Fakultet: Politikih nauka

Smijer: Sociologija
Predmet: Opta sociologija 1

Seminarski rad
Tema: Masovno drutvo

Mentor:

Student:

Prof. dr Ivan ijakovi

Milica Peji, 271/13

Banja Luka, januar 2015. godine

SADRAJ

1. Uvod
2. Pojam i karakteristike masovnog drutva
2.1 Pojam masovnog drutva, masovne kulture i masovnih medija ............... 4
2.2 Mediji i proizvodnja virtuelne stvarnosti .................................................10
3. Kako masovno drutvo stvara razlike u drutvu .......................................12
4. Zakljuak
5. Literatura

UVOD
Svaki dan ujemo rije drutvo u razliitom kontekstu. ivimo u ovakvom
drutvu, ovo drutvo je loe itd. Da bi mogli govoriti o bilo kakvom drutvu potrebno
je znati odnosno definisati ta je drutvo. Treba istai da drutvo nije samo skup ljudi
na jednom mjestu kako to mnogi misle kada uju rije drutvo. U naunom smislu,
drutvo se odreuje kao totalitet drutvenih pojava, procesa i odnosa. Drutvo je
proizvod uzajamne djelatnosti ljudi. Ono je i sloena ljudska zajednicanastala na bazi
potreba i interesa. Zatim, u zdravorazumskom (laikom) poimanju, drutvo
podrazumijeva udruenje ljudi radi ostvarenja jednog cilja ili zadatka (sportsko
drutvo, privredno drutvo), povremeni susret radi zabave i razonode (drutvo
igranje fudbala, za kafanu..), razliita udruenja ljudi zbog nekog specifinog
interesovanja. Sa industrijskom revolucijom dolo je do promjena kako na
ekonomskom podruju tako i u samom drutvu, masovna industrijska proizvodnja i
potronja, masovna urbanizacija, modernizacija sve to dovodi do pojave jedne nove
kategorije ili fenomena a to je masovno drutvo. Iz masovnog drutva se, dalje,
izdvajaju masovna kultura i masovni mediji, kao nerazdvojni dio masovnog drutva.
Problem je nastao kada su, pod uticajem industrijalizacije i urbanizacije, razorene
tradicionalne forme drutvene organizacije. Rezultat toga je poredak u kome su
pojedinci, bez tradicionalnih veza i izolovani od izvora drutvene podrke, preputeni
manipulaciji od strane monih elita koje kontroliu medije.
Predmet istraivanja ovog rada bie odgovor na pitanje: ta je to masovno
drutvo i kako ono nastaje
Cilj rada: potrebno je pronai, objasniti, dokazati ko su uzronici tih
promjena u masovnom drutvu., i jo bitnije, kako masovni mediji utiu na drutvo i
kulturu? To su neka od pitanja koja se sama nameu kada se pominje masovno
drutvo i koja e u ovom radu biti opirnije razraena. S obzirom na to da su se u
masovnom drutvu izdvojile mone elite koje imaju veliki uticaj na medije, a samim
tim i na drutvo, koje manipuliu pojedincima pa i drutvom, potrebno je otkriti da li
je mogue masovno drutvo bez tih manipulacija odnosno bez tog nametanja
obrazaca ponaanja, miljenja, kulture kroz medije. Naravno, sasvim je jasno da kao
rezultat tih manipulacija dolazi do konflikata meu pojedincima a to dalje vodi do

sve veih socijalnih razlika meu njima, to opet ima veoma negativne posljedice po
samo drutvo.
Glavna hipoteza u ovom radu bie: masovno drutvo je osnovni oblik i
karakter ispoljavanja i manifestovanja savremenog drutva, kako na lokalnom, tako i
na globalnom nivou.
Metod koji e se koristiti u radu: analiza i sinteza, analiza literature,
poreenje masovne kulture i masovnog drutva, kao virtuelne stvarnosti i realnosti
masovnog drutva.

1. POJAM I KARAKTERISTIKE MASOVNOG DRUTVA

1.1. Pojam masovnog drutva, masovne kulture i masovnih medija
Sociolozi istiu da je ovo vek masifikacija; masovno drutvo povezano je sa
masom i masovnim odnosima, ali i sa ogromnim poveanjem svih njegovih
dimenzija masovnom proizvodnjom, masovnom potronjom, sredstvima masovnih
komunikacija,

masovnim

organizacijama,

masovnom

kulturom,

masovnim

spektaklima. U osnovi masovnog drutva su drutvene delatnosti irokog obima:

masovna industrijska proizvodnja i potronja, masovna urbanizacija i porast
gradskog stanovnitva. Promene u nainu ivota kidaju tradicionalne ljudske veze,
neposredan kontakt oveka sa ovekom i sa prirodom; razaraju se prvobitne primarne
zajednice i zamenjuju sekundarnim, povremenim i anonimnim odnosima; migracije
velikog obima poveavaju socijalnu mobilnost i vode ubrzanom raslojavanju drutva.
Nastaju krupne uniformne politike, ideoloke i kulturne organizacije; koncentracija i
centralizacija drutvene moi i odluivanja postaje dominantni okvir masovnog
drutva; kulturna publika prerasta u masovnu, jer to omoguava tehnika
modifikacija sredstava masovnih komunikacija koja se nalaze u rukama jakih
dravnih institucija. Kao osnovne karakteristike masovnog drutva najee se istiu:

koncentracija drutvene moi i centralizacija odluivanja

znaajno slabljenje veza posredovanja izmeu pojedinaca i drutva kao

cjeline

izolacionizam i vakuum u porodinim odnosima i vezama

Koncept masovnog drutva tumai se na razliite naine, najee kroz pretjerani

pesimizam ili neumjereni optimizam. Prvo stanovite izraava se kroz brigu za
sudbinu pojedinca, kome masovno potroako drutvo ugroava integritet linosti i
ija se individualnost u savremenoj gradskoj civilizacijij utapa u anonimnost
usamljene gomile. U pitanju je elitistika kritika, koja masovno drutvo smatra
izvorom svih zala moderne civilizacije i ne vidi njegovu perspektivu. Predstavnici
drugog, vie optimistiki usmjerenog stanovita, smatraju da je nastanak masovnog
drutva nuna pojava, imanentna modernom svijetu. Oni istiu da je potrebna

kritika analiza svega onoga to takvo drutvo donosi ( birokratizacija, manipulacija,

gubljenje individualnosti). 1
Kritika teorija drutva nastaje iz kritikog odnosa prema postojeem drutvu,
noena idejom o jednom boljem i iskrenijem drutvenom poretku. Meutim, taj
kritiki odnos prema postojeem drutvu samo se pojaavao, jer postojea drutva
nisu obeavala vee anse za promjenu drutva nabolje, niti faizam, kasnije
staljinizam, pa ni socijalizam kao drutveni sistem nisu ponudili ak ni nadu za
gradnju drutva u kojem bi se moglo ivjeti djelotvorno i dobro.
Teorija masovnog drutva ima dva velika intelektualna izvora, jedan u
devetnaestom vijeku kao reakcija na revolucionarne promjene u evropskom ( a
posebno francuskom) drutvu, i drugi u dvadesetom vijeku kao reakcija na uspon
totalitarizma, naroito u Rusiji i Njemakoj. Prvi i glavni izvor moe se nazvati
aristokratska kritika masovnog drutva, a drugi demokratska kritika masovnog
drutva. 2
Nisu sva intelektualna odbacivanja revolucionarne promjene zasnovana na
ideji masovnog drutva. Kritika trendova devetnaestog vijeka koji moe pravilno da
se nazove teorije masovnog drutva pronaen je odluujui drutveni proces u
gubitku ekskluzivnosti elita i uspon masovnog uea u kulturnom i politikom
ivotu.
Za masovno drutvo je vezano i masovno ponaanje, kao njegov neodvojivi
dio. Masovno ponaanje je oblik kolektivnog ponaanja, kako to pie William
Kornhauser. 3
Kada su u grupi pojedinci gube svoj identitet, a samim tim mijenja se i nain
njihovog ponaanja i reagovanja na odreene situacije. Pod psihologijom mase
podrazumijeva se istovremeno reagovanje vie ljudi na zajedniki povod. Masa ili
gomila predstavlja skup pojedinaca bez obzira na njihovu narodnost, vjeroispovijest,
zanimanje, pol ili bilo koje drugo svojstvo. Takoe gomila nije samo grupa ljudi koja
na neki povod reaguje negativno, ve nju esto ine oni koji su okupljeni zbog nekog
slavlja, radosti, podrke omiljenom klubu ili slino. Ponaanje pojedinaca kada
postanu deo te gomile, drastino se mijenja. Za objanjenje tog fenomena moraju se
1

Dragan Kokovi, Drutvo i medijski izazovi, Novi Sad: Filozofski fakultet, Odsijek za medijske
studije, 2007, str. 32
2
William Kornhauser, The Politics Of Mass Society, Illinois: The Free Press 1959, str. 21
3
William Kornhauser, Isto, str. 21

u obzir uzeti karakter gomile, ideje na osnovu kojih je ona nastala i osjeanja koja
vladaju kod osoba koje su deo nje.
Samom injenicom da je dio gomile ovek se sputa za nekoliko stepenika na
ljestvici civilizacije. Izdvojen on je moda bio kultivisana osoba, a u gomili ga vode
porivi, te je, dakle, varvarin. Ima spontanost, surovost, kao i oduevljenje i junatvo
primitivnog bia, kojem se sve vie pribliava po lakoi s kojom ga rei i slike mogu
zadiviti i navesti ga da uini neto na utrb svojim najoiglednijim interesima.
Pojedinac u gomili je zrno pijeska sred drugih zrnaca pijeska koji vjetar nosi po
svojoj volji.4
Dakle, masovno drutvo proizvode pojedinci koji umjesto preduzimanja
politike odgovornosti i inicijative, postaju zavisni da prate i glasaju za politike
izbore koje je neko drugi pripremio za njih, ba kao to oni ne mogu da odluuju
kakvu robu ele da proizvode, kako da je proizvode ili na koji nain ele da je
distribuiraju. Takva vrsta manipulacije potie od vladajuih elita koje imaju i veliki
uticaj i na medije a samim ti i na kulturu. Ta manipulacija dovodi i do velikih
socijalnih nejednakosti u samom drutvu, zatim i do konflikata meu pojedincima a
na kraju moe da dovede i do konflikata veih razmjera odnosno sukoba.
to se tie masovne kulture, ona se javlja tek sa industrijskim periodom ( 19.
vijek). Sama rije kultura je latinskog porijekla i dolazi od glagola colere, cultum
koji znai obraivati, njegovati.
Masovna kultura se prepoznaje prema dve glavne crte: prema
irokoj popularnosti
i pretenom obraanju radnim klasama u industrijskim drutvima; i
prema masovnoj proizvodnji i rasprostiranju.

Neophodno je razlikovati masovnu kulturu od sredstava masovne

komunikacije. Masovna kultura jeste nastala zahvaljujui sredstvima masovnih
komunikacija, ali ona su samo tehnika osnova za njeno rasprostiranje (tampa,
radio, televizija, video kasete itd.). Isto tako, veoma je vano uoiti i razliku izmeu
masovne

medijske

kulture,

koja

odgovara

razlici

standardizovane

destandardizovane slike sveta.

4

Gustav Le Bon, Psihologija gomila, Zagreb: Tisak Kr. Zemaljske tiskare, 1920
Denis Mek Kvejl, Uvod u sociologiju masovnih komunikacija, Sarajevo: Filozofski fakultet 1969,
str. 32
5

Masovna kultura standardizuje kulturne proizvode, pribliava ih irokom ukusu

potroaa. U prvi plan izbija individualizacija oveka, raznolikost u idejama,
politikim ubeenjima, obrazovnim metodama, verskim gleditima, ukusu, u muzici i
modi i, to je najvanije, u proizvodnji (naroito je proizvodnja videokaseta i
raunara razbila standardizovanu sliku sveta). Medijska kultura pokazuje tendenciju
destandardizacije i raznolikosti. Ona vie ne predstavlja neki izdvojeni sektor, ve
samu kulturnu okolinu globalnih razmera. Pojedinci postaju istovremeno i
proizvoai i potroai informacija.6
U kontekstu masovnog drutva masovna kultura dobija sledee karakteristike:

tenja ka smanjivanju socijalnih i kulturnih razlika izmeu pojedinih

drutvenih grupa i pojedinaca, ujednaavanje razliitih kulturnih nivoa

traenje i privlaenje sve veeg broja ljudi ( masovne publike, potroaa )

neprestano poveanje stepena internacionalizacije i kosmopolikog

karaktera kulturnih vrijednosti

pojaana komercijalizacija kulturnih vrijednosti i tvorevina

sve izrazitiji reproduktivni i sve manji produktivni karakter kulture

masovnog drutva

Pojam masovne kulture jo uvek nije jednoznaan. Nesporazumi u

odreivanju najee nastaju zbog toga to se pod njom podrazumeva kvalitet
kulture, nain prenoenja, ili kvantitet kulture (dakle, publika koja se javlja kao
potroa odreenih kulturnih sadraja).
Masovna kultura je zavisna od tehnologije. Nekritiko vjerovanje da maina
moe da zamijeni ovjeka, da uini sve to i ovjek, dovelo je do tzv. tehnikog
oblikovanja duha i industrije svijesti. Tehnologija je uinila da kultura prvi put
bude upuena grupi, a ne pojedincu. Na taj nain je umjesto kulture za svakoga
nastala kultura za sve, to znai da se masovna kultura orijentisala na potroae,
odnosno na masovnu potronju.
Pojava masovnih medija je znaila izjvesnu demokratizaciju kulture u
pokuaju da se smanje kulturne razlike izmeu pojedinih drutvenih grupa i slojeva.
Mediji su irim drutvenim slojevima omoguili da koriste odreene kulturne
sadraje.
6

Dragan Kokovi, Isto, str. 49, 50

Pored masovne kulture, koja se vjetaki stvara i namee, postoje i drugi oblici
masovno rairene kulture, ali koji su se razvili kao autentian izraz potreba odreene
grupe ljudi i njihove duhovnosti. Takav je sluaj sa narodnom kulturom, koja je
nastala u seoskim lokalnim zajednicama i nosi tradicionalna obiljeja sa elementima
neposrednosti i izvornosti u kreiranju svojih tvorevina.7
Danas pojedinac pokuava da pronae svoj identitet u individualnim i
kolektivnim slobodama, koje eli da proiri bez ikakvih posrednika. Vizija budueg
drutva ukljuuje zahtjev za takvim identitetom, za uspostavljanjem izgubljene veze
izmeu kulture i ivota, za mogunou razvoja takve kulture koja e biti sastavni
deo ljudske svakidanjice.
Masovni mediji su pojam koji je uao u upotrebu 1920-ih godina sa pojavom
radija, tampe i kasnije TV-a. Pod njima se podrazumjevaju svi mediji koji su
dizajnirani tako da ih konzumira iroka publika, za koju se smatra da imaju
zajedniki interes. Masovni mediji su ujedno i podskup jednog ireg pojma, masovne
komunikacije. Njihove osnovne odlike su da snano utiu na formiranje masovnog
konzumentskog drutva koje je uglavnom u kontrastu sa samostalnim odluivanjem.
Masovni-globalni mediji nastali su dugo nakon pojave lokalnih i nacionalnih. U
Evropi prvi masovni mediji bile su novine koje su dominirale tokom devetnaestoga
vijeka. Danas se u masovne medije ubrajaju tampa, radio, TV, muzika i video zapisi,
film, tampani mediji, internet i kompjuterski softver. Jedno od najboljih objanjenja
i idefinicija masovnih medija dao je Denis McQuail, njegovu definiciju moemo
podijeliti u est posebnih stavki. Masovni mediji:

jesu razluiv skup aktivnosti (stvaranje medijskog sadraja)

ukljuuju posebne tehnoloke konfiguracije (radio, televizija, videoteks,

novine, knjige)

vezani su za formalno konstituisane institucije ili medijske kanale

(sistemi, stanice, publikacije)

operiu u skladu sa odreenim zakonima, pravilima i shvatanjima

(profesionalni kodeksi i praksa, publika, drutvena oekivanja i navike)

produkt su lica koje zauzimaju izvjesne uloge (vlasnici, regulatori,

producenti, distributeri, oglaivai, lanovi publike)

Dragan Kokovi, Isto, str. 52

prenose informacije, zabavu, slike i simbole do masovne publike8

Iz ove podjele moemo izvui jo jednu od definicija masovnih medija

masovni mediji su drutvene institucije koje funkcioniu unutar odreenih stega,
pravila, prava i politike koje upoljavaju karakteristinu mjeavinu kvalifikovanog
osoblja, koji se dre odreenih procedura u prikupljanju informacija, radi stvaranja
grae za vizuelno, audiativno ili konceptualno usmjerene medije.
ivimo u drutvu masa, okrueni masovnim komunikacijama. Danas se ini
uzaludnim skrivanje iza aristokratskog stava, prema kojem je kultura rezervisana
samo za mali broj povlaenih ljudi, iji pristup u nju mora biti strogo individualan.
Masa se najee odreuje kao nepregledna i velika grupa ljudi psiholoko i
prostorno bliskih sa odreenim zajednikim interesom, ali bez uoljive i trajnije
organizacije. Masa je grupa pojedinaca posmatrana izvan njihove socijalne
organizacije. Masa je agregat drutvenih atoma koji meusobno neposredno ne
komuniciraju.9
Da bi se dolo do pojma mase, neophodno je analizirati i druge kolektivitete
(grupa, gomila, javnost).
Za grupu je karakteristino da se svi njeni lanovi meusobno upoznaju i
svesni su svoga pripadanja i zajednike akcije. Grupa predstavlja psiholoko bliske i
meusobnozavisne pojedince. Karakterie je odreeni stepen organizacije koji je
najvie izraen u tzv. institucijama, grupama koje su odnose meu pripadnicima
uredile vrstim, najee pisanim normama u obliku raznih pravila.
Gomila je ograniena na jedan fiziki prostor, privremenog je sastava i
trajanja, a ako i uini neto, ne ini to racionalno. Gomila je vid okupljanja ljudi bez
unutranje povezanosti, ciljne komunikacije i interakcije (npr. gomila ljudi na mestu
nesree). Gomila je privremeni fizikalni agregat pojedinaca koji prisustvuju i reaguju
na slian nain prema nekim objektima koji imaju zajedniki interes a njihove su
relacije jednostavne, preterane i obino emocionalne prirode. Delovanje gomile ne
mora uvek biti destruktivno, kako se najee misli, ve, naprotiv, moe poprimiti
konstruktivne obrasce.
8

Denis Mek Kvejl, Uvod u sociologiju masovnih komunikacija, Sarajevo: Filozofski fakultet 1969,
str. 36
9
Dragan Kokovi, Drutvo i medijski izazovi, Novi Sad: Filozofski fakultet, Odsijek za medijske
studije 2007, str. 63

Rulja oznaava negativnu energiju mase ljudi, agregat iji lanovi deluju
nasilno i pod izuzetnim emocionalnim okolnostima. Ona nastoji da kontrolie akciju
onih koji im se suprotstavljaju. Postoje socijalni, fiziki i psihiki uslovi koji ine
kontekst i okvir masovnog okupljanja i masovnog ponaanja. Javnost je po pravilu
mnogobrojna i rasuta. Nju esto reprezentuju uglavnom samozvana, informisana
lica koja govore javno u vidu racionalnog diskursa da bi overila svoje konstatacije.
Masa oznaava stanje mnotva koje nema izrazitu strukturu, ali zbog zajednikih
interesa i motiva pokazuje relativno jedinstveno ponaanje. Mnotvo ljudi postaje
masa kada u njemu poinju delovati nagonski, emocionalni i iracionalni faktori.
Masa se razlikuje od gomile koju karakterie fiziko prisustvo na jednom mestu
mnotva pojedinaca koji uspostavljaju meusobno afektivne i emocionalne odnose.
1.2. Mediji i proizvodnja virtuelne stvarnosti
Pod uticajem informatike tehnologije, proizvodi se dvostruka stvarnost, ona
koja izraava, odraava tekui ivot i ona koja je posredovana, raunarima,
internetom digitalna, vjetaka stvarnost. Virtualno i virtuelnost ne odnose se na
vrlinu i moral, ve na konstrukte tzv. umreenog svijeta i drutva.
Dananja virtuelna stvarnost svjedoi da dogaaji ne postoje samo na ekranu
pomou kojeg se iskustvo komunicira ve sami postaju iskustvo.
U novijoj literaturi virtuelna stvarnost (VR Virtual Reality) oznaava se kao
nepostojei svijet simuliranog dogaanja u koji se ulazi uz pomo raunara i drugih
tehnikih pomagala. Radi se o trodimenzionalnom svijetu u kome se proizvode isti
informacioni prostori irokog spektra kibernetikih aparata ili konstrukcije podataka
koji omoguuju potpunu slobodu stvaranja vjetake okoline. Virtuelna se stvarnost
u antropolokom i sociolokom smislu moe objasniti kao tehnikim sredstvom
posredno proizvoenje stvarnosti, koja moe znaiti bijeg iz zbiljske u nepostojeu
stvarnost i uspostaviti punu kontrolu nad ovjekom i njegovim postupcima. 10
Virtuelna stvarnost je fikcijska vizija drutva gdje u potpunosti dominiraju
mediji i ona oznaava ulazak u druge svijetove. Svet je postao simulacija;
konkretnije reeno, sve je simulacija osim simulacije. Sa nastupanjem umreenog i
virtuelnog drutva mijenja se predstava o prostoru i vremenu. Ogranienost teritorije
10

Dragan Kokovi, Drutvo i medijski izazovi, Novi Sad: Filozofski fakultet, Odsijek za medijske
studije 2007, str. 179

10

manje je bitna, a simultantnost i blizina sve manje i manje su ograniene. O prostoru

i vremenu oigledno ne sude samo subjekti nego i nove tehnologije. isti
informacioni prostori omoguavaju potpunu slobodu stvaranja vjetake okoline.11
Sutina svijeta virtuelne realnosti je u tome to putem razreivanja specijalnih
sredstava prividni svijet izgleda realniji od realnog i po snazi preivljenog ak
intenzivnije ulan nego postojei svijet. ovek ulazi u novi, tehnoloki stvoreni svijet
i njegova svijest kao da se odvaja od realnog svijeta i prelazi u novi. A i taj svet nije
samo svijet matarija, nego svijet realnih preivljavanja i postupaka.
Zahvaljujui medijima gledalac se dovodi u stanje da ne moe da razlikuje
stvarnost od fikcije svakodnevne slike dogaaja zamenjuje iskustvo, a medijska
sfera postaje forma za sebe. Ljudi su zateeni u stalnoj igri slika i prizora koji imaju
sve manje veze sa spoljanjom stvarnou. Oni se, metaforiki reeno, kupaju u
medijskim porukama.
Nekada su djeca najee igrala fudbal i koarku na lokalnim terenima. Sada
sjede za kompjuterom i bave se virtuelnim sportom.
U virtuelnom svijetu usamljenost se prevazilazi bez realnog stiska ruke,
ljubav bez dodira. Skrivajui se iza monitora pojedinci tite svoju anonimnost i misle
da ostvaruju vie uloga i razliitih identiteta sa vie grupa simultano (poznanstva,
razmjena ideja, neobavezna zabava i askanje). Boravak na sajber prostoru moe
vremenom dovesti do metamorfoze linosti i stvaranja novog virtuelnog identiteta.
Ukoliko on-line postaje opsesija, moe se govoriti o psihopatolokoj zavisnosti.
Da virtuelno moe imati prednost nad realnim svjedoe nastojanja gledaoca
da na televizijskim ekranima vide reprizu, ponovljeni, usporeni snimak koji e im
dati objanjenje za sudijsku odluku ili uvid u detalje neije fudbalske vjetine.
Virtuelna realnost stvara novu kulturu koja je za razliku od prethodnih kulturnih
imperijalizama bez vremena i ravnoduna prema prostoru i vremenu, bezoblina je i
fluidna. To je u sutini vjetaka kultura koja je emocionalno neangaovana. To je
kultura tehnikog diskursa koji zamjenjuje kritiki diskurs humanistikih nauka. Vie
se ne govori o kulturama ve o jednoj, virtuelnoj kulturi koja brie ekspresivne i
istorijske specifinosti. To vie nije kultura pamenja ve eklektika, tehnika
kultura koja obeava i utemeljuje sasvim nove obrasce.
11

Dragan Kokovi, Drutvo i medijski izazovi, Novi Sad: Filozofski fakultet, Odsijek za medijske
studije 2007, str. 180

11

Sve ovo pokazuje koliki je uticaj medija na pojedince a onda i na samo drutvo, kako
taj uticaj stvara odreene razlike, otuenja, psihopatoloke zavisnosti i jo mnogo
toga.

2. Kako masovno drutvo stvara razlike u drutvu

Mnoge promjene koje su se desile u drutvu, promjene koje su dovele do
pojave masovnog drutva, sa sobom su donijele i jo neto a to su manipulacije,
nejednakosti, konflikti u samom drutvu.
Ono to posebno treba istai je to da je dananje druvo u jednom veoma
nepovoljnom poloaju, nepovoljnom u smislu da svi govore da nam je drutvo loe a
nita ne ine da to promijene. Naravno, svi kau da promjene nisu lake, i naravno da
nisu ali zar nije bolje i pokuati neto promijeniti nego samo govoriti da je teko.
Kroz period nastajanja masovnog drutva nastajali su i tzv. monici odnosno mone
elite koje su za kratak period uspjele da zadobiju, steknu toliku mo da su bez
problema mogle da manipuliu masama.
Svemu tome doprinijeli su naravno i mediji koji ire sve ono to se propagira
od strane tih elita, a danas moemo govoriti i o politikim elitama koje imaju ali su i
imale veliki uticaj. Sam nastanak masovnog drutva sa sobom je donio i masovnu
kulturu i masove medije. Kao to je ve pomenuto, masovno drutvo proizvode
pojedinci sa svojim obrascima ponaanja, miljenja i vrijednosti i na taj nain
stvaraju, kreiraju masovnu kulturu kojoj su potrebni mediji da bi se ti obrasci
prenijeli masama. Tu zapravo lei uzajamna povezanost izemu ova tri fenomena.
Sociolozi smatraju da sociologija masovnih komunikacija prouava medije da
bi neto vie saznala o drutvu. U tom smislu esto se istie da ona prouava
uzajamno dejstvo izmeu sistema masovnih komunikacija i astrukturalnih i
strukturalnih elemenata drutvene stvarnosti.
U drutvima u kojima preovlauju moderni uslovi proizvodnje, ivot je
predstavljen kao ogromna akumulacija prizora. Sve to je nekada bilo neposredno
doivljavano, udaljeno je u predstavu

12

, ovom tezom Debord nam vrlo jasno

prikazuje da danas sve to se radi predstavlja predstavu, spektakl, ou koji velike

12

Guy Debord, Drutvo spektaktla, 1967, str. 9; Francusko izdanje: Pariz, Gallimard 1992

12

mase na niem nivou mogu samo da gledaju i da mu se dive a na drugoj strani taj
spektakl prireuju oni koji su imali vie sree i probili se u zlatne visine.
Poev od ezdesetih godina dvadesetog vijeka, irom svijeta dolo je do niza
spektakularnih promjena u kulturi i drutvu. ezdesete godine su bile period
dugotrajnih drutvenih previranja, u kome su novi drutveni pokreti nicali veoma
brzo i lako, suprostavljajui se ustaljenim drutvenim i kulturnim formama i
stvarajui nove oblike kulture i alternativne forme svakodnevnog ivota.
Tokom osamdesetih dolo je takoe i do pojave novih tehnologija koje su
promijenile nain ivota i izvrile ogroman uticaj na radno i slobodno vrijeme.13
Jedan veoma ilustrativan primjer kako mediji ( u ovom sluaju film ) mogu uticati na
stavove pojedinaca i na kraju krajeva dovesti do jedne doze netrpeljivosti meu
njima koja vodi do konflikta i razlika meu njima, taj primjer je film Rambo. Taj film
se uklapa u anr ratnih filmova, on takoe odraava i desniarkse stavove u vezi sa
ratnim zarobljenicima u Vijetnamu. Drugim rijeima, ovaj film na veoma
jednostavan nain sukobljava ve dovoljno sukobljene pojedince koji pripadaju
desniarskim ili ljeviarskim stavovima, i jo vie dovodi do izraaja razlike meu
njima.
Tu je jo jedna Debord-ova tezao o drutvu kao spektaklu, a glasi ovako:
Spektakl se u isto vrijeme ispoljava kao samo drutvo, kao dio drutva i kao
sredstvo objedinjavanja. Kao dio drutva, to je fokusna taka nae vizije i svijesti.
Sama injenica da je rije o odvojenom sektoru govori o tome da se nalazimo u
domenu obmane i lane svijesti: jedinstvo koje spektakl postie nije nita drugo do
zvanini jezik opeg odvajanja.14 Iz ovog stava moemo da zakljuimo da je drutvo
ustvari spektakla koji su stvorili pojedinci, da u stvari taj spektakl ljude objedinjava i
da je to zapravo jedna iluzija, obmana u kojoj ljudi ive.
Ono to se jo moe rei kada su u pitanju mediji ( konkretnije filmovi ), je to
da ljudi gledajui filmove i to bljetavilo, rasko, ljepotu koju oni propagiraju,
zapravo odlaze u svijet snova, iluzije i na taj nain nisu tu, ne ive ovaj ivot.
Na taj nain dolazi do jedne vrste otuenja, ne onakvog otuenja kakvog je
Marks isticao, ali ovo jest vrsta otuenja. Ljudi se povlae u sebe, u svoj krug, svoj
svijet, zanemaruju sve ostalo, tvrde da ih niko ne razumije, ivot im postaje monoton.
13
14

Daglas Kelner, Medijska kultura, Beograd: Filozofski fakultet , 2004 str. 26

Guy Debord, Drutvo spektakla, 1967, str. 9; Francusko izdanje: Pariz, Gallimard 1992

13

Nisu sposobni nita zapaeno da urade. I tako jedan po jedan odlaze u svoj svijet
ostavljajui sve vane i odluujue odluke da donesu ti moni te elite.
Postavlja se pitanje da li je mogue da se odri masovno drutvo bez veeg
uticaja medija? Na ovo pitanje je vrlo teko dati odgovor. S jedne strane odgovor bi
bio da, mogue je. Ali to bi onda povuklo lavinu drugih pitanja za sobom. Sa moje
take gledita, i na osnovu literature koju sam proitala, mislim da bi jedan odreen
period ljudi, pojedinci i na kraju drutvo mogli da se odre, odnosno da ive bez
medijskog uticaja, ali bi vremenom ponovo traili iluziju, taj san, u kome je sve bilo
kako su oni htjeli i zamiljali. S druge strane odgovor bi bio ne, nije mogue, jer
mase, gomile trebaju nekog da ih vodi, trebaju vou. A taj voa se jedino moe
nametnuti pomou medija, u ovom smislu ne mislim da bi ga mediji nametnuli
masam ve da bi mu pomogli da se to vie istakne. Zato iznosim ovakav stav? Pa
prosto jer je to tako, postoje mnogi dokazi i u istoriji da vea skupina ljudi, odnosno
masa treba nekog ko e je voditi. Ljudi u masi u preputeni emocijama, djeluju
nagonski i na taj nain nisu u stanju da uine nita.

14

ZAKLJUAK
Ono to se u zakljuku moe pomenuti jeste svakako injenica da mi htjeli ne
htjeli ivimo u drutvu kakvom ivimo. Bilo ono dobro ili ne. Kao to smo ve u
tekstu pomenuli, postoje velike razlike, nejednakosti meu ljudima, manipulacije od
strane monih elita koje su malo po malo i dovele ovo drutvo do ivice propasti.
Nejednakosti postoje, siromatvo postoji, otuenje postoji i to ne moemo porei i
sve je to stavljeno u jedan krug iz kojeg se teko izlazi. Ljudi postaju frustrirani,
rastreseni, zbunjeni a na kraju i nesreni. A onda na drugoj strani tu su mediji, a sada
u velikoj mjeri i interntet postaje svima dostupan, i oni ovjeka vuku, zovu, u jedan
novi svijet, svijet sna, iluzije, obmane, gdje e se on osjeati dobro, zadovoljno, nee
misliti na probleme koje ima u ovom stvarnom svijetu, jednom rijeju ivjee.
Htjeli mi to ili ne, uvijek e biti onih harizmatinih voa koji e se izdvojiti i
"voditi" mase, na dobar ili lo nain.
Nisam od onih koji kau da nikada nee biti bolje, ali s obzirom na injenice i
okolnosti, mislim da je potrepno dosta vremena, upornog rada, odricanja, da bi se
neto promijenilo, da bi ovo drutvo, masovno drutvo, izalo na pravi put.
Ono to bi moda moglo, i to na veoma teak nain, da promijeni masovno
drutvo na bolje, jeste manji uticaj medija. Umjesto da sjede i gledaju tv, ili "surfuju"
internetom ljudi bi imali vie vremena da se istinski drue a ne da ive u virtuelnom
svijetu. Danas bi svi radije da sjede u kui i gledaju i sluaju Madonu na tv-u nego da
izau i trae posao ( usluaju da su nezaposleni) ali ne, ovako je bolje, radio ne radio
svakako se nita nee promijeniti, to je njihov stav, a ta e sutra jesti to nije vano.
Kao to sam ve rekla, da bi se neto promijenilo potrebno je mnogo toga a
smatram da je dananje drutvo, dananji ovjek, veoma malo spreman da d i uradi
za opte dobro.

LITERATURA
Kokovi, Dragan ( 2007 ). Drutvo i medijski izazovi. Novi Sad: Filozofski fakultet,
Odsijek za medijske studije
Kornhauser, William ( 1959 ). The Politics Of Mass Society. Glencoe,Illinois: The
free press
Mek Kvejl, Denis ( 1969 ). Uvod u sociologiju masovnih komunikacija. Sarajevo:
Filozofski fakultet
Debord, Guy ( 1967 ). Drutvo spektakla.
Kelner, Daglas ( 2004). Medijska kultura. Beograd: Filozofski fakultet
Le Bon Gustav ( 1920 ). Psihologija gomila. Zagreb: Tisak Kr. Zemaljske tiskare
Internet stranice:
Akter.co.rs/weekly/35-drustvo/16634-ovek mase-ovek nagoni.html
www.znanje.org/i/i20/00iv1118m/2.htm
sh.wikipedia.org./wiki/masovni_mediji