1.

Okvir privredne razvijenosti Crne Gore u prvoj polovini 20 vijeka

Nivo privredne razvijenosti Crne Gore naslijedje je mnostva ekonomskih i neekonomskih
faktora koji su djelovali u prethodnim razvojnim periodima, kkao na raspolozive faktore
razvoja , tako i na primjenu i kvalitet realizacije razlicitih razvojnih koncepata.
Pocetkom 20.v. CG je zakljucila ili obnovila dotadasnje trgovinske ugovore sa sljedecim
drzavama: Italijom, Belgijom, Srbijom, Egiptom, Njemackom, Grckom, Holandijom,
Francuskom, Turskom, Rusijom, Bugarskom, Rumunijom, Engleskom, Svajcarskom,
Austrougarskom. Svi ovi ugovri bazirali su se na klauzuli najveceg povlascenja. Godine
1903. uvedena je carinska tarifa za pojedine artikel, pa je na taj nacin rijeseno pitanje
carina , koje su bile prilican problem crnogorskog saobracaja sa inostranstvom i koje su
stvarale dosta teskoca crnogorskim trgovcima.
Spoljnotrgovinska razmjena Crne Gore sa nevedenim zemljama odvijala se u uslovima
izrazenog robnog deficita, sa stepenom pokrivenosti ispo 30%.. Pocetkom 20.v. u CG je
jos uvjek preovladjivala naturalna privreda, sa nerazvijenom industrijom, saobracajem i
trgovinom, da bi poslije 1 svjetskog rata bio porusen najveci dio ionako skromnih
industrijskih kapaciteta ( Fabrika duvana u Podgorici, Pivara u Niksicu, Fabrika za
preradu vune u Danilovgradu).
U periodu izmedju dva svjetska rata privreda se sporo razvijala. Nerazvijen finansijski
sektor, nedostatak domaceg kapitala, nedovoljna zainteresovanost stranog kapitala u
uslovima slabe saobracajne povezanosti Crne Gore sa okruzenjem, malo strucne radne
snage- samo su neki od faktora koji karakterisu ovaj razvojni period.
2.Razvojni koncepti i periodizacija sistema planiranja do disolucije SFRJ
Relativno i apsolutno zaostajanje CG u odnosu na druge krajeve u predratnoj Jugoslaviji ,
naslijedjeno je poslije ratnih razaranja. Razvoj privrede CG , u okviru privrednog sistema
SFRJ bazirao se na konceptu industrijalizacije kao modela razvoja. Mjereno osnovnim
ekonomsko-socijalnim pokazateljima razvijenosti,CG je u poslijeratnom razvojnom
periodu ostvarila dinamican privredni rast i krupne socijalne promjene ( u periodu 19481980 godisnja stopa rasta DP bila je 5.9%).Periodizacija:
Prve poslijeratne godine karakterisao je sistema centralistickog planiranja, putem
obaveznih planova i izradom proizvodnih programa pojedinih grana. Prvi okvirni
plan privrede sastavljen je 1946.g. a prvi petogodisnji plan sa razgranatom
upravljackom administracijom 1947.g.
Zakonom o planskom upravljanju privredom 1952. g. preslo se na tzv. Sistem
planiranja globalnih proporcija.
Zakonom o osnovama sistema drustvenog planiranja i o drustvenom planu
Jugoslavije ( 1976) otpocela je treca faza razvoja sistema planiranja- tzv.sistem
dogovornog planiranja.
Uvodjenje decentralizovanog sistema planiranja kroz privrednu reformu 1988.g.
3.Dinamicne strukturne promjene
Dinamicne strukturne promjene bile su moguce na bazi znacajnih investicionih ulaganja
iz zemlje i inostranstva, i odrzavale su se na strukturu zaposlenosti. Najvazniji pecat tim
promjenama dalo je dejstvo razvoja industrije i nepoljoprivrednih djelatvosti na jednoj, i
poljoprivrede i ribarstva na drugoj strani ( tzv. proces industrijalizacije i deagrarizacije).

Elementi industrijskog razvoja dominirali su tokom citavog razvojnog perioda. Najveci

dio ulaganja odnosi se na neoliko najvaznijih energetsko-metalurskih objekata( HE
Perucica i Piva, TE Pljavlja, Zeljezara, Kombinat aluminijuma ) i na krupnu saobracajnu
infrastrukturu ( jadranska magistrala, pruga Beograd- Bar, Luka Bar). Velika
zastupljenost primarnog sektora ( sa dominantnim ucescem poljoprivrede i pratecim
ucescem sumarstva i ribarstva) identifikuje nasljedje proslosti, nerazvijenost proizvodnih
potencijala, visoko ucesce poljoprivrednog stanovnistva u ukupnom stanovnistvu, niska
produktivnost rada.
4.Formirane strukturne i prostorne disproporcije
Kada je rijec o formiranim-naslijedjenim strukturnim i prostornim disproporcijama u
privrednom razvoju Crne Gore, cije je rjesavanje odlozeno tokom teskih i turbulentnih
tranzicionih devedestih godina, prvenstveno imamo u vidu sledece strukturne
neuskladjenosti:
1. strukturna neuskladjenost privrede (Jos uvjek nije postignut zadovoljavajuci nivo
iskoriscenosti i prerade sopstvenih resursa; veoma niska akumulativna sposobnost
privrede i visok stepen nezaposlenosti, nedovoljna zaposlenost; u turizmu:
disproporcija izmedju smjestajnih kapaciteta; mnogi turisticki potencijali nijesu
valorizovani ; u poljoprivredi: nizak nivo iskoriscenosti zemljista..)
2. nedovolja iskoriscenost sopstvenih i prirodnih resursa
3. nedovoljan nivo funkcionalne integrisanosti prostora ( integrisanost prostora
zemlje umnogome je uslovljen razvijenoscu i kvalitetom saobracajnog sistema u
cjelini)
4. neravnomjeran regionalni razvoj i demografsko praznjenje prostora( Postojeca
klasifikacija subregiona na sjeverni, sredisnji i juzni izvrsena je prema
geografskim karakteristikama, postojecoj privrednoj strukturi i njenom
prostornom razmjestaju..)
5. nedovoljne promjene u distribuciji stanovnistva i strukturi mreze naselja
( Industrijalizacija je privukla u gradove veiliki dio ruralnog stanovnistva, i to
uglavnom mladih. Ali proces deagrarizacije isao je brze nego sto se razvijala
urbanizacija i industrijalizacija.)
6. nedovoljno razvijena drustvena i tehnicka infrastruktura ( nedostatk stambenog
fonda u gradovima.)
5.Posljedice primjenjene razvojne startegije :
1. Znacajan ali ne i dovoljan ekonomski prosperitet u cjelokupnom razvojnom
periodu ( Glavni pravci privrednog razvoja CG bili su predodredjeni:
sirovinsko-energetskom bazom, izgradjenim objektima infrastrukture,
kapacitetima za industrijsku proizvodnju, ljudskim potencijalom,
akumulativnom sposobnoscu privrede.)
2. Ekonomska struktura je pretezno orjentisana na proizvodnju sredstava za
reprodukciju za trziste SFRJ ( visoKa interna zavisnost)
3. Visoka zavisnost od domaceg trzista
4. Visoka uvozna zavisnost, nedovoljna izvozna orjentisanost

5. Na kraju , slom centralistickog upravljanja razvojem obesmislili su bilo kakvo

kreiranje razvojne strategije u uslovima tranzicione recesije, eonomske
izolacije, eskalacije sukoba na prostoru bivse SFRJ.
6.Osnivanje SRJ i velicina zemlje kao faktor privrednog razvoja
Ustavom donesenim 27.aprila 1992.g. proglasena je SR Jugoslavija, kao suverena,
savezna drzava, zasnovana na ravnopravnosti gradjana i ravnopravnosti republika koje
ulaze u njen sastav- Srbija i Crna Gora. Osnivanje nove,znatno manje drzave, pratili su
ekonomski problemi iz prethodnog perioda : pad proizvodnje, nazaposlenost, visoka
inflacija, duboki strukturni poremecaji.
Tradicionalna ekonomska teorija isticala je prednosti veceg ekonomskog sistema,
prvenstveno imajuci u vidu velicinu BDP koji se u njoj proizvodi, zahvaljujuci broju
stanovnika, njihovoj proizvodnoj aktivnosti i kupovnoj sposobnosti. Za malu zemlju , kao
sto je bila SRJ, izolacija je fatalna i ima izuzetno teske i dugorocno negativne efekte na
njen privredni razvoj i kvalitet privrednog razvoja u cjelini. Nasuport, strategija otvorene
privrede zemlju suocava sa svjetskim standardima troskova, kvaliteta, cijena, sa
strukturom ponude i strukturom traznje, koju najvecim dijelom diktiraju najuspjesniji
proizvodjaci u svijetu. Nedostatak velicine moze se prevazici vidovima regionalne
integracije ili snaznijom internacionalizacijom aktivnosti firmi iz malih zemalja.
Raspadom SFRJ stvoreno je 5 novih drzava ( april 1992). Te godine u svijetu je postojalo
57 drzava koje su po broju stanovnika i teritoriji bile manje od SRJ, sto sa aspekta
velicine zemlje kao faktora razvoja nije prestavljalo razvojno ogranicenje.
7.Polozaj male zemlje u globanoj ekonomiji
Imajuci u vidu rastucu globalizaciju i internacionalizaciju ukupnih eonomskih aktivnosti,
kao i rastuci broj novoformiranih malih zemalja- polozaj male zemlje mozemo analizirati
pomocu SWOT analize.
Prednosti:
1. sposobnost za brze i bolje prilagodjavanje
2. prednosti jednog malog socijalnog i politickog podrucja u kome se socijalna
kohezija lakse postize
3. nedostatak odgovornosti za medjunarodni poredak
4. povecan znacaj dobiti od boljeg obrazovnog sistema
5. kompjuterizacija i telekomunikacije su snaznije oruzje za male firme i zemlje
Slabosti:
1. slaba pozicija u medjunarodnim odnosima koja je prouzrokovana nedostatkom
raznih vrsta uticaja
2. laka monopolizacija lokalne industrije
3. spoljnopoliticki uslovi i sistem kreiraju zavisnost
4. limitirajuci finansijski fondovi a zbog toga i istrazivacko-razvojni kapaciteti
Mogucnosti:
1. jacanje demokratije u svijetu otvorilo je mogucnosti za stvaranje mnogo
malih,novih drzavakoje traze svoje mjesto u kreiranju novog svetskog poretka
2. mogucnost za brzo prilagodjavanje i bolje predvidjanje
3. bolji pristup svjetskim trzistima kao rezultat liberalizacije medjunarodne trgovine
4. korist od imputacije naucno-istrazivackih dostignuca drugih

5. globalizacijom se rjesava problem disekonomije obima i omogucava se pristup

znanju koje posjeduju drugi
Prijetnje:
1. erozija suvereniteta sa svim njenjim posljedicama na politicku i kulturnu
autonomiju
2. manja otpornost na spoljnopoliticke uticaje, visoka zavisnost od spoljnih uslova
3. oligopolizacija svjetskog trzista na om velike sile imaju prednost da nemcu cijene
i postavljaju opste uslove
4. homogenizacija potrosackih modela koja povecava disekonomiju obima.
Za detaljnu analizu potrebno je uzeti u obzir specificnosti konkretne zemlje, njen
geostrategijski polozaj, njeno istorijsko, politicko nasljedje, nivo azvijenosti, ekonomsko
politicku konfiguraciju itd.
8.Tranzicija i razvojna ogranicenja devedestih godina 20.vijeka
Za tesku privrednu strukturu Crne Gore, sa ostvarenih 2300 $ per capita krajem 80-tih
godina bilo je vise nego tegobno prevladati jedno a ne pet iskusenja koja su uslijedila
pocetkom devedestih godina.
Prvo iskusenje vezano je za prelazak sa socijalisticke samoupravne na trzisnu logiku i
sistem privredjivanja. Drugo iskusenje za privredu i drustvo Crne Gore uslijedilo je
nakon procesa secesije bivsih jugoslovenskih republika ( Slovenije, Hrvatske,
Makedonije) a potom i ratnog pozara, prvo u Hrvatskoj pa onda u BiH. Trece i najteze
iskusenje za privredu i drustvo CG uslijedilo je poslije uvodjenja ekonomske blokade,
prvo EU 1991, a potom i UN 1992.g. Cetvrto iskusenje uslijedilo je poslije visegodisnjeg
negativnog dejstva madjunarodnih sankcija, a to je NATO intervencija na privredu i
drustvo SRJ ( od 24.3-9.6.1999.) .prevazilazenje cetiri iskusenja kreiralo je peto
iskusenje a koje se moze sublimirati u tezu- Koji je najbrzi put prema EU i punom
povratku u zajednicu savremenih drzava., da li je to kreiranje nove, cetvrte Jugoslavije,
formiranje Unije drzava ili- kreiranje novih medjunarodno priznatih drzava, Srbije i Crne
Gore. Proces tranzicije sistema podrzaumjevao je realizaciju sljedecih programa:
1. makroekonomska stabilizacija i kontrola
2. izgradnja trzisog privrednog sistema
3. liberlizacija cijena i spoljne trgovine
4. privatizacija i prestrukturiranje.
9. Makroekonomski trendovi i efekti tranzicione recesije Crne Gore
Negativni efekti raspada ekonomskog prostora bivse SFRJ, sankcije UN, greske
makroekonomske politike ( hiperinflacija ) i NATO intervencija, odrazili su se na
privredu Crne Gore u sledecem: u vidu pada drustvenog proizvoda, izgubljenog
privrednog rast, neostvarenog izvoza roba i prihoda od ino turizma, umanjenih doznaka i
prihoda od saobracaja, gotovo potpunog gubljenja pomorske flote, rastu nezaposlenosti
itd., kao i na pad ukupnog zivotnog standarda stanovnistva.
Nejasan okvir makroekonomskog upravljanja razvojem i izostanak koordinacije
ekonomske i razvojne politike na nivou Federacije, kreirao je dodatne probleme u
funkcionisanju unutrsanjeg trzista, usporavanje priliva neohodne eksterne finansijske
podrske, otezano komuniciranje sa medjunarodnim ekonomskim i finansijskim

organizacijama, otezano funkcionisanje i ulaganje u aerodrome u Crnoj Gori, ulaganje u

odrzavanje zeljeznicke infrastrukture.
10.Pokazatelji tranzicione recesije u Crnoj Gori registrovani su u oblasti smanjenja
obima ukupne privredne aktivnosti i realizovane proizvodnje, visokoj nezaposlenosti,
smanjenju zaposlenosti, razornim dejstvima inflacije, pogorsanju strukture i obima uvoza
i izvoza. Takodje, tu su i dugovi i deficiti , kao sto su: akumulirani dug prema
inostranstvu koji dospjeva za placanje; ogromni akumulirani i tekuci gubicu privredi i
unutrasnji dugovi medju preduzecima, izmedju preduzeca i banaka, izmedju preduzeca i
drzave, izmedju drzave i stanovnistva, kao i dugovanja stanovnistva prema javnim
preduzecima. Odrzavanjem formalne zaposlenosti , uz pad ekonomske aktivnosti,
umnogome su se smanjile realne zarade i druga primanja zaposlenih, penzije, socijalna
davanja, kao i ostala primanja stanovnistva. Pad realnih zarada imao je teske posljedice
na drustveni standard , kao i na obim i strukturu licne potrosnje. Tranziciona recesija
manifestovala se i u pogorsanju socijalne sigurnosti gradjana, urusavanja sistema
vrijednosti, uz porast kriminala i korupcije u drustvu , kao i porast sive ekonomije.
11.Upravljanje razvojem, stratesko planiranje i makroekonomska politika u Crnoj
Gori u savremenim uslovima
14 mart2002.g. poslije dugih i teskih pregovora , u Beogradu je potpisan dokument
Sporazum o principima uredjenja odnosa Srbije i Crne Gore, na bazi kojeg je 4 februara
2003.g. formirana Drzavna zajednica Srbije i Crne Gore, koja je u narednom
trogodisnjem periodu trebala proci test odrzivosti i funkcionalnosti ili dati pravo da jedna
od drzava clanica dvoclane drzavne zajednice organizuje referendum po pitanju
nazavisnosti. Radilo se o dva ekonomska sistema koja su karakterisale razlicte
ekonomske strukture , dva monetarna sistema sa razlicitim valutama, dva carinska
sistema sa razlicitim nivoom carinske zastite.Kljucna odrednica razlika ekonosmkih
sistema svakako je bila cinjenica u postojanju dva razlicita zvanicna sredstva placanja.
Hronologija uvodjenja njemacke marke kao zvanicnog sredstva placanja u CG datira iz
prethodnog institucionalnog aranzmana, a vrijeme je pokazalo da je to bila izrazito dobra
strateska odluka. Jasnije definisanje sopstvenik ekonomskih interesa privrede i gradjna
CG, jacanje finansijske discipline i priblizavanje evropskim ekonomskim integracijama,
osnovni su interni motivi koji su pokrenuli proces napustanja dinara i vezivanja CG za
jaku evropsku valutu-DM tj.danas Euro. Realizaciju ovog projekta podrzala je
medjunarodna zajednica, cime je Crnoj Gori omoguceno da, bez formalne saglasnosti
Evropske centralne banke uvede novu valutu u svoj sistem (2002.g).Januara 2002.g. u 12
zemalja EU startovao je Euro ( Austrija, Belgija, Finska, Francuska, Irska, Italija,
Luksemburg, Holandija, Njemacka, Spanija, Grcka- cine tzv.Eurolend, to su zemlje koje
su se odrekle svoje valute u korist Eura. U Evropsku monetarnu unije nisu V.Britanija,
Danska, Svedska).
12. Ugovor o osnivanju Evrospke zajednice za ugalj i celik EZUC- potpisan je 18
aprila 1951 godine u Parizu.Ugovoru su pristupile :Francuska, Italija, Njemacka, Belgija,
Luksemburg, Holandija.

13.U Rimu su 25 marta 1957 potpisani ugovori o osnivanju Evropske ekonomske

zajednice(EEZ) i Evropske zajednice za atomsku energiju (EUROATOM). Rimski
ugovor je stupio na snagu 14 januara 1958 g.Cilj EEZ je bilo stavarnje zajednickog trzista
sa slobodnimprotokomljudi,usluga i kapitala i izgradnja carinske unije. Euroatom
povezuje drzave clanice kako bi zajednickim snagama doprinjele unapredjenju atomske
industrije.
14.Cilj osnivanja EEZ : unapredjivanje stalnog, harmonicnog, odrzivog i uravnotezenog
razvoja , visok nivo zaposlenosti i socijalne zastite, rodna ravnopravnost, odrziv rast uz
odsustvo inflacije, visok nivo konkurentnosti, podizanje standarda i kavliteta
zivota,solidarnost medju drzavama clanicama.
15.Prvo prosirenje Ugovor o prijemu Britanije, Irske , Danske i Norveske u EZ
potpisan je u januaru 1972 godine , sa prelaznim periodom od 5 godina. Ovaj ugovor je
stupio na snagu 1 januara 1973.god. Sve zemlje su podrzale Ugovor o prijemu , osim
Norveske ( neuspjeli referendum).
16. Sporazumi o pridruzivanju evrospkih drzava koje pripadaju regionu Mediterana
(Grcka, Turska, Kipar i Malta) kao ugovori ekonomskog i politickog sadrzaja poceli su
se potpisivati vec sezdesetih godina.
1961 god.potpisan je izmedju Grcke i EEZ
1963.god Turska i EEZ
1970.god Malta i EEZ
197.god.Kipar i EEZ
17.Drugo prosirenje Grcka jepodnijela zahtjev za clanstvo 1975.god..Ugovoro
pristupanju u clanstvo potpisan je maja 1979 ,ratifikacija je bila veoma brza,Grcka je
pristupila kao deseta clanica EZ 1 januara 1981.godine. Razlozi za ovo prosirenje i prijem
relativno siromasne zemlje u poredjenju sa ostalim zemljama clanicama Zajednice, bili su
vise politicki nego ekonomski.
18.Bijela knjiga
1985.godine pojavila se tzv.Bijela knjiga (Program jedinstvenog trzista) koja
jeobuhvatala 282 zakonodavna predloga sa rokom zavrsteka tog procesa do 1992.god.,
kako bi se afirmisali efekti zajednickog trzista.
Glavni aspekti programa jedinstvenog trzista su:
1. uklanjanje necarinskih barijera trgovini
2. povecanje konkurencije
3. unapredjenje saradnje izmedju preduzeca u oblasti istrazivanja i razvoja
4. monetarna integracija
5. socijalna zastita
19.JEA
Program jedinstvenog trzista je februara 1986.god.pretocen u Jedinstveni evropski akt.
Osnovni cilj ovog akta je bio da se ubrza sprovodjenje programa jedinstvenog trzista. U
JEA je unijeta klauzula o neophodnosti revizije osnivackih ugovora. .Reforma

uspostavljenog sistemaje bila neophodna, ekonomske slobode su ostvarene , mehanizam

odlucivanja je lose funkcionisao, a razlicite inicijative koje su se razvile van ugovora bile
su zasnovane na nesigurnim pravnim osnovama koje nisu bile jasno definisane.
20.JEA je definisao sadrzaj Evropske politicke saradnje .Predvidjene su obavezne
konsultacije drzava clanica na kom pociva politicka saradnja od njenog samog
pocetka.Organi za politicku saradnju su bili:
1. evropski savjet
2. sastanci ministara inostranih poslova
3. predsjedavanje EPS (ista zemlja koja u sestomjesecnom periodu predsjedava
Savjetom)
4. polticki komitet ( motor politicke saradnje)
5. evropska grupa korenspodenata
6. radne grupe
7. sekretarijat
21.Trece prosirenje- EZ je 1 januara 1986 prosirena sa jos dvije nove clanice ,Spanija i
Portugalija. 1990 godine doslo je do ujedinjenja Savezne republike Njemacke i Njemacke
demokratske republike.
22.Ugovor o stvaranju Evropske unije tzv.Sporazum iz Mastrihta potpisan je 7 februara
1992.godine.On se sastoji iz tri dijela:
preradjeni tekst ugovora iz Rima koji ukljucuje uslove za ekonmsku i monetarnu
uniju
drugi dio se odnosi na zajednicku spoljnu i bezbjednosnu politiku
treci stub obuhvata pravosudna pitanja i unutrasnje poslove.
Vazna pitanja koja se pominju u ovom ugovoru: prava gradjana EU da zive i rade u bilo
kojoj zemlji EU, prava da kada putuju van granica EU mogu dobiti diplomatske i
konzularne usluge od predstavnika bilo koje zemlje clanice EU , pravo glasa i izlaska
izbora, tako i na izbore u bilo kojoj drzavi clanici EU.
23. Cetvrto prosirenje - Od 1995.godine clanice Unije su :Austrija, Finska,Svedska.
24. Ugovor iz Amsterdama potpisan je 2 oktobra 1997.god. Stupio je na snagu 1 maja
1999.god.Ovaj ugovor donio je nekoliko novina:
pravosudje i unutrasnji poslovi (sengenski sporazum o zajednickim vizama za
gradjane trece zemlje)
zaposlenost i socijalna politika ( unapredjenje saradnje medju drzavama
Zapadnoevropske unije koji se mogu integrisati u EU u buducnosti, ako se sve
zemlje sa tim usaglase)
supsidijarnost i fleksibilnost
otvorenost i dostupnost informacija ( svi gradjani i pravni subjekti EU imaju
pravo pristupa dokumentima EU)
druga,manje vazna pitanja ( zastita stedionica u drzavnom vlasnistvu)

25.Peto prosirenje- Desilo se u dva navrata.Prvi val: 1 januara 2004. pristupile su

Madjarska, Poljska, Letonija, Litvanija, Estonija, Ceska, Slovacka, Slovenija, Malta,
Kipar . Drugi val 1 januara 2007: pristupile Bugarska i Ruminija.
26.Ugovor iz Nice potpisan je 26 februara 2001 godine a stupio je na snagu 2003.godine.
Predstavljao je svojevrsnu prekretnicu u istoriji EU .Donio je sledece novine:
odmjeravanje glasova Savjeta ministara- promjena u ponderaciji glasova unutar
Savjeta ministara u korist velikih zemalja na stetu malih zemalja
evropska komisija svaka zemlja imenuje samo po jednog clana Komisije
fleksibilnost grupa od osam ili vise zemalja moze se zalagati za dublju
integraciju u odredjenim oblastima politike
vecinsko glasanje politcka integracija ubrzala se kako su zemlje clanice odustale
od prava na veto u 29 novih oblasti.
27.Ustav EU
Ugovorom iz Nice nije jasno zauzet stav o buducnosti EU ,stoga je na osnovu Deklaracije
o buducnosti Unije, u decembru 2001.g. Konvencija o buducnosti Evrope podnijela
izvjestaj Evropskom Savjetu. Sam proces pregovaranja bio je veoma tezak jer je trebalo
usaglasiti interese velikih i malih drzava, bogatih i siromasnih, unionista i konfederalista.
Ugovorom o Ustavu EU napravljen je kvalitativni pomak u pravcu prevazilazenja
medjuvladinog karaktera odnosno komunitarizacije Zajednicke spoljne i bezbjednosne
politike. Ugovor o ustavu eu predlagao je eliminacije sistema stubova. Ugovor o Ustavu
EU predvidjao je dvije novine u smislu redefinisanja odredbi o institucionalnim
mehanizmima zajednicke spoljne i bezbjednosne politike. Prva novina bilo je kreiranje
pozicije ministra
u institucionlnoj strukturi Unije. Ministar inostranih poslova
istovremeno je imao i funkciju predsjednika Komisije EU, a po odredbama Ugovora o
Ustavu predsjedavao bi Savjetom inostranih poslova. Drga novina u ovom ugovoru
odnosila bi se na formiranje evropske sluzbe za spoljne aktivnosti i saradnju sa
diplomatskim misijama zemalja clanica i delegacijama Unije.
Da bi stupio na snagu Ugovor o Ustavu EU potrebna je bila njegova ratifikacija od strane
drzava clanica, na referendumu ili u nacinalnom paralmentu. Nakon referundumu
Francuskoj i Holandiji 2005.g. koji nije uspio, odustalo se od ideje evropskog Ustava.
28. Lisabonski ugovor-nastanak, institucionalni okvir i osnovni ugovori
Na neformalnom samitu EU u Lisabonu koji je odrzan sredinom oktobra 2007 godine
,lideri zemalja clanica postigli su sporazum o novom Lisabonskom ugovoru(Reformski
ugovor) koji je potpisan na samitu u Lisabonu u decembru 2007 godine sa planom
ratifikacije od strane svih 27 zemalja clanica EU do kraja 2008 godine kako bi stupio na
snagu pocetkom 2009 godine s ciljem da njegova primjena pocne uoci junskih izbora za
Evropski parlament. Reformski sporazum je predstavljao prociscenu verziju ustava EU.
Reformski ugovor se sastoji iz niza amandmana na sporazume koji konstituisu EU a to
su: Ugovor o evropsko uniji ( poznat kao mastrihtski ugovor iz 1992 godine )i Ugovor o
osnivanju evropske zajednice ( Rimski ugovor iz 1957 god koji postaje Ugovor o
funkcionisanju EU).

29.Principi na kojima se temelji EU:

princip legaliteta (znaci daje eu zajednica koja se zasniva na pravu i da je
zajednicki ekonosmki i socijalni zivot naroda drzava clanica rukovodjen pravom
Unije);
princip autonomije komunitarnog pravnog poretk
principsupremacije
principsupsidijarnosti
princip proporcionalnosti
princip solidarnosti
30.Novine koje donosi Lisabonski ugovor:
Unija postaje pravno lice
Tri stuba se integrisu u jedan
Afirmacija pravila suodlucivanja izmedju evropskog paralmenta i savjeta
ministara
Stabilno predsjedavanje evropskim savjetom sa mogucnoscu jednog reizbora
Pravo na gradjansku inicijativu, unapredjenje demokratskog ucesca itd.
31.Evropska komisija- Evropska komisija zadrzava centralnu ulogu. Komisija ima
monopol nad inicijativom za donosenje zakona, sto joj daje veliki politicki znacaj.Prva
komisija(2009-2014g) sacinjena je od komesara iz svake drzave clanice.Od 2014g broj
komesara ce odgovarati dvijema tecinama drzva clanica. Clanovi ce se birati sa jednakim
sistemom rotiranja medju drzavama clanicama.
32.Evropski savjet- Cine ga sefovi drzvava i vlada drzava clanica EU. Njihov zadatak je
da definisu glavne orjentacije koje je Evropa usvojila.Prema ugovoru iz Nice svaka
drzava clanica je predsjedavala Unijom na bazi 6-mjesecne rotacije. Ovakva situacija je
slabila stabilnost rada Evropskog savjeta. Sa lisabonskim ugovorom novina je uvodjenje
stabilnog predsjedavanja. Po l.ugovru evropski savjet ima stalnog predsjednika koji se
bira kvalifikovanom vecinom na perio od 2,5godina. Predsjednik Evropskog savjeta
predstavlja glas i lice EU, predstavlja Uniju na medjunarodnoj sceni i predsjedava radom
Evropskog savjeta.
33.Savjet i postupak donosenja odluka- Glavna uloga savjeta ministara drzava clanica
Unije je da potvrdjue i usvaja evropske zakone. Savjet ministara se sastaje javno sto je
pokazatelj koraka naprijed u demokratizaciji EU. Za razliku od Evropskog parlamenta
gdje se odluke donose glasovimaproste vecine , princip glasanja u savjetu uzima u obzir
ponderisane glasove odredjene drzave clanice.Ovaj princip se naziva princip
kvalifikovanog vecinskog odlucivanja.Da bi predlog prosao u Savjet ministara on treba
da ima natpolovicnu vecinu ponderisanih glasova njgovih drzava clanica tako sto
natpolovicna vecina(50% + 1glas) mora da predstavi 55% drzva clanica i 65% populacije
EU.
34. Jacanje uloge Evropskog paralmenta- dato je u sledecim oblastima :
a) u zakonodavnoj oblasti ( Prosirenje procedure su odlucivanja u oblasti zakonodavstva
na blizu 50 novih oblasti.Ova procedura daje Evropskom parlamentu zakonodavne

nadleznosti slicne onima koje ima savjet ministara.Odnosi se uglavnom na unutrsanje

trziste i ekonomsko upravljanje);
b)u oblasti budzeta
c)u oblasti politicke kontrole
35.Pravo gradjanske inicijative-Evropski gradjani imaju pravo da zahtjevaju od
Evropske komisije da predlozi nacrt zakona ukolikoprikupe najmanje milion potpisa u
znacajnom broju drzava clanica. Ugovor prepoznaje znacaj dijaloga izmedju gradjana ,
organizacija civilnog drustva i institucija Unije.Zato se ovim povecava mogucnost ucesca
organizacija civilnog drustva u donosenju evropskih odluka.Takodje Savjet ministara
zasjeda javno kada se radi o raspravama i glasanju o evrospkom
zakonodavstvu.Transparentnost Savjeta olaksava ucesce civilnog drustva.
36.Osnovni principi raspodjele nadleznosti-raspodjela nadleznosti izmedju EU i drzava
clanica se vrsi na sledeci nacin: Uniji su povjerene nadleznosti koje su na nju prenijete
Lisabonskim ugovorom od strane drzava clanica. Lisabonski ugovor razlikuje 3osnovne
kategorije nadleznosti:
1. isklucive nadleznosti unije u kojimaona donosi odluke sama,preko institucija
2. podijeljene nadleznosti izmedju Unije i drzava clanica,gdje drzave clanice
izvrsavaju svoje nadleznosti kada Unija ne izvrsava svoje
3. kao dopuna u oblasti u kojima drzave clanice imaju iskljucive nadleznosti, ali u
kojima Unija moze pruziti podrsku ili koordinaciju u odnosu na evropske aspekte.
37.Iskljucive nadleznosti EU : Politike na koje se odnose iskljucive nadleznosti EU su:
carinska unija
konkurencija
monetarna politika(za drzave clanice koje koriste euro kao zakonsko
sredstvo placanja)
morski biloski resursi(ocuvanje bioloskih resursa mora)
zajednicka trgovinska politika
zaklucivanje medjunarodnih sporazuma
38.Podijeljena nadleznost- Politike na koje se odnose podijeljene nadleznosti su:
unutrasnje trziste
socijalna politika
kohezija
poljoprivreda i ribolov
zivotna sredina
zastita potrosaca
saobracaj
transevropske mreze
energija
sloboda,pravda i bezbjednost.

39.Uloga nacionalnih paralamenata-Lisabonskim ugovorom definisese uloga

nacionalnih parlamenata.Oni kontrolisu nadleznosti koje se dijele izmedju Unije i drzava
clanica zahvaljujuci mehanizmu ranog upozorenja.Ovim mehanizmom se omogucava
svakom nacionalnom parlamentu da ukaze na ugrozavanje principa supsidijarnosti. U
slucajvime jednetrecine nagativnih glasova u nacionalnim parlamentima ,Komisija mora
preispitati svoj predlog.
40.Oblast pravde,slobode i bezbjednosti-Pravilo o kvalifikovanoj vecini sada se
primjenjuje i na oblast kontrolespoljnih granicaUnije i azila.U oblasti azila Savjet
ministara ce donositi odluke kvalifikovanom vecinom a Evropski parlament ce imati
pravo suodlucivanja. U oblasti krivicnih stvari, usvajanje minimalnih pravila kojima se
definisu krivicna djela i kazne za odredjeni broj prekogranicnih krivicnih djela bice u
nadleznosti Evropskog paralamenta i Savjeta ministara kojice usvajati odluke
kvalifikovanom vecinom.Lisabonski ugovor priznaje postojanje Evropske policijske
kancelarije (Europol) koja pomaze aktivnostima koje preduzimaju nacionalne policijske
sluzbe u prikupljanju i analzi informacija.
41.Osnove evropskog pravosudja- nove mjere se odnose na saradnju pravosudnih
organa u prikupljanju dokaza , efikasan pristuppravdi, saradnju izmedju pravosudnih
organa u odnosu na krivicno gonjenje i izvrsavanje odluka. Lisabonskim ugovorom se
predvidja osnivanje evrospke tuzilacke kancelarije koja cebiti nadlezna za istragu, pravne
postupke i krivicno gonjenje kriminalaca.Do osnivanja ove kancelarije Eurojust ce
koordinirati ove poslove.
42.Ekonomska pitanja,Eurogrupa,Pakt stabilnosti i rastDefinisano je zvanicno postojanje Eurogrupe uz odrzavanje mjesecnih sastanaka
ministara ekonomije i finansija drzava clanica Eurozone radi kvalitetnije saradnje u
oblasti koordinacije budzetskih politika.Razjasnjene su strukture veza izmedju drzava
clanica koje su usvojile euro kako bi se obezbjedila bolja koordinacija u dijelu vodjenja
ekonomSke i fiskalne politike i budzeta.Pakt stabilnosti i rasta potpisan je 1997 god
strane buducih clanica eurozone i njime se definisu 3 osnovna pravila:javni deficit mora
biti ispod 3%bdp, javni dug mora biti zadrzan ispod60% BDP; drzave clanice moraju za
cilj imati srednjerocni budzetski bilans.
43.Socijalna pitanja-Lisabonski ugovor unapredjuje socijalnu dimenziju Evrope
uvodjenjem novih elemenata u dijelu prava i ciljeva kao i sadrzaja politika i sredstava za
donosenje odluka.
Povelja o osnovnim pravima obuhvata: slobodu biranja profesije i prava na rad, prava
radnika na informacije i konsultacije u preduzecima, pravo na kolektivno pregovaranje i
akcije, zastita u slucaju neopravdanog otpustanja sa posla.
44.Politika prosirenja-Uslovi za pristupanje Uniji nisu eksplicitno navedeni ali se na
njih odnosi dio teksta u clanu 29 Ugovora o osnivanju EU.Zemlje kandidati za clanstvo u
EU moraju postovati vrijednosti EU : postovanje ljudskog dostojanstva,
slobode,demokratije, jednakosti, vladavine prava, ljudskih prava i prava manjina.
Povlacenje iz Unije-Savjet kvalifikovanom vecinom odlucuje o zatjevu neke zemlje za
povlacenje iz EU, nakon cega Evropski parlament
odobrava i potvrdjuje odluku

savjeta.Ukoliko drzava koja je istupilaiz EU ponovo pozeli da pristupi mora dapodnese

novi zahtjev za clanstvo i da ispuni sve uslove i kriterijume pristupanja.
45.Evropska odbrambena politika- Uvodi se klauzula obostrane odbrane. Ukoliko je
napadnuta jedna drzava clanica EU , ostale su obavezne da joj pruze pomoc.Takodje se
uvodi klauzula solidarnosti sto znaci da Unija i svaka drzava clanica moraju da pruze
pomoc svim mogucim sredstvima, drzavi clanici koja je pogodjena nekom ljudskomili
prirodnom katastrofom ili koja se nasla pod udarom terorizma. Ugovor uvodi trajnu
strukturiranu saradnju za sve drzave koje se obavezu da ce uzeti ucesca u glavnim
evropskim programima vojnog opremanja.
46.Evropa 2020- Evropska komisija je u martu 2010god pripremila a Savjet EU u junu
2010g usvojio Razvojnu strategiju EU-Evropa 2020.Pet ciljeva ove strategije su:
1. rast stope zaposlenosti stanovnistva starosnedobi 26-64god sa postojecih
69% na 75%
2. investiranje 3% BDPu istrazivanje i razvoj
3. smanjenje emisjie gasova koji stvaraju efekat staklene baste (20/20/20
klimatsko energetski ciljevi)
4. udio osoba koji rano napustaju skolovanje treba smanjiti sa 15% na 10%,
povecati broj osoba starosti izmedju 30-34g koje imaju treci stepen
obrazovanja sa 31% na 40%
5. smanjenje broja evropskih gradjana koji zive ispod nacionalne granice
siromastva za 25%.
47.Kljucne inicijative-Kljucnih 7 inicijativa Evrope 2020 su:
za brzi razvoj: inovacije; obrazovanje; digitalno drustvo
za odrzivi razvoj: klima,energetika, mobilnost ; i konkurentnost
sveobuhvatni razvoj: zaposlenje i strucne vjestine i suzbijanje
siromastva.
48.Smjernice ekonomske politike,proces usvajanja i monitoringEvropa2020 pociva na 2 stuba:
-tematski pristup u kombinaciji sa ciljevima i prioritetima
-izvjestavanje po zemljama kako bi se pomoglo zemljama da razviju
svoje
strategijeodrzivog rasta,razvoja i finansija.
Integrisane smjernice kojima se definise predemt prioritetnih politika Unije , ukljucujuci
ciljeve EU koje je neophodno postici do 2020g i transponovati u nacionalne ciljeve:
1.TEMATSKI PRISTUP:
Cilj:postici cilj koji je usvojen na nivou eu,
Pristup: strateska odluka sektorskih savjeta za pracenje i provjeru postignutog napretka
ka ostvarivanju definisanih ciljeva,
Instrumenti:izvjestavanje drzava clanica kroz usmjerene programe nacionalnih reformi
ukljucujuci i informacije o uskim grlima razvoja i napredku koji se ostvarujeka
postizanju definisanih ciljeva.
2.IZVJESTAVANJE PO ZEMLJAMA:
Cilj...Pristup....Instrumenti...

Evropa 2020 ima svoj vremenski okvir za usvajanje i monitoring sprovodjenja :

EK:Prijedlog strategije Evropa2020- 3 mart 2020
ES:Usvajanje Generalnog pristupa i EU ciljeva- 26 mart 2010
ES:Usvajanje strategija Evropa2020- jun 2010
ES:Razmatranje izabranih tema- oktobar 2010
Drzave clanice: podnosenje programa stabilnosti- decembar 2010
Ek: godisnji izvestaj o napretku,predlog preporuka za svaku zemlju pojedinacno-februar
2011
Evropski paralament: plenarno zasjedanje i usvajanje rezolucije- februar 2011
E SAVJET: procjena napretka,usvajanje preporuka za svaku zemlju pojedinacnomart2011
Implementacija reformi-2020 godina.
49.Kriterijum pridruzivanja
Proces pridruzivanja EU u najsiremsmislu podrazumjeva ispunjavanje tzv.kriterijuma iz
Kopenhagena.Ti kriterijumi su utvrdjeni 1993 g i odnose se na:
1. stabilnost demokratskih institucija ,vladavina prava ,postovanja ljudksih prava i
zastita manjina
2. postojanje funkcionalne trzisne privrede
3. sposobnost preuzimanja obaveza koje proisticu iz clanstva ,ukljucujuic ciljeve
politicke,ekonomske i monetarne unije.
Pored ovih kriterijuma, u Madridu je 1995 g dodat jos jedan koji se odnosi na
prilagodjavanje administrativnih,upravnih i pravosudnih struktura normama EU kako bi
se zakonodavni okvir EU mogao djelotvorno primjenjivati.
50.Proces stabilizacije i pridruzivanja(pojam i osnovne faze)
PSP je naziv za strateski pristupEU prema zemljama Zapadnog Balkana.Rijec je o
procesu koji obuhvata citav niz aktivnosti izmedju zainteresovane drzave zapadnog
balkana i EU, kao i postepeno usvajanje prava EU.Osnovni cilj PSP je ostvarivanje
pridruzivanja zemalja ovog regiona EU uz istovremeno uspostavljanje trajne stabilizacije
drzava i cijelog regiona.Proces stabilizacije i pridruzivanja se dijeli u dvije faze:
1.FAZA procjena opstih uslova unutar drzave kao i priprema administrativnih
strukutra .ova faza pocinje kada drzava izrazi zainteresovanost za uspostavljanje
Sporazuma o stabilizaciji i pridruzivanju sa EU a okoncava se objavljivanjem Studije o
izvodljivosti od strane evropske komisije, studije koja izrazava stav eu o tome da li je
zainteresovana drzava u stanju da sprovede obaveze za koje ce se vezati potpisivanjem
sporazuma o s.i p.U slucaju da je procjena eu pozitivna zapocinje druga faza procesa PSP.
2 FAZA: podrazumjeva pregovore o stabilizaciji i pridruzivanju , njegovo potpisivanje i
sprovodjenje.
51.Sporazum o pridruzivanju i stabilizaciji(cilj i osnovne ugovorne obaveze)
Zakljucivanjem SSP otpocinje institucionalizacija odnosa sa EU.Cilj sporazuma je
razvijanje politickog dijaloga izmedju EU i zemlje potpisnice sporazuma, zatim
postupnog uskladjivanja nacionalnog zakonodavstva sa propisima EU, postupno

razvijanje zone slobodne trgovine izmedju dvije strane potpisnice, te podsticanje

regionalne saradnje u okviru SAP-a.
Ugovorne obaveze po osnovu SSP odnose se na:
uspotavljanje politickog dijaloga izmedju eu i zemlje potpisnice
razvoj demokratije,postovanje ljudskih prava,vladavinu zakona
kretanje radne snage
postepena harmonizacija nacionalnog zakonodavstva sa propisima EU
ekonomska saradnja po najvaznijim sektorima
finansijska saradnja.
52.Poruke Solunske agende za Zapadni Balkan(jun 2003)
Evropska komisija je na samitu u Solunu kroz Solunsku agendu za zapadni balkan uvela
evropska partnerstva za zemlje Zapadnog Balkana.Ova agenda predvidja upucivanje
drzavnih sluzbenika u svojstvu savjetnika iz drzava clanica i drzava kandidata za ulazak u
EU u drzave ucesnice Procesa stabilizacije i pridruzivanja.Ovaj transfre znanja naziva se
tvining i finansiran je iz CARDS programa.Nakon samita u Solunu omoguceno je ucesce
drzava regiona zapadnog balkana u drugim programima Zajednice, danas Programima
Unije (obrazovanje,profesionalna obuka, izgradnja civilnog drustva,zastita zivotne
sredine,reforme drzavne administracije).
Takodje, kada mala drzava odluci da se integrise u veci sistem ona mora prihvatiti sva
pravila igre (pristupanje klubu).Svi clanovi kluba imaju pravo da ucestvuju u procesu
odlucivanja.
53.Zemlje ukljucene u proces stabilizacije i pridruzivanja i faze u kojima se trenutno
nalaze
U proces SSP uljucene su zemlje Zapadnog Balkana: Crna Gora,Srbija,BiH,Albanija i
Makedonija a donedavno i Hrvatska.
Crna Gora je potpisala SSP 15.10.2007,zahtjev za clanstvo predala 15.12.2008,Upitnik
dobila 22.7.2009 i dodatna pitanja 9.12.2009,Misljenje EK 9 NOV 2010, dobila status
zemlja kandidata decembar 2010, SSP stuio na snagu 1 maja 2010, pocetak pregovora se
ocekuje u junu 2012g.
Srbija: predala zahtjev za prijem u clanstvo EU 27.12.2009, dobila Upitnik 24.11.2009,
ocekuje misljnje evropske komisije
Albanija: zahjtjev za clanstvo predala 24 aprila 2009, upitnik dobila20 decembra 2009,
misljenje komisije 9 nov 2010, ocekuju od evropskog savjeta da dobiju status zemlje
kanidata
Makedonija: dobila status zemlje kandidata 9 dec 2005, ocekuje datum zaotvaranje
pregovora o clanstvu.
54.Hrvatska je potpisala sporazum o stabilizaciji i pridruzivanju 29 oktobra 2001,
zahtjev za clanstvo predala 21 feb 2003, upitnik dobila 9 jul 2003 i dopunu 9 okt
2003,misljnje komisije dobila aprila 2004 , status kandidata dobila 18 juna 2004,
pregovori o clanstvu zapoceti 3 novembra 2005, 3 dec 2011 dobili datum za prijem u EU
1 JUL 2013 g.
55. 3 K princip

Princip 3 K obuhvata:
konsolidacija(ucvrscuje se posvecenost evropske unije prijemu novih clanica)
kondicionalnost ( taj prijem je uslovljen punim ispunjavanjem svih politickih
,ekonomskih i institucionalnih kriterijuma za clanstvo)
komunikacija( sa tehnickog jezika treba preci na pravi dijalog izmedju
Brisela,sadasnjih i buducih clanica EU u kojem ce ucestvovati gradjansko
drustvo,mediji i strucna zajednica).
56.Paket prosirenja 2010 sastoji se od:
dokumenta Strategija prosirenja i glavni izazovi 2010-2011 g koji sadrzi
zakljucke i preporuke za svaku zemlju pojedinacno
misljenja EK o zahtjevu Crne Gore za clanstvo u EU koje prati i Analiticki
izvestaj
misljenja EK o zahtjevu Albanije sa preporukama
sedam izvjestaja o progresu koji su pripremljeni za zemlje kandidate i
potencijalne kandidate ( zemlje kandidati-Island,Turska,Makedonija i zemlje
potencijalni kandidati-BiH,Srbija,Kosovo).
57.Glavni izazovi za zemlje prosirenja 2010-2011:
prevazilazenje ekonomske krize
jacanje vladavine prava i drzavne administracije
sloboda izrazavanja i mediji
pomirenje,regionalna saradnja i bilateralne teme
efikasna upotreba IPA fonda za reformskeprocese.
Zajednicke preporuke za zemlje prosirenja:
EK ocekuje da zemlje prosirenja nastave dinamicne reforme i preuzmu ciljeve
strategije Evropa 2020
reforma pravosudja i javne uprave su priorite ,sa akcentom na borbu protiv
korupcije i organizovanog kriminala
unapredjenje slobode izrazavanja i mediji
regionalna saradnja
pracenje obaveza post-vizne liberalizacije
resavanje otvorenih bilateralnih pitanja
efiakasno koriscenje IPA fonda.
58.Preporuke za Tursku:
Dalji rezultati u oblasti fundamentalnih prava,demokratskog otvaranja,ukljucivanje svih
stejkoldera u reforme,sloboda izrazavanja u praksi,puna primjena dodatnog protokola
Ankara sporazuma,notifikacija bilateralnih odnosa sa Kiprom,pratice se progres.
Preporuke za Island:
Ispunjavanje obaveza identifikovanih od strane nadzornog organa EFTA , bolja
komunikacija sa gradjanima o tome sta clanstvo u EU donosi.
Preporuke za Makedoniju:

Dalji napori u oblasti reforme pravosudja i reforme javne uprave, EK ponovila preporuku
da se otvore pregovori,odrzavanje dobrih susjedskih odnosa ukljucujuci rjesavanje
obostrano prihvatljivog rjesenja oko imena zemlje.
59.Preporuke za Albaniju:
Preporuceno otvaranje pristupnih pregovora kada se postigne stepen usaglasenosti sa
kopenhaskim kriterijumima,posebno kada se ispune 12 kljucnih prioriteta iz Misljenja ,
EK poziva zemlju na dodatni naredak.
Preporuke za BiH:
Moraju konstituisati novu vladu koja ce biti posvecena buducunosti zemlje u EU, ubrzati
relevantne reforne,zemlja mora biti u poziciji da usvoji i implementira zakone i EU
pravila,kljucni uslov je ispunjavanje kriterija za zatvaranje OHR kancelarije.
60. Preporuke za Srbiju:
Dodatni napori u reformi pravosudja i reforme javne uprave i borbe protiv organizovanog
kriminala i korupcije, puna saradnja sa ICTY ostaje kljucni uslov za saradnju sa EU,
ojacati saradnju sa EULEX-om posebno u vezi sa sjeverom Kosov, demonstrirati
konstruktivniji stav prema ucescu Kosova u regionalnim inicijativama, pojacati dijalog
izmedju Beograda i Pristine.
Preporuke za Kosovo:
Vladavina prava, reforma javne uprave ipravosudja, borba protiv korupcije,org kriminalai
pranja novca,zastita integracija manjina posebno kosovskih srba,konstruktivniji pristup
regionalnoj saradnji, EK ce pratiti mogucnost otvaranja dijaloga oviznoj
liberalizaciji,zabrinutost oko dijaloga i pomirenja izmedju zajednica.
61.Hronologija procesa evropskih integracija u CG do uvodjnja modeladvostrukog
kolosjeka
2.12.1967.zakljucivanje Deklaracije o odnosima EEZ i SFRJ
1970. i 1973 prvi trgovinski sporazum SFRJ-EEZ
2.04.1980. Sporazum o saradnji EEZ i SFRJ
17.12.1990.potpisan okvirni Sporazum PHARE i EC
8.11.1991. odluka Savjeta o uvodjenju sankcija SFRJ
27.04.1992. proglasena SRJ
4.12.1995. donijeta odluka osuspenziji sankcija SRJ
Juni 2000 zemlje regiona dobijaju status potencijalnog kandidata
Nov 2000 ucesce SRJ na Zagrebackom samitu
14.03.2002 potpisan Beogradski sporazum
April 2002 objavljen prvi Godisnji izvjestaj o stabilizaciji i pridruzivanju zemalja
Zapadnog Balkana u koji je ukljucena i SRJ
Feb 2003 usvojena Ustavna povelja
Avgust 2003 -usvajanje Zakona o implementaciji akcionog plana harmonizacije
ekonomskih sistema Crne Gore i Srbije
U narednom preiodu Drzavna zajednica pokazuje znake nefunkcionalnosti, proces
pristupanja WTO je blokiran. Paralelno sa odlucivanjem o dva kolosjeka u WTO

pristupanju, definisana su i dva kolosjeka u procesu evropskih i ekonomskih

integracija.Na predlog EU rjesenje je nadjeno u primjeni modela dvostrukog
kolosjeka.Ovaj model je zvanicno uveden oktobra 2004 g i omogucio je Crnoj Gori puni
povratak nadleznosti u oblasti carinske i ekonomske politikeDvostrukim kolosjekom CG
je postala istinski partner u procesu pregovaranja sa EU. Nakon posjete komesara za
prosirenje 2005 g. Evropska komisija obecala otvaranje Kancelarije Delegacije EK u
Crnoj Gori.
62.Razvoj i primjena modeladvostrukog kolosjeka
Ministri inostranih poslova zemlaja EU na sastanku u Mastrihtu ,septembra 2004 su se
slozili da model evropskih integracija u slucaju SCG nije dovoljno efikasan i da ga treba
modifikovati.To je ucinjeno na zasjedanju Savjeta Ministara 11 okt 2004g u
Luksemburgu kada je Savjet Ministara EU podrzao princip dvostrukog kolosjekaza
nastavak procesa pridruzivanja Srbije i Crne Gore Evropskoj uniji.Model predvidja da se
pregovori u oblasti trgovinske i carinske politike vode na nivou drzava clanica.
Primjena ovog modela je omogucila:
usvajanje Akcionog plana za implementaciju preporuka iz Evropskog
partnerstva
vise sredstava iz programa CARDS za Crnu Goru
samostalno vodjenje i planiranje politika u domenu spoljne trgovine i carinske
politike
samostalan proces pregovaranja o pristupanju Crne Gore u WTO
aktivno ucesce Vlade CG u pripremi dokumentacije za izradu pozitivne Studije
izvodljivosti koja je usvojena 25 aprila 2005g.
63.Unapredjenje institucionalnog okvira za proces EU integracija-osnovna tijela
Aprila 2004 g razvijen je cjelovit institucionalni okvir za saradnju Crne Gore sa
Evropskom unijom na nacin sto je formiran:
1. savjet za evropske integracije
2. vladina komisija za koordinaciju procesa pristupanja Evropskoj uniji
3. u svim ministarstvima i drugim drzavnim organima su imenovane kontakt osobe
za poslove evopskih integracija
4. u kljucnim ministarstvima(min.pravde,m ekonomije,m poloprivrde,sumarstava i
vodoprivrede,m zastite zivotne sredine i uredjenja prostora)oformljene su stalne
radne grupe za poslove evropskih integracija
64.Evropsko partnerstvo je mehanizam koji je proizasao kao rezultat Samita EU i
zemalja Zapadnog Balkana odrzanog 21 juna 2003g.Izradjeno jepo uzoru na partnerstva
u pristupanju.
Prvo partnerstvo- prvi set partnerstava uradjen jeod strane EK u martu 2004 g a
Evropsko partnerstvo sa Srbijom i Crnom Gorom (ukljucujuci i Kosovo)Savjet Ministara
EU je usvojio 14 juna 2004g.Na osnovu toga Vlada RCG je 9 dec 2004 g usvojila akcioni
plan za realizaciju preporuka sadrzanih u njemu.
Drugo partnerstvo-Evropska komisija je 9 nov 2005 utvrdila prijedlog inoviranog
Evropskog partnerstva za Srbiju I Crnu Goru.Ovaj dokument je usvojen od strane Savjeta
Ministara EU 30 jan 2006.Nakon toga Vlada RCG je imala obavezu da ripremi novi

Akcioni plan za realizaciju preporuka inoviranog Evopskog partnerstva sto je i ucinjeno

16 marta 2006g.
Trece partnerstvo- januara 2007 g napravljeno je trece,inovirano Evopsko partnerstvo za
Crnu Goru, za koje je napravljen novi Akcioni plan za period 2007-2008.
U periodu do obnove nezavisnosti,ostvarivana je redovna i kontinuirana saradnja sa
Delegacijom Evropske komisije u SCG u nadleznim institucijama.U ovom periodu
znatnoje unaprijedjena saradnja sa Evropskom agencijom za rekonstrukciju ucescem u
planiranju i projektovanju programa saradnje i aktivnosti u sklopu programa CARDS za
2005 i 2006 g.
65.Prvi program obuke drzavne administracije za proces evropskih integracija
Procjena potreba za obukom drzavnih sluzbenika bazira se na sledecim elementima:
planirane aktivnosti vezane za proces evropskih integracija na razlicitim nivoima
bice sve vece
nivo pravnog iskustva i ekspertize postojeceg kadra u drzavnoj administraciji o
pitanjima vezanim za proces evropskih integracija nije dovoljan da odgovori na
nove potrebe
potreba za dodatnom edukacijom i treninzima o specificnim temama
Osnovni ciljevi Programa obuke su:
1. kratkorocni cilj ( da drzavnim sluzbenicima ukljucenim u proces
integracija pruzi neophodno znanje za osnovne aktivnosti vezane za
proces pridruzivanja EU)
2. srednjerocni cilj (bazira se na poboljsanju vjestina i znanja drzavnih
sluzbenika ukljucenih u proces implementacije Sporazuma o stabilizaciji
pridruzivanju)
3. dugorocni cilj (kontinuirana izgradnja i unapredjenje kapaciteta drzavne
administracije ukljucene u proces evropske integracije)
Ocekivani rezultati Programa obuke:
1. unapredjenje znanja i vjestine neophodnih za sprovodjenje Sporazuma o
stabilizaciji i asocijaciji
2. prodube znanja administracije o pravnom,politickom i ekonomskom sistemu EU
3. unaprijede znanja o strategiji i politikama Crne Gore u vezi sa procesom
evropskih integracija.
66.Prvi program obuke drzavnih sluzbenika-ciljne grupe i plan aktivnosti
Ciljne grupe:
drzavni sluzbenici koji koordiniraju proces evropskih integracija
drzavni sluzbenici koji ce ucestvovati u pregovorima Sporazuma o stabilizaciji i
pridruzivanju
drzavni sluzbenici koji rade na harmonizaciji zakonodavstva Crne Gore sa
zakonodavstvom EU

prevodioci i tumaci
ostali.

Kako bi se uspjesno implementirao program obuke za proces pridruzivanja EU potrebno

je sprovesti sledece aktivnosti:
1. uspostavljanje baze podataka rasplozivih/obucenih ljudskih resursa za
proces stabilizacije i pridruzivanja
2. planiranje novih kurseva kao kontinuirana aktivnost
3. obezbedjenje finansijske podrske za realizaciju programa obuke
4. obezbjedivanje tehnicke podrske progamu obuke.
67.Prvi program obuke drzavnih sluzbenika-prioritetne oblasti obuke i posebne obuke
Opsta obuka obezbjedice opste znanje o politikama EU, institucijama i sistemu, kao i
politici i startegiji Crne Gore prema EU:
obuka koja se odnosi na opsta pitanja o EU
obuka koja se odnosi na administrativne procedure EU
obuka koja se odnosi na definisanje predpristupne strategije Crne Gore
obuka o uticajima pridruzivanja EU na drustvoCrne Gore.
Posebna obuka po ciljnim grupama-za vrijeme implementacije programa obuke bice
odabrane grupe drzavnih sluzbenika za uzu strucnu obuku, zavisno od njihove uloge u
procesu evropskih integracija. Bice odredjene prioritetne ciljne grupe za svaku etapu
procesa pridruzivanja.
Posebna obuka za koordinatore procesa evropskih integracija
Posebna obuka za drzavne sluzbenike koji ce ucestvovati u programima o
Sporazumu o stabilizaciji i pridruzivanju
Posebna obuka za drzavne sluzbenike ukljucene u zakonodavnu proceduru.
68.Komunikaciona staretegija za informisanje javnosti o procesu pridruzivanja Crne
Gore EU usvojena je sep 2004g i to je strateski dokument koji definise ciljeve nacin
informisanja javnosti o procesu evrospkih integracija u CG a koju je pripremilo
Ministarstvo za ekonosmke odnose sa inostranstvom i evropske integracije.
Cetiri osnovna aspekta ove strategije su:
1. informisanje
2. edukacija
3. promovisanje/javno zatupanje
4. mobilizacija
69.Ciljne grupe u Komunikacionoj strategiji
Komunikacija sa javnoscu ce se odvijati na domacem i medjunarodnom nivou.
DOMACI NIVO KOMUNIKACIJE- odnosi se na ciljne grupe u CG.Glavne ciljne grupe
u CG su: mladi(dio stanovnistva za koji je pristupanje EU posebno vazno) i grupe

osjetljive na promjene(penzioneri,poljoprivrednici,ruralno stanovnistvo,nezaposleni,lica

sa invaliditetom).
MEDJUNARODNI NIVO K.- Za dalje napredovanje naputu evropskih integracija Crnoj
gori ce biti potrebna znacajna podrska javnosti zemalja clanica EU, sto iziskuje dodatne
napore na unapredjenju imidza zemlje u medjunarodnoj javnosti i promovisanju njenih
uspjeha u usvajanju standarda i vrijednosti EU. Znacajnu ulogu u predstavljanju zemlje u
inostranstvu imaju crnogorska diplomatska i konzularna predstavnistva u drzavama
clanicama EU.
70.Partneri u sprovodjenju Komuniakcione strategije
Pristupanje CG Evropskoj uniji je prioritetni cilj drzave CG . Iz tog razloga svi organi
drzavne uprave ilokalne samouprave, Skupstina CG, pravosudniorgani i druge inistitucije
trebaju preuzeti odgovornost za podizanje svijesti javnosti u okviru svog djelokruga rada.
Partneri u Crnoj Gori su:
1. institucije Crne Gore
2. mediji
3. nevladine organizacije
4. privredni sektor
5. akademska zajednica(univerziteti sa svojim strucnim kapacitetima)
6. lokalne samouprave i organizacije
7. vjerske zajednice
71.Komunikacioni kanali i forme
1. Elektronski mediji-TV i Radio predstavljaju medijum koji je najpristupacniji
najvecem broju definisanih ciljnih grupa.Kao najpodesnije TV komunikacione
forme preporucuju se :tematske emisije,gostovanja, kratkometrazni filmovi,
spotovi,kontakt programi i animirani filmovi.
2. Stampani mediji- u procesu komunikacije treba ih koristiti za se pruze sto
potpunije informacije u vezi sa EU i sistemom njenog funkcionisanja
3. Internet-mora biti glavni kanal komunikacije u procesu integracija EU.
4. Javni dogadjaj-pradstavlja vazan kanal direktne komunikacije sa ciljnim
grupama;oni omogucavaju punu komunikaciju i povratnu informaciju o
potrebama ciljnih grupa.
5. Info punktovi i info centri- predstavljaju mjesto gdje zainteresovani gradjani
mogu dobiti vise informacija o procesu integracija.
6. Licni kontakt sa gradjanima ,predstavnicima razlicitih drustvenih grupa i
medjunarodnim predstavnicima bitan je preduslov efektne komunikacije u
procesu integracija.
72.Finansiranje Komunikacione strategije
Sprovodjenje Komunikacione strategije finansirace se iz sredstva:
1. budzet Crne Gore
2. medjunarodna podrska
3. nevladine fondacije
4. nevladine oragnizacije

Kako bi sprovodjenje Komunikacione strategije bilo u skladu sa stvarnim potrebama,za

svaku godinu bice pripremani odgovarajuci godisnji Akcioni plan.U njemu ce na osnovu
rezultata istrazivanja javnog mnjenja biti predstavljene aktivnosti,komunikacione forme i
alati, ciljne grupe,opis aktivnosti,nosioci projekta,potencijalni partneri i nacin
finansiranja.Aktivnosti predvidjene Akcionim planom predvodice Ministarstvo za
evropske integracije i partneri.
Monitoring i evaluacija predtsvaljaju mehanizme za odgovarajuce pracenje i analizu
ostvarenih rezultata . Monitoring i evaluaciju vrsice Radni tim koji je ucestvovao u
pripremi Komunikacione strategije.
73.Informisanje o toku pregovora za clanstvo u EU treba da omoguci javnosti da bude
pravovremeno i sveobuhvatno informisana o tom procesu.Redovne komunikacione
aktivnosti treba usmjeriti u sledecim pravcima:
ka opstoj javnosti putem medijskih programa, javnih rasprava,interaktivnih
komunikacionih alata ,publikacija,posebnih internet starnica posvecenih
pregovorima;
ka sektorskim interesnim ciljnim grupama koje su posebno zainteresovane za
pregovore u pojedinim podrucjima-privredni subjekti,nevladine organizacije,
poljoprivrednici, predstavnici lokalne samouprave,akademska zajednica, sindikati
i sl.
74.Acquis Communitaire ovaj pojam oznacava nasledje ili tekovinu EU , tj.sva pravna
akta koje je Unija ikada usvojila. Acquis nije samoprvao u uzem smislu jer obuhvata:
sadrzaj,nacela i politicke ciljeve osnivackih ugovora; primarne izvore prava EU koje cine
osnivacki ugovori EU; odluke Evropskog Suda;ugovore izmedju zemalja clanica u
podrucjima djelovanja Unije; medjunarodne ugovore; deklaracije i rezolucije koje je
Unija usvojila i prihvatila..
75. Najvazniji pravni akti koje donose organi EU su:
regulative( propisi koji imaju opstu primjenu; vrijede za sve zemlje clanice EU,
podjednako i bez izuzetaka)
direktive ( obavezuju drzave clanice na ciljeve koji se moraju postici primjenom
evropskih propisa, a svakoj clanici je prepustena sloboda izbora nacina i metoda
realizacije)
odluke( propisi koji nemaju opstu primjenu u svim clanicama; odnose se na tacno
poznatu adresu)
preporuke( njima se iskazuje stav oragana Unije o pojedinim pitanjima)
misljenja(( njimase zeli postici zeljeni efekat u sprovodjenju zajednickepolitike).
76.Osnovni elementi Prve izjave uskladjenosti propisa Crne Gore sa propisima EU
U oblasti uskladjivanja nacinalnog zakonodavstva sa propisima EU,Ministarstvoza
ekonomske odnose sa inostranstvomi evropske integracije u saradnji sa Generalnim
sekretarijatom Vlade Crne Gore iniciralo uvodjenje posebnog pravnog instrumenta za
sprovodjenje uskladjenosti nacionalnog zakonodavstva sa propisima EU.
Osnovni elementi obrazca za ocjenu uskladjenosti propisa CG sa propisima EU su:

1. organ drzavne uprave- obradjivac propisa

2. naziv predloga propisa
3. uskladjenost predloga propisa sa odredbama sporazuma o stab i pridr izmedju
evropskih zajednica i njihovih drzava clanica i Republike Crne Gore
4. uskladjenost predloga propisa sa acquis commuunautaireom
5. ukoliko ne postoje odgovarajuci propisi EU sa kojima je potrebno obezbjediti
uskladjenost-konstatovati tu cinjenicu
6. navesti da li su navedeni izvori prava EU prevedeni na jezik koji je u sluzbenoj
upotrebi u Republici
7. ucesce konsultanata u izradi predloga propisa i njihovo misljenje o uskladjenosti.
77.Izjava uskladjenosti-pojam i osnovni elementi
Izjava o uskladjenosti je instrument za uskladjivanje propisa koji imaju posebnu ulogu u
buducem postupku screeninga ,tj.procjene uskladjenosti zakonodavstva CG sa
zakonodavstvom EU, koji sprovode Evropska komisija i drzava kandidat prije procesa
pregovaranja o clanstvu u EU.
Elementi izjave o uskladjenosti propisa CG sa propisimaEU su:
1. naziv predloga propisa
2. podaci o obradjivacu propisa
3. organi drzavne uprave koji primjenjuju propis
4. uskladjenost predloga propisa sa odredbama Sporazuma o stabilizaciji i
pridruzivanju izmedju evropskih zajednica i njihovih drzava clanica sa jedne
strane i Republike CG sa druge strane
5. veza predloga propisa sa Nacionalnim programom za integraciju Crne Gore u
EU
6. uskladjenost predloga propisa sa acquis communitairom
7. uskladjenost predloga propisa sa ostalim izvorima medjunarodnog prava
8. navesti da li su navedeni izvori prava EU i medjunarodnog prava prevedeni na
cg jezik
9. ucesce konsultanata u izradi predloga propisa i njihovo misljenje o
uskladjenosti.
78.Tabela uskladjenosti- je instrument za uskladjivanje propisa koji imaju posebnu
ulogu u buducem postupku screeninga ,tj.procjene uskladjenosti zakonodavstva CG sa
zakonodavstvom EU, koji sprovode Evropska komisija i drzava kandidat prije procesa
pregovaranja o clanstvu u EU.
Elementi tabele uskladjenosti :
1. naziv predloga propisa( na cg jeziku i na eng.jeziku)
2. identifikacioni broj predloga propisa
3. id.broj izjave o uskladjenosti i datum utvrdjivanja donosenja propisa
4. uskladjenost predloga propisa
79.Studija o izvodljivosti je standardizovan format izvestaja EK o jednoj zemlji
,tj.zvanicna potvrda Komisije da je odredjena zemlja spremna da pregovara o SSP. Savjet
Ministara je 25 aprila 2005 g odobrio pozitivnu Studiju o izvodljivosti. EU je u ovoj

studiji jasno definisala svoj odnos prema buducem procesu pregovaranja o Sporazumu i
organizaciji referenduma.
Kolegijum komesara Evropske komisije je 11 jula 2005 ustanovio formalan Predlog
pregovarackih upustava koji je kasnije odobren od strane Savjeta ministara 3 okt 2005 .
Vlada CG je 16 juna 2005 g formirala prgovaracki tim koji je sastavljen bio od ministara
ciji resori su kljucni za proces pregovaranja i sprovodjenje odredaba SSP.Pregovaracki
tim Vlade RCG cine; ministar za ekonosmkeodnose sa inostranstvom i evrospke
integracije koji je sef pregovarackog tima; ministar poljoprivrede,sumarstva i
vodoprivrede; ministar finansija; ministar inostranih poslova;ministar ekonomije.
U cilju sto bolje koordinacije procesa pregovarnja i pruzanja strucne pomoci
pregovarackom timu, formirano je 6 medjusektorskig radnih grupa. U toku septembra
radne grupesu zavrsile rad na pregovarackim pozicijama Crne Gore, cime je pripremljena
Pregovaracka platforma Crne Gore.
80.Osnovne karakteristike toka pregovora
27 oktobra 2005 Evropska komisija dostavila je predlog (radnu verziju) cjelokupnog
teksta Sporazuma koji ce biti predmet daljeg pregovora, a koji je usaglasen sa 25 drzava
clanica EU. Radna verzija Sporazuma imala je 143 clana (Preambula, I Opsti principi, II
Politicki dijalog, III Regionalna saradnja, IV Slobodno kretanje robe, V Kretanje radnika,
VI Uskladjivanje
zakonodavstva,implementacija i pravila konkurencije, VII
Pravosudje,sloboda i bezbjednost, VIII Politike saradnje, IX Finansijska saradnja, X
Institucionalne , opste i zavrsne odredbe).
Tok pregovora Sporazuma bi se ,u postojecem institucionalnom aranzmanu trebao
realizovati kroz:
I zvanicni sastanak 7 nov 2005 (Preambula, Opsti principi,Politicki dijalog,Finansijska
saradnja i jedan dio ostalih ostalih politika saradnje)
I tehnicki sastanak 20 i 21 dec 2005 (Slobodno kretanje roba-industrijski
proizvodi,poljoprivreda i ribarstvo i ostatak politika sardanje)
II tehnicki
sastanak
22 i 23 feb 2006 (kretanje roba , usluge, osnivanje
preduzeca,kretanje kapitala,saobracaj,harmonizacija zakonodavstva,konkurencija )
II zvanicni sastanak 5 apr 2006 ( Pravda,sloboda i sigurnost,Kretanje rdnika, Opste i
zavrsne odredbe)
III tehnicki sastanak 8 i 9 juna 2006 ( kretanje roba)
IV tehnicki sastanak 12 i 13 jula 2006 ( finalizacija kretanja roba )
III zvanicni sastanak 8 novembar 2006 9 (institucionalne odredbe , pregled stanja i
eventualni tok pregovora ).
Trendovi u pregovarackom procesu :
1. afirmacija pregovarackog kapaciteta drzava clanica
2. dvostruki kolosjek
3. razlike
4. posebni clanovi
5. razlike u tranzicionim periodima
6. otvorenost crnogorske ekonomije je veca
7. aneksi.

81. Struktura Sporazuma o stabilizaciji i pridruzivanju Crne Gore sa EU

14.3.2002. Pregovori o SSP
4.2.2002. Ustavna povelja
2 jul 2003 prvi sastanak ( unapredjenje stalnog dijaloga)
27 i 28 okt 2003 drugi sastanak
29 i 30 jan 2004 treci sastanak
30 apr 2004 cetvrti sastanak
16 jun 2004 peti sastanak
27 i 28 janu 2005 sesti sastanak
20 i 21 apr 2005 sedmi sastanak (podgorica, i beograd)
25 apr 2005 Savjet ministara donosi pozitivno misljenje ospremnosti SCG zaproces
pregovora o SSP
5 i 7 jul 2005 osmi sastanak
8nov 2005 deveti sastanak
10 okt 2005 SVECANI POCETAK PROCESA PREGOVARANJA O SSP scg-eu
7.11.2005. prva zvanicna runda
20 i 21 dec 2005 prva tehnicka runda
25 jan 2006 video konferencija
22 i 23 feb 2006 druga tehnicka runda
3 apr u Podgorici i 6 april 2006 u Beogradu deseti sastanak
5 april 2006 druga zvanicna runda
25 i 26 april 2006 tehnicke konsultacije (u Briselu)
2 jun 2006 tehnicke konsutacije ( u Podgorici)
24 jul 2006 prvi EPD sastanak
24 jul 2006NOVA PREGOVARACKA DIREKTIVA ZA PREGOVORE O SSP eu-cg u
Briselu
26 sep 2006 treca zvanicna runda
8 nov 2006 cetvrta tehnicka runda
30 nov 2006 drugi EPD sastanak
1 dec 2006 peta tehnicka runda
15 mart parafiranje SSP(predsjednik vlade cg i komesar za prosirenje ) u Podgorici
26 maj 2008 plenarni EPD u Podgorici
15 okt 2007 potpisivanje SSP u Luksemburgu.
82.Koncesije na industrijske proizvode u crnogorskom SSP
Pregovori o crnogorskim koncesijama na industrijske proizvode proizveli su
sistematizaciju industrijskih proizvoda u tri grupe:
1. lista 1- proizvodi za koje ce se trziste liberalizovati odmah nakon potpisivanja
Sporazuma

2. lista 2 (Aneks la SSP)- manje osjetljivi industrijski proizvodi postepeno

snizavanje tarifa u naredne 3 godine ,prvo na 80 %,ztim na 50% i nakon toga
25% .1 januara trece godine nakon stupanja na snagu Privremenog sporazuma
uvozne carine zaovu kategoriju industrijskih proizvoda bice ukinute.
3. lista 3 (Aneks lb SSP)- vise osjetljivi industrijski proizvodi postepeno
snizavanje carinskih stopa u narednih 5 godina (proizvodi od kamena,neki
proizvodi od aluminijuma,tekstilna industrija,drvoprerada,koza i obuca).
83.Koncesije u poljoprivredi:
1. lista 1 proizvodi za koje ce se trziste liberalizovati odmah nakon potpisivanja
Sporazuma
2. lista 2 osjetljivi proizvodi- proizvodi za koje ce se carinskatarifa progresivno
eliminisati u narednih 5 godina.Od osnovnih poljoprivrednih proizvoda naovoj
listi su: zivotinje za klanje,svinjsko meso i masnoce, ostale partije zivinskog
mesa,surutka,jaja, ; od povrca: luk,sargarepa,mahunasto povrce,pecurke; od
voca: smokve,agrumi,kupine, zatim kafa, psenicno brasno,prerardjevine od voca i
povrca,neka alkoholna pica, duvan; od preradjevina su :konditorski
proizvodi,neke vrste bezalkoholnih alkoholnih pica,pivo,duvanski proizvodi.
3. lista 3 najosjetljiviji poljoprivredni proizvodi- za koje ce se u narednih 5 godina
carinska zastita smanjiti do 50%postojeceg nivoa do 2012 g. Ova lista sadrzi:
osnovni poljoprivredni proizvodi (Aneks III c) jagnjad za klanje,meso
goveda svih kategorija,meso ovaca,meso zivine,soljeni i dimljeni
proizvodi,mlijeko,pavlaka,jogurt,maslac,sir,med,paradajz,krastavci,paprik
a,spanac,mandarine,grozdje,dinje,lubenice,jabuke,kruske,visnje,kajsije,bre
skve,sljive,jagode,maline,kivi,maslinovo ulje i sve preradjevine od mesa.
Preradjeni poljoprivredni proizvodi(Aneks II)- mlijecni namazi i prirodna i
mineralna voda.
84.Kvote za vino ,ribu i ribne preradjevine
Kvote za vino- Od strane Evropske komisije predlozena je kvota za bezcarinski izvoz
crnogorskog vina u iznosu od 16ooo hl godisnje ( sadasnji izvoz ne prelazi 3000 hl) cime
je omogucena asimetricnost u korist Crne Gore.Crnogorski pregovaracki tim pregovarao
je znatno nizu kvotu za uvoz vina iz EU-25 koja iznosi 1500hl prve godine nakon
potpisivanja SSP ,uz godisnje povecanje od 500hl do max 3500hl.
Kvote za riblje proizvode- inicijalni obim kvota za izvoz konzervirane sardine sa 20 na
200 tona po stopi od 6% i incuna sa 10 na 200tona po stopi od 12,5% uz mogucnost da
se kolicina ove dvije vrste ribljih proizvoda nakon cetvrte godine vazenja SSP poveca na
250tona.Kvote za izvoz ribe iz Crne Gore u EU utvrdjene su na nivou od 20 tona po stopi
od 0% za: pastrmku,sarana,oradu i brancin.
85.Model 5+5
U crnogorskom Sporazumu o stabilizaciji i pridruzivanju sa EU dogovoreni su sljedeci
rokovi:

Tranzicioni period od 5 godina koji se odnosi na maksimalni vrmenski period za

postepeno otvaranje trzista i uspostavljanje zone slobodne trgovine izmedju EU i
CG (2008-2012)
Implementacioni perio od 5 godina koji se odnosi napunu implementaciju odredbi
svih clanova Sporazuma nakon pune ratifikacije SSP od strane svih 27
Parlamenata drzava clanica EU.Crna Gora bi trebala dau potpunosti ispuni
obaveze iz SSP do maja 2014.g.

86.Privremeni sporazum o trgovini i srodnim pitanjima

Privremeni sporazum o trgovini i srodnim pitanjima izmedju Evrospke zajednice i njenih
drzava clanica s jedne starne i Crne Gore s druge starne,stupio je na snagu 1 januara2008
godine.
87.Institucionalni mehanizam za pracenje implementacije Sporazuma
Sporazumom o stabilizaciji i pridruzivanju predvidjeno je da ce Crna Gora , u dogovoru
sa Komisijom Evropskih zajednica definisati modalitete za pracenje sprovodjenja
uskladjivanja zakonodavdstva i aktivnosti koje treba preduzimati u vezi sa njegovim
sprovodjenjem.
Na osnovu Privrmeneog sporazuma koji se primjenjuje od 1 januara 2008,22 januara je
osnovan Privremeni odbor za stabilizaciju i pridruzivanje ,kao prvo zajednicko tijelo EZ i
CG, koji ce pratiti primjenu Sporazuma.Privremeni odbor usvojio je Poslovnik o radu i
pravila za rad pododbora.Do oktobra 2008 g osnovano je 5 privremenih pododbora koji
ce pratiti harmonizaciju nacionalnog pravnog sistema sa evropskim:
1. pododbor za unutrsanje trziste i konkurenciju odrzan je 10 marta u Briselu
2. pododbor za trgovinu,industriju,carine,poreze i saradnju sa ostalim zemljama
kandidatima odrzan je 26 maja u Podgorici
3. pod-odbor za saobracaj odrzan je 5 juna u Briselu
4. pod-odbor za ekonomska i finansijska pitanja i statistiku odrzan je 24 oktobra u
Briselu.
Nakon pocetka primjene SPP u potpunosti ,formirano je 7 zajednickih pod-odboraza
pracenje 33pregovaracka poglavlja.
88.Koordinaciona struktura procesa evropske integracije Crne Gore 2007-2009(razlika)
2007 godine Parlament RCG koordinira sa Vladom ,Vlada sa Nacionalnim Savjetom za
Evropske integracije.
2009 godine Parlament RCG koordinira sa Vladom,Vlada sa Savjetom za evropske
integracije.
89. Potpisivanjem SSP Crna Gora je preuzela obavezu uskladjivanja crnogorskog
zakonodavstva sa zakonodavstvom Zajednice. Sporazumom je predvidjeno da
uskladjivanje pocne danom potpisivanja , a Crna Gora , u dogovoru sa Evropskom
Komisijom treba da sacini posebni program za sprovodjenje SSP. Tako je Vlada Crne
Gore 21 juna 2007 pripremila Nacionalni program za integraciju CG u EU (NPI) za perio
2008-2012.Ciljevi Nacionalnog programa za integraciju su sljedeci:

definisanje razvojnih strateskih ciljeva ,kao i odgovarajucih politika,reformi i

mjera potrebnih za realizaciju ovih ciljeva
utvrdjivanje detaljnog plana uskladjivanja zakonodavstva i izgradnje
institucionalnih kapaciteta
definisanje ljudskih i budzetskih resursa .

90.Struktura NPI
Nacionalni program za integraciju ima 6 poglavlja:
1. politicki kriterijumi
2. ekonomski kriterijumi
3. sposobnost preuzimanja obaveza iz clanstva u EU
4. administrativni i prvaosudni kapaciteti za implementaciju Acquisa
5. Nacionalna verzija Acquisa
6. finansijska procjena implementacije NPI
91.Metodologija izrade NPI
Kljucnu ulogu u izradi NPI imale su koordinacione strukture za evropske integracije koje
su osnovane u maju 2007 godine:
1. kolegijum za evropske integracije,politicko tijelo kojim rukovodi Predsjednik
Vlade
2. Komisija za evrospke integracije ,ekspertsko tijelo kojim rukovodi Potpredsjednik
Vlade za evropske integracije
3. sedam grupa za evropske integracije,koordinaciona tijela kojima rukovode
pomocnici ministara.
Monitoring NPI
Implementacija NPI pratice se kroz sastanke Unaprijedjenog stalnog dijaloga ,kao
redovnog,ustaljenog oblika medjusobne komunikacije Crne Gore i EU. Kroz misije
predstavnika EU za razlicite oblasti takodje ce se procjenjivati i pratiti kvalitet i tempo
harmonizacije pravnog poretka , u skladu sa planovima NPI. Jedan od vidova
monitoringa primjene NPI bice i godisnji izvjestaji Evropske komisije o napretku Crne
Gore.
92.Plan jacanja administrativnih kapaciteta za proces evropskih integracija CG
U periodu implementacije NPI, do kraja 2012 planira se osnivanje sledecih institucija:
Agencija za zastitu na radu,Agencija za konkurenciju, Agencija za zastitu podataka o
licnosti, Fitosanitarne uprave, Uprave za ribarstvo, Platne agencije, Lucke uprave,
Agencije za mirno rjesavanje radnih sporova, Fonda rada, Centra za savjetodavne
istrazivacke i strucne poslove, Agencije za energetsku efikasnost i obnovljive izvore
energije. U okviru Ministarstva finansija postepeno ce se razviti : jedinica za upravljanje
projektima iz IPA fonda, Nacionalni fond i Revizorsko Tijelo, zatim Uprava policije
SKP,EUROPOL,Uprava za zastitu zivotne sredine, Fond za zivotnu sredinu sredinu,
Institucija za integralno upravljanje obalnim podrucjem, Sluzba za transfuziju krvi.
93.Administrativni budzet

Finansijskom procjenom za NPI obuhvaceni su izdaci tzv.administrativnog budzeta koji

ukljucuje bruto zarade zaposlenih i osnovne troskove opreme i kancelarijskog poslovanja,
a dijelom i troskove usavrsavanja i obuke.Finansijska procjena evrospkih integracija u
sljedecih 5 godina neukljucuje kapitalne investicje. U odnosu na sredstva koja su za
2008godinu opredijeljena za evropske integracije , procjenjuje se da ce se do 2012.g ta
sredstva povecati za 68% ( sa 116,6 mil e na 195,8 mil eura). Obaveze pokrica
neophodnih administrativnih troskova i povezanih ulaganja za dinamiziranje evropskih
integracija , ucestvuju u BDP u pretpristupnoj fazi integracija od 2-4% BDP.
94.CARDS
Program CARDS je program tehnicko finansijske pomoci EU usvojen u decembru
2000 .g, ciji je cilj podrska zemljama Zapadnog Balkana u aktivnom ucestvovanju u
Porcesu stabilizacije i pridruzivanja.
Namjena sredstava iz programa CARDS:
obnova,stabilizacija demokratije,pomirenje i povratak izbjeglica
stvaranje zakonodavnog i institucionalnog okvira
koji ce poduprijeti
demokratiju, vladavinu prava i prava manjina, civilno drustvo,nezavisnost
medija,jacanje zakonitosti i mjera za borbu protiv organizovanog kriminala
odrzivi ekonomski i socijalni razvoj
drustveni razvoj , sa posebni naglaskom na smanjenje siromastva,jednakost
polova,obrazovanje,zastita zivotne sredine
promocija regionalne,medjudrzavne,prekogranicne i medjuregionalne saradnje
medju zemljama korisnicima ,te izmedju njih i EU.
Program CARDS se dijeli na 2 komponente: nacionalnu i regionalnu. Nacionalna
komponenta namjenjena je zemljama programa CARDS individualno.
95.Korisnici
Instrumenta
predpristupne
pomoci
su
drzave
zapadng
balkana:Albanija,BiH,BJR Makedonija,zatim Kosovo,Crna Gora, Hrvatksa,Turska.
Cilj programa je uskladjivanje sa standardima i politikama EU .Ciljevi programa su:
jacanje demokratskih institucija i vladavine prava, reforma drzavne uprave, ukljucujuci
ustanovljavanje sistema za decentralizovano upravljanje sredstvima; ekonomske reforme;
zastita ljudskih prava i osnovnih sloboda; razvoj civilnog drustva; regionalna i
prekogranicna saradnja.
96.Osnovne komponetne IPA programa su:
1. podrska tranziciji i jacanju institucija
2. regionalna i prekogranicna saradnja
3. regionalni razvoj
4. razvoj ljudksih resursa
5. ruralni razvoj
Drzave potencijalni kandidati ce koristiti sredstva iz prve dvije komponente , dok ce
drzave kandidati ucestvovati u svih pet komponenti.

Pored nacionalnih IPA programa,postoji i Visekorisnicka IPA , kojom se finansiraju

regionalne inicijative. Sredstva za ove namjene prikupljaju se realociranjem do 10% od
svake zemlje pojedinacno.
97.Sistemi upravljanja sredstvima EU
Program pomoci EU drzavi ili trecoj zemlji moze biti implementiran koristeci dva
sistema upravljanja sredstvima:
1. centralizovani (odluke o nabavci, dodjeli ugovora i placanja aktivnosti donosi
Evrospka Komisija, koja djeluje na zemlju korisnika i u njeno ime)
2. decentralizovani ( imenovana institucija u trecoj zemlji direktno sprovodi
nabavku, ugovaranje i placanje aktivnosti programa).
98.Decentralizovani sistem upravljanja sredstvima IPA
Ovaj sistem implementacije odobrava se drzavi korisnici u skladu sa clanom 161 nove
uredbe o finansiranju .Evropska Komisija zadrzava konacnu odgovornost za upotrebu
sredstava i samim tim zadrzava odredjene funkcije u programskom ciklusu.U
decentralizovanom sistemu, zemlja korisnik pomoci jeovlascena za ugovaranje, uz
kontrolu Delegacije EK.Kontrola se moze sprovoditi na dva nacina:
ex-ante (odluke koje se odnose na tenederske procedure i ugovaranje donosi
ovlasceni ugovarac zemlje korisnika,nakon prethodnog odobrenja Delegacije EK
ex-post ( odluke donosi ovlasceni ugovarac bez prethodnog odobrenja Delegacije
EK.
Osnovne institucije ,neophodne za decentralizovano upravljanje sredstvima su:
1. nacionalni koordinator pomoci
2. nacionalni fond
3. centralna jedinica za finansiranje i ugovaranje
4. visoki sluzbenici za programe pomoci
99.Faze izgradnje institucija za decentralizaciju upravljanja pomoci EU :
1. faza ustanovljavanja
2. procjena nedostataka
3. implementacija neophodnih promjena
4. faza procjene uskladjenosti
5. priprema za odluku EK
100. Program Unije
Pojam Program Unije odnosi se na integrisani niz aktivnosti koje usvaja Evropska Unija
da bi podrzala i podstakla saradnju izmedju drzava clanica u razlicitim oblastima, koje su
povezane sapolitikama EU, u periodu od nekoliko godina. Program podrzaumjeva
saradnju privrede, organizacija civilnog drustva i drzavnih institucija.
25 tekucih programa koji su potencijalno otvoreni za drzave zapadnog balkana su:
1. borba protiv diskriminacije

2. borba protiv iskljucenosti iz drustva

3. jednakost polova
4. djelovanje zajednice u oblasti javnog zdravlja
5. sokrat II
6. leonardo da vinci II
7. omladina
8. elektronsko ucenje
9. kultura 2000
10. mediji-obuka
11. elektronski sadrzaji
12. carina 2007
13. fiskalni programi
14. marko polo
15. dafne II
16. herkul
17. life
...........
Drzave koje nisu clanice EU ne mogu ucestvovati u programima ukoliko ne uplate
finansijski doprinos u budzet Zajednice, da bi se pokrili procjenjeni troskovi ucesca
njihovih gradjana i institucija. Evropska komisija preporucuje postepen i slektivan
pristup koji bi uzeo u obzir potrebe i prioritete ovih drzava , a posebno onih koji
proizilaze iz Procesa stabilizacije i pridruzivanja.
101.Nova generacija Programa Zajednice kljucne oblasti:
1. integrisani akcioni program EU za dozivotno ucenje
2. omladina u akciji
3. kultura 2007
4. gradjani za Evropu
5. mediji 2007
6. progres
7. okvirni program za konkurentnost i inovaciju
8. life plus
9. program aktivnosti zajednice u oblasti zdravlja i zastite potrosaca
10. sedmi okvirni program za istrazivanje i tehnoloski razvoj
11. marko polo II
12. novi programi u pravosudju i unutrasnjim poslovima
102.Iskustva novih drzava clanica EU u Programima Unije
Drzave Centralne i Istocne Evrope ucestvovale su u 22 programa Zajednice, uz program
Phare , za podrsku ucescu kroz koji je alocirano 254 mil eura. Drzave kandidati su zeljele
da iskazu svoju posvecenost procesu evropske integracije , da uzmu ucesca u kreiranju
politika u znacajnom broju oblasti i da se upoznaju sa metodima rada EU, kao i da
ostvare pristup finnasijskoj pomoci.
Faktori koji su uticali na stepen ucesca institucija i pojedinaca iz drzava kandidata u
programima Unije: znacaj odredjenog programa za proces evropske integracije,

komplementarnost sa nacionalnim programima, sposobnost kranjih korisnika i vlada da

sufinansiraju projekte ili institucije koje ucestvuju u programima,slozenost procedura,
stepen jednostavnosti pristupanja i implementacije na nivou drzave.

103.Vizna liberalizacija
Sengenskim sporazumom od 1995 g.izbrisane su graniceizmedju drzava unutar EU koje
su pristupile Sporazumu, a gradjani EU su postali gradjani Evrope. Danas ima 25 sengen
zemalja -22 su clanice EU (osim Velike Britanije i Irske, u zoni nijesu Bugarska i
Ruminija) i 3 zemlje Evropskog ekonomskog prostora koje nijesu clanice EU (Norveska,
Island i Svajcarska).
Od 19 dec 2009 CrNA Gora se nalazi na sengenskoj bijeloj listi sto podrazumjeva da
crnogorskim gradjanima nisu potrebne vize za putovanje u 25 sengen zemalja.Nakon ove
odluke Bugarska i Rumunija su ukinule vize za putovanje nasih gradjana u te zemlje EU.
28 maja 2008.g. zvanicnici EK urucili su Vladi Crne Gore Mapu puta za liberalizaciju
viznog rezima.Ona je sadrzala listu mjera koje je trebalo ostvariti, u cetiri bloka:
1. bezbjednost dokumenata
2. pitanja u vezi sa kontrolom ilegalnih migracija, ukljcujuci i sprovodjenje
sporazuma o readmisiji(zakon o strancima,zakon o azilu,saradnja sa interpolomi
europolom)
3. javni red i bezbjednost(borba protiv org kriminala,terorizma,korupcije,zastita
licnih podataka)
4. spoljni odnosi i osnovna prava(cg drzavljanstvo, procedure izdavanja licnih
dokumenata,zastita manjina, gradjanska prava)
104.Procedure za sticanje statusa kandidata:
potpisivanje SSP 15 okt 2007 u Luksemburgu
privremeni sporazum stupio na snagu 1 jan 2008
podnosenje zahtjeva za clanstvo u EU 15 dec 2008
odluka Savjeta EU o pocetku postupka za dobijanje pozitivnog misljenja
Avis-a 23 apr 2009
EK salje Upitnik 22 jul 2009
Priprema odgovora od strane Crne Gore; odgovori na 2178 pitanja predati
9 dec 2009
Drzava potencijalni kandidat odgovara na dodatna pitanja (673 pitanja),
odgovoreno na njih 12 aprila 2010.Dakle ukupno je bilo 2851 pitanja
EK nakon dobijenog ispunjenog Upitnika pocinje sa radom na misljenju
Avis-a(4-6 mjeseci imje potrebno za pripremu misljnja)
EK priprema pozitivno misljenje 9 nov 2010
Savjet ministara EU razmatra misljenje EK i preporucuje Savjetu EU da
donese odluku o dodjeljivanju statusa kandidata
Savjet EU odlucuje o tome da Crna Gora dobije status kandidata, sto se i
desilo 3 dec 2011g.

105.Misljenje EK o crnogorskom zahtjevu za clanstvo u EU

Pozitivno misljenje EK podrzaumjeva da je Komisija potvrdila progres ostvaren do sada
na putu evropskih integracija.
Kriterijumi za clanstvo:
1. politicki kriterijumi:jacanje vladavine prava,snazne institucije,nezavisno
pravosudje,borba protiv korupcije i organizovanog kriminala,zastita ljudksih
prava,dobrosusjedska saradnja- prioriteti su za Crnu Goru;
2. ekonomski kriterijumi: ekonosmke reforme, jacanje konkurentnosti, odrzanje
makroekonomske stabilnosti, vladavina prava i jacanje supervizije u bankarskom
sektoru;
3. sposobnost za preuzimanje obaveza clanstva: moraju se ojacati administrativni
kapaciteti u kljucnim sektorima drzavne administracije i treba se fokusirati na
srednji rok ( 2011-2015)
106.Zakljucak i preporuke u Misljenju Evropske Komisije
Komisija smatra da bi se pregovori o pristupanju EU mogli otvoriti sa Crnom Gorom
jednom kada zemlja postigne zadovoljavajuci nivo usaglasenosti sa kriterijumima
clanstva. Crna Gora treba da ispuni 7 kljucnih prioriteta:
1. unapredjenje izbornog zakonodavnog okvira
2. reforma drzavne uprave
3. jacanje vladavine prava
4. unapredjenje antikorupcijkog pravnog okvira
5. jacanje borbe protiv organizovanog kriminala
6. unapredjenje medjuljudskih sloboda
7. sprovodjenje propisa i politika zastite od diskriminacije.
107.Proces pripreme za pristupne pregovore:
Crna Gora mora da ispuni 7 prioriteta iz Misljenja EK
EK u Paketu prosirenja 2011 dace ocjenu da li je Crna Gora ostvarila
progres u navedenim oblastima
Evropski Savjet donosi odluku o otvaranju pristupnih pregovora sa Crnom
Gorom
Pocetak pregovora Crna Gora formira pregovaracku strukturu za
pregovore o pristupanju EU.Najvaznije funkcije u Pregovarackom timu su:
Sef Pregovarackog tima i Glavni pregovarac,kao i njihovi zamjenici.
Pocetak screeninga EK- Prije otvaranja samih pregovora, prezentira se
pravna tekovina EU kroz multilateralni skrining, a zatim crnogorsko
zakonodavstvo.
Pregovori po poglavljima Acquisa ( 33 poglavlja se pregovaraju, 2 ostaju
za kraj. Poglavlja se otvaraju na sastancima Medjuvladine konferencije.

108.Kljucne oblasti buduceg procesa pregovaranja:

1. slobodan protok roba
2. sloboda kretanja za radnike
3. pravo osnivanja i sloboda pruzanja usluga
4. slobodan protok kapitala
5. javne nabavke
6. privredno pravo
7. pravo intelektualne svojine
8. politika zastite konkurencije
9. finansijske usluge
10. informacino drustvo i mediji
11. poljoprivreda i ruralni razvoj
12. bezbjednost hrane, veterinarska i fitosanitarna politika
13. ribarstvo
14. transportna politika
15. energetika
16. poreska politika
17. ekonomska i monetarna unija
18. statistika
19. socijalna politika i zaposljavanje
20. privredna drustva i industrijska politika
21. trans evropske mreze
22. regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata
23. pravosudje i osnovna prava
24. pravda,sloboda i bezbjednost
25. nauka i istrazivanje
26. obrazovanje i kulutra
27. zivotna sredina
28. zastita potosaca i zdravstvna politika
29. carinske unije
30. spoljni odnosi
31. spoljna,bezbjednosna i odbrambena politika
32. finansijska kontrola
33. finansijske i budzetske odredbe
34. institucije
35. ostalo
109.Osnovne poruke iz Deklaracije o pridruzivanju EU:

1. strateski interes gradjana CG je ostavrenje procesa evropskih integracija

2. potvrdjuje spremnost zapunu saradnju i ispunjenje standrada Savjeta Evrope
3. doprinijece ubrzanom uskladjivanju pozitivnopravnog sistema Crne Gore sa
propisima i standardima EU
4. uraditi startegiju za pridruzivanje EU
5. afirmisati saradnju sa domacim vladinim i nevladinim organizacijama u cilju
promovisanja vrijednosti EU
6. upoznavanje javnosti sa ciljevima ulaska Crne Gore u EU
110.Osnovne poruke iz Rezolucije o ispunjavanju obaveza Crne Gore:
1. punopravno clanstvo Cg u EU je strateski nacionalni cilj kojem ce Skupstina Crne
Gore davati punu i stalnu podrsku
2. napori Crne Gore usmjereni su ka stvaranju trajnog mira , stabilnosti i
ekonomskog prosperiteta ne samo u regionu vec i u cijeloj Evropi
3. Skupstina je posvecena daljoj izgradnji Crne Gore na principima vladavine prava,
ljudksih i gradjanskih sloboda,ostvarivanja manjinskih prava
4. Skupstina odlucila da ce u saradnji sa Vladom,Predsjednikom , predstavnicima
paralamentarnih partija i civilnog drustva formira Nacionalni savjet za evrpske
integracije
5. skupstina , ocekujuci sto skorije ispunjavanje potrebnih preduslova za uspjesnu
kandidaturu , a potom i pristupanje Crne Gore, ukazuje na znacaj da konacnu
odluku o clanstvu u EU donesu gradjani putem slobodno iskazane volje.
.
111.Skupstinska rezolucija o ubrzanju procesa integracije Crne Gore u evropske i
evroatlanske strukture:
Crna Gora iskazuje posvecenost dostizanju standarda koji donose jacanju
kapaciteta koji vode unapredjenju ekonomskog i demokratskog ambijenta
Drzavni organi Crne Gore duzni su da ispune uslove predvidjene SSP koji je
potpisan sa EU
Crna Gora je , promovisuci prijateljske odnose i regionalnu saradnju, pokazala
privrzenost nastojanjima da svi sporovi budu rijeseni na miran nacin , uz
posredovanje medjunarodne zajednice
Crna Gora ce biti privrzena pravima i obavezama koje proisticu iz dosadasnjih
angazmana sa EU , UN, Savjetom Evrope, i drugim medjunarodnim regionalnim
organizacijama