Filipino bilang wikang pambansa

Tagalog 1935 ; Pilipino 1959; filipino 1986

Wika vs dayalek vs idyolek

Varayti ng filipino ( rehiyunal na varayti at panlipunang varayti-media,

isports, relihiyon, etc)

Usapin sa ispeling

Kadikit nito ang usapin sa alpabetong Filipino.

Abakadang tagalog 1940 20 letra

1976 sinimulan ang serye ng mga pagbabago sa alpabetong Filipino sa

pamamagitan ng Mga Tuntunin sa Ortograpiyang Filipino ng Surian ng wikang
Pambansa.

Mula 20 letra naging 31 (c, ch, f, j,ll, enye, q,rr,v,x,z) at tinawag itong
pinagyamang alpabeto

1987 binago ang alpabeto nang ilabas ang Alpabeto at Patnubay sa

Ispeling ng Wikang Filipino ng Linangan ng mga wika sa Pilipinas. Mula
31 naging 28. tinanggal ang mga digrapo o kambal-katinig na ch,ll,rr
dahil may letrang c, h, l, r na. Puwede namang pagtambalin kung
kailangan. At tinawag itong pinasimpleng alpabeto.

2001 ipinalabas naman ng Komisyon sa Wikang Filipino ang Revisyon

sa Alfabeto at Patnubay sa Ispeling

28 letra pa rin may kontrobersiya dito ngunit ang malaking ambag

nito ay ang paghahati ng gamit ng 8 bagong letra.

F,j,v,z, may ponemikong katangian o isang tunog lamang (faktor,forum,

sabjek, volyum, varayti)

C,enye,q,x na may kinakatawang higit pa sa isang tunog

Ambag ng sentro ng wikang filipino ng UP :tinatalakay ngayon at hango

sa pagtatasa sa kasaysayan ng wika. Base sa malawak na konsultasyon
ang produkto nito at kasama pa ang mayamang karanasan ng mga
editor, manunulat, at eksperto sa wika (Lupon ng NCLT).

Nagkaroon ng ilang komento ang SWF sa 2001 revisyon sa usapin ng

konsistensi at lohikal na panghihiram sa ingles o kastila.

Estandardizacion naging estandardisasyon o istandardiseysiyon hindi

istandardisasyon

Objetivo naging obhetibo o objectiv hindi obhektibo

Prioridad naging priyoridad o prayoriti hindi prayoridad

Subjetivo naging suhetibo o sabjektiv hindi subhektibo

Ang ganitong kalagayan ay nagpapakita sa realidad na malayo na sa

kaalaman ng gumagamit ng wika ang kamalayang espanyol. Dahil dito
malayang napagsasama ng gumagamit ang 2 wika.

Sandaan 100 ; isang daan one road

Dalawandaan 200 ; dalawang daan two roads

Bukang-bibig or bukambibig (p.19:1.39)

Kataling-puso o katalimpuso

Sangang-daan o sangandaan

Maliban sa punongkahoy, hanapbuhay na luma at kinagawiang walang

gitling

Nagtatapos sa ng na pantig na inuulit wala itong gitling (tungtong,

dingding, tingting)

May iba naman na nagkaroon ng asimilasyon (bumbong, linlang, pampang)

Sa pag-uulit naman ng salita may gitling (barong-barong, pulong-pulong,

bukong-bukong)

Hiram na salitang nilalapian tulad ng :

i-salvage ; i-delete ; mag-email ; mang-snatch ; nag-hot oil ; pangcable ; pang-jogging; pang-recital

Makikita dito ang paghiwalay ng hiram na salita sa ating panlapi

Ngunit kapag ginawang pandiwa, hindi maiwasang lagyan ng gitlapi

(dinelit, hinat-oyl, inimeyl) makikita dito ang ganap na pagpasok ng
hiram na salita sa sistema ng ating pagsulat.

Pang-abay (adverb) na din rin, daw raw

Hiwaga raw ; berde rin ; madali raw ; bago rin ; kaakbay raw ; ikaw rin
lahat nagtatapos sa patinig o malapatinig na w/y

Kapag ang naunang salita ay nagtatapos sa pantig na ri, ra, raw, o ray,
ang din o daw ay hindi magbabago

Maaari din ; pari daw ; sari-sari din ; para daw ; marahil magtataka
kayo kung bakit may gitling ang sari-sari, dahil may salitang sari
species

Padamdam uri ng pangungusap

Paramdam pahiwatig

Madamdamin puno ng damdamin

Maramdamin naapektuhan ang damdamin/sensitive

Ano-ano hindi anu-ano (p.13:1.23)

Sino-sino hindi sinu-sino

Pito-pito hindi pitu-pito

Iba ang kaso ng paruparo/gamugamo dahil walang salitang paru or paro

or gamu or gamo

Tandaan : haluhalo pagkaing may kinaskas na yelo

Halo-halo ay magkakasama ang iba-iba

Salusalo piging ; salo-salo magkakasama

Makauunawa/makakaunawa

Makagagaling/makakagaling

Nakatutuwa/nakakatuwa

Nakaiinis/nakakainis

Parehong tama

Magba-brown-out/magbra-brown-out (p.18:1.37)

Magbo-blow-out/magblo-blow-out

Magko-clone/magklo-clone

Magdidribol/magdridribol

Magtatraysikel/magtratraysikel

Mapapansin na tinatanggal ang ikalawang katinig ng klaster.

Magsha-shampoo/magsa-shampoo

Magsha-shopping/magsa-shopping

Matsitsismis/matitsimis

Matsetsek/matetsek

Magtsotsokolate/magtotsokolate

Kapag digrapo isama pareho ang dalawang katinig dahil may iisang tunog
naman ito

Magki-crystalize

Magda-dry-clean

Karaniwang inuulit ang tunog ng unang katinig

Mag-i-scan

Mag-iiskedyul

Mag-i-slow motion

Mag-i-snow

Mag-i-split

Mag-i-spray : maglagay ng I kapag nagsisimula sa s

Kung ang idinudugtong sa salitang ugat ay panlaping ga, pa, pala, pasa,
taga, ma, maka, may, mapa, huwag nang gumamit ng gitling

Gamunggo; paloob; palautos; pasahimpapawid; tagaluto; makakaliwa;

makatao; maysakit

Kapag pangalang pantangi ang salitang ugat gumamit ng gitling

Pa-Europa; pa-Luneta; taga-UP ; taga-Cebu; maka-Cory; maka-Nora

Mag-aklas/magaklas

Pang-ekonomiya/pangekonomiya

Pang-iisa/pangiisa

Mapang-uyam/mapanguyam

Mag-alis/magalis

Nag-isa/nagisa

Mahalaga dito ang gitling dahil may mali sa hitsura ng salita

De-kolor ; de-kahon; de-kampanilya; de-kalidad; de-gulong; de-motor

May gitling sa paggamit ng de.

Kay sigla hindi kay-sigla, kaysigla

Kay ganda hindi kay-ganda, kayganda

Kay husay hindi kay-husay

Kay galing hindi kay-galing

Ang kay ay pang-abay (adverb) at hindi panlapi katapat ito ng que sa

espanyol, que barbaridad

Kapag ginamit ang pangmaramihang anyo ng pang-uri, maari nang

tanggalin ang katagang mga sa tinutukoy na panggalan

Masisigla ang (mga)atleta sa palaro.

Matatalino ang (mga)mag-aaral sa UP.

Mapupula ang (mga) pisngi ng kabataan.

Pero kapag pandiwa dapat may mga

Naggagandahan ang mga babae.

Sina Marcos = ang mga Marcos = ang mga kasapi ng pamilya marcos

Ang mga painting/ang paintings hindi ang mga paintings

Ang mga computer/ang computers hindi ang mga computers

Mga lalaki/tatlong lalaki/kalalakihan hindi tatlong kalalakihan o mga

kalalakihan

Mga babae/pitong babae/kababaihan hindi pitong kababaihan o mga

kababaihan

Pang-akademya/akademiko hindi pang-akademiko

Pangkultura/kultural hindi pangkultural

Pampolitika/politikal hindi pampolitikal

Pang-agrikultura/agrikultural hindi pang-agrikultural

Kapag ginamit naman ang numerikal :

Isulat ang salitang isa hanggang siyam, 10 na kapag ten.

Isang bata; apat na lalaki; pitong lalawigan; 10 probinsiya

Tatlo sa 25 mag-aaral ang nakapasa sa bar exams. walang na

pagkatapos ng 25

Tatlo sa 26 na mag-aaral ang nakapasa sa bar exams. may na dahil

nagtatapos sa katinig

Isulat ang ngalan ng numero kapag ginamit sa simula ng pangungusap

Kulang ng asin ang recipe walang asin

Kulang sa asin ang recipe dagdagan ng asin

Mga salitang hiram sa espanyol :

Estilo/istilo (p.45:3.16)

Estasyon/istasyon

Estudyante/istudyante

Estadistika/istadistika

Espiritu/ispiritu

Espesyal/ispesyal

Estrikto/istrikto

Eskandalo/iskandalo

Estruktura/istruktura

Estorbo/istorbo

Desgrasya/disgrasya

Pero tama ang diskriminasyon (discriminacion) at hindi descriminasyon.

Disposisyon (disposicion) hindi desposisyon

Distribusyon(distribucion) hindi destribusyon

Iskiyerda (isquierda) hindi eskiyerda

Dito makikita na nagkakaroon ng laya ang gumagamit na bigkasin ang

salita kahit hindi niya alam ang pinagmulan kaya nagkakaroon ito ng
bagong ispeling ayon sa pagkaunawa at gamit ng gumagamit.

Politika hindi pulitika(p.46:3.17)

Opisina/upisina

Kombinasyon/kumbinasyon

Tradisyonal/tradisyunal

Kompleto/kumpleto

Tornilyo/turnilyo

Kompetisyon/kumpetisyon

Kompetensiya/kumpetensiya

Kompanya/kumpanya

Kontrata hindi kuntrata

Komersiyal/kumersiyal

Kompone/kumpuni

Komedya/kumedya

Koryente/kuryente

Opisyal/upisyal

Nasyonal/nasyunal

Maaring nasanay tayo sa ikalawa.

May ibang paliwanag pa sa p.46:3.18)

Konsistensi barayti/varayti bolyum/volyum,

Sa usaping digrapo, pinapalitan ng k ang ct (abstrak, adik, impak,

korek) (p.58:3.31)

Sa unahan ng pangungusap gamitin ang salita sa numero at huwag ang

numerikong simbolo (dalawamput walong titik ang bumubuo sa
alpabetong Filipino.)(p.62:4.2)

Kapag serye naman ng numero mas mainam gamitin ang numeriko (ang
edad ng kanyang mga anak ay 27, 24, 44, at 3.

Daglat ng titulo ang gamitin kung buo ang pangalan (Hen. Emilio
Aguinaldo)(64:4.9)

Buo ang titulo kung apelyido lang (Heneral Aguinaldo)

Maka +pangalang pantangi, dapat may gitling

Maka-Filipino; maka-Rizal; maka-Bonifacio

May gitling din sa petsa at oras

Ika-3 ng hapon; ika-25 kaarawan ; ala-1/ala-una ; alas-2/alas-dos

Katwiran reason ikinatwiran

Katuwiran straightness - mali ang ikinatuwiran

Kaganapan ganap nagaganap KA.AN

Kailan ginagamit ang DI at HINDI?

DI kapag sinusundan ng pang-uri (di maganda)

HINDI kapag hindi sinusundan ng pang-uri ( hindi ako, hindi tatakbo,

hindi bukas, hindi talaga)

Panatilihin ang orihinal na anyo ng mga salitang mula sa ibang

katutubong wika sa Pilipinas (vakul- ivatan word, panakip sa ulo,
payyo/payew ifugao na salita na palayaw ng ifugao, bananu hudhud
na salita para sa hagdan-hagdang palayan)

Panatilihin din ang orihinal na anyo ng mga hiram na salita mula sa mga
banyagang wika ( status quo, pizza pie, bouquet, samurai, french fries)

Ang daglat sa araw at buwan ay laging unag tatlong letra (Ene., Peb.,
Mar., Abr., Mayo., Hun., Hul., Ago.,)

dapat tandaan na ang estandardisasyon ng wika ay dapat magmula sa

gumagamit nito kaalinsabaya ang kakayahan ng lahat na umunawa sa
katamaan ng paggamit ng salita.

Paglalagom:
Buhay ang wika. Patuloy itong nagbabago. May mga pagkakataon na ang wika ay
iba sa kayarian sa gamit nito sa lipunan. Iba ang kayariang pangwika sa gamit
ng wika. May mga pagkakataong hindi umaangkop ang kayarian sa gamit.
Halimbawa : siya-pantao at pambagay
Iangat ang kalidad ng wika sa pamamagitan ng pagsasaayos ng mga gamit nito.

Iba't Ibang Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko

1. Asimilasyon - kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / d, l, r, s,
t /, ang
panlaping pang- ay nagiging pan-. Ito ay nagiging pamnaman
kapag ang kasunod na tunog ay alinman sa / b, p /.
Paalala: Nananatilinng pang- kapag ang kasunod na tunog ay mga
katinig na / k,
m, n, ng, w, y / o patinig ( a, e, I, o, u ). Nilalagyan ng gitling ( ) kapag
ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig.
Halimbawa:
Pang
Pang
Pang
Pang
2.

+
=
+
+

lunas = panglunas - panlunas

baon = pangbaon - pambaon
kulay = pangkulay
isahan = pang - isahan

Pagkakaltas - sa pagbabagong ito, may nawawalang ponema sa loob

ng
salita
Halimbawa:
Sunod + in = sunodin - sundin
Takip + an = takipan - takpan
Dala + han = dalahan - dalhan

3. Maypalit - may mga ponemang napapalitan o nagbabago sa pagbuo ng

salita. Nagaganap ang pagpapalitan ng /r/ at /d/ kapag
ang /d/
ay nasa pagitan ng dalawang patinig.
Halimbawa :
Ma + dami = madami - marami
Bakod +an = bakudan - bakuran
4.

Pagpapaikli ng salita - Pagpapaikli at pagpapabilis ng pagbigkas ng

salita.
Halimbawa :
Hinatay ka = Tayka - teka
Tayo na = Tayna - tena, tana
Wikain mo = Ikamo - kamo
Wika ko = ikako - kako