Uçucu Külün Dolgu Maddesi Olarak Kullanımı

TRKYEDEK
UUCU KLLERN
SINIFLANDIRILMASI ve
ZELLKLER
Hazrlayanlar:
Pelin TRKER
Bahadr ERDOAN
TMB / AR-GE ENSTTS

Ankara Cyberpark, Cyber Plaza C Blok Bilkent 06800 Ankara
Tel: (0312) 444 50 57 Faks: (0312) 265 09 06
www.tcma.org.tr info@tcma.org.tr
Fehime KATNA
TMB / AR-GE / Y03.03
Asm YENOBALI
TRKYE MENTO MSTAHSLLER BRL
TRKYEDEK
UUCU KLLERN
SINIFLANDIRILMASI ve
ZELLKLER
TMB / AR-GE / Y03.03
Pelin TRKER, Bahadr ERDOAN

Fehime KATNA, Asm YENOBALI
Temmuz 2009, ANKARA
1.
2.
3.
4.
BASKI,
BASKI,
BASKI,
BASKI,
EKM 2003
AUSTOS 2004
NSAN 2007
TEMMUZ 2009
ISBN 975-8136-18-6
TMB / AR-GE ENSTTS
Yerleim Adresi:
Cyberpark, Cyberplaza C Blok Zemin, Kat 1 ve 2
Bilkent/ANKARA
Yazma Adresi:
P.K. 2 Bakanlklar 06582 ANKARA
Tel: (0312) 444 50 57 Faks: (0312) 265 09 06
www.tcma.org.tr info@tcma.org.tr
FERSA MATBAACILIK
Ostim 36. Sokak 5/C-D Yenimahalle/ANKARA
www.fersaofset.com info@fersaofset.com
Kaynak gstermek kaydyla bu kitaptan alnt yaplabilir.
ND EK L ER
1. GR.......................................................................................... 5
2.

UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER........................

2.1. Uucu Kllerin Snflandrlmas...................................................
2.2. Uucu Kllerin zellikleri..........................................................
2.3. Yaplan Analizler....................................................................
9
9
10
16
3.

KMYASAL, MNERALOJK ve MORFOLOJK ANALZ SONULARI..........

3.1. Afin-Elbistan Termik Santral Uucu Kl......................................
3.2. Orhaneli Termik Santral Uucu Kl...........................................
3.3. atalaz Termik Santral Uucu Kl..........................................
3.4. Seyitmer Termik Santral Uucu Kl..........................................
3.5. Yataan Termik Santral Uucu Kl...........................................
3.6. Tunbilek Termik Santral Uucu Kl..........................................
3.7. Soma Termik Santral Uucu Kl...............................................
3.8. Kangal Termik Santral Uucu Kl.............................................
3.9. Yeniky Termik Santral Uucu Kl............................................
3.10. Kemerky Termik Santral Uucu Kl.......................................
3.11. ayrhan Termik Santral Uucu Kl.......................................
19
19
25
32
38
43
49
58
66
75
83
89
4. GENEL DEERLENDRME............................................................... 95
5. FZKSEL ve MEKANK ANALZ SONULARI....................................... 99
5.1. zgl Arlk ve ncelik Test Sonular......................................... 99
5.2. Puzolanik Aktivite Deney Sonular............................................. 100
6. MENTO ve BETONDA KATKI MADDES OLARAK UUCU KL.......... 103
7. KAYNAK..................................................................................... 109
TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER
1. GR
Uucu kl, kmrle alan termik elektrik santrallarnda ortaya kan bir atk
rndr. Termik santrallarda ok ince tlerek yaklan kmrden aada
belirtilen farkl kln elde edilmesi mmkndr;
*Greceli olarak iri taneli olup baca gazlar ile tanamayan ve kazan
tabanna den taban kl,
* Siklon tipi ocaklarda yaklan kmrn suda soutularak uzaklatrlmas ile
elde edilen ham kl ve
* ok ince taneli olup baca gazlar ile tanan uucu kl.
evreyi olumsuz olarak etkileyecekleri iin, uucu kllerin santral bacasndan
karak havaya karmalar nlenir. Bu amala, kller mekanik ve elektrostatik
yntemle toplanarak santral evresinde veya baka uygun yerlerde depolanr.
Zamanla biriken kller geni alanlar kapsamaya balar ve santral idaresi
iin bir problem olur.
Bu gn Dnyada ortaya kan uucu kl miktar ylda 600 milyon ton
civarndadr.
Trkiyede halen Afin-Elbistan, atalaz, ayrhan, Kangal, Kemerky,
Orhaneli, Seyitmer, Soma, Tunbilek, Yataan ve Yeniky santrallar olmak
zere 11 termik santral faaliyet gstermektedir. Bu santrallardan yllk uucu
kl retimi ortalama 13 milyon kadar olmakta, ancak doalgaz santrallarnn
devreye girmesi ile yldan yla deimektedir. lkenin enerji retiminde
da bamlln azaltmann bir yolu da, endstrinin dier kesimlerinde
yararlanlamayan dk kalorili linyit kmrlerini termik santrallarda
kullanmaktan gemektedir. Dolaysyla yllk uucu kl miktarlarnn gelecekte
daha fazla artaca tahmin edilmektedir.
Her endstriyel atk gibi uucu klden de yararlanma olaslklar aratrlmtr.
Bunlarn banda imento ve betonda katk maddesi olarak kullanlmas
gelir. Silindirle sktrlm betonlarda, beton blok ve borularn yapmnda

kullanm bulur. imento hammaddesi olarak kullanlabilir. zel ilemlerle
uucu klden dayankl hafif agrega elde edilebilir. Dier kullanm alanlar
arasnda: beton ve asfalt yollarda, yol temel tabakalarnda filler olarak,
zemin stabilizasyonunda, kire-kumta bloklar, endstriyel seramik ve
refrakterlerin, boyalarn retiminde, kat atklarn stabilizasyonunda ve bitki
yetitirilmesinde kullanmlar saylabilir.
Uucu kln zellikleri kmrn zelliklerine ve yaklma yntemine bal
olarak farkllklar gsterir. Genellikle silisi ve aluminli olan bileimi dolaysyla
puzolanik zellik gstererek imento ve betonda katk maddesi olarak yararl
olur. nce ve kresel taneleri dolays ile taze betonda ilenebilmeyi arttrr;
ayrca hidratasyon ssn azaltr. imento hidratasyonu sonucu oluan
kirele reaksiyona girerek ilave balayc jel oluturur, imento hamurundaki
boluklar doldurur ve betona dayankllk kazandrr. Linyit kmr yaklmas
ile elde edilen uucu klde kire oran genellikle yksek olup bu tr kller
ayn zamanda hidrolik, yani balayclk zellii gsterirler.
Antrasit kmrnden veya iyi yaklmayan dier kmrlerden elde edilen
uucu kllerde karbon miktar yksek olur. Bu da imento ve betonda su
ihtiyacn arttrr; puzolanik zellii ve kaliteyi olumsuz etkiler. Uucu kl
genellikle imentodan daha ince taneli olarak elde edilir. Dolaysyla ilave
tme gerektirmeden kullanlabilir. Gerektiinde seperatrden geirilerek
incelii daha da arttrlr ve olumlu zellikleri daha etkin hale getirilir.
Uucu kln bilinli olarak eitli alanlarda kullanm hem kullanc, hem de
kl reten iin ekonomik avantaj salar, atk bir madde ortadan kalkt iin
evre korunmu olur.
Ayrca, kullanc rettii yeni rnlerde veya uygulamalarnda eitli teknik
avantajlar elde eder. Btn bu olumlu hususlara ramen, kullanlarak
deerlendirilen uucu kl miktarlar santrallarda elde edilen miktarlarn kk
bir yzdesini geememekte olup, dnya ortalamas olarak %15 civarnda
rakamlar verilmektedir.
eitli lkelerde uucu kllerin nemli miktarlarda kullanlmaya balamas

baraj inaatlar srasnda ve betonda hidratasyon ssn drmek amac
ile olmutur. rnein; A.B.D.de ilk kullanm 1940l yllarda nce Hoover
daha sonra Hungry Horse barajlarndadr. lkemizde ise 1960l yllarda
Gkekaya ve Porsuk baraj inaatlarnda uucu kl kullanlmasna karar
verildi ve Trk Standardlar Enstits uucu kl (TS 639) ve uucu kll
imento (TS 640) standardlarn hazrlayarak yaynlad. Devlet Su leri
Genel Mdrlnn baraj uygulamalar dnda Karayollar Genel
Mdrl baz kpr ve yol inaatlarnda deneme amac ile uucu kl
kulland. Uucu kll imento hemen hi retilmedi. Katkl imentolarda ise
kstl miktarlarda kl kullanld. Geen sre iinde lkede uucu kl kullanm
bu tr uygulamalarla snrl kald. Kullanlan uucu kl miktarlar ylda elde
edilenin %1ine bile ulaamad. Ancak son yllarda, zellikle hazr beton
endstrisinin gelimesi ve Avrupadan uyarlanan yeni imento ve beton
standardlar imento ve beton endstrilerinde uucu kle olan ilgiyi arttrm
bulunmaktadr.
Bu kitap 1998 ylnda gene Trkiye imento Mstahsilleri Birlii tarafndan
yaynlanm olan Trkiye Termik Santrallarndan Elde Edilen Uucu
Kllerin Karakterizasyonu balkl kitabn gncelletirilmi hali saylabilir.
Trkiyedeki 11 termik santralda 5 gn sre ile elde edilen gnlk uucu kl
numuneleri Ham olarak (seperatrden gemeden) Birlik laboratuvarlarna
getirilmi ve kimyasal, mineralojik, morfolojik, fiziksel ve mekanik zellikleri
belirlenmitir.
Sonular zerinde gerekli yorumlar yaplm ve kller snflandrlmlardr.
Ayrca kllerin imento ve betonda kullanmlarna ilikin olarak sonular ilgili
standardlardaki snr deerlerle karlatrlmtr.
Uucu kl numunelerinin temini aamasnda gsterdikleri kolaylk ve kymetli
yardmlarndan dolay EA (evvelce TEA) ve termik santral yetkililerine
teekkrlerimizi sunarz.
2. UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve

ZELLKLER
Uucu kl, termik santrallerde pulverize kmrn yanmas sonucu meydana
gelen baca gazlar ile tanarak siklon veya elektrofiltrelerde toplanan nemli
bir yan rndr. Kmrn yksek scaklklarda yanmas sonucu meydana
gelen ergimi malzeme souyarak, gaz ak ile ksmen veya tamamen
kresel ekilli kl taneciklerine dnmektedir. Bu kl tanecikleri ok ince
(0.5-150 mikron) olup, baca gazlar ile srklenmeleri nedeniyle, uucu kl
olarak adlandrlmaktadr.
Uucu klde bulunan balca bileenler SiO2, Al2O3, Fe2O3 ve CaO olup,
bunlarn miktarlar uucu kln tipine gre deimektedir. Ayrca MgO, SO3,
alkali oksitler de minr bileen olarak bulunmaktadr. Uucu kldeki temel
oksitlerden SiO2 % 25-60, Al2O3 %10-30, Fe2O3 %1-15 ve CaO, %1-40
oranlarnda bulunmaktadr. Bu farkl aralklardaki deerler uucu kln tipini
karakterize etmektedir.
2.1. Uucu Kllerin Snflandrlmas

Uucu kllerin snflandrlmasnda, kimyasal bileen yzdesine gre esas
olarak ASTM C 618 ve TS EN 197-1 standardlar baz alnmaktadr
[1,2,3].
ASTM C 618 standardna gre uucu kller F ve C snflarna ayrlrlar:
a) F snfna, bitml kmrden retilen ve toplam SiO2+Al2O3+Fe2O3
yzdesi %70den fazla olan uucu kller girmektedir. Ayn zamanda bu
kllerde CaO yzdesi %10un altnda olduu iin dk kireli olarak da
adlandrlrlar. F snf uucu kller, puzolanik zellie sahiptirler.
b) C snf uucu kller ise, linyit veya yar-bitml kmrden retilen ve
toplam SiO2+Al2O3+Fe2O3 miktar %50den fazla olan kllerdir. Ayn
zamanda, C snf uucu kllerde CaO > %10 olduu iin bu kller
yksek kireli uucu kl olarak da adlandrlrlar. C snf uucu kller,
puzolanik zelliin yansra balayc zellie de sahiptirler.
TS EN 197-1e gre snflandrmada uucu kller silissi (V) ve kalkersi (W)
olmak zere iki gruba ayrlrlar:
a) V snf uucu kller, ounluu puzolanik zelliklere sahip kresel
taneciklerden meydana gelen ince bir toz olup ; esas olarak reaktif
silisyum dioksit (SiO2) ve alminyum oksitden (Al2O3) oluan; geri kalan
demir oksit ve dier bileenleri ieren kllerdir. Bu kllerde, reaktif kire
(CaO) orannn %10dan az, reaktif silis miktarnn %25den fazla olmas
gerekmektedir.
b) W snf kller ise, hidrolik ve/veya puzolanik zellikleri olan ince bir toz
olup; esas olarak reaktif kire (CaO), reaktif SiO2 ve Al2O3den oluan;
geri kalan demir oksit (Fe2O3) ve dier bileenleri ieren kllerdir. Bu
kllerde, reaktif kire (CaO) orannn %10dan fazla, reaktif silis miktarnn
da %25den fazla olmas gerekmektedir.
2.2. Uucu Kllerin zellikleri

Kimyasal Bileimleri
Uucu kln kimyasal bileimi, kullanlan kmrn yaps, jeolojik orjini ve
proses koullarna (kmr hazrlama, yanma, toz toplama, deslfirizasyon
gibi) baldr.
Uucu klde bulunan balca bileenler SiO2, Al2O3, Fe2O3 ve CaO
olup, dierleri SO3, MgO ve alkali oksitlerdir. Ayrca, yanmam karbon,
titanyum, fosfor, berilyum, mangan ve molibden de eser bileen olarak
bulunabilmektedir.
Temel oksitler olan SiO2, Al2O3, Fe2O3 ,CaO in miktarlar, uucu kln
silissi veya kiresi yapda olmasna gre geni aralkta deimektedir. Buna
10
gre, uucu klde SiO2 % 25-60, Al2O3 %10-30, Fe2O3 %1-15 olarak ve
CaO, %1-40 deerleri arasnda bulunmaktadr [4,5].
Dier oksitlerden MgO en fazla % 5.0, alkali oksitler (Na2O + K2O)
%5.0in altnda bulunmaktadr. SO3, genellikle % 0.2-2.5 arasnda
deimekle birlikte, kmrn yaps ve proses koullarna gre % 10 a
kadar ykselmektedir. Ancak, standartlardan zellikle TS EN 450 standard
6], SO3 deerini en fazla %3 olarak dar bir aralk ile snrlamaktadr.
Kzdrma kayb, esas olarak kmrdeki yanmam karbona karlk gelmekle
birlikte, kmrdeki hidratlar veya karbonatlarn bozunmas ile ortaya kan
balanmam su veya CO2 kaybn da iine almaktadr. Kzdrma kayb,
%1.0-10 arasnda deimektedir.
Uucu klde reaktif silis ve reaktif kire, imentonun hidratasyonu srasnda
oluan ve dayanm geliiminde nemli rol olan kalsiyum silikat hidrat jeli
oluturan silisyum ve kalsiyum oksitleri temsil etmektedir. zellikle reaktif
silis, kln aktif bileeni olup, puzolanik reaksiyonlara girmek zere,
alkali ortamda znen silistir. Bu bileik, amorf veya cams faz halinde
bulunurken; mullit ve kuvars gibi dier silisli bileenler inert olup kristalize
halde bulunurlar. Reaktif silis miktarnn ,uucu kln tipine bal olmakszn
en az % 25 olmas gerekmektedir [2, 7]. Reaktif kire ise, dk kireli
kllerde % 10 un altnda olmakta ; yksek kireli kllerde %10-15 arasnda
deimektedir [2, 3].
Mineralojik Bileim
Uucu kln mineralojik bileimi, kmrde bulunan minerallere (kil, kuvars,
pirit, alta, karbonatlar (Ca, Mg, Fe)) ve proses koullarna (kmr
hazrlama ve yanma gibi) baldr. Uucu kln mineralojik yaps, kln
tipine gre deien dalmda olmak zere, cams (kristalsiz) ve kristal yapl
bileenlerden olumaktadr.
Genellikle, dk CaO ieren kller bata cams faz ve minr olarak da
kuvars (SiO2), mullit (3Al2O3.2SiO2), manyetit (Fe3O4), hematit (Fe2O3)
11
iermekte; yksek CaOli uucu kller kuvars, hematit, anhidrit (CaSO4),

serbest kire, C3A (3CaO.Al2O3), CS(CaO.SiO2), C2S (2CaO.SiO2),
gehlenit (Ca2Al2Si2O7), mellilit (Ca2(Mg,Al)(AlSi)2O7), merwinit (Ca3(Mg)
(SiO4)2), gibi mineraller ve cams faz iermektedir. Bu bileenlerin
yansra yksek kireli kllerde kalsit, portlandit (Ca(OH)2), trislfoalminat
(4CaO.3Al2O3.32H2O) ve mullit de bulunabilmektedir. Her iki klde de,
alkali feldispatlara rastlanmaktadr [8,9].
Dk ve yksek kireli uucu kllerin cams faz karakterize eden X-nlar
difraksiyon piklerinin maksimum durumlar da birbirinden farkldr. Cams
fazn difraksiyon pikinin maksimum olduu blge, dk kireli uucu klde
o
o
22-27 2 (CuK) blgesinde iken, yksek kirelide bu blge 30-34 2
o
(CuK) blgesinde yer almaktadr. Silissi cams fazn 22-34 2 arasnda
deimesi, silisyum dioksit kristal rg ann (siliko tetrahedral), Al, Ca, Na
gibi eitli katyonlar ile modifiye edilmesinden kaynaklanr.
Uucu kln mineralojik bileimi (cams fazn durumu, kristal yaplar), kln
puzolanik zelliklerini etkilemektedir. zellikle cams fazn durumu uucu
kln reaktivitesinde etkin olmaktadr. Dk kireli uucu kldeki cams fazn
yaps, SiO2 asndan zengin, olduka polimerize silissi veya alminyum da
ieren alminosilikat bileimindedir. Silissi veya almino silikat cams faz,
dk kireli kln reaktif bileeni olup, su ve kalsiyum hidroksitle reaksiyona
girerek, kle puzolanik zellik kazandrmaktadr.
Yksek kireli klde ise, aktif bileen iinde silisyum da ieren kalsiyum
alminat cams faznn yansra aktif kristalize fazlardr( serbest kire, anhidrit,
kalsiyum alminat gibi). Burada, saf silika cam, Ca ve Al iyonlar ile modifiye
olmutur. Bu faz bir bakma cruftaki yapya da benzemektedir. %20 nin
zerinde CaO ieren kllerde kalsiyum alminat cams faz 12CaO.7Al2O3
bileimindedir. Yksek kireli kln cams ve kristalize fazlar, kln puzolanik
zelliin yansra, ksmen kendiliinden balayc zellie de sahip olmasn
salamaktadr [5,9].
12
Dk kireli uucu kldeki yksek silisli cams faz genellikle kalsiyum, alkali
ve hidroksit ilavesi halinde, yava olarak reaksiyona girerken; yksek kireli
kldeki kalsiyum alminosilikat cams faz su ile reaksiyona girerek balayc
fazlar oluturur. Bu nedenle yksek kireli uucu kln cams faznn dk
kireliden daha az, ancak daha reaktif olduu bilinmektedir[10].
Yksek kireli kllerdeki kristalize fazlar (anhidrit,serbest kire gibi), kln
kendiliinden balayc olmasna katkda bulunmakla birlikte, standarttaki
snrlar (SO3 en fazla %3 ve %5, srasyla ASTM C 618, TS 639, ve TS
EN 450), serbest kire TS EN 450de %1) ald taktirde SO3 fazlal
ileri yalarda betonda slfat genlemesi (aktif almina ve SO3den etringit
oluumu), serbest kire ise hidratasyon srasnda kalsiyum hidroksit (portlandit)
oluturarak betonda genleme ve atlak oluumuna sebep olmaktadr. Yine
yksek kireli uucu klde bulunan alminat bileimindeki gehlenit de, klde
yksek SO3 olduunda reaksiyona girmekte, buna karlk dk kireli
kldeki kristalize faz olan mullit, alminat bileiminde olduu halde inert
bileen olarak kalmakta; dolaysyla slfat genlemesine yol amamaktadr
[11].
Morfolojik zellikler
Tanecik morfolojisi (ekli) ve byklk dalmnda, kmrn orjini ve uniform
olmas, kmrn pulverizasyon durumu yanma koullar (scaklk ve oksijen
seviyesi), yanmann uniformluu ve toz toplama sistemi tipi gibi prosese
bal faktrler etkili olmaktadr [5].
Uucu klde byklkleri 0.5m - 150m arasnda deien hem cams
kresel, hem de dzensiz ekilli tanecikler bulunmaktadr. Bu taneciklerin
ekil ve byklk asndan farllklar, uucu kln tipinden (dk veya
yksek kireli) kaynaklanmaktadr.
Cams kresel ekilli tanecikler, ii boluksuz kresel yaplar (solid glassy
sphere), boluklu kreler (cenosphere, hollow spheres) ,byk bir kre
iinde, kk kreler kmesi ieren yaplar (pleurosphere), yzeyi dzensiz
13
dalm ekilsiz boluklar ieren yaplar, yzeyinde sv damlacklar

bulunan yaplar, yzeyi kristal ile kaplanm yaplar (dermasphere) deforme
yaplar, yzeyinde ekilsiz birikimler olan yaplar gibi eitli ekiller halinde
bulunabilir [12] (ekil.1 ).
Kresel olmayan tanecikler, kmrden gelen ve yanma reaksiyonlarna
katlmam mineraller (kuvars, feldspatlar gibi), dzensiz ekilli ve gzenekli
yaplardan(kil kalntlar, yanmam karbon gibi) olumaktadr [13].
Dk kireli kllerde, ounlukla cams faza karlk gelen, ii boluksuz
tam kresel tanecikler ve bunun yansra senosfer ve plerosferler bulunmakta
olup; bu kller ekil dalm asndan genellikle homojen olan mikroyapya
sahiptirler.
Yksek kireli kllerde, mikroyap iinde hem kresel hem de keli, dzensiz
ekilli taneciklerin birarada bulunmas sonucunda, homojen olmayan ekil
dalm mevcuttur [14], (ekil. 2). Ayrca kresel taneciklerin yzeyi de,
dk kireli kller kadar dzgn deildir.
Taneciklerin ekli ve byklk dalmlarnn, taze betonun su ihtiyac ve
ilenebilirlik gibi reolojik zelliklerine etki ettii bilinmektedir [15]. Bu etki
zellikle kresel taneciklerin kayganlatrc (lubricant) nitelik tamas ve
dolgu maddesi (microfiller) zelliine sahip olma; ekilsiz, przl yzeye
sahip olanlarn su ihtiyacn arttrma eklinde olmaktadr. Ayrca, uucu
kln tane byklk dalmnn ok deiken olmas halinde de su ihtiyac
artmaktadr [16].
Uucu kln granlometrik bileiminin ounun 40 mnin altnda olmas (1020 m) ve eklinin de genelde kresel olmas puzolanik aktiviteye olumlu etki
etmektedir. zellikle yzeyi przsz ince kresel tanecikler, yzey alanlar
byk olduu iin kire-silikat reaksiyonlarna daha hzl girmektedirler.
Buna bal olarak yksek kireli kln aktivitesinde kristalize aktif fazlar
(anhidrit, kire) ve az cams faz rol oynamakta, dk kireli de ise taneciklerin
ekli, byklk dalm ve cams fazn fazlal nem tamaktadr.
14
ekil 1.Uucu Kl Taneciklerinin Morfolojik Yaps.
(A) Yzeyinde birikintiler ve sv

damlalar olan kresel tanecik
(B) Cams kresel tanecik
(C) Yzeyi dzensiz boluklar ieren
tanecik
(D) Boluklu kresel tanecik
ekil 2.Uucu Kl Tipleri

(a) Yksek silisli uucu kl (pulverize uucu kl)
(b) ve (c) Yksek kireli uucu kl
15
Aratrma Grubu
TMB AR-GE Enstitsnde gerekletirilen , Uucu Kllerin Karakterizasyonu
ve Betonda Kullanm konulu aratrma ile ilgili deneysel almalar, Prof.
Asm Yeinobalnn koordinasyonu ile Pelin Trker (kimyasal, mineralojik
ve mikroskopik analizler), Fehime Katna (kimyasal analizler) ve Bahadr
Erdoan (fiziksel ve mekanik testler) tarafndan yaplmtr.
Deneysel almalar
TMB ve EA ibirlii ile yrtlen aratrmada, Trkiyenin eitli
blgelerindeki 11 termik santralden (Afin-Elbistan, Kangal, Seyitmer,
atalaz, Yataan, Orhaneli, Tunbilek, ayrhan, Soma, Kemerky,
Yeniky) orjinal halde (herhangi bir seperasyon ileminden gemeden)
temin edilen uucu kller kullanlmtr. Bu kller, baz santrallerde tek nite,
bazlarnda birka nitedeki elektrofiltrelerden 5 gn sreyle toplanan
kllerdir.
2.3. Yaplan Analizler

Kimyasal Analiz:
Kimyasal analizler, Atomik Absorbsiyon Spektrometresi (temel oksit
analizleri) ve Ya Analiz Metodlar (serbest kire, reaktif silis, reaktif kire,
SO3, klorr, kzdrma kayb) kullanlarak yaplmtr. Analizlerde TS 687
ve TS EN 451-1 standartlarndaki metodlar kullanlm olup; sonular TS
EN197-1,TS EN 450, TS 639 ve ASTM C-618 standardlar baz alnarak
deerlendirilmitir.
Mineralolojik Analiz:
Uucu kllerin mineralojik bileimleri, X-Inlar Difraktometresinde toz
difraksiyon yntemiyle (0-65 2 aralnda) tespit edilmitir.
16
Morfoloji ve Mikroyap Analizi:

Uucu kl numunelerinin yzey yaplar, Tarama Elektron Mikroskobunda,
ikincil elektron grnts yntemiyle incelenmi; numunelerin mikroanalizleri
mikroskoba bal Enerji Dalm Sisteminde yaplmtr. Cams fazdaki
kristalize yaplar, kllerin %1lik HF zeltisinde birka saat sreyle tutulmas
sonrasnda tespit edilmitir.
Fiziksel ve Mekanik Testler:
Uucu kllerin fiziksel ve mekanik zellikleri (puzolanik aktivite, 90 m, 45
m elek bakiyeleri ,zgl arlk) TS EN 196-6 ve TS EN 450 standartlarna
gre tespit edilmi younluk deerleri iin dijital piknometre kullanmtr.
Sonular TS EN 450 standardna gre deerlendirilmitir.
17
3. KMYASAL, MNERALOJK ve MORFOLOJK

ANALZ SONULARI
3.1. Afin-Elbistan Termik Santrali Uucu Kl
Kimyasal Analiz Sonular
Afin-Elbistan Termik Santralinin, 1. niteden 1. gn, 2. niteden 4 gn
sreyle olmak zere iki ayr nitesinden alnan numunelerin ayr ayr
kimyasal analizleri yaplmtr. Kimyasal analiz sonular ve bu sonularn
ortalamasnn standardlardaki snrlar ile karlatrmas, Tablo. 1 ve Tablo.
2a ve 2b de verilmitir.
Afin-Elbistan uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10un zerinde olmas
nedeniyle TS EN 197-1e gre W snfna (kalkersi uucu kl) girmektedir.
ASTM C 618e gre SiO2+Al2O3+Fe2O3 deerinin % 50nin altnda
kalmas ve CaO>% 10 olmas nedeniyle C snf (yksek kireli) uucu
kl snfna uymaktadr. Tablo. 1 ve Tablo. 2bdeki standartlara uygunluk
deerlendirmesine gre, bu kln TS EN 197-1deki W snf kl iin istenen
% 10-15 aras reaktif CaO miktarn ierdii; ancak, bu deere karlk
reaktif silis iin istenen % 25den az olmama koulunu salayamad
grlmtr.
Her iki nite kl de SiO2+Al2O3+Fe2O3 (S+A+F) iin ASTM C 618de
C snfnda belirtilen S+F+A>% 50 ve TS 639da S+F+A>%70 artlarn
salayamamtr. TS EN 450 standardna gre en fazla % 3, dier
standarda gre en fazla % 5 ile snrlandrlan SO3 miktar da 1. nitede
% 24.24, 2.nitede % 11.41 olmak zere snrn dndadr. Yine, TS EN
450 standardnda serbest kire iin en fazla % 1.0 koulu, yksek kireli
uucu kl olduu iin salanamamtr. Kzdrma kayb, MgO ve Cl- ierikleri
standardlarda verilen snr deerler iinde kalmtr.
Sonu olarak, Afin-Elbistan Termik Santrali uucu klnn ilgili standardlarn
gerektirdii artlara tamamiyle uymad grlmtr.
19
Tablo1. Afin-Elbistan(1.nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn

Deerlendirilmesi
Standartlara Uygunluk Snrlar
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 197-1
TS EN 450
SiO2
9.37
Al2O3
4.63
Fe2O3
2.58
S+A+F
16.58
CaO
54.38
MgO
1.54
SO3
24.24
K2O
0.43
Na2O
0.18
KK
2.58
<5.00
>70.00
<3.00
ASTM C 618
TS 639
<5.00
<5.00
<5.00
<5.00
>70.00 >50.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl
0.035
<0.10
Serb.CaO
12.86
<1.00
Reak.SiO2
8.61
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
36.16
<10.00
>10.00
Tablo 2a. Afin-Elbistan(2.nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Numune
1
SiO2
Oksit (%)
18.26
17.46
16.74
20.62
Ortalama St.sapma
18.27
1.46
Varyasyon kats.,%
7.99
Al2O3
9.05
9.24
8.40
9.96
9.16
0.64
6.99
Fe2O3
3.30
3.40
3.04
3.28
3.26
0.15
4.60
S+A+F
30.61
30.10
28.18
33.86
30.69
CaO
53.88
52.27
53.71
53.88
53.44
0.78
1.45
MgO
1.68
1.78
1.80
1.72
1.75
0.06
3.43
SO3
11.22
13.16
13.55
7.70
11.41
2.67
23.40
K2O
0.36
0.34
0.41
0.41
0.38
0.04
10.53
Na2O
0.18
0.18
0.18
0.21
0.19
0.01
5.26
KK
2.04
2.09
2.14
2.21
2.12
0.07
3.30
Cl-
0.013
0.013
0.013
0.010
0.012
0.001
8.33
20
Tablo 2b. Afin-Elbistan (2.nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn

Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS ENV 197-1
V
SiO2
18.27
Al2O3
9.16
Fe2O3
3.26
S+A+F
30.68
CaO
53.44
MgO
1.74
SO3
11.40
K2O
0.38
Na2O
0.19
KK
2.12
>70.00
>50.00
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
<5.00
<3.00
<5.00
0.012
<0.10
11.62
<1.00
Reak.SiO2
15.40
>25.00
Reak.CaO
37.32
Cl
ASTM C 618
TS 639
>70.00
Serb.CaO
<5.00
<5.00
>25.00
>25.00
<10.00
>10.00
Mineralojik Analiz Sonular

Afin-Elbistan uucu klnn mineralojik bileimini gsteren X-nlar
difraktogram ekil 3de verilmitir.
Buna gre, uucu kln esas itibariyle kristalize fazlar ierdii, cams fazn
ok az olarak bulunduu tespit edilmitir. Kristalize fazlar, bata serbest
kire, anhidrit, kuvarsn yansra gehlenit, hematit ve kalsitden olumaktadr.
Hem kire hem de kalsitin uucu klde bulunmas, kmrden gelen ok ince
kalsit taneciklerinin gaz ak srasnda tutulmasndan ileri gelir.
o
ekilde grld gibi, cams fazn maksimum durumu 32.5 2da olup bu
durum kln analitik CaO miktarnn ok yksek olmasndan (%54.30) ileri
gelmektedir. Dolaysyla, Afin Elbistan uucu kl, kalsiyumalminatl cams
faz niteliinde cams yapya sahiptir.
21
ekil 3. Afin Elbistan Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram
Morfolojik Analiz Sonular

Afin-Elbistan uucu klnn mikroyap incelemesi sonucunda, 3-30 m
arasnda deien byklklerde dzensiz ekilli, ve zellikle 2. nitede
daha fazla olmak zere keli tanecikler ierdii gzlenmitir (ekil. 4).
Keli taneciklerin kuvars, serbest kire, anhidrit bileiminde olduu
bulunmutur. zellikle, 1. nitede yar-kresel taneciklere de rastlanm ;
bazlarnn yzeyinin farkl ekillerde (prizmatik, psdokbik , ortorombik
gibi)anhidrit kristalleri ile kapland tespit edilmitir (ekil. 5). Anhidrit
kristalleri, piritin oksidasyonu ile meydana gelen SO2 gaznn, CaO ile
kln yzeyinde heterojen ekirdek oluturarak youmas ile meydana
gelirler. ekilsiz yapda grlen porz kil kalntlar, kmrn yanmas
srasnda illitin ksmi ergimesi sonucunda meydana gelmektedir. Kuvars,
yanma srasnda ortamdan uzaklaarak ksmen deforme olmu ekilde kle
kararak mikroyap iinde gzlenmitir. Ayrca, tanecik yzeyinde gehlenit
oluumlarna da rastlanmtr.
22
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 4. Afin-Elbistan Uucu Klnn Morfolojik Yapsna Ait Mikrofotoraflar.

(a)
(b)
(c)
(d)
Taneciklerin genel dalm (x500),

1.nitedeki keli,ekilsiz ve kmeler halindeki tanecikler (x 2500)
2.nitedeki tanecik dalm ve iri anhidrit kristali (x2000)
Yar-kresel ekilli tanecikler (~x4000)
23
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 5. Afin-Elbistan Uucu Klnn Kristal Yaps.

(a) Serbest kire ve kil kalnts (x3500)
(b) Anhidrit kapl kreler (x5500)
(c) Kuvars ve kil kalnts (x1000)
(d) Gehlenit kapl kreler (x3500)
24
3.2. Orhaneli Termik Santrali Uucu Kl

Orhaneli Termik Santralinden be gn boyunca alnan uucu kl numunelerinin
kimyasal analiz sonular ve ortalama deerlerin standartlara uygunluunun
deerlendirmesi Tablo. 3a ve 3b de verilmitir.
Tablo. 3a incelendiinde, Orhaneli uucu klnn kimyasal bileenlerin
yzdelerinin birbirine ok yakn olmas nedeniyle, bu santralin stabil
koullarda retim yapt sonucuna varlmtr.
Orhaneli uucu kl, reaktif kire miktarnn %10un altnda olmas nedeniyle
TS EN 197-1e gre V snf (silissi uucu kl) kapsamna girmektedir.
Bu standartta istenilen reaktif silis miktarnn da %25in zerinde olmas
(%34.06) nedeniyle TS EN 197-1V snf kl koullarna tamamen uyduu
anlalmtr.
SiO2+Al2O3+Fe2O3 yzdesinin %70i gemesi (%80.73) ve CaO miktarnn
%10un altnda olmas nedeniyle ASTM C 618de belirtilen F snf (dk
kireli) uucu kl koulunu salamaktadr.
Orhaneli klnn SiO2+Al2O3+Fe2O3 yzdesinin %70i gemesi ayn
zamanda TS 639daki koula da uymaktadr.
TS EN 450 standardna gre SO3 iin getirilen %3.0lk snrn altnda SO3
iermesi (%2.48) serbest kire miktarnn %1.0in altnda olmas nedeniyle
bu standarda da uymaktadr.
Sonu olarak, Orhaneli Termik Santrali uucu klnn kimyasal bileim
asndan drt standartta da istenilen koullara tamamiyle uygun bir kl
olduu anlalmaktadr.
25
Tablo 3a. Orhaneli Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Numune
Oksit (%)
Varyasyon
kats.,%
Ortalama St.sapma
SiO2
47.48
48.66
48.77
48.52
49.23
48.53
0.65
Al2O3
24.17
25.30
25.25
24.29
24.06
24.61
0.61
1.34
2.48
0.31
-
4.08
-
Fe2O3
8.03
7.18
7.48
7.63
7.62
7.59
S+A+F
79.68
81.14
81.50
80.44
80.91
80.73
CaO
11.38
8.83
9.06
9.06
9.06
9.48
1.07
11.28
MgO
2.27
2.26
2.29
2.31
2.25
2.28
0.02
0.88
SO3
2.49
2.64
2.10
3.00
2.18
2.48
0.36
14.52
K2O
2.47
2.56
2.65
2.44
2.44
2.51
0.09
3.58
Na2O
0.35
0.35
0.37
0.33
0.35
0.35
0.01
2.85
KK
1.11
1.76
1.72
1.93
1.93
1.69
0.34
20.12
Cl-
0.005
0.006
0.005
0.004
0.005
0.005
0.001
20.00
Tablo 3b. Orhaneli Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 197-1
TS EN 450
SiO2
48.53
Al2O3
24.61
Fe2O3
7.59
S+A+F
80.73
MgO
2.28
SO3
2.48
K2O
2.51
Na2O
0.35
KK
1.69
Cl
<3.00
9.48
CaO
ASTM C 618
TS 639
<5.00
>70.00
<5.00
<5.00
<5.00
<5.00
>70.00 >50.00
<5.00
<10.00
<5.00
<6.00
<6.00
0.005
<0.10
Serb.CaO
0.11
<1.00
Reak.SiO2
34.06
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
7.58
<10.00
>10.00
26
Minerolojik Analiz Sonular

Orhaneli Termik Santrali uucu klnn minerolojik bileimine ait X-nlar
difraktogram ekil 6da verilmitir.
Buna gre, Orhaneli uucu klnn balca faznn cams faz olduu
anlalmtr. Cams fazn yansna kuvars, mullit, hematit, anhidrit, sanidin
ve K-Mgsilikat gibi kristalize fazlar bulunduu da tespit edilmitir.
Orhaneli uucu klnn X-Inlar difraktogramnda ana faz cams faz
olduunda genel olarak background yksek konumdadr; ancak, zellikle
o
23-27 2da background belirgin bir ykselme (tmsek) gstermitir.
Kimyasal analizde uucu klde SiO2 %48.53, Al2O3 %24.61 olarak
o
bulunduu iin ve hafife 27 2ye doru kaymas Tunbilek klne
kyasla daha fazla Al2O3 ve CaO (%9.48) iermesidir.
ekil 6. Orhaneli Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.
27

Orhaneli uucu klnn morfolojik incelemesi sonucunda, bykl 0.515 arasnda deien ounluu dzenli dalm tam kresel taneciklerden
(solid spheres) olutuu grlmtr (ekil. 7, 8, 9)
Tam kresel cams kat tanecikler, kmrn yanmas srasnda ulalan yksek
scaklk nedeniyle, kmrdeki minerallerin ounun (kil) ergimesi sonucunda
oluan damlacklarn hzla soutulmas ile meydana gelirler.
Bunlarn yansra ii boluklu ve mikro kreler kmesi ieren plerosferlere de
rastlanmtr.
Ayrca, mikroyap iinde konkoidal yapl kuvars, yzeyi anhidrit kapl
tanecikler ve ince prizmatik mullit kristalleri de tespit edilmitir. Mullit kristalleri,
kln asitde zme ilemi sonrasnda reaktif cams fazn ayrlmas sonucu
ortaya kmtr. nce olarak dalm mullit, senosferlerdeki aluminosilikat
bileimli cams fazn ksmi olarak kristalizasyonundan ileri gelmektedir. Kuvars
kristalleri, yksek termal stabiliteleri nedeniyle, kmrn yanmas srasnda
ortamdan ayrlarak ve orjinal yaplarn (konkoidal) ksmen koruyarak uucu
kle katlmlardr.
Baz krelerin yzeyinde anhidrit(kbik) ve hematit(ince kristalize) birikimlerine
rastlanmtr.
28
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 7. Orhaneli Uucu Klnn Mikroyapsna Ait Fotoraflar.

(a) Taneciklerin genel olarak dalm (x500),
(b) ve (c) Tam kresel ,yzeyi przsz, kat cams tanecikler (x2000,x3850),
(d) Plerosfer kresi (x3500).
29
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 8.Orhaneli Uucu Klnn Mikroyaps
(a)ve (b) Farkl boyutlarda dalm kresel tanecikler(~x4000,x5000),

(c) Keli kuvars kristali,(x3000)
(d) nce prizmatik mullit kristali.(x9500)
30
(a)
(b)
ekil 9. Orhaneli Uucu Klnn Mikroyaps.
(a) Kbik anhidrit kristalleri kapl kresel tanecik (x15000),

(b) Hematit kapl tanecik (x1250),
31
3.3. atalaz Termik Santrali Uucu Kl

atalaz Termik Santralinden, be gn sreyle alnan uucu kl numunelerinin
kimyasal analizleri yaplm; sonular ve ortalama sonularn standartlardaki
snr deerlere uygunluu srasyla Tablo. 4a ve 4b de gsterilmitir.
Kimyasal bileim asndan, bileen yzdelerinin birbirine ok yakn
olmas nedeniyle, bu santralden niform zellikte kl elde edilebilecei
anlalmtr.
atalaz uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10un altnda olmas nedeniyle
TS EN 197-1 standardna gre V snfna (silissi uucu kl) girmektedir.
Yine ASTM C618 standardna gre SiO2+Al2O3+Fe2O3 deerinin % 70in
zerinde olmas ve CaO miktarnn % 10dan az olmas (%1.46) nedeniyle
F snfna (dk kireli) dahil olmaktadr.
SiO2+Al2O3+Fe2O3in % 70in zerinde olmas nedeniyle TS 639da
istenen arta uymaktadr.
SO3 ve serbest kire yzdeleri ,srasyla % 0.08 ve % 0.13 olup, bu
bileenler iin TS EN 450 standardnda istenilen en fazla % 3.0 ve % 1.0
koullarna uymaktadr.
Buna sonulara gre, atalaz uucu kl, drt standartta da kimyasal
bileen baznda istenilen koullara tamamiyle uygun bir kl olduu
anlalmaktadr.
32
Tablo 4a. atalaz Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Numune
Oksit (%)
Varyasyon
kats.,%
Ortalama St.sapma
SiO2
58.69
58.48
58.55
58.95
59.07
58.75
0.25
0.43
Al2O3
25.10
25.34
25.48
24.94
25.36
25.24
0.22
0.87
Fe2O3
5.80
5.77
5.66
5.81
5.74
5.76
0.06
1.05
S+A+F
89.59
89.59
89.69
89.70
90.17
89.75
CaO
1.49
1.48
1.34
1.55
1.45
1.46
0.08
5.48
MgO
2.22
2.22
2.22
2.22
2.20
2.22
0.01
0.45
SO3
0.12
0.12
0.10
0.03
0.05
0.08
0.04
50.00
K2O
4.04
4.09
4.04
4.02
4.05
4.05
0.03
0.74
Na2O
0.59
0.59
0.59
0.61
0.61
0.60
0.01
1.83
KK
1.28
1.01
1.33
1.02
0.98
1.12
0.17
15.18
Cl-
0.013
0.027
0.011
0.016
0.010
0.015
0.007
50.00
Tablo 4b. atalaz Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
58.75
Al2O3
25.24
Fe2O3
5.76
S+A+F
89.75
>70.00
>70.00 >50.00
CaO
1.46
MgO
2.22
<5.00
SO3
0.08
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
4.05
Na2O
0.60
KK
1.12
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<5.00
<6.00
Cl-
0.015
<0.10
Serb.CaO
0.13
<1.00
Reak.SiO2
34.18
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
0.65
<10.00
>10.00
33

atalaz Termik Santrali uucu klnn mineralojik bileimine ait x-nlar
difraktogram ekil 10 da verilmitir.
Buna gre cams ve az oranda kristal fazlardan olutuu grlmektedir.
Kristalize fazlar kuvars, mullit, biyotit (mika grubu) ve hematit den meydana
gelmektedir.
o
atalaz uucu klnn X-nlar difraktogramnda, cams fazn 23-25

2 arasnda maksimum duruma geldii grlm, dolaysyla cams fazn
silisyumca zengin alminosilikat bileiminde olduu anlalmtr.
ekil 10.atalaz Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.
34

atalaz uucu kl, ounluu tam kresel tanecikler (1-20 m)den
olmakla birlikte yar-keli tanecikler de iermektedir (ekil. 11). Ayrca ,ii
mikrokreler ile dolu iri kresel tanecikler (plerosferler)de bulunmaktadr.
Bunlar belli bir krenin(senosfer) oluum srasnda ksmen krlmas bunlarn
daha kk olanlar ile doldurulmas veya ergimi kildeki gaz kndaki
ksmen dzensizlik olmas nedeniyle, senosfere ilaveten farkl boyutlarda
meydana gelen cams kabarcklarn oluumu ile meydana gelirler.
Taneciklere yaplan mikroanaliz sonucunda tam kresel yaplarn alminyum
silikat bileiminde olduu; keli yaplarn kuvars, biyotit bileiminde olduu
tespit edilmitir (ekil. 12).
Uucu kle HF-asit uygulamas sonucunda, baz kresel taneciklerde cams
fazn znmesi salanm ve ince-prizmatik (psdohegzagonal) mullit
kristalleri ortaya kmtr (ekil. 12). Senosferler ve mullit kristalleri, kmrn
yksek scaklklarda yanmas srasnda kilin termal bozunmasnn rnleridir.
Biyotit minerali, kuvars gibi yksek termal stabilitesi nedeniyle yanma
srasnda reaksiyona girmeyerek, uucu kle karmtr.
35
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil11.atalaz Uucu Klnn Yzey Yapsna Ait Fotoraflar.

(a) Taneciklerin genel olarak dalm (x500)
(b) Senosferler ve keli yaplar (x1500)
(c) ve (d) Tam kresel ve yzeyinde ksmen birikintiler olan tanecikler.
36
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 12. atalaz Uucu Klnn Mikroyaps.

(a) Plerosfer kresi (x1200),
(b) Ktle halinde biyotit (x3500)
(c) Ferrosfer kresi(hematit tanecii) (x2750)
(d) Mullit kristalleri ieren tanecik(~x10000)
37
3.4. Seyitmer Termik Santrali Uucu Kl

Seyitmer Termik Santralinden, be gn sreyle alnan uucu kl analiz
sonular ve ortalama deerlerin standartlara uygunluunun deerlendirmesi
Tablo. 5a ve 5b de verilmitir.
Ayn termik santralin sepere edilmi haldeki uucu klnn kimyasal analiz
sonular ve ortalama deerlerin standartlardaki snr deerler karlatrlmas
da Tablo 5c ve 5dde verilmitir.
Seyitmer Termik Santralinin, uucu kl numunelerinin kimyasal bileen
yzdeleri Tablo. 5a da grlecei gibi birbirine ok yakn olduu iin; bu
santralden uniform zellikte kl elde edilmesi mmkndr.
Seyitmer uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10un altnda olmas (% 2.49)
nedeniyle, TS EN 197-1de verilen V snf (silissi uucu kl) kapsamna
girmektedir. Reaktif silis miktarnn % 25in zerinde (% 39.01) olmas
nedeniyle de TS EN 197-1de V snf uucu kl iin istenilen koullara
tamamen uymaktadr. SiO2+Al2O3+Fe2O3 miktar ortalama, 88.71 olup
ASTM C 618e gre % 70.00in zerinde ve CaOin % 10dan az olmas
nedeniyle F snf (dk kireli) uucu kl snfna girmektedir.
SiO2+Al2O3+Fe2O3in % 70in zerinde olmas nedeniyle TS 639da
istenen arta uymaktadr.
SO3 deeri EN 450 standardnda, SO3 iin istenen en fazla % 3 snrlar
iinde (% 0.52) kalmaktadr. Dk kireli kl olmas nedeniyle serbest
kire yzdesi de % 0.26 olup, standarttaki % 1.00lik snrn altnda
kalmaktadr.
Sonu olarak, Seyitmer uucu kl drt ayr standartta kimyasal bileen
baznda gereken koullara tamamen uymaktadr.
38
Tablo 5a. Seyitmer Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
54.69
54.60
54.37
54.97
53.81
54.49
0.39
0.71
Al2O3
21.04
20.92
20.45
19.98
20.50
20.58
0.38
1.85
Fe2O3
9.40
9.27
9.24
9.02
9.43
9.27
0.15
1.62
S+A+F
85.13
84.79
84.06
83.97
83.74
84.34
CaO
3.76
3.29
4.94
4.60
4.70
4.26
0.63
14.78
MgO
4.28
4.63
4.32
4.49
4.70
4.48
0.17
2.54
SO3
0.53
0.52
0.42
0.50
0.65
0.52
0.07
13.46
K2O
1.77
2.13
2.19
1.96
1.98
2.01
0.15
7.46
Na2O
0.63
0.65
0.70
0.63
0.65
0.65
0.03
4.61
KK
3.05
3.08
3.03
3.02
2.88
3.01
0.07
6.47
0.0004
6.89
Cl-
0.0065 0.0053 0.0056 0.0060 0.0055 0.0058
Tablo 5b. Seyitmer Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
54.49
Al2O3
20.58
Fe2O3
9.27
S+A+F
84.34
>70.00
>70.00 >50.00
CaO
4.26
MgO
4.48
<5.00
SO3
0.52
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
2.01
Na2O
0.65
KK
3.01
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.006
<0.10
Serb.CaO
0.26
<1.00
Reak.SiO2
39.01
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
2.49
<10.00
>10.00
39

Seyitmer Termik Santrali uucu klnn mineralojik bileimine ait x-nlar
difraktogram ekil. 13 de gsterilmitir.
ekilde grlecei gibi, uucu klde bata cams faz olmak zere, kuvars,
mullit, magnezyoferrit, hematit kristalleri ve minr olarak alkali feldispatlar
bulunmaktadr. Seyitmer uucu klnn, X-nlar difraktogramnda cams
o
fazn 22-25 2 arasnda maksimum verdii ve backgroundun cams fazca
zengin olduu grlmtr. Bu durumda cams faznn kuvars kristalinin
maksimum pikine yakn olmas nedeniyle silissi karakter tadn gsterir.
ekil 13. Seyitmer Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.
40

Seyitmer uucu kl, 1-30 m arasnda deien byklklerde ounluu
kresel bazlar dzensiz ekilli olmak zere farkl morfolojide tanecikler
iermektedir. zellikle 10 mikronun altndaki taneciklerin ii dolu cams
kreler(solid spheres) halinde olduu grlmtr (ekil. 14)
Taneciklere uygulanan mikroanalizde, bazlarnn yzeyinde magnezyoferrit,
hematit biriktii, masif ktle halinde nadiren rastlanan yaplarn alkali
feldispat bileiminde olduu saptanmtr (ekil 15). Magnezyoferrit ve
hematit demiroksit esasl bileenler olup, kmrden gelen piritin oksidasyonu
ile oluan demir oksidin spinel grubunu oluturan oksitlerle birlemesi sonucu
meydana gelirler.
Taneciklerin HF-asitde zlmesi sonras incelemede znm cams
yap, mullit kristalleri ve deiime uramam kuvars kristalleri (ekil 15)
bulunmutur. Mullit, kaolinit kilinin metamorfizasyonu sonucu olumaktadr.
(a)
(b)
ekil 14. Seyitmer Uucu Klnn Morfolojik Yapsna Ait Fotoraflar.

(a)ve (b)Taneciklerin genel dalm (x500 ve x1500)
41
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 15. Seyitmer Uucu Klnn Mikroyaps.

(a) Magnezyoferrit kresi (x8100)
(b) Demir oksit kapl tanecik (x5000)
(c) Alkali feldispatlar (x2500)
(d) Mullit kristalleri (x10000)
42
3.5. Yataan Termik Santrali Uucu Kl

Yataan Termik Santralinden, be gn sreyle alnan numunelerin kimyasal
analizleri yaplm, sonular ve ortalama deerlerin standartlardaki snr
deerler ile karlatrmas srasyla Tablo. 6a ve 6b de verilmitir.
Kimyasal bileim asndan, bileen yzdelerinde belirgin farklar olmad
iin bu santralden niform zellikte kl elde edilebilecei anlalmtr.
Yataan uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10a yakn olmas nedeniyle
TS EN 197-1e gre W snfna (kalkersi uucu kl) girmektedir. Ancak,
ASTM C 618e gre SiO2+Al2O3+Fe2O3 deerinin % 70in zerinde
olmas nedeniyle F snf kle (silissi) uygun olmakla birlikte, yine CaOin
% 10 gemesi sonucunda kiresi kl snfna girmektedir. Buna gre, bu
kln her iki uucu kl snf iin de snrda olduu dnlmtr. Tablo.
6b de grlecei gibi, Yataan kl, ASTM C 618 ve TS 639daki
SiO2+Al2O3+Fe2O3> 70 koulunu salamaktadr.
TS EN 450 standardna gre SO3 ve serbest kire yzdeleri de srasyla en
fazla % 3 ve % 1 koullarna uymaktadr.
Buna gre, Yataan uucu klnn drt standartta da istenilen kimyasal
bileen snrlamalarna uygun olduu sonucuna varlmtr.
43
Tablo 6a. Yataan Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
51.05
50.95
51.95
50.35
53.21
51.50
1.11
2.49
Al2O3
22.79
21.82
22.87
23.30
24.64
23.08
1.02
4.42
Fe2O3
5.73
5.80
6.64
6.85
5.31
6.07
0.65
10.70
S+A+F
79.57
78.57
81.46
80.50
83.16
80.65
CaO
11.27
12.00
10.20
11.14
8.05
10.53
1.53
14.53
MgO
2.51
2.50
2.40
2.45
2.23
2.42
0.11
4.54
SO3
1.71
1.85
1.22
1.00
0.81
1.32
0.45
34.09
K2O
2.45
2.45
2.47
2.45
2.90
2.54
0.20
7.84
Na2O
0.78
0.81
0.69
0.69
0.90
0.77
0.09
11.69
KK
1.25
1.15
0.97
0.77
1.18
1.06
0.19
17.92
0.001
33.33
Cl-
0.0030 0.0040 0.0020 0.0020 0.0030 0.0028
Tablo 6b. Yataan Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
TS 639
ASTM C 618
SiO2
51.50
Al2O3
23.08
Fe2O3
6.07
S+A+F
80.65
>70.00
CaO
10.53
MgO
2.42
<5.00
SO3
1.32
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
2.54
>70.00 >50.00
Na2O
0.77
KK
1.06
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.003
<0.10
Serb.CaO
0.99
<1.00
Reak.SiO2
26.69
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
9.02
<10.00
>10.00
44

Yataan Termik Santrali uucu klnn mineralojik bileimini gsteren x-nlar
difraktogram ekil 16 da verilmitir. Buna gre, uucu kln kristalize ve
cams faz karmndan olutuu grlmektedir. Balca kristal fazlar kuvars,
anortit, sanidin, albit olmak zere, dier fazlar anhidrit, serbest kire, dolomit
o
ve hematitdir. Yataan uucu klnde cams fazn, 27 2 da maksimum
o
duruma gelmesi ve iine 31-32 2 deerini de alacak ekilde yaylmas,
cams fazn hem kiresi hem silissi yapda olmasndan kaynaklanmaktadr.
Dolaysyla, bu kldeki cams faz kalsiyum alminosilikat bileimli yapya
sahiptir.
ekil 16. Yataan Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.
45

Yataan uucu kl, homojen olmayan tane byklk dalmna sahiptir.
Byklkleri 0.5-30m arasnda deien ve ounluu dzensiz ekilli,
keli olan taneciklerden olumaktadr (ekil. 17-1, ekil. 17-2). 3m ve
altndaki byklklerde tam kresel tanecikler de bulunmaktadr.
Yap iinde masif ktle halinde anortit , sanidin (K-feldspat), albit olduu
mikroanaliz sonucunda tespit edilmitir (ekil. 18-1,2). Anortit mineralinin
ktle halinde olmas, kmrn yanmas srasnda bozunmadan uucu
kle katlmasndan ileri gelmektedir. Bu mineral, ergimi cams fazdan
sentezlenmesi halinde, uucu kl tanecii yzeyinde kristalize formda
olmaktadr; ancak kl yzeyinde anortit kristallerine rastlanmamtr.
K-feldspat ve albit mineralleri, kmrden gelmekte olup, stabil kristal rgleri
nedeniyle , yanmadan kle katlmlardr. ri kresel taneciklerin yzeyinde
de mikrokristallere rastlanmtr (hematit gibi).
(a)
(b)
ekil 17-1. Yataan Uucu Klnn Morfolojisine Ait Fotoraflar.

(a)Taneciklerin genel dalm(x500)
(b)Homojen olmayan tanecik boyut dalm(x2500)
46
(a)
(b)
ekil 17-2. Yataan Uucu Klnn Morfolojisine Ait Fotoraflar.

(a)Keli ve kresel ekilli tanecikler(x4000)
(b)Alkali feldispatlar(x1000)
47
(a)
ekil 18-1.Yataan Uucu Klnn Mikroyaps.
(a) Sanidin minerali(x~2300)
(b) Anortit minerali(x2000)
ekil 18-2.Yataan Uucu Klnn Mikroyaps.

nce kristalize hematit kapl tanecik(x12500)
48
(b)
3.6. Tunbilek Termik Santrali Uucu Kl

Tunbilek Termik Santralinin, 2 ayr (3. ve 4-5.) nitesinden be gn boyunca
toplanan uucu kl numunelerinin kimyasal analizleri yaplm; sonular ve
ortalama deerlerin standartlardaki snr deerleri ile karlatrlmas, Tablo.
7a, 7b , Tablo. 8a, 8b ve Tablo. 9 da verilmitir.
Tunbilek Termik Santralinin iki ayr nitesinden be gn boyunca alnan
numunelerin kimyasal bileen yzdelerinin birbirine yakn olduu ve yine iki
ayr nitenin ortalama deerleri karlatrldnda birbirine yakn sonular
grlmtr. Buna gre, bu santralden gerek tek nite baznda, gerek ayr
ayr niteler arasnda stabillik olmas nedeniyle, uniform zellikte kl elde
edilebilecei sonucuna varlmtr.
Tunbilek uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10un altnda olmas nedeniyle,
TS EN 197-1de verilen V snf (silissi uucu kl) kapsamna girmektedir.
Reaktif silis miktarnn % 25in zerinde (% 39.36) olmas nedeniyle, TS EN
197-1de V snf uucu kl artlarn tamamiyle salamaktadr.
Yine SiO2+Al2O3+Fe2O3 deerinin % 70in zerinde ve CaOin % 10un
altnda olmas nedeniyle, ASTM C 618 standardna gre F snf (dk
kireli) uucu kle uygun olmaktadr.
TS EN 450 standardnda zellikle SO3 iin getirilen en fazla % 3.0 snrna
uygun deerde (% 0.76) SO3 iermektedir. Dk kireli uucu kl olmas
sebebiyle, serbest kire miktarda TS EN 450deki snrn (< % 1.0) altnda
kalmaktadr.
TS 639da SiO2+Al2O3+Fe2O3 iin getirilen % 70 ve zeri olmas koulunu
da salamaktadr.
Buna gre Tunbilek uucu kl, drt standartta da kimyasal bileen baznda
(sadece TS 639da MgO iin istenilen en fazla % 5.0lik snr hari (4-5.
nite)) gereken koullar tamamiyle salamaktadr.
49
Tablo 7a. Tunbilek (3. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
57.62
59.24
59.45
59.80
59.21
59.06
0.84
1.42
Al2O3
18.32
16.97
16.55
16.87
17.63
17.27
0.71
4.11
Fe2O3
12.14
12.86
12.37
12.38
12.44
12.44
0.26
2.09
S+A+F
88.08
89.07
88.37
89.05
89.28
88.77
CaO
1.76
1.73
1.51
1.75
1.66
1.68
0.10
5.95
MgO
4.08
4.71
4.80
4.64
4.47
4.54
0.28
6.17
SO3
0.71
0.62
0.40
0.63
0.63
0.60
0.12
20.00
K2O
1.14
1.05
1.21
1.14
1.19
1.15
0.06
5.22
Na2O
0.19
0.23
0.52
0.30
0.26
0.30
0.13
43.33
KK
3.44
1.96
2.35
1.97
1.84
2.31
0.66
28.57
Cl-
0.001
0.002
0.001
0.002
0.002
0.002
0.001
50.00
Tablo 7b.Tunbilek (3. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn

Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
59.06
Al2O3
17.27
Fe2O3
12.44
S+A+F
88.77
>70.00
4.54
<5.00
0.60
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.15
Na2O
0.30
KK
2.31
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.002
<0.10
Serb.CaO
0.10
<1.00
Reak.SiO2
41.10
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
0.90
<10.00
>10.00
CaO
1.68
MgO
SO3
50
>70.00 >50.00
Tablo 8a. Tunbilek (4-5. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
56.61
57.49
57.75
57.43
57.89
57.43
0.50
0.87
Al2O3
16.82
16.74
15.81
15.31
15.68
16.07
0.67
4.05
Fe2O3
13.38
12.90
13.35
14.27
13.17
13.41
0.52
4.26
S+A+F
86.81
87.13
86.91
87.01
86.74
86.92
CaO
2.39
1.70
2.39
2.25
2.37
2.22
0.30
13.51
MgO
5.53
5.56
5.46
5.78
5.79
5.62
0.15
4.38
SO3
0.86
1.00
1.03
0.65
1.04
0.92
0.17
18.48
K2O
1.62
1.75
1.62
1.40
1.52
1.58
0.13
8.23
Na2O
0.34
0.54
0.36
0.34
0.28
0.37
0.10
27.03
KK
1.84
1.81
1.95
2.15
1.83
1.92
0.14
7.29
Cl
0.002
0.003
0.002
0.003
0.002
0.002
0.001
50.00
Tablo 8b. Tunbilek (4-5. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
57.43
Al2O3
16.05
Fe2O3
13.37
S+A+F
86.86
>70.00
5.62
<5.00
0.92
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.58
Na2O
0.37
KK
1.92
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.002
<0.10
Serb.CaO
0.22
<1.00
Reak.SiO2
39.01
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
1.16
<10.00
>10.00
CaO
2.22
MgO
SO3
>70.00 >50.00
51
Tablo 9. Tunbilek
Deerlendirilmesi
Uucu
Klnn
Ortalama
Kimyasal
Analiz
Sonularnn

Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
58.25
Al2O3
16.66
Fe2O3
12.91
S+A+F
87.82
>70.00
>70.00 >50.00
CaO
1.95
MgO
5.08
<5.00
SO3
0.76
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.37
Na2O
0.33
KK
2.09
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.002
<0.10
Serb.CaO
0.16
<1.00
Reak.SiO2
40.55
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
1.03
<10.00
>10.00

Tunbilek Termik Santrali uucu klnn mineralojik bileimine ait x-nlar
difraktogram ekil. 19 da verilmitir.
Buna gre bata cams faz olmak zere, kuvars mullit, hematit ve ferrit spinel
grubundan manyetit, magnezyoferrit gibi kristalize fazlar iermektedir.
Tunbilek Uucu Klnn X-Inlar difraktogramnda, cams fazn durumu
o
22-24 2da maksimumu vermektedir. Bu deerlerde difraktogramdaki
background belirgin tmsek (hump) oluturur. Bunun nedeni, bu fazn tipik
dk kireli (ortalama %1.95) uucu klde ve dolaysyla cams fazn
silisyumca zengin almino silikat bileiminde olmasdr. Uucu kln kimyasal
analizinde de SiO2 %58.25, Al2O3 %16.66 bulunmutur.
52
ekil 19.Tunbilek Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.

Tunbilek uucu klnn morfolojik incelemesinde, 0.5-15 m arasnda
deien byklklerde ve ounluu kresel olan taneciklerden olutuu
grlmtr.
Kresel yaplarn ou, kat cams tanecikler olmakla birlikte, ii boluklu
tanecikler (senosfer), aglomere senosferler, ii ince krelerle dolu senosferler(
plerosfer) yzeyi kristal kapl tanecikler (dermasfer)den olumaktadr. Bunun
yansra, zellikle 3. nitede az oranda keli yaplar da bulunmaktadr
(ekil. 20) .
53
Senosfer (ii boluklu kreler), kilin yksek scaklarda ergimesi sonucunda

ortaya kan gaz kabarcklarnn soumasyla meydana gelen cams
kreler iken; plerosferler ( ii mikrokreli tanecikler) ise, ergimi kildeki gaz
kndaki ksmen dzensizlik olmas nedeniyle, senosfere ilaveten farkl
boyutlarda meydana gelen cams kabarcklardr.
Taneciklere yaplan mikro analiz sonucunda, keli yaplarn kuvars
bileiminde olduu saptanmtr (ekil. 21). Krenin yzeyinde dzgn
oktahedral yaplarn manyetit bileiminde olduu (ferrosfer) bulunmutur
(ekil. 22). Baz krelerde, krenin yzeyini rg gibi saran ince kristalize
hematit kristalleri saptanmtr. Manyetit, magnezyoferrit ve hematit gibi
demiroksit bazl bileikler piritin oksidasyon rnleri olup, senosferlerin dn
kaplamaktadrlar.
Tunbilek termik santralinin her iki nite klnde mikroyap asndan benzerlik
olmakla ve yapnn ou dzgn kresel taneciklerden olumakla birlikte,
zellikle 3. nitede, nadiren 10-15 mikron boyutlu masif karbon ktlelerine
rastlanmtr. Bu ktlenin iindeki boluklarda 1-2 mikron apl kresel
tanecikler bulunmaktadr. Bu ekildeki bir yap, kmr yakma scakl ve
sresinin ,kmrn inorganik ksmn oluturan kil mineralleri (illit)nin ergimesi,
dolaysyla gaz k ile cams mikrokreler meydana gelmesi iin yeterli
olduunu, ancak organik bileen olan karbonun tamamen yanmas iin
tam olarak yeterli gelmediini gstermitir. Masif ktle yzeyindeki kresel
boluklar, buradan ayrlan mikrokrelere karlk gelmektedir.
Kle uygulanan HF asitde zme ilemi sonucunda cams faz ieren
krelerde cams fazn znmesiyle ince prizmatik mullit kristalleri ortaya
kmtr. Ancak bu kristallere 5 m ve zerindeki taneciklerde rastlanmtr.
54
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 20. Tunbilek Uucu Klnn Morfolojik Yapsna Ait Fotoraflar.

(a) Tanecik dalmna ait genel grnm(x500),
(b) 3.nitenin tanecikleri (x2000)
(c) 4-5. nitenin tanecikleri (x2000),
(d) Senosfer ve kat cams krecikler (x2500)
55
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 21. Tunbilek Uucu Klnn MikroYapsna Ait Fotoraflar.

(a) i mikrokreler ile dolu senosfer (x5000)
(b) i mikrokreli yanmam karbon (x1500)
(c) Kuvars kristali (x1500)
(d) Mullit kristalleri (x7500)
56
(a)
(b)
ekil 22.Tunbilek Uucu Klndeki Kristaller.

(a) Hematit kapl tanecik (x3000)
(b) Manyetit kapl tanecik (x3000)
57
3.7. Soma Termik Santrali Uucu Kl

Soma Termik Santrali uucu klnn, ayr nitesinden (1-2, 3-4, 5-6) be
gn boyunca alnan uucu kl numunelerinin kimyasal analizleri yaplm;
sonular ve ortalama deerlerin standartlardaki deerler ile karlatrmas
Tablo. 10a, 10b, Tablo. 11a, 11b , Tablo. 12a, 12b ve Tablo 13 de
verilmitir.
Sonulardan da grlecei gibi, Soma uucu kl numunelerinin kimyasal
bileen yzdeleri ayr nitenin kendi iinde birbirine yakn deerlerdir.
Ancak, nitelerin ortalama deerlerinin karlatrmasnda iki nitenin (1-2,
3-4) benzer kimyasal bileimde dier nitenin (5-6) daha farkl bileimde
olduu grlmektedir. Bu nedenle Soma Teknik Santralinden tek nite
baznda uniform zellikte kl elde edilebilecei; ancak niteler arasnda
stabillik olmad sonucuna varlmtr.
Soma uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10un zerinde olmas (% 17.71)
nedeniyle TS EN 197-1de gre W snf (kalkersi uucu kl) kapsamna
girmektedir. Buna karlk standartta reaktif silis iin istenilen > % 25 koulunu
da (% 32.04) salamaktadr. Buna gre TS EN 197-1standardna tamamen
uymaktadr.
ASTM C-618 standardna gre, SiO2+Al2O3+Fe2O3 miktarnn % 50nin
zerinde (%70.48) olmas ve CaO miktarnn % 10u gemesi (% 20.95)
nedeniyle, C snf (yksek kireli) uucu kl artlarna uygun olmaktadr.
SiO2+Al2O3+Fe2O3 miktar iin TS 639da istenilen % 70 veya zerinde
olma koulunu da salamaktadr.
TS EN 450de, SO3 miktar iin getirilen en fazla % 3.0 lk snr ortalamada
gememekle (% 2.55) birlikte; 5-6 nolu nitelerde bu deer % 4.11 olup, %
3.0n zerindedir. Yksek kireli kl olmas nedeniyle, serbest kire miktar da
TS EN 450deki en fazla % 1.00lik snrn zerindedir (ortalama % 7.22).
Sonu olarak, Soma uucu kl standartta (TS EN 197-1, TS 639, ASTM
C-618) istenilen koullara tamamen; dier standartta (TS EN 450) belirtilen
koullara ksmen (SO3 ve serbest kire hari) uygun bir kldr.
58
Tablo 10a. Soma (1-2. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
44.74
44.71
41.26
45.57
37.81
42.82
3.25
7.59
Al2O3
20.59
21.69
19.50
22.10
20.23
20.82
1.07
5.14
Fe2O3
4.47
4.24
4.25
4.35
5.53
4.57
0.55
12.03
S+A+F
69.80
70.64
65.01
72.02
63.57
68.21
CaO
23.44
20.15
26.80
20.50
26.35
23.45
3.13
13.35
MgO
1.72
1.70
1.82
1.70
1.77
1.74
0.05
2.87
SO3
0.59
2.21
1.10
1.34
2.11
1.47
0.69
46.94
K2O
1.17
1.45
1.15
1.63
1.15
1.31
0.22
17.74
Na2O
0.30
0.40
0.32
0.36
0.23
0.32
0.06
18.75
KK
2.13
2.85
3.05
1.60
4.12
2.75
0.96
34.91
Cl-
0.011
0.010
0.009
0.008
0.012
0.010
0.002
20.00
Tablo 10b. Soma (1-2. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
TS 639
ASTM C 618
SiO2
42.82
Al2O3
20.82
Fe2O3
4.57
S+A+F
68.21
>70.00
CaO
23.45
>70.00 >50.00
MgO
1.74
<5.00
SO3
1.47
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.31
Na2O
0.32
KK
2.75
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.010
<0.10
9.27
<1.00
Reak.SiO2
30.04
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
19,88
<10.00
>10.00
Serb.CaO
59
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
43.46
39.11
42.13
47.80
45.44
43.59
3.29
7.55
Al2O3
20.61
20.04
21.74
24.12
22.02
21.71
1.57
7.23
Fe2O3
3.90
4.42
3.96
4.03
4.02
4.07
0.20
4.91
S+A+F
67.97
63.57
70.83
79.95
71.48
70.76
CaO
21.80
27.69
24.18
16.17
21.32
22.23
4.22
18.98
MgO
1.62
1.65
1.70
1.62
1.67
1.65
0.03
1.82
SO3
1.20
2.33
3.38
1.83
1.61
2.07
0.84
40.50
K2O
1.12
1.06
0.36
1.56
1.34
1.09
0.45
41.28
Na2O
0.25
0.23
0.30
0.40
0.30
0.30
0.07
23.33
KK
5.40
2.86
1.64
1.67
1.63
2.64
1.63
61.74
Cl-
0.007
0.008
0.009
0.005
0.005
0.007
0.002
28.57
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
43.59
Al2O3
21.71
Fe2O3
4.07
S+A+F
70.76
CaO
22.23
>70.00
MgO
SO3
1.65
<5.00
2.07
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.09
Na2O
0.30
KK
2.64
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.007
<0.10
9.62
<1.00
Reak.SiO2
29.87
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
18.86
<10.00
>10.00
Serb.CaO
60
>70.00 >50.00
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
48.74
41.37
42.23
47.66
48.56
45.71
3.61
7.90
Al2O3
24.43
21.97
22.13
24.14
25.69
23.67
1.59
6.72
Fe2O3
4.70
4.53
4.61
4.19
4.30
4.47
0.21
4.70
S+A+F
77.87
67.87
68.97
75.99
78.55
73.85
CaO
14.50
21.32
20.40
15.50
14.10
17.16
3.43
19.99
MgO
1.58
1.65
1.53
1.58
1.58
1.58
0.04
2.53
SO3
2.27
5.60
5.78
3.94
2.96
4.11
1.56
37.96
K2O
1.45
1.17
1.27
1.22
1.20
1.26
0.11
8.73
Na2O
0.42
0.45
0.47
0.32
0.32
0.40
0.07
17.50
KK
1.13
1.14
0.85
0.63
0.61
0.87
0.26
29.88
Cl-
0.010
0.010
0.011
0.009
0.009
0.010
0.001
10.00
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
45.71
Al2O3
23.67
Fe2O3
4.47
S+A+F
73.85
CaO
17.16
>70.00
MgO
SO3
1.58
<5.00
4.11
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.26
Na2O
0.40
KK
0.87
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.010
<0.10
4.08
<1.00
Reak.SiO2
34.60
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
14.38
<10.00
>10.00
Serb.CaO
>70.00 >50.00
61
Tablo 13. Soma Uucu Klnn Ortalama Kimyasal Analiz Sonularnn

Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
44.04
Al2O3
22.07
Fe2O3
4.37
S+A+F
70.48
>70.00
CaO
20.95
MgO
1.66
<5.00
>70.00 >50.00
SO3
2.55
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.22
Na2O
0.34
KK
2.09
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.009
<0.10
Serb.CaO
7.66
<1.00
Reak.SiO2
31.50
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
17.71
<10.00
>10.00

Soma Termik Santrali uucu klnn mineralojik bileimini gsteren x-nlar
difraktogram ekil. 23de verilmitir.
Soma uucu klnn, balca kuvars, anhidrit, serbest kire ve bunun
yansra albit, kalsiyum-orto-silikat, hematit ,dolomit ve mullit ierdii tespit
edilmitir.
Kristalize fazlarn yansra cams faz da belirgin olarak mevcut olup, 27o
32 2 arasnda maksimuma ykselmitir. Bu durum, cams fazn yapsnda
silisyum da ieren kalsiyum alminat faz, dolaysyla kalsiyum alminasilikat
faz bileiminde olduunu gstermitir.
62
ekil 23. Soma Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.

Soma uucu klnn morfolojik analizinde, genellikle byklkleri 0.5-20
m arasnda deien, ounluu dzensiz ekilli olmak zere yzeyi przl
kresel ve yar kresel tanecikler ierdii gzlenmitir. zellikle 2-3 mikronluk
taneciklerin tam kresel olduu tespit edilmitir (ekil. 24)
Taneciklere uygulanan mikroanaliz sonucunda, keli yaplarn anhidrit,
kuvars, yanmam kil kalntlar, serbest kire bileiminde olduu; porz
yaplarn yanmam karbon (1-2 ve 3-4) bileiminde olduu saptanmtr (ekil.
25). Deforme olmu yar-kresel tanecikler, kmrden gelen kil mineralinin
(illit) yanmas sonrasnda ergime scaklnn altnda soutulmasyla, kresel
yapl rnn paralanmas sonucunda meydana gelmektedir.
63
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 24.Soma Uucu Klnn Mikroyapsna Ait Fotoraflar.

(a) Taneciklerin genel dalm (x500)
(b) 1-2.nite klnn mikroyaps (x3000)
(c) 3-4.nite klnn mikroyaps (x3000)
(d) 5-6.nite klnn mikroyaps (x2000)
64
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 25.Soma Uucu Klndeki Kristaller.

(a) Kuvars kristali,anhidrit kapl kreler ve yzeyi przsz kreler(x5000)
(b) Anhidrit kristali ve anhidrit kapl tanecikler(x4250)
(c) Serbest kire kmesi(x1600)
(d) Yanmam karbon kalnts (x5000)
65
3.8. Kangal Termik Santrali Uucu Kl

Kangal Termik Santralinin ayr nitesinden numuneler (be gn boyunca
alnan) gelmi ve her bir nitenin numunelerinin ayr ayr kimyasal analizleri
yaplmtr. Kimyasal analiz sonular Tablo. 14a, 14b, Tablo. 15a, 15b,
Tablo 16a, 16b ve bu sonularn ortalamasnn standartdaki snr deerler
ile karlatrmas Tablo. 17de verilmitir.
Kimyasal bileim asndan, ikinci nite dnda dier iki niteden (1 ve 3)
be gn boyunca arda arda alnan numunelerin ok deiken olduu tespit
edilmitir. Ancak santralin ayr nitesinden salanan kllerin ortalama
kimyasal bileimleri birbirine yakndr. Bu nedenle, bu santralden niform
zellikte kl elde etmenin mmkn olduu anlalmaktadr.
Kangal uucu kl, TS EN 197-1e gre, reaktif kireci % 10un zerinde
olduu iin kalkersi uucu kl (W) snfna girmektedir. SiO2+Al2O3+Fe2O3
miktar, TS 639da > % 70 salamamakta; ancak ASTM C 618e gre
S+A+F> % 50 olduu iin bu kl C snf (yksek kireli) uucu kl kapsamna
girmektedir.
Kangal uucu kl, yksek kireli uucu kl (CaO>%10) olduu iin
serbest kire miktar ortalamada % 7.65 olup, TS EN 450 de verilen
% 1.0 snrnn zerindedir. SO3 miktar da ortalamada % 6.95 olup, ilgili
standard snrlarnn (> %3) dndadr. Kangal kl, TS EN 197-1e gre,
W snfndaki klde % 10un zerinde reaktif kirece kar en az % 25 reaktif
silis gereklilii koulunda da uymaktadr.
Sonu olarak, Kangal uucu klnn kimyasal bileim asndan TS EN
197-1 ,W snf koullarn tamamiyle salad ; ASTM C 618 ve TS EN
450de SO3 yzdesi dnda dier snrlara uyduu, TS 639a gre ksmen
(S+A+F ve SO3 dnda) uygun olduu tespit edilmitir.
66
Tablo 14a. Kangal (1. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
37.29
33.25
28.97
36.67
35.28
34.29
3.36
9.79
Al2O3
14.35
14.51
13.25
18.02
14.59
14.94
1.80
12.38
Fe2O3
4.22
4.30
3.91
4.22
4.60
4.25
0.25
5.88
S+A+F
55.86
52.06
46.13
58.91
54.47
53.49
CaO
29.05
33.37
37.84
26.32
27.50
30.82
4.75
15.41
MgO
2.30
2.36
1.88
1.85
2.01
2.08
0.24
29.41
SO3
6.88
6.88
8.69
4.86
7.77
7.02
1.42
20.23
K2O
1.07
0.93
0.68
0.98
1.21
0.97
0.20
20.62
Na2O
0.61
0.64
0.52
0.71
0.57
0.61
0.07
11.47
KK
3.74
3.43
3.62
5.94
5.73
4.49
1.23
27.39
Cl-
0.005
0.006
0.007
0.006
0.007
0.006
0.001
16.66
Tablo 14b. Kangal (1. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
34.29
Al2O3
14.94
Fe2O3
4.25
S+A+F
53.49
CaO
30.82
>70.00
MgO
SO3
2.08
<5.00
7.02
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
0.97
Na2O
0.61
KK
4.49
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.006
<0.10
7.03
<1.00
Reak.SiO2
27.98
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
20.48
<10.00
>10.00
Serb.CaO
>70.00 >50.00
67
Tablo 15a. . Kangal (2. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
36.78
36.20
35.26
35.60
34.40
35.65
0.91
2.55
Al2O3
15.06
15.84
15.67
14.51
14.52
15.12
0.62
4.10
Fe2O3
4.18
4.45
4.22
4.54
5.34
4.55
0.47
10.33
S+A+F
56.02
56.49
55.15
54.65
54.26
55.31
CaO
31.50
31.73
30.00
28.11
28.77
30.02
1.61
5.36
MgO
2.12
1.72
1.81
1.85
1.86
1.87
0.15
8.02
SO3
4.55
4.79
5.75
8.16
7.84
6.22
1.69
27.17
K2O
1.16
1.12
0.91
1.37
1.40
1.19
0.20
16.81
Na2O
0.60
0.64
0.67
0.67
0.69
0.65
0.04
6.15
KK
3.70
3.23
5.24
4.81
4.67
4.33
0.83
19.17
Cl-
0.007
0.012
0.009
0.007
0.008
0.008
0.002
25.00
Tblo 15b. Kangal (2. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
TS 639
ASTM C 618
SiO2
35.65
Al2O3
15.12
Fe2O3
4.55
S+A+F
55.31
>70.00
CaO
30.02
MgO
1.87
<5.00
SO3
6.22
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.19
>70.00 >50.00
Na2O
0.65
KK
4.33
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.008
<0.10
Serb.CaO
8.94
<1.00
Reak.SiO2
27.23
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
23.76
<10.00
>10.00
68
Tablo 16a. . Kangal (3. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
35.55
29.91
28.06
31.88
35.32
32.14
3.29
10.24
Al2O3
15.20
14.65
13.44
14.84
15.50
14.73
0.79
5.36
Fe2O3
4.46
4.45
4.11
4.32
4.76
4.42
0.24
5.43
S+A+F
55.21
49.01
45.61
51.04
55.58
51.29
CaO
31.73
34.55
40.19
37.14
30.80
34.88
3.87
11.09
MgO
1.37
1.42
0.97
1.28
1.10
1.23
0.19
15.45
SO3
5.80
10.11
8.83
6.27
7.07
7.62
1.81
23.75
K2O
1.02
0.84
0.70
0.84
1.02
0.88
0.14
15.91
Na2O
0.58
0.74
0.64
0.69
0.76
0.68
0.07
10.29
KK
2.78
1.78
1.67
1.37
2.23
1.97
0.55
27.92
Cl-
0.005
0.009
0.008
0.008
0.008
0.008
0.001
12.50
Tablo 16b. 3. nitenin Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
TS 639
ASTM C 618
SiO2
32.14
Al2O3
14.73
Fe2O3
4.42
S+A+F
51.29
>70.00
CaO
34.88
>70.00 >50.00
MgO
1.23
<5.00
SO3
7.62
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
0.88
Na2O
0.68
KK
1.97
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.008
<0.10
6.97
<1.00
Reak.SiO2
28.06
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
24.80
<10.00
>10.00
Serb.CaO
69
Tablo 17. Kangal Uucu Klnn Ortalama Kimyasal Analiz Sonularnn

Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
SiO2
34.03
Al2O3
14.93
Fe2O3
4.41
S+A+F
53.37
CaO
31.91
MgO
1.73
SO3
6.95
K2O
1.01
Na2O
0.65
KK
3.60
Cl
TS EN 450
TS 639
>70.00
ASTM C 618
F
>70.00 >50.00
<5.00
<3.00
<5.00
0.007
<0.10
Serb.CaO
7.65
<1.00
Reak.SiO2
27.73
>25.00
Reak.CaO
23.01
TS EN 197-1
<5.00
<5.00
>25.00
>25.00
<10.00
>10.00
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00

Kangal Termik Santrali uucu klnn mineralojik bileimini gsteren x-nlar
difraktogram ekil. 26 da verilmitir.
Buna gre, uucu kln cams ve kristalize fazlarn karmndan olutuu
grlmektedir. Kristalize fazlarn bata kire, kuvars, anhidrit olmak zere,
kalsit, alkali feldispatlar (sanidin, albit) ve hematitden meydana geldii
tespit edilmitir.
ekilde grld gibi, cams fazn maksimum durumu, 2 asnn 32o
33 deerlerinde meydana gelmitir. Bu durum, esas olarak cams fazn
kalsiyumca zengin kalsiyum alminat cams faz bileiminde olduu;
ancak cams faz karakterize eden alann geni ve kuvars pikini de iine
almas nedeniyle kalsiyum alminat cams fazna silisyumunda katldn
gstermitir.
70
ekil 26. Kangal Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.

Kangal uucu klnn morfolojik incelemesinde, 1-100 m arasnda deien
byklklerde aglomere olmu tanecikler ierdii gzlenmitir (ekil. 27). 1
ve 3. nitelere ait kllerin, 2. niteye kyasla daha ince olduklar grlmtr.
Bu klde, genellikle keli yapda olmakla birlikte, bir ksmnn yzeyi kristal
kapl, dier ksmnn ise yzeyi przsz kresel yapda olmak zere, farkl
ekilli tanecikler bulunmaktadr. zellikle 3. nitede yzeyi przsz katkresel taneciklere ,dier nitelere kyasla daha fazla rastlanmtr.
Kle uygulanan mikroanaliz sonucunda, yap iinde alkali feldispatlar,kalsit,
serbest kire, kuvars, yanmam karbon tanecikleri tespit edilmitir (ekil 28,
29). Alkali feldispatlar, kmrn yanmas srasnda reaksiyona katlmadan
dorudan uucu kle tanmalar sebebiyle, kln iinde grlmlerdir.
Serbest kire, zellikle 2. nitede daha belirgin olarak kmeler halinde
bulunmaktadr. Kalsit minerali , kmrdeki ince taneli ksmlarn dorudan
baca gazna karmalar veya serbest kirecin yanma srasnda aa kan
71
CO2 ile birlemesinden dolay meydana gelebilir. zellikle iri boyutlu(

100 m) ve gzenekli yaplar, yanmam karbona (kmr) karlk
gelmektedir. Yanmam karbon kalntlar da, kmrn dk scaklklarda
yanmas srasnda iri taneciklerin tamamen reaksiyona katlmamalarndan
ileri gelmektedir.
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 27. Kangal Uucu Klnn Morfolojisine Ait Fotoraflar.

(a) 1.nite uucu kl (x500)
(b) 2. nite uucu kl (x500)
(c) 3.nite uucu kl (x500)
(d) 1.nitedeki kresel ve keli yaplar (x3500)
72
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 28. Kangal Uucu Klnn Mikroyaps.

(a) 2.nitedeki yzeyi przl tanecikler(x2000)
(b) 3.nitedeki tam kresel yaplar (x2000)
(c) Sanidin kristali(x400)
(d) Kuvars ve kalsit tanecikleri(x~1000)
73
(a)
(b)
ekil 29. Kangal Uucu Klndeki Kristaller.

(a) Yanmam karbon tanecii (x545)
(b) Serbest kire kmeleri(x1500)
74
3.9. Yeniky Termik Santrali Uucu Kl

Yeniky Termik Santralinin iki ayr nitesinden be gn boyunca alnan
uucu kl numunelerinin kimyasal analizleri yaplm; sonular ve ortalama
deerlerin standartlardaki snr deerler ile karlatrlmas Tablo. 18a,
18b, Tablo . 19a, 19b ve Tablo. 20 de verilmitir.
Yeniky Termik Santrali uucu kl numunelerinin kimyasal bileen yzdelerini
her iki nitede (zellikle 2.nite) birbirinden farkl deerler olmas nedeniyle,
bu santralden niform kl elde etmek mmkn deildir.
Yeniky uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10un zerinde olmas
(ortalama, % 24.96) nedeniyle TS EN 197-1de verilen W snf (kalkersi
uucu kl) kapsamna girmektedir. Buna karlk reaktif silis iin standardda
istenilen >% 25 kouluna uymamaktadr.
ASTM C 618e gre SiO2+Al2O3+Fe2O3 miktar, ortalama % 32.5 olup
% 50den az ve CaO miktarnnda % 10dan fazla (% 39.40) olmas
nedeniyle, C snf (yksek kireli) uucu kl koullarn salamaktadr.
Yeniky uucu kl, SiO2+Al2O3+Fe2O3 miktarnn % 70in epeyce altnda
olmas nedeniyle TS 639da istenen arta uymamaktadr.
TS EN 450 standardnda, SO3 iin belirtilen snr deer % 3 olup, bu
kldeki SO3 miktar snrn zerindedir (% 23.94). Yksek kireli kl olduu
iin serbest kire yzdesi de % 11.81 olup, standarttaki % 1.00 snrn
gemitir.
Buna gre, Yeniky uucu klnn ilgili drt standartta da istenilen koullara
tamamiyle uymad sonucuna varlmtr.
75
Tablo 18a. Yeniky (1. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
12.56
14.36
16.50
16.94
14.35
14.94
1.79
11.98
Al2O3
9.14
10.58
10.87
11.36
9.22
10.23
1.00
9.77
Fe2O3
4.29
5.52
5.87
5.74
4.60
5.20
0.71
13.65
S+A+F
25.99
30.46
33.24
34.04
28.17
30.38
CaO
41.73
38.81
38.10
37.51
40.43
39.32
1.74
4.36
MgO
1.63
1.47
1.67
1.28
1.31
1.47
0.18
12.24
SO3
27.78
25.60
23.45
24.04
27.51
25.68
1.96
7.63
K2O
1.26
1.42
1.54
1.42
1.33
1.39
0.11
7.91
Na2O
0.41
0.43
0.50
0.52
0.50
0.47
0.05
10.64
KK
0.73
1.26
1.24
0.69
0.56
0.90
0.33
36.66
Cl-
0.009
0.009
0.019
0.010
0.017
0.013
0.005
38.46
Tablo 18b. Yeniky (1. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
14.94
Al2O3
10.23
Fe2O3
5.20
S+A+F
30.38
>70.00
CaO
39.32
MgO
1.47
<5.00
SO3
25.68
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.39
Na2O
0.47
KK
0.90
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.013
<0.10
>70.00 >50.00
Serb.CaO
1.48
<1.00
Reak.SiO2
9.57
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
21.80
<10.00
>10.00
76
Tablo 19a. Yeniky (2. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular
Numune
Oksit (%)
Ortalama St.sapma
Varyasyon kats.
(%)
SiO2
14.92
20.70
17.81
20.84
14.45
17.74
3.05
17.19
Al2O3
10.15
12.52
10.83
12.43
9.35
11.06
1.40
12.66
Fe2O3
4.29
4.74
5.23
5.72
4.62
4.92
0.56
11.38
S+A+F
29.36
37.96
33.87
38.99
28.42
33.72
CaO
44.15
37.64
37.70
36.67
41.27
39.49
3.14
7.95
MgO
1.85
1.59
1.27
1.41
1.41
1.51
0.22
14.57
SO3
22.35
18.81
24.21
19.64
26.04
22.21
3.04
13.69
K2O
1.14
1.62
1.67
1.57
1.52
1.50
0.21
14.00
Na2O
0.37
0.50
0.57
0.57
0.55
0.51
0.08
15.69
KK
0.37
0.43
0.49
0.52
0.45
0.45
0.06
13.33
Cl-
0.008
0.010
0.008
0.008
0.009
0.009
0.001
11.11
Tablo 19b. Yeniky (2. nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn
Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
SiO2
17.74
Al2O3
11.06
Fe2O3
4.92
S+A+F
33.72
CaO
39.49
MgO
1.51
SO3
22.21
K2O
1.50
Na2O
0.51
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
>70.00
ASTM C 618
F
>70.00 >50.00
<5.00
<3.00
KK
0.45
<5.00
Cl-
0.009
<0.10
Serb.CaO
2.35
<1.00
Reak.SiO2
14.06
>25.00
Reak.CaO
28.13
<5.00
<5.00
>25.00
>25.00
<10.00
>10.00
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
77
Tablo 20. Yeniky Uucu Klnn Ortalama Kimyasal Analiz Sonularnn

Deerlendirilmesi
Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
16.34
Al2O3
10.65
Fe2O3
5.06
S+A+F
32.05
>70.00
CaO
39.40
MgO
1.49
<5.00
SO3
23.94
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.44
Na2O
0.49
KK
0.67
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.011
<0.10
>70.00 >50.00
Serb.CaO
1.91
<1.00
Reak.SiO2
11.81
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
24.96
<10.00
>10.00

Yeniky uucu klnn iki ayn nitesinin mineralojik bileimine ait x-nlar
difraktogram ekil. 30 ve 31de verilmitir.
ekil. 30da grlecei gibi 2.nite klnde balca kristalize fazlar,
anhidrit ve serbest kire olup; bunun yansra kuvars, kalsit ve hematitde
bulunmaktadr. Cams faz ok az miktarda grlmtr. ekil. 31deki
difraktogram 2. niteye ait olup ounlukla kristalize fazlardan olumaktadr.
Bu fazlar, bata anhidrit ve serbest kire olup; dierleri gehlenit, CaMgslfat,
kuvars, kalsit ve hematit ve cams fazdr.
Yeniky uucu klnn her iki nitesinde benzer olmakla birlikte 1. nitede
o
cams fazn ok az olduu ve 32.5 2 asnda maksimum verdii, 2.
o
nitedeki cams faznda, yine 32.5 2da maksimum duruma gelmekle
birlikte, dierine gre daha belirgin alana sahip olduu grlmtr.
Bu maksimum deerler, uucu klde analitik olarak ok yksek CaO
(Ortalamada %39.40) olmasdr.
78
ekil 30. Yeniky Uucu Klnn(1.nite) Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar

Difraktogram.
ekil 31. Yeniky Uucu Klnn(2.nite) Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar

Difraktogram.
79

Yeniky uucu klnn morfolojik analizi sonucunda, genellikle 0.5-3m
arasnda deien byklklerde yar kresel, yzeyi przl, tam kresel
ve bunun yansra dzensiz ekilli taneciklerden olutuu grlmtr (ekil.
32-33) .Dzensiz ekilli taneciklerin boyutlarnn 10-15 mikrona vard
saptanmtr .
Mikroanaliz sonucunda yzeyi anhidrit kapl kreler, masif anhidrit ktlesi,
yanmam kil kalntlar, serbest kire, kalsit ve CaMgslfat kristalleri tespit
edilmitir. Ayrca 3 mikron ve altndaki tam kresel taneciklerin, alminyum
silikat bileimi olduu bulunmutur (ekil. 33)
Anhidrit, kmrdeki kkrtl mineralin (FeS2) yanmas sonucu ortaya kan
SO2nin soutma srasnda uucu kl yzeyinde youmas ve CaO
tarafndan tutulmas (self-scrubbing) veya kmrden gelen jipsin paralanmas
sonucu ortaya kan kire ve oksijenin baca gazlarndaki SO2 ile birlemesi
sonucunda meydana gelir. CaMgSO4a da rastlanmas, SO2nin alkali ile
balanmasndan dolaydr. Kalsit ,ince kristalize formda olup, serbest kirecin
baca gazlarndaki veya elektrostatik filtre kda CO2 ile birlemesinden
meydana gelmitir (ekil 34).
(a)
ekil 32.Yeniky Uucu Klnn Mikroyapsna Ait Fotoraflar
(a) Genel tanecik dalm(x500)
(b) 1.nite klnn mikroyaps ve iri anhidrit kristali(x2500)
80
(b)
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 33. Yeniky Uucu Klnn Mikroyapsna Ait Fotoraflar

(a) 2.nite klnn mikroyaps, iri anhidrit kristali ve yanmam kil kalnts(x2000)
(b) Prizmatik anhidrit kristalleri ile kapl tanecik(~x5000)
(c) Yzeyi anhidrit kapl senosfer (x5500)
(d) Kk bir serbest kire kmesi(x4000)
81
(a)
(b)
ekil 34.
(a) nce kristalize kalsit(x3000)
(b) CaMgslfat kristali(keli yap) (x4000)
82
3.10. Kemerky Termik Santrali Uucu Kl

Kemerky Termik Santralinden be gn boyunca alnan numunelerin
kimyasal analizleri yaplm; sonular ve ortalama deerlerin standartlara
uygunluunun karlatrmas Tablo. 21a ve 21b de verilmitir.
Kimyasal bileim asndan deerlendirildiinde
be gn boyunca
alnan numunelerin bileen yzdeleri arasnda belirgin farklar bulunduu
grlmtr. Buna gre, santralde stabil koullarda retim yaplmad
sonucuna varlmtr.
Kemerky uucu kl, reaktif kire miktarnn %10un zerinde olmas
(%28.32) nedeniyle, nedeniyle TS EN 197-1e gre W snf (kalkersi
uucu kl) kapsamna girmektedir. Ancak, bu snf iin standartta istenilen
reaktif silis en az %25 olmas gerekliliine uymamaktadr. %17.61 reaktif
silis). ASTM C 618e gre SiO2+Al2O3+Fe2O3 deerinin %50nin altnda
olmas ve CaOin %10dan fazla olmas nedeniyle C snf (yksek kireli)
uucu kl snfna girmektedir.
Tablodan grlecei gibi Kemerky uucu kl gerek TS 639, gerekse
ASTMC 618de SiO2+Al2O3+Fe2O3 iin istenilen, srasyla >%70 ve >%50
koulunu salayamamtr. En 450 standardnda SO3 iin getirilen en fazla
%3 kouluna da, SO3 yzdesinin 13.88 olmas nedeniyle uymamaktadr.
Yine, yksek kireli kl olmas nedeniyle serbest kire miktar da %7.15 olup
standarttaki snrn deerin olduka zerindedir.
Buna gre, Kemerky uucu kl kimyasal bileim asndan drt standartta
da istenilen koullar tamamen salayamayan bir kldr.
83
Tablo 21a. Kemerky Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Numune
Oksit (%)
Varyasyon kats.
(%)
Ortalama St.sapma
SiO2
22.90
29.57
25.87
27.54
20.11
25.20
3.75
14.88
Al2O3
13.10
14.10
12.98
13.17
9.55
12.58
1.75
13.91
Fe2O3
5.83
6.00
6.45
6.28
5.34
5.98
0.43
7.19
S+A+F
41.83
49.67
45.30
46.99
35.00
43.76
CaO
39.39
35.35
37.81
35.82
44.10
38.49
3.53
9.17
MgO
1.30
1.22
1.35
1.29
1.18
1.27
0.07
5.51
SO3
14.88
11.42
12.75
12.67
17.67
13.88
2.46
17.72
K2O
1.16
1.35
1.21
1.28
0.91
1.18
0.17
14.41
Na2O
0.38
0.43
0.37
0.52
0.33
0.41
0.07
17.07
KK
0.61
0.19
0.53
0.77
0.38
0.50
0.22
44.00
Cl-
0.011
0.012
0.018
0.018
0.011
0.014
0.004
28.57
Tablo 21b. Kemerky Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

Oksit (%)
Uucu Kl
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
ASTM C 618
F
SiO2
25.20
Al2O3
12.58
Fe2O3
5.98
S+A+F
43.76
CaO
38.49
>70.00
>70.00 >50.00
MgO
1.27
<5.00
SO3
13.88
<3.00
<5.00
<5.00
<5.00
K2O
1.18
Na2O
0.41
KK
0.50
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<6.00
<6.00
Cl-
0.014
<0.10
7.15
<1.00
Reak.SiO2
17.61
>25.00
>25.00
>25.00
Reak.CaO
28.32
<10.00
>10.00
Serb.CaO
84
Minerolojik Analiz Sonular

Kemerky uucu klnn minerolojik analizi yaplm ve sonular ekil.
35deki X-nlar difraktogramnda gsterilmitir.
Buna gre, Kemerky uucu klnn esas olarak kristalize fazdan olutuu,
balca fazlarn serbest kire, anhidrit, kuvars olduu, ayrca gehlenit,
dolomit, kalsit ve feldispatda bulunduu tespit edilmitir. Bu kristalize
fazlarn yansra difraktagramda grlecei gibi uucu klde cams faz da
bulunmaktadr.
o
Kemerky uucu klnde cams fazn maksimum ykselmesi 32 2 olup,

cams fazn bu grnm uucu kln yksek kireli (%38.49) olmasndan
kaynaklanmaktadr.
ekil 35.Kemerky Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.
85

Kemerky uucu klnn, bykl 1-40 m arasnda ounluu dzensiz
ekilli ve aglomere olmu taneciklerden olutuu grlmtr. Tanecikler
genellikle keli, ekilsiz yapda olmakla birlikte yar kresel (semispherical)
ve yzeyi przl kresel (dermasfer) yaplar da mevcuttur. Tam kresel
tanecikler az miktarda olup, bunlar 3mnin altndadr. (ekil. 36).
Mikroanaliz uygulamas sonucunda, yzeyi anhidrit kapl tanecikler,
katmans-keli dolomit, kalsit ve ekilsiz kil kalntlar tespit edilmitir (ekil.
37). Kalsit ve dolomit tanecikleri, yksek karbonatl kmr kullanlmasnn bir
sonucu olup, bu taneciklerin ince olanlar gaz ak ile uucu kle geerler. ri
kristalin yapl sinterlenmi (dead-burned) serbest kire kmeleri grlmtr.
(a)
ekil 36. Kemerky Uucu Klnn Morfolojik Yapsna Ait Fotoraflar.

(a)Taneciklerin genel dalm(x500)
86
(b)
(c)
ekil 36. Kemerky Uucu Klnn Morfolojik Yapsna Ait Fotoraflar.

(b) Keli yaplar ve krenin yzeyindeki przl birikintiler (x2500)
(c) Yaklak 3 mikron boyutlarnda tam kresel ve yzeyi przl tanecikler (x4000)
87
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 37. Kemerky Uucu Klnn Kristal yaps.

(a) Byk bir serbest kire kmesi(x1000)
(b) Dolomit tanecii(x2500)
(c) Kaba ekilli kuvars(x1450)
(d) Kalsit kristali(x2500)
88
3.11. ayrhan Termik Santrali Uucu Kl

ayrhan Termik Santraline ait uucu kl numunesinin kimyasal analizleri
yaplm ; sonularn standartlara uygunluunun karlatrlmas Tablo.22de
gsterilmitir.
ayrhan uucu kl, reaktif kire miktarnn % 10un altnda olmas nedeniyle
TS EN 197-1 standardna gre V snfna (silissi uucu kl) girmektedir.
Yine ASTM C618 standardna gre SiO2+Al0O3+Fe2O3 deerinin % 70in
zerinde olmas nedeniyle F snfna (dk kireli) dahil olmakla birlikte
,analitik CaO miktarnn % 10un zerinde olmas nedeniyle kiresi kl
snfna da girmektedir. Buna gre, bu kln her iki uucu kl snf iin de
snrda olduu dnlmtr. Tablo 22de grld gibi, ayrhan kl,
ASTM C618 ve TS 639daki S+A+F>70 koulunu salamaktadr.
TS EN 450 standardna gre serbest kire yzdesi iin kabul edilen en
fazla % 1.0 koullarna uymaktadr. Yine bu standart iin ,reaktif silis,
kzdrma kayb ve Cl de snrlar iindedir. Ancak, SO3 miktar %3.94 olup,
bu standarddaki snrn (%3) dndadr.
Buna gre, ayrhan uucu klnn, standartta da kimyasal bileen
baznda istenilen koullara tamamiyle uygun ,TS EN 450ye de SO3 hari
uygun bir kl olduu anlalmaktadr.
89
Tablo 22. ayrhan Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular ve Deerlendirilmesi

Oksit (%)
Uucu Kl
SiO2
50.98
Al2O3
13.11
Fe2O3
9.74
S+A+F
73.83
CaO
11.82
MgO
3.91
SO3
3.94
K2O
1.91
Na2O
2.71
TS EN 450
TS EN 197-1
V
TS 639
>70.00
ASTM C 618
F
>70.00 >50.00
<5.00
<3.00
KK
0.86
<5.00
Cl-
0.014
<0.10
Serb.CaO
0.56
<1.00
Reak.SiO2
40.89
>25.00
Reak.CaO
8.78
<5.00
<5.00
>25.00
>25.00
<10.00
>10.00
<5.00
<5.00
<5.00
<10.00
<5.00
<6.00

ayrhan Termik Santrali uucu klnn mineralojik bileimine ait x-nlar
difraktogram ekil. 38de verilmitir.
Buna gre ,bu kln cams ve kristalize fazlardan olutuu grlmektedir.
Kristalize fazlar alkali feldspatlar,kuvars, hematit, anhidrit ve mullitden
meydana gelmektedir.
o
ayrhan uucu klnn X-nlar difraktogramnda, cams fazn 23-28 2

arasnda maksimum duruma geldii grlm; dolaysyla cams fazn silissi
karakter tad anlalmtr.
90
ekil 38. ayrhan Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.

ayrhan uucu kl, bykl 1-20 m arasnda deien kresel , yarkeli ve keli tanecikler de iermektedir (ekil. 39). zellikle,bykl
3-6 m arasnda deien tanecikler tam kresel yapya sahiptirler.
Uucu kl numunesine uygulanan mikroanaliz sonucunda, yzeyi feldspat
ve hematit kapl tanecikler ve anhidrit kmeleri tespit edilmitir (ekil. 40).
Tane yzeyinde gzlenen feldspatlar,cams fazdan sentezlenme sonucunda
olumutur. Bunun yansra,cams faza uygulanan asitte zme (HF) ilemi
sonucunda mullit kristallerine rastlanmtr.
91
(a)
(b)
(c)
(d)
ekil 39. ayrhan Uucu Klnn Mikroyaps

(a) Taneciklerin genel dalm (x500)
(b) Kresel,yar-keli ve keli tanecikler (x1500)
(c) Alkali felspat kapl kreler (x6300)
(d) Anhidrit tanecii (x4100)
92
(a)
(b)
(c)
ekil 40. ayrhan Uucu Klnn Kristal Yaps.

(a) Feldispat kapl kresel tanecik (x10000)
(b) Hematit kapl kreler (x5300)
(c) Mullit kristalleri (x2800)
93
4. GENEL DEERLENDRME
1) TS EN 197-1 standardna gre, reaktif kire miktarnn %10un zerinde
olmas nedeniyle, Afin Elbistan, Kangal, Yeniky, Soma, Kemerky
uucu klleri W snfna (kalkersi uucu kl); reaktif kire miktarnn
%10un altnda olmas nedeniyle Tunbilek, atalaz, Orhaneli,
Seyitmer,ayrhan uucu klleri V snfna (silissi uucu kl) girmektedir.
Yataan uucu kl, kalkersi-silissi kl snflandrmas iin arada kalan kl
olmakla birlikte W snf (kalkersi uucu kl) bileimine daha yakndr.
2) TS EN 197-1 standardnda istenilen koullar (reaktif silis, reaktif kire
ve kzdrma kayb) dikkate alndnda, Afin-Elbistan, Kemerky ve
Yeniky zellikle reaktif silis iin istenilen en az %25 olma gerekliliini
salayamamtr. Bu kln dndaki uucu kller, snflar ile ilgili
olarak TS EN 197-1de istenilen koullara uygundur.
3) TS 639 standardna gre, SiO2+Al2O3+Fe2O3 (S+A+F) >% 70 koulunu,
Tunbilek, Orhaneli, atalaz, Yataan, Soma, Seyitmer,ayrhan
uucu klleri salam; dier kllerde S + A + F %70in altnda
kalmtr.
SO3 miktar iin <%5 koulunu, Tunbilek, Orhaneli, atalaz, Yataan,
Soma, Seyitmer salamakta; Yeniky, Kemerky, Afin-Elbistan,
ayrhan ve Kangal uucu klleri snrn dnda kalmaktadr. Yine bu
standartta getirilen MgO<%5 ve kzdrma kayb <%10 kouluna tm
kller uymaktadr.
4) ASTM C 618e standardna gre, SiO2+Al2O3+Fe2O3>%70 koulu
ve analitik CaO <%10 koulunu gerekletiren Tunbilek, Orhaneli,
atalaz, Seyitmer uucu klleri F snfna (dk kireli kl);
S+A+F>%50 ve analitik CaO >%10 koulunu salayan Kangal, Soma,
ayrhan,Yataan C snfna (yksek kireli uucu kl) girmektedir.
Afin-Elbistan, Kemerky, Yeniky analitik CaO>%10 olmas nedeniyle
C snfna girmekle birlikte, standartta istenilen S+A+F>%50 koulunu
salayamamaktadr.
95
ASTM C 618 standardnda, uucu kller elde edildikleri kmrn

niteliine gre de snflandrld iin Trkiyede takmrnn yaklmas
ile retilen tek kmr atalaz olup; bu kl F snfna girmektedir. Dier
santrallerde linyit ve benzeri kmr kullanld iin, dier kller C snfna
girmektedirler.
Bu standartta SO3 iin getirilen snrlama (<%5), TS 639 ile ayndr.
Yeniky, Kemerky ,Afin Elbistan ve Kangal kl dndakiler bu snra
uymaktadr.
Yine bu standartta verilen kzdrma kayb <%6 olmal kouluna tm kller
uymaktadr.
5) TS EN 450 standard, dier standartlardan farkl olarak, zellikle SO3
miktar snrn drd (en fazla %3) ve serbest kire miktarna da
snrlama (serb. CaO<1.00) getirdii iin, bu standarda tamamiyle
uygun kl tipi de daha az olmutur. Bu anlamda slfokalsik uucu kllerin
doal olarak TS EN 450 standardna tam olarak uygun olmad
dnlmektedir. Kimyasal analiz sonularna gre Tunbilek, Seyitmer,
Orhaneli, atalaz, Yataan klleri hem SO3 hem de serbest kire
snrlamalarna uygundur. Dier kller, yksek kireli olduundan serbest
kire yzdeleri %1.00in zerindedir.
SO3 snrlamasna gelince, yksek kireli kllerden, sadece Soma 1-2 ve
3-4 nitelerine ait kller SO3< %3.00 kouluna uymaktadr. Soma 5-6.
nite (% 4.11) ve ayrhan SO3 asndan standart dnda (% 3.94)
kalmaktadr.
Kzdrma kayb ve klorr kouluna tm kller uymaktadr.
Sonu olarak, TS EN 450 standardnda yksek silisli uucu kllerin
tamamiyle, yksek kireli kllerin ise ksmen uygun olduu anlalmtr.
6) Kimyasal bileim asndan kller genel olarak karlatrlrsa standartlarda
SiO2+Al2O3+Fe2O3 miktar, reaktif silis, reaktif kire SO3, MgO, serbest
96
kire, kzdrma kayb ve CI- iin istenilen snrlamalara, Orhaneli,

ayrhan,Tunbilek, Seyitmer, Yataan, atalaz, Soma (1-4. nite
hari) uucu klleri tamamen uymaktadr.
7) Mineralojik bileim asndan uucu kller karlatrldnda genelde
cams ve kristalize olmak zere iki ayr yapda fazlar ierdikleri
saptanmtr. Ancak, yksek silisli kllerde, daha homojen faz dalm
bulunduu grlmtr.
X-nlar difraktogramlarnda grld gibi cams veya amorf faz,
zellikle yksek silisli kllerde (Tunbilek, Orhaneli, atalaz, Seyitmer,
ayrhan) daha belirgindir. Ancak bu kllerde kristalize fazlar (balca
kuvars ve mullit olmak zere) da mevcuttur. Difraktogramlarda, cams
krelerin kristalize bileenini oluturan mullit piki-yksekliinin, atalaz
ve Orhaneli kllerine kyasla daha az olduu grlmtr. Dolaysyla,
Seyitmer, Tunbilek ve ayrhan kllerindeki reaktif silis (kimyasal analiz
sonucunda), srasyla 39.01, 40.55 ve 40.89 olup dier kllere kyasla
en yksek deerlere sahiptir.
Kristalize fazlar (bata kuvars, serbest kire, anhidrit olmak zere) yksek
kireli kllerde (Afin-Elbistan, Yeniky, Kemerky) daha belirgin olup; bu
kllerde cams faz alan olduka azdr. Yataan, Soma ve Kangal uucu
kllerinde hem cams hem de kristalize fazlar belirgin durumdadr.
Uucu kller, cams fazn durumuna (almino silikat veya kalsiyum almina
silikat) gre deerlendirildiinde, kldeki CaO yzdesine bal olarak
cams fazn X-n difraktogramndaki maksimum deeri 2 asnda 22o
34 arasnda deimekte olup; CaO arttka maksimum nokta yksek
o
dereceye (34 ) doru tespit edilmitir. Buna gre, maksimum nokta dk
kireli kllerde (Tunbilek, Orhaneli, Seyitmer, ayrhan ve atalaz)
o
22-27 2 arasnda-yksek kireli (Kangal, Yataan, Soma, Yeniky,
o
Kemerky) kllerde 27 2 zerindedir. Dolaysyla, cams faz dk
kireli kllerdeki alminosilikat yksek kireli kllerde kalsiyumalminosilikat
bileimindedir.
97
8) Uucu kller morfolojik adan deerlendirildiinde, genelde kresel,

keli ve ekilsiz olmak zere farkl yaplar bulunduu tespit edilmitir.
Tanecik byklk dalm 0.5-80 mikron arasnda deimektedir.
Tanecik byklk ve ekil dalm asndan, yksek silisli kllerin, kireli
kllere kyasla daha homojen olduu grlmtr.
Yksek silisli kllerde, genellikle kresel (tam ekilli kreler, senosferler,
plerosfer, dermasfer gibi) yaplar ve bunlarn yansra keli tanecikler
grlmtr. Orhaneli ve Tunbilek uucu kllerinde dier kllere kyasla
kresel tanecikler esas yapy oluturmakta ve bu kller tanecik ekil
dalm asndan homojenlik gstermektedirler. Ancak, atalaz,
ayrhan ve Seyitmer uucu kllerinde keli yaplar bulunduu da
tespit edilmitir.
Yksek kireli kllerde genellikle keli tanecikler ve bunlarn yansra
kresel yaplar grlm olup ancak keli tanecikler daha belirgin
durumdadr. Kresel tanecikler de dk kireli kller kadar przsz
deildir.
Afin-Elbistan (zellikle 1. nite), Yeniky (1. nite), Soma (1-2 ve 3-4
nite), Kangal (1.nite), Kemerky kllerinde dzensiz ekilli yaplar fazla
olduu grlmtr. Yataan, Soma (5-6 nite), Afin Elbistan (2. nite),
Yeniky (2. nite), Kangal (2 ve 3. nite) kllerinde karma ekilli tanecik
yaps (hem keli hem kresel) gzlenmitir.
98
5. FZKSEL ve MEKANK ANALZ SONULARI

Bu aratrmada kullanlan uucu klllerin fiziksel ve mekanik testleri her
termik santralden gelen 5 numunenin karm zerinden tespit edilmitir.
Numunelerin zgl arlklar iin Dijital Piknometre kullanlm, incelikler
ise 90 m ve 45 m elek bakiyeleri cinsinden analiz edilmitir. Numunelerin
mekanik testleri puzolanik aktivite olarak TS EN 450 standardnda belirtilen
yntem ile yaplmtr.
5.1.zgl Arlk ve ncelik Test Sonular

Tablo.23 Uucu Kl Numunelerinin zgl Arlk ve ncelik Sonular
Numune
zgl Arlk
(g/cm3)
90 m Elek
Bakiyesi(%)
45 m Elek
Bakiyesi(%)
Afin Elbistan-1
Afin Elbistan-2
Tunbilek -3
Tunbilek 4-5
atalaz
Yeniky-1
Yeniky-2
Orhaneli
Yataan
Kemerky
Soma 1-2
Soma 3-4
Soma 5-6
Kangal-1
Kangal-2
Kangal-3
Seyitmer
ayrhan
2.93
2.78
2.34
2.18
2.00
2.86
2.81
2.18
2.12
2.83
2.41
2.28
2.20
2.50
2.47
2.10
2.13
2.36
12.3
10.4
6.7
3.6
21.4
1.1
0.7
2.6
24.7
26.4
33.7
4.0
3.0
46.4
54.0
5.7
3.2
6.7
32.0
27.5
26.0
22.4
38.7
0.8
0.8
7.0
50.1
47.8
52.6
12.4
11.5
74.4
78.6
48.9
47.0
24.5
TS EN 450 standardnda uucu kllerin zgl arlklar iin herhangi bir snr
deer bulunmazken incelikler iin 45 m luk elein stnde kalan miktarn
en ok % 40 olmas koulu bulunmaktadr. Bu durumda yaplan analizlerden
elde edilen sonularn gsterildii Tablo 23 de atalaz, Yataan,
Soma-1-2, Kangal-1, Kangal-2, Kangal-3, Seyitmer ve Kemerky Termik
Santrallerinin uucu kllerinin bu snrlamaya uymad grlmektedir.
99
5.2. Puzolanik Aktivite Deney Sonular

Puzolanik aktivite deneyleri TS EN 450 standardna uygun olarak
snf incelik deeri iin yaplmtr. Kller nce santralden alndklar gibi
akitivite deneyine tabi tutulmu, daha sonra srasyla 200 m ve 90 m luk
eleklerden elenerek puzolanik aktivite deneyleri tekrar edilmtir. Numunelerin
standardta istenen 28 ve 90 gnlk aktvitelerine ilave olarak 7 gnlk
aktivite testleri de yaplmtr.
Tablo 24. Uucu Kl Numunelerinin Puzolanik Aktivite Sonular
Numune
7 Gnlk Aktivite (%)
28 Gnlk Aktivite (%) 90 Gnlk Aktivite (%)
Afin Elbistan 1
Afin Elbistan-2
Tunbilek-3
Tunbilek 4-5
atalaz
Yeniky-1
Yeniky-2
Orhaneli
Yataan
Kemerky
Soma 1-2
Soma 3-4
Soma 5-6
Kangal-1
Kangal-2
Kangal-3
Seyitmer
ayrhan
200 m 90 m
Orj.
Alt
Alt
63
68
68
47
48
50
66
82
84
82
89
90
70
70
75
63
72
72
58
62
65
96
95
98
66
71
74
46
50
53
52
75
79
58
69
71
87
88
88
68
75
76
60
72
75
73
70
72
83
87
98
61
75
83
200 m 90 m
Alt
Alt
67
70
69
62
67
70
72
86
89
87
99
102
73
75
80
65
73
77
62
67
67
108
110
110
69
77
80
52
64
67
54
78
81
60
74
74
100
105
110
77
86
90
64
74
80
77
77
78
91
98
108
72
86
91
Referans P 42.5
7 Gnlk Basn
Dayanm (N/mm2)
28 Gnlk Basn
Dayanm (N/mm2)
90 Gnlk Basn
Dayanm (N/mm2)
35.0
46.4
54.4
Orj.
Orj.
70
79
80
103
81
74
68
126
77
72
59
69
108
89
68
82
100
-
200 m 90 m
Alt
Alt
73
76
86
88
100
105
114
117
86
93
79
85
69
72
126
127
87
86
80
82
86
90
79
77
114
113
92
97
84
88
85
86
103
116
-
TS EN 450 standardna gre orjinal numunelerin puzolanik aktivite sonular

deerlendirildiinde (Tablo.24 ), 28 gnlk aktivite snr olan en az %
75 deerini Tunbilek 4-5 , Orhaneli, Soma 5-6, Kangal-2, Kangal-3 ve
100
Seyitmer kllerinin salad grlmektedir. 90 gnlk aktivite snr olan en

az % 85 i ise Kangal-3 hari yine ad geen bu santraller salayabilmitir.
200 m dan elenmi numunelerde 28 gnlk aktivite snrn geen kller
srasyla Tunbilek 3, Tunbilek 4-5, atalaz, Orhaneli, Yataan,
Soma 1-2 , Soma 3-4, Kangal 1, Kangal- 3, Seyitmer ve ayrhan
olurken, 90 gnlk aktivite snrn geen kller, bu kllere ilave olarak Afin
Elbistan 2 olmutur. Son olarak 90 m dan elenmi numunelerin sonular
incelendiinde , Afin Elbistan -1, Afin Elbistan -2, Yeniky-2, Kemerky
ve Soma 3-4 haricindeki dier tm kller hem 28 gnlk hem de 90 gnlk
aktivite snrlarn gemitir.
Sonulardan da anlalaca zere genel olarak kllerin incelikleri arttnda
puzolanik aktivite deerleri de artma eilimi gstermektedir. Art genel
olarak orjinal numuneler ile 200 mdan elenmi numuneler arasnda daha
belirgin grnmekte, 90 mdan elenmi numunelerin 200 mdan elenmi
numunelere gre artlar daha az olmaktadr.
101
6. MENTO ve BETONDA KATKI MADDES

OLARAK UUCU KL
Uucu kln katk maddesi olarak imento ve beton zelliklerine etkileri
katlan kl miktar, kln ve imentonun zellikleri, kln imento yerine veya
imentoya ilaveten katlmas gibi faktrlere baldr. laveten , kl katksnn
katksz karomdaki kvam veya su ihtiyacn etkileyii de dikkate alnmaldr.
Beton karmnn, agrega granlometrisinin yeniden dzenlenmesi ve
kimyasal katk kullanlmas sz konusu olabilecektir. Aada sabit su/
balayc orannda ve sabit kvamda olmak zere iki har karm serisi
zerinde yaplan baz deneylerden rnekler sunulmutur. Ayrca kllerin
imento edeerlilii konusunda kullanlan k faktr tanmlanmaktadr.
Sabit Su/Balayc Orannda Deiik Katk Miktarlarnda Uucu Kl
Katlan Harlarn Dayanmlar
Bu almada yksek, orta ve dk dzeyde aktivite veren kllerden gelii
gzel seilen 3 termik santrale ait kller zerinde su/balayc oran 0,5
olarak sabit tutularak ve portland imentosuna arlka % 10, % 20 % 30,
ve % 40 oranlarnda uucu kl ikame edilerek numunlerin basn dayanmlar
tespit edilmitir.
Yaplan deney sonularna gre Soma 3-4. nite kl ve Afin Elbistan
1. nite kl tm yzde ikame deerleri iin referans P ye gre daha az
basn dayanm deerleri vermekte ve ikame kl miktar arttka harlarn
ilenebilirlik deerleri dmektedir. Buna karn Orhaneli uucu klnn %
30 ikame oranna kadar referans P den daha yksek basn dayanmna
ve referans P den daha iyi ilenebilirlie sahip olduu grlmektedir.
103
Tablo 25. Soma 3-4. nite Uucu Klnn Dayanm Sonular

% 100 P
%10 UK
% 90 P
%20 UK
% 80 P
%30 UK
% 70 P
%40 UK
% 60 P
Yaylma (cm)
17.2
14.2
13.7
12.3
11.7
7 Gnlk
Dayanm
35.7/1
31.6/0.88
26.9/0.75
20.9/0.58
17.5/0.49
28 Gnlk
Dayanm
45.1/1
39.8/0.88
33.5/0.74
29.1/0.64
24.4/0.54
90 Gnlk
Dayanm
55.8/1
50.2/0.90
42.5/0.76
36.5/0.69
31.4/0.56
Tablo 26. Afin Elbistan 1. nite Uucu Klnn Dayanm Sonular

% 100 P
%10 UK
% 90 P
%20 UK
% 80 P
%30 UK
% 70 P
%40 UK
% 60 P
Yaylma (cm)
17.2
15.6
15.4
15.2
14.3
7 Gnlk
Dayanm
35.7/1.00
31.3/0.88
20.0/0.56
16.2/0.45
11.2/0.31
28 Gnlk
Dayanm
45.1/1.00
43.9/0.97
35.7/.79
20.9/0.46
13.4/0.30
90 Gnlk
Dayanm
55.8/1.00
55.7/1.00
45.9.0.82
26.1/0.47
16.3/0.29
Tablo 27. Orhaneli Uucu Klnn Dayanm Sonular

% 100 P
%10 UK
% 90 P
%20 UK
% 80 P
%30 UK
% 70 P
%40 UK
% 60 P
Yaylma (cm)
17.2
17.8
19.6
21.2
22.4
7 Gnlk
Dayanm
35.7/1
36.3/1.02
33.5/0.94
29.4/0.82
25.7/0.72
28 Gnlk
Dayanm
45.1/1
47.4/1.05
48.0/1.06
46.1/1.02
43.3/0.96
90 Gnlk
Dayanm
55.8/1
59.0/1.06
59.9/1.07
57.4/1.04
54.0/0.97
104
Sabit Kvamda Deiik Miktarlarda Uucu Kl Katlan Harlarn

Dayanmlar
Bu almada ise yine ayn termik santralllere ait uucu kllerde yaylma
tablas deneyi ile referans P 42.5 imentosun yaylma deeri baz alnarak
%10, % 20, % 30 ve % 40 uucu kl katkl balayclarla hazrlanan
harlarn (P + Uucu kl) su/balayc oranlar, basn dayanmlar ve
numunelerin basn dayanmlarnn referans P nin basn dayanmna
oranlar tespit edilmitir.
Tablo 28. Soma 3-4. nite Uucu Klnn Dayanm Sonular
Yaylma (cm)
S/b
% 100 P
%10 UK
% 90 P
%20 UK
% 80 P
%30 UK
% 70 P
%40 UK
% 60 P
17.2
17.1
17.1
17.2
17.3
0.53
0.54
0.56
0.58
0.50
7 Gnlk
Dayanm
35.7 /1.0
30.5 / 0.85
26.7/0.75
21.5/0,60
19.8/0.55
28 Gnlk
Dayanm
45.1/1.0
36.9/0.82
33.0/0.73
30.2/0.67
28.3/0.63
90 Gnlk
Dayanm
55.8/1.0
47.5/0.85
41.4/0.74
39.7/0.71
35.6/0.64
Tablo 29. Afin Elbistan 1. nite Uucu Klnn Dayanm Sonular
Yaylma (cm)
S/b
% 100 P
%10 UK
% 90 P
%20 UK
% 80 P
%30 UK
% 70 P
%40 UK
% 60 P
17.2
17.0
17.0
17.1
17.3
0.51
0.52
0.54
0.57
0.50
7 Gnlk
Dayanm
35.7/1
33.1/0.93
20.0/0.56
16.6/0.46
12.2/0.34
28 Gnlk
Dayanm
45.1/1
46.1/1.02
36.6/0.81
21.9/0.49
15.6/0.35
90 Gnlk
Dayanm
55.8/1
57.9/ 1.04
45.9/0.82
26.5/0.47
20.7/0.37
105
Tablo 30. Orhaneli Uucu Klnn Dayanm Sonular
Yaylma (cm)
S/b
% 100 P
%10 UK
% 90 P
%20 UK
% 80 P
%30 UK
% 70 P
%40 UK
% 60 P
17.2
17.3
17.2
17.0
17.0
0.49
0.48
0.46
0.45
0.50
7 Gnlk
Dayanm
35.7/1
37.3/1.04
36.9/1.03
36.0/1.01
31.9/0.89
28 Gnlk
Dayanm
45.1/1
48.3/1.07
50.5/1.12
53.5/1.19
51.1/1.13
90 Gnlk
Dayanm
55.8/1
60.5/1.08
63.3/1.13
68.4/1.23
64.5/1.16
Deney sonularnn sunulduu Tablo 28, 29 ve 30da grld gibi Soma

3-4 ve Afin Elbistan-1 uucu klleriyle hazrlanan harlarda yzde ikame
deeri arttka dayanmlar dmekte, su ihtiyalar artmaktadr. Orhaneli
uucu klnde ise hem su ihitiyac hem de dayanm yzde ikame oran
arttka arttarak % 30 oran iin en yksek dayanm deerini vermektedr.
Uucu Kl Katlan Betonlar iin k - Faktr Kavram

k - faktr, ayn dayanm salamas ve ayn su/balayc oranna sadk
kalmak kouluyla elde edilen mineral katkl (uucukl veya silis duman)
ve normal (mineral katksz) betonlarn karlatrlmas sonucunda kullanlan
mineral katknn balayc performansnn ifade edilmesi iin gelitirilen bir
kavramdr.
Belli bir miktar imentonun azatlp yerine ayn dayanm salayacak kadar
uucu kl (arlka eksiltilen imentodan az , eit veya fazla olabilir)
katlmasyla elde edilen uucu kl miktarnn, eksiltilen imentoya orannn
tersi k - faktr olarak adlandrlr. k - faktr normal betonda kullanlan
106
imentonun dozajna, tespit edilen su/balayc oranna, kulanlacak mineral

katknn miktarna ve mineral katknn fiziksel ve kimyasal zelliklerine gre
deikenlik gsterir.
k - faktr = 1
Uucu kl imentoyla ayn balaycla sahiptir.
k - faktr > 1
Uucu kl imentodan daha iyi balaycla

sahiptir.
k - faktr < 1
Uucu kl imentodan daha az balaycla

sahiptir.
k - faktr = 0
Uucu kl balayc zellie sahip deildir.
k - faktr < 0
Uucu kl balayc zellie sahip olmad gibi

imentoyla beraber kullanldnda imentonun
balaycln da olumsuz ynde etkilemektedir.
107
7. KAYNAKLAR
1.
ASTM C618 : Standart Specification for Coal Fly Ash and Raw or Calcined Natural
Pozzolan for Use as a Mineral Admixture in Concrete,Annual Book of ASTM Standarts,
No.4, 1998.
2.
TS EN 197-1 : imento-Blm 1: Genel imentolar-Bileim,zellikler ve Uygunluk

Kriterleri,Trk Standartlar Enstits, Mart 2002.
3.
RILEM Committee 73-SCB : Final Report on Siliceous by-products for Use in Concrete,
Materials and Structures, C.21, No.121, s.69-80, 1988
4.
HEWLETT, P.C: Leas Chemistry of Cement and Concrete, Fourth Edition, Arnold,1998.
5.
ACI Committee 226 : Use of Fly Ash in Concrete, ACI Materials Journal, C.84,No.5,
s.381-409, 1987.
6.
TS EN 450 :Uucu Kl-Betonda Kullanlan -Tarifler, zellikler ve Kalite Kontrol, Trk

Standartlar Enstits, Nisan 1998.
7.
TS 639: Uucu Kller, Trk Standartlar Enstits, Nisan 1998.
8.
HUBBARD,F.H. ve ark. :Pulverized Fly Ash for Concrete: Compositional Characterization of

UK PFA, Cement and Concrete Research, C.15, s.185-198 No.1, 1985
9.
ENDERS,M.: The CaO Distribution to Mineral Phases in a High Calcium Fly Ash from Eastern
Germany, Cement and Concrete Research, C.26, No.2, s.243-250, 1996.
10. MEHTA, K.: Influence of Fly Ash Characteristics on the Strength of Portland-Fly Ash Mixtures,
Cement and Concrete Research C.15, No.1, s.669-674, 1985.
11. TIKALSKY, P.J.,ve CARRAQULLO,R.L.: Influence of Fly Ash on Sulfate Resistance of Concrete,
ACI Materials Journal, C.89, No.1, s.69-75, 1992.
12. BOSBACH, D. ve ENDERS ,M.: Microphotography of High Calcium Fly Ash Particle Surfaces,
Advances in Cement Research, C.10, No.1, s.17-24,1998.
13. DIAMOND ,S.:Particle Morphologies in Fly Ash,Cement and Concrete Research,C.16,
No.4, s.569-579, 1986.
14. TANOSAKI, T. ve ark.: Characterization of Incineration Ashes in Japan, Journal of Research
of the Chichibu Onoda Cement Corp., C.49, No.135, s.145-154, 1998
15. CABRERA, J.G. ve HASSAN, K.E.: The Use of Classified Fly Ash to Produce High Performance
Concrete, Sixth Canmet/ACI nt. Conf. on Fly Ash, Silica Fume, Slag and Pozzolans in
Concrete, Bangkok, , C.1,s.21-26, 1998.
16. MORA, E.P. ve ark. : Influence of Different Sized Fractions of a Fly Ash on Workability of
Mortars, Cement and Concrete Research, C.23, No.4, s.917-924, 1993.
109
TRKYE MENTO MSTAHSLLER BRL

AR-GE ENSTTSNN YAYINLARI
1.
TMB/AR-GE/Y96.1 Trkiye imento-Beton Aratrmac Envanteri (1996)
2.
TMB/AR-GE/Y96.2 Trkiye imento-Beton Ekipman Envanteri (1996)
3.
TMB/AR-GE/Y97.1 Trkiye imentolar, prEN 197 imentolar ve Avrupa

lkelerinde Sat statistikleri
4.
TMB/AR-GE/Y97.2 Cruflar ve Cruflu imentolar Aratrmalarn Gzden

Geirilmesi ve Durum Raporru
5.
TMB/AR-GE/Y97.3 imento ve Beton Tez zetleri (1995, 1996)
6.
TMB/AR-GE/Y98.1 Avrupa imento Standartlar ve Testleri
7.
TMB/AR-GE/Y98.2 Trkiye imento Endstri Enerji ve Emisyon Dnceleri
8.
TMB/AR-GE/Y98.3 Trkiye Termik Santrallarndan Elde Edilen Uucu Kllerin

Karakterizasyonu
9.
TMB/AR-GE/Y98.4 Cumhuriyetimizin 75. Ylnda Trk imento Sektr
10. Proceedings of 1st International Symposium on Admixtures in Cement

(1. Uluslararas imentoda Mineral Katklar Sempozyumu Bildiriler Kitab)
11. TMB/AR-GE/Y99.1 TMB imento ve Beton Aratrma Gelitirme Enstits
12. TMB/AR-GE/Y99.2 Traslar ve Trasl imentolar
13. Proceedings of 2nd International Symposium on Cement and Concrete Technology
in the 2000s (2. Uluslararas Sempozyum 2000lerde imento ve Beton Teknolojisi Bildiriler Kitab)
14. TMB/AR-GE/Y01.01 Silis Duman ve imento ile Betonda Kullanm
15. TMB/AR-GE/Y02.01 Beton Yollar
16. TMB/AR-GE/Y03.01 Uluslararas Beton Yollar Kongresi-Konuma Metinleri
17. TMB/AR-GE/Y03.02 imento/Yeni Bir an Malzemesi
18. TMB/AR-GE/Y03.03 Trkiyedeki Uucu Kllerin Snflandrlmas ve zellikleri
19. TMB/AR-GE/Y04.01 imentoda Yeni Standartlar ve Mineral Katklar
20. TMB/AR-GE/Y04.02 Trkiyede imento ve Beton Konularnda Aratrmaclar ve
Laboratuvarlar
111
YAYIN TALEP FORMU
Aada yayn numaras sunulmu olan yaynlarnzn adresime gnderilmesini arz ederim.
Ad
Soyad
Meslei
alt Kurum :
Adres :
stenen Yaynlar
Yayn talepleriniz iin bu formu 0.312.265 09 06 numaral faksa gnderebilir veya

info@tcma.org.tr adresine mail atabilirsiniz.
112

Uçucu Külün Dolgu Maddesi Olarak Kullanımı

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Uçucu Külün Dolgu Maddesi Olarak Kullanımı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRKYEDEK

TMB / AR-GE ENSTTS

TRKYE MENTO MSTAHSLLER BRL

Pelin TRKER, Bahadr ERDOAN

Temmuz 2009, ANKARA

Kaynak gstermek kaydyla bu kitaptan alnt yaplabilir.

UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER........................

KMYASAL, MNERALOJK ve MORFOLOJK ANALZ SONULARI..........

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

gelir. Silindirle sktrlm betonlarda, beton blok ve borularn yapmnda

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

eitli lkelerde uucu kllerin nemli miktarlarda kullanlmaya balamas

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

2. UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve

2.1. Uucu Kllerin Snflandrlmas

2.2. Uucu Kllerin zellikleri

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

iermekte; yksek CaOli uucu kller kuvars, hematit, anhidrit (CaSO4),

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

dalm ekilsiz boluklar ieren yaplar, yzeyinde sv damlacklar

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

ekil 1.Uucu Kl Taneciklerinin Morfolojik Yaps.

(A) Yzeyinde birikintiler ve sv

ekil 2.Uucu Kl Tipleri

2.3. Yaplan Analizler

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

Morfoloji ve Mikroyap Analizi:

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

3. KMYASAL, MNERALOJK ve MORFOLOJK

Tablo1. Afin-Elbistan(1.nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn

Tablo 2a. Afin-Elbistan(2.nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

Tablo 2b. Afin-Elbistan (2.nite) Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn

Mineralojik Analiz Sonular

Morfolojik Analiz Sonular

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

ekil 4. Afin-Elbistan Uucu Klnn Morfolojik Yapsna Ait Mikrofotoraflar.

Taneciklerin genel dalm (x500),

ekil 5. Afin-Elbistan Uucu Klnn Kristal Yaps.

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

3.2. Orhaneli Termik Santrali Uucu Kl

Tablo 3a. Orhaneli Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Tablo 3b. Orhaneli Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

Minerolojik Analiz Sonular

ekil 6. Orhaneli Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.

Morfolojik Analiz Sonular

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

ekil 7. Orhaneli Uucu Klnn Mikroyapsna Ait Fotoraflar.

ekil 8.Orhaneli Uucu Klnn Mikroyaps

(a)ve (b) Farkl boyutlarda dalm kresel tanecikler(~x4000,x5000),

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

ekil 9. Orhaneli Uucu Klnn Mikroyaps.

(a) Kbik anhidrit kristalleri kapl kresel tanecik (x15000),

3.3. atalaz Termik Santrali Uucu Kl

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

Tablo 4a. atalaz Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonular

Tablo 4b. atalaz Uucu Klnn Kimyasal Analiz Sonularnn Deerlendirilmesi

Mineralojik Analiz Sonular

atalaz uucu klnn X-nlar difraktogramnda, cams fazn 23-25

ekil 10.atalaz Uucu Klnn Mineralojik Bileimine Ait X-Inlar Difraktogram.

TRKYEDEK UUCU KLLERN SINIFLANDIRILMASI ve ZELLKLER

Morfolojik Analiz Sonular

ekil11.atalaz Uucu Klnn Yzey Yapsna Ait Fotoraflar.