UNIVERZITET U NIU

PRIRODNO-MATEMATIKI FAKULTET
DEPARTMAN ZA BIOLOGIJU I EKOLOGIJU

MASTER RAD
Efekat etarskog ulja celera (Apium graveolens var. dulce
(Mill.) Pers) na rast vrste Bacillus cereus u komercijalnoj
pileoj supi kao modelu hrane

Mentor:

Kandidat:

dr Zorica Stojanovi-Radi

Milena Milutinovi

Ni, 2014.

UNIVERSITY OF NI
FACULTY OF SCIENCES AND MATHEMATICS
DEPARTMENT OF BIOLOGY AND ECOLOGY

Effect of celery essential oil (Apium graveolens var. dulce

(Mill.) Pers) on the growth of Bacillus cereus in
commercial chicken soup as a food model

Master thesis

Mentor:

Candidate:

PhD Zorica Stojanovi-Radi

Milena Milutinovi

Ni, 2014.

Zahvalnica
Zahvaljujem se svom mentoru dr Zorici Stojanovi-Radi na ukazanom
poverenju, korektnoj saradnji i strunoj pomoi.
Najvie se zahvaljujem svojoj porodici koja mi je pruila nesebinu
ljubav i podrku tokom studiranja.

Biografija

Ime i prezime: Milena Milutinovi

Datum roenja: 14. 2. 1990 god.
Mesto roenja: Sokobanja
Osnovna kola: ''Mitropolit Mihajlo'' Sokobanja
Srednja kola: Poljoprivredna kola ''umatovac'' u Aleksincu
Smer- Veterinarski tehniar
Fakultet: Prirodno-matematiki fakultet u Niu
Smer: Biologija
Osnovne akademske studije upisane kolske 2009/2010 god.
Master studije upisane kolske 2012/2013 god.
Poslednji ispit poloen: 30.09.2014. god.

Saetak

Celer (Apium graveolens var. dulce (Mill.) Pers) je zainska biljka,

koriena u skoro svim kuhinjama sveta. Sa druge strane, kao biljka sa
dokazanim antimikrobnim dejstvom, njena upotreba moe biti i kratkorona
konzervacija hrane u kojoj se nalazi kao zain. Do sada, efikasnost ove biljke, a
posebno njenog etarskog ulja u istom stanju nije ispitana na modelu hrane,
koji je i jedini validan tip istraivanja vezanih za hranu.
Cilj master rada bio je da se istrai potencijal etarskog ulja celera u
prevenciji kvarenja supe uzrokovanog vrstom Bacillus cereus. Etarsko ulje je
izolovano iz sveeg biljnog materijala (koren) hidrodestilacijom u aparaturi po
Klevenderu. Hemijski sastav dobijenog etarskog ulja je analiziran korienjem
gasne hromatografije-masene spektrometrije. Antimikrobna aktivnost etarskog
ulja ispitana je odreivanjem minimalne inhibitorne koncentracije (MIK) na
dva soja bakterije Bacillus cereus (izolat iz hrane i ATCC soj). U cilju
odreivanja efikasnosti ulja celera u realnim uslovima, njegov efekat na rast
vrste Bacillus cereus je ispitan na komercijalnoj pileoj supi kao modelu.
Ispitivanje je vreno na razliitim temperaturama i razliitim periodima
inkubacije. Nakon ukupnog perioda inkubacije, utvreno je da inkubacija sa
etarskim uljem celera znaajno redukuje broj elija vrste Bacillus cereus i da se
ovo etarsko ulje moe koristiti kao efikasni konzervans ove vrste hrane.
Kljune rei: etarsko ulje, celer (Apium graveolens var. dulce (Mill.)
Pers), antimikrobna aktivnost, Bacillus cereus

Abstract

Celery (Apium graveolens var. dulce (Mill.) Pers) is a spice plant, used in
almost all cuisines of the world. On the other hand, as a plant with a proven
antimicrobial activity, its use can be a short-term conservation of food spiced
with this plant. Until now, the efficiency of this plant, especially its essential oil
in the pure state has not been tested on a food model, which is only valid type
of the food-related research.
The goal of this master thesis was to investigate the potential of the
essential oil of celery in preventing spoilage of soup caused by Bacillus cereus
species. The essential oil was isolated from fresh plant material (root) by
hydrodistillation in Clevenger apparatus. Chemical composition of the obtained
essential oil was analyzed using gas chromatography-mass spectrometry. The
antimicrobial activity of essential oil was tested by determining the minimum
inhibitory concentration (MIC) on the two strains of Bacillus cereus (isolates
from food and ATCC strain). In order to determine the efficiency of celery oil
in real terms, its effect on the growth of Bacillus cereus has been tested on a
commercial chicken soup as a model. The test was performed at different
temperatures and different periods of incubation. After a total incubation
period, it was found that incubation with essential oil of celery significantly
reduces the number of cells of Bacillus cereus and that this essential oil can be
used as an effective preservative for these types of food.
Keywords: essential oil, celery (Apium graveolens var. dulce (Mill.)
Pers), antimicrobial activity, Bacillus cereus

SADRAJ

1. Uvod...1
1.1. Etarska ulja biljaka kao znaajni antimikrobni biljni sekundarni
metaboliti......3
1.1.1. Opti sastav etarskih ulja.....3
1.1.2. Etarska ulja kao antimikrobni agensi..5
1.1.3. Primena etarskih ulja...8
1.2. Opte karakteristike celera (Apium graveolens var. dulce (Mill.)
Pers)........................................................................................................10
1.2.1. Prinos i hemijski sastav celera......12
1.2.2. Pregled istraivanja antimikrobnog efekta etarskog ulja celera
(Apium graveolens var. dulce)......13
1.3. Opte karakteristike vrste Bacillus cereus......19
1.3.1. Znaaj vrste Bacillus cereus kao kontaminanta hrane..20
1.3.2. Toksini vrste Bacillus cereus....22
1.4. Ciljevi istraivanja.....24
2. Materijal i metode.....25
2.1. Rastvori, podloge i reagensi..25
2.2. Biljni materijal...27
2.3. Izolovanje etarskog ulja celera......27
2.4. Antimikrobna aktivnost vrste Apium graveolens var. dulce.28
2.4.1. Kulture mikroorganizama.....28
2.4.2. Mikrodiluciona metoda.....28
2.5. Model hrane...30
2.6. Statistika analiza dobijenih podataka.......32

3. Rezultati i diskusija...........33
3.1. Prinos etarskog ulja...33
3.2. Hemijski sastav etarskog ulja....34
3.3. Antimikrobna

aktivnost

etarskog

ulja

biljne

vrste

Apium

graveolens...38
3.4. Efekat etarskog ulja celera na rast vrste Bacillus cereus u modelu
hrane...40
4. Zakljuak......44
5. Literatura.......46

1.

UVOD

Jo od davnina ovek je uvideo da su biljke veoma znaajne i da se mogu

upotrebljavati u razliite svrhe, pre svega za ishranu i leenje. Produkti biljaka
koji se koriste radi poboljanja ukusa i mirisa hrane i pia nazivaju se zaini.
Oni se koriste hiljadama godina u pripremi hrane kao i u njenom ouvanju
(Govindarajan, 1985; Dillon & Board, 1994). Svaki zain karakterie
jedinstveni ukus i aroma koji potiu od sekundarnih metabolita te zainske
biljke. Ovi metaboliti imaju ulogu zatite biljke od insekata, gljiva, patogena i
biljojeda (Fraenkel, 1959; Walker, 1994). Biljke i zaini su dobri antioksidanti i
predstavljaju prirodne konzervanse koji se sve ee koriste za produavanje
veka trajanja hrane (Peter, 2001). Poznato je da odreeni broj hemijskih aditiva
mogu imati negativni uticaj na ljudsko zdravlje, pa se javlja sve vei interes
naune zajednice za istraivanja kojima e se pronai prirodni, a samim tim i
nekodljivi aditivi za hranu. Meu njima su u centru panje zainske biljke koje
se vekovima koriste u kuhinjama raznih naroda, to je primarni dokaz njihove
efikasnosti i nekodljivosti. Iz njih se istrauje veliki broj ekstrakata, ali
najznaajniji broj naunih studija posveen je etarskim uljima, koja su
dokazana kao veoma jaki antimikrobni agensi koji u isto vreme pokazuju visok
antioksidativni efekat.
Smee miriljavih lako isparljivih jedinjenja koja nastaju u sekretornim
delovima biljaka koji se mogu nai u cvetovima, stablu, listovima i drugim
delovima biljke nazivaju se etarskim uljima. Etarska ulja mogu biti izolovana iz
razliitih delova biljke, pri emu se njihov hemijski sastav, a samim tim i
bioaktivnost moe znaajno razlikovati u zavisnosti od dela biljke iz kojih su
dobijena. Do sada su vrena mnoga istraivanja na temu antimikrobne
1

aktivnosti zainskih biljaka, meu kojima su najvie ispitivane aromatine

zainske biljke poput origana, majine duice, bosiljka, dok su neke zainske
biljke (ili njihovi pojedini delovi) koje nemaju veliki prinos, bile zapostavljene.
Meu njima je i biljka celer Apium graveolens var. dulce (Mill.) Pers., koja se
koristi irom sveta kao zain, ali je relativno slabo ispitana u smislu potencijala
za konzervaciju hrane. Ispitivanja na temu ove biljke bavila su se hemijskim
sastavom i antimikrobnom aktivnou njenih razliitih ekstrakata, prevashodno
iz listova i semena, dok je koren, koji se intenzivno koristi kao zain, veoma
slabo istraen. Takoe, ne postoje podaci dobijeni naunim metodama na temu
efikasnosti bilo kog ekstrakta ove biljke na modelu hrane, koji je jedini validni
i realan nain istraivanja vezanih za hranu.

1.1 Etarska ulja biljaka kao znaajni antimikrobni biljni sekundarni

metaboliti

Etarska ulja su sloena, nestabilna, prirodna jedinjenja koja imaju jak

miris i predstavljaju sekundarne metabolite aromatinih biljaka. Najee se
izdvajaju parom ili hidrodestilacijom. U prirodi, tite biljke od bakterija, virusa,
gljiva, insekata i biljojeda. Etarska ulja imaju ulogu u privlaenju nekih
insekata kako bi dolo do disperzije polena i semena, ali mogu biti repelenti za
neke druge insekte. Mogu biti sintetisani u svim biljnim organima a uvaju se u
sekretornim elijama, kanalima, upljinama, epidermalnim elijama ili
lezdanim trihomama (Massoti et al., 2003; Angioni et al., 2006).

1.1.1. Opti sastav etarskih ulja

Zaini i etarska ulja izolovana iz kulinarskih biljaka sadre irok spektar
aktivnih fitohemikalija. Etarska ulja mogu sadrati vie od ezdeset
pojedinanih komponenti. Glavna komponenta moe initi i do 85% etarskog
ulja dok ostale komponente mogu biti prisutne samo u tragovima (Bauer et al.,
2001; Senatore, 1996). Etarska ulja, najee, ine sledee komponente:
alkoholi, aldehidi, kiseline, estri, ketoni, fenoli, laktoni i ugljovodonici
(Gessner, 1993). Sva ova jedinjenja

mogu

pripadati terpenima ili

fenilpropanima (Andrade et al., 2011; De Sousa, 2011, Griffin et al., 1999) ili
ugljovodoninim i kiseoninim jedinjenjima (Akhila, 2006; Halm, 2008;
Hunter, 2009; Margaris et al., 1982; Pourmourtazavi & Hajimirsadeghi, 2007;
Shibamoto, 2010).
3

Ugljovodonici su jednostavni molekuli koji sadre samo atome vodonika

i ugljenika (Savage et al., 1996). Veina etarskih ulja spada u ugljovodonike.
Mogu biti zasieni i nezasieni ugljovodonici. Zasieni ugljovodonici su
najjednostavniji i najmanji polarni organski produkti. Obino ine kutikularni
vosak biljaka na listovima ili vou (Hamilton, 1995; Eglinton & Hamilton,
1967). Mogu biti aciklini, aliciklini i aromatini ugljovodonici. Imaju razna
terapeutska dejstva.
Estri daju prijatan miris uljima i deluju kao spazmolitik i sedativ a imaju
i antifungalno i antiinflamatorno delovanje.
Oksidi ili ciklini estri daju jak miris etarskim uljima, podstiu
iskaljavanje i stimuliu nervni sistem.
Laktoni imaju veliku molekulsku teinu, a utiu na snienje krvnog
pritiska, deluju kao sedativ i antipiretik. Mogu izazvati i alergiju iji su
simptomi vidljivi na koi.
Alkoholi pored prijatnog mirisa imaju antimikrobno i antiseptiko
dejstvo a deluju i kao spazmolitik. Ovde spadaju linalol, mentol i drugi alkoholi
etarskih ulja.
Fenoli su potencijalno otrovne i najreaktivnije komponente etarskih ulja.
Pored antimikrobnih svojstava, stimuliu imuni i nervni sistem, smanjuju
holesterol u krvi a deluju i kao rubefacijent. Na sobnoj temperaturi su u obliku
kristala.
Aldehidi su nestabilne komponente koje pruaju sladak i prijatan miris
eterinim uljima. Deluju umirujue na organizam, kao spazmolitik i antipiretik,
a imaju i antivirusno dejstvo.

Ketoni su stabilni molekuli koji nisu esto zastupljenji u eterinim

uljima. Deluju kao analgetik, sedativ i digestiv, a mogu biti i neurotoksini.
Ulja koja se nalaze u biljnim elijama mogu se osloboditi pomou
toplote i pritiska iz razliitih delova biljke. Ekstrakcija se moe izvriti na
razliite naine a najee se koristi hidrodestilacija (Bowles, 2003; Margaris et
al., 1982; Surburg & Panten, 2006). Moe se primeniti ekstrakcija
rastvaraima, vodena infuzija, hladno i toplo presovanje i druge metode (Da
Porto et al., 2009; Hunter, 2009; Lahlou, 2004; Martinez, 2008; Pourmortazavi
& Hajimirsadeghi, 2007; Surburg & Panten, 2006). Hemijski sastav ulja zavisi
od naina ekstrakcije. Ukoliko se primeni hidrodestilacija ili destilacija pomou
pare izdvajaju se ulja bogata terpenskim ugljovodonicima (Donelian et al.,
2009; Eikani et al., 2007; Reverchon, 1997; Wenqiang et al., 2007). Miris i
hemijski sastav ulja moe zavisiti i od geografskog poloaja, klime i uslova u
kojima raste (tip zemljita, nadmorska visina, dostupnost vode i drugi faktori),
vremena branja (Andrade et al., 2011; Deans et al., 1992; Margaris et al., 1982;
Pengelly, 2004; Sangwan et al., 2001) i genetskog sastava biljke.

1.1.2. Etarska ulja kao antimikrobni agensi

Jo u XIX veku su otkrivene antimikrobne i antioksidativne osobine
zaina i njihovih etarskih ulja (Anitescu et al., 1997). Sve vie se obraa panja
na narodnu medicinu i tradicionalno korienje biljaka za otkrivanje irokog
spektra efikasnih jedinjenja (Ahmad at al., 1998; Aswal et al., 1996; Bauer at
el., 1966). Poveanje rezistencije bakterija na antibiotike predstavlja veliki
globalni problem, zbog ega zadnjih godina raste interesovanje za bioloki
aktivna jedinjenja izolovanih iz biljaka a koja se koriste za eliminaciju
patogenih mikroorganizama (Hunter and Reeves, 2002).
5

Biljke poseduju irok spektar sekundarnih metabolita kao to su tanini,

terpenoidi, alkaloidi i flavonoidi koji su zasluni za antimikrobnu aktivnost
(Cowan, 1999). Antibakterijska svojstva etarskih ulja zavise uglavnom od
fenolnih komponenti ulja (Cosentino et al, 1999), od kojih su najee
zastupljeni karvakrol, eugenol (2-metoksi-4-(2-propenil) fenol) i timol
(Cosentino et al., 1999; Dorman & Deans, 2000; Farag et al., 1989; Juliano et
al., 2000; Lambert et al., 2001; Thoroski et al., 1989). Nekada manje
zastupljene komponente etarskog ulja mogu uticati na antimikrobnu aktivnost,
to je posledica njihovog sinergistikog efekta sa ostalim komponentama
etarskog ulja. Sinergizam komponenti etarskog ulja je primeen kod alfije
(Marino et al., 2001), nekih vrsta timusa (Lattaouni & Tantaoui-Elaraki; 1994,
Marino et al., 1999; Paster et al., 1995) i origana (Paster et al., 1995).
Zbog razliitog sastava i koliine komponenti etarskih ulja kao i
drugaijih naina njihovih delovanja, etarska ulja pokazuju razliito
antimikrobno delovanje. Mogu izazvati trajno oteenje elijske membrane
bakterije i njenu smrt usled promene u masnim kiselinama i fosfolipidima
membrane elije, translokacije njenih proteina, poremeaja elektronskog
transporta i oteenja elijskog zida. Ovaj efekat rezultuje izlaskom elijskih
komponenti u vanelijski prostor i nepovratnim oteenjem elije. Etarska ulja
mogu izazvati i promene u sintezi DNK i RNK, koagulaciju elijskog sadraja
ili mogu spreiti produkciju toksina (Bakkali et al., 2008; Burt, 2004; Di
Pasqua et al., 2007; Hammer et al., 2008; Shan et al., 2007). Fenolna jedinjenja
etarskih ulja pre svega oteuju citoplazmatinu membranu elije, ali i ometaju
kretanje protona i elektrona, aktivni transport i dovode do koagulacije elijskog
sadraja (Davidson, 1997; Sikkema et al., 1995). Veina Gram-negativnih
organizama je manje osetljiva na antibakterijske agense, a razlog je taj to
6

poseduju spoljanju membranu (Ratledge & Wilkinson, 1988) i spreavaju

prodor hidrofobnih jedinjenja zahvaljujui lipopolisaharidnom sastavu ove
membrane (Vaara, 1992). Varijacije u hemijskom sastavu izmeu razliitih
etarskih ulja mogu izazvati razliit stepen osetljivosti Gram-negativnih i Grampozitivnih bakterija (Burt, 2007).
irom sveta su ispitivana antimikrobna svojstva biljaka, gde je najvei
potencijal utvren za biljke koje pripadaju familiji Lamiaceae zbog specifinog
hemijskog sastava bogatog tepenima. Mellisa officinalis je pokazala najbolju
antimikrobnu aktivnost protiv svih testiranih bakterijskih sojeva, ali i etarska
ulja biljaka Salvia officinalis, Rosmarinus officinalis i Lavandula officinalis su
pokazala aktivnost protiv ispitivanih ivotinjskih bakterijskih patogena.
Istraivanja na ovu temu posebno su brojna za vrste June Afrike (Nascimento
et al., 2000). Neke biljke familije Zingiberaceae sadre razliite antimikrobne
agense (Hirasa & Takemasa, 1998; Guzman & Siemonsma, 1999; Oonmettaaree et al., 2006). Etarsko ulje kurkume inhibira rast bakterije Bacillus cereus
(Burt, 2004). Rezultati su pokazali da su Gram-pozitivne bakterije osetljivije na
etanolne ekstrakte odreenih biljaka iz familije Zingiberaceae u odnosu na
Gram-negativne bakterije (Pattaratanawadee et al., 2006). Maurer-Grmes i
saradnici su dokazali antimikrobnu aktivnost 59 vrsta biljaka familija
Acanthaceae i Scrophulariaceae (Maurer-Grmes et al., 1996). Dokazano je i
antimikrobno dejstvo 22 endemske biljke koje rastu na odreenom regionu
Turske (Buruk et al., 2006). Etarska ulja biljaka mogu se koristiti pojedinano
ili u kombinaciji sa antibioticima i imati potencijalnu primenu za leenje i
prevenciju bolesti izazvanih multirezistentnim patogenima (Niculae et al.,
2009). Vodeni, etanolni i etil acetatni ekstrakti izolovani iz 12 biljnih vrsta
familije Apiaceae su pokazali dobru antibakterijsku aktivnost protiv testiranih
7

mikroorganizama. Najveu aktivnost su pokazali ekstrakti biljke Torilis

anthriscus, posebno na bakterijsku vrstu Pseudomonas glycinea (Brkovi et al.,
2006).
Antibakterijska svojstva etarskih ulja i njihovih komponenti su
iskoriena u razliitim komercijalnim proizvodima u stomatologiji (Manabe et
al., 1987) kao antiseptici (Bauer & Garbe, 1985; Cox et al, 2000) i kao dodatak
ishrani krmaa i prasadi (Ilsley et al., 2002; Van Welie, 1997). Iako zaini
imaju inhibitorno i antimikrobno dejstvo, oni su esto izvor velikog broja
mikroba. Jedan od dvadeset zaina sadri Aspergillus flavus a etiri od tih
zaina su uticali na rast ove plesni i proizvodnju aflatoksina (Flanning & Hui,
1976). Zaini mogu da sadre vie od 108 aerobnih bakterija po gramu
(Banswart, 1981).

1.1.3. Primena etarskih ulja

Etarska ulja se koriste u ishrani, etnomedicini i farmaciji. Bitnu ulogu
imaju i u proizvodnji parfema i kozmetikih proizvoda kao i u prehrambenoj
industriji za proizvodnju slatkia, alkoholnih i bezalkoholnih pia. Neka ulja se
koriste kao insekticidi, neka imaju primenu u veterini a druga se koriste u
industriji boja i lakova kao i u koarskoj industriji. Sve veu ulogu imaju u
spreavanju zaraznih bolesti. Ekstrakt biljke Solanum nigrescens i nistatin su
primenjivani kod ena kod kojih je potveno prisustvo C. albicans, gde je
ekstrakt ove biljke pokazao dobro dejstvo protiv ovog mikroorganizma (Giron
et al., 1988). Sirovi ektrakt kaktusa Opuntia streptacantha je bio efikasan u in
vitro uslovima na virus HIV-a (Ahmad et al., 1996). Dobru efikasnost su
pokazali i ekstrakti biljaka Salvia sclarea i Humulus lupulus protiv izazivaa
tuberkuloze

Mycobacterium

tuberculosis
8

(Pauli

&

Schilcher,

2003).

Hloroformni ekstrakt biljke Milletia thonningii primenjen lokalno na kou

mieva spreava infekciju uzrokovanu parazitom Schistosoma mansoni (Perrett
et al., 1995). Etarska ulja imaju sve veu primenu u inhibiciji rasta i smanjenju
broja mikroorganizama koji uestvuju u kvarenju hrane i izazivaju razliite
bolesti.

1.2.

Opte karakteristike celera (Apium graveolens var. dulce (Mill.)

Pers)

Celer je biljka koja pripada familiji Apiaceae u naem narodu poznata je

kao familija titonoa zbog karakteristinih tipova cvasti koje se nazivaju
titovi. titonoe ili titare mogu biti jednogodinje, dvogodinje i viegodinje
zeljaste biljke koje poseduju sekretorne kanale u kojima se nalaze etarska ulja,
od kojih potie njihov karakteristian miris i ukus. Imaju uplje, rebrasto stablo
sa naizmeninim listovima koji su najee viestruko perasto deljeni, sa
razvijenim lisnim rukavcem. Cvasti su predstavljene sloenim titovima, dok su
cvetovi sitni, aktinomorfni. Plod je izokarpijum koji se posle sazrevanja cepa
na dve oraice. Graa ploda je bitna za sistematiku titara. titare imaju skoro
kosmopolitsko rasprostranjenje, najvie zastupljene u predelima sa umerenom i
suptropskom klimom severne hemisfere.

Carstvo

Plantae

Razdeo

Magnoliophyta

Klasa

Magnoliopsida

Red

Apiales

Familija

Apiaceae

Rod

Apium

Vrsta

Apium graveolens
Slika 1. Apium graveolens var. dulce

10

Celer je dvogodinja biljka sa mesnatim korenom u obliku repe. Ima

blago gorak ukus. Stabljika je rebrasta, uspravna i visoka od 30-100 cm. Listovi
su sjajni, tamnozelene boje. Donji listovi imaju drke i perasto su deljeni dok su
gornji listovi sedei i trorenjeviti. titasta cvast je izgraena od puno cvetova,
gde su krunini listii sitni i beli. Plod je poluloptast sa uoljivim rebrima.
Cveta od juna do oktobra. Gajeni celer potie od movarnog celera koji raste
samoniklo u severnoj i srednjoj Evropi na vlanom i slanom zemljitu. Zeleni
izdanak, koren i plod se koriste kao zain i povre. Celer se kao zain na tritu
pojavljuje u vidu osuenog lista, semena, ekstrakta a koriste se i svei delovi
celera.
Osueni i samleveni list celera ulazi u sastav koncentrovanih supa u
kesicama i slui kao zainski dodatak jelima. Koren celera zbog svojih
miriljavih, sonih i mesnatih osobina koristi se kao zain. Celerova so koristi
se kao zain za paradajz sok, jela od povra i sos salate. Seme celera se koristi
kao dodatak ajvaru, jelima od mesa, salatama, hlebu i drugim namirnicama.
Celer se, kao zain, moe koristiti za poboljanje ukusa uz istovremeno
produenje roka trajanja prehrambenih proizvoda (Momin & Nair, 2000).
U etnomedicini i farmaciji celer je poznat kao afrodizijak, antihemintik,
antispazmolitik, karminativ, diuretik, laksativ, sedativ, stimulans i otrov.
Poznat je kao blag diuretik i urinarni antiseptik. Uljani ekstrakti celera koji se
dobijaju iz korena ili semena koriste se kao dodaci ishrani koji reguliu krvni
pritisak i pomau kod bolesti zglobova.

11

1.2.1. Prinos i hemijski sastav celera

Celer je bogat folnom kiselinom, -karotenom, vitaminom C,

magnezijumom, kalijumom, natrijumom, silicijum dioksidom, hlorofilom i
vlaknima. Sadri i veliki procenat vode. Etarsko ulje celera sadri delta
limonen i razliite seskviterpene (Chopra & De, 1929). Celer takoe sadri
fenole, furokumarine, isparljiva ulja, seskviterpenske alkohole i masne kiseline
(Garg et al., 1980; Sipailiene et al., 2003). U furokumarine celera spadaju
celerin,

bergapten,

apiumosid,

apigravrin,

ostenol,

isopimpinelin,

isoimperatorin, celereozid i 5 i 8-hidroksi metoksipsoralen. Fenoli ukljuuju A

i B graveobiozid, apin, apigenin, isokvercitrin, tanine i fitatnu kiselinu
(Baananou et al., 2013; Sipailiene et al., 2003). Karakteristina aroma celera
potie uglavnom od dve vrste laktona: 3-n-butilftalid i sedanolid (Chopra &
De, 1929). Ftalidi su zasluni za tipian miris celera iako su zastupljeni u
manjoj koliini (Gijbels et al., 1985).
Prinos ekstrakata varira od 0.52-1.59% za seme celera i 0.56-1.26% za
lie celera. Limonen je glavni sastojak etarskog ulja korena i listova celera, ali
je vie zastupljen u listovima ove biljke. Alifatini terpen mircen je
karakteristian za etarsko ulje listova celera dok se u etarskom ulju korena
celera nalazi u koliini manjoj od 0.2%. Skoro jednak sadraj 3-n-butilftalida se
nalazi u oba ekstrakta. Znaajne koliine sedanenolida i sedanolida su
primeene u etarskom ulju korena celera dok ih etarsko ulje listova celera ne
sadri. Sadraj seskviterpena u ekstraktu listova je veoma visok, kao i sadraj
-humulena i -kariofilena koji je vii u odnosu na ekstrakt korena celera
(Sipailiene et al., 2005). Listovi celera sadre proteine (6.3%), masti (0.6%),
minerale (2.1%) i ugljene hidrate (1.6%) (procenti izraeni na 100 g biljnog
12

materijala). Od minerala i vitamina listovi sadre kalcijum, fosfor, gvoe,

riboflavin, karotin i vitamin C (Blish et al., 1972).
Hemijskom analizom metanolnog ekstrakta semena celera utvreno je
prisustvo ugljenih hidrata, flavonoida, alkaloida, steroida, glikozida, i irokog
spektra mikroelemenata (Srinivasa et al., 2012; Shad et al., 2011). Parnom
destilacijom je izolovano etarsko ulje iz semena celera i utvreno je da je
glavna komponenta limonen (80%). Pored limonena, izolovano ulje sadralo je
i kariofilen, -selinen, N-butil ftalid, sedanenolid, sabinen, linalul, cisdihidrokarvon, trans-dihidrokarvon, alfa-terpineol, karvon, perialdehid i timol.
Seme celera je bogato vitaminom B (Orient, 1996; Anonimous, 1990; Yan et
al., 1998; Ghosh et al., 1929). Do sada su istraivanja korena celera bila veoma
oskudna i postoji samo jedan rad na temu sastava njegovog etarskog ulja
(izolovanog

iz

sveeg

korena),

gde

je

utvreno

prisustvo

(Z)-3-

butilideneftalida, 3-butil-4,5-dihidroftalida, 3-n-butilftalida i -tujena kao

glavnih komponenti.

1.2.2. Pregled istraivanja antimikrobnog efekta etarskog ulja celera

(Apium graveolens var. dulce)
Antimikrobna svojstva zaina i aromatinog bilja su testirana u brojnim
studijama, ukljuujui i njihovu ulogu u prirodnom ouvanju hrane (Bedin et
al., 1999). Etarsko ulje celera inhibira razliite patogene i saprofitne
mikroorganizme (Elgayyar et al., 2001). Utvreno je da furanokumarini koji se
nalaze u ovom ulju inhibiraju bakterije Listeria monocytogenes, Escherichia
coli O157:H7 i Micrococcus luteus (Ulate-Rodrigues et al., 1997). U nekim
sluajevima je ispitivano etarsko ulje celera bilo neaktivno ili je imalo malu
aktivnost (Kivanc & Akgul, 1986). Celer ima snano antimikrobno dejstvo na
13

Bacillus subtilis, Escherichia coli i Saccharomyces cerevisiae (Krishna

and Banerjee, 1999). U ulju celera su identifikovana razna bioloki aktivna
jedinjenja kao to su sedanolidi i dva senkiunolida koji su aktivni protiv
nematoda, larvi komaraca i gljiva (Momin & Nair, 2001).
Rezultati dosadanjih istraivanja antimikrobne aktivnosti celera
prikazani su u Tabeli 1. U eksperimentu koji su sproveli Sipailiene et al.
(2005), korien je osuen koren i listovi celera, ija je ekstrakcija vrena
tenim CO2. Antimikrobna svojstva su procenjena disk difuzionom metodom
na agru. Za testiranje njihove antimikrobne aktivnosti korieno je deset vrsta
bakterija nepoeljnih u prehrambenim proizvodima (patogena hrane):
Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Citrobacter freundii, Hafnia alvei,
Salmonella typhimurium, Bacillus cereus, Enterococcus feacalis, Enterobacter
aerogenes, Staphylococcus aureus i Proteus vulgaris. Etanolni ekstrakti listova
i korena celera u veini sluajeva delovali su inhibitorno na bakterijski rast u
test kulturama. Bacillus cereus je bio najosetljiviji, ija je inhibicija primeena
na svim primenjenim koncentracijama svih ekstrakata korienih u
eksperimentu. Vie koncentracije ekstrakta su pokazale vei negativni efekat na
bakterije. Utvreno je da su ekstrakti lista celera pokazali bolju aktivnost u
odnosu na ekstrakte korena celera (Sipailiene et al., 2005).
Parnom destilacijom su izolovana ulja iz nekoliko biljaka i testirana na
nekoliko razliitih vrsta mikroorganizma i kvasaca. Ulje celera je pokazalo
veoma jaku aktivnost na Yersinia enterocolitica, Geotrichum candidum i
Rhodotorula sp., umerenu aktivnost protiv Listeria monocytogenes i
Staphylococcus aureus a veoma slabu protiv Escherichia coli O157:H7,
Salmonella typhimurium, Pseudomonas aeruginosa i Aspergillus niger
(Elgayyar et al., 2001).
14

Tabela 1. Dosadanja istraivanja antimikrobne aktivnosti etarskog ulja celera

Etarsko ulje celera
Metoda
Vrste mikroorganizama
Poreklo

Vrsta

odreivanja
antimikrobne

Reference

aktivnosti

ekstrakta

etanol

Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa

Agar difuziona
metoda
Mahdi, 2011;

Candida albicans, C. parapsilopsis, Staphylococcus

aureus, S. albus, Shigella dysenteriae, S. flexneri,
Seme

metanol

Salmonella typhi, Streptococcus faecalis,

S.pyogenis, Pseudomonas solanacearum, P.
aeruginosa, Escherichia coli, Bacillus subtilis,

Sipailiene et
Disk difuziona

al., 2005;

metoda, agar

Shad et al.,

difuziona

2011.

Trychophyton lingifuss, Microsporum canis

heksan

Trychophyton lingifuss, Microsporum canis

Agar difuziona
metoda

Escherichia coli, Listeria monocytogenes,

Citrobacter freundii, Hafnia alvei, Salmonella
Koren

etanol

typhimurium, Bacillus cereus, Enterococcus

feacalis, Enterobacter aerogenes, Staphylococcus

Disk difuziona

Sipailiene et

metoda

al., 2005

aureus, Proteus vulgaris

Escherichia coli, Listeria monocytogenes,

etanol

Sipailiene et

Citrobacter freundii, Hafnia alvei, Salmonella

Disk difuziona

typhimurium, Bacillus cereus, Enterococcus

metoda, agar

feacalis, Enterobacter aerogenes, Staphylococcus

difuziona metoda

al., 2005;
Malik et al.,
2011;

aureus,S. mutans, Proteus vulgaris,

List

Aboud et al.,
2014;
voda

Staphylococcus aureus

Majidah et al.,
2014

14

Modifikovana

Witkowska et

Listeria innocua, Listeria monocytogenes, Listeria

mikrodiluciona

al., 2013;

ivanovii, Staphylococcus aureus, Escherichia coli,

metoda,

Mii et al.,

Pseudomonas fluorescens,

mikrodiluciona

2008.

metoda

U ispitivanju koje je prouavalo ekstrakte 30 biljaka, od svake biljke

napravljena su tri ekstrakta korienjem vode, 96% etanola ili heksana kao
rastvaraa. Bakterije koje su koriene u eksperimentu bile su Listeria innocua,
Escherichia coli, Staphylococcus aureus i Pseudomonas fluorescens. Rezultati
su pokazali da izbor rastvaraa za izdvajanje ekstrakata bilja i zaina ima
znaajan uticaj na antibakterijsku aktivnost (Witkowska et al., 2013).
Modifikovanom mikrodilucionom metodom odreena je vrednost MIC
(minimalna inhibitorna koncentracija) za ekstrakte koji su pokazali
antimikrobnu aktivnost (Sokmen et al., 2004). Vodeni ekstrakt celera je
pokazao slab inhibitorni efekat dok su etanolni i heksanski ekstrakt celera
pokazali jaku antimikrobnu aktivnost na ispitivane bakterije. Ekstrakt celera je
pokazao baktericidno dejstvo na Listeria innocua i Staphylococcus aureus a
bakteriostatsko dejstvo na Escherichia coli i Pseudomonas fluorescens
(Witkowska et al., 2013).
U studiji koju je radio Mahdi (2011) je ispitivana inhibitorna aktivnost
etanolnog ekstrakta semena celera i jo dve biljke na Staphylococcus aureus,
Salmonella

spp.,

Escherichia

coli

Pseudomonas

aeruginosa

pri

temperaturama od 37 C i 25 C. Rezultati su pokazali da su alkoholni ekstrakti

ispitivanih biljaka, meu kojima je i celer, inhibirali rast bakterije
Staphylococcus aureus. Alkoholni ekstrakt celera na 25 C u koncentraciji 100
mg/ml

je

pokazao

znaajnu

antimikrobnu
15

aktivnost

na

bakteriju

Staphylococcus aureus dok je alkoholni ekstrakt na 25 C i 37 C pokazao

antimikrobnu

aktivnost

na

bakteriju

Pseudomonas

aeruginosa

koncentracijama od 100 i 200 mg/ml. Utveno je da je celer imao bolje

antimikrobno delovanje protiv ispitivanih bakterija u odnosu na testirani
antibiotik (gentamicin). Celer je pokazao umerenu antimikrobnu aktivnost na
Salmonella spp. i Escherichia coli (Mahdi, 2011).
Metanolni ekstrakt semena celera je pokazao dobar efekat u borbi protiv
komaraca, nematoda i gljiva, takoe inhibirajui rast Candida albicans i
Candida parapsilopsis ( Evans et al., 1989). Celer je ispoljio izuzetnu aktivnost
protiv mnogih bakterija ukljuujui Staphylococcus aureus, Staphylococcus
albus, Shigella dysenteriae, Salmonella typhi, Streptococcus faecalis,
Streptococcus pyogenes i Pseudomonas solanacearum (Sipailiene et al., 2005).
Antimikrobna aktivnost moe biti posledica prisustva slobodnih hidroksilnih
grupa ili komponenti poput limonena, -selinena i drugih jedinjenja koji mogu
interagovati sa ugljenim hidratima i proteinima u bakterijskom elijskom zidu
(Harborne & Baxter, 1995).
Shad et al. (2011) su ispitivali nutritivni i farmakoloki potencijal
semena celera koji potiu sa razliitih mesta u Pakistanu. Rezultati su pokazali
da su heksanski, metanolni, hloroformni i vodeni ekstrakti semena celera
ispoljili razliite stepene antibakterijske aktivnosti na neke bakterije
(Escherichia coli, Bacillus subtillis, Shigella flexneri, Staphyllococcus aureus,
Pseudomonas aeruginosa i Salmonella typhi). Pored antibakterijskog, dokazan
je i dobar antifungalni potencijal na Trichophyton longifuss, Candida albicans,
Aspergillus flavus, Microsporum canis, Fusarium solani i Candida glabrata.
Metanolni ekstrakt semena celera je pokazao antibakterijsku aktivnost u odnosu
na sve ispitivane sojeve. Metanolni i heksanski ekstrakt imaju jaku inhibitornu
16

aktivnost na Trichophyton longifuss i Microsporum canis. Heksanski,

metanolni, hloroformni i vodeni ekstrakti celera nisu pokazali insekticidnu
aktivnost (Shad et al., 2011).
U istraivanju sprovedenom od strane Miia i saradnika (2008)
ispitivana je antimikrobna aktivnost etarskog ulja semena celera na bakterijske
sojeve Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes i Listeria ivanovii.
Etarsko ulje je dobijeno metodom superkritine tene ekstrakcije sa CO2 i
hidrodestilacijom. Rezultati pokazuju da etarsko ulje semena celera, izolovano
superkritinom tenom ekstrakcijom, efikasnije gotovo protiv svih ispitivanih
sojeva i pokazalo je jak antimikrobni efekat u odnosu na ono etarsko ulje
izolovano metodom hidrodestilacije (Mii et al., 2008).
Malik et al. (2011) su istraivali antibakterijski potencijal etanolnih
ekstrakata listova 12 vrsta biljka poreklom iz Iraka na bakteriju Salmonella
typhimurium. Skoro svi ekstrakti listova ovih biljaka su ispoljili jaku
antibakterijsku aktivnost. Celer je u svim ispitivanim koncentracijama pokazao
dobru aktivnost protiv bakterije Salmonella typhimurium (Malik et al., 2011).
U studiji Aboud et al. (2014), ispitivan je efekat vodenog i etanolnog
ekstrakta listova celera in vitro na bakteriju Staphylococcus aureus i efekat
vodenog ekstrakta listova celera na ovu bakteriju u urinarnom sistemu zeeva
in vivo. Rezultati pokazuju da sirovi ekstrakti listova celera imaju
antibakterijsku aktivnost u in vivo i in vitro uslovima na bakteriju S. aureus.
Vodeni i alkoholni ekstrakt celera su takoe pokazali antibakterijsku aktivnost
na istu bakteriju. Utvreno je da se urinarna infekcija kod zeeva, izazvana
ovom bakterijom, moe ublaiti vodenim ekstraktom listova celera (Aboud et
al., 2014).

17

U studiji Majidah et al. (2014) ispitivana je antibakterijska aktivnost

etanolnog ekstrakta listova celera na bakteriju Streptococcus mutans. Dokazano
je da ekstrakt listova celera ima antibakterijsku aktivnost na ispitivanu
bakteriju, sa minimalnom inhibitornom koncentracijom od 12.5%.
Benbelaid et al. (2013) su istraivali efekat suenja na prinos i
antibakterijsku aktivnost devet aromatinih biljaka i biljaka korienih u
medicini. Efekat suenja na antibakterijsku aktivnost ispitivanih biljaka je
procenjen disk difuzionom metodom na agru. Primeeno je smanjenje prinosa
kao i smanjenje antimikrobne aktivnosti nakon suenja biljnog materijala.
Etarska ulja izolovana iz stabljike i listova celera su pokazala znaajno
smanjenje prinosa nakon suenja. Ustanovljeno je da celer pokazuje
antimikrobnu aktivnost na mikroorganizme kao to su Candida albicans,
Bacillus subtilis i Staphylococcus aureus, koja se drastino smanjuje nakon
suenja biljnog materijala. Celer pokazuje antibakterijsku aktivnost na bakteriju
Pseudomonas aeruginosa samo ako se koristi kao sve ekstrakt (Benbelaid et
al., 2013).

18

1.3.

Opte karakteristike vrste Bacillus cereus

Rod Bacillus obuhvata Gram-pozitivne mikroorganizme koji formiraju

spore. To su aerobni ili fakultativno anaerobni mikroorganizmi. Optimalna
temperatura rasta je od 25-37 C, mada mogu biti i psihrofilni i termofilni i
rasti na temperaturama od 3C odnosno 75 C. Deli se u tri grupe na osnovu
morfolokih i fiziolokih osobina. Bacillus cereus pripada grupi u koju spadaju
i vrste B. thuringiensis, B. mycoides, B. pseudomycoides, B. anthracis i B.
weihenstephanensis. Bakterije ove grupe imaju veoma slinu DNK strukturu
(Daffonchio et al., 1998; Helgason et al., 2000).
Bacillus cereus je sporogeni Gram-pozitivni tapi, koji su Frankland i
Frankland 1887. godine izolovali iz vazduha u tali. Rastu na temperaturi od 749 C. Na osnovu izolata iz hrane i ljudi, sojevi ovog patogena se mogu
podeliti na mezofilne i psihrotrofne. Mezofilni sojevi rastu na 37C, ali ne i
ispod 10C. Psihrotrofni sojevi rastu na niim temperaturama dok slabo rastu
na temperaturama preko 37C (Wijnands et al., 2006). Bacillus cereus dostie
optimalan rast u prisustvu kiseonika, ali se pojavljuje i u anaerobnim uslovima
gde pokazuje bolju otpornost na visoku temperaturu i kiseline u odnosu na
sojeve koji rastu aerobno (Mols et al., 2009). Najee poseduju peritrihalne
flagele za kretanje, ali pronaeni su i nepokretni oblici. Dobro raste na
hranljivom agru. Pokazuje potrebu za nekim amino kiselinama, ali ne i za
vitaminima. Moe sintetisati razliite ekstracelularne enzime, toksine i
antibiotike.
Spore su otporne na visoke temperature a klijaju pri temperaturi od 8-30
C i pri pH vrednosti od 4.9-9.3. Otpornije su na zraenje u donosu na
19

vegetativne elije. Endospore su ovalne, ponekad okrugle ili cilindrine. Na

sporulaciju ne utie izlaganje aerobnim uslovima. Mogu imati razliite dodatke
koji im omoguavaju pridravanje za razliite tipove povrina, kao to je
oprema za preradu hrane i epitelne elije tankog creva. Kasnije mogu klijati i
proizvoditi enterotoksine.
Veruje se da je primarno stanite ovog mikroorganizma zemljite. Moe
se nai i u hrani, lekovitom bilju i zainima. Ova bakterija se moe nai i u
ranama posle operacije i moe izazvati oportunistike infekcije kao to su
sepsa, meningitis i pneumonija. Bacillus cereus moe izazvati lokalizovane
infekcije oka kod ljudi (Schoeni & Wong, 2005).

1.3.1. Znaaj vrste Bacillus cereus kao kontaminanta hrane

Bakterijska kontaminacija hrane izaziva sve veu zabrinutost jer se

zarazne bolesti mogu lako iriti preko kontaminiranih namirnica i pia.
Namirnice koje se koriste za ishranu odojadi predstavljaju bogat izvor
hranljivih materija i javlja se potencijalni rizik od pojave patogena u njima
(Kim et al., 2011). Bacillus cereus je izolovan iz pirina, zaina, mesa, jaja i
mlenih proizvoda (Johnson, 1984). Endospore su veoma otporne, mogu
preiveti razliita stresna stanja tokom proizvodnje hrane, odnosno suenja i
termike obrade (Nakamura; 1998). Spore mogu dugo da se zadre na eliku u
fabrikama za proizvodnju hrane i na taj nain mogu kontaminirati proizvedenu
hranu (Tauveron et al., 2006). Kao bakterijske forme za preivljavanje
nepovoljnih uslova, spore mogu opstati dui vremenski period nakon
pasterizacije i skladitenja u uslovima sa malo vlage. Stopa preivljavanja
20

vegetativnih elija zavisi od soja, faze vegetativnog rasta elije i pH eluca

(Wijnands et al., 2009).
Bacillus cereus je vaan izaziva bolesti ljudi uzrokovane pokvarenom
hranom. Moe biti prisutna u velikom broju razliitih namirnica. Ova bakterija
je izaziva dva tipa bolesti: sindrom dijareje i emetiki sindrom. Nakon
unoenja kontaminirane hrane, u digestivnom traktu, elije Bacillus cereus i
njeni toksini su izloeni niskoj pH i delovanju pepsina. Ukoliko je hrana pre
upotrebe bila na odgovarajui nain obraena, samo e spore biti prisutne u
hrani i stii e do tankog creva. U suprotnom, bie prisutne i vegetativne elije
i toksini. Emetiki toksin se u tankom crevu vezuje za odgovarajui receptor i
dolazi do emetike intoksikacije (Clavel et al., 2004). Dijareini toksini bie
uniteni zbog enzimske aktivnosti. Epidemioloki podaci pokazuju da do
pojave simptoma uzrokovanih hranom kontaminiranom vrstom Bacillus cereus
dolazi ako je koncentracija vea od 105 CFU/g kontaminirane hrane (Kramer &
Gilbert, 1989; Becker et al., 1994). Antimikrobna sredstva koja inhibiraju rast
vrste B. cereus su benzoati, sorbati i etilendiamintetrasiretna kiselina (Jenson
& Moir, 2003).

21

1.3.2. Toksini vrste Bacillus cereus

Bacillus

cereus

proizvodi nekrotizujue enterotoksine, emetine

enterotoksine, fosfolipaze, proteaze i hemolizine (Turnbull, 1981; Turnbull,

1986).
Emetini sindrom izaziva cereulid, koji je ciklina polipeptidna struktura
izgraena od etiri aminokiseline koje se ponavljaju 3 puta u njegovoj strukturi
(Agata et al., 1994). Pokazuje otpornost na visoke temperature, pH i proteolizu
(Kramer & Gilbert; 1989). Cereulid moe opstati i u termiki obraenim
namirnicama i nakon smrti B. cereus elija. Da bi se cereulid detektovao u
hrani, potrebno je od 105 do 108 vitalnih elija po gramu hrane (Agata et al.,
2002). Ovaj sindrom je najee povezan sa namirnicama bogatim skrobom
biljnog porekla (pirina, testenine, krompir, peciva) (Janson & Moir, 2003).
Manifestuje se akutnim napadom munine i povraanja nakon 30 minuta do 5 h
od uzimanja kontaminirane hrane (Kramer & Gilbert, 1989). Ova vrsta trovanja
slina je po simptomima trovanju uzrokovanom stafilokokama, ali je smrtni
ishod redak (Malher et al., 1997).
Tri enterotoksina sindroma dijareje su hemolizin BL, nehemolitiki
enterotoksin i citotoksin K. Dijareini sindrom izaziva enterotoksin u tankom
crevu. Da bi ovaj sindrom nastao, potrebano je uneti veliki broj elija i/ili spora
kontaminiranom hranom (Schneider et al., 2004). Ovaj sindrom se najee
povezuje sa namirnicama kao to su mesni proizvodi, supe, povre, mleko i
mleni proizvodi. Hrana koja sadri vie od 10 4 elija ili spora/g moe
predstavljati rizik (Granum & Lund, 1997). Do pojave simptoma dolazi nakon
6 do 24 h od konzumiranja pokvarene hrane. Simptomi trovanja dijareja tipa su
bol u stomaku, umerena munina praena prolivom, i ne retko groznica, ali su
simptomi prolazni i blagi. etiri vrste enterotoksina mogu izazvati dijareini
22

sindrom:

enterotoksin-T, citotoksin-K, hemolizin

BL i nehemolitini

enterotoksin (Wijnands et al., 2002).

Hemolizin BL se sastoji iz 3 subjedinice proteinske prirode. Pokazuje
dermonekrotinu aktivnost i utie na vaskularnu propustljivost. Nehemolitini
enterotoksin se takoe sastoji iz tri subjedinice i za njegovu maksimalnu
aktivnost su potrebne sve tri komponente (Granum & Lund, 1997).
Enterotoksin-T se sastoji iz jedne proteinske jedinice i ne izaziva bolesti
prouzrokovane hranom (Agata et al., 1995). Citotoksin-K je enterotoksin
izgraen od jedne proteinske komponente i pokazuje nekrotinu i hemolitiku
aktivnost a veoma je toksian za epitelne elije ljudi (Hardy et al., 2001).

23

1.4.

Ciljevi istraivanja

Izolovanje etarskog ulja iz korena celera metodom hidrodestilacije

Hemijska analiza etarskog ulja iz razliitih delova korena celera i
poreenje njihovog hemijskog sastava sa prethodnim rezultatima
Utvrivanje antimikrobne aktivnosti etarskih ulja izolovanih iz razliitih
delova korena celera na vrstu Bacillus cereus u in vitro uslovima
Utvrivanje uticaja etarskog ulja u minimalnoj inhibitornoj koncentraciji
na rast i razmnoavanje elija bakterije Bacillus cereus u modelu hrane
Ispitivanje uticaja temperature inkubacije i vremena inkubacije na
efikasnost etarskog ulja celera u modelu hrane
Procena potencijala etarskog ulja celera kao dodatka hrani za prevenciju
kvarenja supe

24

2.

MATERIJAL I METODE

2.1.

Rastvori, podloge i reagensi

Trifenil-tetrazolijum-hlorid (TTC) je pravljen rastvaranjem 0.5 g

supstance u 100 ml destilovane vode.

Fizioloki rastvor je 0.9% (m/V) rastvor NaCl u destilovanoj sterilisanoj
vodi. Dobija se rastvaranjem 0.9 g NaCl u 100 ml destilovane vode.
Miler Hinton bujon (Meller Hinton Broth, HiMedia, M391) je
podloga za odreivanje minimalnih inhibitornih koncentracija (MIK)
antimikrobnih agenasa metodom dilucije u bujonu. Sastav ove podloge na 1000
ml je sledei: mesni ekstrakt 30.00 g, kazein hidrolizat 17.50 g, tirak 1.50 g
(konana pH vrednost 7.40.2 na 25 C). Priprema ove podloge vrena je
suspendovanjem 21 g suve podloge u 1000 ml destilovane vode. Nakon
stajanja od 15 minuta i inicijalnog zagrevanja na reou radi potpunog
rastvaranja, vrena je sterilizacija podloge autoklaviranjem u trajanju od 20
minuta na 121 C.
Hranljivi agar (Torlak) je podloga ija je namena kultivisanje irokog
sprektra mikroorganizama. Sastav ove podloge na 1000 ml je sledei: pepton
15.00 g, mesni ekstrakt 3.00 g, natrijum hlorid (NaCl) 5.00 g, kalijum fosfat
0.30 g, agar-agar 18.00 g (konana pH vrednost 7.3 na 25 C). Priprema ove
podloge je vrena suspendovanjem 38.00 g suve podloge u 1000 ml destilovane
vode. Nakon stajanja od 15 minuta i inicijalnog zagrevanja na reou do
potpunog rastvaranja, vreno je razlivanje podloge i autoklaviranje u trajanju
od 20 minuta na 121 C.

25

Komercijalna pilea supa (K plus, Yumis, Ni) sledeeg sadraja:

kuhinjska so, mononatrijum glutaminat, dekstroza, biljna i ivotinjska mast,
meavina suenog povra (argarepa, crni luk, pakanat), dehidrirano pilee
meso, zaini, arome, limunska kiselina i riboflavin.

26

2.2.

Biljni materijal
Sve celer (Apium graveolens var. dulce) je kupljen na lokalnoj pijaci u

Niu i korien kao materijal za izolaciju etarskog ulja. Nakon odstranjivanja

nadzemnog dela, koren celera je opran vodom i spoljanji deo korena je iseen
na sitne delove a kasnije i unutranji deo.

2.3.

Izolovanje etarskog ulja celera

Sitno iseckan spoljanji deo korena celera (750 g) je stavljen u balon za

hidrodestilaciju, dodata je odreena koliina vode (~ 1l) i vrena je

hidrodestilacija u trajanju od 3 sata u aparaturi po Clevengeru (Clevenger,
1928). Nakon ovog procesa, ulje je
ekstrahovano dodavanjem etra a zatim
je upareno na rotacionom vakuum
uparivau.
Zbog male koliine dobijenog
etarskog

ulja,

postupak

hidrodestilacije je ponovljen sa istim

materijalom, ali je on pre procesa
stavljen u blender kako bi se materijal
dodatno usitnio u cilju dobijanja to
vee koliine etarskog ulja. Da bi se
identifikovala eventualna razlika u
sastavu i aktivnosti etarskog ulja
razliitih delova korena celera, raene

27

Slika 2. Aparatura za hidrodestilaciju ulja

su jo dve hidrodestilacije sa iseckanim spoljanjim delom korena (1 kg) i

jedna hidrodestilacija sa unutranjim delom korena celera (1 kg). Izvrena je
hemijska analiza jednog dela dobijenih ulja a ostatak je odloen u kivetu na
uvanje na 4 C do dalje upotrebe.

2.4.

Antimikrobna aktivnost vrste Apium graveolens var. dulce

2.4.1. Kulture mikroorganizama

Za testiranje antimikrobne aktivnosti etarskog ulja celera korieni su
sojevi Bacillus cereus (izolat iz hrane dobijen iz Higijenskog zavoda u Niu) i
Bacillus cereus (ATCC 27853) koje su odravani na hranljivom agru u
Mikrobiolokoj laboratoriji Prirodno-matematikog fakulteta u Niu.

2.4.2. Mikrodiluciona metoda

Diluciona metoda je metoda za odreivanje antimikrobne aktivnosti neke
supstance i tane koncentracije aktivnosti te supstance. Mikrodilucionom
metodom se odreuje minimalna inhibitorna koncentracija (MIK) koja
predstavlja najniu testiranu koncentraciju etarskog ulja na kojoj nema
vidljivog rasta. Mikrotitar (mikrodilucione) ploe sadre 96 bunaria koji su
rasporeeni u 12 kolona, obeleenih brojevima od 1 do 12, i 8 redova,
obeleenih velikim latininim slovima od A do H (Singh, 2006).
Od prekononih kultura ispitivanih sojeva mikroorganizama koji su
uzgajani na hranljivom agru, napravljene su suspenzije bakterija u sterilnom
fiziolokom rastvoru. Nakon podeavanja turbiditeta suspenzije tako da
28

odgovaraju turbiditetu 0.5 McFarland-a, koja odgovara koncentraciji bakterija

1-5 x 108 CFU/ml (Colony Forming Unit- jedinica za formiranje kolonija) na
McFarland densitometru (DEN-1, Biosan), suspenzije podeenog turbiditeta su
koriene za inokulaciju Miler Hinton bujona u kome je test mikrodilucije
raen.
Mikrodilucioni test je izvoen u mikrotitar ploama sa 96 bunaria.
Nakon pravljenja suspenzije, mikrotitarske ploe su punjene sa po 100 l Miler
Hinton bujona, koji je zasejan odgovarajuim volumenom suspenzije
turbiditeta McFarland u cilju dobijanja finalne koncentracije elija od ~ 10 6
CFU/ml. Poetni rastvor svih dobijenih etarskih ulja celera, ija je inicijalna
koncentracija bila 35 mg/ml je rastvoren u Tween 80 (0.05% v/v) i zatim
stavljen u ultrazvuno kupatilo do potpunog rastvaranja. U ploi je vrena
serijska dilucija viekanalnom automatskom pipetom i pravljena su dupla
razreenja poetnog rastvora ulja, ije su koncentracije bile u opsegu od 250.04 mg/ml. Ovako pripremljena mikrotitar ploa je inkubirana 24 h na 30 C.
Nakon perioda inkubiranja vreno je oitavanje rezultata. Viekanalnom
automatskom pipetom je u mikrotitarsku plou ubaeno po 20 l TTC (trifeniltetrazolijum hlorid) reagensa. Mikrotitar ploe su stavljene 1h u inkubator,
nakon ega su itani rezultati, pri emu se pozitivnom reakcijom smatrala
pojava crvene boje u bunariu.

29

2.5.

Model hrane
Za odreivanje efekta etarskog ulja celera u minimalnoj inhibitornoj

koncentraciji na rast i razmnoavanje vrste Bacillus cereus kao model hrane je

koriena komercijalna pilea supa (K plus, Yumis, Ni) kupljena u prodavnici.
Nakon pripremanja kockice supe po uputstvu sa kutije, supa je stavljena u
menzuru i dodata je voda da bi se podesila zapremina na 500 ml. Sadraj
menzure je profiltriran pomou filter papira a potreban deo sadraja je podeljen
u dva staklena suda i prenet u autoklav na sterilizaciju u trajanju od 15 minuta
na 121 C. pH vrednost supe je merena pre (pH 6.79) i posle autoklaviranja
(pH 6.69) i ustanovljeno je da nije znaajno promenjena i da ta promena pH
vrednosti ne bi mogla uticati na rast ispitivanog soja bakterije.
Eksperimentalni dizajn ukljuivao je dva parametra iji je efekat na
efikasnost delovanja etarskog ulja celera ispitivan i to su temperatura
inkubacije i duina inkubacije. Ispitivanje je vreno na sledeim temperaturama
inkubacije: 4 C u friideru, 18 C na sobnoj temperaturi i 30 C u inkubatoru i
u periodima inkubacije od 0 minuta, 30 minuta, 1 h, 2 h, 4 h, 6 h, 12 h, 24 h, 48
h i 72 h. Poto je utvreno da nema znaajne razlike u sastavu i aktivnosti
izmeu etarskih ulja dobijenih iz razliitih delova korena celera, radi dobijanja
dovoljne koliine za ovaj eksperiment, korieno je ulje dobijeno meanjem
svih ispitivanih ulja. Posle autoklaviranja, u prvi sud sa supom je dodato
etarsko ulje celera rastvoreno u 1 ml Tween 80 u koncentraciji kojom je
postignuta finalna koncentracija od 0.39 mg/ml, dok je u drugi sud sa supom
dodat samo 1 ml Tween 80. Rastvor etarskog ulja celera u supi je prenet u
ultrazvuno kupatilo 20 minuta kako bi rastvor bio homogen. Iz prve posude je
uzeto po 10 ml i ubaeno u sedam sterilisanih erlenmajera koji su prethodno
30

obeleeni brojevima od 1 do 7, nakon ega su prva est erlenmajera zasejana

suspenzijom bakterija B. cereus (~105 CFU) dok je sedmi erlenmajer ostao
nezasejan i predstavljao je kontrolu sterilnosti supe (negativna kontrola).
Iz drugog suda, u koji je dodat samo Tween 80, po 10 ml je preneto u tri
ista erlenmajera obeleenih brojevima od 8 do 10 i oni su zasejani
suspenzijom bakterija Bacillus cereus (izolat iz hrane) kako bi se postigla
finalna koncentracija od ~105 CFU. Svi erlenmajeri su inkubirani u periodu od
72 h na odgovarajuim temperaturama prikazanim u Tabeli 2.

Tabela 2. Prikaz sadraja erlenmajera i temperature inkubacije

Sadraj erlenmajera
Oznaka
erlenmajera

MIC
etarsko ulje

Supa

Tween 80

Zasejavanje

Temperatura

+, 105

18C

+, 105

18C

+, 105

4C

+, 105

4C

+, 105

30C

+, 105

18C

-, 0

18C

+, 105

18C

+, 105

4C

10

+, 105

30C

31

U vremenu inkubacije od 0 minuta (odmah nakon zasejavanja), svaki

erlenmajer je stavljen nekoliko sekundi na vorteks, uziman je uzorak (500 l) u
adekvatno obeleene, sterilne i suve epruvete prethodno napunjenih sa po 4.5
ml sterilnog fiziolokog rastvora. Nakon toga, pravljena je serija razblaenja
(10 x) od svakog uzorka. Iz svakog razblaenja (ukljuujui i nerazblaeni
uzorak) je uzeto po 25 l (u triplikatu) i preneto drop count metodom
(metodom kapi) na Petrijeve posude sa hranljivim agrom. Petrijeve posude su
stavljene u inkubator i inkubirane 24 h. Nakon perioda inkubacije, vreno je
brojanje kolonija i preraunavanje broja elija po ml. Isti postupak je ponovljen
i za ostale periode inkubacije (30 minuta, 1 h, 2 h, 4 h, 6 h, 12 h, 24 h, 48 h i 72
h).

2.6.

Statistika analiza dobijenih podataka

Dobijeni rezultati su obraeni analizom varijanse (ANOVA) i tom

prilikom je raeno poreenje srednjih vrednosti i raunanje standardnih

devijacija.

32

3.

REZULTATI I DISKUSIJA

3.1.

Prinos etarskog ulja

U ovom eksperimentu je iz sveeg biljnog materijala korena celera

(Apium graveolens var. dulce) procesom hidrodestilacije izolovano etarsko ulje

a prinosi su prikazani u Tabeli 3.

Tabela 3. Prikaz teine ulja i prinosa nakon hidrodestilacije

Vrsta biljnog materijala

Iseckani spoljanji deo

korena celera

Teina biljnog materijala

Teina ulja dobijenog

u balonu za destilaciju

nakon destilacije

1750 g

98 mg

0.016%

1750 g

90 mg

0.005%

1kg

16 mg

0.002%

Prinos

Blendiran spoljanji deo

korena celera,
ponovljena destilacija
Iseckani unutranji deo
korena celera

Iz Tabele 2 moe se videti da je prinos etarskog ulja u sveem korenu

celera ekstremno nizak (0.016% tokom prve destilacije i 0.005% nakon
ponovljene destilacije istog biljnog materijala za spoljanji deo korena celera).
Unutranji deo korena celera je nakon destilacije imao prinos od svega 0.002%,
to je bio razlog za odluku da se destilacija ne ponavlja sa blendiranim
33

materijalom zbog male verovatnoe za bilo kakav prinos. Ovim istraivanjem

je takoe utvrena injenica da se vei deo etarskog ulja nalazi smeten u
spoljanjem delu (kori) korena celera.
Sipailiene i saradnici su izolovali ekstrakte iz korena i lia celera
pomou tenog CO2 i zakljuili da prinosi ekstrakta korena celera variraju od
0.52-1.59% i da je prinos nizak. Na prinos je uticao kvalitet biljnog materijala,
finoa estica i postupak ekstrakcije (Sipailiene et al., 2005). U literaturi je do
sada navedena samo jedna hidrodestilacija korena celera, pri kojoj je iz sveeg
materijala celog korena dobijen prinos od 0.1% (Sellami et al., 2012). Ovo je
znaajno razliito u odnosu na na prinos, koji iznosi 0.023% (ukupni materijal
korena koji je destilovan). Razlog za ovu razliku u prinosu (u trenutnom
istraivanju dobijenje skoro 10 x manji prinos) moe biti drugaija klima u
kojoj je celer kultivisan, jer je pomenuto istraivanje ispitivalo celer uzgajan na
podruju Tunisa, koja ima drastino razliitu klimu u odnosu na klimu Srbije.

3.2.

Hemijski sastav etarskog ulja

Hemijski sastav etarskog ulja celera je prikazan u Tabeli 4. Iz izolovanog

etarskog ulja celera ukupno je identifikovano 40 komponenti (95.9% ukupnog
sadraja ulja). Dobijeni rezultati pokazuju da su glavni sastojci testiranog
etarskog ulja korena celera neoknidalid (23.1%), 3-butil tetrahidroftalid izomer
(16%), limonen (15%) i 5-pentilcikloheksa-1,3-dien (11.1%). Utvreno je da ne
postoji razlika u hemijskom sastavu etarskih ulja dobijenih iz razliitih delova
korena celera.

34

Tabela 4. Hemijski sastav etarskog ulja iz korena celera (Apium graveolens var. dulce)
Retenciono
vreme

Jedinjenje

Procenat

1.

3.38

Nonan

0.4

2.

3.91

-Pinen

0.1

3.

4.51

Sabinen

tr

4.

4.56

-Pinen

1.9

5.

4.72

Mircen

1.6

6.

5.01

Oktanal

0.3

7.

5.28

-Terpinen

0.1

8.

5.40

p-Cimen

0.2

9.

5.47

Limonen

15.0

10.

5.56

(Z)--Ocimen

2.7

11.

6.04

-Terpinen

1.7

12.

6.89

Undekan

0.1

13.

7.35

Nonanal

tr

14.

7.56

15.

7.96

16.

8.25

17.

9.38

-Terpineol

tr

18.

11.80

Tridekan

tr

19.

14.07

1-Tetradeken

tr

20.

14.75

(E)-Cariofilen

0.4

21.

15.12

trans--Bergamoten

0.1

trans-p-Menta-2,8dien-1-ol
cis-p-Menta-2,8dien-1-ol
5-Pentilcikloheksa1,3-dien

35

0.1

tr

11.1

22.

15.60

-Humulen

tr

23.

15.71

(E)--Farnesen

tr

24.

15.96

(E)-9-epi-Cariofilen

tr

25.

16.39

-Selinen

0.6

26.

16.63

-Selinen

0.1

27.

16.89

Kuparen

tr

28.

17.37

Kesan

tr

29.

18.66

Kariofilen oksid

0.1

30.

19.17

Rosifoliol

0.2

31.

19.76

-Eudesmol

0.1

32.

19.86

3-Butil
heksahidroftalid

4.4

3-Butil
33.

20.08

heksahidroftalid

0.2

izomer 1
34.

20.29

3-Butil ftalid

1.1

3-Butil
35.

20.40

heksahidroftalid

4.9

izomer 2
36.

20.72

37.

21.91

38.

22.12

3-Butil ftalid
izomer
Neoknidalid (sin.
sedanolid)
(Z)-Ligustilid

0.1

23.1
8.6

3-Butil
39.

22.30

tetrahidroftalid

16.0

izomer
40.

27.89

(Z)-Falkarinol

Ukupno identifikovanih jedinjenja

36

0.5
95.9

Postoji samo jedan rad koji je prikazao rezultate hemijskog sastava

etarskog ulja korena celera dobijenog hidrodestilacijom, gde je utvreno da su
glavne komponente ovog ulja (Z)-3-butilindeftalid (30.5%), 3-n-butilftalid
(14.8%), 3-butil-4,5-dihodroftalid (12.3%) i -tujen (12.4%), dok glavne
komponente detektovane u naem ulju nisu ni izolovane (sedanolid, 3-butil
tetrahidroftalid i 5-pentilcikloheksa-1,3-dien) ili su prisutne u jako maloj
koncentraciji (limonen 0.9%). Drastina razlika u hemijskom sastavu koja se
uoava se moe objasniti razliitim ekolokim iniocima koji su uticali na rast
biljke i produkciju etarskog ulja, obzirom na podatak da je biljka ispitivana u
pomenutom radu sakupljana u Tunisu (Sellami et al., 2012). Glavna
komponenta ovde ispitivanog ulja sedanolid (neoknidalid) se nalazi u biljkama
iz familije titonoa a najzastupljeniji je u etarskom ulju semena celera. Ostali
ftalidi identifikovani u ispitivanom ulju su i ranije utvrivani u hemijskom
sastavu etarskih ulja iz semena i lia celera, i njima se pripisuje karakteristian
miris i ukus celera (MacLeod et al.,1988; Woods et al., 2001; Sipaliene et al.,
2005). Dva enantiomera limonena su najrasprostranjeniji monociklini
monoterpeni u prirodi. L-limonen je uglavnom prisutan u razliitom drveu i
biljkama, kao to je Mentha spp, a D-limonen je glavni sastojak kore
pomorande, limuna i etarskog ulja kima. Utvreno je da spreava
dehidrataciju i inhibira rast gljiva i bakterija pri koncentracijama od 62.5 i 125
g/mL (Wise & Croteau, 1999, Dai et al., 2013), kao i da poseduje
antioksidativni potencijal (Dai et al., 2013). Za limonen je utvreno da je
prisutan u ekstraktima lista i korena celera izolovanog tenim CO2 kao glavna
komponenta, pri emu je njegov procenat bio vei u liu celera (Sipaliene et
al., 2005). U istraivanju sprovedenom na etarskom ulju semena celera sa ovog
podruja (Mii et al., 2008), utvreno je da je limonen glavna komponenta
koja zauzima ak 81.63% sastava ovog ulja.
37

3.3.

Antimikrobna aktivnost etarskog ulja biljne vrste Apium graveolens

Pri ispitivanju MIK etarskog ulja celera, ispitana su oba etarska ulja i
utvreno je da imaju iste minimalne inhibitorne koncentracije. Ovo je bio
oekivan rezultat poto je prethodno utvreno da nema razlike u njihovom
hemijskom sastavu. Rezultati antimikrobnog testiranja prikazani su u Tabeli 5,
gde se moe videti da su etarska ulja celera pokazala slabiju aktivnost u
poreenju sa referentnim antibiotikom hloramfenikolom.
Dosadanja istraivanja raena na etarskom ulju celera pokazuju da
postoji antimikrobna aktivnost ovog etarskog ulja (Tabela 1). Dokazano je da
etarsko ulje ove biljke ima inhibitorni uticaj na razliite bakterije (Bacillus
cereus,

Bacillus

subtilis,

Escherichia

coli,

Listeria

monocytogenes,

Staphylococcus aureus, Salmonella typhimurium i mnoge druge), neke gljive

(Candida albians, Candida parapsilopsis, Aspergillus flavus i druge vrste),
nematode i larve komaraca. Istraivanja su pokazala da ekstrakti korena celera
imaju neto manju antimikrobnu aktivnost u odnosu na ekstrakte listova celera.
U eksperimentu koji su radili Sipailiene i saradnici, najveu osetljivost na
razliite koncentracije ekstrakta korena celera je pokazala bakterija B. cereus u
odnosu na ostale testirane mikroorganizme (Sipailiene et al., 2005).
Rezultati koji su dobijeni naim eksperimentom ukazuju na to da je
etarsko ulje biljne vrste A. graveolens imalo inhibitornog uticaja na ispitivane
sojeve bakterije B. cereus. Utvrene minimalne inhibitorne koncentracije
etarskog ulja celera iznose 0.39 i 0.78 mg/ml protiv izolata i ATCC soja, to
ukazuje

na

jaku

antimikrobnu

38

aktivnost

izolovanog

ulja.

Tabela 5. Minimalne inhibitorne koncentracije etarskih ulja izolovanih iz korena celera

antibiotik
Etarsko ulje
(g/mL)
soj
Bacillus cereus
spoljanji deo
korena

unutranji deo
korena

izolat iz hrane

0.39

0.39

0.19

ATCC 11778

0.78

0.78

0.19

hloramfenikol

Ranija istraivanja na ovu temu ne postoje za etarsko ulje korena celera, a

postojea, koja su ispitivala etarska ulja semena i lia nisu ispitivana metodom
mikrodilucije, pa je poreenje rezultata jako oteano jer nema konkretnih podataka
datih za minimalnu inhibitornu koncentraciju. Sipaliene et al. (2005) su utvrdili da
ekstrakt korena (ekstrahovanog ugljen dioksidom) pri koncentracijama od 1%, 5%
i 10% daje zone inhibicije u rasponu od 12.5 25.0 mm. Konkretna vrednost
minimalne inhibitorne koncentracije data je u radu Witkowska et al. (2013) za
heksanski i etanolni ekstrakt celera, pri emu nije naveden deo biljke iz koga su
izolovani ovi ekstrakti. Utvreno je da pri koncentracijama od 10-40 mg/mL ovi
ekstrakti pokazuju antimikrobnu aktivnost, gde je jai potencijal pokazao etanolni
ekstrakt. Etarsko ulje semena celera sa ovog podruja (Mii et al., 2008) sa
limonenom, sedalinolidom i sedanolidom kao dominantnim komponentama
ispoljilo je antimikrobnu aktivnost pri koncentracijama od 0.64 i 1.28 mg/mL, to
je manja aktivnost od ovde utvrene. Pri tome je efikasnost ispitivana na razliite
patogene hrane (16 soja), ali ne i na Bacillus cereus.
39

3.4.

Efekat etarskog ulja celera na rast vrste Bacillus cereus u modelu hrane

Kako bi se ispitao potencijal etarskog ulja korena celera kao konzervansa,

testiran je njegov efekat na vrstu B. cereus na modelu hrane, kao i uticaj
temperature i perioda pri kome ovo ulje deluje. Na Grafiku 1 prikazan je efekat
etarskog ulja celera u minimalnoj inhibitornoj koncentraciji na rast B. cereus u
komercijalnoj supi kao modelu hrane.

Grafik 1. Efekat etarskog ulja celera (Apium graveolens) u minimalnoj inhibitornoj koncentraciji
na rast bakterije Bacillus cereus u komercijalnoj pileoj supi na razliitim temperaturama (4 C,
18 C i 30 C)

Utvreno je da pri temperaturi od 4 C u prva dva sata nema znaajne

promene brojnosti elija (104), da bi nakon ovog perioda njihov broj drastino
poeo da opada. Posle 12 h od poetka inkubacije, dolo je do mikrobicidnog
efekta i nakon ovog perioda nije bilo ivih elija u testiranim uzorcima. Kod
ispitivanih uzoraka inkubiranih na sobnoj temperaturi (18 C), broj elija je ostao
slian poetnoj brojnosti inokuluma u prvih 6 h inkubacije, sa blagim poveanjem
40

nakon 30 minuta, a do smanjenja broja elija je dolo nakon 12 h od poetka

inkubiranja. Posle 24 h, nije bilo preivelih elija nakon presejavanja.
Uporeujui ove rezultate u odnosu na kontrolnu krivu (Grafik 2), gde se
javlja stalan rast elija (109), uoava se znaajna inhibicija rasta zbog prisustva
etarskog ulja kojeg nije bilo u kontroli.U onim uzorcima koji su inkubirani na
temperaturi od 30 C (optimalna temperatura), uoeno je postepeno smanjenje
broja elija ve nakon 30 minuta (103). Do kraja 24 h perioda inkubacije, broj
elija se postepeno smanjivao, da bi nakon 48 h dolo do mikrobicidnog efekta bez
preivelih elija u supi.
Na Grafikonu 2 prikazan je rast bakterije Bacillus cereus na razliitim
temperaturama inkubacije u kontrolama rasta, koje nisu sadrale etarsko ulje
celera, ve samo rastvara Tween 80.

Grafik 2. Rast bakterije Bacillus cereus na razliitim temperaturama inkubacije (4C, 18C i
30C) u komercijalnoj pileoj supi bez dodatog etarskog ulja korena celera (kontrola rasta)

41

U kontroli rasta inkubiranoj na 4 C moe se uoiti postepen rast elija, gde

nakon 4 h dolazi do smanjenja broja elija, a nakon 12 h ponovni rast broja
bakterijskih elija, koji je rezultovao ukupnim brojem elija od ~10 6 nakon 72 h
(njihov broj uvean je 10 x). Rezultati kontrole rasta inkubirane na sobnoj
temperaturi pokazuju rast bakterijskih elija gde izmeu 2 h i 4 h dolazi do
stagnacije rasta. Nakon 4 h javlja se postepeni rast, a najvei broj bakterijskih
elija je zabeleen nakon 72 h (2 x 108). Kontrola rasta nakon inkubacije na 30 C
pokazuje postepeni rast broja bakterijskih elija i posle 72 h taj broj dostie
najveu vrednost (~ 109).
Na Grafiku 3. je prikazan uporedni pregled rasta kontrole i kulture sa
etarskim uljem korena celera.

Grafik 3. Uporedni pregled rasta kontrole i kulture kojoj je dodato etarsko ulje korena celera u
MIK koncentraciji

Na osnovu zasejanih uzoraka iz erlenmajera u kojima nije dodato etarsko

ulje celera moe se uoiti konstantan rast bakterijskih elija. Konana smrt
bakterijskih elija dolazi posle 12 h na temperaturi od 4 C, zatim nakon 24 h na 18
42

C i posle 48 h na 30 C na osnovu uzoraka zasejanih iz erlenmajera koji sadre i

MIK etarsko ulje celera.
Nakon dodavanja etarskog ulja celera primeena je nia stopa rasta
bakterijskih elija u odnosu na kontrole. Temperatura inkubacije znaajno utie na
efikasnost etarskog ulja - dve nie temperature poveavaju efikasnost etarskog ulja
korena celera. Sa druge strane, inkubacija bakterija na optimalnoj temperature u
prisustvu etarskog ulja prolongira njegov mikrobicidni efekat.
Rodrigues-Lozano i saradnici (2010) su ispitivali otpornost spora nekoliko
vrsta roda Bacillus spp. na visoke temperature (93-107 C) i pH vrednosti 3.6-6.4 u
tri razliite vrste supa (konzervirana krem supa od paradajza, krem supa od
krompira i praziluka i pilea krem supa). Otpornost spora na toplotu je ispitivana
staklenom kapilarnom tehnikom. Do smanjenja otpornosti spora na toplotu dolazi
prilikom poveanja temperature i smanjenja pH vrednosti na 3.6. Potvrena je
otpornost tri od etiri testirane vrste ovog roda na toplotu to se pokazalo vie od
predvienog. Ovo moe biti rezultat viskoznosti supe koja tako omoguava neku
vrstu zatite testiranim organizmima tokom tretmana toplotom (Rodrigues-Lazano
et al., 2010). Eskandani (2010) je ispitivao efekat razliitih koncentracija etarskog
ulja biljne vrste Zataria multiflora i temperature na rast bakterije Bacillus cereus u
komercijalnoj pileoj supi u odreenom vremenskom periodu (21 dan). Ustanovio
je da etarsko ulje ove biljke znaajno utie na rast elija Bacillus cereus i da je rast
znaajno inhibiran na temperaturi od 25 C, a da se na 8 C rast uopte ne odvija u
supi (Eskandani, 2010). Istraivanja vezana za antimikrobnu aktivnost etarskog
ulja korena celera u supi kao modelu hrane nisu raena i samim tim je poreenje
rezultata nemogue. Etarsko ulje celera je u ovom eksperimentu pokazalo
mikrobicidni efekat, koji je bio razliit i uslovljen periodom kultivacije u
kombinaciji sa temperaturom inkubacije.
43

4.

ZAKLJUAK
Na osnovu rezultata prezentovanih u ovom radu zakljuuje se:
1. Etarsko ulje korena peruna dobijeno hidrodestilacijom imalo je blago
ukastu boju, karakteristini miris celera i prinos od 0.023% (v/w). U
spoljanjem delu korena celera se nalazi vei procenat etarskog ulja.
2. Ovo etarsko ulje sadri neoknidalid (23.1%), 3-butil tetrahidroftalid izomer
(16%), limonen (15%) i 5-pentilcikloheksa-1,3-dien (11.1%) kao glavne
komponente.
3. Mikrodilucionom metodom je ispitivana antimikrobna aktivnost etarskog
ulja korena celera i utvrena je jaka antimikrobna aktivnost na vrstu Bacillus
cereus, pri koncentracijama od 0.39 i 0.78 mg/ml protiv izolata i ATCC soja.
4. Prilikom upotrebe komercijalne pilee supe kao modela hrane zapaeno je
da nie temperature inkubacije dovode do poveanja aktivnosti etarskog ulja
korena biljke Apium graveolens, a javlja se i efekat perioda inkubacije.
Najvei inhibitorni uticaj je zabeleen nakon 4 h inkubiranja gde se nakon
ovog vremenskog perioda manje ili vie javlja inhibirani rast u zavisnosti od
temperature inkubacije. Najmanje inhibiran rast se javlja na optimalnoj
temperature, dok se najvea inhibicija rasta javlja na najnioj temperaturi
inkubiranja.
5. Ukoliko hrana ili model hrane sadri vie od 103 CFU/ml Bacillus cereus
elija onda hrana nije bezbedna za korienje, a rezultati dobijeni ovim
istraivanjem ukazuju na visok potencijal etarskog ulja celera u ovom
pogledu. Etarsko ulje ove biljke je ispoljilo aktivnost pri vrlo visokim
koncentracijama elija u poetnoj koncentraciji, to je ekvivalent veoma
kontaminirane hrane na kojoj je makroskopski vidljivo da nije za korienje.
44

6. Celer (Apium graveolens) odnosno njegovo etarsko ulje se moe koristiti

kao dodatak razliitim prehrambenim proizvodima i tako, ne samo poboljati
ukus jelu, ve i spreiti kvarenje hrane i razliite poremeaje nastale
trovanjem hranom.

45

5. LITERATURA

Aboud, N., Hussein, N., Al-Musawi, H., 2014: Studing the terapeutic effect of
watery & alcoholic extracts extract of Apium graveolens leaves on urinary
tract infections caused by Staphylococcus aureus in rabbits.- Journal of
Babylon University, Pure and Applied Sciences 2.
Agata, N., Mori, M., Ohta, M., Suwan, S., Ohtani, I., Isobe, M., 1994: A novel
dodecadepsipeptide, cerulide, isolated from Bacillus cereus causes vacuole
formation in Hep-2 cells.- Federation of European Microbiological Societies
Microbiology Letters 121: 31-34.
Agata, N., Ohta, M., Mori, M., Isobe, M., 1995b: A novel dodecadepsipeptide,
cerulide, is an emetic toxin of Bacillus cereus.- Federation of European
Microbiological Societies Microbiology Letters 129: 17-20.
Agata, N., Ohta, M., Yokoyama, K., 2002: Production of Bacillus cereus emetic
toxin (cereulidae) in various foods.- International Journal of Food
Microbiology 73: 23-27.
Ahmad, A., Davies, J., Randall, J., Skinner, G., 1996: Antiviral properties of
extract of Opuntia streptacantha.- Antiviral Research 30: 75:80.
Ahmad, I., Mehmood, Z., Mehmood, I., 1998: Evaluation of antipyretic and
analgesic

activity

of

Emblica

officinalis

Gaertn..-

Journal

of

Ethanopharmacology 62: 183-193.

Akhila, A., 2006: Essential oil-bearing grasses, the genus Cymbopogon; Medicinal
and Aromatic Plants- Industrial Profiles.- CRC Press.
Andrade, E., Alves, C., Guimaraes, E., Carreira, L., Maia, J., 2011: Variability in
essential oil composition of Piper dilatatum L.C. Rich..- Biochemical
Systematics and Ecology 39: 669-675.
46

Angioni, A., Barra, A., Coroneo, V., Dessi, S., Cabras, P., 2006: Chemical
composition, seasonal variability, and antifungal activity of Lavandula
stoechas L. ssp. stoechas essential oils from stem/leaves and flowers.Journal of Agricultural and Food Chemistry 54: 4364-4370.
Anitescu, G., Doneanu, C., Radulescu, V., 1997: Isolation of Coriander oil:
Comparison between steam distillation and supercritical CO2 extraction.Flavour and Fragrance Journal 12: 173.
Aswal, B., Goel, A., Patnaik, G., 1996: Screening of novel 1,5-benzothiazepines.Indian Journal of Experimental Biology 34: 444-467.
Baananou, S., Bouftira, I., Mahmoud, A., Boukef, K., Marongiu, B., Boughattas,
N., 2013: Antiulcerogenic and antibacterial activities of Apium graveolens
essential oil and extract.- Natural product research 27: 1075-1083.
Banswart, G., 1981: Basic food microbiology.- The AVI publishing company, Inc.,
West Port, Connecticut.
Bauer, A., Kirby, M., Sherris, J., Turk, M., 1966: Antimicrobial activity of some
ethnomedicinal plants used by Paliyar tribe from Tamil Nadu, India.American Journal of Clinical Pathology 45: 493-496.
Becker, H., Schaller, G., Von Wiese, W., Terplan, G., 1994: Bacillus cereus in
instant foods and dried milk product.- International Journal of Food
Microbiology 23: 1-15.
Bedin, C., Gutkoski, S., Wiest, J., 1999: Antimicrobial activity of spices.- Higiene
Alimentar 13: 26-29.
Benbelaid, F., Abdoune, M., Khadir, A., Bendahou, M., 2013: Drying effect on
yield and antimicrobial activity of essential oils.- International Journal of
Medicinal and Aromatic Plants 3: 93-101.
Bowles, E., 2003: The chemistry of aromatherapeutic oils; 3rd Edition.- Griffin
Press.
47

Brkovi, D., omi, Lj., Soluji-Sukolak, S., 2006: Antibacterial activity of some
plants from family Apiaceae in relation to selected phytopathogenic
bacteria.- Kragujevac Journal of Science 28: 65-72.
Burt, S., 2004: Essential oils: their antibacterial properties and potential application
in foods- a review.- International Journal of Food Microbiology 94: 223253.
Buruk, K., Sokman, A., Aydin, F., Erturk, M., 2006: Antimicrobial activity of
some endemic plants growing in the Eastern Black Sea Region, Turkey.Fitoterapia 77: 388-391.
Cosentino, S., Tuberoso, C., Pisano, B., Satta, M., Mascia, V., Arzedi, E., Palmas,
F., 1999: In-vitro antimicrobial activity and chemical composition of
Sardinian Thymus essential oils.- Letters in Applied Microbiology 29: 130135.
Cowan, M., 1999: Plant products an antimicrobial agents.- Clinical Microbiology
Review 12: 564-582.
Chopra, R., De, P., 1929.- Indian Journal of Medical Research 17: 351.
Da Porto, C., Decorti, D., Kikic, I., 2009: Falvour compounds of Lavandula
angustifolia L. to use in food manufacturing: Comparison of three different
extraction methods.- Food Chemistry 112: 1072-1078.
Dai, J., Zhu, L., Yang, L., Qui, J., 2013: Chemical composition, antioxidant and
antimicrobial

activities

of essential

oil

from

Wedelia

prostrata.-

Experimental and Clinical Sciences International Journal 12: 479-490.

Deans, S., Svoboda, K., Gundidza, M., Brechany, E., 1992: Essential oil profiles of
several temperate and tropical aromatic plants: their antimicrobial and
antioxidant activities.- Acta Horticulturae 306: 229-232.
De Sousa, D., 2011: Analgesic-like activity of essential oils constituents.Molecules 16: 2233-2252.
48

Di Pasqua, R., Betts, G., Hoskins, N., Edwards, M., Ercolini, D., Mauriello, G.,
2007: Membrane toxicity of antimicrobial compounds from essential oils.Journal of Agricultural and Food Chemistry 55: 4863-4870.
Donelian, A., Carlson, L., Lopes, T., Machado, R., 2009: Comparison of extraction
of patchouli (Pogostemon cablin) essential oil with supercritical CO2 and by
steam distillation.- The Journal of Supercritical Fluids 48: 15-20.
Dorman, H., Deans, S., 2000: Antimicrobial agents from plants: antibacterial
activity of plant volatile oils.- Journal of Applied Microbiology 88: 308-316.
Eikani, M., Golmohhamad, F., Rowshanzamir, S., 2007: Subcritical water
extraction of essential oils from coriander seeds (Coriandrum sativum L.).Journal of Food Engineering 80: 735-740.
Elgayyar, M., Draughon, F., Golden, D., Mount, J., 2001: Antimicrobial activity of
essential oils from plants against selected pathogenic and saprophytic
microorganisms.- Journal of Food Research 64: 1019-1024.
Evans, W., Evans, D., Trease, G., 1989: Trease and Evans` Pharmacognosy, 13 th
edition.- WB Saunders.
Farag, R., Daw, Z., Abo-Raya, S., 1989: Influence of some spice essential oils on
Aspergillus parasiticus growth and production of aflatoxins in a synthetic
medium.- Journal of Food Science 54: 74.
Garg, S., Gupta, S., Sharma, N., 1980: Glucosides of Apium graveolens.- Planta
Medica 38: 363-365.
Gijbels, M., Fischer, F, Scheffer, J., Baerheim Svendson, ., 1985: Phthalides in
roots of Apium graveolens, A. graveolens var. rapaceum, Bifora testiculata
and Petroselinum crispum var. tuberosum.- Fitoterapia 56: 17-23.
Giron, L., Aguilar, G, Caceres, A., Arroyo, G., 1988: Anticandidal activity of
plants use for the treatment of vaginitis in Guatemala and clinical trial of a

49

Solanum nigrescens preparation.- Journal of Ethnopharmacology 22: 307313.

Gosh, S., Chatterjee, N., Dutta, A., 1929.- Journals of the Indian Chemical Society
6: 517.
Granum, P., Lund, T., 1997: Bacillus cereus and its food poisoning toxins.Federation of European Microbiological Societies Microbiology Letters
157: 223-8.
Griffin, S., Wyllie, S., Markham, J., Leach, D., 1999: The role of structure and
molecular properties of terpenoids in determining their antimicrobial
activity.- Flavour and Fragrance Journal 14: 322-332.
Guzman, C., Siemonsma, J., 1999: Plant resources of South-East Asia No. 13
Spices.- Prosea Borog Indonesia 1999, Indonesia.
Halm, M., 2008: Essential oils for management of symptoms in critically ill
patients.- American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine 17:
160-163.
Hammer, K., Carson, C., Dunstan, J., Hale, J., Lehmann, H., Robinson, C.,
Prescott, S., Riley, T., 2008: Antimicrobial and anti-infamatory activity of
five Taxandria fragrans oils in vitro.- Microbiology and immunology 52:
522-530.
Harborne, S., Baxter, A., 1995: Phytochemical dictionary. A handbook of bioactive
compounds from plants.- Taylor & Francis.
Hirasa, K., Takemasa, M., 1998: Spice Science and technology.- Marcel Dekker,
Inc., New York.
Hunter, P., Reeves, D., 2002: The current status of surveillance of resistance to
antimicrobial agents: report on a meeting.- Journal of Antimicrobial and
Chemotherapy 49: 17-23.

50

Hunter,

M.,

2009:

Essential

oils:

Agriculture,

science,

industry

and

entrepreneurship.- Nova Science Publishers, Inc., New York.

Jenson. I., Moir, C., 2003: Bacillus cereus and other Bacillus species. Ch 14 In.
Hocking AD (ed) Foodborne microorganisms of public health significance.
6th ed.- Australian Institute of Food Science and Technology (NSW Branch),
Sidney, 445-478.
Johnson, K., Nelson, C., Busta, F., 1984: Influence of heating and cooling rates on
B. cereus spore survival and growth in broth medium and in rice.- Journal of
Food Science 49: 34-39.
Kim, S., Oh, S., Lee, Y., Imm, J., Hwang, I., Kang., D., Rhee, M., 2011: Microbial
contamination of food products consumed by infants and babies in Korea.Letters in applies microbiology 53: 532-538.
Kivanc, M., Akgul, A., 1986: Antibacterial activities of essential oils from Turkish
spices and citrus.- Flavour and Fragrance Journal 1: 175-179.
Kramer, J., Gilbert, R., 1989: Bacillus cereus and other Bacillus species. In: Doyle,
M. P. (ed) Foodborne bacterial pathogens.- Marcel Dekker Inc., New York,
pp 21-70.
Krishna, A., Banerjee, A., 1999: Antimicrobial screening of some Indian spices.Phytotherapy Research 13: 616-618.
Lahlou, M., 2004: Methods to study the phytochemistry and bioactivity of essential
oils.- Phytotherapy Research 18: 435-448.
Lambert, R., Skandamis, P., Coote, P., Nychas, G., 2001: A study of the minimum
inhibitory concentration and mode of action of oregano essential oil, thymol
and carvacrol.- Journal of Applied Microbiology 91: 453-462.
MacLeod, A., MacLeod, G., Subramanian, G., 1988: Volatile aroma costituents of
celery.- Phytochemistry 27: 373-375.

51

Mahdi, O., 2011: Evaluation of inhibitory activity of extracts of Apium graveolens,

Coriandrum sativum and Cuminum cyminum against number of pathogenic
bacteria.- Kufa Journal for Veterinary Medical Sciences 2: 37-50.
Malik, S., Mohhamed, H., Misak, J., 2011: Screening of antibacterial properties for
some Iraqui plants against Salmonella typhimurium.- The Iraqui Journal of
Veterinary Medicine 35: 28-35.
Margaris, N., Koedam, A., Vokou, D., 1982: Aromatic plants: basic and applied
aspects.- The Hague, London, Boston, Martinus, Nijhoff Publishers.
Martinez, J., 2008: Supercritical fluid extraction of nutraceuticals and bioactive
compounds.- CRC Press, NW.
Masotti, V., Juteau, F., Bessiere, J., Viano, J., 2003: Seasonal and phonological
variations of the essential oil from the narrow endemic species Artemisia
mollinieri and its biological activities.- Journal of Agricultural and Food
Chemistry 51: 7115-7121.
Meurer-Grmes, B., Mcbeth, D., Hllihan, B., Delph, S., 1996: Antimicrobial
activity of ethnobotanically important plants of Acanthaceae and
Scrophulariaceae.- Pharmaceutical Biology 34: 243-248.
Mii, D., Zizovic, I., Stameni, M., Aanin, R., Risti, M., Petrovi, S., Skala, D.,
2008: Antimicrobial activity of celery fruit isolates and SFE process
modeling.- Biochemical Engineering Journal 42: 148-152.
Mols, M., Pier, I., Zwietering, M., Abee, T., 2009: The impact of oxygen
availability on stress survival and radical formation of Bacillus cereus.International Journal of Food Microbiology 135: 303-311.
Momin, R., Nair, M., 2001: Mosquitocidal, nematicidal, and antifungal compounds
from Apium graveolens L. seeds..- Journal of Agricultural and Food
Chemistry 49: 142-145.

52

Nakamura, L., 1998: Bacillus pseudomycoides sp..- International Journal of

Bacteriology 48: 1031-1035.
Nascimento, G., Locatelli, J., Freistas, P., Silva, G., 2000: Antibacterial activity of
plant extracts and phytochemicals on antibiotic-resistant bacteria.- Brazilian
Journal of Microbiology 31: 247-256.
Oonmetta-aree, J., Suzuki, T., Gasaluck, P., Eumkeb, G., 2006: Antimicrobial
properties and action of galangal (Alpinia galanga Linn.) on Staphylococcus
aureus.- LWT 39: 1214-1220.
Orient, L., 1996: Indial Medicinal Plants: A compendium of 500 species.- Orient
Logman Private Ltd. 5: 80.
Paster, N., Menasherov, M., Ravid, U., Juven, B., 1995: Inhibitory effect of
oregano and thyme essential oils on molds and food borne bacteria.- Food
Protect 58: 81.
Pattaratanawadee, E., Rachtanapun, C., Wanchaitanawong, P., Mahakarnchanakul,
W., 2006: Antimicrobial activity of spice extracts against pathogenic and
spoilage microorganisms.- Kasetsart Journal (Natural Science) 40: 159-165.
Pengelly, A., 2004: The constituents of medicinal plants.- Allen & Ullwin.
Perrett, S., Whitfield, P., Sanderson, L, Bartlett, A., 1995: The plant molluscidae
Millettia thonningii (Leguminosae) as a tropical antischistomal agent.Journal of Ethnopharmacology 47: 49-54.
Pourmortazavi, S., Hajimirsadeghi, S., 2007: Supercritical fluid extraction in plant
essential and volatile oil analysis.- Journal of Chromatography 1136: 2-24.
Reverchon, E., 1997: Supercritical fluid extraction and fractionation of essential
oils and related products.- The Journal of Supercritical Fluids 10: 1-37.
Sangwan, N., Farooqi, A., Shabih, F., Sangwan, R., 2001: Regulation of essential
oil production in plants.- Plant Growth Regulation 34: 3-21.

53

Schneider, K., Parish, M., Goodrich, Cookingham, T., 2004: Preventing Foodborne
illness: Bacillus cereus and Bacillus anthracis.
Schoeni, J., Wong, A., 2005: Bacillus cereus food poisoning and its toxins.Journal of Food Protection 68: 636-648.
Shad, A., Shah, H., Bakht, J., Choudhary, M., Ullah, J., 2011: Nutraceutical
potential and bioassay of Apium graveolens L. grown in Khyber
Pakhtunkhwa-Pakistan.- Journal of Medicinal Plants Research 5: 51605166.
Shan, B., Cai, Y., Brooks, J., Corke, H., 2007: The in vitro antibacterial activity of
dietary spice and medicinal herb extracts.- International Journal of Food
Microbiology 117: 112-119.
Sikkema, J., Debont., J., Poolman, B., 1995: Mechanisms of membrane toxicity of
hydrocarbons.- Microbiological Reviews 59: 201-222.\
Sipailiene, A., Venskutonis, P., Sarkinas, A., Cypiene, V., 2003: Composition and
antimicrobial activity of celery ( Apium graveolens) leaf and root extracts
obtained with liquid carbon dioxide.- In III WOCMAP Congress on
Medicinal and Aromatic Plants- Volume 3.- Perspectives in Natural Product
Chemistry 677: 71-77.
Sipailiene, A., Venskutonis, P., Sarkinas, A., Cypiene, V., 2005: Composition and
antimicrobial activity of celery ( Apium graveolens) leaf and root extracts
obtained with liquid carbon dioxide.- Perspectives in Natural Product
Chemistry 3: 71-73.
Surburg, H., Panten, J., 2006: Common fragrance and flavor materials. Preparation
properties and uses. 5th Edition.- WILEY-VCH, Weinheim.
Tauveron, G., Slomianny, C., Henry, C., Faille, C., 2006: Variability among
Bacillus cereus strains in spore surface properties and influence on their

54

ability to contaminate food surface equipment.- International Journal of

Food Microbiology 110: 256:262.
Turnbull, P., 1981: Bacillus cereus toxins.- Pharmacology and Therapeutics 13:
453-505.
Turnbull, P., 1986: Bacillus cereus toxins. In F. Dorner and J. Drews (ed.),
Pharmacology of bacterial protein toxins.- Pergamon Press, New York, p.
397-448.
Ulate-Rodrigues, J., Schafer, H., Zottola, E., Davidson, P., 1997: Inhibition of
Listeria monocytogenes, Escherichia coli 0157:H7, and Micrococcus luteus
by linear furanocoumarins in culture media.- Journal of Food Protection 60:
1046-1049.
Wenquiang, G., Shufen, L., Ruixiang, Y., Shaokun, T., Can, Q., 2007: Comparison
of essential oils of clove buds extracted with supercritical carbon dioxide
and other three traditional extraction methods chemistry of essential oils.Food Chemistry 101: 1558-1564.
Wijnands, L., Dufrenne, J., Zwietering, M., van Leusden, F., 2006a: Spores from
mesophilic Bacillus cereus strains germinate better and grow faster in
simulated gastrointestinal conditions than spores from psychrotrophic
strains.- International Journal of Food Microbiology 112: 120-128.
Wijnands, L., Pielaat, A., Dufrenne, J., Zwietering, M., van Leusden, F., 2009:
Modelling the number of viable cells of Bacillus cereus passing through the
stomach.- Journal of Applied Microbiology 106: 258-267.
Wise, M., Croteau, R., 1999: Monoterpene biosynthesis. In: Cane (ed).Comprehensive natural product chemistry: isoprenoids, Elsevier, Oxford, pp
9715.

55

Witkowska, A., Hickey, D., Alonso-Gomez, M., Wilkinson, M., 2013: Evaluation
of antimicrobial activities of commercial herb and spice extracts against
selected food-borne bacteria.- Journal of Food Research 4: 37-54.
Woods, J., Jeweel, C., OBrien, N., 2001: Sedanolide, a natural phtalide from
celery seed oil: effect on hydrogen peroxide and tert-butyl hydroperoxideinduced toxicity in HepG2 and CaCO-2 human cell lines.- In Vitro &
Molecular Toxicology: A Journal of Basic and Applied Research 14: 233240.
Yan, X., Hou, J., Xie, G., 1998: Traditional Chinese medicines molecular structure,
natural sources and application.- Ashgate Publishing Ltd.: 124-148.

56

O - M

, :
, :
, :

Monografska

, :

tekstualni/grafiki

, :

Master rad

, :

Milena Milutinovi

, :

Zorica Stojanovi-Radi

, :

Efekat etarskog ulja celera (Apium graveolens var. dulce (Mill.) Pers) na rast
vrste Bacillus cereus u komercijalnoj pileoj supi kao modelu hrane

, :

Srpski

, :

Engleski

, :

R. Srbija

, :

R. Srbija

, :

2014.

, :

autorski reprint

, :

Ni, Viegradska 33.

, :

56 strana, 5 tabela, 2 slike,3 grafika

(// ////)

, :

Biologija

, :

Mikrobiologija

/ , :

Etarsko ulje, celer (Apium graveolens var. dulce (Mill.) Pers), antimikrobna
aktivnost, Bacillus cereus

547.913:635.128+561.23:641

, :

Biblioteka

, :
U ovom radu izvrena hidrodestilacija etarskog ulja korena celera (Apium
graveolens) u cilju ispitivanja hemijskog sastava i testiranja njegove
antimikrobne aktivnosti pomou mikrodilucione metode na vrstu Bacillus
cereus. Dalje analize u ovom radu vrene su u cilju ispitivanja dejstva istog
etarskog ulja u ovoj koncentraciji na modelu hrane. Ovo testiranje vreno je
praenjem broja bakterija u toku vremena koje su tretirane minimalnom
inhibitornom koncentracijom etarskog ulja na razliitim temperaturama i
periodima inkubacije, kako bi se ispitao i njihov uticaj na efikasnost ulja i
predloila eventualna primena ovog ulja.

, :

, :

08.10.2014.

, :
, : :

dr Nataa Jokovi

dr Slavia Stamenkovi

, :

dr Zorica Stojanovi-Radi

Q4.09.13 -

KEY WORDS DOCUMENTATION

Accession number, ANO:
Identification number, INO:
Document type, DT:

Monograph

Type of record, TR:

Textual/graphic

Contents code, CC:

Master thesis

Author, AU:

Milena Milutinovi

Mentor, MN:

Zorica Stojanovi Radi

Title, TI:

The effect of the essential oil of celery (Apium graveolens var. dulce (Mill.)
Pers) on the growth of Bacillus cereus in commercial chicken soup as a
model food

Language of text, LT:

Serbian

Language of abstract, LA:

Engish

Country of publication, CP:

Republic of Serbia

Locality of publication, LP:

Serbia

Publication year, PY:

2014.

Publisher, PB:

Autors reprint

Publication place, PP:

Ni, Viegradska 33.

Physical description, PD:

56 pages, 5 tables, 2 pictures, 3 graph

(chapters/pages/ref./tables/pictures/graphs/appendixes)

Scientific field, SF:

Biology

Scientific discipline, SD:

Microbiology

Subject/Key words, S/KW:

essential oil,celery (Apium graveolens var. dulce (Mill.) Pers), antimicrobial activity,
Bacillus cereus

UC

547.913:635.128+561.23:641

Holding data, HD:

Library

Note, N:
Abstract, AB:

In this thesis, the essential oil of celery root (Apium graveolens var. dulce
(Mill.) Pers) was isolated by hydrodistillation in order to investigate its
chemical composition and antimicrobial activity against Bacillus cereus by
microdilution method. Further analyss in this paper were carried out to
investigate the effects of the same essential oil in MIC concentration on real
food model. This testing was performed by monitoring the number of bacteria
in the course of time, treated with the minimal inhibitory concentration of the
essential oils, at various temperatures to determine their effect to essential oil
efficacy and to propose possible applications of this oil.

Accepted by the Scientific Board on, ASB:

08.10.2014.

Defended on, DE:

Defended Board, DB:

President:

PhD Nataa Jokovi

Member:

PhD Slavia Stamenkovi

Member, Mentor:

PhD Zorica Stojanovi-Radi

Q4.09.13 1