Professional Documents
Culture Documents
17.NG I NEPAL
18.LM-T-NI, KHU VN QUN
19.KATHMANDU V KHUN MT VNG
PHN TH BA : TRUNG QUC, X S CA B-TT
NH SNG N T PHNG TY
VN L TRNG THNH
LINH QUANG T V CHIC RNG CA PHT
UNG HA CUNG V TIU TRUYN V TRUNG QUC-TY TNG
BNH THNH V NG VN CNG
T HNG SN N QUANG MINH NH
T TIU NI C NGHI LM N NNG L NG
NG I SN ( Wutaishan)
CN U NC THC
NHN KIT KHNG I NO THIU
NGA MI SN (Emeishan)
NHNG KCH THC V I
I TC (Dazu), THCH NG NG QUN
ti mi bit h c nhiu ngi l gip vic cho chng ti, c nhng tea
boy ch chuyn bng tr rt nc, nhng cng vic m ti phng ty chng
ti phi t lm. D chu thay. Ch sau mt ngy, ti nh mt c gi i
copy vn bn. Bt ng thay, c ta lc u. Ti ang t hi ti sao c ny t
chi li yu cu nh nhn ca mnh th thy c nhm l cm giy t
chy i lm vic. Th ra ci lc u ca ngi n chnh l c ng gt
u ca ta. Cn khi h t chi tht th u h cng lc cng lc cch khc.
i vi ti lc no h cng lc u c. Kh hiu thay, nhng ngi n !
T vn phng chng ti nhn ra l cng trng Nehru y ngi. l
ch bn cam bn chui, bn i xe bus, xe hng rang hnh nhn u phng,
ch sa xe taxi, bn u xe " tc-tc ", ni ca kh lm tr... Cuc sng
y xem ra va vi v va chm chp. Trn cng trng Nehru hng
trm ngi ngi chi si nng xem ra khng c g lm, hm nay l mt
ngy ma ng. Xung quanh h l nhng ngi n mc ht sc nghim tc
theo kiu ngi Anh ang vi v ro bc, h tm kim iu g trong x s
ngho nn ny ? V sau ti bit thm n l mt x s ca nhng hnh
nh i chi.
ng s y xe c vi mi xng kht lt lm ti nh Vit Nam. Taxi
ca h l nhng chic xe ni ha c k vi ci tn vang di "Ambassador"
m bn bnh xe thng mn nhn lm chng ti e ngi, mi chuyn i l
mt tr chi t nhiu ri ro nht l khi gp tri ma. Th nhng quen cch
i liu ca mnh v thy ng nghip nhiu nm kinh nghim n ca ti
cng cha c ai mang vt tch g trn ngi nn ti yn tm t nh i ngi
c s.
Ch vi ngy sau khi n n ngi ta bit y l mt x s
mang nng u c tn gio. Trong taxi ti x thp nhang lin tc, h khn
cu mt v thn no bo h cho h, cho h nhiu khch v t tai nn. Ngoi
ng cc n b i ng nm ngi xem ra rt t nhin thoi mi, ti x li
xe thng rt hp tp nhng khi gp chng u kin tr ch i, khng c
mt ting ci. Ra khi Delhi vi cy s l xanh mt mu cy ci, y c
man no l kh. Theo ngi n, chng l hu thn ng thng ca i lm
ngi, l cha m anh em ngy trc, chng c i i bnh ng v sng
chung vi ngi. Ngy n ti n lm vic ti mt c quan chuyn trch "
kim tra cht lng " ca b phn turbine. l mt ta nh nh nm trong
mt khu vn ly li sau cn ma. Va bc xung xe, mt con heo rng
m u chy n. Ti vi tht ln xe, ng ca nh rm. Sau hi ra n
o mnh mng vi hng chc ngn con sng ln b. Chu khc Bc Phi
ch ni y tri ph cho nhiu sng, mi con sng l sui ngun ca c
mt vng kinh t v c mt nn vn ha. Con sng hn phi l b m nui
dng i sng nn ngy xa mi u ngi ta t nhau bn bn sng v tri
qua bao th k m thnh ph x. Th nhng con ngi sm v n bc ngha
vi sng, xem sng l ni tha h x ri ngy nay qua sng ngi ta
nng li nguyn ra.
Ti cng nguyn ra mi x u bc ln t cc knh lch ti Delhi. Ti
khng bit rng cc knh lch l nhng nhnh ca sng Yamuna, bt
ngun t Hy-m lp sn. Trong huyn thoi n , sng Yamuna l hin
thn ca con gi ca thn mt tri Vivasvat. Nng con gi Yamuna ny ly
ngi anh sinh i ca mnh l Yama tr thnh cp tnh nhn u tin ca
loi ngi. Ngy nay khng cn my ai bit truyn tnh k l ny na,
nhng chic cu bc qua Yamuna tr thnh cc trc giao thng vi dng xe
c chy hi h. Ngy n, trn mt chic cu ca Yamuna xe taxi ca ti i
c l gy mt tai nn cht ngi. Xe ang chy t nhin h my ng li.
Ngi bng sau nhn lui ti thy mt chic xe gn my t xa bng bng chy
n, ngi li xem ra khng thy xe h ang ng yn trn cu. Ni au ca
ti l thy s s tai nn sp xy ra m khng lm g c. Mt ting " bp "
kh rc vang ln, ngi li xe bay v pha trc d chng nm by mt qun
qui trn ng. Mi ngi chy o ti. Khng ni vi ti x mt ting, ti
m ca xch cp bc ra xe, i nh chy. Thn Vivasvat hy cu ngi
, cn ti, ti phi gi thn mng cho mnh, l c ai nng tnh hnh hung
ti th sao, d sao ti cng c cht li. Mong thay anh ta khng cht, mong
thay anh ta n c sng Hng m tm.
Sng Hng th ra kh gn Delhi, ch cn i khong 60 km l n. Hng
h m ngi n gi l Ganga, ngy n ti khng ng i mnh c lc
n thm con sng thn thoi ny. T ngy hiu " hng h sa s " l cch ni
trong kinh Pht, " nhiu nh ct sng Hng " , ti gn lin sng Hng vi
Pht v xem l mt huyn thoi. i vi ti, sng Hng l biu tng ca
Pht gio n . Ngy xa ti c ngh i mnh s thy thp Eiffel ca
Php nhng khng ngh mnh s n sng Hng. Bi th ti xc ng xit
bao khi ti x ku ln " Ganga " . Sng Hng y sao ? Tht khng hi anh
li xe?
Sng Hng, con sng thing chy t ngn chn ca thn Vishnu, " b
buc phi ri thng gii m n vi trn gian " l y. Nhng hng h sa
s ct u, ti khng thy ht no c. on ny ca sng Hng m ti n
Agra, cng trong mt thnh quch to ln. May thay ng cn dim phc
c ngy ngy ngm nhn Taj Mahal t cung in t ngc ca mnh Trong
truyn thng vua cha n ta thy lch s lp i lp li nhiu ln chuyn
con git cha ginh ngi.
Chuyn con m ngi cha ot ngi vng c nhiu bit nht l Tnb-sa-la, nh vua tr v nc Ma-kit- trong thi Pht ti th. ng v
hong hu v sau b con trai l A-x-th cm t b i n cht. Tn-b-sala l ngi theo Pht, ng tn trng Ngi n ni khi ln ni Linh Thu
thm Pht, ng lun lun xung xe i b. Ti tng n cung in m
ngy xa nghe ni Tn-b-sa-la b giam y, ngy nay ch cn nn . Ni
y ti thy vi vng st cn st li, ngi ta cho rng l cng st cm
chn nh vua ngy trc. Ti khng tin lm v tht nh th th c k sm
nh cp lu vt my ngn nm ny nm gia mt sn ni tr tri, khng
ai canh gi. Nhng h g chuyn ng hay sai, ai cng cht, vn l
mi ngi li nhng g cho hu th. Ngy nay ngi ta cn nhc n
Tn-b-sa-la khi i thm vn tre Trc Lm, qu tng ca ng cng dng
Pht. C A-x-th cng cn c tn trng v v sau, ngi con phm ti
ng nghch tnh ng v phng s Pht php. ng chnh l ngi xy
dng thuyt ng cho hi ngh kt tp ln th nht sau khi Pht dit .
Ti li l iu khng th trnh khi ca cuc i lm ngi. Nh th
ln Goethe ca c tng ni: " i ti cha gp ai m ti li ca h ti
khng th lm " . Khim tn bit bao v cng thng thn bit bao ! Con
ngi sinh ra hnh nh c mt xu hng nht nh s lm nhng iu ny
iu n, xu tt u c. N phi tun th nhng xu hng v c may ca
n l qua nhng hnh ng hay d ca mnh m ng ra vi iu cho i
mnh. V nu khng thng qua ti li hiu ng mt cch thm su ci
thin m ch thc xut pht t tri tim mnh th cuc i xem ra khng c
ngha g. N trnh ti li, tp lm thin thn, l iu o l nn lm,
nhng cng d l bc ng i vo trong bng ti ca ngu mui v ng i.
l s sai lm chia th gii lm hai phm tr tt xu, ng sai, xem s vt
nh mt hnh nh en trng m khng bit rng cuc i vn y mu sc
v thin c l mt iu ht sc tng i v thng c ngun gc rt su xa.
C nhng hnh ng cc c nhng n phi xy ra n khp vi mt
mc xch no ca s vt, mt bin c khc xut hin. Mun hiu
nhng iu phi c mt tm nhn, thy c nhng nguyn nhn nm
trong qu kh xa xi m ngy nay n mi bt u tr qu. Con ngi chng
ta ch c tm nhn ca mt kip ngi, thm ch u c khng nh qu mi
hai. Ngi l ngi chu suy lun nht ca lch s Pht gio, l ngi sng lp
Trung qun tng 16, ng thi li l v t thin th 14 ca Thin tng n
truyn t c Thch-ca xung.
Tip ni truyn thng, sau Long Th l nhng th h ca ging s v
lun s danh ting nh Thnh Thin, V Trc, Th Thn, H Php, Trn
Na, Gii Hin ging dy. Thi Na-lan- l mu
mc ca tnh khoa hc cu th. Ni y 18 trng phi Pht gio ca
thi k u c ging dy, t v-, tiu tha, Duy thc, nhn minh cho
n cc ngnh khc nh ton hc, y hc. C gio s nc ngoi cng c
mi dy m ngi ni ting nht li l Huyn Trang. ng ti y hc Duy
thc vi Gii Hin 17, lc v thy vin trng ny 106 tui. K hnh
hng Trung Quc ny m t kin trc ca cc tinh x v ging ng vi
mt lng yu mn v s chnh xc m v sau cc nh kho c phi tha nhn
l hon ho 18.
l nm 637, khi Huyn Trang n Na-lan- v tha vi Gii Hin:
Con t Trung Quc n v xin Ngi ch dy trit l Duy thc. Gii Hin
khc v mng r v k Huyn Trang nghe cch y khng lu ng b
bnh tng mnh sp cht. m n ng nm m thy ba v b-tt hin n,
mc ba mu o khc nhau, v mc o vng, v o xanh thm, v kia o trng.
l ba v Vn-th, Qun Th m v Di-lc v ch th cho Gii Hin phi
sng tip v i mt ngi t Trung Quc ti m ging dy. Ni y Huyn
Trang c truyn tha trc tip trit hc Duy thc, truyn t V
Trc, Th Thn n cho Trn Na 19, H Php 20 v hc tr ca H Php
chnh l Gii Hin. Huyn Trang li y 15 thng hc tp v hon
thnh b Thnh duy thc lun 21, tng kt mi v i lun s 22 ca Duy
thc tng m ni nh Grousset l tng kt 700 nm t tng n .
i, th ra Na-lan- l qu hng ca hai trng phi v i ca Pht
gio l Trung qun tng v Duy thc tng, mt ni v tnh, mt v tng.
Chng u khc, chnh l ngun gc ca trit hc Pht gio i tha m
ngy nay n lan ta khp th gii, m Vit Nam cng tip thu.
Ti nhn quanh mt vng t vng v, hm nay khng ai n tham quan.
Cm ng thay c n ni y. y l ni hng chc ngn ngi cu
nguyn v hc tp, hng chc th h ca thnh nhn gio ha, nh sng
minh trit Pht gio t y chiu khp bn phng. Bit bao php l
xy ra ni y, hi cc cnh cy ngn c ang rung rinh trong gi.
vng triu bit i. V trong thi i ngy nay ch tng l ca Pht gio
Ty Tng ang lm tai ha li thm mt ln na minh chng cho suy ngh
ny. Hy lm theo Tch Thin vo rng lm th sn hay nh Gampopa, b tu
vin cao qu i tm Milarepa ni ch c c ho lnh. Li Lo T vang vng
li vi ti ngy hm ti Na-lan- Vt mnh ln t gi, y l tri o,
Tri o mt sm25.
---o0o--5. VUI P THAY THNH VNG X26
T Na-lan- i v pha nam khong 11 km l n Vng X, tc
Rajagaha, ngy nay tn l Rajgir. n Vng X khng my ai ng ngy
xa y l kinh ca nh vua Tn-b sa la, ni m c Pht thng i kht
thc. Ngy nay Vng X l mt th trn nh y bi bm nh mi ni ti
n , cch xa th trn vi cy s l ng khng mng qunh.
y l Vng X sao, ni m c Pht tng gi l vui p? Ngy xa
n l kinh ca Ma-kit-, l ni m Pht m 27 m t l c 32 ca chnh
v 64 ca ph. T trc cng nguyn, sau khi A-x-th di i Hoa Th
thnh th Vng X suy tn.
Kinh thnh Vng X ca nh vua ngy xa c xy mt cch him
yu, xung quanh l ba ni vy bc. Dc trn cc nh ni nh vua cn cho
xy cc trng thnh mini, tng t nh vn l trng thnh Trung Quc
chng ngoi xm. Ngi thc hin cc trng thnh khng ai khc hn l
A-x-th, lc ng cha phn li vua cha. Chc l qu ngn ngm chuyn xy
40 cy s trng thnh, v sau A-x-th b Vng X, di i Hoa Th
Thnh. Ngy nay khch n Vng X th s thy pha bc ca Vng X
c c mt th trn nh vi mt ga xe la, cn thnh Vng X thu xa
ngy nay khng cn ai . Ti i theo sn ni vi lng u hoi, ng nh tm
s ca Huyn Trang v lc ng n y th Vng X cng nt. Ch
m ngy xa Pht i kht thc by gi l mt con ng chy gia hai vch
ni, tha tht nhng bi cy con v y c di.
Ngy xa ngi du s mang tn C-m, lc cha c o tng i
ngang Vng X. Nh vua Tn-b-sa-la, ngi tr hn Pht nm tui bit du
s ny c dng di vng tc, c phm cch cao qu mi ngh nhng
mt phn t Ma-kit- cng tr v. Tht l chuyn i xa mi c ! D
nhin l ngi du s C-m t chi. D l chuyn him hoi nhng c l
v khng l k du s b ngai vng ti nc mnh i khong hn su trm
H 10: Gc cy b-.
Gc cy c bc xung quanh bi lan can bng xi-mng. Vi nhiu mu
l phn cu nguyn c tn Ty Tng cng dng. Pha bn mt l
chn thp i b-
Cy b- l y ! l mt ngn cy khe mnh cao vt, trn cao l
nhng chic l long lanh mu lc rc r di nng mai. L b- m u
ca n nhn v di th ti thy nhiu, nhng y gc ca n rt cao,
cnh mang l nm tut trn xa khng vi ti c, nhng chic l hu nh
vui ci trong gi sm. Thn cy y nhng on mu vng sng, l
nhng ch m khch hnh hng cng dng bng cch dt vng mng nh
giy ln cy. Xung quanh cy ton l phn cu nguyn kiu Ty Tng ln
c ng sc ca Pht gio. Ngi i ng nh hi, h chen chc nhau thp
nhang chp hnh. Mt on tr con hc sinh n , a ny nm cho qun
a kia i thnh mt ui di i vng quanh thnh a, mt my hn nhin.
C v b-tt no ha sinh lm mt ngi trong on tr con khng ?
Ti ch bt ngi i vo st thn cy. Ni y cn c mt phin
dy khong mt tc, c ph la cn thn. Ngi ta cho rng phin
c t thi vua A-dc trc cng nguyn, n ghi li ch c Pht ngi.
chnh l hin thn ca "kim cng ta" trong th gii vt cht ny m
kch thc thc s ca n ht sc n mt khng my ai hiu ht. Chng ti
im lng thp nhang, tm ch ngi thin nh di cy b-.
Hy th lm theo Pht bng cch thin nh nhn thc th gii.
ngha ch thc ca cuc i lm ngi l, chnh l c hi qu bu
nhn thc th gii v cch nhn thc c hiu qu nht l ch v qun trong
thin nh. l kt lun ca Ngi nhng tic thay i vi ti li l iu kh
lm nht. T xa tm ti hay tn lon khi ngi thin nh, i vi ti khng
mt tng Pht thp vng ngi thanh tnh, ngoi thp l du chn Pht, trn
mt t l l b- rng c khch hnh hng nht em v th cng. Ti
i quanh thp theo chiu kim ng h, l cch tn thn theo kiu n ,
Ty Tng, nh n tch ca mt con chim ch bay quanh ba vng ni y m
ti sinh c lm ngi. Hi chim, nu ngi c lm ngi th cng rng
dng i lm ngi m nhn thc, ngoi ra cuc i khng cn ngha g
khc.
Ti n Lc Uyn v thy tng Pht ngi thuyt ging cho nm v tkheo. Su v ngi yn lng trong nng sm. i, hai mi lm th k tri
qua, ting ni ngy xa u cn nghe r.
56
dnh cho ngi i b. Ti ch cn hai gii php, hoc l cho xe chy lui tm
trm bin gii khc, hoc b xe xch va-li i b qua Nepal tm xe khc i
Lm-t-ni.
Ti nhn quanh trm bin phng. y l mt ni vng v, bng ti
bung mng, u y c ting kh vn ku h. Khng, ti khng dm qua
bin gii vi chic va-li trong tay, lm sao kim ra xe trc khi bt trc xy
ra. Ti xch va-li tr li chic Ambassador yu qu, anh ti x tuy khng ni
c ting Anh nhng tt bng, ti nay ti ng u cng khng sao, min an
ton l c.
Sau khi trao i vi ngi lnh bng ting a phng, ti x hc tc
phng xe lui v hng Naugarh. n Naugarh, anh ly ng i Pharenda,
t Pharenda xe li ngc hng bc i Nautanwa, l th trn cc bc ca
qun Maharajganj n trm bin gii Sonauli. ng vng ny tn chng
ti thm c trm cy s, i xe thm hai ting ng h nhng l quyt nh
ng. Trn ng i dn dn ti ly li s an tm v xe c chy o t, bin
gii xem ra khng ng ca ban m v hng qun bn ng cho ti thy
y l ng x ca khch l hnh.
Sonauli hin ra vi mt rng xe, xe vn ti, xe du lch. Hai bn ng
l v s hng qun cht nch nhng ngi, n sng choang. Ti nhy xung
xe v bng nh bn ph Hi Phng cng nh cc bn ph trn ng i H
Long. l nhng ni m k bn hng rong hu nh nhiu hn ngi mua,
ni m " xe con " tm cch lch qua mt cc chic xe ti, tm cch i trc
v nhn li nhng ting nguyn ra. y l mt trong hai trc ng chnh
t n i Kathmadu, ni thng nhn v du khch qua li. Xung quanh
ti y ngi nc ngoi, lc c c ai ni ting c, Anh v Php. H
cng mang ba-l nh ti, a s mt my rt tr. Chng ti phi ti trm bin
phng lm th tc xut n v nhp Nepal. Trm ny lm vic nhm l
lm ti ngc nhin, ti on l mi ngy h gii quyt hng trm hng ngn
ngi nc ngoi nh chng ti, nhng k phiu lu i ng b di chn
Hy-m lp sn ny.
Ti n Nepal, y l mnh t ca vua Tnh-phn ngy xa, qu
hng ca thi t Tt-t-a. Ni y hai ngn nm trm nc c mt con
ngi v i ca dng Thch-ca c sinh ra v c v
Tilaurakot (tc l Ca-t-la-v ngy xa) cha hon tt. Lm-t-ni l mt khu
vc xanh ti nm di chn Hy-m lp sn, pha Bc l nhng nh ni
tuyt lng lnh. Lc ti n hoa V u khng thy n, n ch n vi ngn
nm mt ln khi c bc i gic sinh ra.
Trong vn Lm-t-ni c ro bc cn thn, ngy nay ta thy cn mt
h nc, huyn s chp l ni rng hin ln tm Pht. H by gi tuy cn
nc nhng ru xanh bm y mt h. Gn l tr ca A-dc cao 6,4
m, pha trn c mt nin st sit cht, c ro bc cn thn v nh
nhng hng ch ni trn, vit bng ngn ng Brahmi v Ma-kit- vn cn
c c. Ti cng nm vo vi ng tin nh mi ngi, lng y hoi
vng v xc cm lm sao mt tr m sng trn hai mi th k c. Lc
ti n, n th hong hu Ma-gia ang c tu b, lu bt ngn ngang trn
mt nn gch thm. i quanh nn gch ca n ny, nghe ni n mi xy
dng trong nm 1933, ti c tm mt k nt cm mt nn nhang nhng l
thay khng sao tm thy. Di tch trong n ny c di tm qua mt cn
nh khc, vo th thy mt phin khc ha li s tch n sinh. Theo
nhiu ti liu phin ny c hnh thnh trong th k th hai hay th nm
sau cng nguyn.
Trang dng ht 20 nm cui ca i mnh dch kinh. Cng vi Cu-mala-thp, Huyn Trang i vo lch s Pht gio Trung Quc nh nhng nh
dch kinh v i nht vi mt trnh vn chng tc tuyt v ni dung
chnh xc. Nm 664 ang dch kinh Bt-nh, thy n gi t bit, ng n
cha l bi ln cui ri ngi kit gi tch dit. Trc vi gi ng nhn
linh nh s sinh vo tri u-sut nghe Di-lc ging php.
Con ng t la ! Ai ngh ra ngi, l thng nhn i bun bn
kim li hay c ai ch tm xy dng ra n u cng nguyn ny m
ng cho Ca-dip Ma-ng, Trc Php Lan, An-th-cao, Cu-ma-la-thp,
Php Hin, B- t-ma, Huyn Trang v v s nhng tng s khc, a
Pht gio vo Trung Quc ?
---o0o--VN L TRNG THNH
Vic u tin phi lm khi n Bc Kinh l ti i xem Trng thnh.
Ngy nay du khch, thng nhn hay chnh tr gia ai n th Trung Quc
cng u tham quan Vn l trng thnh v cng trnh s l biu
tng ca x s v i ny. May thay n khng nm qu xa Bc Kinh, ch
cch khong 80km nn du khch ai cng n c.
Theo nhiu ti liu, cng trnh ny c bt u xy dng trong
khong gia th k th 8 v th 5 trc cng nguyn. n thi Chin Quc
(475-221) n c cc nh vua thi tip tc tu b phng v chng "r
Hung N" v cc "b lc Ty Vc". Trung Quc c Tn Thy Hong
thng nht nm 221 trc cng nguyn, ng l ngi cho hon thnh
Trng thnh thnh mt dy lin lc di trn 5000km. Di thi nh Hn
(khong 200 nm trc v sau cng nguyn), Trng thnh c pht trin
n 10.000km, di hn "vn l". Trong i nh Minh (1368-1644), Trng
thnh c tu b thm v gi hnh th n ngy hm nay. Qua thi gian,
Trng thnh h hi nhiu nhng cng trnh to ln ny cho thy ch
gh gm ca cc vng triu cng nh cng lao y m hi v xng mu
ca nhn dn Trung Quc.
Ngy nay Trng thnh di khong 6700km, chy qua H Bc, Thin
Tn, Bc Kinh, Sn Ty, Ni Mng, Ninh H, Thim Ty v Cam Tc. Gn
Bc Kinh c mt ch d ln Trng thnh, l C Dung quan. y l ch
Tn Thy Hong kin lp nhiu lng dn c sau khi hon thnh Trng
thnh nhng ngy nay cc th trn khng cn tn ti. Ti n y, leo
bo thp nh bng vng, sau "ca" ca thp l mt a sen cng bng vng
v trn l rng Pht. Di nh sng, chic rng nm trn hoa sen hin ra
huyn o, ti thy rng to hn bnh thng, d chng phi bng ngn tay
ci.
Linh Quang t c kin lp nm 1071. Trong thi ni lon nm 1900
cha b qun i nc ngoi ph hy nng n. V sau, khi trng tu, cc nh
kho c Trung Quc tm thy mt chic hp g, bn ngoi ghi hp cha
rng ca Pht. Thp m ta thy ngy nay mi c xy cch y c 40 nm
th chic rng . Ngy nay theo cc ti liu th c ni cho l rng n
Trung Quc trong th k th 5, ni th ni trong i Tng (960-1279). Th
nhng khng ai bit c lm sao chic rng Pht t n m qua n
Trung Quc ny c ? C l ch c mt ngi bit r, l mt tng s c
tn o Tuyn.
"c Th Tn dng lc i bi lm nt thn kim cng thnh v s cc
ht x li nh, ch c bn rng nanh l cn nguyn vn". l mt cu ta
c c trong "i bt Nit-bn kinh" 80, phm Cng dng x li. Trong
phm ta cn thy thm: "Thin ly mt rng nanh x li ca Pht
bn phi hm trn, em v thin cung xy thp cng dngLc c hai
con qu La-st n thn sau lng Thch, nn khng ai nhn thy. Hai qu
ly trm c mt cp rng nanh x li". Kh khen cho qu La-st, chng
cng bit qu trng x-li nn mi i n trm. Th nhng chng b mt v
tng nh tri rt theo ly li, l Vi thin. Ri hn ngn nm sau, Vi
thin i mt v tng tn l o Tuyn tu hc xut sc, gii lut trn vn,
sng trong i ng Trung Quc trao cho.
o Tuyn (596-667) l nhn vt lch s, xut gia t nm 16 tui. Lc
Huyn Trang v nc ng c c vo ban phin dch kinh sch. Song song,
ng l ngi nghim tc tr gii, truyn b gii lut nn c xem l khai
t ca Lut tng Trung Quc, cng c gi l Nam Sn i s. Gii hnh
ca o Tuyn cao ti mc m ng lun lun c thn thnh hu cn.
Theo Tng cao tng truyn, ngy n cha Ty Minh, thnh lnh ng trt
chn t nhng c ngi . Ngi ng l mt thiu nin khng phi tm
thng, t xng l thn h php Vi tng qun, trao cho ng chic rng
Pht. l chuyn "Vi thin hon Pht nha" (Thin tng Vi tr li
rng Pht)81.
tuyt i, Vi- khng cn ngi sau lng Di-lc canh chng chnh in
na m di chn Ngi nghe ging php.
---o0o--UNG HA CUNG V TIU TRUYN V TRUNG QUC-TY TNG
Ti Bc Kinh, n th rc r nht ngy nay phi l Ung Ha cung. Ni
y l chn khch du lch lc no cng ng nh hi. y l ni khch hnh
hng ch n l bi mt pho tng Pht Di-lc tuyt p. in th ny
cha nhiu s tch v ngha thm trm v mi quan h Trung Quc-Ty
Tng.
y l mt cung in hay mt ngi cha ? C hai ! Thi nh Thanh
(1662-1911) c mt v hong t tn l Dn Chn. Nm 1694 Dn Chn cho
xy mt cung in. V sau, nm 1723 Dn Chn ln ngi thnh nh vua Th
Tn Ung Chnh, v tr v ti T Cm thnh. T cung in c ca hong t
Dn Chn mang tn l Ung Ha Cung v khng ai c vo . Sau
nh vua Th Tn tng cung Ung Ha cho Pht gio Ty Tng, thi c
gi l Lt-ma gio. L do ca s hin tng y ho phng l lng nhit
tm tn gio trn ln vi tnh ton chnh tr.
Ti n Ung Ha cung v thy mt rng ngi vi khi hng nghi
ngt. y l mt tng th gm nm in, nm trong mt khu vn rng ln.
T cng vo, ta phi i mt on xa mi ti c in u tin vi Di-lc v
cc v thin vng. in th hai mang tn Ung Ha in, th ba v Pht tam
th, qu kh hin ti v lai. in th ba mang tn Vnh Hu in, th A Di
v Dc S Pht. in th t l Php lun in th i s Tng-khchba 82, nh ci cch trong th k 14 ca Pht gio Ty Tng, thy dy ca cc
v t-lai lt-ma v Ban thin lt-ma. Cui cng l Vn phc cc, th Di-lc
trong dng mt bc tng cao 18m, ng knh 3m, lm t mt thn cy
trm hng duy nht. Tng ny c t-lai lt-ma th 7 tng cho vua
Cn Long 83 . Trong nm in ta tm thy v s tranh tng din t kinh
in, s tch, cc v thnh nhn, h php, ni Tu-di, cc cng trnh nghin
cu, trong c c cc ngnh khoa hc v ton hc. Trong Php lun in
c tng ca 500 v la-hn, hai bn vch cha ton kinh sch c.
cch nhau vn dm, cho thy nhng gi tr thuc u c l lun cha bao gi
thay th ting ni su thm ca tri tim.
Sau C Gi Long, Kim Dung cn mt kit tc, l Tiu Ngo
Giang H, bn thn ng gi gin hn rt nhiu sau cc tc phm trc.
Vi Tiu Ngo Giang H, Kim Dung v mt ton cnh ng i vi
mt khung x hi v chnh tr rng ln, trong con ngi va l k o
din mi iu xy ra trn sn khu, va chu cnh vui bun ca nhng g do
mnh by ra. Tc phm ny mt thi lm ti bit nhn cuc i khng
phi ch gm hai mu en trng. Th nhng cn ni thm l, vi s tui ngy
nay, ti cng nhn ra rng l mt tc phm phn nh su sc kip nhn
sinh, xt xa thay s phn con ngi nm trong mi s x y ca nhng
ngn sng lnh d khc nhau, nhng am m y nhn tnh, nhng m mu
qu quyt. Cng trong bc tranh y nhng mng ti sng , con ngi vi
tnh yu ca n mi sng ln tnh c th ca mnh. V ngay c tnh yu
tng chng l mt iu rt ring t cng khng bao gi trn vn, Lnh H
Xung ca Kim Dung tuy hnh phc ha hp vi Doanh Doanh nhng chng
vn tng nh n mt tnh yu v vng.
Vi Tiu Ngo Giang H, ti bit n Ng Nhc v ngy nay n y,
lng ti sao khi c nim rn r knh trng. Hng sn tu im ny nm
ngay di chn Hng sn ca phi Nga Mi phi l ni giang h lm
ngi qua li, ni Lnh H Xung v o cc lc tin gh n nhu cn nng
Nghi Lm m ti yu mn chc khng khi no dm vo. Tiu nh em bnh
bao ra ! Th ra bnh bao l mt th ngi Trung Quc hay n nh ta n cm,
v ta n cm trng th bnh bao ca h trng trn khng nhn. Ti th chic
bnh bao v cng bng m ni th thy n nht nho, khng hiu ti sao i
hn ngy xa n "my cn bnh bao" mt lc. V ru th ngy xa hn o
cc lc tin ung khng bao gi , ngy nay ngi Trung Quc ung bia.
Nh ti Vit Nam, u cng c bia, tnh no cng c hiu bia, chai no
chai ny to gn c lt. Bia Thanh o ni ting nht, nhng ti rng Cu Hoa
sn xa xi cng c bia Cu Hoa.
Nh chng trai Trng V K ti khng th khng nh n Quang
Minh nh. l so huyt ca Ma gio m chng ln m theo mt ng
ha thng leo ln ti. Nhng Quang Minh nh c tht chng ?
Quang Minh nh l mt nh ca rng Hong sn. Hong sn l
nht danh sn ca Trung Quc. Ng Nhc p nhng Hong sn vt xa
Ng Nhc.
tip: "Huyn diu thay, ci Mt trong thin hnh vn trng v ci thin hnh
vn trng ca ci Mt. Th t i ny ta khng thm ly ca ngi. Ta i
ngi c tri tim!". Yahden va bit k l ai th ngi bin mt.
Yahden m mt tht ln nhn quanh v nhy nh bay ln nhng bc cui v
ch cn nghe chung cha nh 108 ting.
Ti ln n B-tt nh, ch nghe ting chung vang ra t Vn-th in
xy trn . Trn B-tt nh ny vua Cn Long i Thanh cho dng mt
tm bia cao 6m, vi th bt ca ng vit bn vn t: Hn, Mn Chu,
Mng c v Ty Tng, ca tng tr hu ca Vn-th. Cch khong 1km, ta
tm thy Th Tng t, trong l bc tng ni ting ca Vn-th cao 9m,
ngi trn lng s t. Cha ny c kin lp trong i ng, nhng b h
hoi v c xy dng li nm 1487.
Yahden c Vn-th "ty c ng hin", c Ngi c li cho nghe
yu ngha ca Kinh Hoa Nghim. n o trng ca Vn-th, ti ly li
kinh Hoa Nghim ra c, xem Ngi ni g vi Thin Ti, khi Thin Ti vng
li Di-lc i tm Ngi.
"Lnh thay, lnh thay! Ny thin nam t, nu la khi lng tin th tm s
yu km, s lo u tic nui, nn cng hnh khng trn , s thi tht tinh
cn, m ch bm trc vo mt thin cn. Vi cht t cng c y s cho
l , th nn s khng pht khi c hnh nguyn, s khng c thin tri
thc nhip th, khng c ch Nh Lai c nim, s khng bit c Php
tnh (ging Php tnh), Php mn (ging Php mn), cng hnh
(ging cng hnh), cnh gii (ging cnh gii), s khng th no bit
ht, bit nhiu, bit n tn cng, bit r, hng nhp vo gii thot, cng
nh phn bit, chng bit v chng c gii thot. Mi iu y s khng sao
c c" 94.
n y th ti hiu. V i tr Vn-th m cng cho rng phi c "lng
tin" mi pht khi c hnh nguyn v tr hu. Chng ta thng d cho
rng dng tr l c th hiu c php, thm ch tr hu u vit hn lng tin.
Th nhng tr no hiu c "ci Mt trong thin hnh vn trng v ci thin
hnh vn trng ca ci Mt" ? Tr no nm bt c ci nghch l ? T
duy logic thng thng ca chng ta khng th hiu Kinh Hoa Nghim,
l iu ti dm kt lun. cng l l do sau khi Pht thnh o Ngi ging
kinh Hoa Nghim trong 21 ngy nhng khng ai hiu c, ch tr cc bc i
b-tt.
tim" ti cho l ph. By gi ti hiu, "tri tim" l tin quyt, "nu la khi
lng tin th tm s yu km", khng c tri tim rng ln th khng th hiu
c Vn-th.
Cn Ph Hin l v "i hnh", v nguyn lc cho hnh ng (hnh) ca
Ngi l rng ln v bin, cng phi cng hnh ng nh Ngi mi hiu
c i tr ca Vn-th. Ti ch l ngi hc tr nh, dng tr logic thng
thng m on m v cc iu nm ngoi suy lun. Tr hu v hnh nguyn
ca cc v b-tt qu to tt, qu xa vi i vi ti, th nhng ti cng s n
o trng Ph Hin nh l Ngi. o trng nm trn nh Nga Mi
sn, tnh T Xuyn.
---o0o--CN U NC THC
Ti n T Xuyn, lng bi hi. Tnh T Xuyn l tnh ng dn ca
Trung Quc, ngy nay khong 120 triu dn, c din tch hn na triu cy
s vung. V dn s cng nh din tch, T Xuyn ln gp ri nc Vit
Nam. Tnh T Xuyn c a th rt him tr, c hnh lng cho, bn pha
ni non bao bc. Pha nam l cao nguyn Vn Nam, pha ng bc tip gip
vi Thim Ty vi cc dy ni cao trn 2500m, pha ng l rng Vu sn,
pha ty l Thanh Hi, Ty Tng. T Xuyn ngy xa l mt vng bin
cng ca Trung Quc, i sng kh cn, n th k th t trc cng
nguyn mi c ngi Hn n khai khn, thng c mnh danh l
"bin a h tin".
Th nhng T Xuyn l mt vng t c nhiu ngi yu mn do
ngy xa n chnh l nc Thc ca Lu B, Quan Cng, Trng Phi, ca
Khng Minh Gia Ct Lng.
Nh ta bit u cng nguyn (nm 67) c mt nh vua tn l Hn
Minh l ngi u tin cho truyn b o Pht. l thi Hu Hn, c
khi c gi l ng Hn. Sau gn 200 nm, con chu ca Minh tn
l Hin ln ngi, b ng Trc v To Tho chuyn quyn ln hip.
Trong gii tn tht nh Hu Hn c mt ngi tn l Lu B 96, ch lm ngh
dt chiu, ng dp, au lng v c nghip nh Hn, mi kt ngha cng
Quan Cng, Trng Phi dy qun, ph vua gip nc. Mi u c nghip
khng i ti u nhng v sau Lu B gp mt k nhn, l Khng Minh
Gia Ct Lng 97. Khng Minh gip Lu B chim c t Thc, nay l
tnh T Xuyn, ng Thnh 98, nay l th ph ca T Xuyn. Nh
Trn nc Trung Quc thng nht mnh mng ngy nay, trong T
Xuyn khng cn l bin a na m gn nh nm gia trung tm, ti thm
ngh ngy xa d ai thng ai th c l by gi cng th ny thi. K thng
ngi bi ngy nay u ch l nhng nm xng tn mc. Th nhng iu
lu danh vi s xanh l lng trung lit m ni bt nht l Gia Ct Lng,
Quan Cng, Trng Phi. Lu B mt, Lu Thin bt ti m Khng Minh
khng c cht t ho vng tc, ng l lng "Cc cung tn ty, t nhi hu
d" (ht lng ht sc, n cht mi thi) nh trong bi Tin xut s biu ca
ng. Cn Lu B Quan Cng Trng Phi, in hnh kt ngha tr
thnh biu tng nhn ngha ca x hi Trung Quc. Trong trn m
mu Tam quc di 60 nm, k chin thng cui cng l T M Vim nhng
khng ai th ng c m ngc li u cng c bn th ba ngi anh em
kt ngha. iu lm lng ngi, bt c thi i no, x hi no, tn th
khm phc khng phi l c s nghip m l phm cht ca con ngi,
l iu ti r ra hn bao gi ht.
---o0o--NHN KIT KHNG I NO THIU
Cch Thnh 16km v hng ty c mt ngn ni tn l Thanh
Thnh 102. y l mt ngn ni vi 37 nh vi ri rc nhiu n i ca o
gio. Ni y, trong thi gian u cng nguyn c mt o s tn l Trng
o Lng 103 thnh lp o gio. Trng o Lng, tng truyn l chu
by i ca Trng Lng, mi u hc Nho gio nhng khi v gi hc
nhn thin ng chng, hin tng hi Hoa Mi sn" (Ph Hin ha ngi
tri cc loi, Hin tng nhiu nh bin Hoa Mi sn). Huyn s chp Nga
Mi sn l tr x ca B-tt Ph Hin, khng nhng th ni y cn c c
mt ci ao m Ph Hin tng tm cho con voi su ng ca mnh.
Nga Mi sn nm pha nam tnh T Xuyn, cch Thnh 160km v
pha ty nam, vi nh cao nht l Vn Pht nh o c 3099m. ng
ln ni Nga Mi ht sc cheo leo vi hai ng o, mt pha bc di 44km,
ng kia pha nam di 66km. Sau ta phi i bng dy cp mi ln c
ti nh. Ti ln nh gp mt ngy nng tt, thng thng y my ma
bao ph quanh nm v Nga Mi sn nm khng xa hai ging Mn giang v
Thanh Y giang. Ln ti y khng kh long, i vi bc ta ht hi.
l "Ph Hin thp nguyn" 113, c nhc nh trong hai kinh Php Hoa v
Hoa Nghim.
Mun c i nguyn hnh ng nh Ph Hin, tc l "th nhp hnh
Ph Hin", l iu khng d, n phi c tr tu ca Vn-th. Ni theo vn
chng thng thng, mun hnh ng phi c tr; mun c hnh ng to
ln phi c tr to ln, mun c i hnh phi c i tr. V ngc li mun
c tr ch thc th con ngi phi t mnh nm tri, t mnh hot ng. V
mun c i tr vt trn nh nguyn hiu Tnh Khng th phi c i
hnh bao la ca Ph Hin, trong ci c th b vt qua. Ci "tri" v
"hnh" nm trong mt th thng nht ca hai mt bin chng m chng ta c
th chng ng trong phm vi nh.
Hy tr li vi Thin Ti, nh nghe Vn-th ging cc php mn m
Thin Ti mi "thm nhp c vo o trng ca hnh Ph Hin" 114 v
khi trong o trng , Thin Ti tn mt trng thy trong mi "ht bi
nh u cha ng trn vn cng c Ph Hin". chnh l "tt c trong
Mt, Mt trong tt c", ct li ca Kinh Hoa Nghim, ci i tr ca Vn-th
S-li.
Kinh sch i tha nhc n khong 200 v b-tt v mi v ra i cng
v hnh ng cho th gian. Ti Trung Quc nm v c tn knh nhiu nht,
l Di-lc, Ph Hin, Quan m, Vn-th v a Tng, mi v ch o mt
hng khc nhau trong vic gio ha v cu . Th nhng trong cc v th
hnh ng ca Ph Hin, "hnh" ca Ngi, l to ln nht bao trm nht, tng
kt tt c mi hot ng khc. V th m Ph Hin c gi l bc "i
hnh" v cng l v cui cng trong Kinh Hoa Nghim m Thin Ti gp g
sau khi i tm gp hn 50 v thin tri thc khc. Vi Ph Hin, Thin Ti cu
"B-tt hnh, nht thit tr" v chnh l mc ch cui cng ca b-tt o
ca i tha Pht gio.
khc cho rng Di-lc m nhn ra sng th dng sng l ngun n phc v
tn.
Lc sn thc ra l mt th trn nh nhng nh i Pht ln nn ngy
nay tr thnh mt th phn vinh vi nhiu du khch. y l ni ca
trung tm bo tn vng Nga Mi-Lc sn, theo cng thc m ngi Trung
Quc a ni "Ln Nga Mi nh l Ph Hin, xung Lc sn tham bi Dilc". n Lc sn ti c bit thm ngy xa tng i Pht ny c thm
mt ta lu i cao 13 tng che ch bc tng, gi l i tng cc, nhng
b hy cui i nh Minh. Th nhng ma gi bao th k khng h hn g
n tng Di-lc bng , c chng l trn u, vai, tay o ca tng ru
phong bm xanh r.
Hai bn t hu bc tng c ng i t di chn i Pht ln ni
Long Vn, trn c cha Linh Bo vi thp gch cao 38m xy trong i
nh Tng. Cng ti ta c th thy tng Hi Thng m khun mt v
iu b cng quyt ca ng hu nh cn truyn t ch st ca ngi
xa.
Ri Lc sn vi km l khng cn thy du khch u na, chng ti i
hng bc n Bt long o. Trn dng Thanh Y Giang ti lc vo mt
"quc " ch ton l thp tng, l "Thin thp Pht quc" ti To Ng
Than. Ni y, tuy khng n ngn ngi thp nh tn gi nhng con s cng
ln n 108 ngn thp, khng thp no ging thp no, tt c u c tc
bng "nh thch". Cnh vt u tch y lm ti nh n cha Linh M v
in Hn Chn Hu. C hai ni u l cnh thanh sn thy t, sng lin
ni, ni ngn sng. iu khc bit vi x Hu b nh l ngi Trung Quc
khng a nhng con s nh, nhng kch thc b. Ln trong 108 ngn thp
l mt tng Pht nhp Nit bn di 45m, cao 12,5m. Gia ni rng c
tch, nhn xung l nc, nhn ln l ni, gia v s tng thp v trong mi
hng trm quen thuc, ti bng nh thng ngun sng Hng tha thit.
12
23
. Santideva
. Bodhicaryavatara
25
. Vt trng tc lo, Th v bt o, Bt o to d (Vit dch Nguyn Duy
Cn)
26
. Li Pht Thch-ca
27
. Buddhaghosa
28
. H.W.Schumann, Auf den Spuren des Buddha Gotama, Walter Verlag
1992
24
29
30
31
. Assaji
. Anathapindika
33
. Devadatta
32
34
35
. Ratna mountain
. The Dalai Lama at Harvard, Jeffrey Hopkins, University of Virginia
37
. Sch dn
38
. Vinitaruci
36
39
40
. Trng b kinh, 16
. Theo Trng lo ni k (Therigatha 252-270), thuc Tiu b kinh
42
. on thng c trong cc tp B Kinh
43
. Benares
44
. "Ngi mc o vi kh hnh", 1052-1135
45
. Trong lc phng Ty chnh xc nh th th ngi n , do quan nim
"min vin" ca h, li thiu chnh xc v thi gian v s lng. Trong lch
s h thng ty tin ghi "vi trm nm" ch mt khong thi gian nht
nh v hay dng con s 500 ch s lng ln. Trong cc Kinh ta hay c
thy cc o s vi "nm trm t" hay nh vua vi "nm trm c xe"
46
. C l thuc phi Ni-kin-t (Jain), phi ny ngy nay vn cn
47
. Hnh trch ca H.W.Schumann, Auf den Spuren des Buddha Gotama,
Walter Verlag, Freiburg
48
. Thng ko di t thng su n ht thng chn mi nm
49
. Hnh trch ca H.W.Schumann, sch dn
50
. Trch kinh V Ng tng (Anatta Lakkhana Sutra), Vit dch ca Thch
Thin Chu
51
. inherent existing
52
. Xem "V ng l nit bn" ca Thch Thin Siu
53
. Samyuttanikaya
54
. Hnh trch ca H.W.Schumann, sch dn
55
. Theo "Pht thuyt i bt nit bn kinh", Vit dch ca Thch Nht Chn
41
56
57
62
65
66
75
76
. Govinda, Sch dn
84
110