1 y2' y1' y2 0

y2
ve

zmleri tanml olduklar her x iin

y1
koulunu sal-yorsa,

y2
ve

ye (2) denkleminin temel zmleri denir.

y1

y2

Teorem 1. (2) denkleminin

ve
gibi temel zmleri biliniyorsa, her
zm y bu temel zmlerin dorusal bileimi olarak ifade edilebilir (Yani,

y c1 y1 c2 y2

c1 c2
olacak biimde

sabitleri vardr).

y1
Teoremin sonucu olarak, eer (2) denkleminin
biliniyorsa, genel zm

y2
,

temel zmleri

y c1 y1 c2 y2
dir.

y erx
a bir reel say olmak zere

in

y'ry 0
y erx
denklemini saladn grmek zor deildir. imdi, eer r bir reel say ve
ise,

y' rerx

y'' r 2erx

y erx
olduuna dikkat edelim. Kolayca grlebilecei zere,
zm olmas iin gerek ve yeter koul

r 2 ar b 0

in (2) denkleminin

(3)

denkleminin salanmasdr. Gerekten

y''ay'b r 2erx arerx berx erx(r 2 ar b) 0 r 2 ar b 0

.
(3) denklemine (2) nin karakteristik denklemi denir.
12

Karakteristik denklemin

r1,2

a a2 4b
2

Ifadesi ile verilen ve karmak saylar da olabilen kkleri (2) denkleminin

zmlerini belirler:

Teorem 2. (2) denkleminin karakteristik denkleminin

r1
(i) iki farkl reel kk

r2
ve

c1
varsa, (2) nin genel zm,

c2
ve

sabitler

y c1er1x c2er2x
olmak zere

dir.

c1
(ii) bir tane reel kk r varsa, (2) nin genel zm,

c2
ve

sabitler olmak

y c1e c2xe
rx

rx

zere

dir.

i
(iii) iki karmak kk

c1

ve

varsa, (2) nin genel zm,

c2
ve

y c1e cos( x) c2e sin(x)

sabitler olmak zere

dir.

y''3 y'4 y 0
rnek 1.

denkleminin zm: Karakteristik denklem ve kkleri:

r 2 3r 4 0 (r 4)(r 1) 0 r1 4, r2 1
.

y c1e4x c2ex
Denklemin genel zm

tir.

y''6 y'9 y 0
rnek 2.

denkleminin zm: Karakteristik denklem ve kkleri:

r 2 6r 9 0 (r 3)2 0 r1 3
.

y c1e3x c2xe3x
Denklemin genel zm

tir.
13

y'' y' y 0
rnek 3.

denkleminin zm. Karakteristik denklem ve kkleri:

r 2 r 1 0 r1,2

1 3 1
3

i
2
2
2
1
x
2

y c1e
Denklemin genel zm

.
1

x
3
3
cos( x) c2e 2 sin( x)
2
2

tir.

imdi bu kesimin bandaki indirgenmi olmayan (1) denklemine geri dnelim:

y''ay'by f ( x)
(1)

y1

y y1 y2

y2

Gzlem 2. Eer
ve
, (1) in zmleri ise,
biiminin zmdr. Gerekten

y1''ay1' by1 f ( x)

(1) in indirgenmi

y2''ay2'by2 f ( x)

ise

( y1'' y2'') a( y1' y2') b( y1 ) y2 ) ( y1''ay1'by1 ) ( y2''ay2'by2 ) f ( x) f ( x) 0

olduu grlr.

y0
Gzlem 3. Eer
, (1) in bir zel zm ise, bu takdirde (1) in her zm
bu zel zm ile (1) in indirgenmi biiminin bir zmnn toplam olarak

y0
yazlabilir. Gerekten (1) in bir zel zm

y y0
, (2) nin bir zm olur ve

y ( y y0 ) y0
arzu edilen yazltr.

14

ve herhangi bir zm y ise

u1
Gzlem 3 n sonucu olarak, eer

u2
ve

indirgenmi biim (2) nin temel

y0
zmleri ve

c1
, (1) in bir zel zm ise, (1) denkleminin genel zm ,

c2
ve

sabitler olmak zere

y c1u1 c2u2 y0
dr.

(1) denkleminin zel zm bulunurken sa taraftaki f(x) ifadesine baklarak

zmn tipi tahmin edilmeye allr. zel zm bulunduktan sonra
indirgenmi biimin genel zm bulunarak (1) iin genel zm yazlr.
Aadaki rneklerin bu hususlar aklayacan mit ediyoruz.

y''3 y'4 y x2 2x 1
rnek 4.
denkleminin zm: Sa taraftaki ifade ikinci
dereceden polinom olduundan,

y0 d2x2 d1x d0
y0
biiminde bir zel zm bulunaca tahmin edilebilir.

n zm olduunu

y
varsayarak

katsaylar

belirlemeye

alacaz.

Denklemde

y0 d2x d1x d0

yerine

y0' 2d2x d1

ve birinci ve ikinci trevleri yeri-ne, srasyla

y0'' 2d2
yerletirilirse,

y''3 y'4 y 2d2 3(2d2x d1 ) 4(d2x2 d1x d0 ) x2 2x 1

,
terimler dzenlenerek

4d2x2 (6d2 4d1 )x (2d2 3d1 4d0 ) x2 2x 1

elde edilir. Karlkl katsaylar karlatrlarak

4d2 1, (6d2 4d1 ) 2, (2d2 3d1 4d0 ) 1

15

denklemleri ve bu denklemlerin zmnden

edilir. O halde verilen denklemin bir zel zm

1
7
17
d2 , d1 , d0
4
8
32

elde

1
7 17
y0 x2 x
4
8 32
dir. Verilen denklemin indirgenmi biiminin genel zm yukarda rnek 1de

u c1e4x c2ex
bulunmutu:

. Bylece, verilen denklemin genel zm

1
7 17
y c1e4x c2ex x2 x
4
8 32
olarak elde edilir.

y''4 y'4 y x ex
rnek 5.

denkleminin zm: Sa taraftaki ifadeden

y0 d0 d1x d2ex

y0
biiminde bir zel zm bulunaca tahmin edilebilir.

n zm olduunu

y
varsayarak

katsaylar

belirlemeye

alacaz.

Denklemde

y0 d0 d1x d2ex

yerine

y0' d1 d2ex
ve birinci ve ikinci trevleri yeri-ne, srasyla

y0'' d2ex
yerletirilirse,

y''4 y'4 y d2ex 4(d1 d2ex ) 4(d0 d1x d2ex ) x ex

,
terimler dzenlenerek

(4d1 4d0 ) 4d1x d2ex x ex

elde edilir. Karlkl katsaylar karlatrlarak

4d1 4d0 0, 4d1 1, d2 1

16

d0
denklemleri ve bu denklemlerin zmnden
halde verilen denklemin bir zel zm

y0

dir.

Verilen

denklemin

1
1
, d1 , d2 1
4
4

elde edilir. O

1 1
x ex
4 4

indirgenmi

biiminin

genel

r 2 4r 4 0

ndirgenmi biimin karakteristik denklemi

zmn

bulalm.

n bir tane reel kk

u c1e2x c2xe2x

r 2

vardr:
. O halde indirgenmi biimin genel zm
bylece, verilen denklemin genel zm

dir ve

1 1
y c1e2x c2xe2x x ex
4 4
olarak elde edilir.

y''2 y'2y sin(2x)

rnek 6.

denkleminin zm: Sa taraftaki ifadeden

y0 Asin(2x) Bcos(2)

y0
biiminde bir zel zm bulunaca tahmin edilebilir.

n zm olduunu

y
varsayarak

katsaylar

belirlemeye

alacaz.

Denklemde

yerine

y0 Asin(2x) Bcos(2x)
ve

y0' 2Acos(2x) 2Bsin(2x)

birinci

ve

ikinci

trevleri

yerine,

srasyla

y0 '' 4Asin(2x) 4Bcos(2x)

,

yerletirilirse,

y''2 y'2 y ( 4Asin(2x) 4Bcos(2x)) 2(2Acos(2x) 2Bsin(2x))

2( Asin(2x) Bcos(2x)) sin(2x)

,
terimler dzenlenerek

(2A 4B)sin(2x) (4A 2B)cos(2x) sin(2x)

elde edilir. Karlkl katsaylar karlatrlarak

17

 2A 4B 1, 4A 2B 0

A
denklemleri ve bu denklemlerin zmnden
verilen denklemin bir zel zm

y0

dir.

Verilen

denklemin

1
1
, B
10
5

elde edilir. O halde

1
1
sin(2x) cos(2x)
10
5

indirgenmi

biiminin

ndirgenmi biimin karakteristik denklemi

genel

r 2 2r 2 0

zmn

bulalm.

n karmak kkleri vardr:

u c1e x sinx c2e x cosx

r 1i

. O halde indirgenmi biimin genel zm

ve bylece, verilen denklemin genel zm

y c1e x sinx c2e x cosx

olarak elde edilir.

dir

1
1
sin(2x) cos(2x)
10
5

ALITIRMALAR

1. Aadaki diferansiyel denklemlerin genel zmlerini bulunuz.

xy'4 y x
a)

b)

c)

y'

y'e y 0
x

y'2xy xe x

y' y ex

d)

2y
x 1
x 1

18

x2 y'2xy 1
e)

2. Aadaki balang-deer problemlerini znz.

xy'4 y x
a)

y(1) 0
,

b)

y'2xy xe x

y(1) 1

y' y ex
,

c)

y(0) 2

y' y
)

1
1 ex

y(0) e

y(1) 0

xy'2 y x3

d)

x2 y'2xy 1

e)

y(1) 2

3. Bir hesaba srekli bileik faiz ve %6 yllk faiz oran ile 40000 TL yatrlyor ve
her yl sonunda 3000 TL ekiliyor. t-inci ylda hesapta ka TL bulunur? Hesap
ka yl sonar sfrlanr? Hesaptan toplam ka TL ekilmi olur?

4. Yeni kurulan bir irketin yllk gelirindeki deiim oran 30 milyon TL ve yllk
gelir arasndaki fark ile orantldr. Balangta 0 TL olan yllk gelir ikinci yln
sonunda 5 milyon TL dir.
a) Beinci ylda irketin yllk gelir beklentisi ka milyon TL olabilir?
b) Yllk gelir hangi yl 20 milyon TL olabilir?

5. Aadaki diferansiyel denklemlerin genel zmlerini bulunuz.

y2 x2 y' 0
a)

x2ey yy' 0

y' xey 0
b)

2xy' 1

c)

(2x 3) yy' y2 4 0

d)

y' x(1 y2 )
e)

6. Aadaki balang-deer problemlerini znz.

y' ex(1 y2 ) , y(0) 0

y2 y' x2(1 y3 ) 0 , y(0) 2

a)

b)

(2 y 1) y'
c)

1 y
y 0
1 x

y(0) 1

y' xey 0 , y(0) 1

)

19

7. Aadaki denklemlerin genel zmn bulunuz.

y''2 y'15y 0

y''4 y 0

a)

b)

c)

y''2 y'5y 0
3 y''4 y' 0

y''4 y 0

d)

e)

y''4 y'4 y 0

8. Aadaki balang-deer problemlerini znz.

y''2 y'15y 0
a)

y(0) 1
,

y'(0) 1
,

y''2 y' y 0

y(1) 1

b)

y'(2) 2
y''2 y'2y 0
c)

y(0) 1
,

y'(0) 1
,

y''7 y'6 y 0
)

y(0) 2
,

y'(0) 1

9. Aadaki diferansiyel denklemler iin zel zmler bulunuz.

y''5 y'6 y 3x 4

y''7Y 2 6 y 3cos2x

a)

b)

y''2y'2 y ex
c)

y''4 y x e x

y'' y'2 y x3 x
)

d)

e)

y''4 y'4 y x 2x 4
2

10. nceki soruda verilen diferansiyel denklemlerin genel zmlerini bulunuz.

11. Aadaki balang deer problemlerini znz.

y'' y' ex
a)

y(0) 1
,

y'(0) 1
,

20

y''4 y x
b)

y'(0)

y(0) 1
,

3
4

y''3 y'10y x 1 y(0) 1 y'(0) 3

c)

y''2 y' y 25sin2x

)

y(0) 0 y'(0) 0
,

21