ORGANIZACIJA I POSLOVI POLICIJE

Mr.Zoran Kovaevi
Istorijat policije
Pojam policije
Rije policija potie od latinske rijei politio a u latinskom rjeniku je dola
od grke rijei politea to znai grad-uprava.U Srbiji se pojavljuje 1811
koja poinje ureenje politikog sistema u Srbiji.
Definicija policije: Posebno organizovana dravna sluba iji jezadatak da
odrava javni poredak odnosno da se stara o dravnoj i javnoj
bezbijednosti kao idrugim poslovima iji je djelokrug nadlenosti
utvrenzakonskim propisima.
Policijsku dravu podrazumijevamo takvu dravu u kojoj vladar pomou
policije I drugih dravnih organa ostvaruje svoju neogranienu vlast.
Policijsko pravo je skup pravnih propisa po kojim olicija radi.
Nauna policija je metodika ,taktika i tehnika otkrivanja krivinog djela i
uinilaca.
Drutveni I istorijski uslovi postanka policijskih zadataka I policijske
organizacije
Odgovor;
Dva su razloga
1) Obezbjeenje reda u drutvenoj zajednici
2) Obezbjeenje nesmetanog funkcionisanja vlasti u drutvenoj
zajednici.

Policija u dravama antikog perioda

To su dravestarog vijeka koje sebe nazivaju istonjakim
despotijama, staro-grkim dravama I rimska drava.Prve drave
nastale suu dolini Rijeka Inda, Eufrata itd.Vlast u ovim dravama je
strogo hijerarhijski organizovana.Npr. vladar se smatrao potomkom
Boga I on je imao svu dravnu vlast.U faraonskom Egiptu upravnik
dvora je nosio svu dravnu vlast I imao je svoje pomonike zagornji I
donji Egipat.Oni su vrili poslove zatite poretka, kontroli uspjeha I
imali su ovlatenja da sude za odreene prestupe I izriu kazne
ibanja.U Sparti su postojali Efori koji su birani od strane narodnih

poslanika na period od 1 godine.Radili su poslove odravanja

poretka,reda.ibanja isl.
Rimska drava je najstarija drava srednjeg vijeka koja je trajala 12
vijekova.Vlast se zasnivala na funkciji izabranih
funkcionera.Policijske poslove obavljali su EDILI ija je bila
nadlenost bezbijednost poretka ,puteva I borba proti
poara.Postojali su I policijski kvestori koji su vodili krivina
djela.KVESTOR(krivini inspektor).Glavni policijski organ je gradski
perfekt(danas in u policiji) koji je osim policijskih poslova obavljao I
poslove socijalne,zdravstvene I komunalne slube, sudio za mala
djela itd.
POLICIJA U SRED. DRAVAMA
Srednji vijek u pogledu dravne organizacije predstavlja znatni korak
unazad kada je u pitanju organizacija drave ,pogotovo u poreenju
sa rimskom dravom.Feudalci su bili nosioci suverene vlasti na
posjedima na kojima su ivjeli a vladar je bio nosilac vlasti takoe na
svom posjedu to znai da stvarna vlast nije ni postojala.Ovaj period
karakterie stalna borba izmeu vladara kao nosioca centralne
vlasti I feudalacakao predstavnika privatnih tendencija.
Srednji vijek temelj za uvoenje apsolutizma I centralne vlasti
(Francuska 12.vijek Rusija 18.vijek)
Period apsolutizma i policijska drava
Periodod 15-18 vijeka je period apsolutne monarhije kao prelazne
faze iz feudalizma u kapitalizam.Pored monarha (kralja) bitnuulogu
igrala je vojska I inovniki aparat.Sve je bilo u rukama
monarha(zakonodavna,izvrna,i sudska vlast).Monarh nikome nije
odgovarao ni polagao raune.Na elu francuske policije je bio
policijski namjesnik koga je postavljao monarh.Imao je iroka
ovlatrnja( odravanje bezbijednosti, istrage krivinih
djela,otvaranje I nadziranje zatvorskih ustanova itd.).Francuska
jeprva drava koja je zvanino imala tajnu policiju( ona je radial za
vlast za protivnika politikog reima, putem vrbovanja pristalica I
drugih lica ,prikupljali podatke o njima ,otvarali potu te vrili
likvidaciju istih.Model francuske policije je u to doba bio uzor ostalim
evropskim dravama.
PRAVNA DRAVA I POSTANAK MODERNE DRAVE
Pravna drava se vezuje za nastanak ustavne monarhije to znai
podvoenje pravnih organizacionih zakonaima.Idealna pravna drava
je ona drava u kojoj pravo djeluje samo kad je zakonom odreeno,
koja donosi akte na osnovu zakonskih procedura I iji je rad
podloan sudskoj kontroli.Pojavom pravne drave u pogledu
organizacije policijskog sistema se odvijaju slubene aktivnosti.

Policija se vezuje samo za unutranje poslove dok su ostali upravni

poslovi u nadlenosti drugih tijela.Dolazi do osnivanja ministarstva
unutranjih poslova.U tom periodu pojavljuje se vie policija:
umska,industrijska,zavodska, te se poslovi dijele na primarne I
sekundarne policijske poslove. Novim drutvenim potrebama koje su
rezultirale novim drutvenim potrebanma a to je pojava saobraaja
kao I uivanje opojnih droga , razvijaju se specijalne slube;
saobraajna policija,krim. Policija itd.Razvojem nauke i tehnologije
razvijaju se kriminalistike laboratorije i kriminalistika kao nauka.
Poetkom 19. Vijeka u mnogim zemljama svijeta dolazi do odvajanja
vojske od policije.Dolazi do pojave zandarmerije 1800, godine u
Francuskoj ,zatim u Pruskoj,U Rusiji se andarmerija ostvaruje
1815.godine.
ISTORIJSKI RAZVOJ U JUGOSLAVIJI
Srednjovjekovna Srbija.
Prva srpska drava od dolaska Srba na Balkan je srpska drava
Nemanjia.Centralna vlast je smjetena u ovlatenom dvorskom
aparatu na ijem elu je bio knez.Policijske a I ostale unutranje
poslove su obavljali 1) Kefalije- oni su bili upravnici okruga.Imali su
ovlatenja da brinu o bezbijednosti putnika koji su prolazili kroz
njihove okruge ai obavezu da namire tetu ako bi ko od putnika bio
opljakan.Vrili su kontrolu cijena na pijacama,sudili za manja djela I
upuivali u zatvor.Potvrivali su ugovore okupoprodaji zemlje kao I
pravo da kupuju proizvode u pola cijene.2) Vlastelin ; oni su
upravljali u manjim administrativnim jedinicama ije su stvaralatvo
titili od razbojnika.3) Vlastelin Krajinik oni su bili graniari.titili
su podruja odneprijateljskih sila. 4) upan ; predstavnici upe.Na
elu sela bio je knez i oni su svi kolektivno odgovarali KEFALIJI. 5)
Sebasti I proto-sebasti su ivjeli na podruju koje je bilo osvojeno od
starne vizantijskog carstva. 6) Vojvode; vojnici.Srednjovjekovna
Srbija je funkcionisala do smrti Duana i osvajanja Osmanlija turaka
padom Smedereva 1509.godine.7) Policija u periodu prvog srpskog
ustanka do 1830.godine.
U periodu do prvog srpskog ustanka policijske poslove su obavljali
preko srpskih samoupravnih organa na ijem elu su bili KNEZ;OBER
KNEZ.Znaajan period jeste 1811.godine kada je prvi put formiran
Savjet- Savjet ministara.Jedno od pet ministara bilo je ministarstvo
unutranjih poslova ija je nadlenost bila odravanje reda I
bezbijednosti zemlje.Prvi put se u pisanom obliku pojavljuje I nacrt
policijskih pravila ali koji nikad nisu stupili na snagu, iz razloga to
Karaore nije elio da mu se vlast ograniava
zakonom.Sporazumom 1815.godine Kneza Miloa Obilia i marala

Uvedene su policijske mjeovite patrole na ijem elu su bili turski

muselimi I knezovi.Policijske poslove su izvravali seoski kmetovi i
panduri. 8) POlicija u Srbiji od 1830.godine do 1918 godine
Hati erif od 1830.godine u Srbiji je dobila samostalnu srpsku upravu
a knez Milo Obili dozvolu da dri I posjeduje orzanu silu radi
odravanja poretka.To je period I kad dplazi do reorganizacije
dravne uprave( kapetanije prelaze u srezove itd) .1834.godine
doneena su I prva policijska pravila .Neke od stavki iz policijskih
pravila su: 1) Policija je duna da motri na SKITAE.
2) Niko nije mogao da ue ili da izae iz Srbije bez putne isprave
itd.1858.godine novim dravnim ureenjem nije se slala knezu
MIlou Obiliu 1859.godine nego vlast preuzima grupa lidera koji
sebe nazivaju ustavobraniteljima i za kneza dovode Aleksandra
Karaorevia.To je period kada se policija postavlja pod ustavnu
nadlenost.U tom periou doneen je zakon protiv naruavanja javnog
reda I mira u kome je bila predviena kazna zatvora od sedam dana
ukoliko se lice oglui o nareenje policajca.Isto tako doneen je i
krivini zakon po kome je policija sa manje rijei mogla I da presudi
kaznu ibanjem.Tadanji ministar je bio Ilija Garaanin.Podmiivanje
se pojavljuje prvi put.
9)
Kraljevina Jugoslavije je formirana 07.12.1918.godine kada je
formirano i ministarstvo unutranjih tijela.
Ministarstvo su inile sledee organiozacione jedinice:1) odjeljenje
za dravnu zatitu( borba protiv pijunae, propaganda itd)
2)Odjeljenje javne bezbijednosti (spreavanje i otkrivanje krivinih
djela, hvatanje izvrilaca, zatita ivota I tijela I imovine itd).
4) Samoupravno odjeljenje( vrenje nadzora nad samoupravnim
organima)
Pored ovih odjeljenja u ministarstvu je postojao i inspektorat koji je
vrio nadzor nad radom svih odjeljenja.Srbija je bila podijeljena na 9
banovina.Na elu banovine bio je upravnik koji je imao iroka
ovlatenja .Nie organizacione jedinice bili su srezovi na ijem elu
su bili policijski komesari npr na elu kantona komesar RS direktor
policije.Postojao je posebno zakon o optinama kao I policija na
ijem elu se nalazio kapetan policije I oni su imali nadlenost da
nadgledaju rad kafana,prenoita, kontrole stranaca itd.
1919.godine formirana je andarmerija u Srbiji koja je u svom
sastavu imala oko 10000 pripadnika.Komandante andarmerije je
naredbom postavljao kralj.To je bila vojna formacija koja je imala 10
pukova.
9 banovina;9 pukova
10) RAZVOJ POLICIJE OD 1941.GODINE DO DANAS (1992)

Okupacijom Kraljevine pripadnici ministarstva su bili onemogueni u

svom radu od strane okupacionih grupa.1942.godine formiraju se
prvi narodni oslobodilaki pokreti, na prvom zasijedanju AVNOJ-a
formiran je odsijek za unutranje poslove a na drugom zasijedanju
AVNOJ-a povjerenitvo za unutranje poslove koje 1945.godine
prerasta u ministarstvo unutranjih poslova.Prvi zakon o
unutranjim poslovima doneen je 1956.godine kada je osnovano
savezno ministarstvo I ono je upravljalo preko republikih
sekretarijata i poslova.-Centralizovan policijski sistem.etvrti
reonski plendum je animirao organe vlasti te je sluna dravne
bezbijednosti stavljena pod kontrolu.Doneen je novi zakon o
unutranjim poslovima gdje su MUP inile dvije slube i to: 1) sluba
javne bezbijednosti;sluba milicije,saobraajne milicije,sluba za
suzbijanje kriminaliteta I sluba pogranine milicije)
SLUBA DRAVNE BEZBIJEDNOSTI ( to je period kada se i osnivaju
prve policijske kole 1967.godine-policijska kola u Sarajevu,
Zagrebu,Ljubljani.Osniva se i via kola unutranjih poslova u
Zagrebu 1970.godine zatim fakultet za bezbijednost u
Skoplju.Ustavom iz 1974.godine dolazi do decentralizacije policijskih
modela.Unutranji poslovi sve vie
, razvija se svijest o
drutvenoj samozatiti.Republike su preuzele PRIMAT na unutranjim
poslovima , to je uz druge faktore kao to je nacionalizam dovelo do
raspada SFRJ.
OPTA NAELA O OSTVARIVANJU POLICIJSKE FUNKCIJE
- Naelo zakonitosti- policija u svom radu mora da se pridrava
zakona prilikom vrenja nadlenosti.To je temeljno naelo pravne
drzave.
- Naelo preventivnog djelovanja- radnici unuformisani policajci kroz
organizovanje pozorno patrolne slube obilaze kriminogena I
kriminalna arita , ten a taj nain prvenstveno djeluju na izvrioce
prekraja i kada to oni ne ine.Isto tako kroz obavjetavanje graana
o nekim kriminalnim pojavama-poznavanja lica I teritorije prilikom
rasvjetljavanja i otkrivanja krivinog djela. Izvrioca radnici policije
moraju poznavati lica kao teritoriju prostor.
Krimi inspektor bez obzira na bogato iskustvo nee moi rasvijetliti
neko djelo bez pomoi voe sektora i policajaca koji rade na tom
terenu.Voa sektora mora poznavati koja sum u lica pod pojaanim
nadzorom, zatim lica koja po svom mjestu stanovanja I rada mogu
dati podatke o izvrenom krivinom djelu ili prekraju, moraju
poznavati teritoriju sektora itd.
- Naelo brzine, iznenaenja I operativnosti-brz izlazak policije na
lice mjesta nekog dogaaja zbog prikupljanja materijalnih dokaza,

dolaska do oevidaca dogaaja kao i samog izvrioca

dogaaja.Brzim djelovanjem a i hapenjem izvrioca utie na to
da on ne moe pripremiti svoj alibi itd.
- Operativnost znai informisanost,vladanje situacijom.
- Naelo objektivnosti- Policajci u svom radu moraju biti efikasni.Ne
smiju imati simpatije ili antipatije prema izvriocima djela.Bolje je
sa 100 osumnjienih lica bude osloboeno nego da jedno nevino
lice bude osueno.
- Temeljnost i upornost- Policija u izvrenju svojih poslova moraju
biti uporni to je pozitivna osobina za kriminaliste I
policajce.Zahvaljujui ovom naelu mnogi sluajevi su razrijeeni
nakon vie godina.
- Jedinstvo rukovoenja- U sloenim policijskim organizacijama kao
to su talaka situacija, potjera, obezbjeenje tiene
linosti.Formiraju se policijski tabovi.Jedno lice treba da bude
rukovodilac tog taba a zajedno sa njim ine I ostali rukovodioci
linijskih sektora u ta se slivaju informacije, rad sa terena, vri se
njihova analiza nakon ega se koordinira rad na terenu.
- Humanost i podrka graanima- Policajci u svom radu moraju da
pridobiju a I ostvare saradnju sa graanima.Uticaj javnog
mnijenja na rad policije je najbolji indicator povezanosti rada
policije u zajednici..Policajci moraju biti trijezni, komunikativni, u
svakoj prilici pruati pomo graanima ( poar, elementarna
nepogoda,kvar na putu.
- U primjeni policijskih ovlatenja policajci moraju biti humani
- Naelo metodinosti I planiranja- Svakom kriminalnom sluaju ali I
dogaaju mora se prii metodino to znai prikupiti informacije,
procijeniti, predvidjeti pa tek isplanirati.
- Koordinacije I saradnje- Razvojem tehnike, vazdunog saobraaja
kriminalci ne poznaju granice niti niti teritorije neke zemlje.To
zahtijeva koordinaciju I saradnju vie policijskih agencija iz drugih
drava.Saradnja se ostvaruje putem zamolnica a u BiH
posredstvom sektora za meunarodnu operativnu policijsku
saradnju.
- Konspirativnost- uvanje slubene tajne. Ona je propisana
zakonom.
- Stalnog strunog usavravanja neophodno stalno struno
usavravanje policije.Rukovodioci policije imaju obavezu da
periodino obuavaju a I informiu pripadnike policije o novim
zakonskim propisima, naunim dostignuima.
Isto tako vri se I fizika obuka pripadnika policije iz razloga da budu
fiziki I psihiki spremni za obavljanje svojih poslova.
II
Poslovi policije( bice pitanja)

1.Zatita ivota i licne sigurnosti gradjana i njihove imovine kao i ljudskih

osnovnih prava i gradjanskih sloboda.
Policajci su duni da tite ljudska prava svakog lica bez obzira na
nacionalnu ,vjersku,politiku i drugu pripadnost.Osnovne smjernice za vrenje
svih poslova donesene su u kodeksu pravila postupanja policijskih slubenika
koje je donijela generalna skuptina UN 1979 god.a koja je utemeljena na
evropskoj konvenciji o osnovnim ljudskim pravima (RIM 1950).
2.Zatita ustavom utvrdjenog poretka od nasilnog ugroavanja i bezbjednosti
republike.
3.Zatita svih oblika svojine.
4.Spreavanje i otkrivanje kaznenog djela,pronalaenje i hvatanje izvrilaca
kaznenog djela,te njihova predaja nadlenim organima.
5.Odravanje javnog reda i mira.
6.Obezbjedjenje linosti i objekata.
Kontrola i regulisanje saobraaja.
Kontrola kretanja i boravka stranaca,granina policija,sluba za poslove za
strancima .
Kontrola dranja,noenja i posjedovanja vatrenog oruja.
Pruanje pomoi u elementarnim nepogodama,havarijama.
Poslovi pravosnane zatite.
Potraga za licima i stvarima.
Osim ovih poslova uniformisane policije preduzimaju se i drugi poslovi i
zadaci:Izdavanje line karte,putnih isprava,dodjeljivanje JMBG,kontrola vodjenja
maticnih knjiga i dr.
Ovlaenja policijskih slubenika
1.Provjera i utvrdjivanje identiteta lica i stvari
2.Obavljanje razgovora
3.Privodjenje
4.Potraga za licima I stvarima
Privremeno ograniavanje kretanja

Privremeno oduzimanje predmeta

Pregled lica , stvari i predmeta
Upotreba tudjeg komunikacionog i prevoznog sredstva
Upotreba sile
Snimanje na javnim mjestima
Obrada linih podataka,zavodjenje evidencije i zaprimanje prijava.

Provjera i utvrdjivanje identiteta

Policijski slubenik moe utvrditi identitet u sledeim sluajevima licu koje svojim
ponaanjem ugroava bezbjednost drugih lica;licu preme kome se preduzimaju
odredjene zakonske radnje;licu koje je zateeno u objektu,prostoru ili prevoznom
sredstvu,kada je utvrdjivanje identiteta neophodno;licu koje je zateeno na mjestu
gdje je privremeno kretanje ogranieno; licu koje svojim ponaanjem ukazuje da se
radi o izvriocu kaznenog djela ili prekraja iz ijeg ponaanja se moe pretpostaviti
da e poiniti neku nezakonitu radnju;iz bezbjedonosnih razloga itd.
Obavljanje razgovora
Policijski slubenik moe pozvati svako lice da prui neophodne
informacije.Obavljanje razgovora se vri od 06-21 i moe trajati najdue 6 sati.Moe
biti pismeno i usmeno.Poziv mora da sadri ime i prezime lica koje se poziva,mjesto
i vrijeme ,kao i razlog pozivanja ,kao i ime i prezime slubenika i obavezno
upozorenje o prinudnom privodjenju ako se lice ne odazove na uredno dostavljanje
poziva.
Privodjenje
Bez naredbe policijski slubenik moe privesti lice u sledeim okolnostima : radi
utvrdjivanja identiteta lica; lice koje se se ne odazove na uredno dostavljen poziv ;
lice za kojim se traga
Potraga za licima i stvarima i oglaavanje
Policijski slubenik preduzima potranu djelatnost za lice koje je nestalo ili se trai u
skladu sa zakonom.Policijski organ zvanino preduzima mjere oglaavanja: radi
utvrdjivanja prebivalita ili boravita;radi utvrdjivanja identiteta nepoznatog lica ili
traenja nestalog predmeta.

Privremeno ogranienje slobode kretanja

Policijski slubenik moe ovu mjeru radi spreavanja vrenja kaznenog djela,zatita
ivota i bezbjednosti gradjana.Ogranienje moe trajati 6 sati.Nain potrage i
ogranienja kretanja se preduzimaju u sklopu kriminalnih operativnih i taktikih
radnji (zasjeda,racija,potpuna ili djelimina blokada puta)
Izdavanje upozorenja i naredbi
Upozorenja se izdavaju licima koja svojim ponaanjima mogu ugroziti svoju ili
bezbjednost drugih lica ,poiniti ili navesti drugo lice da izvri kazneno djelo,prekraj
ili drugu nezakonitu radnju.Naredjenja se izdaju radi zatite ivota i line sigurnosti
gradjana,radi zatite imovine,spreavanja i otkrivanja kaznenog djela,spreavanja
naruavanja javnog reda i mira.Osnovna razlika izmedju upozorenja i naredjenja
jeste u tome to se upozorenja iskazujublaim tonom uz objanjenje i testiranje
lica,dok su naredjenja po nainu izricanja kratka,jasna i zaprijeena represivnim
mjerama (npr. Prestanite sa tuom upotrijebiu palicu) (upozorenje npr. Gospodine
iskopali ste jamu pokraj puta I ostavili je nezatienu.Molimo Vas da preduzmete
mjere i radnje kako ne bi dolo do neeljenih posljedica).(saobraaj npr. Gospodine
istie Vam vaenje saobraajne dozvole za 2 dana ,blagovremeno preduzmite mjere
i radnje.Policijski slubenik se nalazi u ulici Sv. Save br. 16 i radi svakim danom od
08-16 sati.
Privremeno oduzimanje predmeta
Policija moe da privremeno oduzme predmete: radi radi zatite javne
bezbjednosti;predmete koji mogu posluiti za napad na drugo lice,objekat ili
samopovredjivanje.Oduzetim predmetima policajac je duan izdati potvrdu u kojoj
se nalaze podaci o predmetu koji se oduzima,licu kao i o policajcu i broj njegove
slubene znake.
Koritenje tudjih vozila i komunikacionih sredstava
Policajac moe upotrijebiti tudje vozilo i komunikaciono sredstvo radi potrebe ili
hapenja lica I duan je vlasniku vozila izdati potvrdu.U sluaju nanesene tete
policijski organ nadoknadjuje tetu. Vozilo se moe koristiti dok se potjera ne okona
ili lice uhapsi.
Pregled lica, predmeta i saobraajnih sredstava
Policajac moe ovo da vri u sledeim sluajevima radi pronalaenja tragova ili
-------- proizalih iz kaznenog djela,predmeta s kojima se moe ugroziti bezbjednost
drugih lica itd.Prilikom pregleda policijski slubenici mogu da koriste tehnika
pomagala I slubene pse.Pregled obavlja osoba istog spola.

Snimanje na javnim mjestima

Policijski slubenici smiju audio i vizuelno da snimaju objekte i lica na javnom

mjestu u cilju spreavanja i otkrivanja kaznenih djela ,prekraja javnog reda i mira
itd.
Upotreba sile
Sila moe da se upotrijebi od strane policijskog slubenika samo u zakonom
propisanim sluajevima.Ukoliko zakonom nije drugaije odredjena upotreba fizike
snage,palice ,sredstva za vezivanje ,sredstva za zapreavanje vozila,vatrenog
oruja,hemijskog oruja,specijalnih vozila, vodenih topova,slubenih pasa,specijalnih
opruja i eksplozivnih naprava radi zatite ivota ljudi ,odbijanja
napada,savladjivanje otpora te sprijeavanje bijega lica.Fizika snaga I palica se ne
moe upotrijebiti prema djeci,starim licima,iznemoglim I bolesnim kao I trudnicama
sa vidljivim znakovima trudnoe osim ako se na drugi nain ne moe odbiti napad I
zatititi ivotpolicijskih I drugih lica.Policijski slubenik moe upotrijebiti vatreno
oruje samo ako na drugi nain ne moe ili ako upotreba drugih sredstava prinude
ne garantuje izvrenje zadatka I to: da zatiti svoj ivot ili ivot drugih lica od
direktno prijetee smrtne povrede ili ozljede,sprijei poinjenje krivinog djela kojim
se ugroava ivot ili tijelo te uhapsi lice koje predstavlja prijetnju obezbijedjenju te
opire se organima gonjenja.Vatreno oruje slubeno lice ne smije upotrijebiti u masi
ili grupi ljudi osim ako mu je ugroen ivot.