i

B GIO DC V O TO
TRNG I HC KINH T QUC DN
--------------------------------------

NGUYN TH HNG THM

TC NG CA VN HA T CHC
LN H THNG TH LAO KHUYN KHCH
TRONG CC DOANH NGHIP VIT NAM
Chuyn ngnh: Qun tr kinh doanh
M s: 62.34.01.02

LUN N TIN S KINH DOANH V QUN L

Ngi hng dn: GS. TS. NGUYN THNH
PGS. TS. NGUYN VN THNG

H Ni, Nm 2014

ii

LI CAM OAN

Ti xin cam oan rng lun n ny c thc hin vi s trung thc, t vic
tng quan nghin cu cho n vic thc hin nghin cu nh tnh, pht, thu phiu
iu tra, nhp, phn tch d liu v bo co kt qu.
Trn c s tng quan cc nghin cu c trc, ti cam oan rng, vi nhng
pht hin trong lun n ny, mt phn l mi, mt phn cng c, khng nh li cc kt
qu nghin cu trc.
Ti xin chu trch nhim v li cam oan ca mnh.

Tc gi lun n

Nguyn Th Hng Thm

iii

MC LC

DANH MC CC CH VIT TT ............................................................. vi

DANH MC CC HNH, BIU ............................................................ vi
DANH MC CC BNG ............................................................................ vii
M U ......................................................................................................... 1
a. L do chn ti...................................................................................... 1
b. Mc ch nghin cu ............................................................................... 4
c. i tng v phm vi nghin cu ........................................................... 4
d. Nhng ng gp mi ca lun n ............................................................ 5
CHNG 1: C S L THUYT V TNG QUAN NGHIN CU ...... 8
1.1. C s l thuyt ...................................................................................... 8
1.1.1. Vn ha v vn ha t chc ........................................................ 8
1.1.1.1. Vn ha .................................................................................. 8
1.1.1.2 Vn ha t chc ...................................................................... 9
1.1.1.3. Vn ha phng ban ............................................................... 20
1.1.2 H thng th lao v th lao khuyn khch .................................... 22
1.1.2.1 H thng th lao..................................................................... 22
1.1.2.2 Th lao khuyn khch ............................................................ 23
1.2 Tng quan nghin cu v tc ng ca vn ha t chc ln h thng th
lao khuyn khch trong doanh nghip ................................................................... 27
1.2.1 Tc ng ca vn ha t chc n cng tc qun tr trong doanh
nghip................................................................................................................ 27
1.2.2 Tc ng ca vn ha t chc ln h thng th lao khuyn khch
trong doanh nghip ........................................................................................... 29
1.2.2.1 Tng quan cc nghin cu trong nc .............................. 29

iv
1.2.2.2. Tng quan cc nghin cu nc ngoi .............................. 31
1.3 M hnh nghin cu ............................................................................. 38
CHNG 2: NGHIN CU TNH HUNG V NH HNG CA VN
HA T CHC LN H THNG THNG TRONG CC PHNG BAN HAI
DOANH NGHIP .................................................................................................... 43
2.1. Tnh hung A: Cng ty c phn An Duy............................................ 44
2.1.1 Thng tin chung v cng ty .......................................................... 44
2.1.2 Vn ha t chc ........................................................................... 47
2.1.3. H thng thng .......................................................................... 50
2.2 Tnh hung B: Doanh nghip Ban Mai ............................................... 51
2.2.1 Thng tin chung v Doanh nghip ............................................... 51
2.2.2 Vn ha t chc ............................................................................ 51
2.2.3. H thng thng .......................................................................... 53
2.3 Mt s gi thuyt c ng h ....................................................... 55
CHNG 3: NGHIN CU KHO ST V NH HNG CA

VN

HA T CHC LN H THNG THNG TRONG CC DOANH NGHIP

VIT NAM ............................................................................................................... 64
3.1 Phng php nghin cu ..................................................................... 64
3.2 Kt qu nghin cu .............................................................................. 70
3.2.1 Thng k m t mu ..................................................................... 70
3.2.2 nh gi tin cy ca thc o ................................................. 76
3.2.3 Kt qu phn tch tng quan, hi quy v kim nh gi thuyt .. 78
CHNG 4: BNH LUN V KIN NGH............................................... 91
4.1 Kt qu nghin cu v tho lun v kt qu ........................................ 91
4.2 Nhng ng gp ca lun n ............................................................... 94
4.2.1 ng gp v mt l thuyt ........................................................... 94

v
4.2.2 ng gp v mt thc tin............................................................ 95
4.3 xut cho cc nh qun tr................................................................ 97
4.4 Mt s kin ngh chnh sch v m .................................................... 101
4.5 Hn ch ca nghin cu v cc hng nghin cu tip theo ............ 103
KT LUN ................................................................................................. 107
DANH MC TI LIU THAM KHO .................................................... 109
DANH MC CC CNG TRNH CNG B CA TC GI ........ 118
PH LC .................................................................................................... 119

vi

DANH MC CC CH VIT TT
TLKK:

Th lao khuyn khch

TNHH

Trch nhim hu hn

VHTC:

Vn ha t chc

DANH MC CC HNH, BIU

Trang
Hnh 1.1

Cc cp vn ha t chc Schein

12

Hnh 1.2

Cc cp ca vn ha t chc Hofstede

13

Hnh 1.3

Nhng khc bit v vn ha: Quc gia, ngh nghip v t chc

15

Hnh 1.4

M hnh nghin cu

39

Biu 3.1

Chc v ca ngi tr li trong mu iu tra

71

Biu 3.2

Cc loi hnh doanh nghip trong mu iu tra

72

Biu 3.3

T l doanh nghip trong mu iu tra xt theo s hu vn

72

Biu 3.4

T l doanh nghip trong mu iu tra xt theo quy m

73

Biu 3.5

T l ngi tr li xt theo tn sut c thng trong nm

74

Biu 3.6

T l ngi tr li xt theo mc thng Tt

75

Biu 3.7

T l ngi tr li xt theo tin thng cho kt qu lm vic

75

nm 2011

vii

DANH MC CC BNG
Trang
Bng 1.1
Bng 1.2
Bng 1.3
Bng 1.4
Bng 1.5

Bng 1.6

Mt s bin c dng o vn ha t chc

Tc ng ca cp i ngu trng con ngi hay trng vt cht ln
vic thit k v thc hin k hoch th lao khuyn khch
Tc ng ca cp i ngu n nh hay thay i ln thit k v
thc hin k hoch th lao
Tc ng ca cp i ngu ch ngha c nhn hay ch ngha tp
th ln vic thit k v thc hin k hoch thng
Tc ng ca cp i ngu ging nhau v khc nhau ln vic thit
k v thc hin k hoch th lao
Tc ng ca cp i ngu c th kim sot hay khng th kim
sot ln vic thit k v thc hin k hoch th lao

18
33
35
36
37
37

Bng 2.1

So snh vn ha t chc v h thng thng hai doanh nghip

56

Bng 3.1

Thc o vn ha hng quy trnh hay hng kt qu

66

Bng 3.2

Thc o vn ha hng nhn vin hay hng cng vic

67

Bng 3.3

Thc o vn ha hng nh l hay hng chuyn nghip

67

Bng 3.4

Thc o vn ha hng h thng m hay h thng ng

67

Bng 3.5

Thc o vn ha hng kim sot lng hay kim sot cht

68

Bng 3.6

Thc o vn ha hng quy tc hay thc dng

68

Bng 3.7

Thc o cn c xc nh tin thng: nhm hay c nhn

69

Bng 3.8

Thc o nguyn tc phn b tin thng

69

Bng 3.9

Thc o chi tr tin thng b mt hay cng khai

70

Bng 3.10

Kt qu phn tch nhn t vi bin vn ha t chc

77

Bng 3.11

Kt qu phn tch tng quan gia cc bin

80

Bng 3.12

Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2a

81

Bng 3.13

Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2b

82

Bng 3.14

Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2c

84

Bng 3.15

Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2d

85

Bng 3.16

Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H3a

87

Bng 3.17

Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H3b

88

Bng 3.18

Tng hp cc kt qu phn tch hi quy vi mi bin ph thuc

90

M U
a. L do chn ti
Cc nghin cu v mi quan h gia vn ha v th lao khuyn khch
(TLKK) bc l mt khong trng ng k v cha c nhiu nghin cu xem xt
trc tip mi quan h ny [49]. Trong cc nghin cu v nh hng ca vn ha ln
TLKK, cc nghin cu phn ln tp trung phn tch nh hng ca vn ha quc
gia ln s khc bit v TLKK trong cc t chc cc quc gia khc nhau. Chng
hn Jansen v cc cng s (2009) gii thch mt s kha cnh ca vn ha quc
gia, c bit l nhng khc bit gia M v H Lan, ng gp vo nhng khc
bit trong thc tin khuyn khch trong cc hng hai quc gia. C th ti H Lan,
quc gia t im cao trong nh hng di hn, cc hng phn ln s dng thu
nhp c nh mang tnh n nh nhiu hn cc khon tin thng.
Goktan v Saatcioglu (2011) cng cng b mt nghin cu quan trng v
nh hng ca vn ha ln s a thch th lao ca cc c nhn. Theo nhm tc gi
ny, cc gi tr vn ha c nhn c nh hng n vic a thch cc gi th lao khc
nhau, nh th lao bin i so vi th lao c nh, th lao da trn kt qu c nhn
hay th lao da trn kt qu ca nhm v th lao c xc nh theo thm nin hay
cng trng. Chng hn, nhm tc gi ny thy rng c mi quan h thun chiu gia
gi tr n trnh ri ro v s a thch th lao c nh. Ngoi ra, Segalla v cc cng
s (2006) pht hin rng cc gi tr vn ha ca nh qun tr c nh hng n
vic la chn cc k hoch TLKK khc nhau. C th, cc nh qun tr nhn mnh
n nh hng di hn ca lc lng bn hng t chn cc k hoch th lao khuyn
khch hn so vi cc k hoch th lao c nh v h t chn nguyn tc cng bng
trong phn b th lao khuyn khch hn nguyn tc co bng.
Tuy nhin, theo Hofstede v cc cng s (1990) th vn ha t chc (VHTC)
v vn ha quc gia li rt khc bit. Trong khi cc t chc cc quc gia khc
nhau khc nhau trong gi tr c bn, cc t chc trong cng quc gia v chia s

nhng gi tr vn ha quc gia chung nn ch khc nhau biu hin thc tin trong
t chc ci m Hofstede cho l ct li ca VHTC. Quan im ny c ng h
v kim chng bi mt s tc gi [58], [84]. Theo quan im ny, mi ngi chp
nhn cc thc tin m cp trn a ra, nhng h khng nhn thc v cc hot ng
ny ging nh cp trn ca h. Ngay c h c cc gi nh c bn khc nhau (cc
gi tr khc nhau), h vn c th phi hp vi nhau trong mt t chc v chia s
VHTC ca n. Nh vy, nu theo quan im ny, c mt khong trng ng k
trong nghin cu v mi quan h gia VHTC v h thng TLKK trong doanh
nghip, trong khi y li l hai vn rt c quan tm c v l lun v thc tin
[54], [67]. Hin mi ch c nhm tc gi Bento v Ferreira (1990), bng cc cuc
phng vn su c tin hnh vi i din ca cc nhm thit k, qun l v tham
gia vo k hoch th lao khuyn khch trong mt trng i hc kim chng nh
hng ca VHTC ln vic thit k v thc hin cc k hoch th lao khuyn khch.
Tuy nhin, cc bin VHTC m nhng tc gi ny xem xt vn ch yu t gc gi
tr, khng phi biu hin thc tin, chng hn h xem xt nim tin v s cng bng
hay khng cng bng, gi nh v s n nh hay thay i ca mi trng, xu
hng c nhn hay tp th
ng tnh vi quan im ca Hofstede v cc cng s (1990) cng
Wilderom v cc cng s (2012) rng cc biu hin thc tin mi l ct li ca
VHTC, lun n ny s kim tra s tc ng ca nhng biu hin thc tin ca
VHTC, c th l vn ha ca cc phng ban, ln thc tin tin thng ti nhng
phng ban ny trong cc doanh nghip Vit Nam. Mc d cc nghin cu trn th
gii phn ln iu tra v TLKK ni chung, bao gm c cc TLKK ngn hn nh
tin thng, cc khon chuyn (tch ly) v th lao tr dn cng cc TLKK di hn
gm cc khon thng s dng cng c c phiu. Tuy nhin Vit nam, ch tin
thng c s dng ph bin [26], [27] nn trong chng 1, phn c s l thuyt,
lun n trnh by, h thng v tng quan nghin cu v th lao khuyn khch nhng
trong phn nghin cu nh tnh v nh lng chng 2 v 3, lun n ch iu
tra v tin thng. Hn na, mc d h thng th lao khuyn khch do lnh o

doanh nghip quyt nh song cc quyt nh ny li phi tnh ti cch thc lm

vic hay vn ha ca tng b phn, phng ban trong t chc t c hiu qu.
V vy, vn ha t chc cp phng ban vn c tc ng ti h thng th lao khuyn
khch c p dng trong .
nc ta, cc nghin cu ch yu xem xt nhng vn ring r nh vn
ha hay vn ha t chc hoc lng hay thng. V vn ha t chc ca cc doanh
nghip thuc khu vc kinh t t nhn trn a bn H Ni, tc gi Trn Th Vn
Hoa (2008), thy rng ang c cc biu hin ca c bn loi hnh vn ha doanh
nghip cc mc khc nhau, trong c nhng gi tr ni tri hn. C th, vn
ha dng tc ph bin v ni tri hn cc doanh nghip t nhn ti H Ni, trong
khi , cc cng ty c phn th vn ha chuyn nghip c tip cn nhiu.
Cc nghin cu v nh hng ca vn ha n cng tc lng, thng kh t.
Chng hn, Phan Th Thc Anh (2010) thy rng d vn ha Vit Nam nhn mnh
n khong cch quyn lc nhng ngi Vit Nam li ch i mt s bnh qun
trong ch lng thng. S khc nhau qu xa v lng, thng l kh chp nhn
vi nhn vin Vit [2]. Cc tc gi Trnh nh Huy v Nguyn Ngc Thng (2012)
iu tra mi quan h gia vn ha v h thng th lao trong doanh nghip nhng
h nghin cu gc vn ha quc gia, khng phi vn ha t chc. Cc tc gi
ny thy rng, i vi nhng v tr lm vic thp, ngi lao ng hay so snh mc
lng ca mnh vi ngi khc trong n v, v vy s khc bit v tin lng d
dn n nhng mu thun m trong n v. Ngoi ra, do s tha nhn nhiu hnh
thc s hu m nn kinh t c nhng loi hnh doanh nghip khc nhau, do vn
ha t chc rt khng ging nhau [16]. Tuy nhin, cc doanh nghip c xu hng
bt chc cch thc chi tr th lao ca cc doanh nghip khc. iu ny s hn
ch hiu qu ca h thng thng. V th, cn c nghin cu thy VHTC nh
hng ti s chp nhn v TLKK nh th no.

b. Mc ch nghin cu
Mc ch tng qut ca nghin cu ny l nghin cu tc ng ca VHTC
ln h thng TLKK. Nghin cu s tr li cc cu hi liu VHTC c thc s nh
hng n mc s dng tin thng hay vic la chn nguyn tc phn b, cn
c phn b v cch thc chi tr tin thng trong doanh nghip hay khng, c th
nghin cu s tr li cc cu hi:
1. C s khc nhau gia t chc thin v vn ha hng kt qu v t chc
thin v vn ha hng quy trnh trong tn sut thng v t l s dng tin thng
hay khng?
2. C s khc nhau gia t chc thin v vn ha hng con ngi v t
chc thin v vn ha hng cng vic trong tn sut thng, vic s dng nguyn
tc phn b co bng, nguyn tc chi tr b mt v tin thng da trn nhm hay
khng?
3. C s khc nhau gia t chc thin v vn ha hng cng vic v t
chc thin v vn ha hng con ngi trong s dng tin thng da trn kt qu
c nhn hay khng?
4. C s khc nhau gia t chc thin v vn ha hng kim sot cht v t
chc thin v vn ha hng kim sot lng trong s dng nguyn tc phn b cng
bng v tin thng da trn kt qu c nhn hay khng?

c. i tng v phm vi nghin cu

i tng nghin cu ca lun n l tc ng ca vn ha t chc (c th l
vn ha cp phng ban) ln h thng thng c p dng cho nhng phng ban
ny trong cc doanh nghip. Nhiu nh nghin cu v vn ha t chc cho rng vn
ha t chc c th c xem xt cp phng ban hay cp doanh nghip ty vo
mc ng nht v vn ha ca n. Nu vn ha trong doanh nghip l ng nht,
n c th c nghin cu cp doanh nghip. Nu vn ha doanh nghip khng
ng nht, n cn c nghin cu cp thp hn nh cp phng ban. Kt qu tng

quan l thuyt v nghin cu nh tnh cho thy vic la chn n v nghin cu

cp phng ban trong doanh nghip l ph hp bi cc doanh nghip Vit Nam
bc l nhng khc bit ng k cp phng ban. Trong trng hp khng c s
khc bit gia cc phng ban th vn ha phng ban s chnh l vn ha ca doanh
nghip.
Phm vi: Cc doanh nghip thuc tt c cc thnh phn kinh t H Ni v
cc tnh ln cn v vic kho st c tin hnh trong khong thi gian t thng 11
nm 2012 n thng 4 nm 2013. Ti Vit Nam, thng di hn bng vic s dng
cng c c phiu l kh hn ch, v vy thut ng ny cn mi m. Sun v cc cng
s (2010) cho bit ch c 2 30 cng ty nim yu trn th trng chng khon s
dng c phiu lm phn thng cho cc gim c cng ty [89]. Do , mc d phn
tng quan lun n c cp ti thng di hn, s dng thut ng TLKK do cc
nghin cu trn th gii v mi quan h gia vn ha v th lao xem xt phm tr
ny, song phn kho st lun n ch tp trung vo xem xt tin thng trong cc
doanh nghip.

d. Nhng ng gp mi ca lun n
Khc vi nhiu nghin cu trc v mi quan h gia vn ha v th lao
nghin cu v s a thch th lao ca cc c nhn hay h thng th lao trong cc t
chc khc nhau cc quc gia khc nhau, nghin cu ny iu tra s khc bit
trong vn ha t chc v h thng thng trong mt quc gia, Vit Nam. Kt qu
nghin cu khng nh thm v quan im ca Hofstede (1990) v nhng ngi
ng h quan im ca ng l c c s khi cc doanh nghip Vit Nam bc l
nhng khc bit ng k trong vn ha t chc hng con ngi v vn ha t chc
hng kim sot lng hay kim sot cht.
Cc pht hin trong nghin cu ny cho thy vn ha t chc c nh hng
ng k ln h thng thng, bao gm mc s dng tin thng, nguyn tc, cn
c v cch thc phn b tin thng, y u l nhng pht hin mi, cha c tr
li r rng trong cc nghin cu trc. C th, trong cc t chc c vn ha hng

con ngi mnh hn, tn sut thng thng ln hn, ngha l vic thng xut
hin thng xuyn hn b sung cho tin lng phn thu nhp n nh m
ngi lao ng nhn c hng thng, gip h ci thin cuc sng. iu ny ph
hp vi mi quan tm ln hn n phc li v i sng ca ngi lao ng trong
nhng t chc c vn ha hng con ngi mnh hn. Ngoi ra, kt qu nghin cu
cng khng nh rng nguyn tc co bng phn b tin thng cng c s
dng nhiu hn trong nhng t chc c vn ha hng con ngi mnh hn. iu
ny ph hp vi vic ch trng n s hi ha trong quan h ca lc lng lao ng
trong doanh nghip c vn ha hng con ngi mnh. Cng da trn s nhn
mnh n mi quan h hi ha, kt qu nghin cu cho thy tin thng da trn
kt qu ca nhm c s dng nhiu hn trong cc doanh nghip c vn ha
hng con ngi ni tri hn trong khi tin thng da trn kt qu c nhn c
s dng nhiu hn trong cc t chc c vn ha hng con ngi t hn. V bin
vn ha t chc hng kim sot lng hay kim sot cht, kt qu nghin cu cho
thy trong nhng n v c vn ha thin v hng kim sot cht, nguyn tc cng
bng trong phn b tin thng v tin thng da trn kt qu ca c nhn c s
dng nhiu hn. iu ny c th c gii thch l do ngi lao ng khc nhau
trong nng lc, phm cht cng nh s cn c [46]. Tuy nhin, vi thin hng
nghing v kim sot cht, cc hnh vi v kt qu c kim sot tt hn, cc
doanh nghip c c s nh gi chnh xc hn ng gp ca tng ngi lao ng
v v th h c th p dng nguyn tc cng bng trong phn b tin thng v c
th thng theo kt qu ca tng ngi m khng lo ngi rng vic ny s lm tn
hi n s hi ha trong mi quan h gia nhng ngi lao ng. Mt im mi
khc, kh th v ca lun n, i ngc vi k vng ca tc gi khi da trn cc
nghin cu trc phng Ty v kt qu nghin cu nh tnh l kt qu kim
nh gi thuyt H2e. Theo , trong nhng t chc c vn ha hng con ngi t
hn, nguyn tc b mt trong thng li ph bin hn.
Trn c s cc kt qu ny, lun n c nhng ng gp nht nh. V l
thuyt, phn ln cc nghin cu trc v mi quan h gia vn ha v th lao

khuyn khch nghin cu vn ha t chc cp doanh nghip, nghin cu ny

li c tin hnh vi cp thp hn, cp phng ban trong doanh nghip. Kt qu
nghin cu khng nh, mc d h thng thng ti phng ban do lnh o doanh
nghip quyt nh, nhng vn ha ca phng ban l yu t c nh hng n nhng
quyt nh ny. Ngoi ra, lun n tin hnh kim nh mt s thc o vn ha
t chc ca Hofstede v cc cng s (1990). Hn na, nghin cu ny c tin
hnh trong bi cnh ca mt nn kinh t chuyn i, v th n mang li hiu bit v
mi quan h ny nhng quc gia khc nhau v trnh pht trin. V mt thc
tin, u tin, cc pht hin ca lun n s gip d on h thng thng c p
dng trong t chc khi bit vn ha ca n. Th hai, nhng pht hin ca lun n
cng gip cc nh qun tr hiu mi quan h gia vn ha t chc v h thng
thng, t h c th thit k v thc hin cc k hoch thng hiu qu hn.
Cui cng, cc pht hin ca lun n gip gi nhng iu chnh v VHTC v h
thng thng c kt qu tt hn

CHNG 1: C S L THUYT V TNG QUAN NGHIN CU

1.1. C s l thuyt
1.1.1. Vn ha v vn ha t chc
1.1.1.1. Vn ha
Vn ha c bit kh nh ngha. Asif (2011) dn Vn ha l mt trong
hai hay ba t phc tp nht ca ngn ng ting Anh ([44], trang 456). Hiu mt
cch chung nht, vn ha l ton b nhng gi tr vt cht v tinh thn m loi
ngi to ra trong qu trnh lch s [20]. Khi nim ny kh rng v c nhiu
nh ngha khc c th hn v vn ha trong cc nh nghin cu c s thng
nht chung rng vn ha cp n cc kiu nim tin v gi tr, c bc l trong
thc tin, trong hnh vi v cc th khc, c chia s bi cc thnh vin ca mt t
chc hay mt quc gia [84]. Tuy nhin, bn cnh phn chung ny, cc tc gi
bc l nhiu quan im rt khc bit. Nhng tranh ci v khi nim vn ha l mt
tn hiu lnh mnh, chng minh tm quan trng ca vn ha nhng cng lc n to
ra nhng kh khn cho c cc hc gi v nhng ngi lm thc tin nu cc khi
nim m h v vic s dng khng thng nht. Tuy nhin, cc t c s dng
chung lin quan n vn ha nhn mnh mt trong cc kha cnh quan trng ca n
l nhng th c th trong cc nhm c chia s hay nm gi chung [86]. Trong
khi nim, Schein (2004) cng khng c th ha quy m n v x hi m khi
nim chnh thc p dng. Cc tri nghim vi nhng t chc ln ca Schein khng
nh mt quy m c th, s khc bit gia vn ha nhng cp thp hn l ng
k, iu ny cho thy vic cp n vn ha ca mt cng ty hay mt hng ni
chung l khng thch hp.
Bi vn ha c to nn trong giao tip hng ngy, cch tt nht lm
sng t khi nim vn ha l u tin phi nhn thc v chnh nhng tri nghim
ny, t nhn thc v cc th c chia s, cng nhn, v quan st iu ny mt
cch c th trong cc nhm khi c thnh vin mi gia nhp. Con ngi c vn ha

t cc tri nghim trong qu kh nhng h cng thng cng c vn ha v xy

dng cc yu t mi khi tip xc vi nhng ngi mi v c nhng tri nghim mi
[86]. Vn ha c xc nh khng ch cp quc gia m cn cp nhm, t
chc, dn tc v ngay c cp xuyn quc gia (v d vn ha Bc M, vn ha
chu u). Vn ha c nh hng nht nh n vic la chn v hiu qu ca cc
chnh sch v thc tin ngun nhn lc [61]. iu ny c ngha l cc cp vn
ha khc nhau c nh hng khng ging nhau ln cng tc qun tr nhn lc
trong t chc nh nh gi kt qu lm vic, h thng lng thng Tuy nhin,
trong lun n ny, ch i su iu tra, phn tch tc ng ca vn ha t chc ln
h thng thng c p dng.
V nh hng ca vn ha n h thng th lao trong doanh nghip, cc
nghin cu trc cho thy cp vn ha quc gia, da trn pht hin ca Hofstede
(1984) nhn c rt nhiu s quan tm. Bi bo ca Hofstede (1984) gii
thiu nghin cu ca ng trong phn chia cc quc gia da trn nhng khc bit
v cc gi tr rng ln bao gm s n trnh ri ro, khong cch quyn lc, tnh nam/
tnh n, ch ngha c nhn hay ch ngha tp th v n vn c s dng rng ri
trong nghin cu [54]. Sau , tc gi ny cn gii thiu tip mt bin vn ha quc
gia th 5 na, l nh hng di hn hay nh hng ngn hn [64]. Cc bin
vn ha ny c s dng trong rt nhiu nghin cu, trong c cc nghin cu
v nh hng ca vn ha n h thng th lao ni chung v th lao khuyn khch
ni ring.

1.1.1.2 Vn ha t chc
Theo Hofstede v cc cng s (1990), thut ng vn ha t chc (VHTC)
i vo lnh vc nghin cu hn lm M nm 1979 v v vy l s xut hin tng
i gn y. Theo , vn ha l h thng gi tr c tp th chp nhn v cng b
cng khai, hot ng trong mt nhm nht nh mt thi im nht nh.
n nay, khi nim vn ha t chc tr thnh mt khi nim cn tranh ci
c trong l thuyt v thc tin. N tip tc th hin nhng khuynh hng pht trin

10

khc nhau trong hc thut khi cc khi nim mi hiu phm tr ny pht trin
khng ngng [44]. Schein (2004) tng hp cc th khc nhau c s dng
m t vn ha, bao gm cc hnh vi lp li khi giao tip, cc tiu chun nhm, cc
gi tr chung, nhng trit l chnh thc, cc lut chi, bu khng kh, nhng k nng
c truyn li, cc ngha c chia s, nhng n d cn bn hay cc biu tng
hp nht v cc nghi thc chnh thng hay nhng l hi. Trong , cc hnh vi lp
li khi giao tip bao gm vic s dng ngn ng, cc phong tc v truyn thng
c pht trin, v cc nghi thc c s dng trong nhng tnh hung khc nhau.
Cc tiu chun nhm gm cc tiu chun v gi tr ngm pht trin trong cc nhm
lm vic. Cc gi tr chung gm nhng quy nh v nhng gi tr c thng bo
cng khai, r rng m nhm tuyn b c gng t c, nh cht lng sn phm
hay dn u v gi. Cc trit l chnh thc bao gm cc chnh sch v cc nguyn
tc v t tng nhm hng dn cc hnh ng ca nhm i vi c ng, nhng
ngi lao ng, cc khch hng v nhng bn lin quan khc nh cch ca HP
c cng khai rng ri ca Hewlett-Packard. Cc lut chi l nhng quy nh
ngm, bt thnh vn sng trong t chc; nhng si dy m nhng ngi mi phi
hc tr thnh mt thnh vin mi c chp nhn; cch chng ti lm cc vic
xung quanh y. Bu khng kh l cm gic c truyn ti trong mt nhm bi
cch bi tr v cch cc thnh vin ca t chc giao tip vi nhau, vi khch hng
hay nhng ngi bn ngoi khc. Tuy nhin, Asif (2011) cho rng vn ha t chc
c nghin cu trn nn tng nhn thc lun, quan tm n s pht trin ca cc
h thng x hi qua thi gian, trong khi bu khng kh t chc kim tra tc ng
ca cc h thng t chc c ln cc nhm v c nhn. Asif (2011) cn dn rng
mt nh ngha chnh xc v c cng nhn rng ri v bin bu khng kh khng
tn ti, y n c nh ngha l mt nhn thc chung, lu di v cc kha cnh
tm l quan trng ca mi trng lm vic. Vn ha, thng cp n con ngi
cm thy nh th no v t chc, h thng quyn lc, mc tham gia v cam kt
ca ngi lao ng. Tt c iu ny cp nhiu hn n bu khng kh, khng

11

phi vn ha. Vn ha nh hng ln phn cng nh chin lc v c cu, c

th l quan trng nht [43].
Ngoi ra, vn ha t chc cn c Schein (2004) m t l cc k nng c
truyn li, gm nhng nng lc c bit c th hin bi cc thnh vin nhm
trong vic hon thnh cc cng vic c th, kh nng lm nhng th c th, c
truyn t th h ny sang th h khc trong khi khng c vit r rng. Cc thi
quen suy ngh, cc khun mu v tinh thn v h ngn ng, l nhng khun kh v
nhn thc chung gip hng dn nhn thc, ngh v ngn ng c s dng bi
cc thnh vin ca mt nhm v c dy cho cc thnh vin mi khi h gia nhp.
Cc ngha c chia s, l nhng hiu bit ang pht trin c to ra bi cc
thnh vin ca nhm khi h giao tip vi nhau. Nhng n d cn bn hay cc
biu tng hp nht, l cc cch trong nhm pht trin c trng ha chnh
h m c th hay khng th c nh gi, hiu mt cch c ch ch nhng li
c biu hin trong cc ta nh, sp t vn phng, v cc vt th khc ca
nhm. Cp vn ha ny phn nh nhng phn hi c tnh thm m v o c
ca cc thnh vin tri ngc vi cc phn hi mang tnh c nh hay nhn thc.
Cui cng, cc nghi thc chnh thng hay cc l hi cng c xem l vn ha t
chc. l cch nhm cho mng cc s kin chnh, phn nh nhng gi tr quan
trng hay cc thng ip quan trng ca cc thnh vin, nh s thng tin, vic
hon thnh nhng d n quan trng v cc s kin quan trng.
Gn y, Wu (2008) cn cho rng vn ha t chc l nhng la chn
(choices) ring l c kt tinh trong mt nhm ngi theo thi gian. Theo , vn
ha t chc c xem nh mt qu trnh pht trin trong con ngi ca t chc
hc t nhng la chn lp li.
Mc d c nhiu quan im khc nhau nh c ch ra trn, cc nh
nghin cu ang c xu hng ngy cng gn nhau hn [57]. Trong khi phn ln cc
nh nghin cu ng rng vn ha t chc bao gm nhng qu trnh v cu
trc hu hnh ca doanh nghip (artifacts), nhng gi tr v nim tin chung (shared

12

values, beliefs) cng nhng quan nim (underlying assumptions), song quan im
ca h v mi b phn ny li khc nhau kh r. Mt s tc gi nhn mnh n
kha cnh gi tr ca vn ha t chc. Ngc li, nhng nh nghin cu khc nhn
mnh n kha cnh hu hnh ca vn ha t chc. Nhiu tc gi cn li nm gia
hai quan im trn, cp n c gi tr v biu hin bn ngoi nhng khng nhn
mnh kha cnh no.
Theo Schein (2004) v mt s tc gi khc ng h quan im ca ng,
vn ha t chc c th c nh ngha l tng hp nhng quan nim chung m
cc thnh vin trong cng ty hc c trong qu trnh gii quyt cc vn ni b
v x l cc vn vi mi trng xung quanh. Vn ha t chc bao gm 3 cp
: nhng qu trnh v cu trc hu hnh ca doanh nghip, cc gi tr c chp
nhn v nhng quan nim chung.
Nhng qu trnh v cu trc hu hnh
ca doanh nghip (Artifacts)

Kin trc, c cu t chc, cc quy nh, l hi,

biu tng, cch n mc, hnh thc sn phm

Cc gi tr c chp nhn (Espoused

Cc chin lc, mc tiu v nhng trit l

beliefs and values)

Nhng nim tin, nhn thc, suy ngh v tnh

Nhng quan nim chung
(Underlying assumptions)

cm c tnh v thc, mc nhin c cng

nhn trong doanh nghip

Hnh 1.1 : Cc cp ca vn ha t chc

(Ngun: [20, trang 26], [86])
R rng, phn gi tr bao gm 2 lp bn trong trong khi phn hu hnh, c
th quan st ch gm 1 lp bn ngoi, nh vy theo nhm tc gi ny vn ha t
chc thin v nhng gi tr. Ngc li, theo quan im ca Hofstede v cc nh
nghin cu khc, phn hu hnh hay biu hin thc tin ln hn v l phn quan

13

trng hn khi xem xt vn ha t chc [18], [61], [62]. Vic thay i vn ha t

chc chnh l thay i phn hu hnh ny [56]. Hn na, mt s tc gi khc cng
khng nh rng cc thc tin tiu chun c s dng t c s thng nht
trong ni b doanh nghip, gip pht trin vn ha t chc chung [45]. Hnh 1.2
minh ha cc cp vn ha t chc ging nh l nhng lp v lin tip ca mt
c hnh - t nng, cc biu tng b ngoi n cc nghi thc su hn.

Cc biu tng

Nhng ngi hng

Nhng nghi l

Gi tr

Thc tin

Hnh 1.2: Cc cp vn ha t chc

(Ngun: [60, trang 291])
Hofstede v cc ng nghip (1990) phn loi nhng biu hin ca vn ha
thnh 4 loi: cc biu tng, nhng ngi hng, cc nghi thc v nhng gi tr. Cc
biu tng l nhng t ng, c ch, cc bc tranh hay nhng vt th mang ngha
c th trong mt nn vn ha. Cc ngi hng l nhng ngi, c cn sng hay
cht, c thc hay tng tng, ngi s hu nhng tnh cch c ca ngi trong

14

nn vn ha v v th l ngi phc v nh nhng mu hnh cho hnh vi. Cc nghi

thc l nhng hot ng tp th tuy khng cn thit v mt k thut nhng cn thit
v mt x hi trong mt nn vn ha. V th, chng c thc hin v li ch ca
chnh h.
Cc biu tng, nhng ngi hng v cc nghi thc c th c gp vo
di thut ng biu hin thc tin (practice) bi v chng c th nhn thy vi
mt ngi quan st mc d ngha vn ha nm cch chng c nhn thc bi
nhng ngi trong cuc. Bn cht ca vn ha, theo hnh 1.2 c hnh thnh bi
cc gi tr vi ngha l nhng cm gic khng c th v rng ca tt v xu, p
v xu, bnh thng v khng bnh thng, hp l v khng hp l v nhng cm
gic v thc, him khi c th bn lun, khng th quan st nhng c th hin
trong hnh vi.
Cc gi tr ca thnh vin ph thuc ch yu vo c im nhn thn ca h.
Chng i vo t chc qua qu trnh thu mn: mt cng ty thu ngi lao ng
vi mt quc tch, tui, trnh gio dc v gii tnh nht nh v v vy vi nhng
gi tr nht nh. Vic ha nhp sau ca h trong t chc l vic hc thc tin:
cc biu tng, nhng ngi hng v cc nghi thc.
V vy, s khc bit v vn ha t chc bao gm cc yu t khc so vi
nhng yu t to nn s khc bit trong vn ha quc gia. Hofstede v cc ng
nghip (1990) minh ha s khc bit trong hnh 1.3. Gia nhng nn vn ha
quc gia, cc tc gi thy s khc bit ng k trong gi tr, v nhng cm gic
khng c th, rng, nh tt v xu, bt k nhng tng ng trong thc tin lm
vic gia nhng ngi lao ng IBM trong cc v tr cng vic ging nhau cc chi
nhnh trong nhng quc gia khc nhau. Gia nhiu VHTC, trng hp ny ngc
li, cc tc gi thy nhng khc bit ng k trong biu hin thc tin vi nhng
ngi c nhng gi tr nh nhau. Do , nhm tc gi ny cho rng s khc bit c
th c gii thch bi a im ha nhp x hi khc nhau i vi cc gi tr v
biu hin thc tin. Cc gi tr dnh c trong nhng nm u i ch yu gia

15

nh, hng xm v sau trng. Vo lc mt a tr 10 tui, phn ln cc gi tr

c bn c hnh thnh trong tr c. Trong khi , thc tin t chc c hc
thng qua s giao tip x hi ti ni lm vic, thng din ra khi l ngi ln,
vi a phn cc gi tr c nh hnh.
Theo cc pht hin ca nhng tc gi ny, s khc bit trong vn ha t chc
gia cc cng ty ch yu c nhn thc v o lng bi nhng khc bit trong
biu hin thc tin. Nhng khc bit vn ha v mt biu hin thc tin gia cc t
chc c th c o lng bi su bin sau:
P1: Vn ha t chc hng quy trnh hay vn ha t chc hng kt qu.
Bin ny i lp mi quan tm v phng tin vi mi quan tm v cc mc tiu.
a im ha nhp

Cp
Quc gia

Gia nh
Cc gi tr

Ngh nghip

Nh trng

Thc tin
Ni lm vic

T chc
Hnh 1.3: Nhng khc bit v vn ha: Quc gia, ngh nghip v t chc
(Ngun: [60])

C l c mc tiu, kt qu v cc phng tin nh nhng quy trnh, quy nh u

c cc t chc quan tm, nhng ci g h nhn mnh hn, vic tun th cc quy
trnh, quy nh hay kt qu c coi trng hn. Cc t chc th hin s khc bit
trong vic nh gi tm quan trng ca hai yu t ny.

16

P2: Vn ha t chc hng ngi lao ng hay vn ha t chc hng cng

vic. Bin ny i lp mi quan tm n con ngi v mi quan tm n cng vic.
Chc chn cc t chc phi quan tm c hai yu t l con ngi v cng vic c
thc hin, nhng ci g c coi trng hn, ngi lao ng vi c i sng vt cht
ln tinh thn c t ln trn hay s hon thnh cng vic mi l mi quan tm
hng u. Cc t chc cng khng ging nhau trong mi quan tm ny.
P3: Vn ha t chc hng nh l hay vn ha t chc hng chuyn
nghip. Bin ny i lp s tha nhn ln nhau da trn cc t chc ca h, hay
xem xt nhau ch bng cng vic. Theo , Hofstede v cc cng s (1990) thy
rng cc t chc khc nhau trong nh gi ngi lao ng. C t chc nh gi cao
xut thn, gia nh, trng hc ca ngi lao ng, trong khi c t chc khng
xem nhng yu t ny l quan trng m h coi trng v nh gi ngi lao ng
thng qua kt qu lm vic ca ngi lao ng nhiu hn. Nhng t chc chuyn
nghip hn cng lm vic theo k hoch v chin lc hn.
P4: Vn ha t chc hng h thng m hay vn ha t chc hng h
thng ng. Bin ny xem xt bu khng kh giao tip. Bu khng kh ca t chc
c coi l m khi nhng ngi lao ng mi c th d dng ha ng bi s ci
m ca cc thnh vin, v th ch cn tham gia vo t chc trong thi gian ngn l
h thy thoi mi. Trong khi bu khng kh cc t chc thin v hng h
thng ng thng b n, kh thch nghi.
P5: Vn ha t chc hng kim sot lng hay vn ha t chc hng kim
sot cht. Bin ny xem xt s lng c cu ni b trong t chc. Cc pht hin cho
thy h thng kim sot cht thng i km vi kiu nghim tc mc d bt thnh
vn trong trang phc v hnh vi o c. Cc t chc thin v hng kim sot cht
cng thn trng hn vi cc khon chi ph, coi trng s tun th nh vic ng gi.
P6: Vn ha t chc hng quy tc hay vn ha t chc hng thc dng.
Bin ny xem xt khi nim nh hng khch hng. Cc n v thc dng hng
theo th trng, cc n v quy tc nhn thc v cng vic ca h vi th gii bn

17

ngoi nh l vic thc hin nhng quy nh khng th vi phm, nh cc c quan

cng an. Vn ha t chc hng khch hng cng c cp bi cc tc gi khc
[68].
Su bin thc tin trn ch m t vn ha t chc m khng cho bit v tr
no trn mt trong su bin l tt hay xu. Trng hp no tt hay xu l ph thuc
vo vic nh qun tr mun t chc nh th no, c c im vn ha l tt cho
trng hp ny nhng li khng tt trong trng hp khc. Chng hn, s nhn
mnh nh hng khch hng (tr nn thc dng hn trong bin 6) l rt quan trng
trong nhng t chc tham gia vo cung cp dch v v hng ha c cht lng cao,
nhng t cn thit hn cho nhng nh sn xut ra cc sn phm tiu chun trong
nhng th trng cnh tranh [61].
Cc tc gi khc, dung ha gia hai quan im khc nhau trn, ng
rng vn ha t chc bao gm 5 b phn, gm nhng th hu hnh, cc cch thc
ng x, tiu chun hnh vi, cc gi tr v nhng quan nim c bn. Cc yu t ny
c th c quan st (nhng th hu hnh v cch thc ng x) v khng th quan
st [57], [66]. Hoc n gin hn, vn ha t chc c xem l cch thc ng x v
nim tin c trng cho mt hng c th [75]
Cc nh nghin cu cng khng thng nht cc bin o vn ha t chc.
Cameron v cc cng s (2006) xem xt vn ha t chc theo 2 bin, gm s
linh hot v t ch hay n nh v kim sot vi mt bin khc, trc khc l
hng ni v hp tc hay hng ngoi v khc bit ha. Da trn hai bin ny, bn
loi vn ha t chc c hnh thnh, gm vn ha th trng nhn mnh n li
th cnh tranh v tnh u vit trn th trng. Vn ha hp tc nhn mnh nhng
cam kt, s gn b v o c. S gn kt v s hi lng ca ngi lao ng l
thc o quan trng v hiu qu ca t chc so vi vic t c cc mc tiu ti
chnh. Vn ha cp bc gn vi c cu t chc, cc mnh lnh, nhng quy nh v
s tun th. Vn ha sng to, ging nh mt doanh nhn sng to v thch nghi,
nhn mnh n s i mi, kh nng sinh li v tng trng. Cn ch rng, cc

18

Bng s 1.1: Mt s bin c dng o vn ha t chc

Tc gi
Cameron v cc cng s (2006)

Cc bin vn ha t chc
- Linh hot v t ch hay n nh v kim sot
- Hng ni v hp tc hay hng ngoi v
khc bit ha

Zheng, Yang, McLean (2010) s - Kh nng thch nghi

dng bn bin vn ha t chc - S n nh
- S tham gia
ca Denison
- S mnh
Wilderom v cc cng s (2012)

- S trao quyn
- S hng ra bn ngoi
- S hp tc gia cc b phn
- Hng n ngun nhn lc
- Hng ci thin

Hofstede v cc cng s (1990)

- Hng quy trnh hay hng kt qu

- Hng con ngi hay hng cng vic
- Hng nh l hay hng chuyn nghip
- Hng h thng m hay hng h thng
ng
- Hng kim sot lng hay hng kim sot
cht
- Hng quy tc hay hng thc dng

hng c th c c bn kiu vn ha t chc ny. Tuy nhin, s c mt kiu ni bt

nht.

19

Zheng, Yang, McLean (2010) s dng bn bin vn ha t chc ca Denison

v cc cng s l kh nng thch nghi, s n nh, s tham gia v s mnh
(mission). S thch nghi cp n vic t chc c kh nng thay i hnh vi, c
cu v cc h thng tn ti gia nhng thay i ca th trng. S n nh cp
n vic cc nim tin, gi tr v nhng k vng c cc thnh vin gi vng. S
tham gia cp n mc tham gia vo vic ra quyt nh ca cc thnh vin t
chc. S mnh cp n s tn ti ca mt nim chung v mc ch ca t chc.
Pheysey (1993) dn vn ha t chc ca Harrison (1987a), theo vn ha t chc
bao gm: vn ha vai tr, vn ha thnh tu, vn ha quyn lc v vn ha h tr.
Ngoi ra, Wilderom v cc cng s (2012) s dng nm bin thc tin
lm vic o vn ha t chc nhm lm r mi quan h gia vn ha v hiu qu.
Cc thc tin lm vic c s dng o vn ha t chc bao gm: s trao quyn,
hng ra bn ngoi, s hp tc gia cc b phn, hng n ngun nhn lc v
hng ci thin. S trao quyn cp n vic nhng ngi lao ng c phm vi
rng ra quyt nh v cng vic ca h. S hng ngoi tp trung vo hng hot
ng nh th no trong mi trng bn ngoi vi khch hng, th trng, v cc i
th cnh tranh. S hp tc gia cc phng ban, l bin thc tin lm vic th ba.
N c la chn bi s khc bit theo chc nng l mt ro cn ph bin i vi
s trao i hiu qu gia cc nhm. S hi lng ca ngi lao ng l mt phn
vn ha t chc bi cc chnh sch i vi ngun nhn lc tc ng n mi ngi
lao ng, y l nhn t th t. Cui cng, bin th nm l mc hng theo s
ci thin ca nhng ngi lao ng phn nh vic hng theo s thay i ca t
chc.
Mc d c rt nhiu m hnh VHTC, khng mt m hnh n l no l y
, bao qut mi kha cnh lin quan [21], [67]. Nghin cu ny da trn cc bin
vn ha ca Hofstede (1990) v n c pht trin t nghin cu thc nghim v
c khng nh trong mt s nghin cu trc [58], [60], [84]. Ngoi ra, cc bin
ny gip th hin vn ha t chc mt cch kh d dng v l cng c c sn trong

20

cc nghin cu c cng b. Hn na, vic nh gi vn ha t chc t kha cnh

biu hin thc tin tt hn t kha cnh gi tr [93].

1.1.1.3. Vn ha phng ban

Vn ha phng ban chnh l vn ha t chc c xem xt n v phng
ban. V th, khi nim vn ha t chc, cc cp vn ha t chc hay cc bin o
vn ha t chc u c th p dng cho vn ha phng ban. Trong phn ny, tc gi
ch xin lun gii thm mt s vn lin quan n vn ha phng ban.
Hofstede v cc cng s (1990) thy rng vn ha t chc c th c
nghin cu cp ton b t chc hay doanh nghip hoc cp thp hn nh
cp b phn, phng ban trong t chc, doanh nghip ty vo mc ng nht v
vn ha trong t chc. Cc tc gi ny thy rng nhiu t chc bao gm cc phng
ban khc nhau v vn ha vi cc cng vic khc nhau v vn ha. iu ny
c khng nh li khi chnh tc gi ny nghin cu cc cng ty a quc gia v
thy rng cc ngnh hng hay cc b phn vi sn phm hoc th trng khc nhau
c VHTC khc nhau [61]. Nm 1988, Hofstede nghin cu mt cng ty bo
him ca an Mch iu tra v vn ha cp thp hn trong t chc v thy ni
ln ba loi vn ha ring bit. l vn ha chuyn nghip (professional) c
nhng nh qun tr v ngi lao ng c bng i hc, vn ha hnh chnh
(administrative) c nhng ngi lao ng l nhn vin vn phng hay phng k
ton v vn ha giao tip vi khch hng trong nhng ngi lao ng giao dch trc
tip vi khch hng nh nhn vin bn hng v nhng ngi x l khiu ni ca
khch hng [63].
Hn na, Martin (2002) khi nghin cu v kha cnh khc bit ha trong vn
ha t chc dn nhiu nghin cu ca cc tc gi khc nhau v s thng nht
hoc khc bit thm ch xung t gia cc tiu vn ha (sub-culture) trong doanh
nghip. Tc gi ny thy vic hnh thnh cc tiu vn ha trong doanh nghip l do
s khc bit v ngh nghip, chc nng hay cp bc hoc nhng yu t mang tnh
bi cnh c th khc nh mi quan h c nhn ni lm vic, tnh bn hay nhng

21

c im v chng tc, dn tc, gii tnh. Cc tiu vn ha ny c th tn ti hi

ha, xung t hay c lp vi nhau v ng bin gii gia cc tiu vn ha ny
khng r rng, d thay i. Khi s khc bit gia cc tiu vn ha khng ln, th c
tiu vn ha c th i din cho vn ha ca ton b t chc hay doanh nghip.
Ngoi ra, theo Schein (2004), nu mt t chc thc hin thnh cng cc s
mnh, n s pht trin v tng trng. S pht trin s mang n nhng khc bit
trong cc nhm nh hn, m qua thi gian s pht trin vn ha ring ca chnh n.
Tt c cc t chc s tri qua qu trnh khc bit ha khi n pht trin v s nm
hot ng cng nhiu. iu ny c gi mt cch rt khc nhau l s phn cng
lao ng, chuyn mn ha hay a dng ha [86]. Tuy nhin, im chung l ch s
ngi, s khch hng, sn phm, v dch v tng ln, v th, s l km hiu qu khi
ngi sng lp iu hnh mi th [52]. Nu t chc thnh cng, n chc chn s to
ra cc n v nh hn v bt u qu trnh hnh thnh vn ha da trn chnh nhng
ngi lnh o ca n v. Cn c chnh dn n nhng khc bit gm: s khc
nhau v chc nng, ngh nghip, s phi tp trung v mt a l, s khc bit trong
sn phm, th trng hay cng ngh, s phn chia phng ban hay s khc bit v
cp bc. Thm vo , Schein (2004) thy rng mi nhm trong t chc, nh cc k
s, nhng ngi sn xut, cc nh lm th trng hay lp k hoch kinh doanh,
nhng ngi phn phi da trn kinh nghim hot ng v nn tng, kin thc
ngh nghip xy dng nhng khi nim v ngn ng tuy thng dng i vi
nhm nhng khng c hiu r rng hay c nh gi cao bi nhng ngi khc
[86]. Tuy nhin, ti Vit Nam, mt phng ban vi nhng kiu cng vic rt c th
nhng c th vn khng c lm bi nhng ngi cng c o to trong mt
ngh do tnh trng lm tri ngnh ngh kh ph bin [37], [39], nhng h li vn
chia s nhng thc tin chung ti phng ban. V th thut ng vn ha t chc vn
thch hp hn. Hn na, cc tc gi khc cng cung cp bng chng v s khc bit
vn ha gia cc b phn hay phng ban [18], [53]. Ngoi ra, Reiman v cc cng
s (2005) nghin cu vn ha t chc ca cc b phn bo tr trong 2 nh my
in ht nhn cn Kunda (2006) nghin cu v vn ha ca phng k thut trong

22

mt cng ty cng ngh cao. y l nhng minh chng cho vic s dng cp phng
ban l n v nghin cu vn ha t chc. V vy, lun n quyt nh la chn n
v nghin cu l cc phng ban trong doanh nghip.

1.1.2 H thng th lao v th lao khuyn khch

1.1.2.1 H thng th lao
Nhiu nh nghin cu v th lao lao ng thng nht rng gi th lao ca
ngi lao ng thng bao gm tin lng, cc dng phc li cng tin thng v
cc quyn chn c phiu [76]. Theo cc tc gi ny, tin lng l phn c nh
trong th lao. Cc dng phc li gm cc li ch v chm sc y t, ngh hu hay cc
li ch khc. Th lao khuyn khch, gm tin thng v cc quyn chn c phiu, l
mt cng c quan trng thc y ngi lao ng t c cc mc tiu ca t
chc. Cc k hoch th lao khuyn khch li bao gm hai b phn: cc k hoch th
lao ngn hn v cc k hoch th lao di hn [41]. Jansen (2009) o 4 yu t th
lao trong cng c iu tra ca mnh. Chng gm lng c bn, cc khon thng c
nh, nhng khon thng pht sinh v cc li ch. Vit Nam, thut ng th lao
cha c s dng thng nht, n c th c gi l ch i ng [23, tr 185] hay
tng th lng bng, gm lng c bn, lng linh hot (thng t xut, phiu
thng - cho thnh tch lm vic ngn hn v ng vin cho nhng thnh qu
chin lc di hn [14, tr 95]. C ngi cn cho rng cc khi nim tin lng, tr
cng lao ng hoc thu nhp ca ngi lao ng s c dng thay th cho nhau [9,
tr 255].
Theo Chiang v Birtch (2007), cc phng php hay c ch (v d, da trn
kt qu hay khng da trn kt qu) m th lao c xc nh v thc hin phn
nh h thng th lao. H thng th lao c th c xy dng da trn cng trng
hoc thm nin. Chng cng c xc nh da trn kt qu ca c nhn hay ca c
nhm, t chc. H thng th lao da trn cng trng, cn c gi l h thng th
lao ph thuc, hay th lao da trn kt qu lm th lao ph thuc mt phn vo kt
qu ca ngi lao ng. Mc ch chnh ca h thng th lao da trn kt qu l

23

lm cho cc n lc c nhn v th lao gn cht vi nhau. Cc c nhn c thng

cho vic t c hay vt qua cc mc kt qu c k vng. Phn th lao c
nh c th d on trc c trong khi phn th lao bin i s da trn kt qu
[54].
Trong c cu th lao da trn thm nin, cc li ch c tch ly theo lng
trung thnh v n nh. Theo h thng th lao da trn thm nin, th lao ca mt
c nhn c xc nh c bn da vo thi gian lm vic v tip tc tng vi mc
tng hng nm c a ra mt cch t ng cho mi nm phc v. Th lao da
trn thm nin thng cho lng trung thnh i vi hng v kinh nghim trong
hng. Lng trung thnh l quan trng vi t chc bi v n tng cng s n nh
v gim nhng bt trc. Tng t, kinh nghim to thm gi tr cho hng [54]
Trong cc h thng th lao da trn kt qu c nhn, cc c nhn c
thng v kt qu ca chnh h v c mi lin h trc tip gia cc n lc c nhn
v kt qu [47]. Trong h thng ny, kt qu cng vic v tin thng gn lin vi
ng gp c nhn. Mt khc, cc h thng th lao da trn kt qu nhm o vic
thc hin ca nhm v thng cho cc c nhn da trn vic nhm thc hin tt
nh th no. Trong cc h thng th lao da trn kt qu ca nhm, tiu chun bnh
ng s thng tr v cc c nhn c thng da trn thnh tu ca c nhm hn l
kt qu ca chnh h. Cc h thng th lao da trn kt qu ca nhm ph hp vi
s coi trng kt qu c to ra thng qua s phi hp trong nhm v khi cn s
hp tc trong cng vic.

1.1.2.2 Th lao khuyn khch

Th lao khuyn khch l mt cng c quan trng thc y cc nh qun tr
t c nhng mc tiu c th ca t chc [41]. Anthony v Govindarajan (2003)
ch ra rng tng th lao ca mt nh qun tr bao gm: lng, cc li ch (ngh
hu, chm sc sc khe...) v th lao khuyn khch. Theo hai tc gi ny, cc k
hoch th lao khuyn khch bao gm hai b phn: cc k hoch ngn hn v cc k
hoch di hn. Cc k hoch th lao khuyn khch ngn hn bao gm tng qu tin

24

thng (the total bonus pool), cc khon chuyn, tch ly (carryovers) v th lao tr
dn (defferred compensation). Cc k hoch khuyn khch di hn gm cc quyn
mua c phiu (stock options), cc c phiu khng c thc (phantom shares), quyn
tng gi c phiu (stock appreciation right), cc c phiu thc hin (performance
shares) v cc nhm thc hin (performance units). Th lao khuyn khch c th
c xc nh da trn kt qu ca nhm hay ca c nhn. N cng c xc nh
da trn cng trng hay thm nin ty tng t chc.
Anthony v Govindarajan (2003) tng hp cc kt qu, pht hin trong
nhng nghin cu v th lao khuyn khch ca t chc, v thy rng iu quan
trng thc y mi ngi hng theo cc mc tiu ca t chc l vic cc
khuyn khch ca t chc c lin quan ti cc mc tiu c nhn. Mi ngi chu nh
hng bi c khuyn khch tch cc v tiu cc. Khuyn khch tch cc, hay
thng, l hnh ng lm tng s tho mn nhu cu c nhn. Tri li, khuyn
khch tiu cc, hay trng pht l hnh ng lm gim s tho mn cc nhu cu
. Cc khuyn khch mang tnh cht thng l nhng khch l nhm tho mn nhu
cu m cc c nhn khng th nhn c nu khng tham gia vo t chc. Cc t
chc thng cho nhng ngi lao ng theo cch c nht tr. Ngoi ra, cc
nghin cu v th lao khuyn khch ng h nhng kt lun sau:
* Cc c nhn c xu hng c thc y mnh hn bi tim nng dnh
c cc phn thng hn l s lo s b trng pht.
* Th lao bng tin l phng tin quan trng tho mn nhu cu.
* Cc c nhn b thc y mnh m khi h nhn c cc bo co, hay cc
phn hi v vic thc hin ca h. Khng c nhng phn hi nh vy, mi ngi
khng th cm nhn c v cc thnh tu hay t nh gi, thay i cc hnh vi ca
h t c cc mc tiu.
* Cc khuyn khch tr nn t hiu qu hn khi khong thi gian gia hnh
ng v phn hi tng ln.

25

* Cc khuyn khch l yu nht khi mt ngi tin rng khuyn khch hoc
khng th t c hoc qu d t c. Cc khuyn khch l mnh khi n cn c
n lc t c mc tiu v khi mt c nhn xem vic t c ny l quan
trng i vi nhu cu ca ngi nhn.
* Khuyn khch c ghi trong k hoch ngn sch l mnh nht khi cc nh
qun tr c tham gia vo vic lp k hoch ny.
Theo Chiang v Birtch (2007), cc loi thng (reward) gm bt k ci g
m ngi nhn thy c ngha v c cho l c gi tr trao i vi s lm vic.
Tin thng c th dng ti chnh, c th trc tip l tin mt (lng c bn) hoc
gin tip ( dng cc li ch), c th nh hng khuyn khch (cc khuyn khch
da trn kt qu c nhn) hay khng khuyn khch (nhng li ch, lng c bn).
Ngoi ra, chng c th dng phi ti chnh, gm nhng ci mang tnh nhn thc
(trch nhim, thnh tu) v nhng th mang tnh nh hng (nh mi quan h gia
cc c nhn). Thng c cung cp cho cc c nhn i ly nhng gi tr v
mt kinh t h ng gp cho hng. Ngi s dng lao ng thng dng nhiu
khon thng ti chnh ti thiu ha li ch ring ca ngi lao ng v lm li
ch ca h gn vi li ch ca t chc [50]. y, tc gi ng nht thut ng
thng (reward) vi thut ng th lao (compensation) ni chung. Mt s tc gi
khc cng ng quan im vi hai tc gi ny [78]. Thng cn c hiu rng hn
gm tin bc, thng tin, ngh mt, du lch [25]. V th d gy hiu lm v nhiu tc
gi phn bit hai phm tr thng v th lao rt r. Tin thng (bonus) ch l
mt b phn trong gi th lao (compensation) m ngi lao ng nhn c [11].
Cc nh nghin cu cha c s thng nht trong nh ngha h thng thng.
Kerr v Slocum (2005) cho rng, h thng thng lin quan ti hai vn : nh gi
kt qu v thng, trong nh gi kt qu bao gm vic xem xt kt qu v cung
cp phn hi cho ngi lao ng. Thng bao gm tin thng, s tng lng,
thng tin, thng c phiu v cc u i khc [70]. Theo ngha rng hn, Merchant
v cc cng s (2003) cho rng cc h thng th lao khuyn khch trong t chc bao

26

gm nhiu yu t: cc tiu chun, mc tiu t ra vi cng vic v cc qu trnh

c s dng ra chng, cc thc o kt qu, s nh gi kt qu v c ch
thng - kt ni gia vic nh gi kt qu v cung cp cc loi thng khc nhau
trong t chc. Lun n ng tnh vi nh ngha h thng thng ca Chiang v
Birtch (2007), khi h thng thng c nh ngha phm vi hp hn, ch xem xt
cng tc thng. Theo , h thng thng bao gm cc phng php v c ch
trong vic thng c xc nh v thc hin.
Trong qu kh, cc h thng thng thng da trn cc yu t phi kt qu,
nh thm nin, nm phc v v/ hoc v tr cng tc. Tuy nhin cch tip cn hin
thi thng cho ngi lao ng da nhiu hn vo ng gp ca h i vi t chc.
H thng thng da trn kt qu xem xt ngi lao ng thc hin cng vic tt
nh th no trong khi h thng thng da trn k nng nhn mnh cc k nng h
s dng trong cng vic. Cc h thng thng da trn kt qu, thng cho ngi
lao ng theo kt qu lm vic v s ng gp vo thnh cng ca t chc. Nu
ngi lao ng t c cc mc tiu v kt qu, h nhn c mt phn thng
tng ng. Mi quan h r rng ny gia tin cng v kt qu ng vai tr l ng
lc mnh m.
Ngc li, cc h thng thng da trn k nng, c thit k khuyn
khch ngi lao ng dnh c k nng v kin thc cn thit nhm gia tng vn
tri thc cho hng. Theo , nhng ngi lao ng c thng da trn s u t
ca h vo vn con ngi, l rng, su v cc kiu kin thc, kh nng v
cc k nng.
Ngoi ra, cc tiu chun thng gii thiu nhng nguyn tc theo t chc
xc nh vic thng. Cng bng (phn chia n mi ngi theo ng gp) v co
bng (chia bnh qun) l hai nguyn tc phn b chnh. Khi cng bng c theo
ui, cc khon thng c phn b khc nhau theo kt qu v ng gp. Tiu
chun cng bng ni chung c yu thch i vi tin cng theo kt qu. Khi phn
thng c phn phi bnh qun, bt k ng gp ca c nhn nh th no, co

27

bng l tiu chun. Tiu chun th ba, nhu cu, thng c vin dn khi phc li
v s pht trin ca c nhn l quan trng [50].
Tm li, lun n ng tnh vi quan im ca nhiu tc gi rng gi th lao
bao gm lng, cc li ch v th lao khuyn khch. Tuy nhin, cc li ch m ngi
lao ng nhn c lin quan n chm sc sc khe, vic tip cn xe ca cng ty
vo cc ngy ngh, cc chuyn ngh mt, thm quan hay c tng nhng b hoa
vo mt s ngy l c bit kh quy i chnh xc ra n v tin t tnh vi mi
ngi. V th, khi iu tra v tnh ton th lao, lun n ch iu tra v tnh tin
lng v tin thng m ngi lao ng c nhn.

1.2 Tng quan nghin cu v tc ng ca vn ha t chc ln h thng

th lao khuyn khch trong doanh nghip
1.2.1 Tc ng ca vn ha t chc n cng tc qun tr trong doanh
nghip.
Pheysey (1993) thy rng vn ha t chc c mi quan h vi nhiu kha
cnh ca cng tc qun tr doanh nghip. C th tc gi ny lm r mi quan h
gia vn ha v nhng kha cnh nh s thay i, kim sot, thit k t chc, thit
k cng vic, to ng lc, ra quyt nh, hnh vi nhm, lnh o v qun tr, cng
pht trin t chc. Vn ha c nhn mnh bi v chng cn nh hng n nhiu
th khc.
Chng hn, vn ha t chc c ch ra l c nh hng n hnh vi. Jarrat
v Neill (2002) thy rng vn ha t chc lm nn tng cho cc mi quan h thnh
cng v mang li s bnh ng, hi lng v kt qu trong mi quan h gia cc
doanh nghip i tc thng qua cch ng x ca nhng ngi i din cho hng.
Cng tc ng n hnh vi, Goddard (1997) thy vn ha t chc nh hng n
hnh vi lin quan n ngn sch bng vic nh hng n nim tin v thi ca
nh qun tr. Ngoi ra, vn ha thch nghi lm tng v vn ha hng ni lm gim
nh xut khu ca hng [51].

28

Hn na, vn ha t chc c khng nh l c nh hng n kt qu sn

xut kinh doanh ca doanh nghip. Wilderom v cc cng s (2012) ch ra rng kt
qu ca nhng n v kinh doanh trong mt cng ty vn chuyn hng ha c ci
thin khi c s trao quyn (mt kha cnh vn ha t chc theo quan im ca
nhm tc gi). H ch ra rng trong cc t chc c vn ha vi nhiu s trao quyn
hn, hng ngoi hn, hp tc gia cc phng ban, hng ngun nhn lc v
hng ci thin hn th nhng vn ha ny nh hng n kt qu khch quan ca
t chc v c mi quan h thun chiu vi kt qu t chc c o bng nhn thc.
Mt nghin cu khc thy hng c li th cnh tranh bn vng v kt qu tt nu h
c mt vn ha t chc mnh [91]. Ngoi ra, nu coi thng hiu ca doanh nghip
l mt thc o v kt qu hot ng ca hng, Rothacher (2004) thy c mi quan
h mnh gia vn ha cng ty v thng hiu thng qua vic nghin cu nhng
cng ty ln trn th gii nh McDonalds, Nike, Coca-Cola Khng ch nh
hng n kt qu, vn ha t chc cn c thy l c nh hng n vic s
dng h thng o lng kt qu [57].
Ngoi ra, cc kiu vn ha t chc c lin quan n mt s bin hiu qu
ca t chc. Aktas v cc cng s (2011) thy rng s n nh hay thay i ca mi
trng bn trong hay bn ngoi t chc cng cc gi tr ca nh qun tr cp cao
ng vai tr iu tit mi quan h ny. Zheng v cc cng s (2010) cng pht hin
ra rng s tc ng ca vn ha t chc ln hiu qu ca n c iu tit y
bi qun tr tri thc. Trong nghin cu ny, cc tc gi o hiu qu ca t chc
thng qua nhn thc ca cc thnh vin v mc thnh cng ni chung, th phn,
li nhun, t l tng trng v s i mi ca t chc trong s so snh vi nhng
i th cnh tranh chnh.
Thm vo , ng tnh vi Pheysey (1993) rng vn ha t chc c mi
quan h vi s thay i, Reiman v cc cng s (2005) thy rng vn ha t chc l
mt cng c qun tr hu ch d on v nhng kt qu trong thay i t chc.
Ashkanasy v cc cng s (2000) cng ng h quan im ca Pheysey (1993) thng

29

qua pht hin v vic vn ha t chc c nh hng quan trng ln phn cng
nh chin lc v c cu.

1.2.2 Tc ng ca vn ha t chc ln h thng th lao khuyn khch

trong doanh nghip
1.2.2.1 Tng quan cc nghin cu trong nc
Ti Vit Nam, cc nghin cu v tc ng ca vn ha n cng tc qun tr
ni chung v nhng vn v tin lng, tin thng ni ring cn kh mi m, c
t nghin cu xem xt vn ny. Cc nghin cu ch yu tp trung vo nghin cu
tng yu t ring r, nh vn ha hay vn ha t chc hoc tin lng, tin thng.
Chng hn, vn ha doanh nghip ca cc doanh nghip va v nh Vit Nam
c nghin cu [13]. Nhng ro cn trong qu trnh xy dng v pht trin vn
ha kinh doanh ca cc doanh nghip nh nc Vit Nam c ch ra [22]. Hay
cc loi hnh vn ha doanh nghip c tm hiu [16]. Theo tc gi ny, cc
doanh nghip thuc khu vc kinh t t nhn trn a bn H Ni ang c cc biu
hin ca c bn loi hnh vn ha doanh nghip cc mc khc nhau, trong
c nhng gi tr ni tri hn. C th, vn ha dng tc ph bin v ni tri hn
cc doanh nghip t nhn H Ni, tuy nhin cc doanh nghip t nhn v cng ty
trch nhim hu hn H Ni bt u quan tm xy dng v pht trin cc gi
tr vn ha doanh nhn v vn ha chuyn nghip hay kim sot. Trong khi ,
cc cng ty c phn th vn ha chuyn nghip c tip cn nhiu.
Ngoi ra, c kh nhiu nghin cu xem xt v vn tin lng v tin
thng ca cc doanh nghip Vit Nam. Chng hn, s khc bit v tin lng gia
khu vc nh nc, khu vc t nhn v khu vc c vn u t trc tip nc ngoi
Vit Nam c iu tra [3], chnh sch lng bng trong bi cnh ton cu ha
c bn bc [19], kinh nghim s dng tin lng, tin thng trong qun l
nhn s c trao i [33] hay tin thng trong cc cng ty t nhn Vit Nam

30

c phn tch su [55]. Ngoi ra, mt s nghin cu khc bn v chnh sch

tin lng v ci cch tin lng nc ta [4], [8], [12].
Tuy nhin, cc nghin cu v nh hng ca vn ha n cng tc qun tr
ni chung v cc vn lng, thng ni ring kh t. C th, nh hng ca vn
ha n nng lc cnh tranh ca doanh nghip c iu tra [17]. Theo tc gi
ny, cch nh qun l i x vi nhn vin c nh hng mnh nht n nng lc
cnh tranh ca doanh nghip. Cch ng x ca cc nhn vin vi ng nghip v
cch nhn vin ng x vi khch hng cng c nh hng nhiu n nng lc cnh
tranh ca doanh nghip. Vn ha cng c thy l gip to ra s hi ha trong
quan h lao ng bi vn ha doanh nghip xc nh ranh gii ng x cho thnh
vin trong doanh nghip theo ng gi tr ct li ca n. Mt doanh nghip c vn
ha tt s gn kt cc thnh vin bi n c chun mc ng x chung nhm hng
ti mc tiu v cng pht trin [24]. Mt s tc gi khc iu tra nh hng ca
vn ha n nhng vn lng thng nc ta. Chng hn, Phan Th Thc Anh
(2010) thy rng d vn ha Vit Nam nhn mnh n khong cch quyn lc
nhng ngi Vit Nam li ch i mt s bnh qun trong ch lng thng.
S khc nhau qu xa v lng, thng l kh chp nhn vi nhn vin Vit [2]. Cc
tc gi Trnh nh Huy v Nguyn Ngc Thng (2012) iu tra 307 doanh
nghip chu u n lm n ti Vit Nam cng 87 doanh nghip Vit Nam tm
hiu v tc ng ca vn ha quc gia (Vit Nam) ln thc tin lng thng c
p dng trong cc doanh nghip, t a ra cc kin ngh cc doanh nghip
Vit Nam c th thit k h thng thng ph hp vi nhng gi tr vn ha ca
ngi lao ng Vit Nam, t tng cng sc mnh ca tin lng trong doanh
nghip. R rng, nghin cu ny iu tra trc tip mi quan h gia vn ha v
h thng th lao trong doanh nghip nhng h nghin cu gc vn ha quc
gia, khng phi vn ha t chc nh mi quan tm ca lun n ny. Ngoi ra, cc
tc gi ny thy rng, i vi cc v tr lm vic thp, ngi lao ng hay so snh
mc lng ca mnh vi ngi khc trong n v, v vy s khc bit v tin lng

31

d dn n nhng mu thun m trong n v. iu ny cng c thy trong

mt s nghin cu khc nc ngoi v vic thng cng khai hay b mt [87].

1.2.2.2. Tng quan cc nghin cu nc ngoi

Mi quan h gia vn t chc v h thng kim sot qun tr t lu thu
ht s quan tm ca nhiu nh nghin cu [53], [57]. Gn y, ngy cng c nhiu
s quan tm v mi quan h gia vn ha t chc v cc b phn thuc h thng
kim sot qun tr, nh h thng o lng thc hin hay th lao khuyn khch [49],
[57], [71], [73].
u tin, theo Kerr v Slocum (1987), c th qun tr vn ha cng ty thng
qua cc h thng thng. Nhng tc gi ny cho rng tuy VHTC kh b qun l hay
nh hng trc tip nhng h thng thng l mt phng tin mnh m tc
ng n VHTC. a phn vn ha b nh hng bi vic kim sot hnh vi v thi
ca cc thnh vin t chc v h thng thng l phng php chnh t c
s kim sot. H thng thng s xc nh mi quan h gia t chc v cc thnh
vin bng vic c th ha cc iu khon trao i. N c th ha cc ng gp c
k vng t cc thnh vin v truyn t cc gi tr v tiu chun m trong cc
thnh vin phi tun th cng nh nhng kt qu m cc thnh vin k vng c th
nhn c t ng gp ca h. H thng tin thng m c th ai c thng v
v sao li c thng l mt tuyn b r rng v cc gi tr v nim tin ca cng
ty. Do , h thng thng l cha kha hiu vn ha. C th hn, cc tc gi ny
cho rng, h thng th lao ng mt vai tr quan trng trong nh hnh vn ha t
chc. Chng nh hng n ng lc, s hi lng v hnh vi ca ngi lao ng v
gip xc nh nhng nhn thc v cc gi tr ca mt t chc
Kuhn (2009) kim tra tc ng ca vic qung co cc hnh thc khuyn
khch mang tnh c nhn hay tp th ln vic nhn thc v vn ha ca t chc.
Theo tc gi ny, vt xa nhng tc ng ca n ln nhng ngi lao ng hin ti,
cc h thng th lao c cho l truyn t nhng thng tin quan trng v cc gi
tr v thc tin ca t chc n nhng ngi lao ng tim nng. Tc gi ny

32

tin hnh hai th nghim, trong nhng ngi tham gia nh gi cc qung co
tuyn dng cha nhng tuyn b v tin thng, vi cn c s thc hin c iu
chnh gia hai cuc th nghim. Tc gi ny pht hin ra rng vic qung co
tin thng da trn s thc hin ca c nhn lm t chc c nhn thc l c vn
ha mang tnh c nhn hn, trong khi tin thng da trn nhm hay vic thc hin
ca c t chc dn n nhng nhn thc v mt vn ha mang tnh tp th hn.
Tin cng da trn kt qu c cho l th hin mi lin kt r rng nht gia h
thng tr cng v VHTC. Phn ln cc h thng ny da trn cc nh gi v s
thc hin c nhn nhng tin thng cng c xc nh cp nhm, t chc hay
cc tp th khc. Tt c cc nghin cu trc v s a thch tin cng (t nht l
M) cho thy phn ln ngi lao ng thch tin cng da trn kt qu c nhn hn
l da trn s thc hin ca c nhm.
Ling Li v Roloff (2007) xem xt v cc h thng th lao khc nhau c
th truyn ti v VHTC v nh hng n tnh hp dn ca t chc nh th no.
Thng qua mt nghin cu c tin hnh vi 288 sinh vin i hc, nhng ngi
phn hi trc mt bn m t v cng ty m phn phi lng v nhng li ch khc
da trn cng trng hoc thm nin. Cc khc bit v c nhn cng c o lng
v phn tch. Kt qu cho thy so vi cc h thng th lao da trn thm nin, vn
ha ca cc t chc da trn cng trng c cho l nng n hn, c nh hng
theo cng tc thng v t c th hn. Cc khc bit v c nhn khng lin quan n
s hp dn ca t chc mc cho h thng th lao khc nhau. Ngoi ra, cc c nhn
b hp dn t nht vi cc t chc m phn phi c tin lng v li ch da trn
thm nin so vi nhng t chc s dng mt hn hp h thng phn phi th lao
hay h thng da hon ton vo cng trng. R rng nghin cu ny cho thy cc h
thng th lao da trn thm nin hay cng trng xc nh tin lng v cc li
ch khc phn nh cc vn ha t chc khc nhau i vi nhng ngi xin vic v
nh hng n tnh hp dn ca ngi xin vic i vi t chc.
Gn y nht, A. Chen (2010) sau khi xem xt c th cc nghin cu c
trc v vn ha v tin thng pht trin mt khung l thuyt phn tch v cc

33

kha cnh khc nhau ca h thng thng theo cc kha cnh khc nhau ca vn ha
t chc xem nhng thnh vin cc nhm nhn nhn cc vn thng nh th
no tng gc ca vn ha t chc. Theo Chen (2010), vn ha t chc c th
c xem xt trn ba kha cnh: Kha cnh thng nht, kha cnh khc bit v kha
cnh thay i. Tnh thng nht ca vn ha t chc c th hin nhng gi tr,
gi nh chung v r rng trong t chc, nhn mnh n s thng nht v n nh.
Tnh khc bit cho rng c nhng khc bit v xung t bn trong t chc, nhng
thy rng c s tun th theo cc gi tr nhng nhm c th. Tnh thay i nhn
mnh n tnh nng ng ca t chc. Trong nghin cu ca mnh, Chen (2010)
xem xt cc vn trong nhng ti liu v chnh sch thng, cc cu chuyn k v
vic ra quyt nh thng nh th no, ai quyt nh, s chp nhn khi nim cng
bng v tin lng, mc tham gia ca ngi lao ng trong qu trnh pht trin
cng tc thng, nhn thc v tnh m, hay minh bch ca vic thng... t nhng
gc khc nhau ca vn ha t chc.
Bng 1.2: Tc ng ca cp i ngu trng con ngi hay trng vt cht
ln vic thit k v thc hin k hoch th lao khuyn khch
Quan nim trng vt cht

Quan nim trng con ngi

Ngun to Cc khuyn khch bng tin, Cc mi quan h gia con ngi,

ng lc

nhu cu t thnh tu

kt hp linh hot gia thng

bng tin v khng bng tin, v
d cc dng phc li

Cc c ch Vic nh gi rng v bt buc, nh gi v thng da trn kt

khuyn
cc

khch da trn kt qu c nhn

hnh

qu ca nhm, c cc cch thc

gi th din nhm bo m cc

vi

mi quan h hi ha

mong mun
(Ngun: [46])

34

ng ch nht trong nghin cu v nh hng ca vn ha t chc ln h

thng thng l nghin cu ca Bento v Ferreira (1990). Hai tc gi ny s dng
phng php nh tnh, nghin cu tc ng ca vn ha t chc ln h thng
thng ti mt trng i hc M. Cc tc gi ny xem xt vn ha t chc
kha cnh gi tr, c th hin trong cc cp i ngu. Cp u tin l trng vt
cht hay trng con ngi. Cp i ngu ny xem xt hin tng c cp trng
tm v nn tng. Khi xem xt cc hot ng c t chc ca con ngi, ai c th
xem con ngi v cc mi quan h ca h l trng tm, v bi cnh vt cht, cc
hnh ng v kt qu l ci c sau, hoc ngc li. Xem xt cp i ngu ny, m
cui cng dn n nng v s coi trng vt cht hay con ngi, hnh thnh mt s
gi nh c bn, quan trng i vi t chc. Cp i ngu ny nh hng trc tip
n k hoch th lao no nhng ngi thit k s chn bt tn hiu vi nhng
ngi tham gia k hoch v nhng g h c gng lm cho nhng ngi tham gia
tp trung vo. V d, cp i ngu ny nh hng n vic la chn gia s nhn
mnh n tnh cnh tranh hay hp tc trong thit k k hoch, cng nh cc vn
khc c ch ra trong bng 1.2.
Cp gi tr th hai l n nh hay thay i. Cp i ngu ny xem xt s khc
nhau trong mi trng con ngi hot ng. Mt mt, h cho rng, s tn ti ca
cc t chc, c cu, thi quen, cc quy nh v lut l l hp l nhm gim nhng
thay i trong cc hot ng ca con ngi. Mt khc, h thy rng mc d s n
nh nui dng tinh thn ca con ngi, s thay i li l kht khao duy tr s vn
ng. Qua nhiu nm, khi t chc ng u vi cc thch thc bn ngoi v bn
trong, n thy rng mt u ca cp i ngu ny lin quan nhiu hn n kh nng
n tn ti, pht trin, t xy dng mt vn ha tm kim v nh gi cao s n
nh (ging vn ha n trnh ri ro cao theo Hofstede (1984)) hay tha nhn v
pht trin da trn s thay i (Hofstede gi n l vn ha n trnh ri ro thp).
Cp i ngu ny l ngun gc ca cc nh gi gi tr c bn nm di cc k
hoch nh gi kt qu v th lao, nh hng n s la chn, cn i gia kh

35

nng chu ng ri ro v vic cung cp tin thng. Bng 1.3 nu ra mt s nh

hng ny v xu hng ca chng.
Bng 1.3: Tc ng ca cp i ngu n nh hay thay i ln thit k v
thc hin k hoch th lao
Quan nim n nh

Quan nim thay i

Mc tiu chnh Xc nh v ch r cc hnh Gn kt mc cao tin thng v

trong thit k vi s dn n kt qu mong cc kt qu c mong i v
k hoch

cho nhng ngi tham gia ch ra

hnh vi thc hin c th

S m bo

K hoch nui dng cm K hoch khng khuyn khch

gic c m bo v v tr, cm gic v quyn, u tin i vi
tin thng v thng tin

v tr v cc mc thng hin ti

(Ngun: [46])
Ngoi ra, Bento v Ferreira (1990) xem xt nh hng ca bin gi tr vn
ha ch ngha c nhn hay ch ngha tp th ln vic thit k v thc hin cc k
hoch thng, v thy rng gi tr vn ha ny nh hng n nim tin v vic to
ng lc, mi quan h gia c nhn v t chc v s la chn mang tnh o c
khi cc mc tiu c nhn v tp th xung t nhau nh trong bng 1.4.
Mt cp i ngu khc m Bento v Ferreira (1990) phn tch l s ging
nhau hay khc nhau? Cc thnh vin ca t chc c th tin rng con ngi v bn
cht ging nhau trong kh nng v k nng tim n, v rng nhng khc nhau c th
gim i qua o to v tri nghim. Vn ha ca ngi theo ch ngha bnh qun v
th hnh thnh v nim tin c bn vo s ging nhau, c th c dch chuyn vo
mt s kha cnh ca t chc. Mt khc, cc thnh vin ca mt t chc khc c th
thy rng cc i din ca cp i ngu ny phn nh thch hp hn thc tin ca
h. Cc nim tin v s ging nhau hay khc nhau ca nhng ngi thit k cc k

36

hoch th lao c th nh hng n nhiu kha cnh ca vic thit k v thc hin
mt k hoch nh nh hng n cc quy tc ra quyt nh, cc tiu chun
Bng 1.4: Tc ng ca cp i ngu ch ngha c nhn hay ch ngha
tp th ln vic thit k v thc hin k hoch thng
Quan nim theo ch Quan nim theo ch ngha tp
ngha c nhn

th

Ngun khc phc nhng bt Cc c ch ca th S tha nhn nhng th c

cng c th c trong nh trng

nu ra cho tp th

gi v th lao
Kiu ngi lao ng k Nhng ngi chp Nhng ngi k vng vo s
hoch tm kim thu ht nhn ri ro, nng an ton v n nh cho bn
v gi chn

ng, c tinh thn thn ngay c khi ra cc quyt

doanh nhn

C s thng cho vic C nhn

nh ri ro nhn danh t chc

Nhm

t c mc tiu
(Ngun: [46])
cung cp cc khuyn khch. Cp i ngu ny nh hng n cc quan nim v mc
a dng c mong i trong th lao, kh nng khc nhau trong kt qu, c cu
th lao nn quan h cht ch nh th no vi cp bc, cng nh cc vn khc
c ch ra trong bng 1.5
Cp i ngu cui cng c xem xt bi Bento v Ferreira (1990) l kim
sot c hay khng kim sot c. Liu s thay i trong mi trng ch yu
c gy ra bi cc yu t c th kim sot c bi cc c nhn v cc t chc
hay bi cc yu t ch yu vt xa s kim sot ca h? Cp i ngu ny l quan
trng trong cch cc c nhn v t chc xem xt nguyn nhn, hiu cc s kin v
phn chia trch nhim, quy li v thng. Bng 1.6 tm tt nh hng ca cc v tr

37

khc nhau trn cp i ngu v kh nng kim sot n hai kha cnh trong h thng
thng.
Bng 1.5: Tc ng ca cp i ngu ging nhau v khc nhau ln vic
thit k v thc hin k hoch th lao
Quan nim ging nhau
Ra quyt nh k hoch

Quan nim khc nhau

S tham gia rng ri Cc quyt nh c

ca nhiu ngi

tp trung vo mt
nhm xut sc

Mi lin kt gia th lao v c Lin h lng lo

Lin h cht ch

cu t chc theo cp bc
Khong cch th lao d kin

Khc bit nh

Khc bit ln

(Ngun: [46])
Bng 1.6: Tc ng ca cp i ngu c th kim sot hay khng th
kim sot ln vic thit k v thc hin k hoch th lao
Quan nim l c th kim sot

Quan nim l khng th

kim sot

Tc ng k vng Ln (Con ngi c th kim sot Hn ch (Mong mun t

ca vic to ng kt qu v nu c to ng lc, kt qu khng phi l iu
lc ln kt qu

c th thc hin n trong mt kin cho thnh cng)

cch thc ng n)

Cc nguyn nhn C th kim sot, bn trong (c Hn ch hay khng th

ca

thnh

cng nhn, nhm hay t chc)

kim sot, bn ngoi (mi

trng)

hay tht bi
(Ngun: [46])

38

Nh vy, tng hp cc nghin cu v tc ng ca vn ha t chc ln h

thng th lao khuyn khch, ta thy cc nghin cu mi ch kim tra tc ng ca
phn gi tr trong vn ha t chc n h thng th lao thay v cc bin biu hin
thc tin. Theo Wilderom v cc cng s (2012), vic s dng phn gi tr thay v
phn biu hin thc tin nh gi vn ha t chc c mt s hn ch. Cc tc gi
ny ch ra rng Schein (2004) cnh bo l cc gi tr c chp nhn chung c
th khng phn nh chnh xc vn ha bi s tc ng ca danh ting, uy tn v x
hi. Ngoi ra, Schein (2004) cho rng, chnh cc nim tin c bn l kh nhn thc
c nhng c th hin trong cc phn ng c hc hi trc cc vn v s
tn ti trong th gii bn ngoi v cc vn hp nht bn trong. V vy, cc biu
hin thc tin l nhng ch bo tt hn v vn ha. Cc thc tin t chc l phn
ring, c th nhn bit v cp n cch thc trong cc hnh ng lp li ca con
ngi cp phn tch b phn. Hofstede (1990) ch ra rng cc t chc khc
nhau thc tin nhiu hn gi tr, chng hn thc tin ng gi trong cc cuc
hp phn bit cc t chc r rng hn so vi gi tr tm quan trng ca cng
vic. V th, lun n s ch kim tra s tc ng ca kha cnh biu hin thc tin
trong vn ha t chc n h thng th lao khuyn khch. Lun n s s dng khung
l thuyt ca Hofstede (1990) v n gip m t vn ha t chc mt cch kh d
dng v n l cng c c sn trong cc nghin cu c cng b.

1.3 M hnh nghin cu

Nh ch ra, m hnh nghin cu trong lun n ny c xy dng da trn
su bin biu hin thc tin ca vn ha t chc do Hofstede v cc cng s (1990)
xut. Bin u tin trong su bin ny l bin vn ha hng quy trnh hay
hng kt qu. Bin ny i lp mi quan tm v kt qu, mc tiu vi s nhn
mnh n vic tun th cc hng dn, quy nh. Cc t chc m vic tun th cc
hng dn, quy trnh c coi trng hn, cc hnh vi ng c xc nh v cc
kt qu d kin c th t c bi nhng qu trnh ph hp. V th, tin lng c
th c s dng ph bin hn. Ngc li, trong cc t chc vi vn ha hng kt

39

qu, vic tun th cc quy nh khng c kim sot cht ch, thnh tu v kt qu
l quan trng hn v th cc nh qun tr cn to ng lc cho ngi lao ng t
c mc tiu, do tin thng c l c s dng nhiu hn, v th,
H1: Trong cc n v thin v vn ha hng kt qu, tin thng c s
dng nhiu hn so vi cc n v thin v vn ha hng quy trnh.

Vn ha phng ban
Hng quy trnh hay hng kt qu

H thng thng

Hng con ngi hay hng cng vic

Mc s dng tin thng

Hng nh l hay hng chuyn nghip

Nguyn tc phn b tin thng: Cng bng hay co bng

Hng h thng m hay hng h thng ng

Cch thc tr thng: B mt hay cng khai

Hng kim sot lng hay hng kim sot cht

Cn c xc nh tin thng: Kt qu ca nhm hay c nhn

Hng quy tc hay hng thc dng

Cc bin kim sot

c im ca ngi tr li: Chc v, tui, gii tnh, s nm lm vic cho cng ty hin ti, trnh gio dc, phng ban lm vic
c im ca hng: Ngnh ngh kinh doanh chnh, hnh thc php l, quy m, s nm hot ng, c im vn

Hnh 1.4: M hnh nghin cu

(Ngun: do tc gi tng hp v xut)
Bin vn ha hng con ngi hay hng cng vic i lp mi quan tm v
con ngi v cc mi quan h ca h vi cng vic v thnh tu. Hofstede (1990)
so snh bin ny vi li qun tr c gii thiu bi Blake v Mouton (1964),
bn v hai kiu qun tr khc nhau: kiu qun tr cng vic v kiu qun l ngi
lao ng. Trong kiu u tin, s tun th c nh gi cao v vic hon thnh
cng vic l quan trng. Tuy nhin, trong kiu qun l ngi lao ng, con ngi
c xem l c gng ht sc lm vic, cc mi quan h v phc li c quan

40

tm. Bin hng con ngi hay hng cng vic l kh tng ng vi cp i
ngu trng vt cht hay trng con ngi ca Bento v Ferreira (1990). Theo ,
trong cc t chc vi vn ha trng vt cht hn, cng vic, kt qu, s tng trng
c nhn mnh v c u tin hn so vi i t v cc mi quan h. Ngc li,
trong cc t chc vi vn ha trng con ngi hn, con ngi v cc mi quan h
ca h c nhn mnh v coi trng hn. Cc tc ng tiu cc t cng vic c
quan tm v hn ch. V th, khi tin lng ch p ng c cc nhu cu c bn
ca ngi lao ng, cc cng ty thng thit k cc khon khc hng thng hay vo
cc dp quan trng, nh cc ngy l lm hi lng ngi lao ng ca h v gip
cuc sng ca h c ci thin. V th, c th t gi thuyt nh sau:
H2a: Trong cc t chc thin v vn ha hng con ngi, tn sut thng
cao hn trong cc t chc thin v vn ha hng cng vic
Hn na, cng cn ch rng, mi quan h gia nhng ngi lao ng c
coi trng trong cc t chc thin v vn ha hng con ngi. V th, s hi ha tr
nn quan trng v l mt u tin. Tng quan cc kt qu nghin cu cho thy
nguyn tc phn b co bng v tin thng da trn kt qu ca nhm rt ph hp
duy tr s hi ha [46], [87]. V th,
H2b: Trong cc t chc thin v vn ha hng con ngi, nguyn tc co
bng trong phn b tin thng c s dng nhiu hn trong cc t chc thin v
vn ha hng cng vic.
H2c: Trong cc t chc thin v vn ha hng con ngi, tin thng da
trn kt qu nhm c s dng nhiu hn trong cc t chc thin v vn ha
hng cng vic.
Mt khc, trong cc t chc thin v vn ha hng cng vic, kt qu cng
vic c nhn mnh, hiu qu l quan trng. V th cc cng ty thng thc y
ngi lao ng ca h t c nhng mc tiu ra. Cc kt qu nghin cu trc
gi rng tin thng da trn kt qu c nhn c nh hng mnh m n n lc
ca ngi lao ng t c cc mc tiu ca t chc [87], v th:

41

H2d: Trong cc t chc thin v vn ha hng cng vic, tin thng da

trn kt qu c nhn c s dng nhiu hn trong cc n v thin v vn ha
hng con ngi
Ngoi ra, bng chng t cc nghin cu khc cho thy trong nhng t chc
m con ngi v cc mi quan h ca h c coi trng, s hi ha trong quan h
c nhn mnh, cc nh qun tr s c gng trnh nhng tn hi do s b t, so b
gy ra [79], [87]. Ti Vit Nam, cc tc gi Trnh nh Huy v Nguyn Ngc Thng
(2012) thy rng cc v tr lm vic thp, ngi lao ng hay so snh mc lng
ca mnh vi ngi khc trong n v, v vy s khc bit v th lao d dn n
nhng mu thun m [30]. Ngoi ra, khi ngi lao ng c tm l thch s bnh
qun trong thu nhp [2], trong khi doanh nghip li p dng vic tr lng theo
cng trng, ng gp ca tng ngi vi doanh nghip th iu ny cng tim n
nhng vn c th ny sinh. V th, trnh s so snh, c th vi tin thng,
nhiu doanh nghip p dng phng thc chi tr tin thng b mt, mi ngi
ch bit tin thng ca mnh, khng bit ca ngi khc. V th,
H2e: Trong nhng t chc c vn ha hng con ngi, nguyn tc phn b
tin thng b mt c s dng nhiu hn.
Bin vn ha hng kim sot lng hay kim sot cht i lp mc thp
hay cao ca c cu kim sot ni b trong cc t chc [60]. Cn lu rng, mc d
bin ny cp n mc kim sot, n khc vi cp i ngu c th kim sot
hay khng th kim sot c gii thiu bi Bento v Ferreira (1990), bn v kh
nng ca t chc trong vic kim sot nhng thay i ca mi trng. Bin vn ha
hng kim sot lng hay kim sot cht gip phn bit cc t chc da trn c
im v s t ch ca c nhn hay vic kim sot ca t chc ni bt hn [84]. Khi
kim sot cht c p dng trong mt t chc, cc hnh vi, thi v kt qu ca
mi c nhn tr nn r rng hn v c xc nh d hn. V th, vic p dng
nguyn tc cng bng hay tin thng da trn kt qu c nhn c th t tn hi n
s hi ha gia nhng ngi lao ng hn, v th:

42

H3a: Trong cc t chc thin v vn ha hng kim sot cht, nguyn tc

cng bng trong phn b tin thng c s dng nhiu hn trong cc t chc
thin v vn ha hng kim sot lng.
H3b: Trong cc t chc thin v vn ha hng kim sot cht, tin thng
da trn kt qu c nhn c s dng nhiu hn trong cc t chc thin v vn ha
hng kim sot lng.
Ba bin thc tin khc, gm vn ha t chc hng nh l hay hng
chuyn nghip, hng h thng m hay h thng ng v hng quy tc hay thc
dng, cha c t vo cc gi thuyt v tc gi cha thy c mi lin h no gia
ba bin ny vi cc kha cnh khc nhau ca h thng thng t vic nghin cu l
thuyt c trc.

TM TT CHNG
Vn ha t chc v th lao khuyn khch nhn c s quan tm ca rt
nhiu nh nghin cu v cc nh qun tr. Tuy nhin, nhiu nh nghin cu th
hin quan im khng ging nhau v hai phm tr ny. V th, chng mt h
thng li nhng quan im khc nhau ca cc nh nghin cu v vn ha t chc v
th lao khuyn khch. T a ra quan im ca lun n i vi hai thut ng
ny. Ngoi ra, chng mt gii thiu tng quan tnh hnh nghin cu do tc gi
thc hin khi qut v nh hng ca vn ha t chc ln h thng th lao
khuyn khch trong cc doanh nghip.
Trn c s , lun n a ra m hnh nghin cu v xut cc gi
thuyt v tc ng ca vn ha t chc ln h thng thng trong cc doanh nghip
Vit Nam. Cc chng 2 v 3 s ln lt kim nh nhng gi thuyt ny quy m
mu nh v quy m mu ln hn xem liu cc gi thuyt ny c c ng h
hay khng. Trn c s , chng 4 s dnh cho cc bn bc, trao i v kt qu
nghin cu v xut cc kin ngh.

43

CHNG 2: NGHIN CU TNH HUNG V NH HNG CA

VN HA T CHC LN H THNG THNG
TRONG CC PHNG BAN HAI DOANH NGHIP
Vic hiu VHTC khng phi l mt cng vic d dng [69]. Bento v
Ferreira (1990) thy rng hiu vn ha nh hng nh th no n cc chnh
sch th lao i hi mt giai on ngm mnh trong vn ha v vic s dng
mnh cc thng tin t nhng thnh vin cng ty. Hn na, t quan im ca
Hofstede (1998) rng cc bin vn ha t chc hng quy trnh hay hng kt qu,
hng nh l hay hng chuyn nghip, hng kim sot lng hay hng kim sot
cht v hng thc dng hay chun tc chu nh hng bi kiu cng vic m t
chc lm v bi kiu th trng trong n hot ng. Trong thc t, bn bin ny
phn nh mt phn vn ha ngnh, v mt ngnh c th gm cc ngh nht nh v
duy tr cc thc tin t chc c th [61]. V th, lun n chn nghin cu su hai
doanh nghip cng sn xut bao b carton min Bc xem liu cc doanh nghip
trong cng mt ngnh c khc nhau v vn ha t chc hay khng v h thng
thng ca chng c khc nhau ng k hay khng. Lun n chn hai tnh hung
l hai doanh nghip cng ngnh c gng loi tr nh hng ca cc yu t bn
ngoi khc nhau ln h thng thng. Ngoi ra, da trn kt qu nghin cu trc,
cc doanh nghip thuc cc thnh phn kinh t khc nhau c vn ha t chc khng
ging nhau [16]. Lun n chn nghin cu ti 2 doanh nghip trong mt cng
ty thuc khu vc kinh t t nhn v mt doanh nghip thuc khu vc kinh t nh
nc c c phn ha. Do , hai tnh hung ny c d on l s khc bit
ng k v VHTC, sau tc gi s xem xt liu thc tin TLKK trong hai doanh
nghip ny c khc nhau theo nhng d on c a ra da trn nghin cu l
thuyt hay khng.
Bi lun n da trn quan im v vn ha t chc ca Hofstede v cc cng
s (1990) cng Wilderom v cc cng s (2012) rng vn ha ca cc t chc trong
cng mt quc gia khc nhau ch yu gc biu hin thc tin, nn trong qu

44

trnh iu tra v vn ha t chc hai doanh nghip, lun n s ch iu tra 6 kha

cnh biu hin thc tin ca vn ha t chc (hng quy trnh hay hng kt qu,
hng nhn vin hay hng cng vic, hng nh l hay chuyn nghip, hng h
thng m hay h thng ng, hng kim sot lng hay kim sot cht v hng
quy tc hay thc dng). Nhiu nghin cu khc cng ch iu tra kha cnh biu
hin thc tin khi nghin cu vn ha t chc [1], [84]. Lun n iu tra vn ha
cp phng ban bi vn ha trong mt t chc hay mt doanh nghip thng khng
ng nht [18], [53], [60], [66], [86].
Ti cng ty An Duy, tc gi phng vn trng phng k ton, ph phng
kinh doanh v tr l phng kinh doanh. Cn doanh nghip Ban Mai, tc gi
phng vn ph phng kinh doanh th trng v trng phng k ton. Cc cuc
phng vn c thu xp trc v thi gian, a im v l cc cuc tip xc trc
tip. Mi cuc phng vn ko di khong t 1,5 n 3 gi ng h. Thng tin ca
cuc phng vn c ghi li v c nh vo my tnh trong vng 24 gi. Cc
cuc phng vn c tin hnh vi mt bn hng dn phng vn gm nhng cu
hi m c pht trin da trn thc o vn ha t chc ca Hofstede v cc cng
s (1990) cng cc thc o v nhng kha cnh ca h thng thng c mn
t nghin cu ca Segalla v cc cng s (2006), Mahoney v Thorn (2006) cng
Goktan v Saatcioglu (2011). Hng dn phng vn v chi tit thng tin v ngi
tham gia phng vn c phn ph lc ca lun n.

2.1. Tnh hung A: Cng ty c phn An Duy

2.1.1 Thng tin chung v cng ty
Cng ty c phn An Duy trc y l chi nhnh ca Cng ty TNHH Thng
mi v Sn xut An Duy c thnh lp t nm 1996, thuc s hu t nhn. Nm
2007, cng ty mi tch ring l mt cng ty c phn vi vn iu l l 70 t ng.
Tuy tch ring v mt php l nhng hai cng ty ny vn chung tr s, chung nh
my, chung ngi s hu chnh. Cng ty An Duy l mt doanh nghip lm n c
li, vi tc tng trng doanh thu bnh qun hng nm t gn 30%. Hin cng

45

ty An Duy c uy tn v sn xut v cung ng cc sn phm ni tht, in lnh,

bao b v t nm 2010 pht trin thm ngnh ngh ca g, ca nha.
Lnh vc ni tht
Cng ty An Duy l mt doanh nghip uy tn trn th trng v lnh vc ni
tht. Sn phm ni tht An Duy c phn phi trn cc tnh thnh trong c nc
thng qua cc d n, cc chi nhnh, i l v cc nh bn l. Sn phm ni tht ca
cng ty c mt rt nhiu cc c quan nh nc, cc b, ban ngnh, cc t chc
vn phng trong nc v quc t, cc cng ty lin doanh v cc d n ln. c
bit, cng ty lin tc tham gia vo nhiu d n u thu quc t trong lnh vc cung
cp thit b ni tht nh: Cc d n ca Ngn hng pht trin Chu (ADB), Ngn
hng th gii (WB), d n ODA hay cc d n ti tr ca EU, Php, B trong cc
lnh vc gio dc, y t, dy ngh, ti chnh.... dnh c s tn nhim ca cc
n v s dng cng nh cc ch u t.
Lnh vc in lnh
Sn phm in lnh An Duy c phn phi ti 63 tnh thnh qua cc i l
bn bun, bn l, qua cc d n u thu quc gia, quc t t ngun vn WB, ADB,
ngun vn xy dng c bn v cc d n xy dng cng s, bnh vin
Lnh vc ca nhm ca nha
Thng 02 nm 2010 cng ty u t xy dng nh my sn xut ca nhm ca nha vi din tch xy dng hn 40.000m2 cng cc thit b my mc ca
CHLB c. Lnh vc ca nhm - ca nha ca An Duy c qun l theo tiu
chun ISO 9001 2008
Lnh vc bao b
Cng ty s hu nh my bao b c xy dng trn tng din tch 4 ha, tng
vn u t 160 t ng cng: 02 h thng dy truyn sng hin i, kh sng rng
2,2m, tc 200m/pht, c th sn xut sng t 3, 5 v 7 lp, cng sut sn xut
95.040.000 m2/nm. H thng 6 dn my in hin i c th in t 1 n 7 mu. Cng

46

nhiu h thng thit b khc. Sn phm bao b ca cng ty c cc bn hng nh

gi cao, cng ty cung cp sn phm cho nhiu lnh vc c bit l lnh vc in
t, in lnh - mt lnh vc c yu cu kht khe v c cht lng hp v cht lng
in n. Cc khch hng chnh ca cng ty gm nhng doanh nghip thuc mi thnh
phn kinh t khc nhau trong nhiu tnh thnh, ch yu Min Bc
* Cc bc pht trin quan trng ca Cng ty
+ 01/05/1996: Thnh lp trung tm cung cp sn phm ni tht vn phng,
gia nh, trng hc. Tr s nm trn ng Nguyn Lng Bng H Ni.
+ 01/05/1998: Thnh lp Cng ty Thng mi & Sn xut An Duy, chuyn
sn xut kinh doanh v lnh vc ni tht vn phng, gia nh v trng hc.
+ 28/09/2001: Khnh thnh Nh my Sn xut bao b An Duy - ti Hng Yn.
+ 06/2001: Khai trng thm 1 Showroom ni tht trn ph Cha Bc - ng
a H Ni
+ 01/4/2003: Cng ty nhn chng ch ISO 90012000.
+ 01/4/2003: M thm ngnh ngh kinh doanh: iu ho nhit , my git,
t lnh.
+ 01/6/2005: Khai trng tr s mi ti ph Bi Th Xun Hai B Trng H Ni.
+ 02/5/2007: Khi cng xy dng Nh my sn xut bao b carton th 2 ti
KCN Ph Ni A, tnh Hng Yn
+ 01/02/2010: u t, xy dng nh my sn xut ca nha, ca nhm
mang thng hiu An Duy Window.
* Mt s thnh tch, bng khen
- Bng khen ca UBND thnh ph H Ni tng Cng ty Thng mi & sn
xut An Duy hon thnh tt nhim v cng tc nm 2009
- Bng khen ca Th Tng Chnh Ph tng Cng ty TNHH Thng mi v
Sn xut An Duy v cc thnh tch t c ca cng ty trong nhng nm qua.

47

- Bng khen ca UBND Thnh Ph H Ni v c nhiu thnh tch trong sn

xut kinh doanh nm 2007.
- Gim c cng ty c bu chn l n doanh nhn xut sc c nhn cp
"Bng hng vng 2007 " v bng khen ca Phng Thng mi v Cng nghip Vit
Nam, bng khen ca Trung ng Hi Lin hip Ph N Vit Nam cho cc n doanh
nhn c thnh tch xut sc trong hot ng sn xut kinh doanh nm 2007.
- Gii thng Nhn hiu cnh tranh - Ni ting Quc gia nm 2006 do Hi
S Hu tr tu, Cc S hu tr tu Vit Nam t chc
- Gii thng Thng hiu mnh do Thi bo kinh t Vit Nam t chc.
- Gii thng Sao Vng t Vit 2005 v p ng cc tiu ch v nng lc
cnh tranh quc t
- Thng 4/2003, T chc hng u ca c TUV trong lnh vc Qun tr
doanh nghip cp chng ch ISO 9001 2000, nay l ISO 9001 - 2008.

2.1.2 Vn ha t chc
Nghin cu tnh hung ti cng ty ng h nhn nh ca Hofstede (1990) v
Huijser (2006) cho rng vn ha t chc c th c xem xt c hai cp : cp
ton doanh nghip v cp phng ban trong doanh nghip ty vo mc ng nht
vn ha. Cc phng ban, b phn khc nhau c th c vn ha t chc khc nhau.
Nghin cu ti cng ty ny cho thy trong khi hu ht cc phng ban, b
phn c vn ha hng quy trnh th phng kinh doanh li thin hn v nh hng
theo kt qu. Ti cng ty, do vic p dng h thng qun l cht lng theo tiu
chun ISO 9001 2000 nn tt c cc b phn u c quy trnh lm vic r rng.
Hu ht cc v tr trong cng ty c bn m t cng vic, trong cp n quyn
hn v trch nhim tng v tr cng vic. Ngoi ra nhiu v tr cn c hng dn
thc hin cng vic. Theo , hu ht cc b phn thc hin cng vic theo quy
trnh, quy nh v hng dn c sn. Duy ch c phng kinh doanh trong cng ty,
mc d cng c quy trnh, hng dn nhng cch thc m gim c nh gi cng

48

vic ti phng l thin v nh gi kt qu, nh liu ai c mang li doanh thu cho

cng ty hay khng. Do , c nhn vin kinh doanh rt thch chi in t, bnh qun
chi 5 6 ting lm vic mt ngy (d nhin khng c chi trc mt gim c),
nhng nhng mc tiu cng ty t ra cho nhn vin ny v doanh thu, quan h
khch hng vn t c th anh ta vn c hng lng thng bnh thng theo
quy nh. Cc thnh vin khc trong phng coi chuyn l bnh thng. Vi
nhng tnh hung mi, nhng pht sinh trong cng vic, phng kinh doanh c th
c linh hot x l, min l vn mang li doanh thu v duy tr quan h khch hng
tt trong khi cc b phn khc u phi hi kin gim c trc ri mi x l.
Hu ht cc b phn trong cng ty hng ngy u lm nhng vic ging ngy hm
trc, giao tip cng vi nhng ngi vn thng trao i x l cng vic theo
quy trnh, quy nh ca cng ty th phng kinh doanh lun chu p lc ln hn trong
tm kim khch hng mi, v th h thng phi n lc nhiu hn so vi nhng
nhn vin khc. B li, thu nhp thng cao hn nhng b phn khc, c bit khi
h tm c nhng khch hng mi, mua hng vi s lng ln cho cng ty. Ti b
phn ny, t l thng trn tng thu nhp thng cao hn cc phng ban khc trong
cng ty, v h c thng theo doanh thu hng thng cn cc b phn khc hng
thng ch c lng.
Cng ty cng thin hn v vn ha hng kim sot cht. Gim c cng ty
qun l cc khon chi ph rt cht ch. Ch khi c duyt chi ca gim c, phng k
ton mi tin hnh lp phiu chi v xut tin. Hng thng, sau khi nhn cc bo co
ti chnh, gim c trc tip xem li tng phiu chi v cc khon chi ph, so snh
vi kt qu ca k c nhng nhn xt, iu chnh. Hu ht nhn vin u thy
gim c rt cht ch v chi ph. Thi gian ca cc cuc hp cng thng c coi
trng v gi gic, tuy nhin nu c l do chnh ng hn lin quan n cng vic, ai
vn c th n mun. Cng ty c my chm cng m i hi nhn vin phi
dng tay my nhn din vn tay. Cch thc chm cng ny cht ch hn rt
nhiu so vi vic s dng bo v hay trng phng chm cng cho nhn vin trong
phng hoc chm cng bng th. Vic ni v t chc v cng vic ti cc cuc hp,

49

cc din n chnh thc hay vi cc i tc l nghim tc. Tuy nhin, khi cc nhn
vin ni chuyn vi nhau, h c th s dng ngn ng phi chnh thc, bng a v
cng ty v cng vic. Mc d vy, vi ring phng kinh doanh, do vic hn gp
khch hng l kh v thi gian do khch hng n nh nn vic qun l v thi gian
c linh hot hn, ch cn h bo l do chnh ng. Cc khon chi ph lin quan
n quan h khch hng, hoa hng cng linh hot ty theo khch hng ln hay nh,
mc cnh tranh cao hay thp, c im, yu cu c nhn ca tng khch hng
nn vic qun l chi ph ca phng ny cng linh hot hn cc b phn khc. Do ,
mc cho vn ha cng ty l hng kim sot cht, vn ha ca phng kinh doanh
thin v vn ha kim sot lng.
Mc d vn ha ca cng ty v phn ln cc phng ban l vn ha hng
thc dng, vn ha ca phng kinh doanh thm ch c thin hng ny cao hn. Tt
c cc phng ban u coi vic p ng yu cu ca khch hng l quan trng. Nh
my phi sn xut theo cc lnh sn xut ghi rt r nhng yu cu ca khch
hng v s lng, cht lng, quy cch v tin giao hng. Cc yu cu ny phn
ln c khch hng fax n phng kinh doanh ca cng ty. Phng kinh doanh
chuyn nhng yu cu ny xung nh my v nh my ra lnh sn xut theo nhng
yu cu ny. Phng vt t phi tm mua c nhng nguyn vt liu theo yu cu
ca khch hng. Phng k ton lun phi chun b bng i chiu cng n ng thi
hn theo yu cu ca cng ty khch hng. Gim c cng ty cng dnh thi gian
cho vic tip xc, lin lc vi nhng khch hng quan trng bit phn hi ca
khch hng v sn phm v dch v ca cng ty. Tt c iu ny cho thy vn ha
hng theo khch hng ca cng ty. Ngoi ra, cng ty cn rt coi trng kt qu
cng vic. Nu cch lm cha ph hp nhng kt qu tt, ai vn c th c
tha nhn, c tuyn dng. Ngc li, tuy lm theo ng quy trnh, quy nh ca
cng ty nhng kt qu khng c li cho doanh nghip, gim c vn c th ph
bnh ti sao khng xut xem xt li quy trnh hoc b quy thiu trch nhim
trong cng vic.

50

nhng kha cnh khc ca vn ha t chc, cng ty th hin vn ha

hng h thng m tri hn, vn ha hng cng vic mnh hn v vn ha hng
chuyn nghip r hn. Vic ha nhp vo mi trng lm vic ca cng ty khng
kh khn. Gim c v phn ln cc thnh vin trong cng ty kh ci m. Cc ba
n tra ti cng ty, sau khi cc tho lun v cng vic hon tt l n phn chuyn
tr thoi mi v gia nh, x hi. Ch sau khong 3 thng lm vic ti doanh nghip
l hu nh mi ngi s c cm gic thn thuc.
Cc quyt nh quan trng trong cng ty thng c a ra bi gim c.
kin ca cc trng phng cng thng c tham kho nhng ch yu gim c
vn thng gi quan im. Cc vn v i t t c quan tm so vi cng vic.
Vic suy ngh cho ba hay nhiu nm sp ti l kh m nht. Mi ngi quan
tm nhiu hn n gii quyt cng vic hin ti. Nng lc lm vic l mt tiu
chun rt c coi trng khi tuyn dng, v thng l tiu chun u tin. Cng ty
ch yu quan tm n cng vic mi ngi lm, i t t c hn.

2.1.3. H thng thng

V cng tc thng ti cng ty, tr phng kinh doanh, cc b phn khc hu
nh ch c thng vo cui nm khi kt qu kinh doanh ca cng ty kh quan,
mi nhn vin hon thnh cng vic thng c thng 1 thng lng. Nhng
nhn vin xut sc hn s c thng 1,5 thng lng. Nhng ngy l ch c
ngh m khng c thng. Thng theo phng c th c vo cui nm nhng s
lng chia cho mi ngi l t hn nhiu so vi thng c nhn. Chnh sch thng
cng khai trong ton cng ty. Ring phng kinh doanh, hng thng ngoi lng c
bn u c tnh thng doanh thu. Ty vo doanh thu m tng nhn vin mang
v cho doanh nghip nhiu hay t m mc thng cng c xc nh tng ng
theo cng thc (c tnh ti nhng yu t khc nh vic thu hi cng n, mi quan
h vi khch hng).

51

2.2 Tnh hung B: Doanh nghip Ban Mai

2.2.1 Thng tin chung v Doanh nghip
Doanh nghip Ban Mai bt u i vo hot ng sn xut kinh doanh nm
1994 vi t cch l mt n v thnh vin ca cng ty c phn Sao Mai, c thnh
lp nm 1976, trc thuc B Thng mi. Doanh nghip t ti tnh Hi Dng,
cn cng ty m c tr s ti H Ni. Nh nc vn l c ng ln nht ca cng ty.
Doanh nghip chuyn sn xut cc loi bao b carton giy cung cp cho th
trng. Bt u i vo sn xut nm 1994, sau gn 20 nm hot ng, n nay vi
hn 200 lao ng, doanh nghip cung cp u n v thng xuyn sn phm
bao b giy ra th trng, vi 90% l khch hng truyn thng, l cc doanh nghip
thuc nhng thnh phn kinh t khc nhau min Bc. Cng sut sn xut thng
cao gip mang li li nhun kh u cho doanh nghip. Nhiu thi im doanh
nghip khng dm nhn thm n t hng v khng p ng c, ph phng
kinh doanh th trng chia s.

2.2.2 Vn ha t chc
Ti doanh nghip ny, vn ha hng quy trnh ni tri hn vn ha hng
kt qu. Khi gp tnh hung khng quen thuc, mi ngi u phi hi kin gim
c. Do ch khong 10% l khch hng mi nn khng c nhiu th l pht sinh.
Cc nhn vin c qun trit cao v thc hin ng quy trnh, quy nh ti doanh
nghip. p lc trc nhng nhim v v thch thc mi cng kh nh v ti phng
kinh doanh th trng, 90% khch hng l khch truyn thng, lu di ca doanh
nghip v cng sut my cng thng t ti a nn ti doanh nghip, vic duy tr
quan trng hn nhng nhim v tm kim khch hng mi. V vy, p lc hon
thnh cng vic ti phng kinh doanh th trng ca doanh nghip ny thp hn
trong phng kinh doanh cng ty An Duy. Mi ngi cng thy phi c gng
hon thnh nhng mc p lc thp hn.

52

Doanh nghip cng th hin vn ha hng nhn vin rt r. Cc nhn vin

rt quan tm n hon cnh gia nh ca nhau v chia s vi nhau khi cn thit.
Gia nh ai gp hon cnh kh khn s c gip , cho vay vn, ph phng kinh
doanh th trng chia s. p lc cng vic khng qu ln nn mi ngi c th
quan tm n nhau. Cc k ngh h ca cng ty thng i chung c khi gin tip
v cng nhn trc tip, khng c s phn bit v a phn mi ngi c cm gic
gia nh khi doanh nghip. Nhiu nhn vin khng mun ra i v yu qu mi
quan h tt doanh nghip, mc d cng vic y kh vt v, thu nhp khng
cao, ph phng kinh doanh th trng cho bit.
V tnh nh l hay chuyn nghip, doanh nghip th hin vn ha hng nh
l mnh m hn. Mi ngi quan tm nhiu n i t ca nhau. Tuy nng lc lm
vic l tiu chun quan trng xt tuyn dng, tiu ch quan trng hn nhiu khi
li l cc mi quan h. Ti doanh nghip, c t ngi vo lm vic m khng c
nhng mi quan h quen bit trc vi ngi lao ng trong doanh nghip. Cc k
hoch cho ba nm hay di hn thng ch c cp doanh nghip v cng ty. Cc b
phn khng c v t quan tm n vn ny.
Doanh nghip bc l vn ha hng h thng m r nt. Phn ln mi ngi
c tuyn dng l ha nhp c v gn b lu di vi doanh nghip. Mi ngi
ci m, chia s v cng vic v i t. Thng ch sau ba hay bn thng l mi
ngi cm thy thn thuc. y l chia s chung ca c trng phng k ton v
ph phng kinh doanh th trng.
V vn ha hng quy tc hay hng thc dng, doanh nghip th hin
khng r xu hng chnh. Trong khi ai doanh nghip cng nhn thc c rng
khch hng l ngi tr lng cho mnh v cn c u tin nhng vn i hi
cc quy trnh t ra cn phi c tun th, bt k phng kinh doanh hay ai cho
rng hng ang vi, linh hot cht i th cu tr li vn l khng.
V vn ha hng kim sot lng hay kim sot cht, doanh nghip thin
hn v hng kim sot cht. Mi khon chi ln hay b u phi c i din ban

53

gim c k duyt chi sau khi phiu ngh gii trnh chi tit. Thi gian hp
hnh c du di qung t 1 n 5 pht. Sau nm pht, ai n mun s b pht tin.
Cc thnh vin thng ni nghim tc v doanh nghip v cng vic h lm.

2.2.3. H thng thng

V h thng thng p dng ti doanh nghip, da trn nng lc lm vic,
ban gim c quyt nh mt mc lng c bn cho tng ngi. Cch xc nh nh
sau: t h s lng theo quy nh ca nh nc xc nh mt mc lng theo
quy nh, cng thm tin n ca, ph cp kt hp vi nh gi v mc hon thnh
nhng cng vic c giao, ban gim c s quyt nh mc lng c bn ca tng
nhn vin. Ngoi mc lng c bn, n nh ny, hng thng, da trn doanh thu
ca k, so snh vi doanh thu nh mc, nu ln hn, ton b khi gin tip s c
hng thm mt khon tng ng vi mt t l % nht nh trch theo lng c
bn, khng k l ban gim c, phng kinh doanh th trng, phng k ton,
phng k hoch hay phng t chc nhn s. Vi khi sn xut, lng cng nhn
c xc nh da theo sn phm hon thnh, sn phm hon thnh cng nhiu,
lng cng cao.
Thng nm c doanh nghip p dng nu doanh nghip lm n c li.
Li nhun c chia lm hai phn, mt phn np v cng ty, phn cn li chia cho
ngi lao ng theo mc lng c bn ca tng ngi v s ngy cng lao ng
bnh qun. iu ny ngha l tuy c chia cho tt c mi ngi, ai c mc lng
c bn cao hn v i lm u hn c thng nhiu hn.
Cc ngy l Tt trong nm nh 30/4, 1/5, 2/9, Tt dng lch mi ngi lao
ng u c thng nh nhau, khon 500.000 hay mt triu ng. Ring Tt
Nguyn n mi ngi s c thng mt thng lng. Ngoi ra, doanh nghip
cn c thng cho cc c nhn v tp th xut sc v thng sng kin nhng
mc nh. Cng tc lng thng trong doanh nghip l b mt, khng ai bit ca
ai v mi ngi khng hi nhau v lng.

54

Nh vy, so snh v vn ha t chc gia hai doanh nghip hai tnh hung
ta thy phng kinh doanh An Duy nghing hn v vn ha hng kt qu trong
khi phng kinh doanh doanh nghip Ban Mai nghing hn v vn ha hng quy
trnh. Trong khi cng ty An Duy thin v vn ha hng cng vic th doanh nghip
Ban Mai th hin mnh hn vn ha hng nhn vin. Mc d cng ty An Duy
khng th hin r vn ha hng nh l hay chuyn nghip (cc b phn khc nhau
c th khc nhau bin ny), doanh nghip Ban Mai th hin kh r vn ha hng
nh l ca mnh. Tuy c hai doanh nghip hai tnh hung u th hin vn ha
hng h thng m, doanh nghip Ban Mai vn th hin tnh m r nt hn. C hai
doanh nghip u nghing hn v vn ha hng kim sot cht. Ngoi ra, cng ty An
Duy th hin vn ha hng thc dng r nt hn doanh nghip Ban Mai.

V h thng thng trong hai doanh nghip, trong khi tin thng c cng
khai trong cng ty An Duy th n li c gi b mt trong doanh nghip Ban Mai.
An Duy, cng ty ch p dng tin thng hng thng vi phng kinh doanh cn
Ban Mai, doanh nghip p dng thng doanh thu cho c h thng phng ban gin
tip. V th, c s khc bit ln hn v lng thng gia cc b phn trong cng
ty An Duy nhng li t khc bit hn trong doanh nghip Ban Mai. Ngoi tr phng
kinh doanh c thng doanh thu hng thng cng ty An Duy, cc phng ban khc
trong cng ty ny c thng mt ln vo cui nm, thng l c thm mt
thng lng. Ti doanh nghip Ban Mai, s ln thng nhiu hn do c thng
trong cc k ngh l, Tt, thng l 4 ln mt nm. Thng nm khi doanh nghip
lm n c li cng c p dng. Ti cng ty An Duy, tin thng da trn kt qu
c nhn mnh hn. Cn trong doanh nghip Ban Mai, tin thng phn ln vn xc
nh cho tng ngi theo nng lc lm vic, nhng cng c xu hng chia u. C
th, tin thng cho cc ngy ngh l, nh 30/4, 1/5, 2/9 v 1/1 c chia u cho
tt c mi ngi. Tt c cc phng ban thuc khi gin tip trong doanh nghip
c hng mt h s thng doanh thu nh nhau hng thng.
V tin thng c trao da trn kt qu ca nhm hay c nhn th ti
doanh nghip Ban Mai, tin thng s ch c trao khi c doanh nghip vt

55

doanh thu nh mc hng thng hay nm doanh nghip lm n c li. Cn ti

cng ty An Duy, tin thng cho nhn vin phng kinh doanh c trao da trn
kt qu ca tng c nhn mi thng. Ch tin thng nm mi c trao khi cng ty
lm n c li. Tuy nhin, tin thng l mt thng lng nn ai c nh gi l
lm vic tt, lng cao th thng cng cao, cc v tr c nh gi l lm vic
xut sc c th c thng 1,5 thng lng thay v mt thng nh thng l, nn
n vn th hin tnh c nhn kh mnh. R rng, trong khi h thng thng doanh
nghip Ban Mai cn c vo kt qu ca c doanh nghip th ti cng ty An Duy, kt
qu ca tng c nhn li l cn c mnh hn.

2.3 Mt s gi thuyt c ng h
H1: Trong nhng t chc thin v vn ha hng kt qu, tin thng c xu
hng c s dng nhiu hn trong nhng t chc c vn ha hng quy trnh
Nh chng ta bit, hu ht cc b phn, phng ban trong mi doanh nghip u
c nhng quy trnh, hng dn cng vic c th. V cc nhn vin trong cng ty
c yu cu tun th cc quy trnh, quy nh ti ni lm vic ny. Xt mt cch
khi qut, vi tng b phn, c quy trnh v c kt qu lm vic u quan trng v
c coi trng, nh gi. Tuy nhin, khi xem xt k tng phng ban, mc quan
trng ca quy trnh hay kt qu c nhng khc bit ng k.
Nghin cu tnh hung ti phng k ton cho thy hng ngy h nhn cc
chng t xut nhp kho t nh my, c th nhn trc tip ( doanh nghip Ban
Mai) hay bng vic gi chng t qua nhng nh qun l, nhng ngi li xe i v
gia nh my cng ty hay fax ( cng ty An Duy). Phng k ton cng s tin
hnh lp phiu thu thu tin khi phng kinh doanh np li cho h tin hng thu t
khch hng. H cng lp phiu chi cho ai khi ngh chi c duyt bi gim
c. H tin hnh nhp d liu vo phn mm k ton, cho ra nhng bo co np
ln gim c theo ngy quy nh, chng hn mng 10 hng thng cng ty An
Duy. H yu cu phng vt t chuyn cho h y ha n mua hng trong
thng. Khi cc chng t ha n c chuyn y cho h, phn mm k ton

56

Bng 2.1: So snh vn ha t chc v h thng thng hai doanh nghip

Cng ty An Duy

Doanh nghip Ban Mai

Ghi ch v mc
khc bit

- Vn ha hng kt qu

- Vn ha hng quy trnh

- Kh r

- Vn ha hng cng vic

- Vn ha hng nhn vin

- Kh r

- Vn ha hng chuyn nghip

- Vn ha hng nh l

- Tng i t

- Vn ha hng h thng m

- Vn ha hng h thng m

- Kh tng ng

- Vn ha hng kim sot lng

- Vn ha hng kim sot cht

- Kh r

- Vn ha hng thc dng r hn

- Vn ha hng thc dng, t r nt hn

- Tng i t

Phng kinh

- Thng doanh thu hng thng vi tng c

- Thng doanh thu hng thng vi mt t

- Khc bit tng i

doanh H

nhn t mc tiu, t l thng/ tng thu

l nh nhau cho c khi gin tip nu c

v nguyn tc phn b

thng

nhp cao hn ng k so vi cc b phn

doanh nghip vt qua mt mc doanh thu

cng bng hay co bng

thng

khc trong cng ty

nht nh, t l thng/ tng thu nhp t

Phng kinh
doanh vn
ha

khc bit so vi nhng phng ban khc

thuc khi gin tip

- Khc bit v cn c
phn b c nhn/ doanh
nghip
- Khc bit v b mt/

- Cng khai
- B mt

cng khai

- Vn ha hng quy trnh

- Vn ha hng quy trnh mnh hn

- t khc bit

- Vn ha hng nhn vin

- Vn ha hng nhn vin r hn

- t khc bit

- Vn ha hng nh l

- Vn ha hng nh l

- Kh tng ng

- Vn ha hng h thng m

- Vn ha hng h thng m

- Tng ng

- Vn ha hng kim sot cht

- Vn ha hng kim sot cht

- Tng ng

- Vn ha hng thc dng r hn

- Vn ha hng thc dng

- Khc bit cht t

- Ch c thng mt ln vo trc Tt

- c thng doanh thu hng thng, nu

- Khc bit nhiu v tn

ton h

Nguyn n nu nm trc cng ty lm n

doanh thu c doanh nghip vt nh mc,

sut thng

thng

c li, thng thng nhn vin c thng

theo mt t l thng chung da trn tin

thng

bng 1 thng lng, trng phng c 1,5

lng. c thng nm v nhng ngy l

thng lng

Tt

Phng

ton Vn
ha

Phng

- Khc bit v t l
thng trn tng thu
nhp
- Khc v cch thc chi

- Cng khai

- B mt
(Ngun: do tc gi t tng hp)

tr b mt/cng khai

57

ton hot ng tt l h c th hon thnh cc bo co, s sch trnh gim c theo

quy nh. Cch lm vic ca h thng ny ging thng trc v s khng khc
thng sau. H trao i, lin lc vi vn nhng ng nghip c y ha
n, chng t hon thnh cng vic ca mnh. S khc bit ln nht c l l khi
lng nhiu hay t ha n chng t, mc t nhiu ca d liu cn nhp vo phn
mm my tnh. H thng khng phi x l nhng tnh hung khng quen thuc,
mi hon thnh nhim v ca mnh. Vic thc hin cng vic ngy hm nay
khng khc ngy hm qua v s ging vi ngy mai nhiu lc lm h nhm chn.
V vy, phng thng c mt s hot ng ngay ti phng lm vic gim s
nhm chn cng vic nh chia s, bnh lun v nhng tin tc mi, n qu vt
thng vo gia bui chiu, chia s i t ca cc thnh vin, thi trang R rng
phng k ton th hin vn ha hng quy trnh r nt. Do , cng ty cng
khng c ng lc, yu cu c chnh sch th lao nhm khuyn khch h chu
kh, sng to hn hon thnh nhng nhim v kh khn. Ti cng ty An Duy,
lng ca phng ny n nh theo nm. iu ny dng nh i lp vi vn ha v
thng phng kinh doanh.
Ti phng kinh doanh cng ty An Duy, cc thnh vin thng phi ng
u vi nhng nhim v mi, thng xuyn nht l nhim v kim tm cc khch
hng mi cho cng ty. Ngay c vi cc khch hng truyn thng, quen thuc, phng
kinh doanh cng phi i mt vi nhiu thay i bi s xut hin ca nhng i th
cnh tranh, sn sng cho gi thp hn hay cho nhng sn phm c cht lng cao
hn. p lc ln t cng vic lm nhn vin kinh doanh nhiu lc mt mi v xc
nh vic gn b, lm vic ti phng ch l tm thi, lu di th cht. Kt qu lm
vic ca phng kinh doanh tc ng n nhp lm vic gp gp hay th th ca c
cng ty. Nu phng kinh doanh lm vic tt, gn gi c khch hng truyn thng
v nhn c n hng ca nhng khch hng mi, nh my v cc phng ban khc
s c nhiu vic lm. Nu h khng tch cc, n t hng t, c nh my v cc
phng ban s t vic, nhn ri hn. Do , cng ty thng c ng lc to ra nhng
khuyn khch ng k cc thnh vin phng ny lm vic tch cc nht, tiu biu

58

l vic thng doanh thu. C thnh vin no mang v khch hng, doanh thu cho
cng ty, thnh vin s c thng mt s tin, nh 1% doanh thu hng thng
vi khch hng mi. Ti phng kinh doanh, vic thc hin ng quy trnh khng
quan trng bng kt qu cng vic. Anh Tun, mt nam sinh vin tt nghip i
hc Kinh t quc dn c tuyn vo lm vic ti phng kinh doanh, nhn vin ny
lm rt ng quy trnh cng ty a ra. Nhng sau mt nm vn khng mang v
doanh thu ng k cho cng ty, ngoi tr mt vi khch hng nh l, gim c cng
ty th hin r s tht vng, ku gi s tch cc hc hi ci thin kt qu. Tuy
nhin, kt qu lm vic vn khng c ci thin sau mt vi thng tip theo v
nhn vin ny b gim c cng ty yu cu xin ngh vic. R rng, ti phng kinh
doanh cng ty An Duy, kt qu lm vic quan trng hn vic lm theo quy trnh,
quy nh. Ngay c khi ai lm nhng vic khng c trong quy nh, quy trnh,
ngay c khi n khng ng vi o c, nhng nu em li kt qu tt, n vn c
cng ty tha nhn, trao thng. Anh Phan sp phi np h s d thu cung cp sn
phm cho mt khch hng, nhng bng nhiu cch khc nhau vn khng bit c
mc gi m cng ty cho thu hin ang mua t nhng nh cung cp hin ti khc.
Nu lm gi m thiu thng tin ny th kh nng thng thu khng cao. Cui cng
anh ta quyt nh liu: Anh gi in thoi n mt nh cung cp hin ti ca n
v cho thu, mo nhn l k ton ca n v cho thu. Sau khi ln ging kiu
khch hng hi v cht liu, kch c, anh hi v gi bn, th l c c thng tin
cn thit lm h s d thu bng vic gi mo (h s ny sau trng thu). Tuy
nhin, ngay sau khi p in thoi, anh c gim c v cc thnh vin khc ca
phng kinh doanh v phng vt t tn thng. R rng kt qu c coi trng hn
quy trnh v khi vic hon thnh nhng nhim v mi i hi nhiu n lc, k nng,
kinh nghim m khng th c m t ht trong quy trnh, quy nh, c mt nhu
cu cao hn v vic phi c nhng ng lc, khuyn khch h lm vic tch cc,
nhiu cng ty chn l thng gn vi kt qu. iu ny khc vi nhng t chc
c vn ha hng quy trnh ni bt nh ti doanh nghip Ban Mai. S khc bit v
tin lng v tin thng gia cc phng ban trong doanh nghip l t. T l tin

59

thng/ tin lng c nh mi thng do c xu hng co bng trong c khi gin

tip nn n cao hn cc phng ban khc trong cng ty An Duy, nhng thp hn
hn ti phng kinh doanh ca An Duy. iu ny ng h gi thuyt H1.
H2: Trong nhng t chc thin v vn ha hng kt qu, nguyn tc cng
bng c xu hng c s dng nhiu hn nguyn tc co bng
Vn ha hng kt qu dn n vic coi trng kt qu hn quy trnh, khuyn
khch vic thng da trn kt qu, ngha l ai t c kt qu cao s c thng
nhiu tng ng v ngc li. Ai t kt qu thp s c thng t tng ng, iu
ny ng ngha vi nguyn tc cng bng c s dng trong cng tc thng, n
khng c chia u cho cc thnh vin trong phng. Ti phng kinh doanh cng ty
An Duy, do vic thng da trn kt qu nn trong cng mt thng, c thnh vin
c thng 8 triu ng nhng c thnh vin ch c thng 1 triu ng. S
khc bit tin thng ny l bi s khc bit v doanh thu m mi ngi mang li
cho cng ty. Ti phng k ton cng ty An Duy, ni thin hn v vn ha hng
quy trnh, mi ngi khng khc nhau nhiu trong n lc v kt qu, xu hng s
dng nguyn tc co bng trong phn b tin thng r nt hn. Nu sau mt nm
c cng ty lm n tt, mi thnh vin trong phng s c thng mt thng lng
(tr trng phng c thng 1,5 thng lng). Xu hng co bng c s dng
nhiu hn trong vn ha hng quy trnh v cc thnh vin khng khc bit nhiu
trong kt qu lm vic. H ni chung u hon thnh nhng nhim v c cng ty
giao v cng ty tnh ton nh th no l c hon thnh trong thi gian 8
ting lm vic mi ngy. V khi nhng khc bit trong kt qu kh o lng,
nguyn tc co bng c xem l hp l hn v c p dng ph bin hn. Ti
doanh nghip Ban Mai, do c doanh nghip thin hn v vn ha hng quy trnh,
s khc bit v kt qu trong mt phng v gia cc phng khng r rt, kh o
lng hn phng kinh doanh cng ty An Duy, nguyn tc co bng c p dng
cho vic thng ca c khi gin tip, l mt t l % nht nh ca lng c bn.
R rng, kt qu nghin cu tnh hung ng h gi thuyt H2.

60

H3: Trong nhng t chc thin v vn ha hng nhn vin, nguyn tc co

bng c s dng nhiu hn trong nhng t chc thin v vn ha hng cng
vic.
Trong nhng t chc thin v vn ha hng nhn vin, bn thn ngi lao
ng rt c quan tm, h c tham gia bn bc, trao i ra cc quyt nh
quan trng trong t chc. Cc vn v i t cng c quan tm v chia s khi
cn thit. Mi quan h gia cc thnh vin trong cng ty, s hi ha, gn b rt
c coi trng. y chnh l l do khin t ngi y mun ra i, ph phng
kinh doanh th trng doanh nghip Ban Mai ni. V l thuyt, nhiu nghin cu
trc cho thy nhng ngi coi trng mi quan h, s hi ha v gn b gia cc
thnh vin trong nhm nh nhng ngi theo ch ngha tp th - thch nguyn tc
co bng hn trong phn b th lao. Ngoi ra, c nghin cu khng nh nhng
h thng thng mang tnh hp tc da trn tiu chun chia u s thc y kt qu
ca nhm. Cc h thng ny c ng h xy dng nim tin v s gn kt. Kt
qu, nhng nh qun tr quan tm nhiu n s hi ha s c gng phn b u tin
thng cho cc thnh vin. Nghin cu tnh hung ti hai doanh nghip trn cng
cho thy, ti phng k ton cng ty An Duy v ti doanh nghip Ban Mai, ni c
vn ha hng nhn vin ni tri hn, nguyn tc phn chia tin thng co bng
ni tri hn. Nguyn tc co bng gip to ra s hi ha v tng cng mi quan h
gia cc thnh vin trong b phn.
H4: Trong nhng t chc thin v vn ha hng nhn vin, nguyn tc b
mt c s dng nhiu hn so vi vn ha hng cng vic
L thuyt khoa hc x hi gi rng cc nh qun tr mun tm kim s hi
ha trong lc lng lao ng s c gng gim nhng chi ph pht sinh bi vic so
snh. Mt cch lm iu ny c nhiu doanh nghip la chn trong thc tin
l cch thc chi tr lng, thng b mt. Bng cch ny, cc nh qun tr tin rng
vic so snh, b t s khng pht sinh, khng nh hng tiu cc n mi quan h v
s gn kt ca cc thnh vin. Nghin cu tnh hung ti doanh nghip Ban Mai

61

cho thy doanh nghip thin v vn ha hng nhn vin r nt, rt coi trng mi
quan h v s gn b gia cc thnh vin nn khi c s so o, mi ngi y
khng bao gi hi nhau v mc lng thng. Ch gim c v b phn k ton
tnh lng mi bit lng thng ca mi ngi. Mi ngi lao ng ngay c
khng bit lng thng ca mnh c tnh nh th no. Ch bit nu kt qu kinh
doanh tt hn th lng, thng cng tng ln, ph phng kinh doanh th trng
chia s. iu ny ng h gi thuyt H4.
H5: Trong nhng t chc thin v vn ha hng nhn vin, tin thng
da trn kt qu ca c nhm c s dng nhiu hn.
Nh trn ch ra, kt qu nghin cu trc khng nh nhng h thng
thng mang tnh hp tc da trn tiu chun chia u s thc y kt qu ca
nhm. Cc h thng ny gip xy dng nim tin v s gn kt. Nh th, tng
cng mi quan h gia nhng ngi lao ng, nhng t chc thin v vn ha
hng nhn vin s tng cng vic thng da trn kt qu ca c nhm. Kt qu
nghin cu tnh hung cho thy, ti phng k ton cng ty An Duy v ti doanh
nghip Ban Mai ni thin v vn ha hng nhn vin, tin thng ch c trao
khi c cng ty hay doanh nghip lm n tt. iu ny ng h gi thuyt H5.
H6: Trong nhng t chc thin v vn ha hng kim sot lng, tin
thng c s dng nhiu hn trong t chc thin v vn ha hng kim sot
cht
Em thy y, ti n sng lm. Hm trc em ca Phan ci v Bc
Ninh, thay v phi xin php gim c ngh v qu n ci, Phan ch cn ni vi
gim c rng mai n c hn tip xc, cho hng vi khch hng Hi Dng, th
l xong. Hm sau na vn qu cha n cng ty th li bo l cng ty Selta gi
sang tr tin hng nn phi n lun. Gim c cng ch hi tnh hnh qua
in thoi di ng, h trnh by y nh tht, vy thi, tr l phng kinh doanh,
ngi chuyn trc phng kinh doanh cng ty An Duy nhn fax n t hng
ca khch hng v lm n hng fax xung nh my chia s khi c hi v vic

62

qun l cc nhn vin trong phng. Cc cuc hp d quan trng nhng nu ang
bn gp khch hng gii quyt cng vic th vn c th v mun hay vng mt,
ch cn bo gim c hay nh thnh vin trong phng bo co. V chi ph cng rng
hn cc phng khc. C ln ng ni ca Dng mt thnh vin trong phng mt
H Ty, cch cng ty gn 30 km. Mt s thnh vin trong phng mun i ving
v tranh th qua xem mt im du lch mi m gn . Th l mt thnh vin ch
vic bo co gim c l phi i a mu v gi bo gi cho khch hng Bc
Ninh, ngh i bng xe t ca cng ty. ngh ny nhanh chng c chp
nhn. Ba thnh vin khc ri cng ty trc v i ngoi ng. Th l h c i
ving v i chi nh d nh. Ch yu l kt qu thi, cn thi gian v chi ph th
h thoi mi hn nhiu so vi cc b phn khc trong cng ty, tr l phng kinh
doanh chia s tip. R rng, khi cng ty khng th kim sot cht ch vic thc hin
cng vic ca phng kinh doanh ny trong khi b phn ny li quyt nh n nhp
lm vic gp gp hay nhn ri ca c cng ty, lnh o cng ty b thi thc phi
thit k mt cch thc thc y h lm vic tch cc. cng ty An Duy, ban gim
c cng ty thit k h thng thng cho phng kinh doanh vi tn sut ln hn
(thng l hng thng ch khng phi hng nm nh cc b phn khc) v mc
nhiu hn (t l thng/ tng thu nhp cao hn so vi cc b phn khc trong cng
ty). iu ny ng h gii thuyt H6.
Vi nhng gi thuyt khc v nh hng ca vn ha t chc ln h thng
th lao khuyn khch, c a ra chng 1, kt qu nghin cu nh tnh
cha cho bng chng r nt ng h.

63

TM TT CHNG

Phng php nghin cu nh tnh l mt phng php nghin cu khoa hc

gip mang li nhng hiu bit su v vn nghin cu. Sau khi hon thnh cng
vic tng quan nghin cu, xy dng m hnh l thuyt v cc gi thuyt c
a ra nh chng 1, phng php nghin cu nh tnh c ngha rt quan
trng. u tin, vic nghin cu nh tnh gip hiu chnh thc o v bng hi
ngi tr li c th tr li d dng v chnh xc cc cu hi a ra. Tip theo,
nghin cu nh tnh gip kim nh gi thuyt quy m mu nh. Khi cc gi
thuyt c ng h quy m mu nh, vic nghin cu nh lng kim nh
gi thuyt quy m mu ln hn mi cn thit v c th t kt qu nh mong i.
V th, chng ny bo co kt qu nghin cu nh tnh m tc gi thc hin
trong hai doanh nghip sn xut bao b carton min Bc. Kt qu cho thy mt s
gi thuyt c a ra chng 1 c ng h. Do , lun n s chuyn sang
giai on iu tra bng bng hi vi quy m mu ln hn trong chng 3.

64

CHNG 3: NGHIN CU KHO ST V NH HNG CA

VN HA T CHC LN H THNG THNG
TRONG CC DOANH NGHIP VIT NAM
3.1 Phng php nghin cu
Khng phi tt c cc kha cnh vn ha khc nhau u lin quan n cc vn
m t chc ang i mt, v th, vic c gng nghin cu mt vn ha tng th
tt c cc kha cnh khng ch l khng th m cn l khng thch hp [86]. Do ,
lun n c gng hiu VHTC nhiu nht bng vic p dng c phng php nghin
cu nh tnh v nh lng. Trong giai on nghin cu nh tnh c trnh by
chng trc, lun n xem xt hai tnh hung l hai doanh nghip trong cng
ngnh sn xut bao b carton min Bc c gng loi tr nh hng ca cc yu
t bn ngoi khc nhau ln h thng thng. Hai tnh hung c la chn da trn
s khc bit ng k v VHTC tc gi c th xem xt liu thc tin TLKK trong
hai doanh nghip ny c khc nhau theo nhng d on c a ra da trn nghin
cu l thuyt hay khng. Kt qu nghin cu tnh hung ng h mt s gi thuyt,
v th lun n chuyn sang giai on hai l iu tra nh lng.
ng tnh vi quan im ca Hofstede v cc cng s (1990), cc n v
nghin cu trong lun n l cc b phn bn trong doanh nghip. Hofstede v cc
cng s (1990) thy rng nhiu t chc bao gm cc phng ban khc nhau v vn
ha vi cc cng vic khc nhau v vn ha. Ngoi ra, theo Schein (2004), nu mt
t chc thc hin thnh cng cc s mnh ca n, n s pht trin v tng trng. T
, t chc s to ra cc n v nh hn v bt u qu trnh hnh thnh vn ha da
trn chnh nhng ngi lnh o ca n v. Hn na, cc tc gi khc cng thy
bng chng v s khc bit vn ha gia cc b phn hay phng ban [18], [53].
Thm vo , Reiman v cc cng s (2005) nghin cu vn ha t chc ca cc
b phn bo tr trong 2 nh my in ht nhn cn Kunda (2006) nghin cu v
vn ha ca phng k thut trong mt cng ty cng ngh cao. y l nhng minh
chng cho vic s dng cp phng ban l n v nghin cu vn ha t chc. V vy,

65

lun n quyt nh la chn n v nghin cu l cc phng ban trong doanh nghip.

Mu nghin cu c chn t cc doanh nghip thuc tt c cc thnh phn
kinh t H Ni v cc tnh ln cn v vic kho st c tin hnh trong khong
thi gian t thng 11 nm 2012 - n thng 4 nm 2013. Bng vic iu tra da trn
bng hi, lun n tin hnh phn tch d liu, xem xt nh hng ca VHTC ln
mc s dng tin thng cng nh vic la chn nguyn tc phn b, cch thc
v cn c phn b tin thng trong cc doanh nghip Vit Nam. Ti mi doanh
nghip tc gi gi 2 phiu iu tra n trng, ph phng hay mt nhn vin
lm vic cho phng ban t nm 2010 ca phng kinh doanh hay phng bn hng v
mt phng ban khc nh ban gim c, phng k ton, phng k thut hoc phng t
chc nhn s... Phiu thng c gi trc tip hoc qua mt ngi cng cng ty
nhn in phiu. Ngi ny gi tip cho mt ngi cn li m lun n mun iu tra
trong mi doanh nghip. Nu h lm phng kinh doanh, h gi gip n mt ngi
iu kin in phiu mt phng ban khc v ngc li. Quy m mu l 150
doanh nghip. Vic xc nh quy m mu da trn nhng yu cu v mu c dng
trong phn tch nh lng v s cn i v cc ngun lc phc v vic iu tra.
Theo , quy m thng thng c th phn tch hi quy tng quan l t 100
quan st tr ln [31]. Tc gi Nguyn nh Th (2012) trch nghin cu ca Hair v
cc cng s (2006) cho rng mi mc hi cn ti thiu 5 quan st. Trong khi lun n
c 18 mc hi v cc biu hin thc tin ca vn ha t chc cn c phn tch
nhn t khm ph nn s quan st ti thiu cn cho phn tch nhn t khm ph l 18
x 5 = 90 quan st. Con s ny ln hn kch thc mu ti thiu cn s dng phn
tch nhn t l 50. Trong khi , vic phn tch hi quy yu cu kch thc mu nh
hn. V vy, mu ti thiu cn thit c lun n xc nh l 100 quan st. Tuy nhin
v nguyn tc mu cng ln cng tt v c t nht 100 quan st y s liu, t
yu cu phn tch, cng vi vic cn nhc n cc ngun lc dnh cho vic iu tra,
lun n chn pht phiu n 150 doanh nghip.
150 doanh nghip c la chn theo cc tiu ch khc nhau c gng

66

m bo mc i din. C th v quy m, lun n iu tra c cc doanh nghip

quy m ln, quy m va v quy m nh. Tc gi la chn cc doanh nghip t tt
c cc thnh phn kinh t v yu t ngnh ngh cng c tnh n. Mu bao gm
cc doanh nghip Vit Nam trong cc ngnh khc nhau, bc l s khc bit
ng k trong thc tin [60] v mi ngnh c nhng kiu cng vic c th v duy tr
mt thc tin c th. iu ny c khng nh thm bi Gordon (1991) khi ng
thy rng cc ngnh khc nhau pht trin cc m hnh vn ha khc nhau bi s
nh hng ca mi trng cnh tranh, nhng yu cu ca khch hng v cc k vng
ca x hi. Mu cng bao gm c doanh nghip sn xut, doanh nghip thng mi
v doanh nghip kinh doanh dch v.
Thc o ca bin VHTC c mn t nghin cu ca Hofstede v cc
cng s (1990), c th v cc thc o nh sau:
18 cu hi nh gi su kha cnh biu hin thc tin ca vn ha t chc ti
phng ban, b phn ni ngi tr li lm vic, c nhn thc bi mi ngi tr
li. Tt c cc cu hi s dng thc o Likert 5 im, vi 1 l rt khng ng v
5 l rt ng .
Bng s 3.1 : Thc o vn ha hng quy trnh hay hng kt qu
HKQ01

Trong phng ti, mi ngi thy vic gii quyt nhng tnh hung
khng quen thuc l bnh thng, thoi mi

HKQ02

Mi ngy lm vic mang n cho ti nhng nhim v, thch thc mi

HKQ03

Chng ti thng phi n lc ht sc hon thnh cng vic

im cng cao chng t phng ban cng thin v vn ha hng kt qu

Vi thc o vn ha hng nhn vin hay hng cng vic nh c ch ra
bng 3.2, im cng cao chng t phng ban cng thin v vn ha hng cng
vic

67

Bng s 3.2: Thc o vn ha hng nhn vin hay hng cng vic
HCV01

C nhn s ra nhng quyt nh quan trng phng ti

HCV02

Phng ch quan tm n cng vic mi ngi lm

HCV03

Cc thnh vin trong phng t quan tm n nhng vn ring t

ca nhau

Bng s 3.3: Thc o vn ha hng nh l hay hng chuyn nghip

HCN01

Ti phng, i t ca mi ngi l cng vic ca ring h

HCN02

Tiu chun duy nht c tuyn dng vo b phn ca ti l nng lc

lm vic

HCN03

Phng thng c k hoch cho t nht 3 nm ti

im cng cao chng t phng ban cng thin v vn ha hng chuyn

nghip
Bng s 3.4: Thc o vn ha hng h thng m hay h thng ng
HTD01

Ch nhng ngi rt c bit mi ph hp vi phng

HTD02

Mi ngi trong phng rt khng ci m v y b n

HTD03

Nhng thnh vin mi cn hn mt nm cm thy nh nh

im cng cao chng t phng ban cng thin v vn ha hng h thng

ng
Vi thc o vn ha hng kim sot lng hay kim sot cht nh c ch
ra trong bng 3.5, im cng cao chng t phng ban cng thin v vn ha hng
kim sot cht

68

Bng s 3.5: Thc o vn ha hng kim sot lng hay kim sot cht
HKSC01 Mi ngi trong phng rt thn trng i vi cc khon chi ph ca cng ty
HKSC02 Thi gian hp hnh c phng gi rt ng
HKSC03 Cc thnh vin trong phng lun ni mt cch nghim tc v cng ty v
cng vic

Bng s 3.6: Thc o vn ha hng quy tc hay thc dng

HTD01

Trong phng ti, mi ngi thc dng ch khng cng nhc trong cc
vn o c

HTD02

Vic p ng nhu cu khch hng c phng ti a ln hng u

HTD03

phng ti, kt qu cng vic quan trng hn cc quy trnh

im cng cao chng t phng ban cng thin v vn ha hng thc dng
Mc s dng tin thng c o bng t l thng hay tn sut thng.
Trong , tn sut thng tnh s ln m ngi lao ng c thng trong mt
nm trong khi t l thng c tnh da trn nghin cu ca Mahoney v Thorn
(2006) l t l ca tin thng trn tng th lao c nhn. Tn sut thng v t l
thng s c tc gi tnh ton da trn cc mc hi v lng, thng m ngi
tr li nhn c trong nm 2011 hay lin quan n kt qu lm vic ca nm 2011.
Thc o th lao da trn kt qu ca nhm hay c nhn c pht trin t
Goktan v Saatcioglu (2011). Nhng ngi tr li c yu cu la chn cu tr li
thch hp vi kin ca h v vic phn b tin thng, s dng thc o Likert 5
im vi 1 l hon ton khng ng n 5 l hon ton ng . Cc cu hi c th
nh sau:

69

Bng s 3.7: Thc o cn c xc nh tin thng: nhm hay c nhn

Tin thng s c trao cho tng c nhn hon thnh nhim Tin thng da
v c giao, bt k kt qu kinh doanh chung ca cng ty trn kt qu c
nhn

nh th no

Tin thng s c trao khi c phng hon thnh nhim v Tin thng da
c giao, bt k kt qu kinh doanh chung ca cng ty nh trn kt qu nhm
th no
Tin thng s c trao khi c cng ty hon thnh nhim v Tin thng da
c giao

trn kt qu nhm

Thc o v nguyn tc phn b cng bng hay co bng c pht trin

da trn nghin cu ca Segalla v cng s (2006), ngi tr li c yu cu la
chn tin thng c trao cho mi c nhn theo kt qu ca tng ngi hay c
chia u cho tt c mi thnh vin
Thc o v tin thng c chi tr cng khai hay b mt do tc gi t pht
trin. Nhng ngi tr li c yu cu ch ra h rt ng (5) hay rt khng ng
(1) vi hai tuyn b di y. im cao hn ch ra vic chi tr tin thng trong
t chc thin v b mt hn l cng khai.
Bng s 3.8: Thc o nguyn tc phn b tin thng
Tin thng c cng ty trao t hay nhiu ph thuc Nguyn tc phn b
vo kt qu ca tng c nhn trong phng

cng bng

Tin thng c cng ty chia u cho tt c cc thnh Nguyn tc phn b

vin trong phng

co bng

70

Bng s 3.9: Thc o chi tr tin thng b mt hay cng khai

BM01

Ti ch nhn c thng bo v tin thng ca chnh mnh, khng bit

ca ngi khc

BM02

Ti k nhn tin thng trn mt bng chi tr tin thng ring, khng
c tn ca ngi khc

3.2 Kt qu nghin cu
Vic m ha v nhp liu c tc gi thc hin theo hng dn s dng
phn mm SPSS [15], [34]. D liu c lm sch bng vic s dng bng tn
s. Tip vic phn tch nhn t v nh gi tin cy ca thc o c tin
hnh. M hnh EFA c s dng kim nh gi tr thc o [32]. Khi thc
o c khng nh l c tin cy, vic phn tch hi quy c tin hnh
kim nh gi thuyt [90].

3.2.1 Thng k m t mu
Quy m mu iu tra l 150 doanh nghip. iu ny ngha l nghin cu c
th thu v 300 phiu tr li. Tuy nhin, trn thc t, ch 230 phiu tr li c thu
li. Sau khi loi tr cc phiu tr li thiu thng tin quan trng hay ngi in phiu
khng ng i tng iu tra, 216 phiu c s dng cho phn tch d liu.
Trong 216 phiu c m ha, nhp liu v phn tch, kt qu chy thng k m t
v thng tin ca ngi tr li nh biu 3.1
V chc v ca nhng ngi tr li phiu, ngoi tr 7 phiu thiu thng tin, trong
209 phiu cn li, nhn vin: 125 phiu, chim 59,8%. Trng ph b phn: 72
phiu, chim 34,5%. Nhng ngi in phiu thuc ban gim c c 12 phiu,
chim 5,7%. Tui ca nhng ngi tham gia in phiu dao ng t 22 n 55 tui,
trong nhiu nht l tui 30, c 25 phiu chim 12,1%. V gii tnh ca ngi tr
li, ngoi tr 8 phiu thiu thng tin, trong 208 phiu cn li th 38% l n v 62% l
nam gii. S nm lm vic cho cng ty hin ti ca ngi tr li dao ng t 2 n

71

Biu 3.1: Chc v ca ngi tr li trong mu iu tra

140

120

100

80

60

40

20

0
Nhn vin

Trng ph b phn

Thnh vin ban gim

c

(Ngun: tc gi t tnh ton)

30 nm, trong s ngi gn b vi cng ty hin ti 5 nm tr ln chim 68,3%
(khng tnh 8 phiu khng c thng tin). Ngoi ra, trnh gio dc ca ngi tr li
cng nhiu khc bit, t tt nghip ph thng trung hc n sau i hc, tuy nhin
71,9% c trnh i hc tr ln (khng tnh 13 phiu khng c thng tin ny). Ngoi
tr 2 phiu khng c thng tin, trong 214 phiu cn li, nhng ngi lm vic cho
phng kinh doanh chim 44,9%, v 55,1% ngi tr li lm trong cc phng ban

khc.
V thng tin ca cc doanh nghip c iu tra, ngoi tr 15 phiu thiu
thng tin v ngnh ngh kinh doanh chnh, 31,8% l doanh nghip sn xut, 28,4%
l doanh nghip thng mi, cc doanh nghip dch v chim 23,9%. 15,9% cn li
c nhiu hn mt ngnh ngh kinh doanh chnh. Xt theo loi hnh doanh nghip,
tr 8 phiu thiu thng tin, trong 208 phiu cn li th cng ty TNHH c 101 phiu,

72

Biu 3.2: Cc loi hnh doanh nghip trong mu iu tra

120

100

80

60

40

20

0
Cng ty TNHH

Cng ty c phn

Doanh nghip t
nhn

Cng ty hp danh

(Ngun: do tc gi t tnh ton)

Biu 3.3: T l doanh nghip trong mu iu tra xt theo s hu vn
C vn nc
ngoi
12%

Ch c vn t
nhn trong
nc
55%

C vn nh
nc
33%

(Ngun: do tc gi t tnh ton)

73

Biu 3.4: T l doanh nghip trong mu iu tra xt theo quy m

Doanh nghip
siu nh 6%

Doanh nghip ln
24%

Doanh nghip
va 10%
Doanh nghip
nh 60%

(Ngun: do tc gi t tnh ton)

chim 48,6%, cng ty c phn c 94 phiu, chim 45,2%, doanh nghip t nhn c
7 phiu, chim 3,4%, cn li 6 phiu, chim 2,9% l cng ty hp danh.
Xt v s nm hot ng, trong cc doanh nghip c iu tra th 7,9% mi
hot ng, cha c 5 nm. Cc doanh nghip hot ng t 5 nm n di 10
nm chim 37,5%, cc doanh nghip hot ng t 10 n di 15 nm chim
22,2% v 32,4% cn li l doanh nghip hot ng t 15 nm tr ln.
V kt qu iu tra tin thng, 179 phiu trn 216 phiu c y cc thng tin
tnh tn sut thng, l s ln thng m ngi tr li nhn c trong nm 2011
hay c lin quan n kt qu lm vic ca nm 2011. S ln thng ti thiu l 0
ln, ngha l c ngi lao ng khng h c khon thu nhp no khc t doanh
nghip ngoi lng, k c cc dp l Tt. S ln thng ti a m ngi tr li nhn
c l 32 ln, s ln thng trung bnh cho nhng ngi tr li trong mu iu tra
l 11,7 ln. Ngoi ra, t l v tn sut thng trong nm c m t trong biu
3.5.

74

Biu 3.5: T l ngi tr li xt theo tn sut c thng trong nm

Khng c
thng ln no
2%
c
thng trn
18 ln n
32 ln
23%

c thng
trn 6 ln n
18 ln
27%

c thng
n 5 ln
30%

c
thng 6
ln
18%

(Ngun: do tc gi t tnh ton)

Tt Nguyn n l ngy l quan trng nht trong nm ca ngi Vit v
c ngh di nht so vi cc ngy l khc. Tt Nguyn n thng n vo khong
t cui thng 1 n gia thng 2 dng lch, l lc cc doanh nghip bit c
kt qu hot ng ca nm trc, v th hu ht cc doanh nghip u c thng
Tt cho ngi lao ng. Kt qu iu tra cho thy tin thng Tt ti a l 64 triu
ng, trong thng Tt ti thiu l 0 ng, chng t c doanh nghip vn khng
c thng Tt. Trung bnh mi ngi tr li nhn c 7.393.223 ng cho khon
thng Tt. T l doanh nghip xt theo mc thng Tt c minh ha bng biu
3.6.
V tin thng da trn kt qu lm vic ca c nm 2011, mc thng
dao ng t 0 n 120 triu ng, mc thng kt qu nm trung bnh m nhng
ngi tr li nhn c l 6.591.598 ng. T l tin thng da trn kt qu ca
nm 2011 c minh ha trn biu 3.7 di y.

75

Biu 3.6: T l ngi tr li xt theo mc thng Tt

Thng trn
15 triu ng
11%

Thng
trn 6 triu
n 15 triu
ng
26%

Khng c
thng
Thng n 1
4%
triu ng
15%

Thng trn 1
triu n 3
triu ng
16%

Thng trn 3
triu n 6
triu ng
28%

(Ngun: do tc gi t tnh ton)

Biu 3.7: T l ngi tr li xt theo tin thng
cho kt qu lm vic nm 2011
Thng t
10 n di
20 triu
10%

Thng t 5
n di 10
triu
15%

Thng t
20 triu tr
ln
6%

Khng c
thng
47%

Thng
di 5 triu
22%

(Ngun: do tc gi t tnh ton)

76

3.2.2 nh gi tin cy ca thc o

Cc k thut thng k chnh c s dng phn tch d liu trong lun n
ny bao gm phn tch nhn t, kim tra tin cy ca thc o v phn tch hi
quy a bin. Vi phn tch nhn t, phng php da vo eigenvalue c p dng
xc nh s lng nhn t. Theo , ch nhng nhn t c eigenvalue >1 mi
c gi li. Kt qu phn tch nhn t cho thy v kha cnh biu hin thc tin
ca vn ha t chc, 7 nhn t c trch thay v 6 nhn t nh k vng theo
Hofstede (1990). Trong 7 nhn t ny, ch c 2 nhn t t c tin cy vi ch
s Cronbach alpha t 0.7 v 0.67. Theo l thuyt, ch s Cronbachs alpha tt nht
l t 0.7 tr ln v ti thiu cn t c l .63 [31]. C quan im cho rng ch s
ny ln hn hay bng 0.6 l c th chp nhn c v tin cy trong khi nu n
thuc khong [0.7 0.8] l mt thc o c tin cy tt [32]. Ngay c vi nhng
thc o tin cy, cc mc hi trn mi thang o cng khng ti ng nh k
vng. Vi bin vn ha t chc hng kim sot lng hay kim sot cht, ngoi ba
mc hi nh ca Hofstede (1990) th mc hi n lc ht sc hon thnh cng
vic ca bin vn ha t chc hng quy trnh hay hng kt qu cng ti vo
nhn t ny. Vi ba mc hi gc, im cng cao, t chc cng thin v vn ha
hng kim sot cht. M khi cng kim sot cht, cng theo di cht, th ngi lao
ng cng phi n lc nhiu hn cng l hp l. Nn mc d thm mt mc hi
na, tn bin ny vn c gi nguyn. Cronbach alpha cho 4 mc hi ny bng 0.7
chng t cc mc hi trong thc o ny tng quan vi nhau kh cht ch, v m
bo tin cy trong cc phn tch thng k tip theo.Vi nhn t th hai c trch,
nhn t ny bao gm hai mc hi, mt mc hi l ca bin vn ha t chc hng
con ngi hay hng cng vic: t quan tm n vn ring t ca nhau, im
cng cao, t chc cng thin v vn ha hng cng vic. Cn mc hi kia l thang
o ca bin vn ha t chc hng nh l hay chuyn nghip: i t l vic ring
ca mi ngi, im cng cao doanh nghip cng thin v vn ha hng chuyn
nghip hn. Tuy nhin, hai mc hi ny li kh tng ng v ni dung, u hi v

77

Bng 3.10: Kt qu phn tch nhn t vi bin vn ha t chc

Rotated Component Matrixa
Component
1

Gap tinh huong khong quen thuoc la

binh thuong

.312

-.716

Nhiem vu thach thuc moi moi ngay

.458

No luc het suc de hoan thanh cong

.519
viec

.403

-.611

Ca nhan ra quyet dinh quan trong

.777

Chi quan tam den cong viec duoc lam

.660

It quan tam den van ve rieng tu

.786

Doi tu la viec rieng cua moi nguoi

.800

Nang luc lam viec la tieu chuan tuyen

dung duy nhat

.478

.358

Thuong nghi truoc cho 3 nam hay

nhieu hon

.842

Chi nguoi rat dac biet moi phu hop

.779

Moi nguoi khong coi mo va bi an

.303

.540

Can hon mot nam de nhu o nha

.326

.680

Than trong voi cac khoan chi phi

.624

Dung thoi gian hop hanh

.775

Noi nghiem tuc ve cong ty

.757

Thuc dung trong cac van de dao duc

Dap ung nhu cau khach hang la so 1

.784
.430

Ket qua quan trong hon quy trinh

.589
.740

Extraction Method: Principal Component Analysis.

Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization.

mc quan tm n vic ring hay i t ca ng nghip cng phng ban, b

78

phn. Nu vic quan tm n i t, n vic ring ca ngi lao ng cng nhiu,

chng t yu t con ngi cng c coi trng. V th, lun n quyt nh t tn
cho nhn t ny l vn ha t chc hng con ngi. im ca cc mc hi cng
thp, t chc cng quan tm n yu t con ngi hn v bc l vn ha t chc
thin v vn ha hng con ngi mnh hn so vi nhng t chc c im bin ny
cao hn. Do , vic c v hiu kt qu d hn, lun n o li bin ny cho
thun bng vic tnh mt bin mi Vhhcnrev = 5 Vhhcn. Sau bin mi ny
c a vo phn tch hi quy tm ra tc ng ca vn ha t chc hng con
ngi n h thng thng c p dng cc phng ban, b phn.
Cc kt qu phn tch nhn t khng ng theo l thuyt l c th gii thch
v Hofstede cng nhn mnh rng cc thc o ca ng c xy dng da trn
20 n v t chc H Lan v an Mch, v th n c th khng i din cho
nhng quc gia khc. Do , ch c bin vn ha t chc hng kim sot lng hay
kim sot cht v vn ha t chc hng con ngi c s dng cho phn tch hi
quy. Gi tr ca mi bin vn ha c tnh l trung bnh cng ca cc gi tr cho
nhng mc hi trong tng bin .
Bin mc thng c o bng tn sut thng hay t l thng, trong
tn sut thng ch s ln thng m ngi tr li nhn c trong nm 2011 hay
lin quan n kt qu hot ng ca nm 2011, cn t l thng c tnh bng t l
ca tin thng trn tng th lao m ngi tr li nhn c.

3.2.3 Kt qu phn tch tng quan, hi quy v kim nh gi thuyt

Gi thuyt H1 khng c kim nh v kt qu phn tch tin cy ca
thc o i vi bin vn ha t chc hng quy trnh hay kt qu l qu thp. Kt
qu ny cng ging vi kt qu phn tch ca cc tc gi Vit Nam khc [1].
kim nh cc gi thuyt khc, vi mi hi quy, u tin cc bin kim sot c
a vo to thnh m hnh kim sot, tip theo cc bin c lp chnh c a
vo to thnh m hnh y . Nu cc bin c lp c tc ng c ngha thng
k n mi bin ph thuc, th F change s c ngha. Ngoi ra, cc h s s gip

79

kim nh gi thuyt [90]. Hn na, cn ch l lun n s ch xem xt cc hm hi

quy tuyn tnh bi cc nghin cu trc khi xem xt mi quan h gia vn ha t
chc v th lao khuyn khch cng ch s dng hm tuyn tnh. Kt qu phn tch
nh sau:
H2a: Hm hi quy y c th c biu din nh sau:
Y = 0 + 1X1 + 2X2 + 3X3 + 4X4 + 5X5+ 6X6 + 7X7 + 8X8 + 9X9 +
+10X10 + 11X11 + 12X12. Trong ,
Y l tn sut thng
0, 1, 2, , 12: Cc h s hi quy ring phn
X1: Chc v ca ngi tr li
X2: Tui ca ngi tr li
X3: Gii tnh ca ngi tr li
X4: S nm ngi tr li lm vic cho cng ty
X5: Trnh gio dc ca ngi tr li
X6: Phng ban lm vic ca ngi tr li
X7: Ngnh ngh kinh doanh chnh ca cng ty
X8: Loi hnh doanh nghip
X9: Quy m cng ty
X10: S nm hot ng
X11: c im v vn ca doanh nghip
X12: Vn ha t chc hng con ngi
Kt qu phn tch hi quy cho thy, m hnh kim sot vi 11 bin c
ngha (R2 iu chnh .233, F: 4.983, p<.001). Bn trong 11 bin kim sot c mi
quan h c ngha thng k vi tn sut thng: tui ca ngi tr li (-.265,

80

Bng 3.11: Kt qu phn tch tng quan gia cc bin

(1)
Vhksc (1)

(2)

(3)

(4)

(5)

(6)

(7)

8)

213
Vhhcn (2)

-.002

.977

Thuong bimat (3)

Thuong nhom (4)

Thuong nhom 1 (5)

Thuong ca nhan (6)

Thuong cao bang (7)

Thuong cong bang (8)

210

213

.010

.096

.883

.164

213

213

216

.063

-.056

-.026

.363

.418

.700

213

213

216

216

.129

.045

.022

-.047

.060

.513

.743

.496

213

213

216

216

216

.108

.155*

.099

-.128

.376**

.117

.024

.146

.061

.000

213

213

216

216

216

216

-.033

-.056 -.182**

.094

.095

-.129

.631

.412

.008

.168

.163

.059

212

213

215

215

215

215

.199**

.005

.252**

.021

.055

.004

.938

.000

.756

.419

.000

.000

213

213

216

216

216

216

215

215

.300** -.263**

216

81

Bng 3.12: Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2a

Cc bin

Cc bin kim sot

Chc v
Tui
Gii tnh
S nm lm vic cho cng ty hin ti
Trnh gio dc
Phng ban lm vic
Ngnh ngh kinh doanh chnh
Hnh thc php l
Quy m cng ty
S nm hot ng
c im vn gp
Cc bin c lp
Vn ha t chc hng con ngi
F
Adjusted R2
S quan st

Tn sut thng
M hnh
M hnh
kim sot
y
.122
-.265*
.026
.156

.104
-.280*
.033
.174

-.181*
-.378***
.207*
-.060
.141
-.005
.027

-.179*
-387***
.204*
-.062
.115
.004
.056

***

4.983
.233
145

.153*
5.006***
.25
145

(Cc h s chun ha c ch ra. Cc mc ngha: +p<.1. *p<.05. **p<.01 ***p<.001)

p<.05), trnh gio dc (-.181, p<.05), ngnh ngh kinh doanh chnh (.207,
p<.05), phng ban lm vic (-.378, p<.001). Khi bin vn ha t chc hng con
ngi c a vo, m hnh y vn c ngha (R2 iu chnh .25, F: 5.006,
p<.001). Bn bin kim sot, tui ca ngi tr li, trnh gio dc, phng ban
lm vic v ngnh ngh kinh doanh chnh vn c mi quan h c ngha vi tn
sut thng. C th, tui, trnh gio dc, phng ban lm vic c mi quan h
ngc chiu trong khi ngnh ngh kinh doanh c mi quan h thun chiu vi tn
sut thng. c bit, bin phng ban lm vic (-.387, p < 0.001) khng nh rng
phng kinh doanh c tn sut thng ln hn nhiu phng ban lm vic khc trong
khi tui v trnh gio dc cng cao, ngi ta cng c xu hng khng lm vic
ti phng kinh doanh. iu ny c pht hin bc nghin cu nh tnh. V
kt qu nghin cu nh lng cng ng h pht hin ny. Kt qu cng cho thy
cc doanh nghip trong ngnh dch v thng nhiu ln hn cc doanh nghip
thng mi v cc doanh nghip sn xut c s ln thng t nht. Vi bin c lp,

82

bin vn ha t chc hng con ngi c mi quan h thun chiu vi tn sut

thng. (12= .153, p<.05). iu ny c ngha l trong cc t chc c vn ha
hng con ngi cng cao, tn sut thng cng ln. Kt qu ny ph hp vi gi
thuyt H2a.
H2b: Hm hi quy y c th c biu din nh sau:
Y = 0 + 1X1 + 2X2 + 3X3 + 4X4 + 5X5+ 6X6 + 7X7 + 8X8 + 9X9 +
+10X10 + 11X11 + 12X12. Trong ,
Y: Nguyn tc co bng phn b tin thng
Cc k hiu khc ging nh trong hm hi quy gi thuyt H2a trn.
Kt qu phn tch hi quy cho thy, m hnh kim sot vi 11 bin khng c
ngha (R2 iu chnh .03, F: 1.468, p>.1). Khi bin vn ha t chc hng con
ngi c a vo, m hnh y tr nn c ngha (R2 iu chnh .05, F:
Bng 3.13: Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2b
Cc bin
Cc bin kim sot
Chc v
Tui
Gii tnh
S nm lm vic cho cng ty hin ti
Trnh gio dc
Phng ban lm vic
Ngnh ngh kinh doanh chnh
Hnh thc php l
Quy m cng ty
S nm hot ng
c im vn gp
Cc bin c lp
Vn ha t chc hng con ngi
F
Adjusted R2
S quan st

Nguyn tc phn b cng

bng/co bng
-.235**
.128
-.017
-.029
-.082
-.063
-.029
-.125
-.094
-.220*
-.034
.17*
1.752+
.051
169

(Cc h s chun ha c ch ra. Cc mc ngha: +p<.1. *p<.05. **p<.01 ***p<.001)

83

1.752, p<.1). Hai trong 11 bin kim sot c mi quan h c ngha vi nguyn tc
phn b co bng: chc v (-.235, p<.01), s nm hot ng ca cng ty (-.22,
p<.05). Nh vy, chc v v s nm hot ng c mi quan h ngc chiu vi
vic s dng nguyn tc phn b co bng. iu ny c ngha l vi chc v cng
cao, doanh nghip cng hot ng nhiu nm, nguyn tc co bng cng t c p
dng. Bin vn ha t chc hng con ngi c mi quan h thun chiu vi
nguyn tc phn b co bng (12=.17, p<.05). iu ny c ngha l trong cc n
v cng c vn ha t chc hng con ngi, nguyn tc co bng cng c s
dng nhiu hn phn b tin thng. Kt qu ny ph hp vi gi thuyt H2b.
H2c: Hm hi quy y c th c biu din nh sau:
Y = 0 + 1X1 + 2X2 + 3X3 + 4X4 + 5X5+ 6X6 + 7X7 + 8X8 + 9X9 +
+10X10 + 11X11 + 12X12. Trong ,
Y: Tin thng da trn nhm
Cc k hiu khc ging nh trong hm hi quy gi thuyt H2a trn.
Kt qu phn tch hi quy cho thy, m hnh kim sot vi 11 bin c
ngha (R2 iu chnh .082, F: 2.351, p<.05). Khi bin vn ha t chc hng con
ngi c a vo, m hnh y vn c ngha (R2 iu chnh .121, F: 2.912,
p<.01). Chc v, hnh thc php l v quy m cng ty c quan h ngc chiu
trong khi tui c mi quan h thun chiu vi thng da trn kt qu nhm. iu
ny c ngha l vi chc v cao hn, quy m cng ty ln hn, thng da trn kt
qu nhm t c s dng hn. Bin vn ha t chc hng con ngi c mi quan
h thun chiu vi tin thng da trn nhm (12 = .217, p<.01). iu ny c ngha
l trong cc n v cng c vn ha t chc hng con ngi, tin thng da trn
nhm c s dng nhiu hn. Kt qu ny ph hp vi gi thuyt H2c
H2d: Hm hi quy y c th c biu din nh sau:
Y = 0 + 1X1 + 2X2 + 3X3 + 4X4 + 5X5+ 6X6 + 7X7 + 8X8 + 9X9 +
+10X10 + 11X11 + 12X12. Trong ,

84

Bng 3.14: Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2c

Cc bin

Cc bin kim sot

Chc v
Tui
Gii tnh
S nm lm vic cho cng ty hin ti
Trnh gio dc
Phng ban lm vic
Ngnh ngh kinh doanh chnh
Hnh thc php l
Quy m cng ty
S nm hot ng
c im vn gp
Cc bin c lp
Vn ha t chc hng con ngi
F
Adjusted R2
S quan st

Tin thng da trn

kt qu nhm
M hnh
kim sot

M hnh
y

-.191
.305
-.031
-.066
-.054
-.013
.126
-.175
-.165
.060
.014

-.236**
.296**
-.020
-.033
-.052
-.021
.129
-.192*
-.194*
.081
.058

2.351
.082
168

.217**
2.912**
.121
168

(Cc h s chun ha c ch ra. Cc mc ngha: +p<.1. *p<.05. **p<.01 ***p<.001)

Y: Tin thng da trn kt qu c nhn

Cc k hiu khc ging nh trong hm hi quy gi thuyt H2a trn.
M hnh kim sot vi 11 bin c ngha (R2 iu chnh .046, F: 1.757,
p<.1). Hai trong 11 bin c mi quan h c ngha vi tin thng da trn kt qu
c nhn: trnh gio dc (.171, p<.05), ngnh ngh kinh doanh chnh (.14, p<.1).
Khi bin vn ha t chc hng con ngi c a vo, m hnh y vn c
ngha (R2 iu chnh .064, F: 1.973, p<.05). Hai bin kim sot, trnh gio dc
v ngnh ngh kinh doanh chnh c mi quan h thun chiu vi tin thng da
trn kt qu c nhn, ngha l vi trnh gio dc cng cao, thng da trn kt
qu c nhn cng c s dng nhiu v cc doanh nghip dch v s dng thng
da trn kt qu c nhn nhiu hn cc doanh nghip thng mi v doanh nghip

85

Bng 3.15: Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H2d

Cc bin

Cc bin kim sot

Chc v
Tui
Gii tnh
S nm lm vic cho cng ty hin
ti
Trnh gio dc
Phng ban lm vic
Ngnh ngh kinh doanh chnh
Hnh thc php l
Quy m cng ty
S nm hot ng
c im vn gp
Cc bin c lp
Vn ha t chc hng con ngi
F
Adjusted R2
S quan st

Tin thng da trn

kt qu nhm
M hnh
M hnh
kim sot
y
.000
-.109
.097
.085

.026
-.100
.090
.070

.171*
.016
.140+
-.108
-.033
-.091

.168*
.026
.138+
-.100
-.011
-.107

.017

-020

1.757+
.046
172

-.157*
1.973*
.064
172

(Cc h s chun ha c ch ra. Cc mc ngha: +p<.1. *p<.05. **p<.01 ***p<.001)

sn xut c thng da trn kt qu c nhn t hn c. Bin vn ha t chc hng

con ngi c mi quan h ngc chiu vi tin thng da trn kt qu ca c nhn
(12= -.157, p<.05). iu ny c ngha l trong cc n v cng thin v vn ha t

chc hng con ngi, tin thng da trn kt qu c nhn cng t c s dng.
iu ny ph hp vi gi thuyt H2d.
H2e: Hm hi quy y c th c biu din nh sau:
Y = 0 + 1X1 + 2X2 + 3X3 + 4X4 + 5X5+ 6X6 + 7X7 + 8X8 + 9X9 +
+10X10 + 11X11 + 12X12. Trong ,
Y: Nguyn tc b mt trong chi tr tin thng
Cc k hiu khc ging nh trong hm hi quy gi thuyt H2a trn.

86

Kt qu phn tch hi quy cho thy, m hnh kim sot vi 11 bin khng c
ngha (R2 iu chnh .005, F: 1.079, p>.1). Khi bin vn ha t chc hng con
ngi c a vo, m hnh y tr nn c ngha (R2 iu chnh .046, F:
1.688, p<.1). Ch c bin kim sot s nm hot ng ca doanh nghip c mi
quan h c ngha vi nguyn tc chi tr b mt: trong m hnh kim sot (-.212,
p<.05), cn trong m hnh y (-.235, p<0.05), iu ny c ngha l doanh
nghip cng hot ng nhiu nm, cng t s dng nguyn tc b mt trong chi tr
tin thng. Bin vn ha t chc hng con ngi c mi quan h ngc chiu
vi nguyn tc chi tr b mt (12 = -.223, p<.01). iu ny c ngha l trong cc
n v cng thin v vn ha t chc hng con ngi, nguyn tc b mt cng t
c s dng phn b tin thng. iu ny tri ngc vi gi thuyt H2e.
H3a: Hm hi quy y c th c biu din nh sau:
Y = 0 + 1X1 + 2X2 + 3X3 + 4X4 + 5X5+ 6X6 + 7X7 + 8X8 + 9X9 +
+10X10 + 11X11 + 12X12. Trong ,
Y: Nguyn tc cng bng trong phn b tin thng
X12: Vn ha t chc hng kim sot lng hay kim sot cht
Cc k hiu khc ging nh trong hm hi quy gi thuyt H2a trn.
Kt qu phn tch hi quy cho thy, m hnh kim sot vi 11 bin khng c
ngha (R2 iu chnh .038, F: 1.604, p>.1). Khi bin vn ha t chc hng kim
sot lng hay kim sot cht c a vo, m hnh y tr nn c ngha (R2
iu chnh .087, F: 2.346, p<.01). Trnh gio dc c mi quan h thun chiu vi
vic s dng nguyn tc cng bng, ngha l khi ngi lao ng c trnh gio
dc cng cao, nguyn tc cng bng s cng c s dng nhiu khi phn b tin
thng. Bin vn ha t chc hng kim sot lng hay kim sot cht c mi quan
h thun chiu vi nguyn tc phn b cng bng (12 = .241, p<.01). iu ny c
ngha l trong cc n v vi vn ha t chc thin hn v kim sot cht nguyn
tc cng bng trong phn b tin thng c s dng nhiu hn. Kt qu ny ph
hp vi gi thuyt H3a.

87

Bng 3.16: Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H3a

Cc bin

Nguyn tc phn b cng

bng/co bng
M hnh
kim sot

M hnh
y

.144
-.040
.073
.096

.095
.022
.070
.047

.132+
-.120
.106
-.014
-.056
.003
-.044

.158*
-.088
.111
.019
-.058
-.027
-.040

Cc bin kim sot

Chc v
Tui
Gii tnh
S nm lm vic cho cng ty hin
ti
Trnh gio dc
Phng ban lm vic
Ngnh ngh kinh doanh chnh
Hnh thc php l
Quy m cng ty
S nm hot ng
c im vn gp
Cc bin c lp

.241**

Vn ha t chc hng kim sot

lng hay kim sot cht
F
Adjusted R2
S quan st

1.604
.038
170

2.346**
.087
170

(Cc h s chun ha c ch ra. Cc mc ngha: +p<.1. *p<.05. **p<.01 ***p<.001)

H3b: Hm hi quy y c th c biu din nh sau:

Y = 0 + 1X1 + 2X2 + 3X3 + 4X4 + 5X5+ 6X6 + 7X7 + 8X8 + 9X9 +
+10X10 + 11X11 + 12X12. Trong ,
Y: Tin thng da trn kt qu c nhn
X12: Vn ha t chc hng kim sot lng hay kim sot cht
Cc k hiu khc ging nh trong hm hi quy gi thuyt H3a trn.
Kt qu phn tch hi quy cho thy, m hnh kim sot vi 11 bin c
ngha (R2 iu chnh .051, F: 1.832, p<.1). Khi bin vn ha t chc hng kim

88

sot lng hay kim sot cht c a vo, m hnh y vn c ngha (R2 iu
chnh .067, F: 2.01, p<.05). Vi bin kim sot, tng t kt qu phn tch gi
Bng 3.17: Kt qu phn tch hi quy vi gi thuyt H3b
Cc bin

Cc bin kim sot

Chc v
Tui
Gii tnh
S nm lm vic cho cng ty hin ti
Trnh gio dc
Phng ban lm vic
Ngnh ngh kinh doanh chnh
Hnh thc php l
Quy m cng ty
S nm hot ng
c im vn gp
Cc bin c lp
Vn ha t chc hng kim sot lng hay kim sot
cht

F
Adjusted R2
S quan st

Tin thng da trn

kt qu nhm
M hnh
kim sot

M hnh
y

-.013
-.111
.113
.090
.169*
.045
.144+
-.105
-.063
-.112
-.023

-.043
-.072
.111
.059
.185*
.065
.147+
-.084
-.064
-.131
-.021
.150+

1.832+
.051
170

2.010*
.067
170

(Cc h s chun ha c ch ra. Cc mc ngha: +p<.1. *p<.05. **p<.01 ***p<.001)

thuyt H2d, trnh gio dc v ngnh ngh kinh doanh chnh c mi quan h
thun chiu vi thng da trn kt qu c nhn. Bin vn ha t chc hng kim
sot lng hay kim sot cht c mi quan h thun chiu vi tin thng da trn
kt qu c nhn (12 = .15, p<.1). iu ny c ngha l trong cc n v c vn ha
t chc thin hn v hng kim sot cht, tin thng da trn kt qu c nhn
c s dng ph bin hn. Kt qu ny ph hp vi gi thuyt 3b.
Vi nhng gi thuyt c ng h phn nghin cu nh tnh, H1 v
H2 khng c kim nh do thc o khng m bo tin cy. H3 v H5
c ng h. Ngoi ra, kt qu phn tch d liu nh lng cho thy, gi thuyt

89

H4 cho kt qu ngc vi d kin chng 1 trong khi gi thuyt H6 khng c

ng h.

TM TT CHNG

Trn c s nhng gi thuyt c a ra chng 1 v mt s kt qu ng

h gi thuyt bc nghin cu nh tnh trong chng 2, lun n chuyn sang
chng 3 vi vic tin hnh nghin cu kho st v nh hng ca vn ha t chc
ln h thng thng quy m mu ln hn, 150 doanh nghip H Ni v cc tnh
ln cn. Vic chn mu c tnh n quy m doanh nghip, ngnh ngh kinh doanh,
s nm hot ng, loi hnh doanh nghip v c im vn. Kt qu nghin cu cho
thy hu ht cc gi thuyt c a ra chng 1 c ng h, ngoi tr gi
thuyt H1 khng c kim nh do thc o khng tin cy v mt kt qu
kim nh tri ngc vi gi thuyt c a ra, H2e. iu ny chng t vn ha
ti phng ban, b phn c nh hng ng k n cc kha cnh khc nhau ca h
thng thng c p dng phng ban, b phn , nh mc s dng tin
thng, nguyn tc phn b cng bng hay co bng, cn c xc nh tin
thng da trn kt qu ca nhm hay c nhn v cch thc chi tr tin thng b
mt hay cng khai. y l nhng pht hin mi m lun n ng gp cho vic lm
r mi quan h gia vn ha t chc v h thng thng, vn nhn c s quan
tm ca nhiu nh nghin cu v nhng nh qun tr trong thc tin.

Trnh gio dc
Phng ban lm vic
Ngnh ngh kinh doanh chnh
Hnh thc php l
Quy m cng ty
S nm hot ng
c im vn gp
Cc bin c lp
Vn ha t chc hng con ngi
Vn ha t chc hng kim sot lng
hay kim sot cht
F
Adjusted R2
S quan st

Cc bin kim sot

Chc v
Tui
Gii tnh
S nm lm vic cho cng ty hin ti

Cc bin

1.688+
.046
172

.153*
5.006***
.25
145

.223

-.179*
-387***
.204*
-.062
.115
.004
.056

-.181*
-.378***
.207*
-.060
.141
-.005
.027

4.983***
.233
145

-.116
.011
.119
-.007
.103
-.235
-.042

.104
-.280*
.033
.174

.037
-.004
-.023
-.043

Nguyn tc chi tr
b mt/ cng khai
M hnh y

.122
-.265*
.026
.156

Tn sut thng
(H2a)
M hnh
M hnh
kim sot
y

1.752+
.051
169

.017*

-.082
-.063
-.029
-.125
-.094
-.220*
-.034

-.235**
.128
-.017
-.029

2.346**
.087
170

.241**

.158*
-.088
.111
.019
-.058
-.027
-.040

.095
.022
.070
.047

Nguyn tc phn b cng

bng/co bng (H2b, H3a)
M hnh y
M hnh

Bng 3.18 : Tng hp cc kt qu phn tch hi quy vi mi bin ph thuc

90

2.912**
.121
168

.217**

-.052
-.021
.129
-.192*
-.194*
.081
.058

-.236**
.296**
-.020
-.033

1.973*
.064
172

-.157*

.168*
.026
.138+
-.100
-.011
-.107
-020

.026
-.100
.090
.070

2.010*
.067
170

.150+

.185*
.065
.147+
-.084
-.064
-.131
-.021

-.043
-.072
.111
.059

Tin thng da trn kt qu ca

nhm/ c nhn (H2c, H2d, H3b)
M hnh M hnh M hnh
y
y
y

91

CHNG 4: BNH LUN V KIN NGH

4.1 Kt qu nghin cu v tho lun v kt qu
Khc vi nhiu nghin cu trc v mi quan h gia vn ha v th lao
nghin cu v s a thch th lao ca cc c nhn hay h thng th lao trong cc t
chc khc nhau cc quc gia khc nhau, nghin cu ny iu tra s khc bit
trong vn ha t chc v h thng th lao trong mt quc gia, Vit Nam. S d cc
nghin cu trc thng iu tra tc ng ca vn ha ln th lao nhng quc gia
khc nhau v phn ln cc nh nghin cu ng rng vn ha c cp quc gia
v t chc u cp n cc gi tr, nim tin, m cc gi tr, nim tin ch khc
nhau ng k gia cc quc gia. Tuy nhin, Hofstede v cc cng s (1990) v
Wilderom v cc cng s (2012) cho rng trong khi vn ha quc gia khc nhau
ch yu phn gi tr, vn ha ca cc t chc trong mt quc gia v chia s
nhng gi tr kh tng ng nn li khc nhau c bn phn thc tin qun tr
cch chng ti lm cc vic y. Kt qu nghin cu khng nh quan im
ca cc tc gi ny l c c s khi cc doanh nghip Vit Nam bc l nhng
khc bit ng k trong vn ha t chc hng con ngi v vn ha t chc
hng kim sot lng hay kim sot cht. Cc pht hin trong lun n mt ln
na khng nh li kt lun ca Hofstede (1990) rng cc t chc trong mt quc
gia c vn ha t chc khc nhau kha cnh biu hin thc tin.
Trong nghin cu ny, cc bin vn ha t chc hng con ngi v vn ha
t chc hng kim sot lng hay cht l tin cy s dng cho phn tch. Cc
bin thc tin khc ca vn ha t chc th hin tin cy thp trong phn
nghin cu nh lng ca lun n. Mc d vy, nhng bin ny vn m bo c
tin cy nghin cu khc [84]. Hn na kt qu nghin cu nh tnh ca lun
n cng cho thy cc b phn bn trong mt doanh nghip hay gia hai doanh
nghip bc l nhng khc bit ng k trong 6 bin thc tin vn ha t chc
ny. Bi cnh Vit Nam l mt quc gia phng ng ang trong giai on u ca

92

qu trnh chuyn i sang kinh t th trng c l khc kh nhiu vi an Mch v

H Lan l nhng quc gia phng Ty pht trin ni cc thc o vn ha t chc
s dng trong lun n ny c xy dng. Kt qu nghin cu vn ha t chc
trong cc doanh nghip lin doanh Vit Nam, c s dng thc o vn ha t
chc ca Hofstede (1990) cng c kt qu kh tng ng vi kt qu nghin cu
nh lng c tin hnh trong lun n ny [1]
Cc pht hin trong nghin cu ny cho thy vn ha t chc c nh hng
ng k ln h thng thng, bao gm mc s dng tin thng, nguyn tc, cn
c v cch thc phn b tin thng. C th, trong cc t chc c vn ha hng
con ngi mnh hn, tn sut thng thng ln hn, ngha l vic thng xut
hin thng xuyn hn b sung cho tin lng phn thu nhp n nh m
ngi lao ng nhn c hng thng, gip h ci thin cuc sng. iu ny ph
hp vi mi quan tm ln hn n phc li v i sng ca ngi lao ng trong
nhng t chc c vn ha hng con ngi mnh hn. Ngoi ra, kt qu nghin cu
cng khng nh rng nguyn tc co bng phn b tin thng cng c s
dng nhiu hn trong nhng t chc c vn ha hng con ngi mnh hn. iu
ny ph hp vi vic ch trng n s hi ha trong quan h ca lc lng lao ng
trong doanh nghip c vn ha hng con ngi mnh. Cng da trn s nhn
mnh n mi quan h hi ha, kt qu nghin cu cng cho thy tin thng da
trn kt qu ca nhm c s dng nhiu hn trong cc doanh nghip c vn ha
hng con ngi ni tri hn trong khi tin thng da trn kt qu c nhn c
s dng nhiu hn trong cc t chc c vn ha hng con ngi t hn. V bin
vn ha t chc hng kim sot lng hay kim sot cht, kt qu nghin cu cho
thy trong nhng n v c vn ha thin v hng kim sot cht, nguyn tc cng
bng trong phn b tin thng v tin thng da trn kt qu ca c nhn c s
dng nhiu hn. iu ny c th c gii thch l do ngi lao ng khc nhau
trong nng lc, phm cht cng nh s cn c [46]. Tuy nhin, vi thin hng
nghing v kim sot cht, cc hnh vi v kt qu c kim sot tt hn, cc
doanh nghip c c s nh gi chnh xc hn ng gp ca tng ngi lao ng

93

v v th h c th p dng nguyn tc cng bng trong phn b tin thng v c

th thng theo kt qu ca tng ngi m khng lo ngi rng vic ny s lm tn
hi n s hi ha trong mi quan h gia nhng ngi lao ng.
Mt kt qu kh th v ca lun n, i ngc vi k vng ca tc gi (gi
thuyt H2e) khi da trn cc nghin cu trc phng Ty v kt qu nghin cu
nh tnh l trong nhng t chc c vn ha hng con ngi t hn, nguyn tc b
mt trong thng li ph bin hn. Mt s nghin cu trc cho thy, nhng t
chc coi trng v quan tm n con ngi mnh hn thng cao s hi ha,
trnh s b t, so snh. Do , cc t chc ny c xu hng s dng nguyn tc b
mt nhiu hn. Tuy nhin, trong lun n ny, kt qu ngc li. Theo kt qu
iu tra ca lun n, phng kinh doanh chim 44,9% trong tng s cc phng ban
c iu tra, gm phng kinh doanh, phng k ton, phng hnh chnh, phng
nhn s, phng k thut, ban gim c trong gn 48% cc phng kinh doanh
c iu tra c vn ha thin v hng con ngi t hn (so vi 33% thin v vn
ha hng con ngi mnh hn v 19% cn li khng nghing v hng no). V
th vic gii thch c th c tin hnh mt phn da trn vic xem xt su hn kt
qu nghin cu nh tnh ti phng kinh doanh. Theo , Vit Nam, v mi giai
on u trong qu trnh chuyn i sang kinh t th trng nn cc doanh nghip
thng s dng nhng cng c thng ngn hn v theo ui nhng mc tiu ngn
hn hn. M thc tin ny li c nhiu hn ch, chng hn nh by c nhn v ro
cn c nhn vi nhn vin phng kinh doanh [87]. Trong khi , c th cng vic
ca nhng ngi lm kinh doanh li rt khc vi nhiu loi cng vic khc trong
doanh nghip. Trong khi nhng ng nghip ca h nh my, phng k ton,
phng hnh chnh nhn s ch cn lm theo quy trnh, quy nh ti cng ty l c
th nhn lng hng thng, th th lao ca nhn vin phng kinh doanh li ph
thuc nhiu vo kt qu bn hng. Kt qu tt th th lao cao v ngc li. V th h
lun chu p lc hon thnh cc mc tiu v doanh thu. lm c iu ny,
quan h khch hng l quan trng. M iu ny thng din ra bn ngoi cng ty,
c th l doanh nghip khch hng hoc ngay c nh ring ca khch hng hay

94

nhng a im khc, nh khch sn, nh hng, qun c ph V th, n c th

c tin hnh ngoi gi lm vic thng thng ca doanh nghip. Do , nhng
ngi lao ng khc c th khng hiu nhiu v thi gian, cng sc nhn vin
phng kinh doanh thc s dnh cho cng vic. Trong khi nu khng p dng
nguyn tc b mt, h c th thy th lao ca phng kinh doanh cao hn ng k th
lao ca h khi doanh thu cng ty tng trng tt. iu ny c th phng hi n s
hi ha v cm nhn cng bng gia nhng ngi lao ng bi ngi Vit Nam
thng c k vng bnh qun trong tin lng [2]. V th, trong cc t chc c vn
ha thin v hng cng vic, nguyn tc b mt c s dng nhiu hn.

4.2 Nhng ng gp ca lun n

4.2.1 ng gp v mt l thuyt
u tin, phn ln cc nghin cu trc v mi quan h gia vn ha v th
lao khuyn khch nghin cu vn ha t chc cp doanh nghip, nghin cu
ny li c tin hnh vi cp thp hn, cp phng ban trong doanh nghip. Cc
kt qu nghin cu cho thy, mc d h thng thng phng ban do lnh o
doanh nghip quyt nh nhng vn ha phng ban hay cch m phng ban lm
vic c nh hng ng k n cc quyt nh ca lnh o doanh nghip v h
thng th lao khuyn khch c p dng trong mi phng ban.
Th hai, lun n tin hnh kim nh mt s thc o vn ha t chc
ca Hofstede v cc cng s (1990). Kt qu phn tch tin cy trong lun n
cng vi mt s nghin cu trc cho thy cc thc o ny cn tip tc c pht
trin v hon thin.
Cui cng, nghin cu ny c tin hnh trong bi cnh ca mt nn kinh
t chuyn i. Phn ln cc doanh nghip mi hnh thnh nn vn ha t chc cn
mi, cc chnh sch lng, thng ang trong qu trnh xy dng v pht trin. Do
, mi quan h gia vn ha t chc v th lao khuyn khch cha r nt. Liu cc
m hnh biu th mi quan h gia hai yu t ny cc quc gia phng Ty pht

95

trin c cn ph hp khng? Kt qu nghin cu kh tng ng vi cc nghin

cu trc khi thy c mi quan h gia vn ha t chc v h thng th lao khuyn
khch.

4.2.2 ng gp v mt thc tin

u tin, cc pht hin ca lun n s gip d on h thng thng c
p dng trong t chc khi bit vn ha ca n. Chng hn, hin nay xu hng
nhy vic khng phi l him [38], [40] hay vi nhng sinh vin mi ra trng,
gia nhp vo doanh nghip mi. Do v th ca ngi i xin vic khng phi lc no
cng c th ch ng hi hay thng tho v hp ng th lao, trong khi trong
nhiu thng bo tuyn dng, cc thng tin v th lao thng khng r rng. Khi
thng tin v thng l kh bit r. Khi ngi lao ng i vo doanh nghip, tham
gia lm vic s hiu cch doanh nghip lm vic hay vn ha t chc. Theo ,
kt qu nghin cu ny s gip ngi lao ng d bo mt phn v nhng kha
cnh ca h thng thng trong doanh nghip. Chng hn, nu doanh nghip nhn
mnh hn n hon thnh cng vic, n nng sut, hiu qu ch khng phi l yu
t con ngi th tin thng da trn kt qu c nhn s c kh nng c p dng
nhiu hn. Trong khi ti nhng n v nhn mnh n phc li, coi trng mi quan
h gia nhng ngi lao ng th nguyn tc co bng, tin thng da trn kt qu
ca nhm c kh nng c p dng nhiu hn.
Th hai, nhng pht hin ca lun n cng gip cc nh qun tr hiu mi
quan h gia vn ha t chc v h thng thng, t h c th thit k v thc
hin cc k hoch thng hiu qu hn. Trn quan im thc tin, nghin cu ny
gi rng cc nh qun tr th lao cn tin hnh nhng tm hiu v vn ha nh l
bc u tin trong thit k k hoch thng. Qu trnh kt ni vn ha vi cc k
hoch thng ging vi phn tch y khoa trc khi c truyn mu thnh cng [46].
S khng ph hp gia vn ha t chc v h thng thng tuy khng dn n cht
ngi nhng vn c th gy ra nhng vn trong hot ng sn xut kinh doanh
ca doanh nghip. Mt kha cnh na cn quan tm l s ph hp gia cc thc tin

96

qun tr c tng cng bi cc h thng thng v cc thc tin qun tr tn

ti trong t chc. V d, cc xu hng hin nay trong sp nhp v mua li lm tng
s a dng trong sn phm v ngnh hng gi rng nhng x l r rng v tc
ng ca vn ha ln tin thng l cn thit.
Th ba, cc pht hin ca lun n gip gi nhng iu chnh v VHTC v
h thng thng c kt qu tt hn. Kt qu nghin cu cho thy vn ha t
chc c nh hng ng k n h thng thng ca n. S ph hp gia vn ha
t chc v h thng thng s tng cng kt qu hot ng ca doanh nghip. Do
, khi c nhng thay i trong cch doanh nghip lm cc th y hay vn ha
t chc, chng hn do nhng tc ng t mi trng ngnh hay mi trng ni b
m vn ha t chc phi thay i, khi h thng thng cng phi c nhng iu
chnh thch nghi vi vn ha t chc mi, nhm tng cng kt qu ca doanh
nghip. Chng hn, kt qu nghin cu nh tnh ti cng ty An Duy cho thy trong
qung 10 nm u hot ng, cng ty thin v vn ha hng cng vic hn, v th
phc li ca ngi lao ng v mi quan h gia nhng ngi lao ng t c coi
trng. Do , nhiu nh qun tr ch cht cp trng phng, c ngi gn b vi
doanh nghip t ngy u hot ng, ri doanh nghip. Khi ban gim c bt
u iu chnh chnh sch, cch lm vic trong doanh nghip, theo phc li v
mi quan h gia nhng ngi lao ng c tng cng, cc quyt nh quan
trng trong cng ty coi trng hn n ting ni ca cc trng b phn, theo
cng ty chuyn t vn ha t chc hng con ngi t hn sang vn ha t chc
hng con ngi hn, v th h thng thng cng c nhng iu chnh. C th,
trc khi thay i, doanh nghip ch thng mt ln vo dp Tt nguyn n, khi
c kt qu hot ng nm trc th sau , vo nhng ngy l khc trong nm,
ngi lao ng cng c quan tm nhiu hn, c th c thng hoc c ngh
nhiu hn trc. Thng t xut cng c tng cng hn, iu ny gip cng ty
tip tc pht trin. Ngoi ra, khi v mt l do no , chng hn trong iu kin hin
nay, tc tng trng ca nn kinh t ang chm li, doanh nghip gp nhiu kh
khn [36], cc doanh nghip phi c cu li h thng thng ca h, chng hn, h

97

phi ct gim thng bng tin trong khi c th gia tng phn phc li cho ngi
lao ng hoc nhng kha cnh khc ca gi th lao phi thay i nh nguyn tc
phn b, cn c xc nh tin thng th nh qun tr cng phi tnh ti iu
chnh nhng thc tin qun tr ph hp vi h thng thng mi, trnh s xung
t s cn tr s pht trin ca t chc [46].
Mt trng hp khc lin quan n s thay i ca h thng thng khi vn
ha t chc thay i ti phng kinh doanh ca cng ty An Duy l trc , n v
ny thin mnh v vn ha hng kim sot lng, tuy nhin, do vic gim st lng,
nhn vin phng kinh doanh c hnh ng tng thu nhp ring trong khi gy
phng hi n li ch ca cng ty. Khi iu ny c pht hin, gim c cng ty
iu chnh chnh sch gim hn tnh kim sot lng ca b phn ny v tng
cng thc thi nguyn tc cng bng v thng theo kt qu c nhn mc d iu
ny lm khong cch th lao gia cc nhn vin phng kinh doanh v cc nhn vin
khc trong cng ty gia tng ng k. iu ny gip cng ty duy tr c lc lng
kinh doanh gn b v lm vic v li ch ca cng ty nhiu hn, t tng doanh
thu v li nhun cho doanh nghip. R rng, khi h thng thng c iu chnh
cho ph hp vi nhng thay i ca vn ha t chc, kt qu kinh doanh ca doanh
nghip tt hn.

4.3 xut cho cc nh qun tr

u tin, cc nh qun tr cn m bo s ph hp gia VHTC v h thng
thng. Trong iu kin hin nay, khi phn ln cc doanh nghip ang gp kh
khn do lng hng tn kho cao, ngun vn ngn hng kh tip cn [36], vic khan
him tin mt c th buc cc doanh nghip phi c cu li h thng thng [29].
Tuy nhin, kt qu nghin cu ca lun n cho thy h thng ny chu nh hng
rt ng k ca vn ha t chc, nn vic c cu ny thnh cng th trc ht
doanh nghip phi tin hnh iu chnh vn ha t chc ca mnh nhm tm kim s
ph hp gia hai yu t ny tng cng kt qu hot ng sn xut kinh doanh
ca doanh nghip.

98

tin hnh thay i vn ha t chc ca doanh nghip, theo kt qu ca

cc nghin cu trc, cc nh qun tr trc tin cn nh gi vn ha hin ti ca
doanh nghip. Vic nh gi vn ha l khng c ngha cho n tn khi doanh
nghip xc nh c rng mt cch lm vic mi l cn thit [86]. Cn ch l
mt s kha cnh vn ha s c xem l gip t chc t c cc mc tiu chin
lc ca n hay gip gii quyt cc vn hin ti, trong khi mt s kha cnh khc
s c xem l nhng tr ngi, ro cn. V th, cc thnh vin nhm rt cn phi
nhn din nhng kha cnh vn ha ny v ch thay i nhng kha cnh cha tt.
c bit, vi cc cng ty a quc gia, vic qun tr hm v vic chp nhn s
khc bit vn ha quc gia v qun l nhng khc bit trong vn ha t chc [61].
Mc cho bn cht tng i b ngoi ca vn ha t chc, chng kh kh thay
i bi v chng pht trin thnh cc thi quen mang tnh tp th. Thay i
chng l cng vic ca cc nh qun tr cp cao, khng ai c th lm thay c. S
la chn chin lc chnh ca nh qun tr cp cao l hoc chp nhn v s dng tt
vn ha hin ti ca n hoc c gng thay i n. Nu s thay i l cn thit, trc
tin cn phi tin hnh phn tch kt qu v chi ph. C th phi xem xt liu nhn
lc cn cho thay i vn ha c hay khng. S thay i vn ha t chc i hi
ngi lnh o phi thu ht c cng nhiu tr tu ca ngi lao ng cng tt.
Ngi lnh o cng phi m bo c h tr t nhng v tr chnh cc cp bc
khc nhau trong t chc. Tip , h c th thay i cc thc tin bi vic iu
chnh c cu t chc ca h: cc chc nng, cc phng ban, nhng a im, v cc
cng vic, kt ni cc cng vic vi nhng ti nng. Sau khi c cu li, vic kim
sot c th phi thay i, da trn quyt nh v nhng kha cnh cng vic g phi
c phi hp, phi hp nh th no, bi ai v cp no. ng thi, cn phi thay
i cc chnh sch nhn s c th lin quan n tuyn dng, o to v thng tin.
Cui cng, vic thay i vn ha khng phi l mt qu trnh nhanh chng. N cn
mt s quan tm lin tc t cc nh qun tr cp cao, s kin tr trong mt vi nm
v vic nh gi vn ha mi xem liu nhng thay i no thc t t c
cng nh nhng thay i g khc xut hin. Ngoi ra, cn ch rng, do tin

99

thng cng l mt phng tin chnh m qua cc t chc lm r v tng cng

cc hnh vi c mong i [50]. Lm sao nhng hnh vi c cng tc thng
nhn mnh khng mu thun vi ci ang tn ti l mt vn phi quan tm.
Th hai, cc nh qun tr trong cc cng ty mua li hay sp nhp cn phn
tch VHTC trnh xung t. Trong nhng trng hp mua li hay sp nhp, mt
chn on l cn thit xc nh nhng kha cnh vn ha tim tng xung t gia
cc i tc. Cc quyt nh v hp nht thng c lm da trn quan im ti
chnh: vic mua li hay sp nhp mt phn th hin sc mnh ti chnh, hay c
xem nh mt cch phng v trc cc mi e da c tht hay tng tng bi
cc i th cnh tranh. Nhng ngi ra quyt nh t khi xem xt k cc rc ri
trong hot ng pht sinh bn trong cc t chc lai mi c thnh lp. S xem xt
k v vn ha cn c xem xt khi quyt nh liu c sp nhp hay khng, v sau
khi quyt nh ny c lm, vn ha cn phi tip tc c xem xt cho mt k
hoch qun tr t chc sau sp nhp ti thiu ha nhng thit hi do xung t v
bo v vn ha c o, ph hp. Ngoi ra, cn ch rng vic sp nhp v mua li
bn trong mt quc gia khng d thnh cng. V vy cc lin doanh gia cc
quc gia cn c th t thnh cng hn. H phi bc cu c khong cch vn ha t
chc v vn ha quc gia. Nhiu doanh nghip ku gi cn xem xt vn ha ca
i tc tim nng nh l mt u vo ra quyt nh c nn hp nht hay khng.
iu ny rt c ngha vi cc doanh nghip Vit Nam bi trong nhng nm gn
y, hot ng mua bn v sp nhp ti Vit Nam ngy cng pht trin v tip tc
gia tng c v s thng v v trong tr gi cc thng v. Gi tr giao dch mua li
v sp nhp ti Vit Nam nm 2010 t 1,7 t la M vi 345 thng v. Vit
Nam l nc ang pht trin c s gia tng nhanh chng cc hot ng mua li v
sp nhp trong 10 nm qua v c xem l nc c tc mua li v sp nhp
nhanh nht trong khu vc chu Thi Bnh Dng [35].
Th ba, cc nh qun tr cn qun l nhng khc bit trong VHTC cc
cng ty a quc gia. Phn ln cc cng ty a quc gia khng ch hot ng trong
cc quc gia khc nhau m cn trong cc ngnh hng khc nhau hay t nht trong

100

cc chi nhnh vi sn phm hay th trng khc nhau. Cc ngnh hng hay cc chi
nhnh khc nhau thng c vn ha t chc khc nhau. Cc vn ha t chc xuyn
cc quc gia mnh trong mt ngnh hng hay mt chi nhnh, bng vic cho thc
tin chung, c th lm cu ni cho nhng khc bit quc gia trong cc gi tr gia
cc thnh vin t chc. Cc thc tin chung, khng phi l cc gi tr chung l
nhng g gip cc cng ty a quc gia gn nhau.
S sn c nhng ngi ph hp ng lc l nhim v chnh ca qun tr
nhn lc trong cc cng ty a quc gia. iu ny ngha l vic tuyn dng ng lc
cc ti nng qun tr tng lai t cc quc tch khc nhau, v s thuyn chuyn
thng qua vic lp k hoch s gip hp thu vn ha t chc. Phng nhn s ca cc
cng ty a quc gia phi cn i gia s thng nht v s a dng trong chnh sch
nhn lc. Thng nht qu cao cng kh m bo bi tinh thn, tr tu ca mi ngi
khng ging nhau. T lm cc chnh sch p dng cho ton cng ty khi c p
dng cc chi nhnh c th s khng hot ng, hay ch vng li b ngoi nhng
li lm kh cho nhng ngi a phng. Mt khc, quan nim rng mi ngi
khc nhau v rng mi ngi trong cc chi nhnh v th lun lun cn bit nhiu
nht v c php i theo cch ca chnh h cng khng m bo. Trong trng
hp ny, c hi xy dng vn ha cng ty vi nhng c im c nht, gi gn
t chc v mang li cho n li th tm l cnh tranh v ring bit s mt i. i vi
cng tc thng, sc mnh ca vic thng ph thuc rt nhiu vo vic ngi
nhn nh gi cao tin thng nh th no. Mt thch thc quan trng i vi cc
nh qun tr ngy nay l phi xc nh loi thng no t rt nhiu cc hnh thc
hin nay c a thch nht [50]. c nhng nghin cu cho thy cc thc tin
thng ch lm vic tt nht trong vn ha ni n hnh thnh, v cc h thng
thng c xu hng phn nh cc tiu chun, gi tr v nim tin c th v vn ha
ni chng c pht trin. Khi cc hng c gng chuyn nhng g hng cho l
nhng h thng thng thnh cng ra cc chi nhnh nc ngoi, h phi nhn
thc c nhng khc bit c hu tim tng trong cc nhu cu v gi tr ca ngi
lao ng cng nh nhng khc bit ny nh hng nh th no n kt qu ca vic

101

thng [50]. iu ny rt c ngha vi cc doanh nghip Vit Nam bi hin nay

s lng cc doanh nghip nc ngoi vo Vit Nam lm vic v cc doanh nghip
Vit Nam u t ra nc ngoi ang gia tng nhanh chng. Chng hn, ring nm
2012, c nc c 1.287 d n u t nc ngoi mi c cp giy chng nhn u
t [5]. Tnh n 20 thng 11 nm 2013, c nc c 1.175 d n mi c cp giy
chng nhn u t [6]. R rng l ang c rt nhiu cc doanh nghip nc ngoi
vo Vit Nam kinh doanh. Trong khi , s lng cc doanh nghip Vit Nam ra
nc ngoi kinh doanh cng gia tng ng k. Tnh n ht ngy 20 thng 3 nm
2013, cc doanh nghip Vit Nam c 742 d n u t ra nc ngoi vi tng vn
u t ng k t 15,5 t la M sang cc quc gia Lo, Campuchia, Nga,
Venezuela [7]. iu ny mang n s phc tp trong vn ha v h thng thng
cho doanh nghip. Hn na, khng ch c cc cng ty a quc gia, cc cng ty ang
trong qu trnh ti c cu, vic sp nhp phng ban cng c th pht sinh nhng
khc bit trong vn ha t chc v h thng thng. Do , cc xut y tr
nn rt c ngha.
Ngoi ra, kt qu nghin cu cho thy cc quyt nh v h thng thng cn
tnh ti yu t vn ha t chc, trong khi cc b phn khc nhau trong doanh nghip
c th c vn ha t chc khng ging nhau. Do , nh qun tr cp cao cn to
iu kin cc nh qun tr cp phng ban c tham gia vo qu trnh thit k v
thc hin cng tc thng ti phng ban, n v mnh. Khi , h thng thng
c p dng cho mi phng ban s ph hp vi vn ha ca chnh phng ban ,
t gip tng hiu qu ca cng tc thng.

4.4 Mt s kin ngh chnh sch v m

u tin, nh nc cn c cc bin php pht trin th trng chng
khon nhm h tr cc doanh nghip trong qu trnh chuyn i thc tin thng.
Xu hng ton cu ha hot ng kinh doanh ang hng n s thng nht v tiu
chun ha ln hn trong cc thc tin qun tr xuyn cc bin gii quc gia [50].
iu ny c ngha l vn ha t chc ti cc doanh nghip Vit Nam s thay i

102

theo hng hi nhp, v th h thng thng cng s chuyn bin theo thc tin
thng ca cc quc gia pht trin, nh vic s dng mnh m hn cng c c
phiu. Nh nc cn c cc bin php pht trin th trng chng khon nhm
h tr cc doanh nghip t hiu qu hn trong qu trnh chuyn i ny.
Th hai, nh nc cng cn tng cng h thng gio dc v hiu lc ca
vic thc thi cc quy nh ca php lut ngi Vit Nam ni chung v cc nh
qun tr ni ring c th tng cng lng tin vi nhau, to iu kin thun li cho
vic p dng c hiu qu cc hnh thc th lao ph bin cc quc gia pht trin
nhng cha c p dng hiu qu Vit Nam nh th lao tch ly hay th lao tr
dn, nhm khai thc cc u im ca gi th lao ny, t phc v tt hn cho c
doanh nghip cng nh ngi lao ng.
Th ba, nh nc cn ch ng thay i vn ha quc gia theo hng hi
nhp quc t h tr cho s ph hp gia VHTC v vn ha quc gia. Kt qu
cc nghin cu trc cho thy vn ha t chc c hnh thnh da trn vn ha
quc gia. Cc n v lm vic vi kt qu tt hn khi cc thc tin qun tr ca h
ph hp vi vn ha quc gia. Nhiu nh nghin cu ng rng cc thc tin qun
tr cn phi thch nghi vi vn ha quc gia c kt qu lm vic tt [84]. Trong
khi vi xu hng m ca, hi nhp ca quc gia hin nay, Vit Nam c ngy cng
nhiu cc doanh nghip lin doanh, lin kt vi nc ngoi hay rt nhiu cc doanh
nghip 100% vn nc ngoi ang vo th trng Vit Nam, t gip chuyn giao
cc thc tin qun tr ton cu vo cc doanh nghip Vit Nam. Tuy nhin, nu cc
doanh nghip thay i nhng thc tin qun tr cho ph hp vi xu hng hi nhp
quc t trong khi vn ha quc gia khng thay i hay thay i chm hn s lm
gim hiu qu. V th h tr cc doanh nghip, nh nc cn c cc chnh sch
v bin php nhm ch ng thay i vn ha quc gia theo hng hi nhp quc t
h tr cho s ph hp gia vn ha t chc v vn ha quc gia t gia tng
kt qu lm vic ca cc doanh nghip trong nc.

103

4.5 Hn ch ca nghin cu v cc hng nghin cu tip theo

Nghin cu ny c mt s hn ch. u tin, phn ln cc thc o c
mn t cc nghin cu trc, v th khi p dng bi cnh Vit Nam bc l
nhng im khc bit nht nh. C th, vi kha cnh thc tin ca vn ha t
chc, ch hai trong su bin l tin cy. Vi kha cnh gi tr, ch mt trong ba
bin tin cy. Ngay c vi nhng thc o tin cy, cc mc hi trn mi
thc o cng khng ti ng nh k vng. Vi bin vn ha t chc hng
kim sot lng hay kim sot cht, ngoi ba mc hi nh ca Hofstede (1990) th
mc hi n lc ht sc hon thnh cng vic ca bin vn ha t chc hng
quy trnh hay hng kt qu cng ti vo nhn t ny. Vi nhn t th hai c
trch, nhn t ny bao gm hai mc hi, mt mc hi l ca bin vn ha t chc
hng con ngi hay hng cng vic: t quan tm n vn ring t ca nhau,
im cng cao, t chc cng thin v vn ha hng cng vic. Cn mc hi kia l
thc o ca bin vn ha t chc hng nh l hay chuyn nghip: i t l vic
ring ca mi ngi, im cng cao doanh nghip cng thin v vn ha hng
chuyn nghip hn. Tuy nhin, hai mc hi ny li kh tng ng v ni dung,
u hi v mc quan tm n vic ring hay i t ca ng nghip cng phng
ban, b phn. Nu vic quan tm n i t, n vic ring cng nhiu, chng t
yu t con ngi c coi trng. im ca cc mc hi cng thp, t chc cng
quan tm n yu t con ngi hn v bc l vn ha t chc thin v vn ha
hng con ngi mnh hn. Cc kt qu phn tch nhn t khng ng theo l
thuyt l c th gii thch v Hofstede cng nhn mnh rng cc thc o ca
ng c xy dng da trn 20 n v t chc H Lan v an Mch, v th n c
th khng i din cho nhng quc gia khc. Do , cc nghin cu tip theo cn
pht trin v hon thin nhng thc o ny.
Hn ch th hai ca nghin cu ny l ch n s dng mt s thc o
mt ch bo, hay ch c mt mc hi iu tra mt s kha cnh ca h thng
thng. Mc d iu ny kh ph bin trong nghin cu th lao [47], [54], tin
cy ca chng c th cn quan tm. Ngoi ra, mt s vn khc trong cng tc

104

thng c th cng b nh hng bi vn ha m lun n vn cha iu tra. Chng

hn, trong khi cc quc gia pht trin, cc cng c thng di hn c p dng
kh ph bin, nh thng bng c phiu nhiu dng khc nhau, hay ngay c vi
thng ngn hn th thng tch ly hay tr dn cng c p dng nhiu nhng
Vit Nam, cc dng thanh ton thng ny li cha c p dng rng ri. Mt
nghin cu khc do tc gi tin hnh cho thy nh qun tr doanh nghip cha p
dng nhng hnh thc ny mt phn v cha bit, mt phn do ngi lao ng
khng thch nn h khng p dng [26], [27]. V sao ngi lao ng li khng
thch? iu ny c th lin quan n vn ha. V th y s l mt khong trng m
cc nghin cu tip theo trong lnh vc ny cn tip tc tm cu tr li.
Hn ch th ba lin quan n mu nghin cu. Trong khi tng th nghin
cu ca lun n l cc doanh nghip Vit Nam ni chung nhng do cc gii hn v
ngun lc nn mu nghin cu li ch c ly t cc doanh nghip H Ni v
cc tnh ln cn. V th, y cng l mt im hn ch ca lun n mc d nhiu
nghin cu trc v mi quan h gia vn ha v th lao c cc tc gi khc thc
hin cng chia s nhng hn ch v mu nghin cu nh trong lun n ny. Chng
hn, Ling Li v Roloff (2007) phn tch cc phn hi ca 288 sinh vin i hc
trc mt kch bn m t mt cng ty phn chia lng v phc li da trn cng
trng hay thm nin kim tra vn ha t chc v cc h thng th lao, m c th
l xem xt tnh hp dn nhng ngi xin vic ca t chc. Papamarcos v cc cng
s (2007) t chc cho 609 sinh vin i hc ngnh kinh doanh v k ton ang
hc kha hc v kinh doanh c bn mt trng i hc ln Bc M tham gia
thit k nghin cu ca h xem xt v mi quan h gia gi tr vn ha ch ngha
c nhn v ch ngha tp th vi vic thit k h thng th lao khuyn khch trong
mi quan h vi nng sut. Ngoi ra, Goktan v Saatcioglu (2011) thu c d
liu t bng hi online hi 238 sinh vin i hc (trong c 162 ngi tr li)
bc i hc v sau i hc mt trng cng ln pha Ty Th Nh K v mt
trng cng ln pha Ty Nam nc M kt lun v nh hng ca cc gi tr
vn ha c nhn ln s a thch th lao ca mi ngi. Thm vo , Bento v

105

Ferreira (1990) kim tra tc ng ca vn ha t chc ln vic thit k v thc

hin cc k hoch th lao khuyn khch bng vic nghin cu nh tnh ti mt
trng i hc M ang trong qu trnh xem xt, thay i th lao khuyn khch
cho nhng nh qun tr (khng phi nhng nh khoa hc) ti trng i hc ny. R
rng l tuy nhng nghin cu trn cng ch c tin hnh da trn vic ly mu
thun tin, nhng vic tun th cc quy trnh, phng php nghin cu khoa hc
vn mang li nhng kt qu ng tin. Mc d vy, tng thm tin cy, cc
nghin cu tng lai cn tin hnh ly mu vi nhng phng php khoa hc
mu c tnh i din cao hn.
Thm vo , do iu kin hin nay, nc ta mi giai on u pht trin
kinh t th trng, thi gian hi nhp vi nn kinh t th gii cha di nn rt nhiu
yu t cha c hnh thnh ging vi cc quc gia pht trin, cc hnh thc th lao
khuyn khch l mt minh chng. Trong khi cc quc gia pht trin c rt nhiu cc
hnh thc th lao khuyn khch, v th cc nghin cu thng nghin cu v th lao
khuyn khch ni chung trong khi Vit Nam, ch tin thng l ph bin. Do
mc d phn tng quan, lun n xem xt nh hng ca vn ha n th lao v th
lao khuyn khch, tuy nhin, trong phn kho st thc tin Vit Nam, ch b phn
tin thng c iu tra do nhng hnh thc khc cha c s dng nhiu v cn
mi m vi i b phn cc doanh nghip. V th, khi nn kinh t pht trin v cc
doanh nghip hi nhp nhiu hn, chc chn cc hnh thc th lao khuyn khch
cng s a dng hn v phm vi nghin cu c th c m rng. y l c hi cho
cc nghin cu tip theo quan tm n vn ny. Hn na, bi lun n ch tp
trung nghin cu v tin thng, trong khi y ch l mt b phn ca gi th lao
m ngi lao ng c nhn. Rt nhiu cc nghin cu tin hnh iu tra v
mi quan h ca vn ha v th lao nhng ng trn gc vn ha quc gia, cc
nghin cu tip theo c th iu tra nh hng ca vn ha t chc n th lao ni
chung, bao gm c tin lng v cc phc li khc, xem vn ha t chc c nh
hng nh th no n vic la chn cc b phn ca gi th lao: lng, thng v
phc li, c th trong t chc vi vn ha nh th no th tin lng s c s

106

dng nhiu hn tin thng hoc cc phc li cng c coi trng hn. Ngoi ra,
nhng pht hin c ng h trong giai on nghin cu nh tnh nhng vn
cha c kim nh giai on nghin cu nh lng do thc o cha tin
cy cng s l mt vn m cc nghin cu sau c th tip tc lm r.

TM TT CHNG

Trong chng 4 ny, lun n tng hp li nhng kt qu c khng

nh bng vic kim nh gi thuyt chng 3. Lun n cng i tm s gii thch
cho nhng khc bit trong kt qu kim nh v gi thuyt c a ra, vi H2e.
Trn c s cc kt qu nghin cu, lun n ch r nhng ng gp c to ra v
xut nhng kin ngh cho cc nh qun tr doanh nghip v c quan qun l nh
nc. Nhng hn ch trong nghin cu lun n cng c lm r v lun n cng
ch ra cc hng nghin cu tip theo cho nhng ai quan tm n tm hiu v s tc
ng ca vn ha t chc ln h thng thng ni ring v h thng th lao ni
chung trong doanh nghip.

107

KT LUN
Thng nh th no cho ph hp nhm thc y ngi lao ng gn b v
ng gp cho doanh nghip l mi quan tm ca cc doanh nghip. V th, vn
ny cng nhn c rt nhiu s quan tm trong cc nh nghin cu l thuyt.
Trong lun n ny, tc gi lm r t khi nim thng l g, cc loi thng,
nhng cn c xc nh tin thng, cch thc phn b tin thng v quan trng
hn, lun n xem xt h thng thng trong s tc ng ca vn ha t chc.
Da trn cc kt qu nghin cu c trc v mi quan h gia hai phm tr ny,
lun n tp trung lm r tc ng ca vn ha t chc ln h thng thng, tr
li c nhng cu hi cha c li gii trong cc nghin cu trc . C th, lun
n thy c mi quan h thun chiu gia vn ha t chc hng con ngi v tn
sut thng trong n v. Vn ha t chc hng con ngi cng c mi quan h
thun chiu vi vic s dng nguyn tc phn b co bng, vic s dng kt qu
nhm lm cn c phn b tin thng. Cc pht hin ca lun n cng cho thy
trong cc t chc c vn ha hng con ngi t hn, nguyn tc b mt trong chi
tr tin thng v vic s dng kt qu c nhn lm cn c xc nh tin thng
cng ph bin hn. Ngoi ra, kt qu nghin cu ca lun n cng cho thy trong
cc t chc c vn ha hng kim sot cht, nguyn tc phn b tin thng cng
bng v tin thng da trn kt qu c nhn c s dng nhiu hn.
Vi cc pht hin c thy trong lun n ny, lun n c nhng ng
gp c gi tr c v l lun v thc tin. V mt l lun, lun n tr li cho nhng
cu hi cn b ng trong nghin cu v mi quan h gia vn ha v h thng
thng V thc tin, trn c s ch r tc ng ca vn ha t chc, lun n gip
nhng nh qun tr c thm hiu bit thit k v thc hin cc k hoch thng
tt hn, t tng cng kt qu sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Ngoi ra,
t cc pht hin ca lun n, ngi ta c th d on mt phn v h thng thng
ca doanh nghip khi hiu c vn ha t chc ca n. Lun n cng lm r
mt s hn ch trong khi cc hng nghin cu tip theo trong lnh vc ny cng
c ch ra. T , cc nh nghin cu quan tm ti vic tm hiu su mi quan h

108

gia vn ha t chc v tin thng c th nhn thy nhng vn cn tip tc lm

sng t trong lun n ny.

109

DANH MC TI LIU THAM KHO

Ti liu ting Vit
1. Phan Th Thc Anh v Ng Th Minh Hng (2009), Vn ha v hiu qu
hot ng ca cc doanh nghip lin doanh vi nc ngoi Vit Nam, mt
chng trong cun Con rng chu mi Quc t ha cc doanh nghip
ca Vit Nam, Nh xut bn chnh tr.
2. Phan Th Thc Anh (2010), S khc bit trong vn ha lm vic gia Vit
Nam v an Mch, Tp ch Kinh t pht trin, s thng 6.
3. T Thy Anh (2010), S khc bit v tin lng gia khu vc nh nc, khu
vc t nhn v khu vc c vn u t trc tip nc ngoi Vit Nam, Tp
ch Ti chnh, s thng 3.
4. Phm Hng Chng (2002), Mt s kin v ci cch tin lng Vit
Nam: Thc trng v gii php, Tp ch Kinh t pht trin, s 66.
5. Cc u t nc ngoi (2013), u t nc ngoi nm 2012 t trn 16 t
USD, c trn trang web http://fia.mpi.gov.vn/news.
6. Cc u t nc ngoi (2013), Tnh hnh thu ht u t trc tip nc ngoi
11 thng nm 2013, c trn trang web http://fia.mpi.gov.vn/news.
7. Cc u t nc ngoi (2013), Tnh hnh u t ca Vit Nam ra nc ngoi
qu 1 nm 2013, c trn trang web http://fia.mpi.gov.vn/news.
8. Mai Ngc Cng (2012), V chnh sch tin lng v thu nhp nc ta
hin nay, Tp ch Kinh t pht trin, s 181, trang 7.
9. Trn Kim Dung (2005), Qun tr ngun nhn lc, Nh xut bn Thng k.
10. Nguyn Vn im v Nguyn Ngc Qun (2004), Qun tr nhn lc, Nh
xut bn lao ng x hi.
11. Nguyn Thnh , Nguyn Ngc Huyn (ch bin) (2004), Qun tr kinh
doanh, nh xut bn Lao ng x hi, H Ni.

110

12. L Thanh H (2007), Tip tc i mi chnh sch tin lng khu vc hnh
chnh s nghip theo hng hi nhp, Tp ch Lao ng v X hi, s 314
315.
13. Trn Kim Ho (2007), Vn ha doanh nghip ca cc doanh nghip va v
nh Vit Nam, ti cp B.
14. Martin Hilb (2003), Qun tr nhn s tng th: mc tiu, chin lc v cng
c, nh xut bn Thng k.
15. L Cng Hoa, Nguyn Thnh Hiu (ch bin) (2011), Nghin cu kinh
doanh, nh xut bn i hc Kinh t quc dn, H Ni.
16. Trn Th Vn Hoa (2008), Cc loi hnh vn ha doanh nghip ca cc
doanh nghip t nhn trn a bn H Ni, Tp ch Kinh t pht trin, s
thng 12.
17. Trn Th Vn Hoa (2008), Vai tr ca vn ha doanh nghip trong vic nng
cao nng lc cnh tranh ca cc doanh nghip Vit Nam, Tp ch Kinh t
pht trin, s thng 8.
18. Nguyn nh Huy dch ca Mijnd Huijser (2008), Li th vn ha, nh xut
bn tr.
19. Trnh Ngc Huy (2010), Chnh sch lng bng trong bi cnh ton cu ha,
K yu hi tho nhn s.
20. Dng Th Liu v cc cng s (2006), Bi ging vn ha kinh doanh, nh
xut bn i hc Kinh t quc dn, H Ni.
21. Dng Th Liu (2011), Mt s cng c o lng, nh gi vn ha doanh
nghip, sch Qun tr kinh doanh ng i, Nh xut bn i hc Kinh t
quc dn
22. Dng Th Liu (2012), Mt s ro cn trong qu trnh xy dng v pht
trin vn ha kinh doanh ca cc doanh nghip nh nc Vit Nam, Tp ch
Kinh t pht trin, s 177 (k II), trang 70 - 74.
23. Trn Th Nhung v Nguyn Duy Dng (2005), Pht trin ngun nhn lc
trong cc cng ty Nht Bn hin nay, Nh xut bn Khoa hc x hi.

111

24. Nguyn Nam Phng, Nguyn Th Thanh Mai (2012), Vn ha doanh

nghip gp phn lm hi ha quan h lao ng, Tp ch Kinh t pht trin, s
183, thng 9, trang 61.
25. L Vn Tm, Ng Kim Thanh (2008), Qun tr doanh nghip, nh xut bn
i hc Kinh t quc dn, H Ni.
26. Nguyn Th Hng Thm (2011), Tin thng cui nm ca cc doanh
nghip, Tp ch thng mi, s 35, pp 46-48.
27. Nguyn Th Hng Thm (2012), Nhng hnh thc th lao khuyn khch
trong cc cng ty c phn: Kinh nghim quc t v thc tin ti Vit Nam,
Tp ch Kinh t pht trin, Thng 7 (II), trang 40-43.
28. Nguyn Th Hng Thm (2012), Tc ng ca cng tc thng ti qun tr
quan h khch hng trong doanh nghip, K yu hi tho quc gia Qun tr
quan h khch hng: L thuyt v thc tin ng dng Vit Nam, nh xut
bn i hc Kinh t quc dn, H Ni, pp 148 - 155.
29. Nguyn Th Hng Thm (2013), Ti c cu th lao trong doanh nghip
vt qua kh khn, Tp ch Kinh t pht trin, s thng 8 (II).
30. Trnh nh Huy v Nguyn Ngc Thng (2012), Chin lc tin lng trong
ng cnh vn ha Vit Nam, Tp ch Kinh t pht trin, s 180, trang 114
117.
31. Nguyn Vn Thng (2013), Thc hnh nghin cu trong kinh t v qun tr
kinh doanh, Nh xut bn i hc Kinh t quc dn.
32. Nguyn nh Th (2012), Phng php nghin cu khoa hc trong kinh
doanh: Thit k v thc hin, nh xut bn Lao ng x hi.
33. V Quang Th (2004), Kinh nghim s dng tin lng, tin thng trong
qun l nhn s, Tp ch Kinh t pht trin, s 80, thng 2.
34. Hong Trng, Chu Nguyn Mng Ngc (2008), Phn tch d liu nghin cu
vi SPSS, tp 1, 2, nh xut bn Hng c.

112

35. Phm Quang Trung (2011), Hot ng mua bn v sp nhp doanh nghip
trong bi cnh kh khn v ti chnh, Tp ch Kinh t pht trin, s 169,
thng 7, trang 3 7.
36. Nguyn K Tun (ch bin) (2013), Kinh t Vit Nam nm 2012: n nh
kinh t v m v thc y ti c cu kinh t, NXB i hc Kinh t quc dn,
H Ni.
37. Vtvnews, vtv.vn/thoisutrongnuoc/70% c nhn lm tri ngh: u l nguyn
nhn, ng ngy 3/4/2013.
38. www.baodanang.vn, Cng nhn nhy vic, doanh nghip au u, ng
ngy 9/8/2013.
39. www.careerlink.vn, chn vic tri ngnh hay chp nhn tht nghip ch thi
c?, c 15/8/2013.
40. www.vietnamworks.com, nhy vic nn hay khng nn.html

Ti liu ting Anh

41. Aktas, Cicek, Kyak (2011), The Effect Of Organizational Culture On
Organizational Efficiency: The Moderating Role Of Organizational
Environment and CEO Values, Procedia - Social and Behavioral Sciences,
Volume 24, Pages 15601573
42. Anthony and Govindaraja (2003), Management Control Systems, McGraw
Hill.
43. Ashkanasy, Wilderom and Peterson (2000), Handbook of Organizational
Culture and Climate, Sage Publications, Inc.
44. Asif (2011), Estimating the impact of Denison's (1996), What is the
difference between organizational culture and organizational climate? A
native's point of view on a decade of paradigm wars, Journal of Business
Research, Volume 64, Issue 5, Pages 454459.
45. Barner-Rasmussen, Bjorkman, Ehrnrooth, Koveshnikov, Makela, Vaara and
Zhang (2009), Cross-border competence management in emerging markets:

113

Voices from China and Russia, Hanken school of economics, research

reports, Helsinki,.
46. Bento and Ferreira (1990), Incentive pay and organizational culture, chapter
6 in Brunss book with title Performance Measurement, Evaluation, and
Incentives (Harvard Business School, Series in Accounting & Control)
47. Cable and Judge (1994), Pay preference and job search decisions: A personorganization fit perspective, Personnel Psychology, 47(2), pp 317-347.
48. Cameron, Quinn, DeGraff and Thakor (2006), Competing values leadership:
creating value in organizations, Edward Elgar, Cheltenham, UK.
49. Chen (2010), Culture and compensation unpicking the intricate relationship
between reward and organisationl culture, Thunderbird International
Business Review, pp 189 202.
50. Chiang and Birtch (2007), The transferability of management practices:
Examining cross-national differences in reward preferences, Human
Relations 60. 9, pp 1293-1330.
51. Dosoglu-Guner (2001), Can organizational behavior explain the export
intention of firms? The effects of organizational culture and ownership type,
International Business Review, Volume 10, Issue 1, Pages 7189.
52. Drucker (1985), Innovation and Entrepreneurship, HarperCollins Publishers
Inc.
53. Goddard (1997), Organizational culture and budget related behavior: A
comparative contingency study of three local government organizations, The
International Journal of Accounting 32 (1), pp.79-97.
54. Goktan, Omur Y. Saatcioglu (2011), The Effect of Cultural Values on Pay
Preferences: A Comparative Study in Turkey and the United States,
International Journal of Management, 28 (1), pp 173-184.
55. Le Thanh Ha (2005), Bonus in private companies, Economic Development
Review, vol 129, pp. 12 13.

114

56. Hatch (2000), The cultural dynamics of organizing and change, Handbook of
organizational culture and climate, Sage Publication Inc.
57. Henri (2004), Organizational culture and performance measurement systems,
Accounting, Organizations and Society 31 (1), pp. 77-103.
58. Hilal, Wetzel and Ferreira (2009), Organizational culture and performance:
a Brazilian case, Management Research News, 33, 2, pp 99-119.
59. Hofstede (1984), The cultural relativity of the quality of life concept, The
Academy of Management Review, Vol 9, No 3, pp 389-398.
60. Hofstede, B. Neuijen, D. Ohayv and G. Sanders (1990), Measuring
Organizational Cultures: A Qualitative and Quantitative Study across
Twenty Cases, Administrative Science Quarterly, pp 286-316.
61. Hofstede (1998), Think locally, act globally: cultural constraints in
personnel management, Management International Review, 38, pp 7-26
62. Hofstede. Gert Jan (2000), Organizational culture: siren or sea cow? A reply
to Dianne Lewis, Strategic change, 9 (2), pp 135-137.
63. Geert Hofstede and Gert Jan Hofstede (2005), Cultures and Organizations:
Software of the Mind, McGraw Hill.
64. Hofstede and Soeters (2002), Consensus societies with their own character:
National cultures in Japan and the Netherlands, Comparative sociology,
volume1, issue 1, Koninklijke Brill NV, Leiden.
65. Jansen, Merchant and Van der Stede (2009), National differences in
incentive compensation practices: The differing roles of financial
performance measurement in the United States and the Netherlands,
Accounting, Organizations and Society 34 (1), pp 58-84.
66. Jarratt and Neill (2002), The effect of organizational culture on business-tobusiness relationship management practice and performance, Australasian
Marketting Journal 10 (3), pp 21- 40.

115

67. Jung, Scott, Davies, Bower, Whalley, Mcnally and Mannion (2009),
Instruments for exploring organizational culture: a review of the literature,
Public Administration review, 69 (6), pp 1087-1096.
68. Katzenbach, Steffen and Kronley (2012), Cultural change that sticks: start
with whats already working, Harvard Business Review, July-August.
69. Kemp and Dwyer (2001), An examination of organisational culture the
Regent Hotel, Sydney, International Journal of Hospitality, 20 (1), pp 77-93.
70. Kerr and J. W. Slocum (1987), Managing Corporate Culture Through
Reward Systems, Academy of Management Executive, pp 99 108.
71. Kuhn (2009), Compensation as a signal of organizational culture: the effects
of advertising individual or collective incentives, The International Journal
of Human Resource Management, 20, pp 1634 1648.
72. Kunda (2006), Engineering Culture, Control and Commitment in a HighTech Corporation, Temple University Press.
73. Ling Li and M. E. Roloff (2007), Organizational culture and compensation
systems: An examination of job applicants attraction to organizations,
International Journal of Organizational Analysis, 15, pp 210 230.
74. Liu, Ke, Wei, Gu, Chen (2010), The role of institutional pressures and
organizational culture in the firm's intention to adopt internet-enabled supply
chain management systems, Journal of Operations Management, Volume 28,
Issue 5, Pages 372384.
75. Longenecker, Moore, Petty (2003), Small business management: An
entrepreneurial emphasis, 12th edition, Thomson south-western.
76. Mahoney and Thorn (2006), an examination of structure of executive
compensation and corporate social responsibility: a Canadian investigation,
Journal of Business Ethics, 69, pp 149-162.
77. Merchant, Kenneth A; Wim A Van der Stede; Liu, Zheng (2003), Disciplinary
constraints on the advancement of knowledge: The case of organizational

116

incentive systems, Accounting, Organizations and Society 28.2,3 , pp 251286.

78. Nazir, Shah and Zaman (2012), Literature review on total rewards: an
international perspective, African Journal of Business Management, 6 (8), pp
3046 3058.
79. Nickerson and Zenger (2006), Envy, comparision costs and the economic
theory of the firm
80. Reiman, Oedewald, Rollenhagen (2005), Reliability Engineering & System
Safety, Volume 89, Issue 3, Pages 331-345.
81. Rehu, E. Lusk, B. Wolff (2005), Incentive Preferences of Employees in
Germany and the USA: An Empirical Investigation, Management Revue, 16
(1), pp 81 98.
82. Papamarcos, C. Latshaw, G. W. Watson (2007), Individualism
Collectivism and Incentive System Design as Predictive of Productivity in a
Simulated Cellular Manufacturing Environment, International Journal of
Cross Cultural Management, pp 253 265.
83. Pheysey (1993), Organizational Cultures: Types and Transformations,
Routledge, London.
84. Pothukuchi, Damanpour, Choi, Chen v Park (2002), National and
Organizational Culture Differences and International Joint Venture
Performance, Journal of International Business Studies, 33 (2), pp 243-265.
85. Rothacher (2004), Corporate cultures and global brands, World Sciencetific
Publishing.
86. Schein (2004), Organizational culture and leadership, 3 edition, Jossey-Bass
A Wiley Imprint, USA.
87. Segalla, D. Rouzies, M. Besson, and B. A. Weitz (2006), A cross-national
investigation of incentive sales compensation, International Journal of
Research in Marketing, 23, pp. 419 433.

117

88. Stroh, Brett, Baumann and Reilly (1996), Agency theory and variable pay
compensation strategies, Academy of Management Journal, 39 (3), pp 751767.
89. Sun, Zhao, Yang (2010), Executive compensation in Asia: A critical review
and outlook, Asia Pac J Manag, 27, pp 775 802.
90. Thang Nguyen (2012), Building trust in uncertain times-Lessons from
Vietnamese entrepreneurs, Lambert Academic Publishing, USA.
91. Zheng, Yang, McLean (2010), Linking organizational culture, structure,
strategy, and organizational effectiveness: Mediating role of knowledge
management, Journal of Business Research, Volume 63, Issue 7, Pages 763
771.
92. Wu (2008), A General Behavior Model and New Definitions of
Organizational Cultures, The Journal of Socio-Economics, Vol 37 (6), Pages
25352545.
93. Wilderom, Berg, Wiersma (2012), A longitudinal study of the effects of
charismatic leadership and organizational culture on objective and perceived
corporate performance, The Leadership Quarterly, Volume 23, Issue 5, Pages
835848.

118

DANH MC CC CNG TRNH CNG B CA TC GI

1. Nguyn Th Hng Thm (2011), Tin thng cui nm ca cc doanh

nghip, Tp ch thng mi, s 35, trang 46-48.
2. Nguyn Th Hng Thm (2011), Mt s pht hin trong cc nghin cu v
mi quan h gia vn ha v h thng th lao khuyn khch trong doanh
nghip, sch Qun tr kinh doanh ng i, Nh xut bn i hc Kinh t
quc dn, trang 105-124.
3. Nguyn Vn Thng v Nguyn Th Hng Thm (2012), Nhng hnh thc th
lao khuyn khch trong cc cng ty c phn: Kinh nghim quc t v thc
tin ti Vit Nam, Tp ch Kinh t pht trin, Thng 7 (II), trang 40-43.
4. Nguyn Th Hng Thm (2012), Tc ng ca cng tc thng ti qun tr
quan h khch hng trong doanh nghip, K yu hi tho quc gia Qun tr
quan h khch hng: L thuyt v thc tin ng dng Vit Nam, nh xut
bn i hc Kinh t quc dn, H Ni, trang 148 - 155.
5. Nguyn Th Hng v Nguyn Th Hng Thm (2013), Ti c cu th lao
trong doanh nghip vt qua kh khn, Tp ch Kinh t pht trin, s 193
(II), thng 7/ 2013, trang 21-25.
6. Nguyen Thi Huong v Nguyen Thi Hong Tham (2013), The influence of
organizational cultures on incentive systems Case of Vietnamese
enterprises, International conference: Knowledge management in the
transition economy of Vietnam, Hanoi, 8/2013, pp 273-290.
7. Incentive compensation systems following the influence of organizational
culture: ti cp c s do tc gi lm ch nhim ang thc hin.

180

150

90

180

120

(pht)

phng vn

Thi gian

STT

Trng phng k ton

th trng

Ph phng kinh doanh

Ph phng kinh doanh

Trng phng k ton

Tr l phng kinh doanh

V tr cng tc

20

12

13

15

(nm)

Kinh nghim

Nam

Gii tnh

Mu phng vn

PH LC

119

Hi
Dng

Ban Mai

Dng

Hi

H Ni

H Ni

H Ni

a im

Doanh nghip

Ban Mai

Doanh nghip

Cng ty An Duy

Cng ty An Duy

Cng ty An Duy

Cng ty

c phn ha

Nh nc,

c phn ha

Nh nc,

T nhn

T nhn

T nhn

kinh t

Thnh phn

120

Hng dn phng vn
1. Gii thiu chung v mc tiu nghin cu, cam kt bo mt thng tin,
danh tnh.
2. Phng vn
2.1 Vn ha t chc
Trong phng anh (ch), mi ngi hay phi gp v gii quyt nhng tnh hung khng
quen thuc hay l quen thuc? Khi gp tnh hung mi, cha quen, cc thnh vin thng s
lm g? Xin ly dn chng?
Mi ngy lm vic c mang n cho anh (ch) nhng nhim v, thch thc mi khng
hay ch lm theo quy trnh, lm nhng vic lp li? Xin hy m t v gii thch.
Anh (ch) thng phi n lc ht sc hon thnh cng vic hay ch thc hin bnh
thng theo quy nh?
Cc quyt nh quan trng vi phng anh (ch) c lm bi cc c nhn hay tp th?
V sao?
Phng ca anh (ch) ch quan tm n cng vic mi ngi lm hay cn quan tm n
nhng vn g na?
Cc thnh vin trong phng anh (ch) c quan tm n nhng vn ring t ca nhau
hay khng?
phng anh (ch), i t ca mi ngi c l cng vic ca ring h khng hay c s
chia s, gip ?
Nng lc lm vic l tiu chun duy nht c tuyn dng vo b phn anh (ch) lm
vic hay cn c cc yu t khc tc ng?

B phn ca anh (ch) c thng ngh trc cho 3 nm ti hay di hn khng?

Nhng ngi nh th no mi ph hp vi phng anh (ch) lm vic?
Mi ngi trong phng anh (ch) c ci m khng hay l b n
Nhng thnh vin mi cn thi gian bao lu cm thy nh nh? Xin cho v d.
Cc khon chi ph ca cng ty c c cn nhc thn trng khng? n mc no?

121

phng anh (ch), kt qu cng vic hay cc quy trnh quan trng hn? V
sao?
2.2 H thng thng
Trong phng anh (ch), lng v thng c tnh nh th no? c tr
vo nhng dp no? S lng ra sao? Xin m t chi tit.
Trong phng anh (ch), tin thng s c trao vo khi no, khi tng c
nhn hon thnh nhim v c giao hay khi c phng hon thnh nhim v hoc
khi c cng ty hon thnh nhim v c giao?
Tin thng c cng ty trao t hay nhiu cn c vo u, ph thuc vo
kt qu ca tng c nhn trong phng hay c chia u hn?
Mi ngi c bit tin thng ca nhau khng? Vic trao i thng tin hay
bn lun v tin thng ca nhau nhiu hay t? Xin m t chi tit?

122