Mevzuat Bilgi Sistemi

04.08.
2016
MevzuatBilgiSistemi
OturumA
ANASAYFA
MEVZUATTR
RESMGAZETE
HTSASKONUSU
KANUNLARFHRST
FAYDALILNKLER
HAKKIMIZDA
LETM
ResmiGazeteTarihi:21.08.2001ResmiGazeteSays:24500
ELEKTRKTESSLERNDETOPRAKLAMALARYNETMEL
BRNCBLM
Ama,Kapsam,Dayanak,UygulamaveTanmlar
AmaveKapsam
Madde1BuYnetmelikesasitibariyle,frekans100Hzinaltndakialternatifakm(a.a.)vedoruakm(d.a.)elektriktesislerineilikintopraklamatesislerinin
kurulmas,iletilmesi,denetlenmesi,canvemalgvenliibakmndangvenlikleyaplmasnailikinhkmlerikapsar.
zelliklerininfarklolmasnedeniyle,yksekgerilimlielektrikkuvvetliakmtesislerinevealakgerilimlielektriktesislerineilikintopraklamakurallarilebilgi
ilemveiletiimdonanmlarnntopraklanmasnailikinkurallarayrblmlerhalindeverilmitir.
Elektrikleileyentatlarailikinbeslemehatlar,buYnetmeliinkapsamnagirmez.
BuYnetmeliinEkleriveilgiliTrkStandartlarbuYnetmeliintamamlaycekidir.YnetmelikteolmayanhkmleriinEN,HD,IECveVDEgibi
standartlargznnealnr.elimelerdurumundasralamayagrencelikverilir.
HerhangibirtesisinbuYnetmeliinkapsamnagiripgirmeyeceikonusundabirkararszlkortayakarsa,EnerjiveTabiiKaynaklarBakanlnnbukonudaverecei
karargeerlidir.
Dayanak
Madde 2 Bu Ynetmelik, 3154 sayl Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanunun 28 inci maddesine dayanlarak
hazrlanmtr.
Uygulama
Madde3BuYnetmelik,yenikurulacaktesislerevebykdeiiklieurayacakkurulutesislereuygulanr.
BykdeiiklieuramayantesislerdebuYnetmelikaadakikoullardauygulanr:
Budeiiklik,szkonusutesisintekiblmlerizerindeyadabakatesislerdekarklklarvenemlitehlikeleroluturursa,
Ynetmeliinuygulanmasnnvarolantesislerdekkldeiikliklerigerektireceksonulardourmamaskouluilenemligeniletme,nemlideiiklikyada
nemlionarmyaplrsa.
BuYnetmeliinherhangibirmaddesininuygulanmas,yerelkoullarnedeniylezorluklaryadateknikgelimeyinleyecekdurumlarortayakarrsa,Enerjive
TabiiKaynaklarBakanlnagerekelibavuruyaplmasdurumunda,Bakanlkyalnzcaobavuruiinszkonusumaddeninuygulanmamasnaizinverebilir.
Tanmlar
Madde 4 Tanmlar, genel tanmlar, topraklamaya ilikin tanmlar, hata ve arza eitlerine ilikin tanmlar, ebeke (sistem) tiplerine ilikin tanmlar, iletiim
sistemlerineilikintanmlarolmakzerebeeayrlr.
a)Geneltanmlar:
1) Elektrik kuvvetli akm tesisleri: nsanlar, dier canllar ve nesneler iin baz durumlarda (yaklama, dokunma vb.) tehlikeli olabilen ve elektrik enerjisinin
retilmesini, zelliinin deitirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, datlmasn ve mekanik enerjiye, a, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dntrlerek
kullanlmasnsalayantesislerdir.
2)Alakgerilim(AG):Etkindeeri1000voltyada1000voltunaltndaolanfazlararasgerilimdir.
3)Yksekgerilim(YG):Etkindeeri1000voltunstndeolanfazlararasgerilimdir.
4)Tehlikeligerilim:Etkindeerialakgerilimde50voltunzerindeolan,yksekgerilimdehatasresinebalolarakdeiengerilimdir.
5) Topraa kar gerilim: Orta noktas ya da yldz noktas topraklanm ebekelerde, bir faz iletkeninin bu noktalara gre potansiyel farkdr. Bu gerilim faz
gerilimineeittir.
Bunun dndaki btn ebekelerde topraa kar gerilim, bir faz iletkeninin topraa temas etmesi durumunda teki faz iletkenleri ile toprak arasnda oluan
gerilimdir.Arzayerindearkyoksa,birfazntopraakargerilimifazlararasgerilimdeerineeittir.
6) Elektrik iletme elemanlar: Elektrik enerjisinin retilmesi, dntrlmesi, iletilmesi, datlmas ve kullanlmas amacna hizmet eden (rnein makineler,
transformatrler,balamacihazlar,laletleri,korumadzenleri,kablolarvehatlariletketicicihazlargibi)btnelemanlardr.
7) Sabit iletme elemanlar: Yaplar veya mekanik dayanmlar asndan, iletme esnasnda kurulduklar yere balanm olan cihazlardr. Bu tanma, iletme
asndansabitolduklarhalde,rneinbalantlarnnyaplabilmesiveyatemizlenmeleriiinsnrlhareketettirilebileniletmeelemanlardadahildir.rneinaralarda
vecihazlardasabitekildemonteedilmitransformatrlersabitiletmeelemanlardr.
8)Yerdeitirebileniletmeelemanlar:ekilleriveallagelmikullanmlarasndaniletmesrasndabulunduklaryerebalanmamelemanlardr.
Butanma,ekilleriveallagelmikullanmlarasndangerilimaltndaykenhareketettirilebileniletmeelemanlardadahildir.
9)Aktifblmler:Elektrikiletmeelemanlarnn,normaliletmekoullarndagerilimaltndabulunaniletkenleri(ntriletkenidahil,ancakPENiletkenihari)ve
iletkenblmleridir.
Ortailetkenlerdeaktifblmlerdirfakatkorumailetkenlerivebunlarailetkenolarakbalblmleraktifblmsaylmaz.
10) Aktaki iletken blmler: Elektrik iletme elemanlarnn her an dokunulabilen, aktif blm olmayan, fakat bir arza durumunda gerilim altnda kalabilen
(gvdegibi)iletkenblmleridir.
11)letkeneitleri:
i)Anailetken(Faziletkeni)(L1,L2,L3):Elektrikenerjikaynaklarntketicilerebalayan,fakatortanoktadanyadayldznoktasndankmayaniletkenlerdir.
http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.10392&sourceXmlSearch=&MevzuatIliski=0
1/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ii)Ntriletkeni(N):ebekeninortanoktasnaveyayldznoktasnabalanan,elektrikenerjisininiletilmesinekatkdabulunanbiriletkendir(d.a.sistemlerinde
kaynanortanoktasnabalananiletkenedeortailetkendenir).
iii)Korumailetkeni(PE):Elektrikselolaraktehlikeligvdeakmlarnakaralnacakgvenliknlemleriiiniletmeelemanlarnnaktakiiletkenblmlerini:
Potansiyeldengelemebarasna,
Topraklayclara,
Elektrikenerjikaynanntopraklanmnoktasna,
balayaniletkendir.
iv)Korumailetkeni+ntriletkeni(PEN):Korumailetkeniilentriletkenininilevlerinibiriletkendebirletirentopraklanmiletkendir.
v)Fonksiyontopraklamailetkeni(FE):Yalnzcafonksiyontopraklamasiinkullanlanbirtopraklamailetkenidir.
vi) Fonksiyon topraklama ve koruma iletkeni (FPE): Hem fonksiyon topraklamas ve hem de koruma topraklamas iin birlikte kullanlan tek bir topraklama
iletkenidir.
12)Dolayldokunmayakarkoruma:nsanvehayvanlarn,hataldurumlardandolayortayakabilecektehlikelerdenkorunmasdr.
13)Emniyetliayrma:Birakmdevresineilikinolangerilimin,birbakaakmdevresinesirayetetmesininyeterligvenliklenlendiiayrmadr.
14) Ayrma transformatr (Ara transformatr): letiim tesislerinde, besleme ebekesinden kaynaklanan ilev bozulmalarn nlemek iin kullanlan, sarglar
elektriksel(galvanik)olarakayrlmbirtransformatrdr.
Ayrma transformatr, birincil (primer) ve ikincil (sekonder) ebekede, dolayl dokunmada ortaya kacak tehlikeli vcut akmlarna (ok yksek dokunma
gerilimlerine) kar koruma iin farkl nlemlerin kullanlmasn ve bu nlemlerin birbirini etkilememesini veya ortadan kaldrlmamasn mmkn klar. Bu zellik
sekonderebekedekibirveyadahaoktketiciiingeerlidir.
15)Tanabiliriletmeyerleri:Tamasrasndailetmedolanelektrikveyailetiimtesislerinibulunduraniletmeyerleridir.Bunlar(iletmesrasnda)snrl
olarakhareketettirildiklerinden,iletmeesnasndasabitiletmeelemantanmnagirerler.
16)Elektrikiletmeyerleri:Esasitibariyleelektriktesislerininiletilmesiiinngrlmolanvekuralolarakiinesadeceehliyetlipersonelingirebileceikapal
hacimveyayerlerdir.
Not:letiimtekniindebutanma,rneinsemevekuvvetlendiriciodalar,kablodatmpanolar,yangn,hrszvesoygunalarmtesislerininsantrallerivesaat
tesisleriyle,iletmenedeniyleboyutlandrmasnf3edahilgerilimesahipbulunanksmlarnakazailedokunulabilecekiletiimdzenleridahildir.
17) Kapal elektrik iletme yerleri: Yalnzca elektrik tesislerinin iletilmesi iin ngrlm bulunan ve kilit altnda tutulan kapal hacim veya yerlerdir. Kilit
yalnzcagrevlendirilmikiilertarafndanalabilmelidir.Giriiinsadeceehliyetlikiilereizinverilir.
Not : letiim tekniinde bu tanma, rnein kablo datm odalar, iinde insan bulunmayan kuvvetlendirici odalar, radyo verici dzenleri ve yksek gerilim
hattndanhaberlemetesisleridahildir.
18) El mesafesi blgesi: Genellikle yrnebilen zeminden itibaren belirlenen ve snrlarna, bir kiinin her ynde, yardmc bir ara kullanmakszn eliyle
eriebileceiblgedir.Elmesafesininboyutlandrlmasekil1degsterilmitir.
ekil1Elmesafesininboyutlandrlmas
19)Yldrmdankorumatesisi:Birtesisinivedyldrmetkilerindenkorunmasiinkullanlandzenlerinbtndr.
b)Topraklamayailikintanmlar:
1)Toprak:Elektrikpotansiyelininhernoktadasfrolduuyeryznnmaddeveyerolarakifadesidir.rnek:humuslutoprak,killitoprak,kumlutoprak,amur,
kayalkarazi.
2)Referanstopra(ntrtoprak):Topraklaycdanyeterinceuzakbulunanvetopraklamatesisininetkialandndakalanyeryzblmdr.Bublmdeki
herhangiikinoktaarasnda,topraklamaakmnnnedenolduugerilimihmaledilecekkadarkktr(ekil2'yebaknz).
3) Topraklama iletkeni: Topraklanacak bir cihaz ya da tesis blmn, bir topraklaycya balayan topran dnda veya yaltlm olarak topran iinde
denmibiriletkendir.
Ntr iletkeni veya ana iletken ile topraklayc arasndaki balantya bir ayrma balants, bir ayrc ya da bir topraklama bobini veya diren balanmsa, bu
2/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
durumdasadecetopraklaycilebelirtilencihazlaraenyakntopraktarafndakibalantucuarasndakibalant,topraklamailetkenidir.
4)Topraklamabaras(topraklamabirletirmeiletkeni):Birdenfazlatopraklamailetkenininbalandbirtopraklamabarasdr(iletkenidir).
Aadakiiletkenlertopraklamabarassaylmaz:
i) fazl dzenlerde ( l transformatr, kablo bal, mesnet izolatr vb.) her bir cihazn topraklanacak blmlerini birletiren topraklama
iletkenleri,
ii) Hcre biimindeki tesislerde, bir hcrenin cihazlarnn topraklanacak blmlerini birletiren ve hcre iinde kesintisiz olarak denmi olan bir topraklama
barasnabalanmtopraklamailetkenleri.
5)Topraklamatesisi:Birbirlerineiletkenolarakbalananvesnrlbiralaniindebulunantopraklayclaryadaayngreviyapan(boyaszdirekayaklar,zrhlar
vemetalkabloklflargibi)metalparalarvetopraklamailetkenlerinintmdr.
Topraklayc,
S1,S2,S3
Anatopraklaycyabalanmolanpotansiyeldzenleyicitopraklayclar,
UE
Topraklamagerilimi,
USS
Mmkn olanadmgerilimi,
UST
Mmkn olanenbykdokunmagerilimi,
UTST
Srklenmienbykdokunmagerilimi,eerklfenuzaknoktadatopraklanmamise,
UTSTE
Srklenmienbykdokunmagerilimi,eerklfenuzaknoktadatopraklanmise,
Yeryzpotansiyeli.
ekil2zerindenakmgeentopraklaycnnevresindekiyeryzpotansiyelinindeiimivegerilimler
6)Topraklamak:Elektrikselbakmdaniletkenbirparaybirtopraklamatesisizerindentopraabalamaktr.
7)Topraklama:Topraklamakiinkullanlanara,dzenveyntemlerintmdr.
Topraklamalareitlerine,amalarnaveekillerinegreayrtedilirler:
7.1)Topraklamanneitlerinegretanmlar:
i)Dolaysztopraklama:Topraklamadirencindenbakahibirdireniermeyentopraklamadr.
ii)Dolayltopraklama:Topraklamailetkenizerineekolarakbalananohmik,endktifveyakapasitifdirenlerleyaplantopraklamadr.
iii)Aktopraklama:Topraklamailetkenizerinebirparafudrveyaeklatrbalanantopraklamadr.
7.2)Topraklamannamalarnagretanmlar:
i)Korumatopraklamas:nsanlartehlikelidokunmagerilimlerinekarkorumakiin,iletmeakmdevresindebulunmayaniletkenbirblmntopraklanmasdr.
ii) letme topraklamas: letme akm devresinin bir noktasnn, cihazlarn ve tesislerin normal iletilmesi iin topraklanmasdr. Bu topraklama iki ekilde
yaplabilir:
Dirensiz (dorudan doruya) iletme topraklamas: Bu durumda, topraklama yolu zerinde normal topraklama empedansndan baka hibir diren
bulunmamaktadr.
Direnliiletmetopraklamas:Budurumda,ekolarakohmik,endktifyadakapasitifdirenlerbulunmaktadr.
iii) Fonksiyon topraklamas: Bir iletiim tesisinin veya bir iletme elemannn istenen fonksiyonu yerine getirmesi amacyla yaplan topraklamadr. Fonksiyon
topraklamas,topradniletkeniolarakkullananiletiimcihazlarnniletmeakmlarndatar.
Not:Biriletiimtesisininfonksiyontopraklamas,eskidenkullanlaniletiimtesisiiletmetopraklamasileayndr.Fonksiyontopraklamasdeyimine,rnein
yabancgerilimbileeniazolantopraklamagibiadlandrmalardadahildir.
iv) Fonksiyon ve koruma topraklamas: Fonksiyon topraklamasnn ayn topraklama iletkenini kullanarak ve ayn zamanda koruma topraklamas olarak da
kullanldtopraklamadr.
Not:Biriletiimtesisininfonksiyonvekorumatopraklamas,eskidenkullanlaniletiimtesisiiletmevekorumatopraklamasileayndr.
v) Dk grltl topraklama: D kaynaklardan iletilen (bozucu byklklerle olan) giriimin seviyesi, baland bilgi ilem veya benzeri donanmda bilgi
kayplarnanedenolankabuledilmeyeceketkilerretmeyenbirtopraklamabalantsdr.
Not:Genlik/frekanskarakteristikleriileilgiliolarak(suseptans=1/x)duyarlk,donanmntipinebalolarakdeiir.
vi)Yldrmakartopraklama:Yldrmdmesidurumunda,iletmegereigerilimaltndabulunaniletkenlereatlamalar(geriatlamalar)genildenlemekve
yldrmakmntopraailetmekiin,iletmeakmdevresineilikinolmayaniletkenblmlerintopraklanmasdr.
vii)Raylsistemtopraklamas:letkenksmlarlaraylsistemtopraarasndakidolaysz,dolaylveyaakbalantdr.
3/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Raylsistemtopra,geridniletkeniolarakgrevyapanvetraverslerveyatopraklamatesislerizerindentopraklabalantsolanraylarvebunlarabalanm
iletkenksmlardr.
7.3)Topraklamanneklinegretanmlar:
i)Mnferit(tekil)topraklama:letmeelemanveyacihaznsadecekendineilikintopraklaycyabalolduutopraklamadr.
ii)Yldzeklindekitopraklama:Birokiletmeelemannnveyacihazailikintopraklamailetkenlerinintopraklanmbirnoktadayldzeklindetoplanmasdr.
iii)oklutopraklama:Biriletmeelemanveyacihazntopraklanmbirokiletkene(rneinpotansiyeldengelemeiletkeni,korumailetkeni(PE)veyafonksiyon
topraklamailetkeni(FE))balandtopraklamadr.Butopraklamailetkenleriayntopraklamabirletirmeiletkenineveyafarkltopraklayclarabalolabilir.
iv)Yzeyseltopraklama:Topraklanacakiletmeelemanlarveyacihazlarnveiletiimtesislerininiletmeakmtamayaniletkenksmlarnnaeklindekendi
aralarndakorumatopraklamasnaveyafonksiyonvekorumatopraklamasnabalandtopraklamadr.
8) Topraklayc (topraklama elektrodu): Topraa gml ve toprakla iletken bir balants olan veya beton iine gml, geni yzeyli balants olan iletken
paralardr.
9)Topraklayceitleri:
9.1)Konumagretopraklayclar:
i) Yzeysel topraklayc: Genel olarak 0,5 1 m. arasnda bir derinlie yerletirilen topraklaycdr. Galvanizli erit veya yuvarlak ya da rgl iletkenden
yaplabilirveyldz,halka,gzltopraklaycyadabunlarnkarmolabilir.
ii) Derin topraklayc: Genellikle dey olarak 1 mden daha derine yerletirilen topraklaycdr. Galvanizli boru, yuvarlak ubuk veya benzeri profil
malzemelerdenyaplabilir.
9.2)Biimveprofilegretopraklayclar:
i)erittopraklayc:eriteklindekiiletkenmalzemeileyaplantopraklaycdr.
ii)Boruveprofiltopraklayc:Boruveprofileklindekiiletkenmalzemeileyaplantopraklaycdr.
iii)rgliletkentopraklayc:rgliletkenmalzemeileyaplantopraklaycdr.rgliletkenioluturantellerinceolmamaldr.
iv)Doaltopraklayc:Temelamactopraklamaolmayan,fakattopraklaycolaraketkiliolan,topraklaveyasuyladorudandoruyaveyabetonzerindentemasta
bulunanyaplarnelikblmleri,borutesisatlar,temelkazklargibimetalparalardr.
v)Topraklaycetkisiolankablo:Metalklf,siperi(ekran)vezrhlarnniletkenliitopraagreerittopraklaycniteliindeolankablodur.
vi)plaktopraklaycbalantiletkeni:Birtopraklaycyabalananplaktopraklamailetkeninintoprakiindekalanblm,topraklaycnnbirparassaylr.
vii)Temeltopraklayc(temeliineyerletirilmitopraklayc):Betoniinegml,toprakla(betonzerinden)geniyzeyliolaraktemastabulunaniletkendir.
10)Potansiyeldzenleyicitopraklayc:Belirlibiryaylmadirencininsalanmasndanok,potansiyeldalmnndzenlenmesineyarayantopraklaycdr(ekil
2'yebaknz).
11)Toprakzdirenci(E ):Topranelektrikselzdirencidir.Budiren,genelliklem2/myadamolarakverilir.Budiren,kenaruzunluu1molantoprak
birkpnkarlklikiyzeyiarasndakidirentir.
12)Topraklaycnn veya topraklama tesisinin yaylma direnci (RE): Bir topraklayc ya da topraklama tesisi ile referans topra arasndaki topran direncidir.
Yaylmadirenci,yaklakolarakohmikdirenkabuledilebilir.
13)Topraklamadirenci:Topraklaycnnyaylmadirenciiletopraklamailetkeninindirencinintoplamdr.
14)Toplamtopraklamadirenci:Biryerdellebilenvelyegirenbtntopraklamalarntoplamdirencidir.
15) Topraklama empedans (ZE): Bir topraklama tesisi ile referans topra arasndaki (iletme frekansnda) alternatif akm direncidir. Bu empedansn mutlak
deeri, topraklayclarn yaylma direnleri ile toprak iletkenleri ve topraklayc etkisi olan kablolar gibi zincir etkili iletken empedanslarnn paralel balanmas ile elde
edilir(ekil3'ebaknz).
16) Darbe topraklama direnci: Bir topraklama tesisinin herhangi bir noktas ile referans topra arasnda, yldrm akmlarnn gemesi srasnda etkili olan
direntir.
17)Topraklamagerilimi(toprakpotansiyelykselmesi)(UE ):Birtopraklamatesisiilereferanstopraarasndaoluangerilimdir(ekil2'yebaknz).
18)Yeryzpotansiyeli():Yeryznnbirnoktasilereferanstopraarasndakigerilimdir.
19)Dokunmagerilimi(UT):Topraklamageriliminin,insantarafndankprlenebilenblmdr(ekil2'yebaknz).Budurumdainsanvcuduzerindekiakm
yolueldenayaa(dokunulabilenyereyatayuzaklkyaklak1m)yadaeldeneledir.
20)Beklenendokunmagerilimi(mmknolanenbykdokunmagerilimi)(UST):letkenksmlarlatoprakarasndaortayakanbirtoprakhatasesnasnda,bu
ksmlarahenzdokunulmamiken,ortayakangerilimdir(kaynakgerilimi).
21)Admgerilimi(US ):Topraklamageriliminin,insann1mlikadmaklilekprleyebildiiblmdr.Budurumdainsanvcuduzerindekiakmyolu
ayaktanayaadr(ekil2'yebaknz).
22) Potansiyel dalm: Topraklanm bir elektrik iletme elemannda oluan bir hata sonucunda bir gvde ksa devresi olutuunda, referans toprandan
balayarakllmekzereszkonusuelektrikiletmeelemannadoru,yeryzndekipotansiyelindalmasdr.
4/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
IF =3Io+ITR
IE=rEx(IF ITR)
Birbirinebalanmhavahatt
UE=IE xZE
letkenlerineilikinzinciretkiliiletken
empedanslarnneitolmasdurumunda
I0
Sfrakm,
ITr
Transformatrnyldznoktastopraklamasndangeenakm,
IF
Toprakhataakm,
IE
Topraklamaakm(dorudandoruyallemez),
IRS
Gzltopraklaycnnyaylmadirencindengeenakm,
rE
Uzaktakitopraklaycyakadarhattnazalmakatsays,
RES
Gzltopraklaycnnyaylmadirenci,
RET
Birdireinyaylmadirenci,
Havahatlarnnzinciretkiliiletkenempedans,
ZE
Topraklamaempedans,
UE
Topraklamagerilimi,
Tesistenkanhavahatlarnnsays(rnekten=2dir).
ekil3Birtoprakhatasdurumundayldznoktaskkdeerlibirdirenzerindentopraklanmbirtransformatrmerkezindeakm,gerilimvedirenler
23)Potansiyeldalmnndzenlenmesi(potansiyeldzenlenmesi):Birtopraklamatesisininpotansiyeldalmnndzenlenmesi,admvedokunmagerilimlerini
kltmekiinpotansiyeldzenleyicitopraklayclaryerletirerekpotansiyeldalmnaetkietmektir(ekil2'yebaknz).Dzenleyicitopraklayclarntopraklamatesisine
balolupolmamalarnnnemiyoktur.
24)Potansiyeldengelemesi:Potansiyelfarklarnnortadankaldrlmasdr.rnein,korumailetkenleriileiletkenborularveiletkenyapblmleriarasndayada
buborularlayapblmleriarasndakipotansiyelfarklarnngiderilmesiamacylayaplandzenlemelerdir.
25)Fonksiyonpotansiyeldengelemesi:letkenksmlararasndakigerilimi,biriletmeelemannn,cihaznveyatesisinsorunsuzalabilmesineyetecekkadar
kkdeerleredrmekamacylayaplandzenlemelerdir.
26)Korumapotansiyeldengelemesi:letkenksmlararasndayksekgerilimlerinortayakmasnnlemekamacylayaplandzenlemelerdir.
27) Fonksiyon ve koruma potansiyel dengelemesi: Fonksiyon potansiyel dengelemesi ile koruma potansiyel dengelemesinin birletirilmesidir ve bir iletme
eleman,cihazveyatesisiin,gerekfonksiyonvegereksekorumaasndanngrlenkoullarnsalanmasiinyeterlidir.
28)Potansiyeldengelemehatt(epotansiyelkuaklama):Potansiyeldengelemesinisalamakamacylakullanlanbalantiletkenleridir.
29)zerinebaslanyerinyaltlmas:zerinebaslanyeriletoprakarasndakidirencin,izinverilmeyendokunmagerilimlerioluamayacakbiimdearttrlmasdr.
30)Potansiyelsrklenmesi:Birtopraklamatesisininykselenpotansiyelinin,butesisebalbiriletken(rnein,metalkabloklflar,PENiletkeni,suborusu,
demiryolu)ilepotansiyelidahadkolanblgeyeveyareferanstoprakblgesinetanmasdr.Builetkende,evresinegrebirpotansiyelfarkoluur.
31)Globaltopraklamasistemi:Yereltopraklamatesislerininbirbirlerinebalanmasylaeldeedilenvebirbirlerineyaknmesafedebulunantopraklamatesislerinde
hibir tehlikeli topraklama geriliminin (toprak potansiyel ykselmesi) ortaya kmamasn salayan bir topraklama sistemidir. Byle sistemler, toprak arza akmn
blnmesineizinvererek,yereltopraklamasistemindetopraklamagerilimininkltlmesinisalar.Bylebirsistembirepotansiyelyzeyoluturur.
c)Hatavearzalarileilgilitanmlar:
1) Bozuk olmayan iletme (Normal iletme): Tesis, cihaz ve iletme elemanlar iin ngrlm olan koullardaki (rnein bunlara ilikin iletme talimatlar
uyarnca)vehataszdurumdakiiletmedir.
2)Bozukiletmedurumu:Arzaliletmevehatadurumuiinstkavramdr.
Not: Bozuk iletme durumlar, rnein yaltmlarn kprlenmesi, elektriksel balantlarn kesilmesi, bileenlerin devre d kalmas gibi durumlarla, yazlm
hatalarveaynzamandacihazlarnretim,altrmavebakmsrasndakihatalardr.
3) Bir tesisin veya cihazn bozuk iletmesi: Bir tesisin veya cihazn bir hata durumu oluturmakszn, bozuk iletme durumuna geip, bozuk olmayan iletme
durumunundnakmasdr.
4)Hatadurumu:Gvenlikleilgilibirksmn,rneintemelyaltmn,korumailetkenininveyagvenlikleilgilidevreningreviniyapamamasnedeniylebirtesis
veyacihazdaortayakanbozukiletmedurumudur.
5)Yaltmhatas:Yaltmdakihatasonucusistemdeortayakanhatadr.
6)Gvdetemas:Birhatasonucundabirelektrikiletmeelemannngvdesiileaktifblmlerarasndaoluaniletkenbalantdr.
7)Ksadevre:letmebakmndanbirbirinekargerilimaltndaolaniletkenler(yadaaktifblmler)arasnda,birarzasonucundaoluaniletkenbalantdr.
Ancakolaynksadevresaylabilmesiiin,arzannolduuakmdevresizerindebirtketimcihazndirencigibiileviolanbirdirencinbulunmamasgerekir.
8)Hattemas:Ksadevreninolutuuakmdevresizerinde,ileviolanbirdirenbulunursa,buolayahattemasadverilir.
9)Toprakhatas:Birfaziletkenininyadailetmegereiyaltlmortailetkenin,birarzasonucunda,topraklayadatopraklanmbirblmleoluturduuiletken
balantdr.letkenbalantbirarkzerindendeolabilir.
Yldznoktasdorudandoruyayadakkdeerlibirdirenzerindentopraklananebekelerdeki,toprakhatasnatoprakksadevresiadverilir.
5/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Yldznoktasyaltlmyadakompanzeedilmi(dengelenmi)ebekelerdetoprakhatasnatopraktemasadverilir.
Topraktemas,aynebekeninikiyadadahaokiletkeninde,farklnoktalardaolursa,bunaifttopraktemasyadaokfazltoprakhatasadverilir.
10)Hatagerilimi:nsanlartarafndandokunulabilenveiletmeakmdevresineilikinolmayan,iletkenblmlerarasndayadabylebirblmilereferanstopra
arasndaoluangerilimdir.
11)Hataakm:Biryaltkanlkhatassonucundageenakmdr.Hataakmyabirksadevreakmdryadabirtopraktemasakmdr.
12)Toprakhataakm(IF ):Hatayerinde(topraktemasolanyer)yalnzcabirtopraktemasnoktasbulunmasdurumunda,iletmeakmdevresindentopraayada
topraklanmblmleregeenakmdr(ekil3eveekil4adanekil4eyekadarbaknz).
Buakm:
Yldznoktasyaltlmebekelerde,kapasitiftopraktemasakmIC,
Yldznoktassndrmebobiniiledonatlm(rezonanstoprakl)ebekelerde,artktopraktemasakmIRES,
Yldznoktasdorudandoruyayadakkdeerlibirdirenzerindentopraklanmebekelerde,toprakksadevreakmyadabirfazlksadevreakm
Ikldir.
13)Topraklamaakm(IE):Topraklamaempedanszerindentopraageenakmdr(ekil3'ebaknz).
Not:IEtopraklamaakm,IF toprakhataakmnn,birtopraklamatesisininpotansiyelininykselmesinenedenolanblmdr.IEninhesaplanmasiinEkNye
baknz.
14)Kaakakm:letmearalarnngvdeleri,akmsistemininortanoktasnayadadorudandoruyatopraklanmbirebekenoktasnaveyatopraailetken
olarak balanmlarsa, iletme elemannn aktif blmlerinden, iletme yaltkan zerinden aktif olmayan blmlere, rnein gvdeye iletme srasnda geen akmdr.
Sonuolarakkaakakm,iletmesrasndahataszbirakmdevresindentopraaveyayabancbiriletkenksmaakanakmdr.
Not: Bu akmn, iletme elemanlarnn topraa kar kapasitelerinden veya zellikle kondansatrlerin kullanlmasndan kaynaklanan bir kapasitif bileeni
bulunabilir.
15)Yksekkaakakm(Bilgiilemdonanmlariin):TS40auygunfiprizveyabenzeriilebalIEC60435euygunolarakllenvebelirtilensnraan
toprakkaakakmdr.
16)Hzlama:Birtoprakhataakmnn0,5saniyedendahaksasredekesilmesidir.
17)Azalma(redksiyon)katsays(r):fazlbirsistemde,ksadevreninmeydanageldiiyerdenvemerkezlerintopraklamatesislerindenbellibiruzaklkta
akantoprakakmnn,iletmeakmdevresindekiiletkenlerdengeenakmlarnailikinsfrakmbileenlerinintoplamna(r=IE /3I0)orandr.
ekil4aYldznoktasyaltlmbirebekedetoprakhataakm
ekil4bTopraktemaskompanzeedilmi(rezonanstoprakl)birebekedetoprakhataakm
6/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil4cYldznoktas,deeridkbirempedanszerindentopraklanmbirebekedetoprakhataakm
ekil4dTopraktemaskompanzeedilmivegeiciolarakyldznoktasdeeridkbirempedanszerindentopraklanmbirebekedetoprakhataakm
ekil4eYldznoktasyaltlmveyatopraktemaskompanzeedilmibirebekedeifttopraktemasakm
IF
Toprakhataakm,
IC
Kapasitiftoprakakm,
IL
Paralelsndrme(kompanzasyon)bobinlerininakmlarnntoplam,
IR
Kaakakm,
IH
Harmonikakm,
IRES
Topraktemasartkakm,
Ik1
Tekkutuplutoprakksadevresindealternatifbalangksadevreakm,
IkEE
ifttopraktemasakm.
7/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil4Yksekgerilimebekelerininyldznoktasdurumlarnagretoprakhataakmlarnnsnflandrlmas
d)ebeke(sistem)tiplerineilikintanmlar:
1)ebekelerinyldznoktalarnntopraklanmadurumlarnagresnflandrlmas:
i)Yldznoktasyaltlmebekeler:Transformatrlerinvegeneratrlerinyldznoktalarileyldznoktasnoluturantekitesisblmleri,iletmenintopraklama
tesisinebalanmamolanebekelerdir.
Yldz noktas ok byk bir empedans ya da bir ar gerilime kar koruma cihaz zerinden topraa balanan ebekeler de yldz noktas yaltlm ebeke
saylrlar.
ii)Topraktemaskompanzeedilmi(dengelenmi)ebekeler:Biryadabirdenfazlatransformatrnyadayldznoktasnoluturantekitesisblmlerininyldz
noktalarveyaortanoktalarsndrmebobinlerizerindentopraklanmvebudzenlerinendktans,ebekenintoprakkapasitesinikompanzeedecekbiimdeayarlanm
olanebekelerdir.
iii) Yldz noktas dorudan doruya ya da kk deerli bir empedans zerinden topraklanm ebekeler: Bir ya da birden fazla transformatrn veya yldz
noktasnoluturantekitesisblmlerininyadageneratrlerinyldznoktas,dorudandoruyaveyaakmsnrlayanohmikdirenyadareaktansbobinizerinden
topraklanmolanveebekedekikorumadzeni,herhangibirnoktadakitoprakhatasndaotomatikamaysalayacakbiimdeyaplmolanebekelerdir.
Butanma,topraktemasbalangcndayldznoktasksasreliolaraktopraklanan,yldznoktasyaltlmveyakompanzeedilmiebekelerdedahildir.
iv)Yldznoktasveyabirfaziletkenigeiciolarakkkdeerlibirempedanszerindentopraklanmebekeler:Kendikendinesnmeyentopraktemasnda,
yldznoktasveyailetmeakmdevresininbiriletkeni(faziletkeni),topraktemasnnbalangcndanbirkasaniyesonraksasreliolaraktopraklanan,yldznoktas
yaltlmveyakompanzeedilmiebekelerdir.
2) Datm ebekelerinin gerilimli iletken saysna gre snflandrlmas:Datm ebekeleri gerilim trne gre iletken says bakmndan aadaki ekilde
snflandrlr.
Alternatifakmsistemleri
Doruakmsistemleri
Tekfazl2telli
2telli
Tekfazl3telli
3telli
kifazl3telli
fazl3telli
fazl4telli
fazl5telli
3)Datmebekelerinintopraklamatipinegresnflandrlmas:BuYnetmeliktesistemtopraklamasnnaadakitipleridikkatealnmtr.
Notlar:
1ekil5adanekil5eyekadarolanekillerde,genelolarakkullanlanfazlsistemlererneklerverilmitir.
ekil5fdenekil5kyakadarolanekillerde,genelolarakkullanlandoruakmsistemlerinerneklerverilmitir.
2Kullanlankodlarnanlamlaraadaverilmitir:
Birinciharf:Gsisteminintopraabalanmas,
T:Birnoktanntopraadorudanbalanmas,
I:Btngerilimliblmlerintopraktanayrlmolmasveyabirnoktadanbirempedanszerindentopraabalanmas.
kinciharf:Tesisatnaktakiiletkenblmlerinintopraabalanmas,
T:Gsistemininherhangibirnoktasnntopraklanmasndanbamszolarakaktakiiletkenblmlerinelektrikselolarakdorudantopraabalanmas,
N:Aktakiiletkenblmleringsisteminintopraklanmnoktasnaelektrikselolarakdorudanbalanmas(a.a.sistemlerindegsisteminintopraklanm
noktas,normalolarakntrnoktasveyantrnoktasyoksabirana(faz)iletkendir).
Birsonrakiharf(varsa):Ntrvekorumailetkenindzenlenmesi,
S:Ntrveyatopraklanmhatiletkenindenayrbiriletkenlekorumafonksiyonunsalanmas(veyaa.a.sistemlerindetopraklanmana(faz)iletkenden).
C:Ntrvekorumagvenliinintekiletkenzerindenbirletirilmesi(PENiletkeni).
i)TNsistemleri:TNsistemlerindedorudantopraklanmbirnoktabulunurvetesisatnaktakiiletkenblmleribunoktayakorumailetkeniilebalanr.TN
sistemi,ntrvekorumailetkenlerinindzenlenmesinegretipeayrlr:
TNSsistemi:Sistemintamamndaayrbirkorumailetkenikullanlr.
TNCSsistemi:Ntrvekorumafonksiyonlar,sisteminbirblmndetekiletkendebirletirilmitir.
TNCsistemi:Sistemintamamndantrvekorumafonksiyonlartekiletkendebirletirilmitir.
ekil5tekisembollerinaklamas:
Ntriletkeni(N)
Korumailetkeni(PE)
Birleikkorumaventriletkeni(PEN)
Sistemintamamndantriletkeniile
Sistemintamamndatopraklanm
8/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
korumailetkeniayr
faziletkeniilekorumailetkeniayr
ekil5aTNSSistemi
Aktakiiletkenblmler
(Gvdevb)
ekil5bTNCSSistemi.Ntriletkenivekorumailetkeni,sisteminbirblmndetekiletkendebirletirilmitir
ekil5cTNCSistemi.Sistemintamamndantrvekorumafonksiyonlar,tekiletkendebirletirilmitir
ii)TTsistemleri:TTsistemindedorudantopraklanmbirnoktabulunur,tesisatnaktakiiletkenblmleri,gsistemitopraklaycsndanelektrikselolarak
bamszolantopraklayclarabalanr.
9/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil5dTTSistemi
iii)ITsistemi:ITsistemindebtngerilimliblmlertopraktanayrlrveyabirnoktadan,birempedanszerindentopraabalanr.Elektriktesisatnnaktaki
iletkenblmleriayrayrveyabirleikolaraktopraklanrveyasistemtopraklamasnabalanr.
1)
Sistemtopraktanayrlabilir.Ntr,datlabilirveyadatlmayabilir.
ekil5eITSistemi
iv)Doruakmsistemleri:Doruakmsistemlerindetopraklamasistemlerinintipleriaadaverilmitir.
Not:Topraklanmdoruakmsistemlerindeelektromekanikkorozyondikkatealnmaldr.
ekil5f,ekil5g,ekil5h,ekil5j ve ekil5kdaiki telli bir doru akm sistemindekibelirli birkutbun topraklanmas gsterildiinde, bunun negatif veya
pozitifkutupolmaskarar,almadurumunavedierkoullaradayanmaldr.
ekil5fTNSDoruakmsistemi
Topraklanmhatiletkeni(rnekolarakL)(Sistema)veyatopraklanmortailetken(M)(Sistemb)korumailetkenindensistemboyuncaayrlr.
10/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil5gTNCDoruakmsistemi
Sistema)dakitopraklanmhatiletkeninin(rnekolarakL)vekorumailetkenininfonksiyonlar,sistemboyuncatekbirPEN(d.a.)iletkenindebirletirilirveya
Sistemb)dekitopraklanmortailetken(M)vekorumailetkenininfonksiyonlar,sistemboyuncatekbirPEN(d.a.)iletkenindebirletirilir.
11/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil5hTNCSDoruakmsistemi
Sistem a)daki topraklanm hat iletkeninin (rnek olarak L) ve koruma iletkeninin fonksiyonlar sistemin bir blmnde tek bir PEN (d.a.) iletkeninde
birletirilirveyaSistemb)dekitopraklanmortailetken(M)vekorumailetkenininfonksiyonlarsisteminbirblmndetekbirPEN(d.a.)iletkenindebirletirilir.
ekil5jTTDoruakmsistemi
12/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil5kITDoruakmsistemi
e)letiimsistemlerineilikintanmlar:
1)letiimcihazveiletiimtesisi:Habervebilgilerin(rneinses,grntveiaretler),uzaktankumandabilgileridedahilolmakzere(rneinldeerleri,
ihbarlarvekomutlar),tanmas(yaniiletimiveulatrlmas)veilenmesiiingereklidzenlerdir.
Biriletiimcihaz,bamszbirdzenveyakendiiindekapalbirbileendir.Dboyutlartanmlamaiinltdeildir.
Biriletiimtesisinevericidzenleri,habervebilgilerintanmasnayarayanhatlveyahatsztamayolu,alcdzenleriveiletiimtesisininiletilmesiiingerekli
dzenlerdahildir.
2)Bilgiilemdonanm:Ayrveyasistemlebirleik,bilgitoplayan,ileyenvedepolayanelektriklealanmakinebirimleridir.
3)Elektrikiletmeelemanlarnnkorumasnflar:
i)KorumasnfIedahilolaniletmeelemanlar:Elektrikarpmasnakarkorumannsadecetemelyaltmadayanmadiletmeelemanlardr.Ekbirkoruma
nlemi,ksmlarnsabittesisatailikinkorumailetkeninebalanmasylasalanrbudurumdatemelyaltmdakibirhatadagerilimkalcolamaz.
Not:KorumasnfIedahilolaniletmeelemanlar,ikincibiryaltmaveyakuvvetlendirilmiyaltmasahipyadakkgerilimleiletileniletmeelemanlarnada
sahipolabilir.
ii) Koruma snf IIye dahil olan iletme elemanlar: Elektrik arpmasna kar korumann sadece temel yaltma dayanmad, ikinci bir yaltm veya
kuvvetlendirilmi yaltm gibi ek koruma nlemlerinin de alnm olduu iletme elemanlardr. Bunlarda koruma iletkeninin balanmasna olanak yoktur ve bu husus
tesisatkoullarndanbamszdr.
Not:KorumaderecesiIIyedahilolaniletmeelemanlar,korumailetkenleritarafndankuatlmagibinlemlerledonatlabilirancakbunlariletmeelemanlarnn
iindebulunmalvekorumasnfIIninkoullarnauygunolarakyaltlmolmaldrlar.
Koruma snf IIye dahil olan metal mahfazal iletme elemanlar, iletiim tekniinde, fonksiyon potansiyel dengeleme iletkeni iin kullanlabilecek, mahfaza
stndekibirbalantyeriyledonatlmolabilirler.
KorumasnfIIyedahilolaniletmeelemanlar,fonksiyontopraklamasiinkullanlacakbirbalantyeriiledonatlmolabilirler.
KorumasnfIIyedahilolaniletmeelemanlar,kkgerilimlerleiletileniletmeelemanlarnadasahipolabilirler.
4)Boyutlandrmasnf:Birdokunmaakmdevresinde,kendilerindenaynfizyolojiketkilerbeklenenakmvegerilimdeerlerineilikinaralktr.
Not:BoyutlandrmasnflarnnanmadeerleriiinBeinciBlmebaknz.
i)Boyutlandrmasnf1Avekuralolarakboyutlandrmasnf1Byeilikinakmvegerilimlerdebirdokunmaakmyolununortayakmasnaizinverilir.
Not:Hissedilebilirbirvcutakmnnortayakmasnnnlenmesigerekendurumlarda,boyutlandrmasnf1Byeilikinakmvegerilimlerdebirdokunmaakm
yoluolumasriskinegirilmez.
ii)Boyutlandrmasnf2yeilikinakmvegerilimlerde,sadecebirhatadurumunda,birdokunmaakmyolununolumasriskedilebilir.
iii)Boyutlandrmasnf3eilikinakmvegerilimlerdebirdokunmaakmyolukalcolamaz.
5)Ekran:Biralann,snrlbirkapalhacimierisinegirmesiniazaltmayayarayandzendir.
6)Hatekran:Hatlarlabirlikte,belirlibirgeometrikkonumdaekileniletkenmalzemedenbirekrandr.
Not:Elektromanyetikekranolarakdzenlenmiekliylehatekran,ikiucundandareferanspotansiyelebalanmolduuiin,potansiyeldengelemesinekatkda
bulunabilir.
KNCBLM
YksekGerilimTesislerindeTopraklama
TopraklamaTesislerininBoyutlandrlmas
Madde5a)Topraklamatesislerininkurulmasiintemelkoullar:
Topraklamatesislerininkurulmasndadrtkoulyerinegetirilmelidir.
1)Mekanikdayanmvekorozyonakardayankllnsalanmas,
2)Islbakmdanenyksekhataakmna(hesaplanarakbulunan)dayankllk,
3)letmearalarvenesnelerinzarargrmesininnlenmesi,
4)Enyksektoprakhataakmesnasnda,topraklamatesislerindeortayakabilecekgerilimlerekarinsanlarngvenliininsalanmas.
13/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Bukoullardandolaytopraklamatesislerininboyutlandrlmasiinaadakiparametrelernemlidir:
Hataakmnndeeri,(*)
Hatannsresi,(*)
Topranzellikleri.
(*):Buparametreler,esasolarakyksekgerilimsistemininntrnntopraklanmaeklinebaldr.Farklgerilimseviyelerininkullanldbirtesiste,budrt
koulherbirgerilimseviyesindeyerinegetirilmelidir.Farklgerilimsistemlerindeaynandameydanagelenhatalarveyaarzalardikkatealnmayabilir.
Bukurallar,almaveayrmamahallerindekigeicitoprakbalantlarnauygulanmaz.
b)Mekanikdayanmvekorozyonakardayankllkbakmndantopraklamatesisininboyutlandrlmas:
1) Topraklayc (Topraklama elektrodu) : Topraklayclar toprak ile srekli temasta bulunduu iin korozyona (kimyasal ve biyolojik etkiler, oksitlenme,
elektrolitik korozyon oluumu ve elektroliz vb.) kar dayankl malzemelerden olumaldr. Bunlar, hem montaj esnasnda kabilecek mekanik zorlanmalara kar
dayankl olmal hem de normal iletmede oluan mekanik etkilere dayanmaldr. Beton temeline gmlen elik ve elik kazklar veya dier doal topraklayclar
topraklamatesisininbirksmolarakkullanlabilirler.Topraklayclariin,mekanikdayanmvekorozyonbakmndanenkkboyutlarEkAdaverilmitir.EkAda
belirtilenlerdenbakabirmalzemekullanldzaman(rneinpaslanmazelik)Madde5adakiilkikikoulauygunolmaldr.
plak bakr yada bakr kaplamal elikten yaplm geni topraklayc sistemlerinin boru hatlar, vb. elik yeralt tesislerine olabildiince metalik olarak temas
etmemesinedikkatedilmelidir.Aksidurumdaelikblmlerbykbirkorozyontehlikesineurayabilir.
2)Topraklamailetkenleri:Topraklamailetkenlerininmekanikdayanmvekorozyonakardayankllkbakmndanenkkkesitleriaadaverilmitir.
Bakr16mm2 (EkF,F.5dekiistisnayabaknz)
Alminyum35mm2
elik50mm2
3)Potansiyeldengelemeiletkeni:PotansiyeldengelemeiletkenlerininboyutlandrlmasiinMadde5b2dekiverilerasgariartlardangrlmtr.
Not:eliktenyaplmtopraklamavepotansiyeldengelemeiletkenleri,korozyonakaruygungvenliknlemlerinigerektirir.
c)Islzorlanmalaragreboyutlandrma:
Topraklamailetkenlerivetopraklayclariingznndebulundurulmasgerekenakmlarizelge1deverilmitir.
Not 1: Baz durumlarda hata olmayan iletmede (kararl durum) ortaya kan sfr bileen akmlar topraklama tesisinin boyutlandrlmasnda gz nnde
bulundurulmaldr.
Not2:Projetasarmsrasndailetkenkesitininhesaplanmasndakullanlanakmlariintesisingelecektekigelimelerigznndebulundurulmaldr.
Topraklamatesislerindehataakmoukezkollaraayrlr.Bundandolay,hertopraklayciin,buksmdangeenhataakmnngznnealnmasndayarar
vardr.
BuboyutlandrmaiingznndebulundurulansonscaklklarEkBdeverildiigibiseilerek,malzemenindayankllnnazalmasveevredekimalzemelerin
zarargrmesi(rneinbetonveyayaltkanmaddeler)nlenmelidir.
Bu Ynetmelikte, topraklayclarn etrafndaki toprak iin izin verilen scaklk art deerleri verilmemitir. Deneyimler byle bir scaklk artnn nemsiz
olduunugstermitir.
Topraklama iletkenlerinin veya topraklayclarn kesitlerinin hesab, hata akmnn sresi ve byklne bal olarak EkB de verilmitir. Hata sresinin 5
saniyedenkk(adyabatikscaklkart)ve5saniyedenbykolmasarasndabirayrmbulunmaktadr.Sonscaklk,malzemeveevrekoullarnagreseilmelidir.
Bununlabirlikte,Madde5b2dekienkkkesitlerdikkatealnmaldr.
Not:Kullanlanekbalantlarnakmtamakapasitesi(zelliklevidalbalantlar)dikkatealnmaldr.
izelge1Topraklamasistemlerinintasarmileilgiliakmlar
Topraklamagerilimi
Islyklenmeileilgiliakmlar1)
Topraklayclar
Yksekgerilimsisteminintipi
(Topraklama
elektrodu)
Topraklama
vedokunmagerilimleri
iletkeni
ileilgiliakmlar
6)
Yldznoktasyaltlmebekeler
Topraktemas
kompanzeedilmi
Sndrmebobinlitesislerde
(dengelenmi)
6)
ebekeler
Sndrmebobinsiztesislerde
Yldznoktasdeeridkbirempedanszerindentopraklanm
(toprakpotansiyelart)
Ik14)
7)
IkEE9)
IE =rxIC
IE =rx(IL2+IRes2)1/2
2)
IkEE3)9)
IE =rxIRes
Ik1
ebekeler
IE5)
Topraktemas
Yldznoktasgeiciolaraktopraklanm
kompanzeedilmi
tesislerde
vegeiciolarak
yldznoktasdeeri
dkbirempedans
zerinden
topraklanm
Ik1 8)
IE5)
Sndrmebobinli
tekibtn
tesislerde
6)
ebekeler
Ik14)
2)
IE =rx(IL2+IRes2)1/2
IkEE3)
Sndrmebobinsiz
IE =rxIRes
1)
EkAdakienkkkesitlerdikkatealnmaldr.
2)
Sadeceiyikompanzeedilmiebekelerdegeerlidir.Ekolarakartkakmnreaktifbileenininnemlimiktardarezonansd
olmasdikkatealnmaldr.
3)
Sndrmebobinlerininbeyanakmlar,kenditopraklamailetkenlerinintasarmndadadikkatealnmaldr.
4)
Birdenfazlaakmyolummknise,ortayakanakmdalm,toprakelektrotsisteminintasarmndadikkatealnmaldr.
5)
Genelformlyoktur(rnekolarakekil3ebaknz).
6)
EkAdakienkkkesityeterlidir.
7) Yerelolaraksnrlanmbiryksekgerilimebekesinde(rneinsanayitesislerinde)toprakhatasuzunsre(rneinsaatlerce)
kalrsaifttoprakhataakm(IkEE)dikkatealnmaldr.
8)
IkEEIk1dendahabykse,yksekolanbudeerkullanlmaldr.
9)Hatatemizlemesresi1saniyedendahaksaise,I
C veyaIRes kullanlabilir.
Simgelerintanmlar:
14/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
IC Hesaplananveyallenkapasitiftoprakhataakm
IResToprakhataartkakm(ekil4byebaknz).TamdeerbellideilseIC nin%10ualnabilir.
ILlgilitransformatrmerkezindekiparalelsndrmebobinlerininbeyanakmlarnntoplam
Ik1Tekkutuplutoprakksadevresindebalangalternatifakm(IEC60909veyaHD533egrehesaplanr)
IkEEifttoprakhataakm(IEC60909veyaHD533egrehesaplanr).(IkEEiinenyksekdeerolarakbalang
kutupluksadevrealternatifakmnn%85ininkullanlmasnaizinverilir)
IEToprakakm(ekil3ebaknz)
rAzalma(redksiyon)katsays(EkJyebaknz).Transformatrmerkezindenkaniletkenvekablolarnazalma
katsaylarfarklise,hesaplardatemelalnacakakmEkNyegrebelirlenir.
d)Dokunmaveadmgerilimlerinegreboyutlandrma:
1)zinverilendeerler:nsanlariintehlikeliolan,vcuttanakanakmdr.Buakmnetkileri,IEC/TR2604791deakmnsresivebyklnebalolarak
aklanmtr.Uygulamadadokunmageriliminindikkatealnmasyeterlidir.Dokunmagerilimiiinsnrdeerler,hatasresinebalolarakekil6daverilmitir.
Bu eri, plak elden plak ayaa insan vcudu boyunca oluabilen gerilim deerlerini gsterir. Bu deerlerin hesaplanmasnda baka ek direnler dikkate
alnmamtr.BununlabirlikteEkCdeverilenhesapyntemiilebuekdirenler(rneinayakkab,yksekdirenliyzeykaplamamalzemeleri)bulunabilir.
Hertoprakhatasndaakmdevresikesilir,dolaysylatoprakhatalarsonucundauzunsreliveyabelirsizsrelidokunmagerilimleriolumaz.
Admgerilimleriiinizinverilendeerlerintanmlanmasgereklideildir.
Not: Adm gerilimleri iin izin verilen deerler, dokunma gerilimleri iin izin verilen deerlerden bir miktar daha byktr. Dolaysyla topraklama sistemi
dokunmagerilimikoullarnyerinegetirdiinde,genellikletehlikeliadmgerilimlerininolumayacavarsaylr.
Gznnealnanhataakmsresinde,korumadzenlerininvedevrekesicilerindorualtvarsaylr.
2)zinverilendokunmagerilimlerinineldeedilmesiiinalnacaknlemler:TopraklamatesisinintemeltasarmndaMadde5adaverilenilkkoulkullanlr.
Tasarm,dokunmagerilimlerinegrekontroledilmelidirvesonrabenzerdurumlariinbirtiptasarmolarakdikkatealnabilir.ekil7dekiakdiyagramuygunzm
yolunugstermektedir.HataakmlarnngeridnyolunabalolanzeldurumlariinzmrnekleriEkRdeverilmitir.
zinverilendokunmagerilimiUTpnindeerleriiinekil6kullanlmaldr.Ekdirenler,EkCdekullanlanhesapynteminegredikkatealnabilir.zinverilen
budeerler,aadakihususlardanbirisininveyadierininyerinegetirilmesiilegerekletirilmisaylr:
YaC1veC2denbirininsalanmasdurumunda,
C1:Szkonusuolantesis,globaltopraklamasistemininbirparasise,
C2:lmeyoluylaveyahesaplamayoluylabulunantopraklamagerilimi(potansiyelykselmesi),ekil6yauygunolanizinverilendokunmagerilimininikikat
deeriniamyorsa
Yada,toprakpotansiyelykselmesininbyklnevehatasresinebalolarakkabulvetespitedilenEkDdekiMnlemlerialnmise.BunlemlerEk
Ddeaklanmtr.
M nlemleri ve C1 veya C2 koullarnn hi birisi yerine getirilmezse, genellikle lme yaparak ekil6da izin verilen dokunma geriliminin salanp
salanmadkontroledilmelidir.
Bunaalternatifolarak,Madde5adakitmkoullaryerinegetirenbirtiptasarmdakullanlabilir.
Not:C1veyaC2koullarnnveMnlemlerininalnmasnaalternatifolarak,dokunmagerilimdeerlerisahadayaplanlmelerlekontroledilebilir.
Potansiyelsrklenmeleri,daimaayrolarakkontroledilmelidir.
Birtopraklamasisteminindokunmavetopraklamagerilimlerieldebulunanverilerden(toprakzdirenci,mevcuttopraklamatesislerinintopraklamaempedans,
EkKyabaknz)hesaplanabilir.Hesaplamaiin,yeterliakmtamakapasitesinesahipolanvetopraklamatesisiilegvenlibirekildebalanmolantmtopraklayclar
ve dier topraklama tesisleri gz nnde bulundurulabilir. Bu husus zellikle, tesis edilmi hava hatt topraklama iletkenleri ve topraklama etkisi olan kablolar iin
geerlidir.Aynekildebuhususkablozrhveyaklf,PENiletkeniveyabakabiryolla,gznndebulundurulantopraklamatesisinebalanmbulunantopraklama
sistemlerinedeuygulanabilir.
ekilK3yardmylayaplacakhesaplamalarnispatiin,drttenfazlagzergahtadenmemitopraklamaetkisiolankablolarntmgznnealnabilir.Bu
kablolarfarklgerilimlisistemlereilikinolabilir.
Not: Gzergah saysnn drtten fazla olmas durumunda karlkl etkilenme gz ard edilemez. Bundan dolay, sadece mevcut gzergahlardan drdnn
seilmesineizinverilir.Birgzergahtaoksaydakablobulunmashalinde,yalnzcabiruzunlukdikkatealnabilir.
Dokunmavetopraklamagerilimlerinintespitiiingerekliolanakmlarizelge1deverilmitir.
lmeyoluylaispatiinMadde7(srasylaEkNveEkG)dikkatealnmaldr.
Topraklamatesislerininboyutlandrlmasndaikidurumzelolarakdikkatealnmaldr:
Topraktemasdengelenmi(kompanzeedilmi)ebekeler,
Yldznoktasyaltlmebekeler.
Yldznoktasgeiciolarakdeeridkbirempedanszerindentopraklanmelektriktesislerindekitopraklamasistemleri,toprakhatasnnbesaniyedendaha
ksazamandakesildiiebekelergibiboyutlandrlabiliraksitaktirdebesaniyedendahabyktoprakhataamazamanlebekelerdeolduugibiboyutlandrlr(Ek
DdekiizelgeD.1ebaknz).
15/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Not1:Buerisadeceyksekgerilimebekelerindekitoprakhatalariingeerlidir.
Not2:Akm,diyagramdaverildiindendahauzunsreakarsaUTp deeriiin75Vdeerikullanlabilir.
ekil6SnrlakmsreleriiinizinverilenenyksekdokunmagerilimleriUTp
TopraklamaTesislerininYaplmas
Madde6a)Topraklayclarnvetopraklamailetkenlerinintesisedilmesi:Birtopraklamatesisigenelolaraktoprakiinegmlenveyaaklanyatay,deyveya
eikbirkatopraklaycnnbirarayagetirilmesiyle(uyguntoprakyaylmadirencinineldeedilmesiiineitlitopraklayckombinasyonlar)yaplr.
Toprakzdirencinidrmekiin,kimyasalmaddelerinkullanlmasnerilmez.
Yzeyseltopraklayclar0,5mile1marasndabirderinlieyerletirilmelidir.Bumekanikolarakyeterlibirgvenliksalar.Topraklaycnn,donmanoktassnr
altndakalanbirderinlietesisedilmesitavsiyeedilir.
Deyaklanubuklardurumundaherbirubuunba,genellikletoprakseviyesininaltnayerletirilmelidir.Toprakzdirencininderinliebalolarakazalmas
halindedeyveyaeikolarakaklmtopraklayclarnzellikleyararvardr.
Bu Ynetmelie uygun olarak topraklanm ve inaatn bir birimini oluturan metal iskelet, bu iskelete dorudan balanan toprak blmleri iin topraklama
iletkeni olarak kullanlabilir. Sonu olarak, btn iskelet yapsnn iletken kesiti yeterli olmal ve btn ek yerleri elektriksel iletkenlik ve mekanik balant bakmdan
gvenli olmaldr. Geici skme ilemleri yaplacaksa, iskelet yaps blmnn topraklama sisteminden ayrlmasnn nlenmesi iin nlem alnmaldr. Byk metal
iskeletyaplar,topraklamasistemineyeterlisayda(enaziki)noktadabalanmaldr.
TopraklamatesisininyaplmasndadierayrntlarEkLveEkTdenalnabilir.
16/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil7UETopraklamagerilimi(toprakpotansiyelart)veyaUT dokunmagerilimininkontroledilmesiileUTP izinverilendokunmageriliminegreglobal

topraklamasisteminin(C1)birparasolmayantopraklamatesisinintasarm
b)Yksekfrekanslgiriimlerinazaltlmasiintopraklamatesislerindealnmasgerekennlemler:
YksekfrekanslgiriimlerinlemekiingerekliuyarlarEkEdebulunmaktadr.
c) Potansiyel srklenmesi: Yksek gerilim topraklama sistemlerinin iinde veya yaknndaki iletiim sistemlerinin topraklama kurallar Beinci Blmde
verilmitir. letiim sistemlerinden doan srklenen potansiyellere kar, bu Ynetmelikte yer almayan hususlar iin, yrrlkteki uluslararas dokmanlar (rnein
CCITT/ITUdirektifleri)dikkatealnr.
Transformatr merkezine giren veya kan kablolar ve yaltlm metal borular, transformatr merkezi iindeki bir toprak arzas sresince gerilim farkllklar
gsterebilir.
Kablo ekrannn ve/veya koruyucu zrhnn topraklama ekline bal olarak (bir veya her iki ucunda), ekran ve/veya koruyucu zrh zerinde dikkate deer
zorlanmagerilimleriveakmlaroluabilir.Kablonunveyaborununyaltmbunagreboyutlandrlmaldr.
Bir utan topraklama durumunda bu ilem transformatr merkezi iinde veya dnda yaplabilir. Yaltlm dier uta dokunma gerilimlerinin meydana
gelebileceinedikkatedilmelidir.
Aadakirneklerdegsterilennlemler,gerektiindesalanmaldr:
Metalblmlerintopraklamasistemininbulunduualandandarktnoktadandevamllnnkesilmesi,
letkenblmlerinveyaalanlarnyaltlmas,
letkenblmlerinveyaalanlarnetrafna,dokunmayengellemekzereuygunengellertesisedilmesi,
Farkltopraklamasistemlerinebalblmlerarasnayaltkanengellerintesisedilmesi,
Uygunpotansiyeldzenlenmesiyaplmas,
Uygundzenlerkullanlarakargerilimlerinsnrlandrlmas.
Normalolaraktehlikelipotansiyelfarklarnnmeydanagelmeyeceiyerlerde,yksekgerilimtesisineilikintopraklamasistemi,birglobaltopraklamasisteminin
birblmnoluturuyorsa,yaltlmborularn,kablolarnvb.niniletkenblmleriuzaktakibirtoprakpotansiyelinebaliseveyksekgerilimtesisinintopraklanm
iletkenblmlerineaynandaeriilebiliyorsaproblemlerbyr.
Bunagre,budonanmntopraklaycdanetkilenenalandanyeterinceuzaayerletirilmesigerekir.Bummkndeilse,uygunnlemleralnmaldr.
Genelbiruzaklkbelirtilemez,tehlikederecesiherbirdurumiinzelolarakbelirlenmelidir.BylebiruzaklnhesabEkMdeverilmitir.
d) letme aralarnn ve tesislerin topraklanmasna ilikin nlemler: Elektrik sisteminin bir blm olan btn aktaki iletken blmler topraklanmal, zel
durumlarda,yaltlmblgeleroluturulmaldr.
Diletkenblmler,uygunsa(rnekolarakark,kapasitifveendktifbalantlarnedeniyle)topraklanmaldr.
Tesisitlerinin,metalborularn,demiryoluraylarnnvb.topraklamalarileilgiliayrntlnlemlerEkFdeverilmitir.
e)Yldrmetkilerinekartopraklamanlemleri:Yldrmdankorunmaiinyksekgerilimtopraklamatesisikullanlmaldr.
Btn ar gerilim koruma dzenlerinin, topraa boalma yolunun diren ve endktans olabildiince kk tutulmaldr. Bu sebeple topraklama elektroduna
balantmmknolduukadardz,keyapmadanveenksayoldanyaplmaldr.EkHyedebaknz.
Yaplarnyldrmetkilerinekarkorumanlemleriiinilgilistandartlara(TS622,TSIEC61024(seri)veTSIEC603644443vb)vedierilgilimevzuatta
belirtilenhususlaradauyulacaktr.
f) Parlayc ve patlayc ortamlarda alnacak ek topraklama nlemleri: Parlayc ve patlayc ortamlarda alnacak ek topraklama nlemleri iin ilgili standartlarda
(rneinEN6007914vb),tzkvegenelgelerdebelirtilenhususlarauyulacaktr.
TopraklamaTesislerindelmeler
Madde7lmeiingenelaklamalarEkNde,dokunmagerilimininllmesiiinaklamalarEkGdeverilmitir.
a) Topraklama tesislerinde sahada yaplan muayeneler ve belgelendirme: Her topraklama tesisi, kullanc tarafndan iletmeye alnmadan nce, montaj ve tesis
aamasnda, gzle muayene edilmeli ve deneyden geirilmelidir. Topraklama tesislerinin bir yerleim plan bulunmaldr. Montaj srasnda zellikle balantlarda
korozyona kar korunma iin doru nlemlerin alnd, gzle muayene ile kontrol edilmelidir. Gerek tesis etme aamasnda, gerekse iletme dnemindeki muayene,
lmevedenetlemeperiyotlariinEkP'yebaknz.
b)Topraklamatesislerininkontrolvegzetimiiingenelkurallar:
17/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
1)Muayeneilekontrol:TopraklamasistemlerininbazblmlerinindurumuEkP'debelirtilenperiyotlardagzlemuayenevelmeilekontroledilmelidir
Not:Uygulamadagenelolarakbirkanoktann(rnekolarakekyerlerinin,topraageiblmlerinin)kazlmasuygundur.
2) lme veya hesap yoluyla kontrol: Ayrca topraklamann temel kurallarn etkileyen byk deiikliklerden sonra, toprak empedansnn veya dokunma
gerilimlerinin llmesi ya da hesaplanmas gereklidir (Madde 5e baknz). Elde edilen sonularn raporlanmas gerekir. Bu hesap ve lme periyotlar iin EkPye
baknz.
NCBLM
AlakGerilimTesislerindeTopraklama
AlakGerilimTesislerindeDolaylTemasaKarKoruma
Madde8Alakgerilimtesislerindedolayltemasakarkorumayntemleri:
Beslemeninotomatikolarakayrlmasilekoruma,
KorumasnfIIolandonanmkullanarakveyaedeeriyaltmilekoruma,
letkenolmayanmahallerdekoruma,
Topraklamasztamamlaycyerel(mahalli)epotansiyelkuaklamailekoruma,
Elektrikselayrmailekoruma,
olarakgruplandrlabilir.
a) Beslemenin otomatik olarak ayrlmas ile koruma: Beslemenin otomatik olarak ayrlmas, bir arza meydana geldiinde, dokunma geriliminin deeri ve
sresindendoan,kiidepatofizyolojikzararletkileriortayakmasriskibulunduundagereklidir.
Bu koruma dzenleri, sistem topraklamas tipi ve koruma iletkenleri ile koruma dzenlerinin karakteristiklerinin koordinasyonunu gerektirir.Topraklama
sistemininprojelendirilmesi,kurulmasveiletilmesidnemindebuhususlaradikkatedilmelidir.
1)Beslemeninayrlmasvetopraklama:
i)Beslemeninayrlmas:Birdevredeveyadonanmdabirgerilimliblmileaktakiiletkenblmveyakorumailetkeniarasndakibirarzadurumunda,ayn
andaeriilebileniletkenblmleriletemasdurumundakikiide50Va.a.etkendeerveya120Vd.a.dalgackszbeklenendeeriaandokunmageriliminintehlikeli
fizyolojik etki yapmas riskinin ortaya kmasna yetecek sre devam etmeyecei ekilde, dolayl temasa kar koruma salayan bir dzen, devrenin veya donanmn
beslemesiniotomatikolarakayrmaldr.
Dokunma gerilimine bal olmakszn 5 saniyeyi amayan bir ayrma sresine, sistemin topraklama tipine bal olarak baz durumlarda izin verilir (Madde 8
a3.5ebaknz).
Not1:Dahayksekayrmasresinevegerilime,elektrikretimvedatmsistemlerindeizinverilebilir.
Not2:zeltesislerdeveyailetkenolmayanmahallerdeayrmasresininvegerilimindahadkdeerlerigerekligrlebilir.
Not3:ITsistemlerindeilkarzannortayakmasndaotomatikayrmagenelliklegerekmez.
Not4:Bukurallar15Hzile1000Hzarasndakia.a.vedalgackszd.a.kaynaklarnauygulanabilir.
Not5:Dalgackszifadesietkendeeri%10danfazladalgackiermeyenanlamndakullanlmtr.120Vdalgackszd.adatepegerilimininenbykdeeri
140V'uamaz.
ii)Topraklama:Aktakiiletkenblmler,sistemtopraklamasnnherbirtipininzelkoullarndabirkorumailetkeninebalanmaldr.
Aynandaeriilebilenaktakiiletkenblmlertektek,gruplarhalindeveyaortakolarakayntopraklamasisteminebalanmaldr.
2)Potansiyeldengeleme:
i)Anapotansiyeldengeleme:Herbinada,aadakiiletkenblmlerpotansiyeldengelemehattnabalanmaldr.
Anakorumailetkeni,
Anatopraklamailetkeniveanatopraklamabalantucu,
Gaz,sugibibinaiindekibeslemesistemlerineilikinmetalborular,
Yapsalmetalblmler,uygulanabiliyorsamerkezistmaveiklimlendirmesistemleri.
Binadndanbalayanbugibiiletkenblmler,mmknolduuncabinaiinde,girilerineyaknnoktalarndairtibatlandrlmaldr.
Potansiyeldengelemesi,iletiimkablolarnnbtnmetalklflarndayaplmaldr.Bununlabirlikte,bukablolarnsahiplerininveyailetmecilerininiznialnmaldr.
ii) Tamamlayc potansiyel dengeleme: Bir tesisatta veya tesisatn bir blmnde Madde 8a1/i de belirtilen otomatik ayrma koullar tam olarak
gerekletirilemiyorsa,tamamlaycpotansiyeldengelemesiolarakadlandrlanbiryerelpotansiyeldengelemeuygulanmaldr(Madde8byebaknz).
Not1:Tamamlaycpotansiyeldengelemesininkullanlmas,beslemeninbakasebeplerleayrlmasgereiniortadankaldrmaz(rneinyangnakarkoruma,
donanmnslzorlanmalarvb).
Not2:Tamamlaycpotansiyeldengelemesi,tmtesisat,tesisatnbirblmn,bircihazveyabirmahalikapsayabilir.
3)TNsistemleri:
3.1)Tesisatnaktakibtniletkenblmleri,ilgiliherbirtransformatrdeveyageneratrdeveyayaknnda,topraklanmasgerekenkorumailetkenleriile,g
sisteminintopraklanmnoktasnabalanmaldr.
Genel olarak g sisteminin topraklanm noktas ntr noktasdr. Ntr noktas bulunmuyorsa veya eriilemiyorsa, bir faz iletkeni topraklanmaldr. Hibir
durumdafaziletkeni,PENiletkeniolarakalmamaldr(Madde8a3.2yebaknz).
Not 1: Baka etkili toprak balantlar varsa, koruma iletkenlerinin mmkn olan her yerde byle noktalara da balanmas tavsiye edilir. Arza durumunda,
koruma iletkenlerinin potansiyelinin toprak potansiyeline mmkn olduunca yakn olmasn salamak iin, mmkn olduu kadar dzgn datlm noktalarda ek
topraklamayaplmasgerekliolabilir.
okyksekbinalargibibykbinalarda,uygulamasebebiilekorumailetkenininektopraklamasmmkndeildir.Bununlabirlikte,korumailetkenleriiled
iletkenblmlerarasndakiepotansiyelkuaklama,budurumdabenzerilemgrr.
Not2:Aynsebeple,korumailetkenininbtnbinalaraveyaevleregirdiiyerlerdetopraklanmolmasistenir.
3.2)Sabittesisattatekbiriletken,Madde9hdeyeralanhususlarnsalamaskouluile,korumailetkeniventriletkeniolarakhizmetyapabilir(PENiletkeni).
3.3)Korumadzenininkarakteristikleri(Madde8a3.8ebaknz)vedevreempedanslar,tesisatnherhangibiryerindebirfaziletkeniilebirkorumailetkeniveya
aktakiiletkenblmarasndaihmaledilebilecekkadardkempedanslbirarzameydanagelirse,belirtilensreiindebeslemeninotomatikolarakayrlmasmmkn
olacakekildeolmaldr.ZsxIaUokoulubukuralyerinegetirir.
Burada
Zs Beslemekaynann,arzanoktasnakadargerilimliiletkenivekaynaklaarzanoktasarasndakikorumailetkeniniierenarzaevrimininempedansdr.
IaUoanmagerilimininfonksiyonuolarakveya5saniyeyiamayanallagelmisredeMadde8a3.1debelirtilenkoullarda,izelge2debelirtilensre
iindeayrckorumadzenininotomatikolarakalmasnasebepolanakmdr.
Uo Topraakara.a.anmagerilimininetkindeeridir.
izelge2TNSistemleriiinenbykama(ayrma)sreleri
Uo
Ama(ayrma)Sresi
(V)
(s)
120
0,8
230
0,4
18/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
277
0,4
400
0,2
>400
0,1
Not1:TS83(IEC60038)debelirtilentoleransaraliindekigerilimleriin,anmagerilimineuygunama(ayrma)sresiuygulanr.
Not2:Gerilimaradeerlerindeizelge2deverilenbirstdeeruygulanr.
3.4)izelge2debelirtilenenbykamasrelerinin,Isnfkorumasistemikullanlanveeldekullanlanveyaprizsizdorudanbeslenendonanmlarnnihai
devreleriiinMadde8a1/idekihususlarkarladkabuledilir.
3.5)Datmebekelerinde5saniyeyiamayangenelliklekabulgrmamasrelerineizinverilir.
Sadece sabit donanm besleyen devrelerin son klar iin izelge2de istenilen deerleri aan, ancak 5 saniyeyi amayan bir ama sresine, izelge2ye
uygunamasrelerigerektirenbakadevrelerinsonklarnn,ayrdatmtablosunaveyabusonkbesleyendatmdevresinebalolmasdurumunda,aadaki
koullardanbirininsalanmasdurumundaizinverilir.
i)Datmtablosuilekorumailetkenininanaepotansiyelkuaklamayabalandnoktaarasndakikorumailetkeninempedans[(50/U0).ZS ]deeriniamaz
veya,
ii) Datm tablosunda, ana potansiyel dengeleme ile ayn tipteki d iletken blmleri kapsayan ve ana potansiyel dengeleme koullarna (Madde 8a2/i ye
baknz)uyanepotansiyelkuaklamabulunur.
3.6) Madde 8a3.3 a3.4 a3.5deki koullar ar akm koruma dzenleri ile yerine getirilemiyorsa, tamamlayc potansiyel dengeleme (Madde 8a2/ii)
uygulanmaldr.Dierbiryololarak,korumabirartkakmkorumadzeniilesalanmaldr.
Not:Madde8a3.9dakinotabaknz.
3.7)Birarzannfaziletkeniiletoprakarasndameydanagelebileceiokzeldurumlarda,rneinhavahatlarndaaadakikoullarkarlanmaldr:
Korumailetkenivebunabalaktakiiletkenblmleringerilimleri,topraagre50V'uamamaldr.
Burada
RB
Paralelbalbtntopraklayclarnedeeryaylmadirenci,
RE
zerinde faztoprak arzas oluabilen bir koruma iletkenine balanmam d iletken blmlerin topraa
greenkktemasdirenci,
Uo
Topraagreanmaa.a.gerilimininetkindeeridir.
3.8)TNsistemlerinde,aadakikoruyucudzenlerinkullanlmaskabuledilir:
Arakmkorumadzenleri,
Artk(kaak)akmkorumadzenleri
stisnalar:
TNCsistemlerindeartkakmkorumadzenlerikullanlmamaldr.
TNCS sisteminde bir artk akm koruma dzeni kullanldnda, yk tarafnda bir PEN iletkeni kullanlmamaldr. Koruma iletkeni ile PEN iletkeninin
balants,artkakmkorumadzenininkaynaktarafndayaplmaldr.
3.9)Anaepotansiyelkuaklamannetkialandndakibirdevredeotomatikayrmaiinartkakmkorumadzenikullanldnda,aktakiiletkenblmlerTN
sistemebalanmamal,ancakkorumailetkenleri,artkakmkorumadzenininaltrmaakmnauygunbirdirensalayabilenbirtopraklaycyabalanmaldr.Byle
korunandevreTTsistemiolarakilemgrrveMadde8a4uygulanr.
Not:Anapotansiyeldengelemeninetkialandndakullanlabilecekdierkorumadzenleri
Ayrmatransformatrilebesleme,
Ekyaltmuygulanmasdr.
4)TTsistemleri:
i)Aynkorumadzeniileortakkorunanaktakibtniletkenblmler,korumailetkenleriilebirliktebugibiblmlerintmiinortakolanbirtopraklaycya
balanmaldr.Birkakorumadzenininseribalolarakkullanlmasdurumunda,bukural,herbirdzentarafndankorunanaktakiiletkenblmlerinhepsineayrayr
uygulanr.
Ntrnoktasveyabumevcutdeilseherbirgeneratrveyatransformatrmerkezininbirfaziletkenitopraklanmaldr.
ii)RAxIa50Vkouluyerinegelmelidir(50V=UL).
Burada
RA
Topraklaycveaktakiiletkenblmlerinkorumailetkeninintoplamdirenci,
Ia
Koruyucudzeninotomatikalmasnasebepolanakmdr.
Korumadzeninbirartk(kaak)akmkorumadzeniolmashalinde,Iabeyanartk(kaak)altrmaakmIndir.
Seiciliisalamakamacile,Stipiartkakmkorumadzenlerigeneltipartkakmkorumadzenleriileseribalolarakkullanlabilir.Stipiartkakmkoruma
dzeniileseiciliinsalanmasiin,datmebekelerinde1saniyeyiamayanalmasresineizinverilebilir.
Korumadzenininbirarakmkorumadzeniolmasdurumunda,budzenya
TerszamankarakteristiklibirdzenolmalveIa,5saniyeiindeotomatikalmayasebepolanenkkakmolmaldrveya,
AnitetiklemekarakteristiklibirdzenolmalveIa,anitetiklemeyesebepolanenkkakmolmaldr.
iii)Madde8a4/iidekikoullartamamensalanamazsa,Madde8a2/iiveMadde8byeuygunbirpotansiyeldengelemesiyaplmaldr.
iv)TTsistemlerinde,aadakidzenlerinkullanlmaskabuledilir:
Artkakmkorumadzenleri,
Arakmkorumadzenleri.
Not1:Arakmkorumadzenleri,sadeceRAnnokdkdeerlerininvarlndaTTsistemlerindedolayltemasakarkorumaiinuygulanabilir.
Not2:Arzagerilimiilealankorumadzenlerininkullanlmas,yukardabelirtilenkorumadzenlerikullanlmadndazeluygulamalardardabrakmaz.
5)ITsistemleri:
5.1)ITsistemlerinde,tesisattopraktanyaltlmalveyatopraayeterinceyksekbirempedanszerindenbalanmaldr.Bubalantyasisteminntrnoktasnda
veyayapayntrnoktasndayaplabilir.Sonuolaraktekkutupluempedansyeterinceyksekiseyapayntrnoktasdorudantopraabalanabilir.Hibirntrnoktas
olmamasdurumundabirfaziletkeni,birempedanszerindentopraabalanabilir.
Budurumdaaktakiiletkenblmdeveyatopraakartekbirarzameydanageldiinde,arzaakmdkolurveMadde8a5.3dekikoulsalanmakkayd
ilezorunluolarakdevreninkesilmesigerekmez.Bununlabirlikte,ikiarzannaynandameydanagelmesidurumunda,aynandaeriilebileniletkenblmlerletemaseden
kiideortayakabilecekzararlpatofizyolojiketkilerinriskininlemekiinnlemleralnmaldr.
5.2)Tesisattakihibirgerilimliiletkendorudantopraabalanmamaldr.
Not: Ar gerilimlerin azaltlmas veya gerilim salnmlarnn bastrlmas iin, empedanslar zerinden veya yapay ntr noktasndan topraklamann yaplmas
gerekliolabilir.Bunlarnkarakteristikzellikleritesisatkurallarnauygunolmaldr.
5.3)Aktakiiletkenblmlerayrayr,gruphalindeveyatoplucatopraklanmaldr.
Not:Yksekbinalargibibykbinalardauygulamanedenleriilekorumailetkenlerininbirtopraklaycyadorudanbalanmasmmknolmaz.Aktakiiletken
19/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
blmlerintopraklamas,korumailetkenleri,aktakiiletkenblmlerinvediletkenblmlerinkuaklanmasilesalanabilir.
Aadakikoulsalanmaldr:
RAxId50Volt
Burada
RA
Aktakiiletkenblmleriintopraklaycnnyaylmadirencidir.
Id
Birfaziletkeniileaktakibiriletkenblmarasndakiihmaledilebilirempedanslilkarzannarzaakmdr.
Iddeeri,kaakakmlarveelektriktesisatnntoplamtopraklamaempedansndikkatealr.
5.4)BeslemenindevamllnedeniileITsistemininkullanlddurumlarda,gerilimlibirblmdenaktakiiletkenblmlereveyatopraakarbirinciarzann
olutuunugsterenbiryaltmizlemesistemibulunmaldr.Budzeniitilebilirve/veyagrlebilirbiriareti(alarm)hareketegeirmelidir.
itilebilirvegrlebiliriaretlerinherikisidevarsa,iitilebileniaretinkapatlmasnaizinverilebilir,ancakgrlebileniaret,arzasrdkedevametmelidir.
Not:Birinciarzannuygulamadammknolanenazgecikmeilegiderilmesiistenir.
5.5) Birinci arzann olumasndan sonra, ikinci arza durumunda beslemenin ayrlmas iin koullar, btn aktaki iletken blmlerin bir koruma iletkenine
balanmolmasna(kollektiftopraklama)veyatektekveyagruplarhalindetopraklanmasnabalolarakaadakigibiolmaldr:
i) Aktaki iletken blmlerin gruplar halinde veya tek tek topraklanm olmas durumunda koruma koullar, Madde 8a4/inin ikinci paragrafnn
uygulanmamasdnda,Madde8a4teverilenTTsistemlerindekigibidir.
ii)Aktakiiletkenblmlerinkollektifolaraktopraklanmbirkorumailetkenebalanmasdurumunda,Madde8a5.6yabalolarakTNsistemlerininkoullar
uygulanr.
5.6)Aadakikoullarsalanmaldr:
Ntrndatlmamolmasdurumunda:
ZS
veyantrndatlmolmasdurumunda:
Z'S
Burada:
UoFazntrarasndakia.a.anmagerilimininetkindeeri,
UFazarasa.a.anmagerilimininetkindeeri,
ZS Devreninfaziletkeninivekorumailetkeniniierenarzaevrimininempedans,
Z'S Devreninntriletkeninivekorumailetkeniniierenarzaevrimininempedans,
IaUygulanabildiindeizelge3tebelirtilenayrmasresitveyabusreninkabuledildiibtndierdevrelerde5saniyeiinde,koruma
dzeninialtranakmdr(Madde8a3.5ebaknz).
izelge3ITsistemlerindeenbykama(ayrma)sresi(ikinciarzadurumunda)
Tesisatnanmagerilimi
Ama(ayrma)sresi(s)
Uo/U
(V)
Ntrdatlmam
Ntrdatlm
120/240
0,8
0,8
230/400
0,4
0,8
400/690
0,2
0,4
580/1000
0,1
0,2
Not1:TS83(IEC60038)debelirtilentoleransaraliindekalangerilimlerdeanmagerilimlerineuygunayrmasresiuygulanr.
Not2:Geriliminaradeerlerinde,izelgedekibirstdeerkullanlr.
5.7)ITsistemlerinde,aadakiizlemevekorumadzenlerikullanlr:
Yaltmizlemedzenleri,
Arakmkorumadzenleri,
Artkakmkorumadzenleri.
b) Tamamlayc epotansiyel kuaklama: Tamamlayc epotansiyel kuaklamada, sabit donanmn ayn anda eriilebilen btn aktaki iletken blmleri ve
pratiktemmknise,inaatbetonarmesindekianametalkonstrksiyondahilbtndiletkenblmlerbulunmaldr.Epotansiyelsistem,prizlerdahilbtndonanmn
korumailetkenlerinebalanmaldr.
Tamamlaycepotansiyelkuaklamannetkinliihakkndakukudurumunda,aynandaeriilebilenaktakiiletkenblmlerilediletkenblmlerarasndakiR
direncininR50V/Iakoulunusaladdorulanmaldr:
Burada
Ia:Korumadzenininalmaakmolup
Artkakmldzenlerde,In
Arakmdzenlerinde5saniyeninaltndaaltrmaakmdr.
Not1:DolayltemasakardierkorumayntemleriiinTSIEC60364441standardnabaknz.
Not2:AlternatifakmdavedoruakmdainsanvcuduzerindengeenakmlarnetkileriiinEkCyebaknz.
AlakGerilimTesislerindeTopraklama,KorumavePotansiyelDengelemeletkenlerininSeimiveTesisi
Madde9a)Topraaolanbalantlar:
1)Topraklamatesisleri:Topraklamatesisleri,elektriktesisleriningereksinimegre,korumaveyailetmeamalariin,birlikteveyaayrolarakkullanlabilir.
2)Topraklamatesisininherbirksmnn(iletmeeleman)seimivekurulmasileilgiliaadakihususlarsalanmaldr:
Topraklaycnn yaylma direnci deeri koruma iin gerekli koullara ve tesisin iletmesine uygun olmal, ayrca topraklaycnn fonksiyonu deimeden
kalabilmelidir.
Toprakhatasakmlarvetoprakkaakakmlar,rneinsl(termik),termomekanikveelektrodinamikzorlanmalardandolayortayakacaktehlikeleremeydan
vermeksizintopraaaktlabilmelidir.
Herbirksm(iletmeeleman),beklenendetkilerekardayanklolmakzereyeterikadarsalamolmalveyaekmekanikkorumailedonatlmaldr.
3)Diermetalksmlarnelektrolitiketkilerle,ncedenbeklenebilenhasarauramastehlikesinekarnlemleralnmaldr.
b)Topraklayc(topraklamaelektrodu):
1)Topraklaycolarakaadakimalzemelerkullanlabilir:
ubuktopraklaycveyaborutopraklayc,
eritveyargliletkentopraklayc,
Levhatopraklayc(kullanlmastavsiyeedilmez),
Temeltopraklayc,
20/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Topraagmlbetoniindekidemirdonat.
Not:zellikleelikkafesyaplarntmmetalksmlariyibirtopraklamaetkisieldeedilecekekildetopraklanmaldr.
Topraagmlveyatopraklatemastabulunantoprakaltndakidieruygunkonstrksiyonksmlar.
Not:Topraklaycnnetkisiyereltoprakkoullarnabalolup,toprakkoullarnaveyaylmadirencinegrebirveyabirkatopraklayckullanlmaldr.
Toprakyaylmadirencinindeerihesaplanabilirveyallebilir.
2) Topraklaycnn tr ve gmme derinlii, topran kurumas veya buz tutmas durumlar topraklaycnn topraklama direncini gereken deerin zerine
kartmayacakekildeseilmiolmaldr.
3)Topraklayclarnmalzemeleriveyaplekilleri,beklenenkorozyonetkilerinekardayanklolacakekildeseilmelidir(EkAyabaknz).
4)Topraklamatesisinintasarmnda,topraklayclarntopraklamadirenlerininkorozyonnedeniyleykselmesininmmknolduugznndetutulmaldr.
5)Yancsvveyagazlariinkullanlanborularilescaksuborusuebekesivb.metalboruebekelerikesinlikletopraklaycolarakkullanlamazlar.
Not:Fakatbukoulbutesislerinpotansiyeldengelemedzeniolarakkullanlmasnengellemez.
6)Genikapsamlkorozyonauramasolanakszolankablolarnkurunklflarveyadiermetalklflaraadakikoullarnsalanmasdurumundatopraklayc
olarakkullanlabilirler:
Kablonunsahibiveiletmecisindenizinalnmal,
Kabloda,topraklamaetkisinibozabilecek,bilerekyaplacakdeiikliklerinncedenhaberverilmesihususundaelektriktesisininkullancsileuygunbiranlama
yaplmaldr.
7)Yeniyaplacakbinalardatemeltopraklayctesisedilmesizorunludur.Temeltopraklamavediertopraklayctrlerineilikinyaplveboyutlandrmaesaslar
EkLveEkTdeverilmitir.
c)Topraklamaletkenleri:TopraklamailetkenleriMadde9eyevetopraadenmedurumundadaizelge4ayauygunolmaldr.
Birtopraklamailetkeninintopraklaycyabalantsgvenilirveelektroteknikadankusursuzyaplmolmaldr(EkL'yebaknz).
Birtopraklamakelepesikullanlyorsa,bukelepetopraklaycy(rneinbirboru)veyatopraklamailetkeninizedelememelidir.
d)Anatopraklamabaralar:Hertesistebiranatopraklaycbarasngrlmekzorundadr.Aadakiiletkenlerbunlarabalanmaldr:
Topraklamailetkenleri,
Korumailetkenleri,
Anapotansiyeldengelemeiletkenleri,
Gerektiitaktirde,fonksiyontopraklamasiinkullanlantopraklamailetkenleri.
Topraklama iletkenlerinin ayrlmas iin gerekli dzenekler, topraklama tesisinin topraklama direncini lebilmek iin, ulalmas kolay yerlerde bulunmaldr
ayrmadzenei,anatopraklamabarasilebirleikolabilir.Buayrmadzeneisadecealetyardmylasklebilirolmaldrbununmekanikdayanmyeterliseviyede
olmalvetopraklamasistemininelektrikselsrekliliigvenlikaltnaalnmolmaldr.
izelge4aTopraklamailetkenlerinin(Topraadenmeleridurumunda)minimumkesitleri
Mekanikolarakkorunmu
Korozyonakarkorunmu*)
Madde9edengrldgibi
Mekanikolarakkorunmam
16mm2 bakr,
16mm2demir,daldrmagalvaniz
25mm2 bakr,
Korozyonakarkorunmam
50mm2 demir,daldrmagalvaniz
* Korozyonakarkoruma,birmahfazailesalanabilir.
izelge4bPotansiyeldengelemeiletkenlerininkesitleri
Anapotansiyeldengeleme
Normal
0,5xTesisinenbykkoruma
iletkenininkesiti
6mm2Cu
Enaz
Yaplabilecek
25mm2 Cuveyaedeer
snrlama
iletkenlikte
Tamamlaycpotansiyeldengeleme
kigvdearasnda
1xEnkkiletkenkesiti
Birgvdeveyayabanciletken
0,5xKorumailetkenlerinin
blmlerarasnda
kesiti
Mekanikolarakkorunmu
Cu2,5mm2veyaAl*)
Mekanikolarakkorunmam
Cu4mm2veyaAl*)
*)
Alminyumiletkenlihatlarnkorumaszolarakdenmesidurumunda,mmknolankorozyonvedkmekanik
dayanmndandolayiletkenkopmaolaslyksektir.
e)Korumaletkenleri:
1)Minimumkesitler:Korumailetkenlerininkesitleri
YaMadde9e1/iyegrehesaplanmal,
YadaMadde9e1/iiyegreseilmelidir.
Not:Eeranailetkenlerinkesitiksadevreakmilebelirlenmiise,korumailetkenininkesitininMadde9e1/iyegretekrarhesaplanmasgerekebilir.
HerikidurumdadaMadde9e1/iiidikkatealnmaldr.
i)5sdendahaazkesmezamaniinhesaplanacakkesitdeerlerininbulunmasiinS=(I2 t)1/2 /kbantskullanlr.
Burada
S
Kesit(mm2 ),
Empedensihmaledilebilecekbirhatadurumundakorumadzenindenakabilecekhataakm(A,a.a.,etkin
deer),
Kesmedzeniiinalmayabalamazaman(s).
Not:Aadakihususlardikkatealnmakzorundadr:
Akmdevresineilikinempedansnakmsnrlamaetkisive
Korumadzenininsnrlamayetenei(jouleintegrali)(akmsdeerlerininsnrlanmas).
kdeeri,koruma iletkenimalzemesine, yaltmnvedier ksmlarn malzemesine ve koruma iletkeninin balang ve son scaklna, bal olan A.s1/2 /mm2
cinsindenbirkatsay(malzemekatsays).(MalzemekatsayskninhesaplanmasiinEkUyabaknz).
Korumailetkenleriiinmalzemekatsaysk,farklkullanmadurumlarvefarkliletmeeitleriiinizelge5,izelge6veizelge7deverilmitir.
Eerbudenkleminkullanlmassonucustandartdeerlerbulunmamisebirststandartdeerkullanlmakzorundadr.
Not1:Buekildehesaplanankesit,hataevrimempedansndakigeerliolankoullarlauyumluolmaldr.
Not2:PatlamatehlikesibulunanblgelerdekitesislereilikinscaklksnrlamalariinIEC600798ebaknz.
Not3:Ekyerleriiinizinverilenenyksekscaklkdikkatealnmaldr.
Bir kablo veya hattn klf veya zrhndan meydana gelen koruma iletkeni iin malzeme katsaylar k iin tavsiye niteliindeki deerler EkVdeki V.1de
verilmitir.
ii)Korumailetkenininkesiti,hesaplanarakbulunacaktrancakizelge8deverilendeerinaltndaolamaz.BudurumdaMadde9e1/iegrebirhesapkontrol
21/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
yaplmasgereklideildir,ancakMadde9e1dekinotdikkatealnmaldr.
izelge8inkullanlmassonundastandartkesitdeerlereldeedilmezisebirststandartkesitliiletkenkullanlmakzorundadr.
izelge5Kabloveyailetkenlerindndabulunanyaltlmkorumailetkenleriiinveyakablodklflaryadailetkendklflariletemasedenplakkoruma
iletkenleriiinmalzemekatsaysk
Korumailetkenlerininveyakablolarnveiletkenlerindklflarnnyaltmmalzemeleri
aprazbalPolietilen(XLPE)
PolivinilKlorr(PVC)
EtilenPropilenKauuk(EPR)
Butilkauuk(IIK)
Balangscakl
30o C
30o C
30o C
Sonscaklk
160o C
250o C
220o C
A.s1/2 /mm2cinsindenmalzemekatsaysk
letkenmalzemesi:
Bakr
143
176
166
Alminyum
95
116
110
elik
52
64
60
izelge6okdamarlkabloveyaokdamarliletkeniindekiyaltlmkorumailetkeniiinmalzemekatsaysk
Yaltmmalzemesi
PolivinilKlorr(PVC)
Balangscakl
aprazbalPolietilen(XLPE)
EtilenPropilenKauuk(EPR)
70o C
Sonscaklk
90o C
85o C
160 C
220o C
250 C
A.s
letkenmalzemesi
Butilkauuk(IIK)
1/2
/mm cinsindenmalzemekatsaysk
Bakr
115
143
134
Alminyum
76
94
89
izelge7izelgedeverilmiolanscaklklarlakomuksmlarntehlikealtndakalmayacadurumlardaplakiletkenleriinmalzemekatsaysk
Grlenve
letkenmalzemesiKoullar
snrlandrlm
Normalkoullar
Yangntehlikesidurumunda
blgelerde*)
Maksimumscaklk
500o C
200o C
150o C
Bakr
Malzemekatsaysk
228
159
138
Maksimumscaklk
300o C
200o C
150o C
Alminyum
Malzemekatsaysk
125
105
91
Maksimumscaklk
500 C
200 C
150o C
elik
Malzemekatsaysk
82
58
50
Not:letkeninbalangscakl30 Colarakalnmtr.
*)Verilmiolanscaklkderecelerisadece,ekyerininscaklekinkalitesineetkietmediitaktirdegeerlidir.
izelge8Anailetkenkesitlerinebalolarakkorumailetkenikesiti
Tesisinanailetkenkesiti
Buna kar den koruma iletkeninin minimum

kesiti
SP
(mm2)
(mm2)
S16
16<S35
16
S>35
S/2
izelge8 deki deerler sadece, eer koruma iletkeni, ana iletkenin malzemesi ile ayn malzemeden meydana gelmi ise geerlidir. Aksi takdirde koruma
iletkenininkesiti,izelge8deverilendeerlerekardeniletkenlikdeerisalanacakekildebelirlenir.
iii)Beslemekablosununveyabununmahfazasnniindebulunmayanherkorumailetkenininkesiti,hibirekilde
Mekanikkorumakullanlmise2,5mm2den,
Mekanikkorumakullanlmamise4mm2denkkolamaz.
iv)Eerbirkorumailetkenibirokakmdevresiiinortakolarakkullanlyorisebununkesiti,enbykanailetkeninkesitineuygunolarakboyutlandrlmaldr.
2)Korumailetkenlerinineitleri:
2.1)Korumailetkeniaadakilerdenoluabilir:
okdamarlkablovehatlardakiiletkenler,
Gerilimliiletkenlerileaynmahfazaiindekiyaltlmveyaplakiletkenler,
Sabitolarakdenmiplakveyayaltlmiletkenler,
Kablolarnklf,ekranvezrhgibiuygunmetalklflar,
letkenvehatlariinmetalborularveyadiermetalklflar,
Madde9e2.4euygunyabanciletkenksmlar.
2.2)Eertesisanahtarlamacihazkombinasyonlarnnveyametalmahfazalbarasistemlerininmahfazaveyakonstrksiyonksmlarndaieriyorise,bunlarn
aadakikouludaaynzamandayerinegetirmesidurumundametalmahfazaveyakonstrksiyonksmlarkorumailetkeniolarakkullanlabilir:
i)Bunlarnsreklielektrikbalantlar,mekanik,kimyasalveyaelektrokimyasaletkilernedeniylektlemesininnlenmesikonstrktifolarakgvenlikaltna
alnmsa,
ii)letkenliklerienazMadde9e1/idekikesitlereuygunise,
iii)Bununiinngrlmherbiryerebakakorumailetkenleriilebalanabilecekdurumdaysa.
Not:Sonkoulsadecedardangelenkorumailetkenlerininbalanmasiingeerlidir.
22/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
2.3) Kablo ve iletkenlerin metal mahfazalar (plak veya yaltlm), zellikle elektrik tesislerinde kullanlan, kimyasal maddelerle yaltlm hatlarn ve metal
borularla metal kanallarn mahfazalar, ilgili akm devresinin koruma iletkeni olarak kullanlabilirler. Ancak bu durumda Madde 9e2.2/i ve 9e2.2/ii deki koullar
salanmakzorundadr.Elektrikselamalariin,dierborularkorumailetkeniolarakkullanlamaz.
2.4)Yabanciletkenksmlar,aadakidrtkouluaynandayerinegetirdikleritakdirde,korumailetkeniolarakkullanlabilirler:
i)Bunlarnsreklielektrikbalantlarnn,mekanik,kimyasalveyaelektrokimyasaletkilernedeniylebozulmasnnnlenmesi,yakonstrktifolarakveyauygun
balantelemanlarnnkullanlmasylagvenlikaltnaalnmsa,
ii)letkenliklerienazMadde9e1dekikesitlereuygunise,
iii)Yabanciletkenksmlarngeniletilmesinekarnlemleralnmise(zirayedekolarakkprlemelerngrlmolabilir),
iv)Buksmlarbutipkullanmlariinngrlmiseveyagerektiitakdirdeuygunekildeadapteedilebilecekise.
Not:Metalsuborular,genelolarakbukoullarsalamazlar.
Gazborularkorumailetkeniolarakkullanlamazlar.
2.5)YabanciletkenksmlarPENiletkeniolarakkullanlamazlar.
3)Korumailetkenlerininelektrikbalantlarnnsrekliliininsalanmas:
i)Korumailetkenleri,zelliklerininmekanikvekimyasalktlemelereveelektrodinamikzorlanmalarakarkorunmakzorundadr.
ii)Korumailetkenibalantlar,grlebilirvedeneyamacylaulalabilirolmaldr.
iii)Korumailetkenizerineanahtarlamaelemanbalanamaz.Bununlabirlikte,deneyamacylaaletkullanlarakayrlabilecekbalantnoktalarngrlebilir.
iv)Topraksrekliliininelektrikselolarakizlenmesininkullanldyerlerde,bunailkinbobinlerkorumailetkenizerinebalanamaz.
v) Elektriksel iletme elemanlarnn gvdeleri, Madde 9e2.2ye gre izin verilmesi durumunun dnda, baka elektrik iletme elemanlarnn koruma iletkeni
olarakkullanlamaz.
f)Topraklamailetkenlerininvekorumailetkenlerininkullanl:
Not:TN,TTveITsistemlerinde(ebekelerinde)kullanlankorumanlemleriiinMadde8ebaknz.
1) Ar akm koruma dzenleri ile birlikte kullanlan koruma iletkenleri: Ar akm koruma dzenleri dolayl dokunmaya kar koruma olarak kullanlyorsa,
korumailetkeni,anaventriletkenlergibiayngzergahzerindetesisedilmelidirveyakorumailetkenibunlarnhemenyaknnadenmelidir.
2)Hatagerilimiilealankorumadzenleriiintopraklamailetkenlerivekorumailetkenleri:
i)Yardmctopraklayc,rneinmetalkonstrksiyonksmlar,borularvekabloklflargibibtndiertopraklanmmetalksmlardanayrlmakzorundadr.Bu
koul,eeryardmctopraklaycdierbtntopraklanmmetalksmlardan,ncedenbelirlenmibiruzaklatesisedilmiise,yerinegetirilmisaylr.
ii)Yardmctopraklamayagidentopraklamailetkeni,korumailetkeniileveyabunabalksmlarlaveyabunlarlabalveyatemasedebilecekdieryabanciletken
ksmlarlatemasetmesinlenecekekildeyaltlmolmaldr.
Not:Bukoul,gerilimeduyarlelemann(amadzeni)istemdolarakkprlenmesininlemekiinkanlmazdr.
iii)Korumailetkenisadece,beslemesibirhatadurumundaalmayabalayanbirkorumadzeniilekesileniletmeelemanlarnngvdelerinebalanabilir.
g)letmetopraklamas:letmetopraklamas,iletmeelemanlarnnkusursuziletilmesigvenlikaltnaalnacakve/veyatesisleringvenilirvedorualmalar
mmknolacakekildeyaplmolmaldr.
h)Korumaveiletmeamalbirleiktopraklama:
1)Genel:Topraklamannaynzamandahemkorumahemdeiletmeamalkullanlmasdurumlarnda,korumanlemleriiinyaplantespitlerinnceliivardr.
2)PENiletkeni:
i) TN Sistemlerinde (ebekelerinde), sabit denmi olmak kaydyla ve en kk iletken kesitinin bakr iin 10 mm veya alminyum iin 16 mm olmas
durumunda,hemkoruma,hemdentriletkeniolantekbiriletkenkullanlabilir.lgilitesisksmbirhataakmkorumadzeniilekorunuyorsabunaizinverilmez.
BununlabirlikteeeksenlikabloveyahatlarszkonusuisePENiletkenininminimumkesiti4mmolabilir.Bununiinnkoul,eeksenliiletkenlerboyunca
bulunanherbalantnoktasndaveklemenslerdeiftbalantlarnbulunmasdr.
ii)PENiletkeni,kaakakmlarnnlenmesiamacylabeklenenenyksekgerilimeuygunolarakyaltlmaldr.
Not1:AnahtarlamavekumandadolaplarnniindePENiletkenininyaltlmasnagerekyoktur.
Not2:TNCsistemindeki,iletiimtekniitesislerindeortayakmasmmknolanfonksiyonarzalarnnnlenmesiiinEkVdeV.2yebaknz.
iii) PEN iletkeninin ntr ve koruma iletkeni olarak ayrlmasndan sonra bu iletkenler artk birbirleriyle birletirilemez. Ayrlma noktalarnda, koruma ve ntr
iletkenleriiinayrklemenslerveyabaralarngrlmelidir.PENiletkeni,korumailetkeniiinbelirlenmibarayabalanmakzorundadr.
Not:PENiletkenininayrlmayerinde,tekertekersadecebirkorumailetkenivebirntriletkeniayrlyorsa,budurumdabununsadeceuyguntekbirklemensle
yaplmasna izin verilir. Uygun klemenslere ek olarak potansiyel dengeleme iletkeni de balanabilir. Ortak bir bara zerindeki ayr klemens yerleri de bunun iin ayn
ekildeuygundur.
j)Potansiyeldengelemeiletkeni:
1)Minimumkesitler:
i) Ana potansiyel dengelemesi iin iletken kesiti: Ana potansiyel dengelemesi iin kullanlan iletkenlerin kesitleri en az, tesisteki en byk kesitli koruma
iletkeninin kesitinin yars kadar, ancak minimum 6 mm olmaldr. Potansiyel dengeleme iletkeni kesitinin, bakr olmas durumunda 25 mmden, baka metallerden
olmas durumunda, akm tama kapasitesine kar den buna edeer kesitten daha byk olmas gerekmez. Ana potansiyel dengeleme iletkenlerinin kesitleri iin
izelge4b'yebaknz.
ii) Tamamlayc potansiyel dengeleme iin iletken kesiti: Tamamlayc potansiyel dengeleme iin kullanlan ve iki gvdeyi balayan bir iletken (EkS), en az,
gvdelerebaldahakkkorumailetkenininkesitineeitkesitesahipolmaldr.
Gvdeleriyabancksmlarabalayantamamlaycpotansiyeldengelemeiletkenininkesitienaz,bunakardenkorumailetkenikesitininyarsnaeitkesite
sahipolmaldr.Tamamlaycpotansiyeldengelemeiletkenlerininkesitleriiinizelge4b'yebaknz.
Herhangibirelikihalinde,Madde9e1/iiidekikoullaryerinegetirilmelidir.
Ekbirpotansiyeldengeleme,rneinmetalkonstrksiyonlarveyaekiletkenleryadaherikisininbirkombinasyonugibi,yabancsabitiletkenksmlaryardmyla
dagerekletirilebilir.
iii)Susayalarnnkprlenmesi:Birbinannkullanmsuyuhattmetalboruluisevebuborulartopraklamasisteminebalanmise,susayacveflanlarn
kprlenmesi zorunludur. Kprleme iletkeninin (potansiyel dengeleme iletkeninin) kesiti, bu iletkenin koruma iletkeni, potansiyel dengeleme iletkeni veya fonksiyon
amaltopraklamailetkeniolarakkullanlmasmmknolacakekildeboyutlandrlmaldr.
TopraklamaTesislerindeMuayene,lmeveDenetleme
Madde10a) Genel: Her topraklama tesisi, kullanc tarafndan iletmeye alnmadan nce, montaj ve tesis aamasnda, gzle muayene edilmeli ve deneyden
geirilmelidir.Gerektesisetmeaamasnda,gerekseiletmednemindekimuayene,lmevedenetlemeperiyotlariinEkP'yebaknz.
nsan hayatnn korunmas ve monte edilmi iletme elemanlarnn ve dier eyalarn hasara uramasn nlemek amacyla, test srasnda koruma nlemleri
alnmaldr.
Mevcut bir tesisin geniletilmesi veya deitirilmesi durumunda, bu geniletme ve deitirme almalarnn mevcut tesisin gvenliini bozup bozmayaca
kontroledilmelidir.
Deneylersrasndatesiskoullarnn,rneinizinverilenenkkveenbykdeerlerinsalanamadtespitedilirse,hataaramasveeksiklikleringiderilmesi
srasnda,hataveyahatalarnbulunupgiderilmesinekadardenetlemeleredevamedilmelidir.
Gzlemuayenevedeneylerintamamlanmasndansonrabirraporhazrlanmaldr.
b)Gzlemuayene:Gzlemuayenegenelolaraktamamenenerjisizdurumagetirilmitesiste,deneyvelmeilemlerindennceyaplmaldr.
1)Gzilemuayene,birbiriilebalanmelektrikiletmeelemanlarnnaadakikoullarsalaypsalamadklarnkontroletmekiinyaplr:
i)lgiliiletmeelemanlarnn,standartlardakigvenlikkurallarnsalaypsalamadklarkontroledilir.
23/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Not:Builem,iletmeelemanlarzerindekietiketlerininveyasertifikalarnnkontrolileyaplabilir.
ii)letmeelemanlarnn,doruseilipseilmedikleri,dorutesisedilipedilmedikleri,imalatverileridikkatealnarakkontroledilir.
iii)Grnmeyen,fakatgvenliietkileyenhasarlarnolupolmadtespitedilir.
2)Gzlemuayene,ilgilikonularda,enazndanaadakihususlarkapsamaldr:
i)Tehlikeligvdeakmlarnakarkorumanlemlerininalnpalnmadnnkontrol.
ii)Topraklamatesisindekullanlankablo,iletkenvebaralarn,akmtamakapasitelerineuygunolarakseilipseilmediininkontrol.
iii)Korumaveihbardzenlerininayarlarnnyaplmasvekontrol.
iv)letmeelemanlarnndetkilergznndebulundurularakseilipseilmediininkontrol.
v)Ntrvekorumailetkenlerineilikiniaretlemelerindoruolupolmadnnkontrol.
vi)letkenbalantlarnnuygunekildeyaplpyaplmadnnkontrol.
vii)Topraklamatesislerindeyaplacakiletme,bakmvelmenoktalarnakolayulalabilirliinkontrol.
c)lmevedenetleme:
1)Genel:lgiliyerlerdeaadabelirtilenlmevedenetlemeleryaplmal,mmknseaadabelirtilensrayadikkatedilmelidir:
i)Korumailetkenlerinin,anavetamamlaycpotansiyeldengelemeiletkenleribalantlarnnsrekliliininllpdenetlenmesi,
ii)Elektriktesisininyaltmdirencininllpdenetlenmesi,
iii)Toprakzdirencininllmesi,
iv)Topraklamadirencininllmesi,
v)Beslemeninotomatikamailemiylekesilipkesilmediinindenetlenmesi.
Birhatannbelirlenmesidurumunda,buhatadandolayetkilenmiolmasmmknolanlmevedenetlemeler,buhatagiderildiktensonratekrarlanmaldr.
Bublmdeadgeendeneyyntemlerireferansyntemlerdir.Doruluklardahaazolmamakkaydyla,bakayntemlerdekullanlabilir.Deneylerdekullanlan
lmecihazlarnnkalibrasyonlarakrediteedilmilaboratuvarlardayaplmolmaldr.
2)Korumailetkenlerinin,anavetamamlaycpotansiyeldengelemeiletkenleribalantlarnnsrekliliininllmesivedenetlenmesi:Korumailetkenlerinin,ana
vetamamlaycpotansiyeldengelemeiletkenleribalantlarnnsrekliliinibirdeneylelmekvedenetlemekzorunludur.Budeneyin,enaz0,2Alikakmverecekve
botaalmagerilimi4Vile24Varasndakid.a.veyaa.a.olanbirbeslemekaynaileyaplmastavsiyeedilir(ekil8ayabaknz).Tavsiyeedilenenbykdiren
deeri,korumailetkenleriiin<1,potansiyeldengelemeiletkenleriiin<0,1dur.
3)Elektriktesisininyaltmdirencininllmesivedenetlenmesi:Yaltmdirenci,herbiraktifblmiletoprakarasndallmelidir.
Not 1: Topraklanm koruma iletkeni, toprak olarak kabul edilebilir. TN sistemlerinde (ebekelerinde) lme, aktif iletkenlerle, topraklanm olarak kabul
edilebilecekPENiletkeniarasndayaplabilir.
Not2:lmeninkarmaklnnlemekiin,yaltmdirencininllmesisrasndaanaventriletkenleribirbirleriylebalanabilir.
lmeler doru gerilimle yaplmaldr. Bu ekilde iletkenler arasndaki ve iletkenlerle toprak arasndaki kapasitelerin olumsuz etkisi, lme teknii asndan
nlenmiolur.Deneycihaz,1mAdeerindekibirlakmndaizelge9dabelirtilend.a.lmegeriliminiverebilmelidir.lmegerilimi,kuvvetliakmtesisinin
anmagerilimindenbirkakatdahayksekolmadtakdirde,bununbyklnnyaltmdirencilmesineetkisiokazdr.
YaltmdirencillrkenntriletkenitopraktanayrlmakzorundadramaPENiletkeniayrlmamaldr.
izelge9da verilen lme doru gerilimleriyle llen yaltm direnci, tketici balanmam her akm devresi, izelge9da bu gerilime uygun olarak verilen
deerdendahakkdeilse,yeterlidir.
Akmdevresizerindeelektronikdzenlervarsa,lmesrasndaanaventriletkenleribirbirleriylebalanmakzorundadr.Bulmenin,elektronikdzenlerin
dahadevreyebalanmadtesisaamasndayaplmastavsiyeedilir.
Tketicilerinbalolduudurumdayaplanlmelerde,tketicilerindebirkaakakmanedenolabilecekleridikkatealnmaldr.Bukaakakmlarntoplam,baz
durumlardalmesonularnnizinverilenyaltmdirenlerininaltndakmasnanedenolabilir.
izelge9lmegerilimleri(d.a.)veyaltmdirencininenkkdeerleri
Devreninanmagerilimi
Deneygerilimi
(V)
(V)
(M)
250
0,25
SELVvePELVharicinde,500V'akadarolangerilimler(500Vdahil)
500
0,5
500Vunstndekigerilimler
1000
1,0
500Vdahil,SELVvePELVdurumundagerilimler
Yaltmdirenci
Not:SELVokdkgvenlikgerilimi
PELVokdkkorumagerilimi
Tesisi kuran bu lme ile, yaltmn teknik gvenlii hakknda bir fikir sahibi olur. Yaltm direncinin izin verilenlerden kk kmasnn nedeni genellikle,
iletkenlerin yaltkan klflarnn izin verilmeyecek ekilde yksek mekanik zorlanmalara maruz kalmasndan, rnein bkme yaraplarnn ilgili standartlarda belirtilen
deerlerin altnda olmasndan veya noktasal olarak uygun olmayan kroelerle ve deme yntemi nedeniyle yksek basn uygulanmasndan kaynaklanmaktadr.
NormaldeyaltmdirenciMmertebesindeolupistenenminimumdeerlerinokzerindedir.
4)Toprakzdirencininllmesi:Topraklayclarndirenlerinihesaplamakvelmekiin,toprakzdirencininbilinmesigerekmektedir.zgltoprakdirenleri,
birfikirvermekamacylaEkKdakiizelgeK.1deverilmitir.ToprakzdirencininlmeyntemiEkNdeverilmitir.
5) Topraklama direncinin llmesi: Topraklama direnci, kompanzasyon veya akmgerilim yntemiyle llebilir (ekil8bye baknz). Youn yerleim
blgelerindekapalevrimempedansnn,ikitopraklaycile,akmgerilimynteminegrellmesimmkndr.Bununiinaadakigibihareketedilir.
llentopraklayc,korumailetkeniveyaPENiletkenindenayrlr.Butopraklaycvedahauzaktakidkdirenlitopraklamatesisiarasndaki(rneinbirTN
sistemindekiPENiletkeni)direnllr.llendeer,izinverilenenyksektopraklamadirencineeitveyabundankkolmaldr.lmeiin,topraklaycileana
topraklamabarasarasndakiiletken,topraklamabarasndanayrlaraklmecihaznnbirucuna,anailetkendelmecihaznndierucunabalanrvetopraklamadirenci
llr.
Yataydorultudagenialankaplayantopraklayclardagerilimkonisinineklideiir.Byklkbelirlemekzereyaplanlmelerde,llecektopraklaycnn,
yardmc topraklaycnn ve gerektiinde lme sondasnn gerilim konilerinin birbirleriyle kesimemeleri hatta birbirlerine dokunmamalar gerektiinden, topraklama
direncinin llmesinden nce daima, topraklaycnn konumu ve ekli hakknda tamamen bilgi sahibi olunmas gereklidir. llen topraklayc, yardmc topraklayc
veyalmesondasarasndakiblgemetalboruhatlarndan,topraagmliletkentopraklamatesislerindenvekatodikkorumatesislerindenarndrlmolmaldr.Eer
busalanamyorsa,yardmctopraklaycyaolanuzaklkbumetalksmlardanbalar.
V
24/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
L1
L2
L3
1 000dan20akadar
=40k
R
B
R
A
R
20m
lelektrodu(sonda)
ekil8aKorumailetkenlerininbalantsnnllmesi
ekil8bTopraklamadirencininllmesiiinrnek
ekil8bdernekolarakverilenlmeyntemiiinkontroledilecektopraklamadirenci,topraklanmambiranailetkenile,arakmkorumadzenindensonra
balananve1000ile20arasndaayarlanabilenbirdirenveampermetrezerindenbalanr.Dahasonra,ndirentenitibaren,Riidirenciyaklak40kolanbir
voltmetreile,topraklaycileenaz20muzaklktakilmeelekrodu(sonda)arasndakigerilimllr.Topraklamadirenci,llengeriliminakmablnmesiylebulunur.
Sk yerleim blgelerinde topraklama direncinin llmesi iin gerekli sondalar referans topraa yerletirmek genelde mmkn deildir. Bunun yerine, iki
topraklayczerindenevrimdirencinilmeyeizinverilir(EkNdeN.5ebaknz).llendeer,artkoulantopraklamadirencineeitveyaondandahakkolmak
zorundadr.
Kompanzasyonlmeynteminegreikiveyadrtiletkenlilmeyntemiyleyaplanbulmede(bununiinkullanlanlmecihaznnkullanmaklavuzunda
bulunanlmevealmaprensibihakkndakiaklamalarabaknz),akmgerilimlmeyntemiyleeldeedilendendahadeiik(yaniounlukladahayksek)deerler
eldeedilebilir.Bunedenleikitopraklayczerindenyaplanilkkontrollersadecesonolarakbelirtilenlmeynteminegreyaplmaldr.
lmesonularnndeerlendirilmesisrasnda,ortamscaklvetoprakneminintopraklamadirenlerinindeerlerizerindekimevsimlerebaletkileridikkate
alnmaldr.
6)Beslemeninotomatikamailemiylekesilipkesilmediinindenetlenmesi:
6.1)AlternatifgerilimleriinTN,TTveITsistemlerindekikorumanlemlerinindorulanmas:
6.1.1)Btnebekeekilleriiinyaplacakkontroller:Madde10c3veilgiliolmasdurumundaveyaistenmesidurumundaMadde10c6.1.2denMadde10
c6.1.5ekadar,Madde10c2,Madde10c5,Madde10c6.2,Madde10c6.3debelirtilendeneyleryaplmaldr.
i)Gzlemuayene:Korumailetkeniileyaplankorumanlemlerindegzlemuayeneileaadakihususlartespitedilmelidir:
Korumailetkeni,topraklamailetkenivepotansiyeldengelemeiletkenininkesitlerininartkoulanenkkkesiteuygunolupolmad,
Korumailetkeni,topraklamailetkenivepotansiyeldengelemeiletkeninindorudenmiolupolmad,balantnoktalarnnkendiliindengevemeyekar
gvenlikaltnaalnpalnmadvegerektiindekorozyonakarkorunmuolupolmad,
Korumailetkenleriyleanailetkenlerinkartrlpkartrlamayaca,
Korumaventriletkenlerininkartrlpkartrlamayaca,
Korumaventriletkenlerininiaretlenmesi,balantveayrmanoktalariinartkoulanhususlarnyerinegetirilipgetirilmedii,
Prizlerdekikorumakontaklarnnilevleriniyappyapamayacaklarnn(eilmemiolduunun,kirliveboyanmolmadnn)kontrol,
KorumavePENiletkenlerininzerindearakmkorumadzeniolmadnnvebuiletkenlerinkesilemeyeceininkontrolu,
Ar akm, hata akm korumas, yaltm kontrol dzenleri ve parafudrlar gibi koruma dzenlerinin, ilgili ynetmeliklerde belirtilen kriterlere uygun olarak
seilipseilmediininkontrol.
ii)Denetleme:Madde10cdebelirtilendenetlemelerinyaplmasgereklidir.
iii)lme:Madde10c6.1.2denMadde10c6.2yekadarolanmaddelerebaknz
6.1.2)TNsistemindeyaplacakkontroller:
6.1.2.1)Gzlemuayene:Madde10bveMadde10c6.1.1debelirtilenhususlargznndebulundurularakgzlemuayeneyaplr.
6.1.2.2)Denetleme:Madde10cdebelirtilenhususlargznndebulundurularakdenetlemeyaplr.
6.1.2.3)lme:
i)BtniletmetopraklayclarntoplamdirencininllmesiiinMadde10c6.1.5ebaknz.
ii) Dolayl dokunmaya kar koruma iin ar akm koruma dzenleri kullanlyorsa evrim empedansnn llmesiyle veya, hesaplama ile ya da ebekenin,
ebekemodelizerindeincelenmesiyle,heramazamaniingerekliolanamaakmnnakpakamayacatespitedilmelidir(izelge10abaknz).
iii)Hataakmkorumadzenlerikullanldnda,Madde10c6.1.2.3/iidekinlemleregerekyoktur.BununlabirlikteMadde10c6.3dikkatealnmaldr.
6.1.3)TTsistemindeyaplacakkontroller:
6.1.3.1) Gzle muayene: Madde 10b ve Madde 10c61.1/ide belirtilen hususlar gznnde bulundurularak gzle muayene yaplr. Ek olarak, ayn anda
dokunulabilecek veya ortak bir koruma dzenine bal btn cihaz gvdelerinin ortak topraklayclarnn olup olmad tespit edilmelidir. Dolayl dokunmaya kar
korumaiinarakmkorumadzenlerikullanlyorsa,
i) ebekenin herhangi bir yerinde ilgili koruma dzeninin 0,2 s iinde ama yaptrp yaptrmad (Ntr iletkeni zerinde de bir ar akm koruma dzeni
bulunabilir.AmannkantlanmasMadde10c6.1.3.3debelirtilenlmeileyaplabilir.),
ii)Arakmkorumadzeninin,ntriletkenihibirekildeanailetkendenncealmayacak,anailetkendensonrakapanmayacakekildeyaplmolupolmad,
tespitedilmelidir.
Madde10c6.1.3.1dekii)veii)koullaryerinegetirilemiyorsa,tamamlaycpotansiyeldengelemesininyaplmolupolmadtespitedilmelidir.
6.1.3.2)Denetleme:Madde10cdebelirtilenhususlarauygundenetlemegereklidir.
6.1.3.3)lme:
i)letmetopraklaycsnntopraklamadirencininllmesiiinMadde10c6.1.5ebaknz.
ii)Dolayldokunmayakarkorumaiinarakmkorumadzenlerikullanlyorsa,Madde10c5egrellecektopraklamadirencinin,izelge11deverilen
veherbiramazamaniingerekliolanamaakmngeirebilecekkadarkkolupolmadtespitedilmelidir.
iii)HataakmkorumadzenininkullanlmasdurumundaMadde10c6.3yegredeneyyaplmaldr.
iv) Hata gerilimi koruma dzenleri kullanlyorsa, yardmc topraklaycnn topraklama direncinin 200 u, istisnai durumlarda 500 u gemedii kontrol
edilmelidir.
Not : Hata gerilimi bobininin, rnein yabanc iletken ksmlar veya yardmc topraklaycya giden topraklama iletkeninin bozulmu yaltm tarafndan
kprlenmemiolmasnadikkatedilmelidir.
6.1.4)ITsistemindeyaplacakkontroller:
6.1.4.1)lkhatadurumundakorumanlemlerininetkisininkontrol:
ITsistemindeilkhatadurumundakorumanlemlerininetkiliolupolmadnnkontrol,ancaklmeiinyapaybirtopraktemasmeydanagetirildiktensonra
yaplabilir.Buyapaytopraktemasile,salamiletkenlerintopraakarykselengerilimindendolay,iletmeelemanlarnnyaltmlarndazorlanmalarbagsterir.Ayrca
lme srasnda meydana gelebilecek ikinci bir hata ile tehlikeli durumlar ortaya kabilir. Bu nedenle, yapay bir topraklama yapmadan mmkn olabilecek lme
yntemlerinegereksinimvardr.
i)Gzlemuayene:Madde10bveMadde10c6.1.1/idebelirtilenhususlargznndebulundurularakgzlemuayeneyaplr.Ekolarak
25/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Tesisinhibiraktifksmnndorudantopraklanmamolduuve,
Cihazgvdelerinintektek,gruplardurumundaveyatamamnnbirkorumailetkeniilebalolupolmadklar,
tespitedilmelidir.
ii)Denetleme:Madde10cdebelirtilenhususlarauygundenetlemegereklidir.
iii)lme
Ya
Madde10c5dekitespitlereuygunolarakRAtopraklamadirencivebiranailetkeninbeslemekaynandatopraklanmasndansonraebekedentopraageenId
akmllmelidir.TamamlamaamacylaId,tasarmdokmanlarndantahminedilebilir.
RA.Idarpmizinverilensreklidokunmagerilimininsnrn(UL=50V)snrnamamaldr.
Yada
Bir ana iletkenin besleme kaynanda topraklanmasndan sonra, topraklama direnci RAzerindeki gerilim dm llmelidir bu gerilim dm srekli
dokunmagerilimiULdenkkveyaonaeitolmaldr.
Not : Kural olarak, eer topraklama direnci RA15 ise, besleme transformatrnn gc 3,15 MVAya kadar ve anma gerilimi 660 Va kadar olan veya
beslemetransformatrnngc1,6MVAveanmagerilimi660Vunstnde1000Vakadarolan,gzlolmayanebekelerde,ilkhatadurumundakorumanleminin
etkili olup olmad lme yapmadan veya kaak akm tahmin edilmeden ya da dokunma gerilimi llmeden de gvenlik altna alnabilir. Bu koullar salanmad
takdirde,lmeyerine,kaakakmlartahminedilebilir.Tahminsrasndaebekeninanmagerilimi,kablovehatlarnyapmekilleri,btnebekedekiiletkenkesitlerive
uzunluklargznndetutulur.Literatrdeverilendeerlerkullanlabilir.Buradaanmagerilimininsnrdeeriolarakverilen660V,IEC60038egre690Vaykselir.
rneinokyksekbinalardaolduugibi,yerelITsisteminintesisedilmesidurumunda,yapaytopraktemas,topraklanmbirpotansiyeldengelemeiletkeni
zerinden de yaplabilir. IT sistemin snrl olan genilii nedeniyle izin verilen byk topraklama direncinden dolay RA . Id <UL koulunun kontrolnde, eer IT
sistemininpotansiyeldengelemesinebalolduunoktadanitibarentopraklamatesisineolanbalantsyeterliderecededkdirenliise,binanntopraklamatesisatna
ilikintopraklamadirencikoulununsalanmasyeterliolur.
6.1.4.2)ifthatadurumundakorumanlemininetkisininkontrol:
ITebekeninyaplnauygunolarakMadde10c6.1.4.2.1veyaMadde10c6.1.4.2.2yadaMadde10c6.1.4.2.3egrekontrolyaplr.
6.1.4.2.1)Yaltmizlemedzeniyletamamlaycpotansiyeldengeleme:
i)Gzlemuayene:Madde10bveMadde10c6.1.1/idebelirtilenhususlargznndebulundurularakyaplacakbirgzlemuayenegereklidir.
ii)Denetleme:Yaltmizlemedzeni,deneydzenizerindekitestbutonuileveyaebekedesimleedilecekbiryaltmhatasyla(anailetkenilekorumailetkeni
arasnabalanacakbirdirenile)denetlenmelidir.Budenetlemesrasndaanailetkenlekorumailetkeniarasnabalanacakdiren,enaz2kolmakzere,herhalkarda
yaltmizlemedzenindeayarlanmdeerdenkkolmaldr.Geneldeyaltmizlemedzenininalmayabalayacadeerolarakenaz100/mayarlanr.
iii)lme:TamamlaycpotansiyeldengelemesininsrekliliininMadde10c2yegrellmesigereklidir.
6.1.4.2.2)TNsistemininkoullarnagreama:
i)Gzlemuayene:Madde10bveMadde10c6.1.1/idebelirtilenhususlargznndebulundurularakyaplacakbirgzlemuayenegereklidir.
ii)Denetleme:Madde10cyeuygunbirdenetlemegereklidir.
iii)lme:Madde10c6.1.2.3/iiveyaMadde10c6.1.2.3/iiieuygunbirlmeyaplmaldr.
Not:BulmenindeerlendirilmesindeMadde8a3dikkatealnmaldr.
evrimempedansnnllmesiyerine,korumailetkenidirencidellebilir.Anavekorumailetkenininyaklakaynuzunluktaveyaklakeitzgldirenli
olmasdurumundakorumailetkeninindirenciaadakikoulusalamaldr:
Burada
IaOtomatikamaileminigerekletirenakm(Madde8'ebaknz),
SAAnailetkenkesiti,
UNtriletkenliebekedeU0,NtriletkeniolmayanebekedeUn,
U0Anailetkenilentriletkeniarasndakianmagerilimi,
UnAnailetkenlerarasndakigerilim(fazlararasgerilim),
0,8Direnlmesindegznnealnmamolanempedanslarhesabakatankatsaydr.
AlakgerilimgLsigortalar(IaveZseilikinsaysaldeerlergvenliklitaraftakalacakekildeyuvarlatlmtr),hatkorumaanahtarlar,sabitayarlanankesiciler
(rnein5In ,10In ,15Ineayarlanm,kesmeakmayarlanabilenkesiciler)iinIadeeriizelge10danalnabilir.
6.1.4.2.3)TTsistemininkoullarnagreama:TTsistemlerindealakgerilimgLsigortalar(IaveZseilikinsaysaldeerlergvenliklitaraftakalacakekilde
yuvarlatlmtr),hatkorumaanahtarlar,kesiciler(rnein5In,10In,15Ineayarlanm,kesmeakmayarlanabilenkesiciler)iin5sve0,2slikamazamanlarna
kardenIaamaakmlarvebuakmlariinizinverileniletmeelemanlarnngvdelerineilikinenbykRAtopraklamadirenleriizelge11deverilmitir.
i)Gzlemuayene:Madde10bveMadde10c6.1.1/idebelirtilenhususlargznndebulundurularakyaplacakbirgzlemuayenegereklidir.Ekolarak,ayn
andadokunulabilecekveyaortakbirkorumadzeninebalbtncihazgvdelerininortakbirtopraklayclarnnolupolmadtespitedilir.
ii)Denetleme:Madde10cyeuygunbirdenetlemegereklidir.
iii)lme:Madde10c6.1.3.3/iiveyaMadde10c6.1.3.3/iiiveMadde10c6.1.3.3/ivyeuygunbirlmeyaplmaldr.
6.1.5)Biranailetkenintopraklatemasdurumundagerilimsnrlamas:Havahatlarnda,toplamtopraklamadirenciRB,Madde10c5egrellmelidir.Toplam
topraklamadirenciRBolarak2lukdeeralrsa,zerlerindenbirtopraktemasnnmeydanagelmesimmknolanyabanciletkenksmlarntopraklamadirenleri
llmelidir.Yabanciletkenksmlarolarak,tketicitesislerindndayerleikbulunanveTNsistemiiindePENiletkeninebalolmayanksmlardikkatealnr.Madde
8a3.7dekieitsizlikteendkdeerolarakREdeeriyerletirilir.
Not:ToplamtopraklamadirenciRBninllmesi,havahattniletenkuruluunsorumlulukalannagirer.
izelge10TNsistemleriiin,5s,0,4sve0,2slikamazamanlarnakardenIaamaakmlarvebuakmlariinizinverilenenbykevrimempedanslar
2)
U0 =230V
AlakgerilimgL,gG,gMsigortalar
Hatkorumaanahtarlar 1)(dzenleri)vekesiciler 1)inaniamakontroliinI aveZs

deerleri
50Hz
In
Ia
Zs
Ia
Zs
I a=5I n
Zs
I a=10I n
Zs
I a=15I n
Zs
(5s)
(5s)
(0,4s)
(0,4s)
(0,2s)
(0,2s)
(0,2s)
(A)
(A)
()
(A)
()
(A)
()
(A)
()
(A)
()
9,5
24,2
17
13,529
10
23,000
20
11
30
7,3
19
12,1
32
7,187
20
11,500
40
5,5
60
3,7
28
8,2
50
4,6
30
7,666
60
3,65
90
2,4
10
48
4,791
80
2,875
50
4,600
100
2,2
150
1,5
16
70
3,285
120
1,916
80
2,875
160
1,4
240
0,9
20
86
2,674
150
1,533
100
2,300
200
1,1
300
0,7
26/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
1)
25
115
2,0
210
1,095
125
1,840
250
0,9
375
0,6
32
150
1,533
250
0,920
160
1,437
320
0,7
480
0,5
35
173
1,3
367
0,6
175
1,3
350
0,65
525
0,4
40
200
1,150
300
0,766
200
1,150
400
0,55
600
0,37
50
250
0,920
460
0,500
250
0,920
500
0,45
750
0,29
63
330
0,696
610
0,377
315
0,730
630
0,35
945
0,23
80
430
0,534
800
0,287
100
580
0,396
1050
0,219
125
715
0,321
1300
0,176
160
950
0,242
1800
0,127
Hat koruma anahtarlar ve kesiciler iin Ia deerleri, Inninkat olarak ilgili standartlardan veya imalat karakteristiklerinden alnr ve standartta
belirtilentoleranslargznndetutularakevrimempedansZsbulunur.
rnek:
Kesicilerde,+%20snrtoleranslaevrimdirencininbulunmas:
a)Gecikmesizamaiingerekliksadevreakm:100A
b)+%20olarakalnansnrtoleranslaksadevreakm:120A
c)Zs=(230V/120A)=1,916
Aniamakontroliinyeterliyaklaklklaaadakilerkullanlabilir:
a)Ia=5InBkarakteristikli(eskiLkarakteristikli),ilgilistandartlarauygunhatkorumaanahtarlariin
b)Ia=10InCkarakteristikli(eskidenGveUkarakteristikli,hatkorumaanahtarlar),ilgilistandartlarauygunhatkorumaanahtarlariin
Uygunayarlanmasdurumundailgilistandartlara(rn.DINVDE0660,Ksm101vb)kesiciler
c)Ia=15Inlgilistandartlara(rn.DINVDE0660,Ksm102veKsm104vb)motoryolvericileri,
2)U
0 Topraklanmiletkenleregreanmagerilimi
6.2)evrimempedansnnkontrol:
i)DolayldokunmadakorumaiinanailetkenilekorumailetkeniarasndakiveanailetkenilePENiletkeniarasndakievrimempedanstespitedilmelidir.
Bu deer lme cihazlar ile yaplacak lmeyle, hesapla veya ebekenin, ebeke modeli zerinde modellenmesiyle elde edilir. ndeki datm ebekesinin
empedanslar,buebekeniniletmecisindenrenilebilir.
Not:lmesrasndaebekedegerilimsalnmlarortayakabileceinden,oksaydalmeyaplmalvebudeerlerdenbirortalamadeereldeedilmelidir.
lme deerleri deerlendirilirken, evrim empedansnn llmesi srasnda ortaya kan hatalarn sadece lme cihazndan kaynaklanmad, lme srasnda
ortayakabilecekgerilimsalnmlarnnvelmeevrimiiindekiglreaktifakmtketicilerinindelmesonucunuoldukayanltabileceigznndetutulmaldr.
Bu lme hatalar izelge10da dikkate alnmamtr. Genelde evrim empedans lmeleri oda scaklklarnda veya mevsimlere bal ortam scaklklarnda,
rnein20Cdeyaplr.Bundandolay,izelge10daverilendeerlerlebirkarlatrmayapabilmekiinlmesonucununuygunbirdzeltmefaktryle80Cye
dntrlmesigerekir.rnein20Cdeyaplanlmeleriindzeltmefaktr1,24dr.Dierortamscaklklarxiindzeltmefaktrylehesaplanabilir:
1+.(80Cx)
Cu=0,00393K1
lmedeerlerisnrblgesindeise,tesisiniletmedurumunagredahayksekbirscaklnolabilecei,dolaysyladahagebiramannyaplabileceigz
nndetutulmaldr.
Ayrcalmedeerlerinindeerlendirilmesisrasnda,izelge10dabelirtilen,izinverilenmaksimumevrimempedanslarnngLiletmesnfkarakteristiine
sahipsigortalarnzaman/akmkarakteristiklerininstzarferisibazalnarakbelirlendiininbilinmesindeyararolabilir.
evrimempedanslmesi,birakmdevresininenuzakyerindeyaplmaldr.Bunundndabuakmdevresiiin,korumailetkenibalantsnnsrekliliinin
kantlanmasyeterlidir.tesisatlarnsonakmdevrelerindekuralolarakevrimempedansnnendktifksmihmaledilebilir.
ii)Ksadevredekoruma:
Ksadevredekorumannkontroliin
Arakmkorumadzenlerinindoruseilipseilmediklerininve/veyadoruayarlanpayarlanmadklarnn,
Btn elektrik iletme elemanlarnn, bal bulunduklar yerde ortaya kabilecek en byk ksa devre akm kesilinceye kadar bu akma dayanp
dayanmayacaklarnnveeerbununiinngrlmlerse,buksadevreakmnkesipkesemeyecekleriningzlemuayeneedilmesiyeterlidir.
izelge11)TTsistemleriiin5sve0,2slikamazamanlarnakardenIaamaakmlarvebuakmlariinizinverileniletmeelemanlarnngvdelerine
ilikinenbyktopraklamadirenleriRA
AlakgerilimgLsigortalar
In
Ia
RA
RA
UL =50Viin UL =25Viin
(A)
(A)
9,5
5,26
19
2,63
28
Hatkorumaanahtarlar 1)(dzenleri)vekesiciler 1)inaniamannkontroliinI aveZsdeerleri

I a=5I n
RA
RA
I a=10I n
RA
RA
I a=15I n
RA
RA
UL =50V
UL =25V
UL =50V
UL =25V
UL =50Viin
UL =25V
()
iin
iin
iin
iin
(A)
()
()
(A)
()
()
(A)
2,63
10
5,0
2,5
20
2,5
1,25
30
1,7
0,83
1,32
20
2,5
1,25
40
1,25
0,63
60
0,83
0,41
1,8
0,893
30
1,7
0,83
60
0,83
0,41
90
0,56
0,28
10
48
1,04
0,521
50
1,0
0,50
100
0,50
0,25
150
0,33
0,16
16
70
0,714
0,357
80
0,63
0,32
160
0,31
0,16
240
0,21
0,10
20
86
0,581
0,291
100
0,50
0,25
200
0,25
0,13
300
0,17
25
115
0,435
0,217
125
0,40
0,20
250
0,20
0,10
375
0,13
32
150
0,333
0,167
160
0,31
0,16
320
0,16
480
0,10
35
173
0,289
0,145
175
0,29
0,14
350
0,14
525
0,09
1)
()
()
iin
()
Hat koruma anahtarlar ve kesiciler iin Ia deerleri, Inninkat olarak ilgili standartlardan veya imalat karakteristiklerinden alnr ve standartlarda
27/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
belirtilentoleranslargznndetutularakiletmeelemanlarnngvdesineaittopraklamadirenciRAbulunur.
rnek:
Kesicilerde,+%20snrtoleranslaveUL=50ViiniletmeelemanlarnngvdesineaittopraklamadirenciRAnnbulunmas:
a)Gecikmesizamaiingerekliksadevreakm:100A
b)+%20olarakalnansnrtoleranslaksadevreakm:120A
c)RA=(50V/120A)=0,417
Aniamannkontroluiinyeterliyaklaklklaa.a.50Hziinaadakilerkullanlabilir:
a)Ia=5InBkarakteristikli(eskidenLkarakteristikli),ilgilistandartlarauygunhatkorumaanahtarlariin
b)Ia=10InCkarakteristikli(eskidenGveUkarakteristikli,korumaanahtarlar),ilgilistandartlarauygunhatkorumaanahtarlariin
c)Ia=15Inlgilistandartlara(rn.DINVDE0660,Ksm102veKsm104vb)motoryolvericileri,
6.3)Hataakmkorumadzenlerininkullanlmasdurumundayaplacakmuayeneler:
i)Hataakmkorumadzenininarkasndameydanagetirilenbirhataakmyla
Hataakmkorumadzeninin,enazndankendianmaakmnaulaldndaatve
Tesisiinkararlatrlmbulunan,izinverilensreklidokunmagerimiULninalmad,ispatlanmaldr.
DINVDE0664Ksm1euygunolansiaretlihataakmkorumadzenleriiinizelge12dekidipnotgeerlidir.
Tespit,artanbirhataakmyla,yaplrvehataakmkorumadzenininamaakmilebuamaakmndaortayakandokunmagerilimillr.Budeerlerle
anmahataakmndakidokunmagerilimiveyakorumailetkenini,anailetkeniveklemensleridekapsayantopraklamadirencihesaplanabilir.Ancaksonularn,izelge11
veyaizelge12debelirtilenizinverilenmaksimumdeerleriamamasgerekir.
izelge12HataakmkorumadzenlerininanmahataakmInveiletmeelemanlarnngvdelerindellenizinverilenenbyktopraklamadirenciRA
Anmahataakm
Topraklamadirenci
letme elemanlarnn gvdelerinde llen izin
RA
verilenenbyktopraklamadirenci
saretli1)seicihataakmkorumadzenlerinin
RA
arkasndakiiletmeelemanlarnngvdelerinde
llenizinverilenenbyktopraklamadirenci
1)
I n
mA
10
30
100
300
500
UL =50Viin
5000
1666
500
166
100
UL =25Viin
2500
833
250
83
50
UL =50Viin
250
83
50
UL =25Viin
125
41
25
Butiphataakmkorumadzenlerininzerindeizinverilenenbykdirendeerleribelirtilmitir.
BudeerlerR A=(UL/2I n)bantsylabelirlenir.
ii) Hata akm koruma dzeninin arkasndaki bir yerde koruma nleminin etkisi kantland takdirde, bundan sonra, bu hata akm koruma dzeni tarafndan
korunanbtntesisksmlarnn,korumailetkenivastasylabulmenoktasnagvenliekildebalandnnkantlanmasyeterlidir.
DRDNCBLM
YGveAGSistemlerindeTopraklamaTesislerininBirletirilmesiveAGTesislerinin,YGSistemleriileToprakArasndaMeydanaGelenArzalara
KarKorunmas
YGveAGSistemlerindeTopraklamaTesislerininBirletirilmesi
Madde11a)Birletirilmitopraklamatesisleriiinkurallar:Biryksekgerilimtesisinde,toprakhatasesnasnda
Alakgerilimebekesindeveyatesisedilentketimtesislerindetehlikelidokunmagerilimleriortayakmazise(ekil6yabaknz)(ortaktopraklamatesisinin
topraklamagerilimiizelge13dekideerleriamyorsa)ve,
Tketim tesislerindeki alak gerilim cihazlarnn gerilim zorlanmasnn (iletme frekansnda) bykl, alak gerilim yldz noktasndaki bir potansiyel
ykselmesininsonucuolarakizelge13deizinverilendeerleriamazise,
alakgerilimebekelerininntrvePENiletkeni,yksekgerilimebekesinintopraklamatesisleriilebalanabilir
b)Yksek gerilim topraklama tesisleri alan iindeki, alak gerilimli tesislerin beslenmesi durumunda: Bir yksek gerilim tesisi, alak gerilim tketicilerini
besliyorsaYGtopraklamatesisleriiindekitmiletmevekorumatopraklamalarortakbirtopraklamasisteminebalanmaldr.ByleceMadde11adakitmkoullar
alakgerilimtketicileriiingeerlidir.
c)Yksekgerilimtopraklamatesislerininalandndakialakgerilimlitesislerinbeslenmesidurumunda:
Szkonusuyksekgerilimtopraklamatesisiglobaltopraklamasisteminebalanmise,
Veya alak gerilim ebekesinde koruma iletkeni ve hata sresi izelge13deki koullara bal olarak yerine getirilmise, Madde 11adaki koullar yerine
getirilmisaylr.
Bukoullaryerinegetirildiindeortaktopraklamatesisininyaplmasnerilir.
izelge13Biryksekgerilimtopraklamatesisinindndakialakgerilimtesislerininbeslenmesidurumundaortaktopraklamatesisininyaplabilmesiiin
koullar
Alakgerilim
Sistem(ebekesinin)tipi1)
Hatasresi
tF 5s
TT4)
tF 5s
TN5)
Ortaktopraklamasistemiiinkoullar2),3)
Dokunmagerilimiasndan
Uygulanmaz
UE UTp6)
UE X.UTp7)
Zorlanmagerilimiasndan
UE1200V
UE250V
Uygulanmaz
Xkatsaysiinuygundeer2dir,zeldurumlardadeneyimler,Xdeerinin5ekadaralnabildiinigstermektedir.
1)
AGkorumailetkeniYGtopraklamatesisinebalITsistemleri,ounluklasanayitesislerindekullanldndanMadde11
bdedikkatealnmtr.DierITsistemlerigznndebulundurulmamtr.
28/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
2)
OrtaktopraklamatesisinintopraklamagerilimiUEdir.UE,EkNdebelirtildiigibihesaplanabilir.
3)
Transformatrmerkezipotansiyelininsrklenmipotansiyeltarafndanetkilendii(rneinkomutesislerebalanm
kablozrhlarvastasyla)dikkatealnmaldr.
4) AGmalzemelerininyaltkanlkdayanmdikkatealnmaldr.
5)nsanlarngvenliiiindokunmagerilimidikkatealnmaldr.
6) AGebekesininPENiletkeniileYGtopraklamatesisiarasndakibalantsadecetransformatrmerkezindeyaplmtr.
7)
PEN iletkeninde ortaya kabilecek gerilimleri snrlamak iin, AG ebekesinin PEN iletkeni, birok noktada toprak ile
balanmtr.
d) Ayrlm topraklama tesisleri: Madde 11cdeki koullar yerine getirilmezse AG ve YG topraklama tesisleri mutlaka ayrlmaldr. Bu tesislere ilikin
topraklayclarn ayrlmas AG tesisinde, insanlar veya iletme aralar iin tehlike olumayacak ekilde yaplmaldr. YG tarafnda, toprak hatasndan dolay oluan
potansiyelykselmesi,alakgerilimtopraklamatesisindeizelge13deverilendeerlerdenkkolmaldr.50kVunaltndakiiletmegerilimlitesislerdeAGveYG
topraklamatesislerineilikintopraklayclarnarasndaenaz20mmesafeolmaldr.Gerekliolanmesafe(dKabul)formllerilehesaplanabilir.Buaradatopraklaycnn
geometrikeklidikkatealnmaldr(EkMdekirneklerebaknz).
ddkabul olan yksek gerilim tesislerinin civarndaki alanlarda, AG ebekelerinin toprakla balanmasna kesinlikle izin verilmez. Bu durumda zel nlemler
alnmaldr.
Ayrlmtopraklamatesisleri,yldrmakarkorumasalamakiin,transformatrmerkezindebirparafudrzerindenbirbirleriylebalanabilir.
Not: Parafudrun atlama gerilimi (hava aralkl parafudrda) veya srekli iletme gerilimi (metaloksit parafudrda) YG tesisinin topraklama geriliminden fazla
olmaldr.
YGtransformatrmerkezininiindebulunanAGiletmearalarnngvdeleri,dolayldokunmayakarkorumaiin,korumailetkenivastasylaYGtopraklama
tesisinebalanmaldr.
YGveAGtopraklamatesisleriayrlmiseYGtransformatrmerkeziiindekiAGiletmearalarnnyaltkanlkboyutlandrlmasnda,topraklamageriliminin
byklvesresigznndebulundurulmaldr.
Alak Gerilim Tesislerinin, Yksek Gerilim Sistemleri ile Toprak Arasnda Meydana Gelen Arzalara Kar Korunmas iin Alnmas Gereken
nlemler
Madde12 Bu maddede alak gerilim tesisini besleyen bir transformatr merkezinde yksek gerilim sistemi ile toprak arasndaki bir arza durumunda, alak
gerilimtesisindebulunanelektrikiletmeelemanlarnnvekiileringvenliinedairkurallaryeralmaktadr.
Transformatrmerkezininaktakiiletkenblmlerinin,transformatrmerkezinintopraklamatesisinebalanmasiinkurallarMadde11deyeralmaktadr.
Bumaddedeyeralankurallargenelelektrikbeslemesisteminin(ebekesinin)birblmolanalakgerilimlisistemlereuygulanmaz.
a)Gfrekanslzorlanmagerilimi:Yksekgerilimsistemindebirtoprakhatasndandolay,alakgerilimtesisindekielektrikiletmeelemanlarndakigfrekansl
zorlanmagerilimininbyklvesresiizelge14dekideerleriamamaldr.
izelge14Alakgerilimtesisindebulunanelektrikiletmearalarnnzerindeizinverilengfrekanslzorlanmagerilimi
Alakgerilimtesisindebulunanelektrikiletmearalarnnzerinde Ayrma(ama)sresi
izinverilengfrekanslzorlanmagerilimi(Vetkin)
(s)
U0 +250
>5
U0 +1200
BuradaU0AGsistemininfazntrgerilimidir.ITsistemlerindeU0iin,fazarasgerilimdeerialnr
Not1:GfrekanslzorlanmagerilimiAGiletmeelemanlarnnyaltmzerindeveAGsisteminebalargerilimkorumadzenlerizerindemeydanakan
gerilimdir.
Not2:TransformatrmerkezineilikinAGelektrikiletmeelemanlariingfrekanslzorlanmagerilimiileilgilikurallarMadde12cdeverilmitir.
Not3:izelge14nilksatrrnekolarakyldznoktasyaltlmveyakompanzeedilmiYGsistemlerigibiuzunayrmasreleribulunanYGsistemleriile
ilgilidir.kincisatr,kkdeerlibirempedanszerindentopraklanmYGsistemlerigibiksaayrmasreleribulunanYGsistemleriileilgilidir.Herikisatrgeicig
frekanslargerilimegre,AGiletmeelemanlarnnyaltmiinilgilitasarmkriterleridir.
Not4:Yldznoktastransformatrmerkezinintopraklamatesisinebalbirsistemdebugibigeicigfrekanslargerilimleriletmeelemanlarbirbinann
dndaiken,topraklanmbirmahfazaiindeolmayanyaltmzerindedebeklenir.
b)Bumaddedeyeralansembollerinanlamlaraadaverilmitir:
IE
YGsistemiiinde,transformatrmerkezinintopraklamadzenlemesiiindengeentoprakkaakakmblm,
RE
Transformatrmerkezitopraklamadirenci,
RA
AGiletmeelemanlarnnaktakiiletkenblmlerinintopraklamadirenci,
RB
Transformatr merkezi topraklama tesisi ile AG sisteminin yldz noktasnn elektriksel olarak bamsz olduu AG
sistemiiinAGsistemininntrnntopraklamadirenci,
U0
AGsistemininfazntrgerilimi,
UF
AGsisteminde,hatasresindeaktakiiletkenblmletoprakarasndaoluangerilim,
U1
TransformatrmerkezineilikinAGiletmeelemanlarndakigfrekanslzorlanmagerilimi,
U2
AGtesisineilikinAGiletmeelemanlarndakigfrekanslzorlanmagerilimi,
Not:REveRBanapotansiyeldengelemehatt(epotansiyelkuaklama)vetopraklayclarntopraagreempedansndanetkilenebilir.
AG tesisine ilikin iletme elemanlarnn aktaki iletken blmleri, transformatr merkezinin topraklama tesisinden elektriksel olarak bamsz bir topraklama
dzeninebalandnda,ITsistemleriileilgiliolarakaadakieksembollerkullanlr.
Ih
AGsistemineilikiniletmeelemanlarnnaktakiiletkenblmlerinden,YGdehataolduuveAGtesisindeilkarza
olduusredegeenarzaakm(ekil9d),
Id
AGsistemindekiilkarzasresinde,AGtesisininaktakiiletkenblmlerinintopraklamadzenlemesindengeenarza
akm(ekil9eveekil9f),
TransformatrmerkezinintopraklamatesisiileAGsistemininntrelektrikselolarakbamszolduunda,AGsistemi
iinAGntrneilikintopraklamaempedans.
Not : Bir topraklama tesisinde topraklama gerilimi (topraa gre potansiyel art), dier topraklama tesisinde topraa gre kabul edilemeyecek bir topraklama
gerilimimeydanagetirmiyorsa,birtopraklamatesisinindiertopraklamatesisindenelektrikselolarakbamszolduukabuledilir.Elektrikselolarakbamsztopraklama
tesislerineilikinkurallarkincivencBlmdeverilmitir.
c)Transformatrmerkezlerinintopraklamatesisleri:kinciBlme,ncBlmeveMadde11'ebaknz.
d)AGsistemlerindekitopraklamadzenlemeleri:
1)TNsistemleri
29/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
i) Uf , (RE x IE ) geriliminin, ekil6da verilen srede ayrlmas durumunda, alak gerilim sisteminin ntr iletkeni transformatr merkezinin topraklama
dzeninebalanabilir(ekil9aTNa).
Not 1: Bu koul, alak gerilim sistemi ntr iletkeninin (TN C sistemlerinde PEN iletkeninin) sadece transformatr merkezinin topraklama dzenlemesinde
topraklandbasitveenelverisizdurumuesasalr.NtriletkeniveyaPENiletkenininbirkanoktadantopraklandndaveyatopraklamaglobaltopraklamasisteminin
birblmiindeise,Madde11'dekikurallaruygulanabilir.
Not2:Genelolarak,TNasistemiiin(ekil9ayabaknz),binaiindeanaepotansiyelkuaklamauygulandnda,hibirdokunmagerilimiortayakmaz.
ii) Alak gerilim sisteminin ntr iletkeni, Madde 12d1/i kouluna uygun biimde transformatr merkezinin topraklama dzenine bal deilse, alak gerilim
sistemininntriletkeni,elektrikselolarakbamszbirtopraklamadzenlemesiyardmiletopraklanmaldr(ekil9adaTNb).BudurumdaMadde12e1uygulanr.
Not: Transformatr merkezi bir binann iinde ise, transformatr merkezine, alak gerilim sistemi ntr iletkeninin topraklama dzeninden elektriksel olarak
bamszbirtopraklamadzeniyaplmasmmknolmayabilir.
2)TTsistemleri
i)ZorlanmagerilimiU2,(RExIE+Uo)veizelge14deverilenayrmasresiarasndakibant,tesisinalakgerilimiletmeelemanlariinolanlarlauyumlu
ise,alakgerilimsistemininntriletkeni,transformatrmerkezinintopraklamadzenlemesinebalanabilir(ekil9bdeTTa).
Not:Transformatrmerkezi,globaltopraklamasistemininbirblmise,Madde11dekikurallaruygulanabilir.
ii) Madde 12d2/ideki koul salanamyorsa, alak gerilim sisteminin ntr iletkeni, elektriksel olarak bamsz bir topraklama dzenlemesi yardm ile
topraklanmaldr(ekil9bdeTTb).BudurumdaMadde12e1uygulanr.
3)ITsistemleri:
i)Uf,(RExIE)gerilimininekil6daverilensredeayrlmasdurumunda,alakgerilimtesisineilikiniletmeelemanlarnnaktakiiletkenblmleri,sadece
transformatrmerkezineilikintopraklamadzenlemesinebalanabilir(ekil9cveekil9g).
Bukoultamolaraksalanamazise
Alakgerilimtesisineilikiniletmeelemanlarnnaktakiiletkenblmleri,transformatrmerkezinintopraklamadzenlemesindenelektrikselolarakbamsz
birtopraklamadzenlemesinebalanmaldr(ekil9dveekil9f)ve
ITbsistemi(ekil9d)iinalakgerilimtesisineilikiniletmeelemanlarnnaktakiiletkenblmlerinindzenlemesinintopraageidirenci,Ufgeriliminin
(budurumdaRAxIh)ekil6dakieriileuyumluolacakbirsredeayrlmasnayetecekkadardkolmaldr.
ii)Zorlanmagerilimi(RExIE+
Uo)veizelge14deverilenayrmasresiarasndakibant,AGtesisineilikiniletmeelemanlariinolanlarlauyumlu
ise, alak gerilim tesisine ilikin iletme elemanlarnn aktaki iletken blmleri, transformatr merkezine ilikin topraklama dzenlemesinden (ekil9d) elektriksel
olarakbamszbirtopraklamadzenizerindentopraklandnda,varsaalakgerilimsistemininntrempedans,transformatrmerkezinintopraklamadzenlemesine
balanabilir.
Bukoultamolaraksalanamazise,ntrempedans,elektrikselolarakbamszbirtopraklamadzenlemesizerindentopraklanmaldr(ekil9eveekil9f).
BudurumdaMadde12e2uygulanr.
e)Transformatrmerkezlerindekialakgerilimiletmeelemanlarndagfrekanslzorlanmagerilimi:
1)TNveTTsistemleri:TNveTTsistemlerindentriletkeni,transformatrmerkezinintopraklamadzenlemesindenelektrikselolarakbamszbirtopraklama
dzenlemesiyardmiletopraklanyorsa(ekil9adaTNbveekil9bdeTTb),transformatrmerkezineilikinAGiletmeelemanlarnnyaltmdzeyi,gfrekansl
zorlanmagerilimi(RExIE+Uo)ileuygunolmaldr.
2)ITsistemleri:ITsistemlerinde,tketicitesisatnnaktakiiletkenblmlerivevarsantrempedans,transformatrmerkezinintopraklamadzenlemesinden
elektriksel olarak bamsz bir topraklama dzenlemesi yardm ile topraklandnda (ekil9e ve ekil9f), transformatr merkezine ilikin AG iletme elemanlarnn
yaltmdzeyi,gfrekanslzorlanmagerilimi(RExIE+
Uo)ileuyumluolmaldr.
Not:Elektriktedarikedenkurulu,beklenenzorlanmagerilimlerinegregenelbirklavuzverebilir.
3)TNveTTsistemindentriletkenininkopmasdurumundazorlanmagerilimi:fazlTNveyaTTsistemindentriletkenikoptuunda,fazntrgerilimine
greboyutlandrlanbileenlerilebirliktetemel,iftvetakviyeliyaltmndageiciolarakfazarasgerilimlezorlanabileceigereidikkatealnmaldr.Zorlanmagerilimi
U=
Uoakadarykselebilir.
4)ITsistemininyanllklatopraklanmasdurumundazorlanmagerilimi:BirITsistemindebirfaziletkeniyanllklatopraklandnda,fazntrgeriliminegre
boyutlandrlanbileenlerilebirliktetemel,iftvetakviyeliyaltmndageiciolarakfazarasgerilimlezorlanabileceiincelenmelidir.ZorlanmagerilimiU=
Uoa
kadarykselebilir.
5) Bir faz iletkeni ile ntr iletkeni arasnda ksa devre durumunda zorlanma gerilimi: Bir faz iletkeni ile ntr iletkeni arasnda ksa devre olmas durumunda
zorlanmageriliminin5saniyeyekadarbirsreiin1,45Uodeerineykselebileceidikkatealnmaldr.
30/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil9aTNsistemleri
31/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil9bTTsistemleri
AGsistemlerindeilkarzannolumas
ekil9cITsistemleri,rneka
32/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
AGsistemlerindeilkarzannolumas
ekil9dITsistemleri,rnekb
AGsistemindeilkarzannolumas
33/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil9eITsistemleri,rnekc
Not:NtrbykdeerlibirZempedanszerindentopraklanmAGsistemlerindeaynkoullaruygulanr.
ekil9fITsistemleri,rnekd
ekil9gITsistemleri,rneke
Not:NtrbykdeerlibirZempedanszerindentopraklanmAGsistemlerindeaynkoullaruygulanr.
BENCBLM
34/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
letiimSistemleriveBilgilemTesisleriiinTopraklamaKurallar
KullanmAlanveAmac
Madde13a)Genel:Bublm,iletiimtekniineilikincihazvetesislerin,insanvehayvanlariinyaamvesalkasndanvenesneleriinortayakabilecek
diertehlikelerekargvenliinisalamayamalar.Ayrcailetiimtesislerineilikintopraklamatesislerinindzenlenmesi(iletiimtopraklamatesisleri)veaynzamanda
iletiimtesislerindekipotansiyeldengelemetesisleriveyabunlarndiertopraklamatesisleriilekarlamadurumlariindebublmgeerlidir.
Bublm,kendileriiinayrbirstandartbulunmayanhaberlemevebilgiilemtesisleriningvenliiiindeaynekildegeerlidir.
Not1:letiimsistemlerinernekleraadaverilmitir:
Hereitvebyklkte,hatlveyahatsziletiimyapabilentelefon,yazveresimiletiimtesisleri,
Ksamesafelieltelsizleri,
Akustikveoptikgstergeliarma,aramavesinyaltesisleri,
Sesdzenleri,
Elektrikselalmasaatitesisleri,
Yangn,hrszvesoyguntehlikesialarmtesisleri,
Diertehlikeuyarvegvenliktesisleri,
Raylsistemvetrafiksinyalizasyontesisleri,
Uzaktankumandatesisleri,
letiim(kuranportrvb)dzenleri,
Radyo,televizyon,sesvegrntaktarmatekniitesisleri.
letiimcihazlar,yukardaadgeentesislerdekullanlancihazlardr.
Not2:Biliimteknii(information)dzenleride(bilgiilemdzenlerivebromakineleri)EN60950yegreyukardabelirtilentesisleriniindebulunabilir.
Not3:Bilgiilemmakinelerinetaklanradyofrekanslgiriimbastrmafiltreleriyksektoprakkaakakmmeydanagetirebilirler.Bugibidurumlardakoruyucu
toprakbalantsndakibirdevamllkarzastehlikelidokunmageriliminenedenolabilir.Bublmnamalarndanbiridebutehlikeyiortadankaldrmaktr.
Bublmdekikurallar,
TS40auygunbirfiveprizilebalananveyabenzeridonanmiin,toprakkaakakmTSEN60950debelirtilensnrlaraan,
Kaakakm,TSEN60950'debelirlenenkurallarauygunolan,bilgiilemdonanmnnbinannelektrikgtesisatnabalanmasndadakullanlr.
Bublmdekikurallar,binalariindonanmnbalantucunakadarolansabittesisata(prizveyabalantkutusunakadar)uygulanr.Ayrcabilgiilemdnda,
radyofrekansgiriimbastrmafiltrelerineilikinkurallardandoan,yksekkaakakmgeirenendstriyelkontrolvehaberlemedonanmgibitesisatlaradauygulanr.
BilgiilemtesislerininbublmdeyeralmayandiertopraklamakurallariinTSIEC603647707'ye,potansiyeldengelemevetopraklamadzenlemeleriiin
TSIEC603645548standartlarnadabaknz.
BinatesisatlarndaelekromanyetikgiriimlerekarkorumanlemleriiinTSIEC603644444standardndangrlenhususlardikkatealnmaldr.
b) Bu blm, iletiim tesislerinin yaplmas, geniletilmesi, deitirilmesi ve iletilmesi srasnda ortaya kabilecek, zellikle tehlikeli vcut akmlarna kar
(dolayl dokunma) kullanlacak koruma yntemlerini ve bunlarn deneyden geirilmelerini kapsar. Ayrca bir iletiim tesisinin almas iin, topraklama ve potansiyel
dengelemesiasndanngrlenkoullardabublmdezetlenmitir.
c)Anaamacyaamnvenesnelerinkorunmasolanvegvenilirlik,almagvenliiveiletmeasndanzelkoullaristeneniletiimtesisleriiin,bunlarla
ilgilistandartlarnayrcagznndetutulmasgerekir.
Not:zelkoullargerektirentesislerernekler,
Raylsistemsinyalizasyontesisleri,
Trafiksinyalizasyontesislerive,
Yangn,hrszvesoyguntehlikesialarmtesisleridir.
letiim tesisleri ve cihazlarnn iindeki, alak veya yksek gerilimli tesis ve cihazlardan gvenli ekilde ayrlmalar mmkn olmayan ksmlar iin, bu
gerilimlerleiletilentesisvecihazlariingeerliolan(kuvvetliakmtesislerivecihazlarnailikin)standartveynetmeliklergeerlidir.
Yksek gerilim hatlarn iletim ortam olarak kullanan tayc frekansla iletiim tesislerinin (kuranportr tesislerinin) yksek gerilim korumas iin IEC 60481
geerlidir.
GenelKurallarveKontroller
Madde14a)letiimtesislerivecihazlar,dokunulabilecekksmlarnda
Normalveanormaliletmekoullarnda2.boyutlandrmasnfndan,
Hata durumunda 3. boyutlandrma snfndan bir gerilim meydana gelmeyecek ekilde planlanmal, imal edilmeli, kurulmal ve bakmlar yaplmaldr
(boyutlandrmasnflariinMadde4eveMadde16yabaknz).
Kontrol:Gzlemuayenevelme(Madde15b/iveMadde15b/iiyebaknz)ileyaplmaldr.
b) Koruma dzenleri, kendileri iin geerli olan standartlara uygun olmaldr. Bunlar, elektrik deerleri (rnein yaltm direnleri veya almaya balama
gerilimleri),toz,younlamsuvebenzerlerigibidetkilerlezararldeiimlereuramayacakekildedzenlenmelidir.
Deitirilebilen koruma dzenlerinin kullanlmas durumunda, bunlara ilikin karakteristik deerler veya renkler, tutma kolu zerinde veya bunun hemen
yaknndabelirginekildeiaretlenmelidir.
Korumadzenleri,korumailetkenleri(PE)veyafonksiyontopraklamasvekorumailetkenleri(FPE)zerindebulunmamaldr.
Kontrol:Gzlemuayene(Madde15b/iyebaknz)ileyaplmaldr.
c)letiimcihazlarnnkaakakmlariin,yksekfrekanslardaelektrikakmnakardahaazduyarllkgznndetutulabilir.
1)KorumasnfIolaniletiimcihazlarnngvdelerindekikaakakm,srekliolarakbunailikinkorumailetkenizerindenakar.
2)letiimcihaznnkorumailetkenigenelkullanmamalbirfiprizsistemizerindentketicitesisatnnkorumailetkeniilebalanyorsa,kaakakmdeeri3,5
mAliksnrdeeriniamamaldr.
3)letiimcihaznnkorumailetkenininkesitienaz:
1,5mm2isevebuiletkentketicitesisatnnkorumailetkeninedorudanskekildebalanyorsa,
2,5mm2isevebuiletkentketicitesisatnnkorumailetkeninebirgemeliklemenslebalanyorsa,
budurumlardakaakakmdeeri10mAliksnrdeeriniamamaldr.
4)letiimcihaz,kesiti10mm2olanbirkorumailetkeniiletketicitesisatnaveyafonksiyonvekorumatopraklamaszerindentopraklayclarbirletirme
iletkeninebalanyorsa,kaakakm,10mAliksnrdeeriaabilir.
Not:Kaakakm,kiilertarafndan,ancakkorumailetkenininkesilmesidurumundahissedilebilir.Kesitleri10mm2 olan iletkenleriin mekanik nedenlerle
korumailetkenindebirkesintiolmayacakabuledilir.
KontrolleriinTemelKurallar
Madde 15a) letiim cihazlarnn imalat srasnda ve iletiim tesislerinin kuruluunda, yaam, salk ve nesnelerin tehlikelerden korunmas iin gvenlik
koullarnnyerinegetirilmiolupolmadtespitedilmelidir.
35/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
b)Kontrolyntemleri:Kontrol,gzlemuayeneyi,denetimivelmeyikapsar.
i)Gzlemuayenede:
letmeelemanlarndakizararvenoksanlarngrlpgrlemedii,
letme elemanlarnn ilgili standartlara uygun olup olmadklar ve ngrld ekilde yerletirilip yerletirilmedikleri, rnein bir gvenliinin kontrol
edildiineilikintestiaretinesahipolupolmadklarveyaimalattarafndangvenliktekniiilealakalzelliinedairbiraklamasnnolupolmad,
letkenlerinhatasz,kusursuzvebalamaemalarnauygunolarakbalanmolupolmadklar,
Korumadzenlerivekorumailetkenlerininistenildiiekildedzenlenmiveiaretlenmiolupolmad,
simplakalarnn,anmadeerlerinin,normrenklerinistenilenlereuygunolupolmad,
stenilenkapakveyamahfazalarnmevcutolupolmadklar,tespitedilir.
ii) lmede, uygun l dzenleriyle, ngrlen deerlerin salanp salanmad kontrol edilir. lme iin, mmkn olduu takdirde, rnein aadaki
byklklerszkonusuolabilir:
Yaltmdirenci,
Topraklamadirenci,evrimdirenci,
Ksmiboalmagerilimi,
Dokunmagerilimi,
Kaakakm.
VcutAkmlarnveyaDokunmaGerilimleriniSnrlayarakKoruma
Madde16a)Vcutakmnnsnrlanmasilekoruma:
Gerilimaltndakiksmlaradokunmasrasndainsanvcudundanakanakmlarntehlikesi,akmnyksekliine,etkisresinevealternatifakmdaekolarakonun
frekansnavedalgaeklinebaldr.Akmdeerleri,fizyolojiketkilerininfarklderecelerinegre1A,1B,2ve3gibiboyutlandrmasnfnaayrlr(izelge15ebaknz).
izelge15Doruvealternatifakmiinbelirlenenboyutlandrmasnflarnailikinanmadeerleri
Boyutlandrmasnf
Alternatifakmlar1)
1A
n1.0,5mA
1B
n2.3,5mA
n2.10mA
Boyutlandrmasnf2yi
veya2)
aandeerler
pi~.10mA
Doruakmlar1)
2mA
10mA
pi=.30mA
1)n ,n katsaylar100Hzekadarfrekanslarda,p ,p katsaylar2sdensonrakietkisrelerinde1

i~ i=
1 2
deerinialrlar.
2)n veyap katsaysndandaimadahabykolandikkatealnr.
2
i~
n1,n2,pi~ ,pi= katsaylariinEkYdeY.2yebaknz.Akmdeerleri,byklkleriasndandokunmadirencindenbamszolan(sabitakmkaynaklarna

dokunma)vcutakmlariindegeerlidir.
b)izelge15dekiakmlarnkontrol:
100Hzinzerindekialternatifakmlar(doruakmbileenleriolanlardadahil)ekil10dakibalantdevresizerindenllr.Ampermetreninidirenci,ilgili
frekansblgesinde5ugememelidir.
ekil10100Hzinzerindekifrekanslarasahipperiyodikakmlarnllmesiiinbalantdevresi
Sadece,yapsalolaraktamamenkavramannmmknolmadkkyzeylidokunmalarmmknisevenormaliletmedekitopraakarbotaalmagerilimi
250Vugeemezse,100Hzekadaralternatifakmlarvedoruakmlar10klukbirdirenzerindenllebilir.100Hzinstndekialternatifakmlarda(doruakm
bileenleriolanlardadahil)ekil11dekibalantdevresikullanlr.10klukdirencinveekil11dekibalantdevresininkullanlmasdurumunda,ekolarakaada
belirtilenkoullardanbirininsalanmaszorunludur:
i)Elektrikiletmeyerlerindekisabitakmdevreleriszkonusuolmaldrveya,
ii)Dokunulabilecekksmlarngenelbirtehlikeuyarsyladonatlmolmalargerekirveya,
iii)Akmlarn,gvenlibirakmkaynandanretilmelerigerekir.
Not:Korkutepkisinedeniyle,kkyzeylibireltemasaynzamandaksasrelibirtemastr.
ekil11Kkyzeylitemaslarda100Hzinstndekiperiyodikakmlarnllmesiiinbalantdevresi
c)Dokunmagerilimininsnrlanmasilekoruma:
i) Dk direnli gerilim kaynaklarna (sabit gerilim kaynaklar) dokunma srasnda ortaya kan vcut akmlar, vcut direncinden baka, dokunma akm
devresindetesadfenmevcutolabilecekekgeidirenlerinedebalolduundan,akmlaryardmylagerilimlerinhesaplanmas,esasitibariylemmkndeildir.
izelge16dakiboyutlandrmasnflar1A,1B,2ve3ekardengerilimdeerleri,bugerilimlerlenormalevrekoullarndagerekteortayakanakmlarn,
izelge15dekiherboyutlandrmasnfkapsamndakald,genelolarakkararlatrlmgerilimdeerleridir.rneinnemliortamlargibidahaktevrekoullariin,
ilgiligvenlikstandartlarndazelkorumanlemleriartkoulur.
m,pu ~,pu= katsaylariinEkYdeY.2yebaknz.
36/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
izelge16Doruvealternatifgerilimlerinboyutlandrmasnflarnailikinanmadeerleri
Boyutlandrmasnf
Alternatifakmlar1)
1A
1B
m.12V2)
m.25V
m.50V
Boyutlandrmasnf2yiaan
veya3)
deerler
pu~.50V
Doruakmlar1)
1)
30V2)
60V
Pi=.120V
m katsays1000Hzekadarfrekanslarda,pu~,pu= katsaylar2sdensonrakietkisrelerinde1deerinialrlar.
2)Budeerler,iletiimtekniinin,gvdeleriiletmenedeniylegerilimaltndakalanelektrikiletmeelemanlariinde
geerlidir.
3)
mveyapu~katsaysndandaimadahabykolandikkatealnr.
ekil12Farklboyutlandrmasnflarnda,Ckapasitesinebalolarakizinverilendolma(arj)gerilimleriU0
Not:IEC604792de,100sila10mslikzamanblgesiiin(ekil12de66,7nFila6,67Fakardmektedir),tekkutupludarbelerinoksaydammkn
olanekillerindenboalmadarbesinin,dikdrtgendarbeninvesinsyardalgadarbesininedeeretkileriiindnmkatsaylarverilmitir.3Tsrelidarbededolma
gerilimibalangdeerinin%5inedmtr.
ii)izelge15veizelge16dakianmadeerleri,DINVDE0228Ksm1ila5dekietkilenmeolaylarnnsnrdeerlerine,nadirenvedzensizolarakmeydana
gelenolaylarailikindeildir.
iii)Gerilimaltndakikondansatrleredokunmadurumunda,boalmazamansabiti(T)nedeniylesadecesnrlbiretkisresiortayakar.
ekil12de, 1A, 1B ve 2 boyutlandrma snfna kar den dolma gerilimlerinin, kapasiteye bal anma deerleri gsterilmitir. Bu deerler sadece,
kondansatrninsanvcuduzerindentekbirkerelikboalmasgibibirzeldurumiingeerlidir.
Boalmalar2sdendahaazbirzamandatekrarlayabilirse,buperiyodikbirolaydr(EkYdeY.1ebaknz).
Frekansveetkisresinintesiriiinm,nvepkatsaylarnnbelirlenmesineilikindetaybilgilerEkYdeY.2deverilmitir.
iv)Kontrol:
Sadececihazlarda:lgilicihazstandardnauygunolaraktiptestierevesindeyaplanlmedir.
1A,1Bve2boyutlandrmasnfndakigerilimlerinllmesindegerilimkayna,herbirilgiliboyutlandrmasnfndaizinverilenakmlaralmayacakekilde
yklenebilir.
d) Vcut akmlarnn veya dokunma gerilimlerinin snrlandrlmasyla yaplan koruma sadece akm ve gerilimler iin verilen boyutlandrma deerlerinin
tutulmasna bal olmayp, boyutlandrma iin esas alnm olan frekanslardan, etki srelerinden veya dalga ekillerinden fizyolojik olarak daha elverisiz olanlarn
engellenmesinededayanr.
Evcilhayvanlarnkorunmasiingenelolarak1Bboyutlandrmasnfnndeerlerikullanlr.
TopraklamaDirenci,PotansiyelDengelemeveKorozyonaKarKorumailelgiliKurallar
Madde17a) Topraklama direnci: Topraklama direnci, fonksiyon topraklamas, fonksiyon ve koruma topraklamas ve ar gerilim koruma dzenlerinin
topraklamasndanistenenzelliklereuygunolarakboyutlandrlmaldr.
Not:Fonksiyontopraklamasndatopraklamadirencininsnrdeeri,toprakzerindeniletileniletmeakmlarnnmutlakdeerivetopradakullananiletme
akmdevrelerindeizinverilenyabancgerilimletespitedilir.
Fonksiyonvekorumatopraklamasndatopraklamadirenci,ekolarak,izinverilendokunmagerilimiyletayinedilir(Madde21ebaknz).
Argerilimkorumadzenlerinintopraklanmasndasadece,eeriletmeakmdevrelerininazaltlmargerilimleriuzakbirreferanstopraagrellyorsa
veya komu tesis ksmlar arasndaki tehlikeli olabilecek gerilimler, rnein potansiyel dengeleme balantlaryla nlenemiyorsa, topraklama direnci kk olmaldr.
Buradaargerilimkorumadzenlerininalmasgvenlikaltnaalnmaldr.
b)Potansiyeldengelemesi:
1) Aralarnda, insanlar iin tehlikeli olabilecek veya rnein arkl atlamalar sonucunda nesnelere zarar verebilecek gerilimlerin ortaya kabilecei birbirinden
bamsz sistemlerin topraklama tesisleri veya topraklama tesislerinin ksmlar, potansiyel dengelemesi iin birbirleriyle iletken olarak veya ak topraklamalarla
balanmaldr.
Potansiyeldengelemesiiletkenlerle,hatlarnekranylaveyailetkenmahfazalarlayadatesisksmlarylayaplabilir.
37/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Not:Tesisksmlarolarakmetalsuborular,kalorifertesisat,kablokanallarvebenzerlerikullanlabilir.
2)Birpotansiyeldengelemeiletkenininveyaikicihazarasndakibakabirpotansiyeldengelemebalantsnnkesitienazndandahakkolancihazkoruma
iletkeninin(PE)kesitineuygunolmaldr.Bununlabirliktebklgenebekebalanthatlariinkesitenaz0,75mm2bakrvesabitdenmiebekebalanthatlariin
minimum1,5mm2bakrolmaldr.
Eerkesitlerinintoplambelirtilenkoullariinyeterliyse,ikicihazarasndakipotansiyeldengelemeiletkeniolarakbtnreferansiletkenlerikullanlabilir.
3)letiimtesisininbulunduuyerdekipotansiyeldengelemebarasilebunailikinebekebeslemesininkorumailetkeni(PE)arasndakitamamlaycpotansiyel
dengelemesiiinkullanlanpotansiyeldengelemeiletkenininkesitibukorumailetkeninin(PE)0,5kat,mekanikkorumadurumundaenaz2,5mm2,mekanikkorumasz
enaz4mm2olmaldrbununlaberaberkesitin50mm2yigemesigerekmez.
Madde21f1dekikoulsalandtakdirde,anapotansiyeldengelemesinebalanantopraklamabirletirmeiletkeniileiletiimtesisininbulunduuyerdekibir
potansiyeldengelemebarasarasndazelbirpotansiyeldengelemeiletkenigerekmez.
4) Madde17b2ye veya Madde17b3e gre boyutlandrlm potansiyel dengeleme iletkenleri veya herhangi bir potansiyel dengeleme balantsnn balant
ksmlarsaryeilrenkleiaretlenebilir.Kesitleridahakkolaniletmepotansiyeldengelemeiletkenlerisaryeilrenkleiaretlenemez.
c)Korozyonakarkoruma:letmedoruakmlar,kandoruakmnakmyounluu,metalkoparmassonucutopraklayclarvebylecebunlarnetkilerini
bozmayacakbirbyklktetopraklayczerindengeirilmelidir.Maddeoluumuilekorozyonzararlarnnlemekiin,topraklamatoplamailetkenlerine,elektrokimyasal
olarakuygunolmayantopraklayclarnbalanmamasgerekir.
letiimSistemleriiinKullanlacakTopraklamaTesislerininYaplmasylalgiliKurallar
Madde18a)Genel:letiimsistemlerindekitopraklamatesisatnnyapl,ondaaranankoullaraveyerelzelliklereuygunolarakdeiir.Butopraklama,ya
tamameniletmeamacylakullanlmakzerefonksiyontopraklamasolarakveyafonksiyonvekorumaamacylakullanlmakzerefonksiyonvekorumatopraklamas
olarak yaplr. Fonksiyon topraklamas ayn zamanda fonksiyon potansiyel dengelemesi amacna hizmet edebilir, ayn ekilde fonksiyon ve koruma topraklamas,
fonksiyonvekorumapotansiyeldengelemesiningrevlerinistlenebilir.
Fonksiyonvekorumatopraklamasna,Madde18cdebelirtilenekkoullardasalanmaldr.
b)Fonksiyontopraklamas:
1) Topraklayclar: letiim tesisine ilikin topraklama tesisi iin yaplan topraklayc olarak, (EkTye gre) yaplan topraklayclardan birisi yerine unlar da
kullanlabilir:
Topraklamaetkisiolaniletiimkablolarnniletkendklflar,
Betonarmebinalarndemirhasrlardadahilolmakzeretemeltopraklayclar,
BinannTS622veTSIEC603644443standartlarnauygunolarakyaplmyldrmakarkorumatesisi,
Gazboruhatlardndatopraklamaetkisiolanboruhatlar(buradakorozyontehlikesidikkatealnmaldr),
Alternatifakmlaalanraylsistemlerdeki,zelolarakdemiryollarndakullanlaniletiimtesisleriiinyaplanraylsistemtopra.
Burada,butopraklayclarngrevlerinitamolarakyerinegetirdiklerikabuledilmektedir.
2) Toprak toplama (birletirme) iletkeni:Topraklama birletirme iletkeni (A), topraklama ring iletkeni, toprak toplama baras veya topraklama klemensi olarak
yaplabilir.
2.1)Topraklamaringiletkeni:
Eerbinanntabanalanbykse,topraklamatesisineduyarlteknikdonanmlarbalanmsavebalanacaktopraklayclarvebalantyerleribinannbykbir
blmne dalm ise, bir topraklama ring iletkeninin yaplmas gereklidir. Topraklama ring iletkeni, topraklayc olarak kullanlan iletken kablo d klflar, su ve
kaloriferborularvebenzerlerienksayoldanbirbirleriylebalanabilecekekildedenmelidir.
Not:Buekilde,kablodklflar,suborularvebenzerlerizerindendardangelerektopraklamatesisatnaulaanpotansiyeller,dkdirenlitopraklamaring
iletkenibalantszerindendorudandoruyatopraklayclarvastasyladengelenir(eitlenir)veiletiimtesisinintopraklamatesisiylebalksmlarnetkilemezler.
Malzeme olarak kesiti en az 50 mm2 olan bakr kullanlmaldr. Topraklama ring iletkeni sva zerine, amaca uygun ekilde duvardan 3 ila 5 cm uzaklkta
denmelidir.Yaltlmammalzemekullanlmasdurumundatopraklamaringiletkeni,tutturuculardaveduvargeilerindekorozyonakaryaltlmaldr.Topraklamaring
iletkenizerindekibalantlarlehim,kaynakveyaelektrikolarakbunlaraedeer,zlmesimmknolmayanbakabiryntemleyaplmaldr.Girivekbalantlar
klemenslerleyaplmaldr.
2.2)Toprakbirletirme(toplama)baras:
lerindezelliklebozulmayaduyarl(parazitgrltvb.bozucuetkiler)iletiimtesisleribulunmayanvebirtopraklamaringiletkeniningereksizyerebykbir
klfetgetireceidurumlarda,topraklamabirletirmeiletkeni(A)olarakbirtopraklamabarasyeterliolur.
Topraklamabirletirmeiletkenineyaplabilecek
balantlar:
Topraklamabirletirmeiletkeni,
Tketicitesisininpotansiyeldengelemeiletkeniiin,
letiimdzeni,
letiimsistemitoprakaycsiin,
C1,C2
letiim sisteminin iletme akm
Temeltopraklayciin,
yolu, topraklanm C2 iletkeni ayn
Haberlemekablolarnniletkendklflariin,
zamandaFE,
Binannelikhasrkonstrksiyonuiin,
letiimsistemininbeslemesi,
Binaiindekiiletkensuborulariin,
38/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
G
Akmkayna,
Kalorifertesisatiin,
Yldrmakarkorumatesisatiin,
Topraklayclariin,
10
letmetopraklamasiletkeni(FE)iin.
ekil13 Anma gerilimi 120 V doru gerilim veya 50 V alternatif gerilim olan iletiim sistemi besleme kaynana sahip bir iletiim tesisi iin iletme
topraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
Topraktoplamabarasolarakbakr,bakrinkoalam(pirin)veyainkokaplelikkullanlr.Barannuzunluuvekesiti,bunabalanacaktopraklaycvehat
saysnauygunolarakbelirlenir.Malzemebirikmesisonucundakorozyonolumasnlenmelidir.Girivekbalantlarvidalveyaklemenslibalantlarlayaplmaldr.
2.3)Topraklamaklemensi:Topraklamailetkenleriokazolantesislerdetopraklamabirletirmeiletkeni(A)olarakvidalklemenskullanlabilir.
Malzemebirikmesineticesindekorozyonolumasnlenmelidir.
2.4)Topraklamabirletirmeiletkenlerineyaplanbalantlar:
Farkl topraklayclarn topraklama iletkenleri (Madde 18b2.5e baknz), sadece topraklama birletirme iletkeninde (A) birbirleriyle balanmaldr. Eer
topraklama ring iletkeni veya toprak toplama baras eklinde bir topraklama birletirme iletkeni gerekiyorsa, bu, binada mevcut olan potansiyel dengeleme barasna
balanmaldr.Topraklamaringiletkeniveyatopraktoplamabarasbulunmayandahakkiletiimtesislerinde,tketicitesisinmevcutbirpotansiyeldengelemebaras,
iletiimtesisinintopraklamabirletirmeiletkeniolarakkullanlabilir.
Henztketicitesisininpotansiyeldengelemebarasnabalanmamolmalarkouluile,topraklamabirletirmeiletkenine(A)unlarbalanabilir:
i)letiimsistemitopraklaycs,
ii)Binanntemeltopraklamas,
iii)letiimkablolarnniletkendklflar,
iv)Binannelikhasrkonstrksiyonu,
v)letkenmalzemedenyaplmimesuyuvepissuborular,
vi)Merkezistmasistemi,
vii)Raylsistemtopra,
viii)Antentesisatiintopraklamailetkeni,
ix)Argerilimkorumacihazlarnntopraklamailetkenleri,
x)Madde25euygun,binalarailikinyldrmakarkorumatopraklamas,
xi)Binaiindekigazhatlar(sadecepotansiyeldengelemesiiin),
xii)Korumailetkeni(PE),
xiii)PENiletkeni(PEN),
xiv)1kVunstndekigerilimlerdetransformatrlerinalakgerilimtarafndakiyldznoktalar,
xv)letiimsistemininmerkezibeslenmesidurumunda,beslemetesisinintopraklanankutbubuiletkenaynzamanda,korumasnfIolan(ekil14veekil15e
baknz)iletiimcihazlariinfonksiyontopraklamasvekorumailetkeni(FPE)dir,
xvi)KorumasnfIIolaniletiimcihazlardadahilolmakzere,iletiimcihazlariinkullanlanfonksiyontopraklamailetkeni(FE).
2.5)Topraklamailetkeni:
Toprakstndekitopraklamailetkenlerikontroledilebilecekekildedenmelivebalantnoktalarnaulalabilirolmaldr.Bunlarmmknolanmekanikve
kimyasalbozulmayakarkorunmaldr.
Topraklamailetkenlerivetopraklamabirletirmeiletkenlerinin(A)birbirleriyleveaynzamandabunlarayaplansaplamalarlaolanbalantlar,elektrikselolarak
iletkenbalantnnsrekliliigvenlikaltnaalnacakekildeyaplmaldr.Balantyerlerikorozyonakarkorunmaldr.
elikbetonkonstrksiyonlardaveelikbetonyaplarda,sadecekorumaamacnahizmetedenlerindndakitopraklamailetkenleribetonkonstrksiyonlariine
gmlebilir.Bunlar,kolayeriilebilirbalantnoktalarnasahipolmalvebunlarnarasnda,betonkonstrksiyoniindekesintisizolarakdevametmelidirler.
Toprak temas veya ksa devresi durumunda, onun vastasyla iletiim besleme akm devresine ilikin ndeki koruma dzeninin, fonksiyon topraklamas
iletkenindeizinverilmeyenbirscaklkortayakmadanamakzorundaolduufonksiyontopraklamasiletkeninin(FE)paralariinminimumkesit,korumadzeninin
anmaakmnaveizelge17yegreseilir.
izelge17Fonksiyontopraklamasiletkeninin(FE)paralariinminimumkesitler
lgilikorumadzenininanmaakm1)
Bakriletkeninminimumkesiti
(A)
(mm2)
25ekadar
2,5
35ekadar
50yekadar
63ekadar
10
125ekadar
16
160akadar
25
224ekadar
35
250yekadar
50
630akadar
70
800ekadar
95
1000ekadar
120
1)Korumadzeni,topraklamailetkenininyoluzerinekonamaz.
Eer topraklama iletkeni, topra kullanan bir iletme akm devresinin paras olmakla birlikte, kesilmesi durumunda nesnelerin zarara uramas mmkn
olmayacaksa,izelge17de2,5mm2olarakverilenminimumkesitinaltnainilebilir.
Not:Budurumrnein,birtopraktuuileyardmcbirdevrenintetiklenebildiitelefoncihazlariingeerlidir.
Tesisksmlarnnfonksiyontopraklamasolarakkullanlanvebesleyeniletmeakmdevresinintopraklanmiletkeninindndadenen(ekil15ebaknz)ek
topraklama iletkeni (C3)n minimum kesiti, ndeki koruma dzeninin anma akmna ve ama koullarna uydurulmaldr. Bunun iin izelge17den alnan deer,
aadakidenklemdenhesaplanandeerlekarlatrlr.Ektopraklamailetkenininminimumkesitidahasonrabuikideerinbyneuygunolarakboyutlandrlr.
Burada:
S1
TamamlayctopraklamailetkeniC3nkesiti(mm2),
S2
Gerilimaltndabulunan(aktif)C1iletkenininkesiti(mm2),
UN
Anmagerilimi(V),
IA
ndebalbulunankorumadzeninin5slikamazamaniinamaakm(A),
Elektrikseliletkenlik(Sm/mm2),
39/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
l
Tekkablouzunluu(m).
Not:KorumailetkenlerininkesitlerininboyutlandrlmasiinncBlmebaknz.
ekil14letiimsistemineilikinakmbeslemesininanmagerilimlerisnrlanmaksznbiriletiimtesisiiiniletmevekorumatopraklamasnarnek(Not:Bu
ekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
ekil15letiimsistemineilikinakmbeslemesininanmagerilimlerisnrlanmaksznbiriletiimtesisiiinektopraklamailetkeniileyaplaniletmevekoruma
topraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
ekil14ve15iinaklamalar:
A
letiimdzeni,
Topraklamabirletirmeiletkenine(A)yaplabilecek
C1,C2
letiimsistemiletmeakmdevresi,
Tketicitesisininkorumailetkeniiin,
(PE)
TopraklanmiletkenC2veyapotansiyel
letiimtesisitopraklaycsiin,
dengelemeiletkeni,
Temeltopraklayciin,
ekil2yegreaynzamandaFPEveiletiim
Haberlemekablolarnniletkendklflariin,
sistemininreferansiletkenleriylebalanm,
Binaelikhasriin,
ekil3deyaltlmolarakdenmiveiletiim
Binadakiiletkensuborulariin,
sistemininreferansiletkenleriylebalanmam,
Kalorifertesisatiin,
Yldrmakarkorumatopraklaycsiin,
Topraklayclariin,
balantlar.
C3
Beslemeakm geirmeyen, ayn zamanda FPE
10
Fonksiyon topraklamas ve koruma iletkeni (FPE)
olanveiletiimsistemininreferansiletkenleriyle
iin.
balanmektopraklamailetkeni,
letiimsistemiakmbeslemesi,
Akmkayna,
L1,N
Tketicitesisininakmdevresi,
evirici(Konverter).
vi)elikkonstrksiyonlarnvedemirhasrlarntopraklamatesisinedahiledilmesi:Binanneitliyerleriarasndakipotansiyelfarkllklarnvebunedenleortaya
kandengelemeakmlarnnlemekiin,iletmeasndanbirbinanntopraklamatesisiiinzellikleyksekkoullarnesrlyorsa,elikkonstrksiyonlarnvedemir
hasrlarn topraklama tesisine dahil edilmesi iin nlemler alnm olmaldr. Eer elik hasrlarn her biri birbirleriyle iletken ekilde balanm ise, elik hasrlar
topraklamabirletirmeiletkeni(A)yabalanmaldr.
40/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Not : Eer ok byk empedanslar nedeniyle iletiim akm devreleriyle izin verilmeyen kuplajlar ortaya kar veya gei direnleri deiken olursa, farkl
potansiyellerdekiksmlararasnda,potansiyeldengelemeiletkenlerineparalelolanelikhasrlarzerindenakandengelemeakmlar,iletiimsistemindearzalaraneden
olabilir.
elikhasrlarniletkenolarakbalants,rneinkaynakveyaitinalekildeyaplantelbalantlarylayaplabilir.Binastatiinedeniylekaynakyapmakmmkn
deilse,kendiaralarndakaynaklananveelikhasratelilebalananekinaatdemirleriyerletirilir.
Birbinannelikhasrnniletkenolarakbalanmashazrduvarlarlayaplanbinalardadahisadecebinannyaplsrasndammkndr.elikkonstrksiyonve
elikhasrlarzerindenyaplacakpotansiyeldengelemesinin,bunedenle,dahatemellerinveyksekbinalarnplanlanmassrasndagznndetutulmasgerekir.
c)Fonksiyonvekorumatopraklamas:
Fonksiyonvekorumatopraklamas,
Ya,iletiimiletmeakmdevresininaynzamandabeslemeiindekullanlantopraklanmiletkeniekil14dekigibikullanlarak,
Yadaekil15dekigibitamamlaycbirtopraklamailetkeni(C3)ile,
yaplabilir.
ekil14 ve ekil15e gre yaplan topraklamalarda, Madde 18a ve Madde 18bde belirtilenlerin dnda Madde 18c1 ila Madde 18c9daki koullar da
geerlidir.
1)Madde18b2.4dexii)ilaxvi)debelirtilmiolantopraklamabirletirmeiletkenine(A)yaplabilecekbalantlarnmutlakayaplmaszorunludur.
2) Eer kesinti nedeniyle koruma fonksiyonu ortadan kalkacak ve bal bulunan kuvvetli akm tketicilerinin koruma nlemleri etkisiz duruma gelecekse, bir
tesiseilikinfonksiyontopraklamasvekorumailetkeninin(FPE)hibiryerdekesilmesineizinverilemez.
3)Fonksiyontopraklamasvekorumailetkeninin(FPE)kesintilerdenkorunmasiin,balantveklemensyerlerininiyiiletkenekildeyaplmasvesadecealet
yardmylaskmeilemiyaplabilecekekilde,mekanikolarakgvenlikaltnaalnmolmaldr.
4)Tesisleriniletkenksmlarna(mahfaza,konstrksiyonksmlarveiskeletlerine)Fonksiyonvekorumatopraklamasdurumundasadeceaadakikoullarn
salanmolmasdurumundakorumaileviverilebilir:
i)Buksmlarnbizzatkendilerinin,dolayldokunmadaortayakabilecektehlikelivcutakmlarnakarkorumaamalbirnlemiinedahiledilmiolmasve
bunauygunolarakbirbirleriyleiyiiletkenekildebalanmolmalardurumunda,
ii)Bunlarnuzaklatrlmasdurumundakorumailetkenikesilmeyecekvedolayldokunmadaortayakabilecektehlikelivcutakmlarnakarkorumanlemleri
ortadankalkmayacaksa,
iii)Sabitmahfazaksmlarndakibalantyerlerinin,srekliiyiiletkenkalacakekildekaynaklanmveya(gerektiitakdirdedilivekatlrondelalarkullanlarak)
vidalanmolmasdurumunda,
iv) Mahfaza uzunluunun 10 myi amas durumunda her iki ucundaki topraklama iletkeni ile topraklama birletirme iletkenine (A) ve ayn zamanda koruma
iletkeninebalanmolmasdurumunda.
5)Fonksiyontopraklamasvekorumailetkeni(FPE)zerine,rneinsigortalargibihibirkorumadzenibalanamaz.
6) Fonksiyon topraklamas ve koruma iletkeni (FPE) koruma fonksiyonlarndan dolay, btn uzunluklar boyunca srekli olarak saryeil renkle
iaretlenmelidir.
Buiaretleme:
Korumafonksiyonuolanpotansiyeldengelemeiletkenive,
Korumafonksiyonuolantopraklamailetkeniiindekullanlabilir.Dieriletkenleriinsaryeilrenklerleiaretlemeyasaktr.
Dklfl,tekdamarlhatlardavekablolardadamaryaltkannnsrekliolarakrenkleiaretlenmesindenvazgeilebilirancakmontajsrasnda,sonunoktalarna
sreklibirsaryeiliaretkonulmaldr.
Not:Buanlamdakisonunoktalar,kablonunveyahattnbalantyerlerindedklfnnsyrldksmlardr.
7) TN sistemlerde, hata durumunda zerlerinden geecek akmla tketici tesisine ilikin ndeki koruma dzeninin ama kumandas verecei fonksiyon
topraklamasvekorumailetkeni(FPE)vemevcutsatopraklamabirletirmeiletkenininksmlar(A),enazbunlarailikinntriletkeniile(N)ayniletkenlikdeerine
sahipolmaldrlar.
8)TTveITsistemlerindefonksiyontopraklamasvekorumailetkeninin(FPE)kesiti,tketicitesisininfaziletkeniesasalnarakizelge8egrebelirlenir.Ancak
hertopraklaycbanaminimumkesit10mm2bakrdr.BunailavetenncBlmdekikesitlergeerlidir.
9)letiimsistemleriiinzelolarakdiertketicitesislerindenayrkurulmuvedolayldokunmadatehlikelivcutakmlarnakarkorumaiinamaveihbar
kumandasileyaplannlemleringerekliolduutketicitesislerindekorumailetkenininkesitiizelge8egreboyutlandrlr.
TopraklaycveTopraklamaTesislerininTopraklamaDirenlerininKontrolvellmesiinKurallar
Madde19a) Koruma topraklamas grevi yapan topraklayclarn alma zellikleri iletmeye alma ileminden nce kontrol edilmelidir. Koruma iletkeni ile
yaplankorumanlemleriiinncBlmdekikurallargeerlidir.lmeyntemleriiinncBlmveEklerebaknz.
Topraklamadirenci,rneinktortamkoullarnedeniylektleiptopraklayclaretkisizkalabileceinden,topraklamatesisineilikintopraklamadirencininEk
Pdengrlenperiyotlarauygunolarakllmesivetopraklamatesisininkurallarauygundurumdaolupolmadnnkontroledilmelidir.
Argerilimsnrlayclarna(parafudrlar)ilikintekiltopraklayclar,argerilimsnrlayclarylabirliktekontroledilmelidir.
b) 1 dan kk topraklama direnleri ve byk topraklama ebekelerinin topraklama direnleri akm ve gerilim lmesiyle tespit edilebilir. Bir l akm,
yeterliuzaklktabulunanyardmctopraasokulurvebeklenengerilimkonisidndakibiryardmcsondaucundabunailikintopraklaycgerilimiokunur.Detaylbilgi
iinncBlmebaknz.
Not : Bilinen topraklama lme cihazlaryla (yardmc topraklayc ve gerilim sondasyla kprl lme metodu), sadece yaklak 20 mye kadar olan kk
boyutlutopraklayclaryeterliderecededoruolarakllebilir.
c) rnein kablo, boru hatt veya rayl sistem ebekesi gibi byk boyutlu topraklayclarn direnleri, Madde 19bde belirtilen yntemlerin hibiriyle doru
olarakllemez.Bununlabirlikte,eeryardmctopraklaycvegerilimsondasnnhatgzergahndadeilde,bunadikdorultudaolmasnadikkatedilirse,yaklakbir
ynlendiricideereldeedilebilir.
d)letiimtesisinincinsinebalolaraktopraklamatesisinindirencininfrekansagredeiimidedikkatealnmaldr.
KorumaletkeniBalantsOlmayanletiimCihazlarBulunanletiimTesislerindekiKurallar
Madde20KorumasnfIIyekardenvekorumailetkenibalantlarbulunmayaniletiimcihazlarndanmeydanageleniletiimtesislerinindokunulabilen
ksmlar,diertketicitesisiyleherhangibirbalantyasahipolmadiin,iletiimcihazlarnniletmetopraklamasbalantucuherhangibirtopraklaycyabalanabilir.
Bununlaberaber,birtekiletiimcihaznndiertketicilerlebirlikteiletildiibirtketicitesisineilikinntriletkeni(N),fonksiyonarzalarnnortayakmasn
nlemekiin,biriletiimcihaznnfonksiyontopraklamasbalantucunabalanmaz.
EerMadde21f1dekiakmvegerilimsnrlaralmyorsa,ozamankorumailetkeni(PE)fonksiyontopraklamasolarakkullanlabilir.
KorumaletkeniBalantsOlanletiimCihazlarBulunanletiimTesislerindekiKurallar
Madde21a)Farklebekeekillerindekibirtketicitesisininparasolaniletiimtesisleri:letiimtesislerinde,korumailetkenibalantsolaniletiimcihazlar
olarak,korumasnfIolancihazlarla,korumayaltmlksmlarbulunancihazlarkullanlr.
KorumasnfIolancihazlardakorumailetkenibalantscihazgvdesizerindedir.Korumayaltmlksmlarbulunancihazlardakorumailetkeni(PE)cihaz
41/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
gvdesinekaryaltlmolarakcihaziinesokulur.
Koruma snf I olan iletiim cihazlar bulunan iletiim tesisleri bir fonksiyon topraklamas gerektirirlerse ve bu Madde 18cye gre fonksiyon ve koruma
topraklamasolarakyaplrsa,ncBlmegredolayldokunmadatehlikelivcutakmlarnnolumasnakarkorumannaynzamandasalanmasiin,herebeke
eklineuygunolarakfarklnlemlergeerlidir.
izelge18,herbiriiingeerlimaddeveresimlerinisimlerinigstermektedir.
izelge18ebekeekillerivekorumadzenlerinetoplubak
ebekesistemeklivekorumadzeni
Madde
ekil
ArakmkorumadzenibulunanTNSsistem
letiimtesisininbulunduublgedemstakiltransformatrbulunan
KomuelektrikiletmeelemanlarnnkorumailetkenibalantsPEveyaFPEye
21b1
ArakmkorumadzenibulunanTNCSsistem
KomuelektrikiletmeelemanlarnnkorumailetkenibalantsPEveyaFPEye
16
21b2
ArakmkorumadzenibulunanTNCSsistem
17
KomuelektrikiletmeelemanlarnnkorumailetkenibalantssadecePEye
21b3
18
ArakmvehataakmkorumadzenibulunanTTsistem
21c1
19
ArakmkorumadzenibulunanTTsistem
21c2
Yaltkanlk gzleme dzeni veya ar akm koruma dzeni veya ar akm ve hata
20
akmilekorumadzenibulunanITsistem
21d
Fonksiyonarzalarnnlemekiinayrmatransformatrltketicitesisi
21e3
21
Madde21bilaMadde21edekiherbirebekesistemekliiinngrlennlemler,iletiimsistemineilikinakmbeslemesineveaynekildetesisiindeki,
ebeketarafndanbeslenencihazlaraveprizlereilikinbalantlarn,btnebekeekillerindenbamszolarakyaplabilmesineizinverir.
letiimsistemibeslemesineilikindzenlerdekikorumailetkeni(PE)iin,ebekeyebalantcihazlarnn,dorultucularn,balamatesislerininvebenzerlerinin
iinde ngrlen balant yerleri, besleme hatlarnn fonksiyon ve koruma topraklamas zerinden topraklanm balyla balanabilir (kesit, izelge17ye gre).
Prizlerinkorumakontaklarveiletiimtesisindekialakgerilimebalanabilencihazlarn,korumailetkenleri(PE)iinngrlenbalantyerleri,gvdeveyafonksiyonve
korumatopraklamasylaiyiiletkenekildebalanmaldr.
Not : Madde 21b ila Madde 21ede ve ekil16 ila ekil21de komu elektrik iletme elemanlar (E) ile gsterilmitir. Potansiyel farkllklarn veya
fonksiyonarzalarnnlemekiin,bunlarnkorumailetkenibalantnoktalar,iletiimsistemininkoullarnauygunolarakyabirkorumailetkeni(PE)ileveyafonksiyon
topraklamasvekorumailetkeni(FPE)ilebalanr.
ekil16ilaekil21iinaklamalar:
A
letiimdzeni,
Datmraf,
letiimtesisineilikinakmbeslemesi,
letiimtesisininbulunduublgedekikomuelektrikiletmeelemanlar,
FPE
Fonksiyontopraklamasvekorumailetkeni,
Binabalantkutusu(kofra),
Transformatrmerkezi,
PEveyaFPEyeyaplanbalant,
PE
Korumailetkeni,
Ayrmatransformatr.
Topraklamabirletirmeiletkenine(A)yaplabilecekbalantlar:
1
Transformatr merkezinin (K) topraklama iletkenine veya yap balant kutusuna (H=Kofra) ya da
ayrma transformatrn (Z) sekonder tarafndaki yldz noktasna balanan koruma fonksiyonlu
potansiyel dengeleme iletkeni veya iletiim sisteminin bulunduu blgedeki komu elektrik iletme
elemanlarnn(E)korumailetkenleri(PE),
letiimtesisitoprtaklaycs,
Temeltopraklaycs,
letiimkablolarnniletkendklflar,
Binaelikhasriin,
Binaiindeki,iletkensuborular,
Kalorifertesisat,
Yldrmakarkorumatopraklaycs,
Topraklayclar,
10
Fonksiyontopraklamasvekorumailetkeni(FPE).
b)ArakmkorumadzenibulunanTNsistemler:
1) Ar akm koruma dzeni bulunan TNS sistemi letiim sisteminin blgesi iinde kalan, kendisine ilikin transformatr merkezi komu elektrik iletme
elemanlarnnkorumailetkenibalantsnnPEveyaFPEyeyaplmas:
i) letiim tesisinin, bulunduu blgedeki bir transformatr merkezi zerinden, 1 kVun stndeki gerilimlere sahip bir ebekeye balanmas durumunda,
transformatr merkezinin alak gerilim topraklama tesisi, iletiim tesisine ilikin topraklama tesisinin topraklama birletirme iletkenine (A) balanmaldr. rnek iin
ekil16yabaknz.
ii) Transformatr merkezinin alak gerilim tarafndaki dorudan topraklanm yldz noktas ile iletiim sisteminin topraklama tesisi arasnda sadece tek bir
balantyaplmasnaizinverilir.Bubalantnnkesiti,iletiimsistemiakmbeslemesineilikingirihattzerindebulunanveyailetiimcihazlarnnmahfazasiindeki
kuvvetli akm tketicilerine bal koruma dzeni, balant hatt zerindeki gvde veya toprak temas durumunda alacak ekilde boyutlandrlmaldr. Bu balant,
korumaileviolanbirpotansiyeldengelemeiletkenidir(ekil16daAzerindebulunan1balantsnabaknz).
42/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil16Madde21b1debelirtilenbiriletiimsistemininfonksiyonvekorumatopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermek
amacntamaktadr.)
iii)Korumailevideolanpotansiyeldengelemeiletkeniiingereklikesit,izelge8debelirtilenkesitlerdedikkatealnmakkaydyla,enaz10mm2bakrolmak
zorundadr.
Not : Koruma iletkenleri iin geerli olan en kk kesitin boyutlandrlmas, ncelikle potansiyel dengelemesinin ilevine gre belirlenir ve PEN iletkeninin
krlmayakardayanmnabaldr(ncBlmebaknz).
iv)Komuelektrikiletmeelemanlarnn(E)korumailetkenibalantnoktalar,yailetiimsistemininfonksiyonvekorumailetkeni(FPE)ileveyadiertketici
tesisininkorumailetkeni(PE)ilebalanmaldr.
2) Ar akm koruma dzeni bulunan TNCS sistemleri komu elektrik iletme elemanlarnn (E) koruma iletkeni balant noktalarnn PE veya FPEye
balanmas:
i)TketicitesisibirTNsistemininparasise,binabalantsnn(H)PENiletkeniile(PEN)topraklamabirletirmeiletkeni(A)arasndabirbalantyaplmaldr.
Budurumdailetiimtesisinde,ncBlmdekiTNSsistemiinistenenkoullargeerliolur.rnekleriinekil17yebaknz.
ii) Aksi taktirde iletiim tesisinin arzalanmas tehlikesi ortaya kabileceinden, tketici tesisindeki dier yerlerde, PEN iletkeni (PEN) ile iletiim sisteminin
topraklamatesisiarasnda(fonksiyontopraklamas)bakabalantlaryaplmamaldr.
iii)EkolarakMadde21b1/iiiveMadde21b1/ivgeerlidir.
ekil17Madde21b2debelirtilenbiriletiimtesisininfonksiyonvekorumatopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermek
amacntamaktadr.)
3) Ar akm koruma dzenleri bulunan TNCS sistemler komu elektrik iletme elemanlarnn (E) koruma iletkeni balant noktalarnn sadece PEye
balanmas:
Madde21b1/iii,Madde21b2/iveMadde21b2/iigeerlidir.rnekiinekil18ebaknz.
43/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil18Madde21b3debelirtilenbiriletiimtesisininfonksiyonvekorumatopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermek
amacntamaktadr.)
c)TTsistem:
1)ArakmvehataakmkorumadzenleribulunanTTsistem:
i)TketicitesisibirTTsistemininbirparasolarakiletilecekse,ntriletkeni(N)iletopraklamabirletirmeiletkeni(A)arasndabirbalantyaplmamaldr.
letiimtesisinde,ncBlmdekibirTTsistemiinngrlenkoullargeerlidir.rnekiinekil19abaknz.
ii)Eeriletiimtesisininiletmevekorumatopraklamasnabalolanksmlarilekorumailetkenleri(PE)vastasylabalanmbulunankomuelektrikiletme
elemanlar (E) arasnda potansiyel farklar ve iletiim tesisinin duyarl ksmlar zerine ters etkiler ortaya kyorsa, komu elektrik iletme elemanlarnn (E) koruma
iletkenibalantnoktalar,iletiimtesisinintopraklamabirletirmeiletkeni(A)ile,ekil19dagsterilenrnekteolduugibibalanmaldr.Balanthattnnkesiti,TT
sistemdekikoullarauygunolarakboyutlandrlmaldr.
iii)Hataakmilekorumadzenininalmasnn,doruakmilenmknatslanmanedeniyleveyaharmoniklernedeniyleetkilenmemesinedikkatedilmelidir.
2)ArakmkorumadzenibulunanTTsistem:
Madde21c1/iveMadde21c1/iigeerlidir.rnekiinekil20yebaknz.
d)YaltmgzlemedzeniveyaarakmkorumadzeniyadaarakmvehataakmkorumadzenibulunanITsistem:
1)TketicitesisibirITsistemininparasise,iletiimtesisinde,ITsistemiiinngrlenkoullargeerlidir.
2)EkolarakMadde21c1/iiveMadde21c1/iiigeerlidir.
ekil19Madde21c1debelirtilenbiriletiimtesisininfonksiyonvekorumatopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermek
amacntamaktadr.)
44/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil20Madde21c2debelirtilenbiriletiimtesisininfonksiyonvekorumatopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermek
amacntamaktadr.)
e)Fonksiyontopraklamas(FE)ninkorumailetkeni(PE)ilebalanmassrasndakibozulmann(grlt)ortadankaldrlmasnsalayacaknlemler:
Fonksiyontopraklamasnntketicitesisininkorumailetkeni(PE)ilebalanmasylaortayakabilecekiletiimtesisindekifonksiyonarzalarnortadankaldrmak
iin,Madde21e1ilaMadde21e3tebelirtilennlemlerdenbiritavsiyeedilir.
1)KorumasnfIIolancihazlarnkullanlmas.
2)Korumaayrmas.
3)Fonksiyonarzalarnnlemekiin,Madde21e3/iilaMadde21e3/videkikoullaraltndaayrmatransformatrl(Z)tketicitesisi.rnekiinekil21e
baknz.
i)Ayrmatransformatrnnsekondertarafndayenikurulanebekede,TNSveyaTTsistemlerdeartkoulduuzere,dolayldokunmadakitehlikelivcut
akmlarnakarbirkorumanlemiuygulanmalveyayenikurulanebekede,hatlarnvekablolarntoplamuzunluklarvepotansiyeldengelemeiletkenlerininkesitleriiin
nesrlenkoullaryerinegetirilmelidir.
ii)Ayrmatransformatrleriolarakyaptarzlarnagre,ilgilistandartlarauyguntransformatrlerkullanlmaldr.
iii)KorumasnfIolanbirayrmatransformatrkullanlmasdurumunda,bunungvdesi,bunubesleyenebekeninkorumanleminedahiledilmeli,yanibunu
besleyenebekeninkorumailetkeni(PE)yeveyaPENiletkenine(PEN)balanmaldr.
iv) Ayrma transformatrnn sekonder tarafnda, yldz noktas veya bir kutup, iletiim sistemine ilikin topraklama birletirme iletkeni ile balanmaldr. Bu
balantnnkesiti,izelge8egreboyutlandrlmaldr.
v)Madde21b2veMadde21b3debelirtilenkoullarnaksine,beslemeebekeninPENiletkeni(PEN)ileiletiimtesisinintopraklamabirletirmeiletkeni(A)
arasndaherhangibirbalantyaplmamaldr.
vi)Topraklamabirletirmeiletkenine(A),ayrmatransformatrkprleyecekhibirtopraklamailetkenibalanmamaldr.
Hataakmkorumadzenikullanlmas,iletiimtesisiiletmesiiinsakncaloluyorsa,ayrmatransformatrkullanlmastavsiyeedilir.
Not:KorumasnfIolanbirayrmatransformatr(Z)vesekondertaraftakiebekeolarakdaTNSsistemgsterilmitir.Madde21e3/videbelirtilenekliyle3
ila9balantnoktalarsadece,eerayrmatransformatr(Z)kprlenmiyorsabalanmaldr.
ekil21Madde21edebelirtilenbiriletiimtesisininfonksiyonvekorumatopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermek
45/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
amacntamaktadr.)
f)zelfonksiyontopraklamailetkenikullanmakszn,korumailetkenibalantucubulunanbiriletiimcihaznnfonksiyontopraklamasiinkurallar:
1) Eer bir iletiim tesisinde fonksiyon topraklamas zerinden akan iletme akm 9 mA alternatif akmdan ve/veya 60 Vluk bir doru gerilim kayna
kullanldnda100mAlikdoruakmdanveya120Vlukbirdoruakmkaynakullanldnda50mAlikdoruakmdanbykise,korumailetkeni(PE),tekbana
iletiimsistemininfonksiyontopraklamasiletkeni(FE)olarakkullanlamaz.
2)Eerfonksiyontopraklamasiletkeni(FE)yoksa(Madde18byebaknz)korumailetkeni(PE),gerilimveakmsnrdeerlerinintutulmaskouluile,Madde
21f1egrefonksiyontopraklamasyerinekullanlabilir.rnekiinekil22yebaknz.
Bukoullaraltnda,iletiimcihazlarna,korumayaltmlksmlarlabirliktesokulmuolankorumailetkeni(PE)defonksiyontopraklamasolarakkullanlabilir.
ekil22Snrlandrlmgerilimveyaakmlarda,iletiimcihazlarnnfonksiyontopraklamasnn,korumailetkeni(PE)zerindenyaplmasnarnek(Not:Bu
ekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
g)Acilihtiyabeslemesi:
1) Enversr alter zerinden acil ihtiya tesisinden veya benzerinden beslenen iletiim tesislerinde dier tketici tesisinin ebeke ekline ve koruma dzenine
uyulmaldr.
2) Enversr alteri olmayan acil ihtiya tesisinden beslenen iletiim tesislerinde, Madde 21b ila Madde 21ddeki ebeke ekillerinden biri ilgili koruma
dzenleriylebirliktekullanlmaldr.
SantrallarveyaAnandiriciTransformatrMerkezleriveYksekGerilimDirekleriCivarndakiletiimTesislerininTopraklamaKurallar
Madde22a)Santrallarnveanaindiricitransformatrmerkezlerininiindekiiletiimtesislerineilikintopraklamatesisleri:
1)Santrallarveyaanaindiricitransformatrmerkezleri,kinciBlmeuygunbirtopraklamasistemiyledonatlrlar.Butopraklamaveyakorumatopraklamas
tesisinin topraklama birletirme iletkeni, ana topraklama baras veya potansiyel dengeleme baras ile birlikte, rnein ekil13 ila ekil20de gsterildii gibi, ayn
zamandailetiimtesisinintopraklamabirletirmeiletkeni(A)dr.
Bumterektopraklamabirletirmeiletkeni(A)yayaplacakbalantyla,ekil13ilaekil20degsterilentopraklamailetkenleri,mevcutbtntopraklayclara
balanmaldr.zelbiriletiimtopraklaycsnnyaplmasnagerekyoktur.
Birsantralveyaanaindiricimerkezintopraklamatesisiblgesinegirenveyaburadankanhaberlemekablosununzrh,iletkendklf,ekranvekablobal,
gerektiindehepbirlikteenksayoldanbutopraklamatesisinebalanmaldr
(Madde27f1/iebaknz)(EkZyebaknz).
2)letiimkablosuveyabununkablobalilesantralveyaanaindiricimerkezintopraklamatesisiarasndakitopraklamaveyapotansiyeldengelemeiletkeninin
kesiti,heruzunlukbirimibanailetkenlikdeeri,enazndanzrhveekranilebirliktedklfnnkineeitolacakekildebelirlenmelidir.Ancakbukesitenaz1,5mm2
olmaldr.
3)letiimtesisinincihazlariin,yerelolaraksnrlandrlmbirpotansiyeldengelemesiyaplmaldr.Bununiin(ekil24ilaekil28egre)tercihen,iletiim
tesisininbulunduuyerdebirpotansiyeldengelemebaras(PA)kullanlmalvebu,birpotansiyeldengelemeiletkenizerinden(ekil24ilaekil28de9no.lu)enksa
yoldansantralveyaanaindiricimerkezintopraklamatesisininortaktopraklamabirletirmeiletkeni(A)ilebalanmaldr.Bupotansiyeldengelemeiletkenininkesiti,bir
fonksiyon topraklamas ve koruma iletkeninkinde (FPE) olduu gibi, Madde 18cnin son iki paragrafna gre boyutlandrlr ancak bu kesit en az 50 mm2 bakr
olmaldr.
Potansiyeldengelemebaras,Madde18b2.2ninsonparagrafndakigibiyaplmaldr.Bubara,iletiimtesisininbulunduublgede,herbirpotansiyeldengeleme
iletkeninincihazlaraolanuzunluuyaklak10myiamayacakekildedzenlenmelidir.
4) Koruma amal potansiyel dengelemesi iin, iletiim tesisinin dokunmaya ak btn iletken ksmlar (gvde), potansiyel dengeleme barasyla (PA)
balanmaldr.Buhusus,korumailetkenibalantsolmayaniletiimcihazlar(korumasnfIIyegreolancihazlar)vekorumayaltmlksmlarasahipcihazlariinde
geerlidir.
PotansiyeldengelemesiMadde27eyegreyaplrsa,potansiyeldengelemeiletkenlerininkesitleri,Madde17b2veyaMadde17b3egreboyutlandrlr.Bu
boyutlandrmakural,tketicitesisinebalantsolmayanherbircihaznpotansiyeldengelemesiiindegeerlidir(budurumekil24ilaekil28degsterilmemitir).
Btndierdurumlarda,kesitboyutlandrmasdadahilolmakzere,fonksiyonvekorumatopraklamasiletkeni(FPE)iinMadde18cdengrlenkoullar
46/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
geerlidir.
Birsantralveyaanaindiricimerkezeilikintopraklamatesisininbulunduublgeiindedenmiolanvekendipotansiyeldengelemebaras(PA)bulunanbir
cihaz grubuna giden iletiim kablosunun zrh, iletken klf, ekran ve kablo bal, tercihen topraklama birletirme iletkeni (A) ile potansiyel dengelemesine dahil
edilmelidir.Bununiin,Madde22a2dekiharicihaberlemekablolariinngrlenkoullargeerlidir.Bununlabirliktepotansiyeldengelemeiletkenininkesiti,iletiim
tesisinden (potansiyel dengeleme baras (PA)), santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisine (ortak topraklama birletirme iletkeni (A)) giden potansiyel
dengelemebalantsnnkesitindendahabykolmamaldr.
5)Birsantralveyaanaindiricimerkeziniletiimtesisindekiiletiimcihazlarnailikincihazgruplarbirpotansiyeldengelemebarasndan(PA)yaklak10mdaha
uzaktabulunuyorsa,budzenlerinbulunduuyerde,Madde22a3egre,budzenlereilikinbirpotansiyeldengelemebaras(PA)dzenlenmelivekorumapotansiyel
dengelemesiMadde22a4egreyaplmaldr.
Bir santral veya ana indirici merkeze ilikin iletiim sisteminin potansiyel dengeleme baralar (PA) birbirleriyle en ksa yoldan balanmaldr. Bu potansiyel
dengelemebalantsnnkesiti,Madde22a3egreenaz,santralnveanaindiricimerkezinpotansiyeldengelemebaras(PA)ileortaktopraklamabirletirmeiletkeni(A)
arasndakipotansiyeldengelemeiletkenininenkkkesitineeitolacakekildeseilmelidir.
letiimdzenlerininbalantkablolar,bunlarnazalmaetkilerindenyararlanmakamacyla,potansiyeldengelemebalantlarnnhemenyaknndanekilmelidir.
Azalmaetkisi,potansiyeldengelemesininiletkenkablomerdivenleriveyatavalarileyaplmasdurumundaarttrlabilir.Bubalantkablolarnniletkendklflarveya
ekranlarherikiucundanpotansiyeldengelemesinedahiledilebilir.Builemdorudandoruyaherbirhaberlemekablosundayaplmyorsa,Madde22a4dekikoullar
geerlidir.Balbulunaniletiimcihazlar,hatlarnkesiimyerlerinde,beklenenetkilenmegerilimlerineuygunolarakkorunmaldr.
6) Bir iletiim tesisinin iletiim dzenleri, tketici tesisinin farkl alt datm panolarna bal iseler (Madde 27f1/ii), balant trafiindeki fonksiyon
bozulmalarnnnlenmesiiin,iletiimakmdevrelerinde,gerektiinde,rneinpotansiyelayrmagibinlemlerebavurulur.
7)Dokunulabiliriletkenksmlarbulunaniletiimcihazlar(rneiniklimkoullarnadayankliletiimcihazlar),yksekgerilimiletmecihazlarnndokunmaya
msait iletken ksmlaryla (gvde) el mesafesinde bulunuyorlarsa, iletiim cihaz, haberleme balant kablosunun zrh, iletken d klf ve ekran gibi ayn ekilde,
santralveyaanaindiricimerkezintopraklamatesisiyleenksayoldanbalanmaldr.PotansiyeldengelemeiletkenlerininkesitlerininboyutlandrlmasiinMadde22
a4ebaknz.
8) Santrallara veya ana indirici merkezlere sokulmu olan haberleme kablolar kuvvetli akm tesisleri tarafndan etkilenirler bu nedenle gerekli nlemler
alnmaldr.Yldrmetkisiyleortayakanargerilimlerekarbukablolaruygunekildekorunmaldrlar.
b)Santralveyaanaindiricimerkezlerindndakiiletiimtesislerineilikintopraklamatesisleri:
1) letiim sisteminin topraklama tesisi ile santral veya ana indirici merkezin topraklama tesisi arasndaki yksek gerilim direklerinden veya bunlarn, yldz
noktalar dorudan veya akm snrlandrc direnler zerinden topraklanm ebekelerdeki potansiyel srklenmelerinden olan minimum mesafeleri EkZde Z.3te
verilmiolup,bumesafelertopraklamatesislerininkenarlarbazalnarakverilmitir.Aynminimummesafeler,rneindatmpanosuveankesrltelefonlargibi,toprak
potansiyelinebal,halkaakiletiimtesisiksmlariindegeerlidir.
2)Mnferitdurumlarda,topraklayclarnveyabunlarlailetkenolarakbalbulunantesisksmlarnnyerdeitirmesiveyatesisksmlarnntopraklayclardan
ayrlmasdurumunda,Madde22b1dekiminimummesafelerinhalasalanpsalanamayacakontroledilmelidir.
3)letiimkablolarnnyksekgerilimtopraklamatesislerineyaklamasdurumlarnda,iletiimsistemlerininiletmeakmdevreleriveiletkenkablodklflar
iinuygun(DINVDE0845)korumanlemleriuygulanmaldr.
AlternatifAkmlaalanRaylSistemlerinCivarndaBulunanletiimSistemlerininTopraklanmasiinKurallar
Madde23a) Rayl sistem toprana yaplan balant ile koruma topraklamas: st hat blgesindeki geni bir alana yaylm iletken ksmlar, dorudan veya
dolaylolarakraylsistemtopranabalanmaldr.Bu,toprakstndekiiletiimsistemlerininiletkenksmlariindegeerlidir.Buksmlar,bunedenleraypotansiyeline
sahipolabilirler.
Not:sthatblgesi,iletiimcihazlarnailikinksmlarnbulunmadblge(katener)olupbununsnrlar,kopanbiriletimteliniaamaz.
b)Raypotansiyeliveraypotansiyelinedeniyledemiryoluenincegerilimdeiimi,dokunmagerilimleri:
1) 162/3 Hzlik rayl sistemlerde, orta byklkteki toprak direnci durumunda, referans topraa kar (tren yolunun enine doru 100 mden daha byk
mesafede),raypotansiyeliUsyeilikinynlendiricideerleriinizelge19abaknz.
2)RaypotansiyeliUsnedeniyle,162/3Hzlikraylsistemlerde,trenyolueninden(a)uzaklndaki(u)geriliminintipikdeerleriiinekil23ebaknz.
3)Tipikdeerler,50Hzlikraylsistemlerdeyaklak%40dahayksektir.
4)RaypotansiyeliUsinhesaplanmasnda,iletmedurumuiin,balantyerindengeenelektriklibirlokomotifinektiienbykakmkullanlr.Ksadevre
durumunda,ksadevreyerinedoruakanakmlarntoplamylahesapyaplr.
5)RaypotansiyeliUsnedeniyleortayakandokunmagerilimleriiinekil6geerlidir.
Okumarnei:Demiryolueninden(a)=10mmesafedekireferanstopraagre(u)gerilimi,raypotansiyeliUsnin%20sikadardr.
ekil23RaypotansiyeliUsnedeniyle,162/3 Hzlikraylsistemlerde,demiryolueninden(a)mesafesindeki(u)geriliminin%cinsindentipikdeerleri
izelge19DemiryolusaysnabalolarakraypotansiyeliUsinreferanstopraakartipikdeerleri
Demiryolusays
Herdemiryolubana100Alikbesleme
durumundaraypotansiyeliUs
4demiryolundanfazlaperonuolanistasyonlar
0,5ila2V
4demiryolundanazperonuolanistasyonlar
2ila5V
Bo(serbest)raygzergah
2ila5V
Otomatikiaretyeriiinyaltlmraybulunanbo
(serbest)raygzergah
4ila8V
47/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
c)letiimsistemlerinintopraklamatesisleriiinalnacaknlemler:
1)Raylsistemdndakiiletiimtopraklamatesislerivetopraklabalanmolaniletiimtesisleri,zerineseyiriletkenidelidemiryolundanenaz5mlikbir
uzaklktabulunmaldr.
letiimtopraklamatesisleriiinenaz15mlikbiruzaklkbraklmasnagayretedilmelidir.
2)Raylsistemeilikiniletiimtopraklamatesisleri,eerbalantnoktasndaenaz4adetraybulunuyorsa,istasyonlardavebo(serbest)raygzergahboyunca
yaltlmraylarolmaksznraylsistemtopranabalanabilirler.
Rayl sistem toprann, her iki ray da yaltlm olan iki ve daha fazla demiryolu gzergahlarnda, sadece demiryolu veya topraklama bobinlerinin orta
noktalarndaveyabobinortanoktalararasndakibalantiletkenlerindeyaplmasnaizinverilir.
Birgzergahlyollardailetiimtopraklamatesisleribo(serbest)raygzergahboyuncagenelolarakraylsistemtopranabalanamazlar.
3) Rayl sistemdeki dn akmlar iin izin verilmeyen baka akm yollarnn ortaya kmasn nlemek amacyla, rayl sistem dndaki iletiim topraklama
tesislerininraylsistemtopranabalanabilmesiukoullarilegeerlidir:
Balantsadeceenaz4demiryolluistasyonlarda,enaz6gzergahltramvayblgelerindengrlebilir.
Balantyerindeenaz4hareketraykesimelidir.
Tramvayblgelerinde,raylsistemeilikinolmayaniletiimtopraklamatesisleri5denazdemiryolluistasyonlardaveaynekildebo(serbest)raygzergah
boyunca,genelolarakraylsistemebalanamazlar.
4)letiimtopraklamatesisisadecebiryerderaylsistemtopraylabalanabilir.
Raylsistemtopranagideniletken,topraktanyaltlmolarakekilmelivemekaniknedenlerlekuralolarak95mm2 (Cu)likminimumkesitesahipolmaldr.
Topraklamabirletirmeiletkeninin(A)birnoktasndan,10mmapl,scakdaldrmagalvanizkapleliktelderaylsistemtopraklamasnadenebilir.
5)Topraklamaringiletkenlerininminimumkesitleriyaklak120mm2olanbakriletkenlerolmaldr.
d)Raylsistemtopranabalksmlarbulunaniletiimsistemlerindekinlemler:
1)Toprakstndekiiletiimtesisleri:
RaylsistemtopranabalksmlarilereferanstoprakpotansiyelinesahiphatklemensleriarasndaMadde23b3egreokyksekdokunmagerilimleriortaya
kyorsa,Madde23d1/iilaMadde23d1/iiidekinlemlerdenbirininalnmasgerekir.
i)letkenksmlarnyaltkanmalzemeiledeitirilmesi:
ii)letkenksmlarnzerlerinindokunmaynleyiciekildekapatlmasbudurumdabuksmlarnraylsistemtopranabalantsndanvazgeilebilir.
iii)almalardurumundaelektrotlarbirbirinekaynamasndandolaygzlenmekzorundaolan,yksekakmakardayanklargerilimsnrlayclar(eklatr,
parafudr)zerinden,iletiimtesisiksmlarnnraylsistemtopranadolaylolarakbalanmas.
2)letiimkablolar:
i)Topraklabalolsalarbile,haberlemekablolariinMadde23c1veMadde23d2/iigeerlidir.
ii)Aadakiksmlarlailetiimkablolararasndakiminimummesafeleryleolmaldr:
Seyirteliray,
1,2m
Seyirtelihattdireklerivebenzerleri,
0,8m
Rayl sistem toprana balanmam, yksek gerilim direkleri (topraklama tesisi de dahil), 0,5m
sndrlmiletme(petersenbobinli)durumunda(rnein110kVluktrenhatt),
Yldznoktalardorudantopraklanmebekelerdekiyksekgerilimdirekleri.
2,0m
Eerkablolariyiyaltlmbirdkorumaklfnasahipiseveyakorumalekildekapatlmiseler,demiryollarylabalseyirteliraylarnaveiletiimsistemlerine
ilikinksmlaraolanbumesafelerinaltnadlebilir.
letiimsistemineilikinhavahattgzergahzerindekikablolatrlmksmlariinyksekgerilimdireklerineminimummesafeler,sndrlmebekede2m
(0,5m),dorudantopraklanmebekede15m(2m)olmaldr.Paranteziindekideerler,ayrbirboruylakorunmukablolariindir.
iii)Raylsistemeilikinolmayaniletiimkablolar:
Eer 50 Vun zerindeki alternatif gerilimler veya izin verilmeyen yksek akmlar, kablo d klflar zerinden tanp srklenebilecek ise, demiryollar
arasndauzananveayrbirboruylakorunmam,raylsistemeilikinolmayanhaberlemekablolarna,istasyonsahasndankarkenyaltmmuflarmonteedilmelidir.
Kprler zerinde bulunan ve rayl sisteme ilikin olmayan iletiim kablolar, kprnn iletken ve rayl sistem toprana balanm yap ksmlarna kar
yaltlmal ve kopacak bir seyir iletkeni tarafndan dokunulamayacak ekilde denmelidir. Kablo d klf ile rayl sistem topra arasnda yksek gerilimlerin ortaya
kmasveyadklfzerindenyksekakmlarnakmasnnmmknolmayacakantlandtakdirdebiryaltmagerekgrlmeyebilir.Ancakbudurumdadklfve
zrh,iletkenkprksmlarileiletkenolarakbalanmaldr.
iv)Raylsistemeilikiniletiimkablolar:
Rayl sisteme ilikin haberleme kablolarnn iletken d klflar, kural olarak rayl sistem toprana balanr ve bu durumda seyir hatt direklerine veya seyir
raylarnaolanminimumuzaklklarsadeceyapsalnedenlerletutulmasgerekenuzaklklardr.
e)Raylsistemeilikiniletiimsisteminin,raylsistemtopranabalksmlarzerindeallrkenalnmasgerekennlemler:
1)ToprakstiletiimtesislerindeMadde23d1euygunnlemleralnmamsa,uygunekildeyaltlmaletlerleallmalvetabanyaltmngrlmelidir.
2)Raylsistemtoprailetiimsisteminintopraklamatesisiylebalanmamolantesislerdeallrken,elletemasedilebilecekblgedebulunanveraylsistem
topranabalksmlarrtlmelidir.
3)Eeralmasrasndauzaktakitopraakarengelleyicidokunmagerilimleribulunuyorsa,raylsistemtopranabalgvdeler(mahfaza)almasrasnda
bundangeiciolarakayrlabilir.
f)letiintesislerininebekebeslemeleri:letiimtesisinibesleyenveraylsistemedahilolmayanbirtketicitesisininPENiletkeni(PEN)raylsistemtopraile
balanmamsa,aadakinlemlerdenbirialnmaldr:
1)Gerilimi1kVunzerindeolanbirebekedenbesleme(eki16yabaknz).
2)evirmeoran1:1olanayrmatransformatrlerizerindenbesleme(ekil21ebaknz).
3)Hataakmkorumadzenizerindenbalant(ekil19abaknz).
DoruAkmlRaylSistemlerevresindeBulunanletiimTesislerininTopraklanmasiinKurallar
Madde24a)letiimsistemineilikintopraklamatesisleri,topraklamabirletirmeiletkenleriveyatoprakyaylmadirenlerikkolaniletkenksmlar(kablod
klflar, temeller) dorudan doruya seyir raylarna balanamazlar. Gerekli koruma topraklamalar st hat (kataner) blgesinde sadece, faaliyete getikleri zaman
elektrotlarbirbirinekaynadiingzlemaltndatutulmakzorundaolanyksekakmadayanklarakmsnrlayclarzerinden(eklatr,parafudr)yaplmaldr.
Not:sthatblgesi,iletiimcihazlarbulunmayanvesnrlar,kopanbirseyiriletkenitarafndanalmayanblgedir
b)Hacimselolarakfazlabykolmayanvetopraklamadirenleribykolan,rneinkablolarn,ilerineyaltlmolaraksokulduudaireseldatclargibiyap
elemanlar,korumatopraklamasiindorudandoruyaseyirraylarnabalanabilir.
c)Raylsistemsahasiindekikablolarkurukanallariinedenmeliveyaiyiyaltandkorumaborulariledonatlmaldr.Kablodklflarnnseyirraylaryla
hibiriletkenbalantsolmamaldr.Kablolarnbinaiinesokulduuyerdekuralolarakyaltcmufngrlmelidir.
d)Tketicitesisindenbesleneniletiimtesisleri,korozyonunlemekamacyla,doruakmraylsisteminintoprandangalvanikolarakayrlmolmaldr.Kural
olarakbirayrctransformatrkullanlmaldr.
e)letiimtesisineilikintopraklayclar,seyirraylarndanyeterliuzaklktaolmaldr.Kuralolarakenaz30mlikbirmesafeyeterlidir.
f) Yeralt rayl sistemlerinde (metro) haberleme kablolarnn iletken d klflar, harmonik etkisini nlemek zere, her iki ucundaki kondansatrler zerinden
tnelintopraklamasnabalanabilir.
48/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
YldrmdanKorunmaTesislerininCivarndakiletiimTesisleriiinTopraklamaKurallar
Madde 25a) Komu topraklayclar: Yldrma kar koruma topraklamalarna 2 mden daha kk mesafede baka topraklayclar bulunuyorsa, btn
topraklayclar birbirleriyle balanmak zorundadr. Topraklayc mesafelerinin 2 ila 20 m arasnda olmas durumunda btn topraklayclarn birbirleriyle balanmas
tavsiyeedilir.
Toprak zdirencinin 500 mden daha yksek olduu durumlarda, aralarndaki mesafeler 20 mden byk olan topraklayclarn da yldrma kar koruma
topraklamasnabalanmastavsiyeedilir.
Geipgitmekteolanveherbiryksekgerilimdireineilikintekiltopraklamatesisineyaklaaniletiimkablolarnniletkendklflariinyukardakikoullar
geerlideildir(Madde22byebaknz).
Yldrmakarkorumatopraklayclarnabalantlar,galvanikolarakveyaeklatrlerzerinden(aktopraklama)yaplabilir.Farklmetallerdenmeydanagelen
topraklayclarngalvanikbalantssonucukorozyonzararlarnnortayakmaskanlmazolursa,aktopraklamakullanmakzorunludur.
b)Binalarnyldrmdankorunmas:letiimsistemineilikintopraklamatesislerinin,binannyldrmakarkorumatesisiylebalanmastavsiyeedilir.Bunun
iin,yldrmakarkorumatesisindeolduugibiayniletkenkesitleriveelemanlarkullanlmaldr.
Buamalatopraklamakuaklama(ring)iletkenleribirokkere,ancaktopraklamabaralarveyatopraklamaklemenslerisadecebirkerebalanrlar.
lerindeiletiimtesisleriiletilen,yldrmtehlikesinemaruzkalabilecekyksekbinalarda(rneinelikbetonhaberlemekulelerinde),atlamalarnlemekiin,
dikey metal ksmlar yeterli kesitteki inaat demiri (St 37) ile sarlm olmaldr. Topraklama birletirme iletkeninin, teknik donanm iin yukarya tanmas boyunca,
fonksiyontopraklamasvekorumailetkeni(FPE)herkatta,fakatenaz10maralklarlaveaynekildebinannenstveenaltnoktalarnda,rneinbinanndemiriskeleti
gibisarldikeymetalksmlarnabalanmaldr.Budurumdabuksmlarnkolayeriilebilirbalantnoktalarbulunmaldr.
Yldrmakarkorumatesisibiranaindiricimerkeziniletmetopraklamasndanayrtutuluyorsa,builetmetopraklamasylabalanmiletiimsistemineilikin
topraklamatesisi,Madde25adakigibi,sadeceeklatrzerindenyldrmakarkorumatesisiylebalanabilir.
AntenTesislerininCivarndakiletiimTesisleriiinTopraklamaKurallar
Madde 26 letme gereksinimleri bunun aksini gerektirmedii mddete, art koulan topraklama tesisi, iletiim tesisinin topraklama birletirme iletkenine
balanmaldr.
letiimtesislerinintopraklamabirletirmeiletkenleri,antentesislerinintopraklanmamelektrikselkararlklarylabalanmaz.
SantralMerkeziBirimleriveBunlarnletimveNihaiDonanmlardaBulunanletiimTesislerininTopraklanmasiinKurallar
Madde27a)oksaydatopraklamavepotansiyeldengeleme:Kendilerinezelbeslemeleriolan,rneintketicitesisitarafndanbeslenen,oksaydacihazdan
meydanageleniletiimtesislerinde,mnferitkorumailetkenleri(PE)ileiletiimtesisininoksaydatopraklanmasszkonusuolur.Bylebirdzenleme,tehlikelivcut
akmlarnakarkorumakoullarnsalar.
Tekil cihazlar arasnda baka potansiyel dengeleme balantlar mevcutsa, fonksiyon bozulmalarn nlemek iin gerilim dmleri snrlandrlmaldr. Bu
snrlama,dengelemeakmlarve/veyaempedanslarazaltlaraksalanabilir.
b)Potansiyeldengelemelitesislerde,iletmenedeniyleakanakmlarnsnrlandrlmas:Snrlandrmaiinalnacaknlemlerunlardr:
1)letiimtesisininbalantnoktasndanitibarenTNSsistemininkullanlmas,
2)Btntesisksmlarnn,tketicitesisinaynbalantnoktasndanbeslenmesiyledengelemeakmlarnnortadankaldrlmas.
Not:letmedeakanakmlara,grltszcfiltrelerinszlmharmonikakmlardadahildir.
c) Potansiyel dengeleme ve topraklamada empedanslarn snrlandrlmas: Bu snrlama, potansiyel dengeleme iletkenlerinin, bir potansiyel yzeyi oluturacak
biimde,aeklindedmlenmesiyle,bunlarnyldzeklindeyaplmasnakyasladahaabukgerekletirilir.
Not:Gzlveyayzeyselekillipotansiyeldengelemesi,esasitibariyleyldzeklinekyasladahadkempedansldr.
Endktifbirazalmaetkisi,yldzekillipotansiyeldengelemesindedeil,sadecegzlveyayzeyselekillipotansiyeldengelemesindeortayakar.Endklenen
akmlarnmanyetikalanlar,uyarcmanyetikalanatersyndeolduundan,topraksistemiiindekievrimler(gzler)genelolarakazaltcetkiyaparlar.
d)Potansiyeldengelemesiiinkoullar:
1)Korumapotansiyeldengelemesiiinkoullar:YaamveeyakorumasiinkoullarbelirleyenMadde17b2veMadde17b3geerlidir.
2) Fonksiyon potansiyel dengelemesi iin koullar : Fonksiyon potansiyel dengelemesi iin koullar, iletiim tesisinin iletildii frekans blgelerine ve
elektromanyetikuyumluluk(EMC)koullarnagrebelirlenir.Bununla,Madde17b2veMadde17b3debelirtilenkorumapotansiyeldengelemesindekiiletkenolma
koulutesinde,potansiyeldengelemebalantlarndandkbirempedansasahipolmalar,aynzamandailetiimakmdevreleriniekranlamalarvepotansiyelayrmas
yapmalaristenir.
izelge20,ebekebalantkombinasyonlarveMadde27eveMadde27fyegreiletiimsistemlerineilikinbalantiletkenlerininyaplhakkndabirfikir
vermektedir.
izelge20ebekebalantkombinasyonlarnaveayriletiimtesislerininveyailetiimtesisiileuzaktakisonelemanarasndakibalantiletkenlerininyaplna
vebunlarnekranlanmasnabak
Potansiyeldengelemetesisi
Balant
iletkenlerininekli
Birlikte
Ayrk
(Madde27e)
(Madde27f)
ebekebalants
Ayntketicitesiseveyaaynaltdatm
panosuna
Ayrktketicitesislerine
Ayrkaltdatm
panolarna
Cihazdzeni
Skbirlikte,
Uzaktakison
rneinbirodada
eleman
Ekranlbalant
hatlar
Ekranszbalant
hatlar
ekil24
ekil25
Uzaktakisoneleman
ekil26
ekil27
(Madde27f1/i)
(Madde27f1/ii)
ekil25deki
Simetrikhatekimigereklidir
notabaknz
(Madde27f1/idesonparagraf)
ekil28
(Madde27f2)
ekil24ilaekil28ematikolarak,elektromanyetikuyumluluk(EMC)vekorumapotansiyeldengelemesininkoullarnzetlesalayanfonksiyonpotansiyel
dengelemesinerneklergstermektedir.
izelge20 iin not: Fonksiyon potansiyel dengelemesi iin ne srlen koullarn zor olmas durumunda (rnein elektromanyetik uyumluluk), merkezi
nitelerinyerletirildiimekaniinde,bakrubuklarla,ykseltilmitabaniinde,yaklak50cmlikgzaklbulunanbirgzlebeke(M)veyabenzerininkurulmas
tavsiye edilir ve her bir cihazn mahfazas (referans yzeyi ekil24 ila ekil28de 2 numaral) en ksa yol zerinden bu potansiyel dengeleme ebekesiyle
balanmaldrlar. ebekenin kendisi, odann potansiyel dengeleme barasyla (PA) birok kez balanmaldr. Balant iletkenlerinin, dorudan doruya yzeysel
49/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
topraklamann gzl ebekesi (M) zerine denmesi avantajldr. Cihazlarn st tarafndaki kablo merdiven veya tavalar da yzeysel topraklamann ilevi iin
kullanlabilirekildeyaplmaldr.
Birbirinden ayr noktalardan yaplan akm beslemelerinde veya iletiim tesislerinin ebekeye balanmalar iin gerekli alt datm panolarnda, bunlar arasnda
galvanik bir balant olsa dahi, genel olarak birbirinden ayr potansiyel dengeleme tesisinden hareket edilmelidir. Bu galvanik balantnn empedans, ou durumda,
dengeleme akmlarnn artan frekansyla birlikte, yle izin verilemeyen yksek diren deerlerine ular ki, yksek frekans blgesinde, ortak potansiyel dengeleme
tesisininbelirginzelliikaybolur.
e)Ortakpotansiyeldengelemetesisibulunaniletiimtesisleri:letiimtesisleri,uzaktakisonelemanlardadahilolmakzereayntketicitesisineveyaaynalt
datmpanosunabalanyorsa,ekil24veyaekil25egreyaplmaldrlar.
f)Birbirindenayrpotansiyeldengelemetesisibulunaniletiimtesisleri:letiimtesislerininksmlar,bunlarniletimvesoncihazlardadahilolmakzere,farkl
ebekelere, bina balantlarna veya alt datm panolarna PEN iletkeni (PEN) ile balanyorlarsa, bu durumda bu ksmi tesisler arasndaki iletim hatlar (ekil26da
No.7yebaknz)galvanikolarakayrlmaldr.letimhatlarnneidinegre,ekolarakMadde27f1veyaMadde27f2geerlidir.
ekil24ilaekil28iinaklamalar
Gsterilencihazveiletmeelemanlar:
A
Topraklamabirletirmeiletkeni(Anapotansiyeldengelemesiiinbara),
EE
Soneleman,
Binabalantkutusu(kofra)veyabenzeri,
letiimtesisininbulunduuyerdepotansiyeldengelemesiiinyzeyseltopraklamayailikingzlebeke,
PA
letiimtesisininbulunduuyerdepotansiyeldengelemebaras,
Galvanikayrmaiindzen,
UV
Tketicitesisineilikinaltdatmpanosu.
Gsterileniletkenvebalantlar:
1
Madde18b2.4egretopraklamailetkenleriiinbalant(eervarsa),
Bircihaznreferansiletkeniveyayzeyigvdeileokkezbalanmolabilir,
Gvdeyeizinverilenbalant,
Referansiletken,
Birsinyalhattnnekran(No.6),aynzamandapotansiyeldengelemeiletkeni,
Sinyalhatt,
Sinyalhatlarndan(No.6)vereferansiletkenlerden(No.2veyaNo.4)galvanikolarakayrlmiletimhatt
PAvekorumailetkeni(PE)arasndapotansiyeldengelemeiletkeni,
PAveAarasndapotansiyeldengelemeiletkeni.
1)Ekranliletimhatlarbulunaniletiimtesisleri:
i) Farkl ebekelerden besleme: Bu tesislerde, (sinyal) iletim hatlarnn ekranlarnn gerekli olan iki tarafl balantlar ile bir potansiyel dengeleme ortaya kar
(ekil26yabaknz).Buekranlarn,herbirilgilipotansiyeldengelemetesisinebalants,ilgilitopraklamatesisineveyapotansiyeldengelemebarasna(A,M,PA),
rneinilgilibinayagirdiktensonraenksayoldanyaplmaldrveekolarakilgilicihaznmahfazasnabalanmaldr.HatekranlarnnkesitiiinMadde27d2geerlidir.
Tesislerin arasndaki sinyal iletim hatlarnn galvanik olarak ayrlmasndan sadece, eer belirgin ekilde grlebilen ve gvenlik altna alnm olan ortak bir
topraklamavepotansiyeldengelemetesisivarsa(izelge20dekiNot)vazgeilebilir.
ii)Aynebekeden,farklaltdatmpanolarylabesleme:Biriletiimtesisinincihazlarnnbuekildedzenlenmesidurumunda(ekil27yebaknz),L1ilaL3
anailetkenlerininfarkakmlarsinyaliletimhattnnekranvepotansiyeldengelemeiletkenizerindenakabilirvefonksiyonbozulmalarnanedenolabilir.
Bufonksiyonbozulmalarsadece,farkakmlarnazaltlmas,potansiyeldengelemetesisininempedansnnazaltlmasgibibakanlemlerleveyabunlardanbaka,
galvanikolaraktamamenayrlmiletimsistemleriyleazaltlabilirveyaortadankaldrlabilir.
2) Ekransz sinyal iletim hatlar kullanlan iletiim tesisleri: Ekransz sinyal iletim hatlarnn kullanlmas durumunda uzaktaki son cihaz, merkezi nitenin
potansiyel dengelemesine dahil edilemez ve sinyal iletim hatlar, iletiim sistemine ilikin donanmlardan galvanik olarak ayrlmaldr zira aksi takdirde potansiyel
dengelemeiletkenleriveaynzamandasinyalhatlarL1ilaL3anailetkenlerininfarkakmlarngeirirler.Bununlailgilibirrnekekil28degsterilmitir.
ekil24Biriletiimtesisininsantralmerkezinitelerinintopraklamasnavepotansiyeldengelemesinernek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikir
vermekamacntamaktadr.)
50/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil25Aynaltdatmpanosundanbeslenenuzaktakibirsoncihazasahipiletiimtesislerinintopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzca
birfikirvermekamacntamaktadr.)
Not:Uzaktakisoncihazagidensinyalhattekranszsa,akmdevresininsimetrikolmas,yaniaprazlanmiletkenlerinkullanlmasvehatlarnsimetrikolarak
sonlandrlmalargerekir.
ekil26Ayrebekebeslemeli,ekranliletimhatlveayrktopraklamaveyapotansiyeldengelemetesisinesahipiletiimtesislerinintopraklamasnarnek(Not:
Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
51/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil27Aynebekebeslemesininbakabiraltdatmpanosundanbeslenenveekranlsinyaliletimhatlarylabalananuzaktakibirsoncihazasahipiletiim
tesisinintopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
Not:Budzenlemedefonksiyonbozulmalarmmkndr(Madde27f1/iiyebaknz).
52/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekil28Aynebekebeslemesininbakabiraltdatmpanosundanbeslenenveekransz,galvanikolarakayrlmsinyaliletimhatlarylabalananuzaktakibir
soncihazasahipiletiimtesisinintopraklamasnarnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
GrntveSesletimArabalarndaKapsayanTelevizyonveRadyoYaynTesisleriiinTopraklamaKurallar
Madde28a)letiimteknii(radyo,televizyon,sesvegrntteknii)ileilgilisinyaliletimtesisleri,rneinsinyaliletimarabalarvesinyaliletimcihazlar,
tketicitesislerinebalanmsavesinyaliletimtesisininkorumailetkeni(PE)nin,tketicitesisinkorumailetkeni(PE)veyaPENiletkeni(PEN)ilebalantsndaarzalar
ortayakyorsa,budurumda,dolayldokunmadaortayakacaktehlikelivcutakmlarnakarkorumannsalanmasiin,Madde28bilaMadde28ddebelirtilen
nlemlerdenbiriyleyardmsalanr.
b)Tekilcihazlar,korumaayrmasilekorumanlemineuygunolarakbalanmaldrlar.
c)BulunduuyerdesabitolaniletimtesisleriiinMadde28c1veyaMadde28c2geerlidir.
1)SinyaliletimtesisiMadde21cyeuygunolarakTTsistemolarakkurulmaldr.
2)SinyaliletimtesisiMadde21eveekil21deolduugibibirayrmatransformatrzerindenbeslenmelidir.
d)Hareketlisinyaliletimtesislerinde,sekonderindepotansiyeldengelemesibulunanbirayrmatransformatrkullanlmaldr.
AyrmatransformatroksaydatketicininbalanmasdurumundaMadde28d1veyaMadde28d2salanmolmaldr.
1) Hat ve kablolarn toplam uzunluklar snrlandrlyorsa, ilgili standartlardaki hkmler (rnein DIN VDE 0100 Ksm 728 / 04.84, Madde 4.2.4.2.2 vb)
geerlidir.
2)Hatvekablolarntoplamuzunluklarsnrlandrlmyorsa,Madde28d2/iilaMadde28d2/viidekikoullarlailgilistandartlardakihkmler(rneinDIN
VDE0100Ksm728/04.84,Madde4.2.4.2.1vb)geerlidir.rnekleriinekil29veekil30abaknz.
i)Birveyafazlolanveiletmebakmndanbirbirinitamamlayansinyaliletimtesisleritekbirayrmatransformatrnebalanabilir.
ii)Anmaalternatifgerilimi,heranailetkendentopraakar250Volaraksnrlandrlmaldr.
iii) Potansiyel dengeleme iletkeni, fazl alternatif akmda ayrma transformatrnn sekonder tarafndaki yldz noktasyla veya bir fazl alternatif akmda,
sekondertaraftakiherikibalantnoktasndanbiriylebalanmaldr.
iv)Potansiyeldengelemeiletkenininyapl,kesitiveiaretlenmesiileilgiliolarakncBlmdekikorumailetkenleriiinbelirlenmiolankoullargeerlidir.
v)Potansiyeldengelemeiletkenitopraklanabilir.
vi)Korumayaltmuygulanmayrmatransformatrleri,ilgilistandartlarauygunolanyerdeitirebilentransformatrleriinbelirlenenkoullarsalamaldr.
vii)Arakmkorumadzenlerineekolarak,anmaamaakm30mAolanhataakmkorumadzenleridekullanlmaldr.
Not:Hataakmkorumadzenleribirveyabirdenokakmdevresiiinkullanlabilir.
ekil29Madde28d2debelirtilen,fazlalternatifakmabal,ayrmatransformatrl,arakmvehataakmkorumadzenlerivepotansiyeldengelemesi
53/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
bulunanbirsinyaliletimtesisinernek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
ekil30Madde28d2debelirtilen,birfazlalternatifakmabal,ayrmatransformatrl,arakmvehataakmkorumadzenlerivepotansiyeldengelemesi
bulunanbirsinyaliletimtesisinernek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
ekil29veekil30iinaklamalar:
1
Sinyaliletimtesisi1,
Sinyaliletimtesisi2,
Korumayaltmlhatlarolansinyaliletimtesisi1eilikinebekebeslemesi,
Korumayaltmlhatlarolansinyaliletimtesisi2yeilikinebekebeslemesi,
Korumayaltmlayrmatransformatr,
Sinyaliletimsistemininiletmenedeniylegerilimaltndabulunmayanbtniletkenksmlarnnpotansiyel
dengelemesiiinpotansiyeldengelemeiletkeni,
Arakmkorumadzeni,
Hataakmkorumadzeni,
Sinyaliletimsistemininelektrikseliletmeelemanlar,
10
ebekebalantliletiimcihaznnbalantnoktas,
11
ebekebalantsziletiimcihaznnbalantnoktas,
12
Fonksiyonun topraklamas iletkenli (FE), rnein ekran FE olarak kullanlan (potansiyel dengeleme)
koaksiyel kablo ve buna ilikin, rnein sinyal iletim tesisi 1 ile sinyal iletim tesisi 2 arasndaki gemeli
klemensbalants,
13
letiimcihaz.
YeriDeitirilebilenElektrikliMzikTesislerininTopraklamasylalgiliKurallar
Madde29rneinebekedenbeslenenbirkuvvetlendiricivebunabalmzikcihazlar,mikrofonlarvehoparlrlerdenmeydanagelenveyerlerideitirilebilen
elektrikli mzik tesislerinin grltsz iletilebilmesi iin, zellikle bu tip ok sayda mzik tesisinin birlikte iletilmesi srasnda, bunlarn mahfazalar, ekranlar veya
ortakreferanspotansiyelli(fonksiyontopraklamalveyafonksiyonvekorumatopraklamal)alakfrekanslsinyaldevrelerininreferansiletkenleri,dolaylveyadolaysz
olarakMadde29aveMadde29bdekikoullaraltndabirbirleriylebalanabilir.
a)Dorudandoruyaebekeyebalanacakcihazlar,IEC60065euygunolmaldr.
b) Madde 29adaki koulun salanp salanmad kullanm yerinde test edilemiyorsa, bunun dnda, ebeke ile alan her cihaz, ebekeye, her birinin
kendisineilikinolanbirayrmatransformatrzerindenbalanr.
Buhusus,cihazlarnzerinemonteedilmiprizlerileebekeyebalanancihazlariindegeerlidir.
Not : Cihaz balamadan evvel, en azndan, ayrma transformatr ile, ebeke ile alan cihaz arasndaki ebeke balantsnn d grnnn hatasz olup
olmadnnkontrolgzleyaplmaldr.
TanabilirletmeYerlerindekiletiimSistemleriiinAlnacakKorumanlemlerinelikinKurallar
Madde30a)Tanabiliriletmeyerlerindeki,rneintatlardakiveyakabinlerdeki,iletiimsistemleri,bunlarbesleyenebekeninkorumayntemieidinden
bamszolarakiletiliyorsavekullanmyerindebelirginzellikleresahipbirtopraklamasalanamyorsa,budurumdaaadakikoullarla,hertanabiliriletmeyerinin
ebekesi,birayrmatransformatrilebeslemeebekesindenayrlmakzorundadr.Bylecesekondertaraftayenibirebekemeydanagelir.
Ayrmaile,besleyentaraftakidokunmagerilimlerininsekondertarafta,tanabiliriletmeyerindekigvdeleriletoprakarasndaortayakmasnlenmelidir.Bu
husus,Madde30a1ilaMadde30a6dakinlemlerinyerinegetirilmesinigerektirir.
54/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
letmeyeriiindekielektrikiletmeelemanlariinayrmatransformatr,
letmeyeridndakielektrikiletmeelemanlariinayrmatransformatr,
Korumayaltm,
Gerektiinde fonksiyon topraklamal olabilecek iletiim tesisinin potansiyel dengeleme iletkeni

(potansiyeldengelemebaras),
Madde30ayauyguntketici,
Madde30byeuyguntketici,
Potansiyeldengelemeiletkeni.
ekil31Tanabilirbiriletmeyerine(rneintat,kabin)rnek(Not:Buekilmecburiolmayp,yalnzcabirfikirvermekamacntamaktadr.)
1) rnein hat girii, alter ve transformatr gibi, besleyen ebeke ile bal btn ksmlar, koruma yaltm olarak tanmlanan koruma nleminin koullarn
salamakzorundadr.
2)Ayrmatransformatr,korumayaltmalayrmatransformatrleriiingeerliolanilgilistandartlarauygunolmalveenazndanmutlakaksadevreyekar
dayanklolmaldr.
3) Ayrma transformatrnn k tarafnda, bir fazl transformatrlerde bir iletken, fazl transformatrlerde yldz noktas, tanabilir iletme yerinin
mahfazasnavekorumailetkenine(PE)balanmaldr.
4) Tanabilir iletme yerinin iinde, uygun bir TN sistem kurulmaldr Ancak burada koruma iletkeni topraklanacak yerde, tanabilir iletme yerinin iletken
mahfazasileiletkenbirekildebalanrbubalantda,mahfazannherhangibirnoktasileayrmatransformatrnnbalantnoktasarasndakidiren2danbyk
olmamaldr.
5)Potansiyeldengelemeyitesisetmekzere,korumayaltmlolmayan,sabityerletirilmicihazlarngvdeleriveprizlerinkorumakontaklar,birbirleriyleiletken
olarakbalanmaldr.
6)letiimdzenleriiin,korumailetkeni(PE)ile,tanabiliriletmeyerininmahfazasvefonksiyontopraklamasnnbalantnoktasylailetkenolarakbalanm
olanbirpotansiyeldengelemeiletkeni(potansiyeldengelemebaras)tesisedilmelidir.Korumanlemlerindenbamszolarakbirfonksiyontopraklamasiletkeni(FE)
balanabilir(ekil31ebaknz).
b) ebekeye balanan iletiim cihazlar, Madde 30aya gre donatlm tanabilir iletme yerlerinin dnda da kullanlacaksa, bunlar DIN VDE 0100 Ksm
728egre,Madde30b1ilaMadde30b6dakikoullarndadikkatealnmaskouluile,sadece,tanabiliriletmeyerinindndakiiletmeelemanlariinngrlenek
birayrmatransformatrzerindenbalanabilirler.
1) Ek ayrma transformatrnn sekonder akm devresi hibir noktadan, baka bir akm devresiyle, tanabilir iletme yerinin mahfazasyla veya toprakla
balantlolmamaldr.
2) Tanabilir iletme yerlerinin dndaki iletme elemanlarnn balantlar iin kullanlan koruma kontakl prizler iaretlenmeli ve ip eklinde akan suya kar
korunmuveyayerletirilmiolmaldr.
3)Gvdelerinpotansiyeldengelemesiiin,ekayrmatransformatrnnaynsekonderakmdevresineilikinbtnprizlerinkorumakontaklarbirbirleriyle,bir
potansiyeldengelemeiletkenivastasylabalanmal,ancaktopraklanmamaldr.
4) Tanabilir iletme yerinin dndaki iletme elemanlar iin ngrlen potansiyel dengeleme iletkeni, Madde 30ann aksine, bu ayrma transformatrnn
yldznoktasnabalanamaz.
5)PotansiyeldengelemeiletkenincBlmegreboyutlandrlmolmalvesaryeilrenkleiaretlenmelidir.
c)Buradaaklanmamkorumanlemleri,tanabiliriletmeyerlerininiindevednda,eertamamendorudzgnbiriletiimiletmesimmknolacaksa,
ilgilistandartlardagznndetutularakkullanlabilir.
Not:Madde30aveMadde30bdekikorumanlemleriiletiimcihazlarnnbasitekullanmnvekolaycagrltlerdentemizlenmesinimmknklar.
ALTINCIBLM
SonHkmler
YrrlktenKaldrlanHkmler
Madde31BuYnetmeliinyaymtarihinde1/12/1979tarihlive16715saylResmiGazetedeyaymlananElektrikTesislerindeTopraklamalarYnetmelii
yrrlktenkaldrlmtr.
Yrrlk
Madde32BuYnetmelikyaymtarihindeyrrlegirer.
55/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Yrtme
Madde33BuYnetmelikhkmleriniEnerjiveTabiiKaynaklarBakanyrtr.
Ekler:EkAdanEkZyekadardr.
EkA
KorozyonveMekanikDayanmBakmndanTopraklaycMalzemelerinTipleriveMinimumBoyutlar
Minimumboyutlar
Malzeme
letken
Topaklayceidi
Kaplama/Dklf
ap
Kesit
Kalnlk
Tekildeerler
Ortalama
(mm)
(mm2 )
(mm)
(m)
deerler(m)
erit2)
90
63
70
Profil(levhalardahil)
90
63
70
25
47
55
16
63
70
10
50
Boru
Scakdaldrma
Derintopraklayclar
galvaniz
iinyuvarlakubuk
Yzeysel
topraklayclariin
elik
yuvarlaktel
Yzeysel
Kurun1) klfl topraklayclariin
yuvarlaktel
Svanmbakr
Derintopraklayclar
klfl
iinyuvarlakubuk
Elektrolitik
Derintopraklayclar
bakrkaplamal
iinyuvarlakubuk
plak
1000
15
2000
14,2
90
100
erit
50
Yzeysel
topraklayclariin
253)
yuvarlaktel
rgliletken
Bakr
Boru
Kalayl
rgliletken
Galvanizli
erit
Kurun1) klfl rgliletken

Yuvarlaktel
1,8*
25
20
1,8*
25
50
20
40
1,8*
25
1000
25
1000
*)rgliletkenioluturanherbirteliin
1)Betoniinedorudangmlenleriinuygundeildir
2)Kenarlaryuvarlatlm,soukekmeveyakesilmieritler
3)Deneyimleredayanarakkorozyonvemekanikanmatehlikesininokazolduutespitedilirseolaanstkoullarda16mm2
kullanlabilir.
56/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkB
TopraklamaletkenlerininveTopraklayclarnAkmTamaKapasitelerininHesaplanmas
5saniyeierisindekesilebilenhataakmlariintopraklamailetkenlerininvetopraklayclarnkesitiaadakiformldenhesaplanacaktr.
Burada
A
Kesit(mm2),
letkenakm(A,etkindeer),
Hataakmsresi(s),
Akmtayanksmnmalzemesinebalkatsay,izelgeB.1debalangscakl20o Cbazalnaraken
okkullanlanmalzemeleriindeerlerverilmitir,
Akmtayanksmn0oCdekidirencininscaklkkatsaysnntersi(izelgeB1ebaknz),
Balangscakl(oC)deerlerIEC6028731denalnabilir.Tespitedilmemiise1mderinliktekitoprak
scakl20o Colarakkabuledilebilir,
Sonscaklk.(oC).
izelgeB.1Malzemekatsaylar
Malzeme
Bakr
o C
A(s)1/2/mm2
234,5
226
Alminyum
228
148
elik
202
78
Havadakitopraklamailetkenlerivetopraktabulunantopraklayclariinyaygnkoullarda20oCbalangscaklve300oCekadarsonscaklklariinksa
devreakmyounluuG(=I/A)ekilB.1'denalnabilir.
Dahauzunsrelihataakmlariin(Yldznoktasyaltlmveyakompanzeedilmiebekelerdeolduugibi)izinverilenkesitlerekilB.2'deverilmitir.300o
C den farkl bir son scaklk seilirse ( Bak ekil B.2 deki 1, 3 ve 4 nolu eriler) akm, izelgeB.2den seilecek bir katsay ile hesaplanabilir. rnein yaltlm
iletkenlervebetoniinegmliletkenleriindahadksonscaklklarnerilir.
izelgeB.2300oCsonscaklkiinverilensrekliakmndiersonscaklklaradntrlmesiiinkatsaylar
Sonscaklk
(oC)
Dntrme
katsays
400
1,2
350
1,1
300
1.0
250
0,9
200
0,8
150
0,7
100
0,6
57/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
1,3ve4nolueriler3000C,2nolueri1500Csonscaklkiingeerlidir.
1)Bakr,plakveyagalvanizli,
2)Bakr,kalaylveyakurunkapl,
3)Alminyum,sadecetopraklamailetkeniiin,
4)Galvanizlielik.
ekilB.1HataakmsresitF yebalolaraktopraklamailetkenlerivetopraklayclariinksadevreakmyounluuG
58/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
1,2ve4no'lueriler3000C,3nolueri1500Csonscaklkiingeerlidir.DiersonscaklklaradntrmekatsaylarnizelgeB.2'deverilmitir.
2)Alminyum,
4)Galvanizlielik.
ekilB.2aDaireselkesitli(A)topraklamailetkenleriiinkesitebalolaraksrekliakmdeerleriID
59/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
1,2ve4nolueriler3000C,3nolueri1500Csonscaklkiingeerlidir.DiersonscaklklaradntrmekatsaylarnizelgeB.2'deverilmitir.
2)Alminyum,
4)Galvanizlielik,
ekilB.2bKesitileprofilevresi(Axs)arpmnabalolarakdikdrtgenkesitlitopraklamailetkenleriiinsrekliakmdeerleriID
EkC
DokunmaGerilimiveVcutAkm
C.1Dokunmagerilimiilevcutakmarasndakibant
YGtesislerindekidokunmagerilimininizinverilendeerlerinihesaplamakiinaadakikabulleryaplr:
Birelveherikiayakzerindengeenakmyolu,
Vcutempedansdeeriiin%50olaslk,
Kalpkasnnkaslmasnn(ventriklerfibrilasyonun)ortayakmaolasl%5,
Ekdirenlerihmaledilmitir.
Not:Bukabuller,zellikleuzmankiilerindeneyimleri,kabuledilebilirmaliyetlervb.gznnealnarak,YGtesislerindeortayakantoprakhatalarndakabul
edilebilecek,tahminedilebilenriskleridekapsayandokunmagerilimierilerinineldeedilmesinisalarlar.
Vcut akmlarna bal olarak hesaplarn yaplmas iin IEC/TR2 604791'in esas alnaca ve akmn izin verilen snr deeri iin ekilC.3te gsterilen c2
erisinin gz nne alnd ( sol elden iki ayaa doru olan akm yolu iin ventrikler fibrilasyon olaslnn % 5'ten kk olduu ) kabul ile, aadaki izelge
C.1degsterilendeerlereldeedilir.
izelgeC.1HatasresinetF balolarakizinverilenenyksekvcutakmIB
Hatasresi
Vcutakm
60/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
(s)
(mA)
0,05
900
0,1
750
0,2
600
0,5
200
80
60
51
10
50
zinverilenilgilidokunmageriliminieldeetmekiin,toplamvcutempedansntespitetmekgerekir.Buempedansdokunmagerilimineveakmyolunabaldr.
EldeneleveyaeldenbirayaadoruakmyollariinIEC/TR2604791dedeerlerverilmiolupizelgeC.2dekideerlerbunlarlabulunmutur(vcutempedans
olasl%50).
izelgeC.2EldeneleveyaeldenayaadorubirakmyoluiindokunmagerilimiUTyebalolaraktoplamvcutempedansZB
Dokunmagerilimi
Toplamvcutempedans
(V)
()
25
3250
50
2625
75
2200
100
1875
125
1625
220
1350
700
1100
1000
1050
Eldenayaklaradorubirakmyolunundikkatealnmasdurumundavcutempedansiindzeltmefaktrolarak0.75katsayskullanlr(IEC/TR2604791:
1994deki ekil .3). Her iki izelgenin birletirilmesi ve dzeltme faktrnn gz nne alnmas ile, bir iterasyon yntemi kullanlarak her hata sresi iin dokunma
gerilimininsnrnhesaplamakmmkndr.Sonuekil6dagsterilmitir.izelgeC.3'de,ekil6dakierininbirkanoktadakideerleriverilmitir.
izelgeC.3zinverilendokunmagerilimininUTp hatasresinetF balolarakhesaplanandeerleri

Hatasresi,tF
zinverilendokunmagerilimi,UTp
(s)
10
(V)
80
1,1
100
0,72
125
0,64
150
0,49
220
0,39
300
0,29
400
0,20
500
0,14
600
0,08
700
0,04
800
C.2Ekdirenleringznnealnmas
EkdirenleringznnealnmasdurumundadokunmadevresininedeeremasekilC.1'deverilmitir
ekilC.1Dokunmadevresininedeeremas
ekilC.1,izelgeC.3veizelgeC.4dekibyklklerinaklamalar:
USTp
Dokunmadevresindekaynakgerilimiolaraketkiliolanvebilinenekdirenler(rneinayakkablar,baslan
yerdeki yaltm malzemesi) kullanldnda kiilerin gvenlik altnda bulunduu potansiyel farknn snr
deeri.EkdirenlergznnealnmadndaUSTp ,ekil6daverilenUTpyeeittir,
ZB
Toplamvcutempedans,
61/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
IB
nsanvcudundanakanakm,
UTp
zinverilendokunmagerilimi(insanvcuduzerindedengerilim),
Ra
Ekdiren(Ra=Ra1+ Ra2),
Ra1
rneinayakkablarndirenci,
Ra2
Baslanyerdekitoprakyaylmadirenci,
Birtesisinsathndakitoprakzdirenci(m),
tF
Hatasresi.
izelgeC.4Ekdirenlergznnealnarakyaplacakhesaplariinkabuller
DokunmaTr
Solelherikiayak
ZB deerininalmamaolasl
%50
IEC/TR2604791:1994dekiekil14
IB=f(tF )erisi
tegsterilenc2 erisi
Akmdevresininedeerempedans
ZB(%50)+Ra
Ra =Ra1+Ra2
Ekdiren
=Ra1+1,5m1xs
Hesaplamayntemi:
tF (Hatasresi)
UTp=f(tF )C.1denalnacak(veyaekil6)
ZB=f(UTp)C.1,izelgeC.2denalnacaktr(veyaIEC/TR2604791,ekil4veekil5).
IB=
Tanmagre
USTp(tF )=UTp(tF )+(Ra1+Ra2)xIB
=UTp(tF )x
ekilC.2de,USTp(tF )=f(tF )erileriRanndrtdeeriiingsterilmitir.
62/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
(1)Ekdirensiz(ekil6yauygunolarak)
(2)Ra=750(Ra1=0s=500m)
(3)Ra=1750(Ra1=1000s=500m)
(4)Ra=2500(Ra1=1000s=1000m)
(5)Ra=4000(Ra1=1000s=2000m)
Not:Ra1=1000deerikullanlmnemliayakkablariinbirortalamadeerdir.
ekilC.2FarklekdirenlerRa=Ra1+Ra2iinUSTp = f(tF )erilerinernekler
C.3Alternatifakmdavcutakmzamanerileri
nsan vcudunda sol elden her iki ayaa doru akan 15 Hzden 100 Hze kadar frekansl sinsoidal alternatif akmn etkileri ekilC.3te etki blgelerine
ayrlarakverilmitir.
Blgelereilikinaklamalar:
BlgeNo
AC1
AC2
Blgesnrlar
0,5mAekadar
adorusu
0,5mA
bdorusunakadar
Fizyolojiketkiler
Genelliklebirtepkiyoktur.
Genelliklezararlbirfizyolojiketkiyoktur.
Genellikleorganikbirhasarbeklenmez.Akmaksresinin2sdendahauzunolmasyla
AC3
b*)dorusu
kaslardakrampkaslmalarvenefesalmadazorluklargrlr.Akmnbyklve
c1erisinekadar
sresininartmasylaventriklerfibrilasyonhari,atriyelfibrilasyonvegeicikalp
kaslmalargibikalpte,kalpatlarnniletimindevebiimindebozulmalargrlr.
AC4
c1erisindensonra
AC3blgesindekietkilereekolarakkalptevenefesalpvermedeakmnbyklve
sresininartmasylatehlikelifizyolojiketkilervearyanklarmeydanagelebilir.
AC4.1
c1 c2
Ventriklerfibrilasyonolaslyaklak%5ekadarykselir.
AC4.2
c2 c3
Ventriklerfibrilasyonolaslyaklak%50yekadardr.
AC4.3
c3erisindensonra
Ventriklerfibrilasyonolasl%50ninzerindedir.
*)
10msninaltndakiakmaksreleriiinbdorusundakivcutakmiinolansnr200mAlikbirdeerdeolduukabuledilir.
ekilC.315Hzden100Hzekadara.a.etkilerininakm/zamanblgeleri
C.4Doruakmdavcutakmzamanerileri
nsanvcudundasoleldenherikiayaadoruakandoruakmnetkileriekilC.4teetkiblgelerineayrlarakverilmitir.
63/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilC.4Doruakmetkilerininakm/zamanblgeleri
Blgelereilikinaklamalar:
BlgeNo
DC1
Blgesnrlar
Fizyolojiketkiler
2mAekadar
Genelliklebirtepkiyoktur.
adorusu
Devrealdndaveyadevrekapandndahafifkarncalanma.
2mA
DC2
bdorusunakadar
DC3
b*)dorusu
Genellikleorganikbirhasarbeklenmez.Akmnbyklvesresininartmasylakalp
c1erisinekadar
atlarnniletimindevebiimindebozulmalarmeydanagelebilir.
c1erisindensonra
DC4
Genelliklezararlbirfizyolojiketkiyoktur.
AkmnbyklvesresininartmasylaDC3blgesindekietkilereekolarak,ar
yanklargibitehlikelifizyolojiketkilerbeklenir.
DC4.1
c1 c2
Ventriklerfibrilasyonolaslyaklak%5ekadarykselir.
DC4.2
c2 c3
Ventriklerfibrilasyonolaslyaklak%50yekadardr.
DC4.3
c3erisindensonra
Ventriklerfibrilasyonolasl%50ninzerindedir.
*)
10msninaltndakiakmaksreleriiinbdorusundakivcutakmiinolansnr200mAlikbirdeerdeolduukabul
edilir.
EkD
KabulEdilmiveBelirlenmiMnlemlerininAklanmas
izelgeD.1zinverilendokunmagerilimlerininUTpgvenlikaltnaalnmasiin(ekil6yabaknz),Meknlemlerininkullanlmasileilgilikoullar
Hatasresi
Topraklama
Tesislerindduvarlarndave
gerilimi
itlerinde
tF
UE
UE4xUTp
M1veyaM2
M3
M4.1veyaM4.2
tF >5s
UE>4xUTp
UT UTpolduununispat
M3
M4.2
tH5s
UE4xUTp
M1veyaM2
M3
M4.2
UE>4xUTp
Tesisleriniinde
Binaii(dahilitip)
Binad(haricitip)
tesis
tesis
UE UTp olduununispat
M1:indebinaii(dahilitip)tesislerbulunanbinalarndduvarlariineknlemler:
DtaraftaoluacakdokunmageriliminekarkorumanlemiolarakM1.1ilaM1.3eknlemlerindenbirikullanlabilir.
M1.1: D duvarlar iin iletken olmayan malzemenin kullanlmas (rnein, tula duvar veya tahta) veya dardan temas edilebilecek topraklanm metal
ksmlarnkullanlmamas
M1.2 : Yaklak olarak d duvarn 1 m dnda ve en fazla 0,5 m derinlie gml, topraklama tesisine balanm bir yzeysel topraklayc ile potansiyel
dzenlemesi.
M1.3 : Kumanda iin stnde bulunulan yerin yaltm: Yaltkan tabaka, bu tabakann dndaki baslan yerden, topraklanm iletken bir ksma elle dokunma
mmknolmayacakekilde,yeterincebykolacaktr.Sadeceyanyndenbirdokunmammknise,yaltkantabakann1,25mgeniliindeolmasyeterlidir.
Aadakikoullardabaslanyerinyaltmyeterlikabuledilir:
Enaz100mmkalnlndaakltalbirtabaka
Altyapsyeterli(rneinmcrl)olanasfalttabaka
Minimumyzeyi1000mmx1000mmvekalnlenaz2,5mmolanyaltkanrtveyaaynmertebedeyaltmsalayacakbirnlem.
M2:Binad(haricitip)tesislerinditlerindealnacakeknlemler:
D tarafta ortaya kabilecek dokunma gerilimlerine kar koruma nlemi olarak M2.1 ila M2.3 de belirtilen ek nlemlerden biri kullanlabilir d itlerdeki
kaplardaM2.4eknlemiekolarakgznnealnmakzorundadr.
M2.1:letkenolmayanmalzemedenmeydanagelenveyaplastikkaplrgtelitlerinkullanlmas(Yaltlmamiletkenitkazklarnnkullanlmasdurumunda
degeerlidir)
M2.2:itindnda1maklktaveenfazla0.5mderinliegml,itebalanmbiryzeyseltopraklaycilepotansiyeldzenlemesisalanmolaniletken
malzemeliitlerinkullanlmas.itintopraklamasisteminebalanmasisteebaldr(ancakbudurumdaM2.4ebaknz).
M2.3:KumandaiinstndebulunulanyerinM1.3eknlemineuygunolarakyaltlmasveaynzamandaitinyaEkFyeuygunekildetopraklanmasveyabir
topraklamatesisinebalanaraktopraklanmas.
M2.4:Ditlerdebulunankaplardorudandoruyaveyakorumailetkenlerizerindenveyakaphaberlemecihazlarvebenzeritesislerinkablolarnnmetal
klflariletopraklamatesisinebalanmise,bukaplarnalmablgelerindedebirpotansiyeldzenlemesiveyaM1.3eknlemineuygunolarakbaslanyerinyaltlmas
gerekir.
Ayrolaraktopraklanmiletkenbiritinkaplaranatopraklamatesisinebalanmsa,kaplaritiniletkenksmlarndanenaz2,5muzaklktaelektrikselayrma
salanacak ekilde olmaldr. Bu durum, itin bir blmnn iletken olmayan bir malzeme ile yaplmas veya iletken itin her iki sonunda yaltkan ayrma blgeleri
kullanlmasdurumundasalanabilir.Kaptamolarakaldndabuelektrikselayrmnkalcolmasnadadikkatedilmelidir.
M3:Binaiitesislerdeeknlemler:
BinaiitesislerdeM3.1ilaM3.3eknlemlerindenbirikullanlabilir.
M3.1 : Bina temeli iine gmlm hasr (rnein, minimum kesiti 50 mm2 ve en byk gz genilii 10 m olan hasr veya elik yap) topraklayc ile
epotansiyeldzenlemeyaplrvetopraklamatesisineyerolarakbirbirindenayrenazikinoktadanbalanr.
Betoniindekielikhasraynzamandahataakmlarnniletilmesiiindekullanlyorsa,elikhasrnbuamaiinuygunolupolmadkontroledilmelidir.
Paralelikhasrlarkullanlyorsayanyanaolanhasrlarenazbirkerebirbirleriylebalanmalvehasrlarntamamenazikiayrnoktadantopraklamatesisine
balanmaldr.
Mevcutbinalardadduvarlarnyaknndatopraagmlmvetopraklamatesisiilebalanmbiryzeyseltopraklayckullanlabilir.
64/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
M3.2:Kumandaiinstndebulunulanyerinmetalmalzemedenyaplmas(rneinmetalhasrveyametalplaka)vebuyerdendokunulmasmmknolanve
topraklanmasgerekliolanmetalksmlarabalanmas.
M3.3:KumandaiinstndebulunulanyerinM1.3eknlemineuygunolaraktopraklamageriliminekaryaltlmas.
Burada,epotansiyeldengelemesisalamakzere,kumandaiinstndebulunulanyerdenaynandadokunulabilecektopraklanmasgerekenmetalksmlarn
kendiaralarndabalanmas.
M4:Binadtesislerdeeknlemler:
M4.1:Kumandaiinstndebulunulanyerler:
Yaklak 0,2 m derinlikte ve kumanda edilecek ksmdan yaklak 1 m uzaklkta bulunan bir yzeysel topraklayc ile potansiyel dengelemesi. Yzeysel
topraklayc,kumandaiinstndebulunulanyerdendokunulmasmmknolantopraklanmmetalksmlarnhepsinebalanmaldr.
Veya
Kumanda iin stnde bulunulan yerin metal malzemeden yaplmas (rnein, metal hasr veya metal plaka) ve bu yerden dokunulmas mmkn olan
topraklanmasgereklimetalksmlarlabalanmas.
Yada
Kumanda iin stnde bulunulan yerin M1.3 ek nlemine uygun olarak topraklama gerilimine kar yaltlmas. Burada, e potansiyel dengelemesi salamak
zere,kumandaiinstndebulunulanyerdenaynandadokunulabilecektopraklanmmetalksmlarkendiaralarndabalanmaldr.
M4.2:Topraklamatesisinibirkapalhalkaeklindeevreleyenyzeyseltopraklamannyaplmas.
Buhalkanniindeherbirgzenfazla10mx10mbyklndeolangzltopraklamaebekesitesisedilmelidir.Buhalkanndndabulunanvetopraklama
tesisinebalananherbirtesisksmiin,yaklak1maralklveyaklak0,2mderinliegmlenpotansiyeldzenleyicitopraklaycyaplmaldr(rnein,koruma
iletkenizerindentopraklamatesisinebalananaydnlatmadirekleri).
65/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkE
YksekFrekanslGiriimlerinEtkilerininAzaltlmasveKontrolSistemlerininElektromanyetikUyumluluuiinAlnacaknlemler
E.1 Yksek frekansl giriimlerin etkilerinin azaltlmas iin topraklama tesisinde alnacak nlemler: Her ne kadar topraklama tesisleri, esas itibariyle 50 Hz
frekansl akmlara dayal taleplere uygun olarak tasarmlanm olsa da, yksek frekansl akmlara dayal talepler de gz nnde bulundurulmaldr. Bu akmlar esas
itibariyle yldrmlar veya YG tesislerindeki ama kapama olaylar nedeniyle ortaya karlar. Ortaya kan geici akmlar veya bunlara kar den gerilimler rnein
kumandavekorumadzenlerininalmalarnbozabilirler.Mevcuttopraklamatesisinindeitirilmesiylebuetkilerinazaltlmasokyksekmasraflarlammknolabilir
bunedenle,topraklamatesisiprojelendirilirkenvetesisedilirkenaadakihususlargznndebulundurulmaldr:
a)Akmyollarnnendktansmmknolduukadarkkolmakzorundadr:
Topraklayclarvetopraklamailetkenleriskgzlolmaldr.
Byk geici akmlarn ortaya kmas olas olan blgelerde topraklama ebekesinin gz younluu arttrlmaldr. Bu zellikle parafudrlar, gerilim
transformatrleri,akmtransformatrlerivegazyaltmlmetalmuhafazal(GIS)tesisleriingeerlidir.
YGiletmeelemanlar,kumandadolaplarnn,rlepanolarnnvs.topraklamanoktalarbirgzoluturacakekildebalanmaldr.
Topraklamatesisineyaplanbalantmmknolduukadarksabirtopraklamailetkeniileyaplmaldr.
Topraklamailetkenlerikesimenoktalarnabalanmaldr.
Ortayakangzlerksadevreedilmelidir.
Karlklempedans(kuplajempedans)yabirokparaleltopraklaycveyatopraklamailetkenibirbirlerindenenaz0,5maralkladenerekveyabiriletkenin
blnmesiveherbiriletkeninayrayrdenmesiyleazaltlabilir.
Kablo kanallarnda, topraklama iletkenleri kabloya paralel olarak denmelidir. Kablo ekranlar kablonun her iki sonunda topraklama sistemi ile
balanmaldr.Ekran,toprakhataakmnnzerindengeenksmntayabilecekekildeboyutlandrlmaldr.
b)Dahaiyibirelektromanyetikekranlamaveendktanskkbirakmyolueldeetmekiinbinalarnmetalikkonstrksiyonksmlarvebetoniinegmlm
elikler,topraklamatesisinebalanmaldr.
Not : Beton iindeki elikler ve metalik konstrksiyon ksmlarnn dalland blmler potansiyel dzenlemesi ve /veya topraklama iin kullanlmann dnda
hassasvevericiolarakalanblgelerarasnda(rnein,birYGkablosununGIStesisinebalantnoktas)ekranetkisiyapmakzeredekullanlabilir.Budurumda
ekranetkisi,elikbetondallanmalarnngzaralklarnnkltlerekveelikhasrdanmeydanagelenbuebekeGIStesislerininmetalksmlarylaveyabetoniinden
geirilenkumandakablolarnnekranlarylaskskbalanarakarttrlabilir.Topraklamailetkenlerininkendiaralarndailetkenolarakbalanmassadece,eerbykakmlar
gznnealnacaksaveyaelikhasr,topraklamaebekesininbirksmnoluturuyorsagereklidir.Normaldeelikhasrntellerlebirokyerdenbalanmasyeterlidir.
Btnksmlarnbirbirleriylevetopraklamatesisiyle,birokyerdebalanmasnsalayacaksaydabalantnoktalarngrlmelidir.
E.2Kontrolsistemlerininelektromanyetikuyumluluuiintemelkurallar:Bumaddeelektromanyetikgiriimlerekarkontroldevrelerininkorunmasileilgilidir.
a) Yksek gerilim tesislerinde elektriksel grlt kaynaklar: Parazitler yksek gerilim tesislerine iletkenlerle kapasiteler zerinden, endkleme ile veya
radyasyonlailetilir.
1)Yksekfrekanslgiriimler:
Primerdevredekimanevralarla,
Enerjinakilhatlarnaveyayksekgerilimtesislerinintopraklamasnnbirparasnadenyldrmdarbeleriyle,
Havaaralklparafudrlarnalmasyla,
Sekonderdevredekibalamaolaylarile,
Yksekfrekanslradyovericileriyle,
Elektrostatikboalmayoluylaretilirler.
2)Alakfrekanslgiriimler:
Ksadevrelerle,
Toprakarzalaryla,
Cihazlar(baralar,gkablolar,reaktanslar,transformatrlervb)tarafndanyaratlanelektromanyetikalanlaryoluyla
retilirler.
Elektromanyetikgiriimlerekarkorumalarikigenelilkeyedayanr:
Cihazlaraelektromanyetikalanlarngiriiminiazaltmak,
Hercihazparasylavetopraklamasistemiarasndaepotansiyelitesisetmek.
b)Yksekfrekanslgiriimlerinetkilerininazaltlmasiinalnmasgerekennlemler:Yksekfrekanslgiriimlerinetkilerininazaltlmasiinaadasralanan
nerilerennemlileridir.
1) Uygun l transformatrlerinin yapm ( gerilim transformatrleri, akm transformatrleri) primer ve sekonder sarglar arasnda etkili ekranlama, yksek
frekansiletimdavrannndeneydengeirilmesi.
2)Yldrmdarbelerinekarkoruma,
3)Topraklamasistemininvetopraklamabalantlarnnkontroledilerekgerektiindeyenilenmesi(Madde6byebaknz),
4)Sekonderdevrekablolarnnekranlanmas:
Ekranlarkesintisizolmaldr,
Ekranlardkdirenliolmaldr(birka/km),
Ekranlargiriimfrekansaraliindedkkuplajempedansnasahipolmaldr,
Ekrantopraklamalarmmknolduuncaksaolmaldr,
Ekranlarherikiutanvemmknsearanoktalardantopraklanmaldr,
Ekranlardakiakmsirklasyonununekranlanmamdevrelerietkilenmemesiiin,ekranlarkontrolpanosunungiriindetopraklanmaldr.Balantlar,tercihen
uygunkablopabularkullanlarakveyalehimilemleriile,daireselolarakyaplmaldr.
5)Devreleringruplandrlmas.
Ar gerilimlerin oluturduu fark durumunu (diferensiyel modunu) azaltmak iin, ayn fonksiyonla ilikili giri ve k kablolar ayn kablo ierisinde
gruplandrlmaldr.Yardmckablolarkontrolkablolarndanmmknolduuncauzaktatutulmaldr.
c)Alakfrekanslgiriimlerinetkileriniazaltmakiinalnmasgerekennlemler:Alakfrekanslgiriimlerinetkileriniazaltmakiinaadasralanannerileren
nemlileridir:
1)Kablolarlailgilinlemler:
Deiikgzergahlarveyauygunayrmalarkullanlarakkontrolkablolarnngkablolarndanayrlmas,
Gkablolarnngendzendedenmiolmalar,yataydzendedenmiolmalarnagretercihedilmelidir,
Kablogzergahlarmmknolduuncabaralaravegkablolarnaparalelveyaknolmamaldr,
Kontrolkablolarendktanslardanvetekfazltransformatrlerdenuzaktadenmelidir.
2)Devredzenlemesineilikinalnacaknlemler:
letkenlerinhalkaoluturmasndansaknlmaldr,
D.a.yardmcbeslemedevresiiinring(halka)eklindenokradyalekildedzenlemeuygundur,
kifarkld.a.devresininkorunmasndaaynelektrikselkorumadzenikullanlmamaldr,
Ayrpanolardabulunanparalelsarglardansaknlmaldr,
66/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Ayndevreyeilikinbtntelleraynkabloiineyerletirilmelidir.Deiikkablolarkullanldndaaynkanalierisineyatrlmaldr.
3)Bkmliftkablolardkseviyesinyalleriiintavsiyeedilir.
d)Cihazseimineilikinnlemler:
1)Tesisherbirizelevreselsnflartemsiledendeiikblgelereayrlmaldr.SnflarIECstandartlarnda(IECSC17B)tanmlanmtr.Herblgedekiiletme
elemanlarkendievresnfnauygunseilmelidir.
2)devrelerdegerektiindeaadakinlemleralnmaldr.
I/Osinyaldevrelerininelektrikselolarakayrlmas,
Yardmcgbeslemedevrelerindefiltrelerintesisi,
Gerilimsnrlamacihazlarnn(rnein,kondansatrlerveyaRCdevreleri,alakgerilimparafudurlar,zenerdiyodlarveyavaristrler,transzorbdiyodlarvb)
tesisi.
Bucihazlarkorumavekontrolcihazlarnniinekonulmaldr.
3)Gazyaltmlanahtarlamatesislerindealnacakeknlemler:
zelliklezemindeolmakzere(EkL'deL.3'ebaknz)betoniindekielikhasrlarndeiiknoktalardatopraklamasisteminebalanmas,
GISmerkezlerindemahfazavetesisduvar(betondemirhasrnaveyametalmuhafazaya)arasndaoklubalantlarlaiyibirekranlamayaplmasveduvarla
topraklamasistemiarasndaoklubalantlarnyaplmas,
Sekonderdonanmnelektrikselgeicirejimbyklklerinekarbaklileilgilideneydengeirilmesiveuyguntasarm.
e)Giriimetkilerininazaltlmasiinalnabilecekdiernlemler:Aadalistelenendiertavsiyeleruygulanabildiildeyerinegetirilmelidir.
Kontrol kablolarnn metalik kablo borular iinde tesis edilmesi nerilir. Bu borularn topraklanmas ve srekliliinin btn uzunluk boyunca salanmas
nerilir,
Kablotesisatlarnnmmknolduukadarmetalikyzeylerboyuncayaplmasnerilir,
Uygunfiberoptikkablolarnkullanlmasnerilir.
EkF
letmeElemanlarnnveTesislerinTopraklanmasiinzelnlemler
F.1Elektrikkuvvetliakmtesislerietrafndakiitler:plakmetalitlertopraklanmakzorundadr.Bununiin,rneinherkedebirdenfazlatopraklamanoktas
kullanlmak zorundadr. Yerel koullara uygun olarak (itin topraklama tesisinin iinde veya dnda olmas durumuna gre) toprak balants, ya YG topraklama
sisteminebalantyaplarakveyazeltopraklayclarlayaplmaldr.
Yaltkanmalzemeilekaplanmitlerinplakmetalksmlartopraklanmakzorundadeildir.
Bir tesisi evreleyen itteki btn mekanik kesintiler (rnein kaplar), it blmleri arasnda tehlikeli potansiyellerin meydana gelmesi nlenecek ekilde
balanmaldr.
F.2Metalborular:Transformatrmerkeziierisindekimetalborularistasyonailikintopraklamatesisiylebalanmaldr.
Transformatrmerkezidndangelenrneinsubeslemesiiinkullanlanmetalborularnkullanlmasndankanlmalvebununiinmetalolmayanmalzemeler
kullanlmaldr.
F.3 Demiryolu raylar: Transformatr merkezi sahas iinden geen ve elektrikli olmayan demiryolu sistemlerindeki raylar transformatr merkezine ilikin
topraklamasisteminebalanmaldr.
Transformatrmerkezininsahassnrnda,demiryolusisteminindierksmlarylaelektrikselayrmannsrekliliinisalamakzereuygunyaltkanrayekleri
ngrlmelidir. Baz durumlarda, tren vagonlaryla kprlemeyi nlemek iin iki yaltkan ray eki gerekli olabilir. Ray kenarndaki kumanda yerlerine zel dikkat
gsterilmelidir. nlemlerin belirlenmesinde demiryolu sistemi iletmecisiyle bilgi alveriinde bulunulmal ve bunun dnda Madde 6cdeki tespitler gz nne
alnmaldr.
F.4Direktipi transformatrlerve /veya direktipianahtarlama elemanlar: Genel olarak, anahtarlama donanm olsun, yada olmasn direk zerine monte edilen
transformatrtesisleritopraklanmaldr.
Sadecebirtransformatrnyerletirildiidireklerszkonusuolduundakkbirtopraklamatesisi(rnein,derintopraklayc,halkatopraklaycveyailetken
malzemedenyaplmdireintemeli)birtransformatrntopraklanmasiingereklikoullarsalar.
Genel olarak elikten veya baka bir iletken malzemeden yada betondan yaplan direklerin zerine bulunan anahtarlama tesisleri topraklanmaldr. Kumanda
yerlerindeki topraklama tesisi, en azndan e potansiyel dengelemeyi salayacak bir topraklama ayla yaplmaldr. Eer kumanda iin bulunulan yerin yaltlmas
yaplmsaveyaanahtarlamailemiyaltkanbirdzenekyardmileyaplyorsa(rnein,yaltlmaletlerle,ubuklarlaveyaeldivenlerle),kkbirtopraklamatesisi
67/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
(rnein,derintopraklaycveyahalkatopraklayc)yeterliolabilir.
letkenolmayanmalzemedenyaplmdireklerzerinemonteedilmianahtarlamadonanmlartopraklanmayabilir.Eerbutesislertopraklanmamsamekanik
olarakgvenilirizolatrler(rnein,doluekirdekliizolatrler)kumandaubuununelleulalmasmmknolmayanblmleriierisineyerletirilmiolmaldr.
Bunlaranmagerilimineuygunolarakboyutlandrlmolmaldr.Tahrikmekanizmasnntoprakyzeyindeneriilebilenblmolaskaakakmlarniletilmesi
iin topraklanmak zorundadr. Bunun iin en az 1 m uzunluunda bir topraklama ubuu veya direk etrafnda 1 m aklkta bulunan yzeysel topraklayc yeterlidir.
TopraklaycvetopraklamailetkenlerininenkkkesitleriEkAveMadde5bveMadde5cyeuygunolmaldr.
F.5 l transformatrlerinin sekonder devreleri: Btn l transformatrlerinin sekonder devreleri, l transformatrlerinin sekonder balant ularna
mmknolduukadaryakntopraklanmaldr.
Madde 5b2deki en kk kesitler donanmn bu tiplerine uygulanmaz. En kk kesit olarak 2,5 mm2 bakr kullanlmas arttr. Eer topraklama iletkeni
mekanikolarakkorunmamise4mm2 bakriletkengereklidir.
Bununlabirlikteeerbakanoktalardandatopraklanmasgerekliise,budurumdaoralardatopranyanllklaayrlmasolanabulunmamaldr.
F.6Direkler:TmYGebekelerindekullanlandireklervebunlarntraversleriile,AGebekelerinde,oksaydainsannbulunduuyadagiripktbinave
tesislerin(okul,sinema,hastane,stadyum,trenalanvb.)yaknndabulunandireklervebunlarntraverslerietkinekildetopraklanacaktr.Alakgerilimliaadirekli
ebekelerdekorumatopraklamasyaplacaksa,izolatrlerdirekleredeveboyunlarilebalanmaypmetalkonsollarzerindenbalanacaktr.Ayrcasistem(ebeke)tipinin
gerektirmesi durumunda AG hava hatt ebekelerinde tm nihayet direkleri ile AG yeralt kablo ebekelerinin sonundaki nihayet panolarnda iletme topraklamas
yaplacaktr.
Toprak iletkeni bulunan YG hava hatlarnn toprak iletkenleri, hat boyunca faz iletkenleri zerinden balama tesisine kadar gelmeli ve tesisin topraklamasna
balanmaldr.Ayrcaakhavamerkezlerindekidemirveelikyaplarhavahattdireklerigibitopraklanmaldr.
EkG
DokunmaGerilimlerininllmesi
Dokunmagerilimlerininllmesiiin,akmgerilimlmeyntemikullanmakzorunludur(EkNyebaknz).
Dokunmagerilimi,insanvcududirencinin1kolduukabuledilerekbelirlenir.
nsanayayerinekullanlanlmeelektrodu(lar)400cm2 toplamalanasahipolmalvetoprakzerineminimum500Nlukbirtoplamkuvvetlebasmaldr.
Eerekdirenlerdikkatealnmakzorundadeilse,lmeelektroduyerinetopraaenaz20cmaklmbirsondakullanlabilir.Tesisinherhangibirksmndaki
dokunmagerilimininllmesiiin,elektrotdokunulabilecektesisksmndan1maklayerletirilmelidir.Betonveyakurumutoprakdurumundabuelektrotslakbir
bezzerineveyabirsutabakasndabulunmaldr.nsaneliyerine,boya(yaltmmalzemesiolarakkullanlmam)tabakasngvenlikliekildedelebileceksivribirucu
olan elektrot kullanlmak zorundadr. Voltmetrenin bir balant ucu el elektroduna, dieri ayak elektroduna balanr. Bu lmelerin bir tesiste numune deneyi eklinde
yaplmolmasyeterlidir.
Not:Dokunmaakmdevresininkaynakgerilimi(USDp)hakkndaabukbirkararverebilmekiin,lmeninidirenciyksekbirvoltmetreve10cmderinlie
aklmbirsondaileyaplmasounluklayeterlidir.
68/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkH
DorudanYldrmDarbelerineKarKorumaYntemleri
Uzun yllar boyunca yaplan model almalar, lmler, gzlemler ve deneylerden elde edilen bilgiler sonucunda aada aklanan dzende yerletirilmi
yldrmdan koruma telleri ve yakalama ubuklar yardmyla dorudan yldrm darbelerine kar yeterli gvenirlilikle koruma salanabilir. Koruma blgeleri (ekil
H.1denekilH.4ekadar)25m.yksekliekadarolantesisleriingeerlidir.25mdenyksektesisleriinkorumagvenliiazaltlr.
Not:420kVakadarolanebekeyaplarortalama25myksekliindedir.
Aadaverilenyntemlerle,ayrntlyaltmkoordinasyonualmalaryapmayagerekolmadan,yeterlibirkorumaseviyesieldeedilir.
H.1Korumatelleri:
Tekbirkorumatelikorumablgesisalar.Korumablgesininsnrlar,Hyksekliindekikorumatelindenbalayan(ekilH.1ebaknz),yereteetolanve
korumateliboyuncadevameden2xHyarapndadaireyaylardr.
ki koruma teli ile koruma durumunda teller arasndaki uzaklk 2 x Hdan daha kk tutulup, koruma blgesi tellerin her biri tarafndan korunan blgelerin
geniletilmihalidir.kikorumateliarasndakikorumablgesi,korumatellerindengeen,2xHykseklikizgisindekiMR merkezli ve R yarapl yay ile belirlenir.
(ekilH.2yebaknz).Bublge,korumatelleriboyuncadevameder.
H.2Yldrmyakalamaubuklar:
Yldrmyakalamaubuklar,kanalboalmasnnyukaryadoru(bulutadoru)gelimesinikorumatellerindendahancesalar.
Yldrmyakalamaubuklarnnkorumablgesigenellikleaynyksekliktekikorumatellerindendahagenitir.
Tekbiryakalamaubuu,tepesindengeen3xHyksekliindekiyaynsnrladkonikekilli,korumablgesisalar(ekilH.3ebaknz).
ki yldrm yakalama ubuu arasndaki uzakln 3 x Hdan az olmas durumunda, yakalama ubuklar arasndaki koruma blgesi, yakalama ubuklarnn
tepesindengeen,3xHykseklikizgisindekiMRmerkezliRyaraplyaynaltndakalanblgedir(ekilH.4ebaknz).
H.3Yldrmetkilerinekartopraklamakoullarnnsalanmas:
Elektrik tesislerinin topraklanm blmlerine (toprak iletkenleri, demir ve beton direkler, topraklama iletkeni topraa kadar indirilmi aa direkler, ak hava
tesislerindekidayanaklar)yldrmdtnde,topraklanmtesisblmleriileiletmegereigerilimaltndabulunanblmlerarasndaatlama(geriatlama)olabilir.
DarbetopraklamadirenciRda
bantsnsalayacakdeerdeise,genelolarakgeriatlamalarbeklenmez.
Burada:
Rda
Direkyadadayanaktopraklamatesisinindarbetopraklamadirenci,
Uda
Yaltkanndarbedayanmgerilimi,
Ida
Direkyadadayanaktangeenyldrmakmnntepedeeri.
YldrmakmiddetlerizerinebirgredinmekiinizelgeH1dehavahattdireklerindengeenbazyldrmakmdeerleriverilmitir.kincisradadatm
yldrm dmelerinin yzde kanda bu akm deerlerinin zerine klmad belirtilmitir. rnein bir diree den tm yldrmlarn %95inde bu direkten geen
yldrm akmlarnn iddeti 40 kAi amamaktadr. Geri atlamay azaltmak iin tesisin gvenlii dnlerek gerekli nlemler alnabilir. Ak hava balama ve
transformatrtesislerindedarbetopraklamadirenci,genelliklegeriatlamalarolumayacakkadarkktr.
izelgeH1Toprakiletkenibulunanhavahattdireklerindedirektengeenyldrmakmlar
IdakA
20
30
40
50
60
Bir diree den tm yldrm akmlarnn % si olarak
almayandeerler
80
90
95
98
99
Bir topraklaycnn darbe topraklama direnci bunun RE yaylma direncinden farkldr. Kk boyutlu topraklayclarda (rnein direk ayaklarnda, uzunluklar
yaklak 10 m ye kadar olan derin topraklayclarda ve nlarnn uzunluu 20 myi pek amayan yldz topraklayclarda), darbe topraklama direnci yaklak olarak
yaylmadirencine(toprakiletkeninindirektenzlpayrlmasdurumunda)eitalnabilir.
69/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilH.1Tekkorumateli
ekilH.2kikorumateli
ekilH.3Tekyldrmyakalamaubuu
70/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilH.4kiyldrmyakalamaubuu
EkJ
HavaHattKorumaTelleriveYeraltKablolarnnMetalKlflarilelgiliAzalmaKatsaylar
J.1Genel:
Hava hatlar koruma telleri ve yeralt kablolarnn metal klflar topraa akan hata akmlarnn bir ksmn tar. Bunlar, ekil3e uygun olarak, ilgili devrenin
toprakakmnnbirksmntarlar.Toprakhatasndanetkilenenyksekgerilimtesislerinintopraklamasistemi,buetkiyletoprakhataakmbakmndan,etkinbirekilde
dearjedilecektir.Budurumazalmafaktrileifadeedilir.
fazlhavahattnnbirtoprakteliiinazalmakatsaysr,toprakdnakmnn,fazldevrenintoplamsfrbileenakmlarnaorandr.
Burada,
IEW
Topraktelindekiakm(dengelidurum),
IE
Toprakdnakm,
3I0
Sfrbileenakmlarnntoplam.
Benzertanmmetalklfl,ekranl,zrhlyeraltkablolarveyacivardakielikborulariinyaplabilir.TopraktelindekiakmIEWyerinemetalklfve
benzerlerindekiakmkullanlabilir.
Birhavahattnndengeliakmdalmndabirtopraktelininazalmakatsays,faziletkenlerininselfempedanslarZLEvetoprakteliempedansZEWEvefaz
iletkenlerivetopraktelikarlklempedanslarZMLEWgznnealnarakhesaplanr.
EnetkileyiciterimZMLEWiin,faziletkenleriiletoprakteliarasndakiortalamamesafe,ZEWEiinisetopraktelidirencidir.Bylece,toprakakmylabalantl
olaraktopraktelininazalmaetkisi,dahadktopraktelidirencivefaziletkenleriiletoprakteliarasndakiuzaklnazalmasileartar(razalmaeilimigsterir).
J.2Havahatlarnnvekablolarnazalmakatsaylarnntipikdeerleri(50Hz)
Havahatlarnntopraktelleri(110kV)
elik50ila70mm2
r=0,98
ACSR44/32mm2
r=0,77
ACSR300/50mm2
r=0,61
Katyaltmlkablolar(10ve20kV)
Cu95mm2/1,2mmkurunklf
r=0,200,60
Al95mm2/1,2mmalminyumklf
r=0,200,30
TekdamarlXLPEkablolar(10ve20kV)
Cu95mm2/16mm2bakrekran
r=0,500,60
Tekdamarlyalkablolar(110kV)
Cu300mm2/2,2mmalminyumklf
r=0,37
elikboruierisindegazbasnlkablolar(110kV)
Cu300mm2/1,7mmelik
r=0,010,03
TekdamarlXLPEkablolar(110kV)
Cu300mm2/35mm2bakrekran
r=0,32
Tekdamarlyalkablolar(400kV)
Cu1200mm2/1200mm2Alminyumklf
r=0,01
71/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkK
TopraklamaSistemlerininTasarmEsaslar
K.1Toprakzdirenci:
ToprakzdirenciEdeiikyerlerdekitoprakcinsine,taneyapsna,younluunavenemebalolarakdeiir(izelgeK.1ebaknz).Tasarmdayerindelme
yaplmaldr.
izelgeK.1Alternatifakmfrekanslarndatoprakzdirenci(skllendeerler)
Toprakcinsi
ToprakzdirenciE
(.m)
Bataklk
amur,kil,humus
540
20200
Kum
2002500
akl
20003000
Havannetkisiyledalmta
Kumta
ounlukla<1000
20003000
Granit
>50000
Morenin(Buzulta)
>30000
Birkametrederinliekadartopraktakinemorannndeiimi,toprakzdirencindegeicideiimlerenedenolur.Gznnealnmasgerekendierbirdurum,
deiikderinliklerdekifarkltoprakzdirenlitopraktabakalarnnvarlnedeniyletoprakzdirencindekideiimdir.
K.2Topraklaycnnyaylmadirenci
TopraklaycnnyaylmadirenciREtopraklaycnndzenlenmesineveboyutlarnabalolduukadartoprakzdirencinedebaldr.Esasolaraktopraklaycnn
uzunluuna ve daha az olarak kesitine baldr. ekilK.1 ve ekilK.2de yzeysel topraklayclarn ve derin topraklayclarn toplam uzunluuna gre yaylma
direnlerinigsterenerilerverilmitir.
72/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilK.1 Homojen toprak ierisinde halka eklinde veya dz olarak yerletirilmi (eritten, yuvarlak malzemeden veya rgl iletkenden yaplm) yatay
topraklayclarnyaylmadirenci
Uzunyzeyseltopraklayclarnbulunmasdurumunda(rneintopraklaycetkisiolankablolar)topraklamadirenciuzunluabalolarakder,ancakbelirlibir
sondeereyaklar.(ekilK.3ebaknz)
Temeltopraklayclar,toprakiinegmlbirtopraklaycolarakkabuledilebilir.
Gzltopraklaycnntoprakdirenci,DGzltopraklaycnnalannaedeeralanldaireapolmakzereyaklakolarak:
eritvehalkatopraklayclariinyaylmadirencihesaplaraadakiformlleregreyaplr.
erittopraklayc
Halkatopraklayc
L
eritvehalkatopraklaycnnuzunluu(m),
D=L/
Halkatopraklaycnnap(m),
rgliletkenapveyaeritkalnlnnyars(m)(burada0,015m.kabuledilmitir),
Toprakzdirenci(m).
73/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilK.2Homojentoprakiindedeyolarakgmlmderintopraklayclarnyaylmadirenci
Hesaplamalaraadakiformlegreyaplr.
Derintopraklaycnnuzunluu(m),
Derintopraklaycnnap(0,02mkabuledilmitir),
Toprakzdirenci(m).
74/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilK.3Kabloboyunavetoprakzdirencinebalolaraktopraklaycetkisiolankablonunyaylmadirencinintipikdeerleri
MuhteliftopraklayctiplerineilikinhesaplamarnekleriEkTdeverilmitir.
EkL
TopraklayclarnveTopraklamaletkenlerininTesisi
L.1Topraklayclarntesisi
L.1.1Yzeyseltopraklayclar:Yzeyseltopraklayclargenelliklekanaldiplerineveyatemelkazlarnadenirler.
Topraklayclarn
Dolgutopraklasktrlmas,
Kayalarnveyaakllarndorudangmlmelektrotlarlatemasnnnlenmesi,
Mevcuttopranuygunolmamasdurumundauygundolgutoprakladeitirilmesitavsiyeedilir.
L.1.2Temeltopraklayclar:
a) Temel topraklamasnn ilevi: Temel topraklamas, potansiyel dengelemesinin etkisini arttrr. Bunun dnda, nc Blmdeki kurallar yerine getirildii
takdirde,temeltopraklamaskuvvetliakmtesislerindeveyldrmakarkorumatesislerindetopraklaycolarakuygundur.
Butopraklama,yapbalantkutusununarkasndakielektriktesisininveyabunaedeerbirtesisinanablmdr.
b)Yapl
1)Genel
i)Temeltopraklayc,kapalbirringeklindeyaplmaldrvebinanndduvarlarntemellerineveyatemelplatformuiineyerletirilmelidir(ekilL.1veekil
L.2ye baknz). evresi byk olan binalarda temel topraklayc tarafndan evrelenen alan, enine balantlarla 20 m x 20 mlik gzlere blnmelidir (ekilL.3e
baknz).
75/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Temeltopraklayc,
Balantfilizi.
ekilL.1Tekbirevdurumundatemeltopraklaycnnyerletirilmesinernek
ii)Temeltopraklayc,hertarafbetonlakaplanacakekildedzenlenmelidir.elikerittopraklayckullanldnda,bueritdikolarakyerletirilmelidir.
iii)Temeltopraklayc,dilatasyonderzlerininolduuyerlerdekesilmelidir.Sonnoktalartemelindnakarlmalveyeterinceesnekbalantyaplmaldr.Balant
yerleriherzamankontroledilebilirolmaldr(ekilL.4ebaknz).
2)Malzeme:Temeltopraklamasiinenkkkesiti30mmx3,5mmolanelikeritveyaenkkap10mmolanyuvarlakelikkullanlmaldr.elik,inko
kaplolabilirveyaolmayabilir.Balantfilizleriinkokapleliktenyaplmolmaldr.Balantksmlarkorozyonadayankleliktenolmaldr.
3)elikhasrlolmayan(kuvvetlendirilmemi)temeliindeyerletirme:Temeltopraklayc,temelbetonudkldktensonra,heryndeenaz5cmbetoniinde
kalacakekildeyerletirilmelidir.Topraklaycnnbetoniindekiyerinisabitlemekiinuygunmesafetutucularkullanlmaldr.(ekilL.5ebaknz)
4)elikhasrl(kuvvetlendirilmi)temelvesuyaltmmalzemesiiindeyerletirme:Temeltopraklayc,enaltsradakielikhasrzerineyerletirilmeliveyerini
sabitlemekiinyaklak2mlikaralklarlaelikhasrlabalanmaldr(ekilL.6veekilL.7yebaknz).
Dardanbasnyapansuyakar(DIN18195Ksm6yagre)yaltlmbinalardatemeltopraklayc,yaltmnaltndakibetontabakasiineyerletirilmelidir.
Balant filizleri ya d yzeyden veya yaltm malzemesi arkasndaki dolgu tabakasndan beton iine gml durumda yukar karlmal ve en yksek yeralt su
seviyesininstndenbinaiinesokulmaldr.Balantfilizleriveyaksmlar,gereklinlemleralnrsa(DIN18195Ksm9agre)yaltmmalzemesiiindendegeirilip
binaiinesokulabilir.
76/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Temeltopraklayc,
Balantfilizi,
Binasnr.
ekilL.2Bitiiknizamevlerdetemeltopraklaycnnyerletirilmesinernek
Temeltopraklayc,
Balantfilizi.
ekilL.3Bykebirimerkezindetemeltopraklaycnnyerletirilmesinernek
77/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Esnekbalant(genlemekprs),
Dilatasyonderzi(hareketaral).
ekilL.4naatlarniinde,esnekbalantilehareketaralklarnnkprlenmesinernek
Toprak,
Yaltmtabakas,
Enaz150cmlikbalantfilizi,
Bodrumdduvar,
Zeminbetonu,
Blokaj,
Temeltopraklamas,
Mesafetutucu,
Temel,
10
Drenaj.
ekilL.5Demirhasrolmayan(kuvvetlendirilmemi)temeliindetemeltopraklaycnnyerletirilmesinernek
78/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Toprak,
Yaltmtabakas,
Bodrumdduvar,
Temelbetonu,
Blokaj,
Yerininsabitletirilmesiiin2mlikaralklarlademir
hasrairtibatlandrlmtemeltopraklayc,
Drenaj.
ekilL.6Demirhasrolan(kuvvetlendirilmi)temeliindetemeltopraklaycnnyerletirilmesinernek
c)Temeltopraklaycnnksmlarnnbalants:Temeltopraklaycnnksmlarnbirbirleriylebalamakiin(DIN48845euygun)aprazbalayclarveuygun
kamal(DIN48834yegre)balantlarkullanlmaldrveyabalantlarDIN1910serisistandartlarauygunekilde(L.1.2/b.1iiiyedebaknz)kaynaklayaplmaldr
d)Balantfilizlerivebalantparalar:
i)Anapotansiyeldengelemeyapmakamacyla,potansiyeldengelemebarasnabalanacakbalantfiliziveyabalantparasbinabalantkutusununyaknna
yerletirilmelidir.
ii) Balant filizleri, bina iine girdikleri yerden itibaren en az 1,5 mlik bir uzunlua sahip olmaldr. Bu filizler, giri noktalarnda korozyona kar ek olarak
korunmaldr.Balantfilizleri,inaatsrasndagzearpacakekildeiaretlenmelidir.
iii) Temel topraklayc yldrma kar koruma topraklaycs olarak kullanlacaksa, zel balant filizleri veya paralar, yldrmlk (paratoner) iletkenlerinin
balantsiindardorukarlmaldr.BubalantfilizlerininveyaparalarnnsaysveyapliinDINVDE0185Ksm1geerlidir.
iv)rneinasansrraylargibimetalmalzemedenyaplmkonstrksiyonksmlardorudantemeltopraklaycilebalanacaksa,gerekliyerlerdeekbalant
filizleriveyaparalarngrlmelidir.
L.1.3 Dey veya derin topraklayclar: Dey veya derin topraklayclar, toprak ierisine aklrlar ve birbirleri arasnda ubuk boyundan daha az mesafe
braklmamaldr.akmasrasndaubuklarazararvermeyenuygunaralarkullanlmaldr.
L.1.4Topraklayclarneklenmesi:Topraklamaebekesiierisindekitopraklamaanniletkenparalarnnbalanmasiineklerkullanlr.Eklertopraklayclarn
elektrikseliletiminin,mekanikselvesldayanmedeerlerinisalayacakekildeboyutlandrlmaldr.
Topraklayclar anmaya dayankl olmal ve galvanik pil oluumunun etkisinde kalmamaldr. ubuklarn eklerinde kullanlan malzemeler ubuklarla ayn
mekanik dayanma sahip olmal ve akma esnasnda mekanik darbelere dayankl olmaldr. Galvanik anmaya neden olabilecek deiik metaller balandnda ekler,
etraflarndakielektrolitlerletemasakardayankldzenlerlekorunmaldr.
L.2Topraklamailetkenlerinintesisedilmesi:Genelolaraktopraklamailetkenleri,mmknolduuncaksayoldanbalanmaldr.
L.2.1Topraklamailetkenlerinintesisi:Aadakiyntemlertesisedilmesrasndagznnealnmaldr.
Gmltopraklamailetkenleri:Mekaniktahribatakarkorunmasgerekmektedir.
Ulalabilirolaraktesisedilmitopraklamailetkenleri:Topraklamailetkenleritoprakzerineyerletirilebilir.Bylebirdurumdabunlaraheranulalabilir.Eer
birmekaniktahribatriskiszkonusuolacaksa,topraklamailetkeniuygunekildekorunmaldr.
Betonagmltopraklamailetkenleri:Topraklamailetkenleribetonierisinedegmlebilirler.Balantularherikiutadakolaylklaeriilebilirolmaldr.
plaktopraklamailetkenlerinin,topraaveyabetonagirdiiyerlerdeanmaynlemekamacylazelitinagsterilmelidir.
L.2.2Topraklamailetkenlerinineklenmesi:Ekler,hataakmgemedurumlarndaherhangibirkabuledilemezsykselmesininlemekiin,iyibirelektriksel
srekliliesahipolmaldr.
Ekler gevek olmamaldr ve korozyona kar korunmaldr. Deiik metaller balanmak zorunda kalndnda, galvanik piller ve sonucunda galvanik anma
oluumunedeniyleekler,etraflarndakielektrolitlerletemasakardayankldzenlerlekorunmaldr.
Topraklamailetkenini,topraklaycya,anatopraklamabalantucunaveherhangibirmetalikksmabalamakiin,uygunbalantparalarkullanlmaldr.Civata
balantsyalnzbircvataileyaplrsa,enazndanM10cvatakullanlmaldr.rgliletkenlerde(ezmeli,sktrmalyadavidalbalantlargibi)kovanl(manonlu)
balantlardakullanlabilir.rglbakriletkenlerinkurunklflarbalantnoktalarndasoyulmaldrbalantnoktalarkorozyonakar(rneinbitmgibimaddeler
ile)korunmaldr.Deneyamacyla,ayrmayerleriihtiyackarlanabilmelidir.
zelaletlerkullanlmadaneklerinsklmesimmknolmamaldr.
L.3Betonierisindedemirlerintopraklamaamaciinkullanm
Betondemirlerieitliamalariinkullanlabilir:
a)TopraklamasistemininbirparasolarakbudurumdabetondemirlerininboyutuMadde5b2ileuygunolmaldr.
b) letmecinin korunmas iin gerilim dzenleyicisi olarak bu durumda elik yapnn btn ilgili paralar aralarnda gerilim fark oluturmayacak ekilde
birbirleriylebalanmaldr.BalantlarMadde5b3ileuygunolarakboyutlandrlmaldr.
c)Yksekfrekanslakmlarlabalantlelektromanyetikekranolarakbudurumdaelikkonstrksiyonunbtnilgiliparalar,yksekfrekanslakmlariinok
kk empedans yolu tekil etmek amacyla birbirleriyle balanrlar. Cihaz balantlar ulamnn zor olduu durumlar iin, bir ok balant noktas olmal ve
elektromanyetiketkilerienazaindirmekamacylammknolduuncaksabalantlaryaplmaldr.
elikkonstrksiyonbaralarbuamalarlakullanldnda,korozyonolaslenazseviyedetutulmaldr.elikkonstrksiyonbaralarnayaplanbalantlarbu
Ekeuygunolmaldr.
79/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Bodrumdduvar,
Temelbetonu,
ncebetonkorumatabakas,
Blokaj,
Yerininsabitletirilmesiiin2mlik
aralklarlademirhasrairtibatlandrlmtemel
topraklayc,
Toprak,
Enyksekyeraltsuseviyesi,
80/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
9
Binatoprakstseviyesi,
10
Dikineyaltmtabakas,
11
ncebetonkorumatabakas,
12
Yaltmtabakasiindayanak.
ekilL.7Binatemeliyaltmmalzemesiiindekalantemeltopraklaycnnyerletirilmesinernek
EkM
BasitTopraklamaSistemlerindeTehlikeliGerilimlerdenKorunmakiinYaklakFormllerveUygunMesafeler
BasittopraklamasistemleriiintehlikeligerilimlerdenkorunmakiinyaklakformllerveuygunmesafelerizelgeM.1'deverilmitir.
izelgeM.1Basittopraklamasistemlerindetehlikeligerilimlerdenkorunmakiinyaklakformllerveuygunmesafeler
Topraklayc
Yarmkretopraklayc
Derintopraklayc
Gmlma
Konfigrasyon
l>>d
Mesafe
dkabul
l>>d
A=Aalan
UE
Topraklamagerilimi(toprakpotansiyelykselmesi),
Ukabul
Toprakyzeypotansiyelinin(rneinekil6veyaizelge13dekibirdeer)birdkabuluzaklndakikabul
edilebilirsnr(Ukabul<UE).
81/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkN
YeniTesisEdilecekveyaMevcutTopraklamaTesislerindeYaplacaklmeler
Bublmdeadgeendeneyyntemlerireferansyntemlerdir.Doruluklardahaazolmamakkaydyla,bakayntemlerdekullanlabilir.
N.1 Toprak zdirencinin llmesi: Toprak yaylma direncini veya topraklama empedansn nceden belirlemek amacyla toprak zdirencinin llmesi, bu
direncineitliderinlikleriintespitedilmesinisalayanDrtSondaYntemi(rnein,WennerYntemi)ileyaplmaldr.
N.2Toprakyaylmadirenlerininvetopraklamaempedanslarnnllmesi:
N.2.1 Bu direnler ve empedanslar farkl ekillerde belirlenebilir. Hangi lme ynteminin amaca uygun olduu, topraklama sisteminin byklne ve
etkilenmeninderecesine(N.4ebaknz)baldr.
Not : Topraklanm ksmlarda veya bunlarn arasnda (rnein, direk ile yukar kaldrlm toprak teli arasnda), bu lmeler ve yaplan hazrlklar srasnda,
enerjininkesikolduudurumdadatehlikelidokunmagerilimlerininortayakabileceinedikkatedilmelidir.
N.2.2Uygunlmeyntemlerivelcihazlarnntipleriiinrnekler:
N.2.2.1Topraklamalmecihaz:Bucihaz,topraklayclarveyakkveyaortabyklktekitopraklamasistemlerinde,rneintekbirderintopraklayc,erit
topraklayc, toprak teli havaya kaldrlm (direkle irtibat ayrlm) veya kaldrlmam durumdaki hava hatt direklerinin topraklayclar, AG topraklama tesisinden
ayrlmortagerilimebekesindekitopraklamatesisleriiinkullanlr.Kullanlanalternatifgeriliminfrekans150Hziamamaldr.
lme yaplacak topraklayc, sonda ve yardmc topraklayclar, mmkn olduu kadar birbirinden uzakta olmak zere mmkn mertebe bir doru zerinde
bulunmaldr. Sondann lme yaplacak topraklaycyla arasndaki mesafe, 20 mden az olmamak kaydyla, en byk topraklayc uzunluunun en az 2,5 kat (lme
ynnedoru),yardmctopraklaycnnmesafesiise,40mdenazolmamakkaydileenaz4katolmaldr.
N.2.2.2 Yksek frekansl topraklama lme cihaz: Bu cihaz, topraklama telinin havaya kaldrlmasn gerektirmeksizin tek bir diree ilikin toprak yaylma
direncininllmesinimmknklar.Burada,lmeakmnnfrekans,topraktelivekomudireklerarasndaoluanzinciriletkenempedansbykdirenliolacakve
herbirhavahattdireitopraklaycsylapratikolarakihmaledilebilecekbirparalelbalantortayakaracakkadaryksekolmaldr.
N.2.2.3Oldukabykakmlarnkullanldakmgerilimyntemi:Buyntem,zelliklebykapltopraklamatesislerinintopraklamaempedansnlmek
iinkullanlr(ekilN.1ebaknz).
IM
Deneyakm(genelolarakyalnzcaakmveyageriliminmutlakdeeribelirlenir),
IEM
lmesrasndatopraklamaakm(budurumdadorudandoruyallemez),
rE
Uzaktakitopraklaycyakadarhattnazalmakatsays,
RES
Topraklamaebekesinin(gzltopraklaycnn)yaylmadirenci,
RET
Direinyaylmadirenci,
UEM
lmesrasndakitopraklamagerilimi,
USTM
lmesrasndakidokunmakaynakgerilimi.
ekilN.1Oldukabykakmlarnkullanldakmgerilimyntemiyletopraklamaempedansnnbelirlenmesinernek
Topraklama tesisiyle uzaktaki bir topraklayc arasna yaklak ebeke frekansl bir alternatif gerilim uygulayarak topraklama tesisine, bu tesiste llebilir bir
potansiyelykselmesiortayakarabilecekbirIMtestakmaktlr.
Busradailetmesrasndatesisebalbulunantopraktellerivetopraklaycetkisiolankabloklflarayrlmamaldr.
Topraklamaempedansnnmutlakdeeriaadakiformllebulunur
ZE =UEM/(IM .r)
Burada:
UEM
Topraklamatesisiyle,referanstoprakblgesindekisondaarasndallengerilim(V),
IM
llendeneyakm(A),
Hattnuzaktakitopraklaycyagreazalmakatsays(EkJye baknz). Azalma katsays hesap ile veya lme yoluyla

tespitedilebilir.Toprakteliolmayanhavahatlarveekranvezrhbulunmayankablolariinr=1dir.
Hatlarn, ayr konsolda deli, test edilen hatta paralel giden, topraklayc ve uzaktaki topraklayc arasndaki toprak telleri, eer test edilen topraklaycya ve
uzaktaki topraklaycya bal iseler, dikkate alnrlar. Test hatt olarak iyi iletken metal bir klf bulunan ve her iki taraftan topraklanm bir kablo kullanlyorsa, test
akmnnoldukabykbirksmklfzerindengeriakacaktr.Buklfnzerindeyaltkanbirdklfbulunuyorsa,bunedenle,klfntopraklamalarnnkaldrlmas
gerekebilir.
Ancaktopraklaycetkisibulunankablolardametaldklflarntopraklamalarayrlamaz.
Topraklaycveuzaktakitopraklaycarasndakimesafe,mmknolduunca5kmdenazolmamaldr.Testakm,mmknolduuncaenaz,llecekgerilimler
(testakmnabaltopraklamavedokunmagerilimleri)mevcutolabilecekyabancvebozucugerilimlerdendahabykolacakekildeseilmelidir.
Genelolarakbudurum50Ainzerindekitestakmlarylasalanr.Voltmetreninidirenci,sondannyaylmadirencininenaz10katolmaldr.
Not:Kktopraklamatesisleriiindahakkuzaklklaryeterliolabilir.
Gerektiitakdirdeyabancvebozucugerilimleryokedilmelidir(N.4ebaknz).
82/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
N.2.2.4Tekildirenlerdenhesaplamayntemi:Topraklamatesisibirbirinipratikolaraketkilemeyen,amarneintopraklamahatlarveyahavahatttopraktelleri
gibibalanthatlarylabirbirlerinebalanmtekiltopraklayclardanmeydanageliyorsa,topraklamaempedansZEaadakiekildebelirlenebilir.
Herbirtopraklaycnnyaylmadirencibalanthatlaralaraktopraklamalmecihazylatespitedilir,balanthatlarnnempedanslarhesaplanrvetopraklama
empedans,yaylmadirenleriylebalanthatlarnnempedanslarnnoluturduuedeerdevredenbulunur.
N.3Topraklamageriliminintespiti:UETopraklamagerilimi,UE=ZExIEiletanmlanr(ekilN.1ebaknz):
Burada:
ZE
Topraklamaempedans(rnein,EkNdekiN.2.2.3egreyaplanlmedenveyaEkNdekiN.2.2.4egreyaplan
hesaplamadanbulunan),
IE
Madde5euyguntopraklamaakm.
lmesrasndakullanlanIEM topraklamaakm,IEM =rx IMbantsylaverilir.

ZEtopraklamaempedans,ZE =UEM/IEMbantsylaverilir.
HatadurumundakiUEtopraklamagerilimi,UE=IE xZE=UEM xIE /(rxIM)bantsylaverilir.
3fazlbiralternatifakmebekesindekitoprakhatasinceleniyorsavetransformatrmerkezindenkanbtnhavahatlarnntoprakteliazalmakatsaysyaklak
olarakaynysa,topraklamaakmiin,
IE=rx3I0bantsgeerlidir
Burada
r
Toprakteliazalmakatsays
3I0
Buebekeninbtnfaziletkenlerindentesisedoruakanakmlarnvektreltoplam
Transformatrmerkezinde,ortayakanbirhatadurumunda3I0 , toprakksadevreakmiletransformatryldznoktas(ntr)akmarasndakifarktr.
TransformatrmerkezindenkanA,B,C...hatlarnntoprakteliazalmakatsaylarbirbirindenfarklysa,
IE=rAx3I0A+rBx3I0B+rCx3I0C+.......bantsgeerlidir.
Burada:
I0A
Ahattnnbirfaziletkenin(rneinL1faznn)sfrakmbileeni,I0BaynekildeBhattiinv.s.
rA
Ahattnntoprakteliazalmakatsays,rBaynekildeBhattnnv.s.
Transformatr merkezine gelen hatlardan biri kablo ise, bu durumda bu hat iin, IEnin hesaplanmas iin verilen yukardaki formlde topraklama teli azalma
katsaysyerinekabloklfazalmakatsaysyerletirilir.
N.4Topraklamalmelerindeyabancvebozucugeriliminyokedilmesi:N.2.2.3euygunolaraktopraklamageriliminintespitedilmesisrasndahereityabanc
vebozucugerilimile(rnein,iletmedebulunankomusistemlertarafndandeneyakmdevresininendktifolaraketkilenmesi)lmehatalarortayakabilir.
Butipbozucuetkilerinyokedilmesiiinkullanlanyntemlerernekler:
N.4.1 Salnm yntemi: Bu yntemde, frekans ebekeninkinden onda birler mertebesinde farkl olan bir gerilim kayna (rnein acil ihtiya generatr)
kullanlr.Deneyakmtarafndanoluturulangerilimler,birlmeevrimininsresininyeterikadarksaolmasdurumundamutlakdeerivefazassabitolarakkabul
edilebilecekdierbozucugerilimlerinUd zerinevektrelolaraktoplanr.AsenkronsperpozisyonnedeniylevoltmetreninibresiveyagstergesibirmaksimumU1ve
minimumU2deeriarasndasalnr.Testakmtarafndanoluturulangerilimiinbudurumda
2xUd <U1iin
2xUd >U1iin
2xUd =U1iin
bantlargeerlidir.
N.4.2Kutupdeitirmeyntemi:Buyntemde,gerilimininfazasakmszbirbeklemesresisonundaelektrikselolarak180dndrlenebekeilesenkron
bir gerilim kayna (transformatr) kullanlr. Kutup deitirmesi yaplmadan nce test akm akarken ortaya kan gerilim Ua, kutup deitirildikten sonra Ub ve test
akmnnkesildiisradakibozucugerilimUd llr.Vektrelbantlarnedeniyletestakmtarafndanortayakarlangerilimiin,
bantsgeerlidir.
N.4.3Vektrlmeyntemi:Uzunliletkenleri,testhattylammknolduuncadikayapacakekildedenmelidir.Yernedeniylebummkndeilse,test
akmtarafndanlmeiletkenindeendklenengerilimksm,vektrlaletiyleksmenelimineedilir.
N.4.4Doruakmlarnblokeedilmesi:Bozucugerilimleriniindeyksekdeerlidorugerilimbileenlerimevcutsa,dorugerilimiblokeedenbirvoltmetrenin
kullanlmasgerekebilir.
N.5 Arza evrim (halka) empedansnn llmesi: rnek olarak,aadaki metotlar, arza evrim (halka) empedansnn llmesi srasnda TN sistemlerine
uygulanabilir.
Not1:Buektenerilenmetotlar,geriliminvektrelyapsnyanigerekbirtoprakarzasndakikoullardikkatealmadndanarzaevrim(halka)empedansnn
sadeceyaklakdeeriniverir.Bununlabirlikte,yaklamderecesi,szkonusudevreninreaktansihmaledilebiliyorsakabuledilebilir.
Not2:Arzaevrim(halka)empedansllmesideneyiuygulanmadannce,ntrnoktasileaktakimetalblmlerarasndabirsreklilikdeneyi(Madde10
c2yebaknz)yaplmasistenir.
Metot1:Arzaevrim(halka)empedansnngerilimdmyardmilellmesi:
Not:Bumetodunuygulamadaglklergsterdiinedikkatedilmelidir.
Dorulanacakdevreningerilimi,birdeikenykdirencibalikenvebaldeilkenllrvearzahalkaempedans
formlilehesaplanr.
Burada
Z
Arzaevrim(halka)empedans,
U1
Ykdirencibaldeilkenllengerilim,
U2
Ykdirencibalikenllengerilim,
IR
Ykdirencindengeenakmdr,
Not:U1ileU2arasndakifark,belirginolmaldr.
83/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilN.2Arzaevrim(halka)empedansnngerilimdmyardmilellmesideneyi
Metot2:Arzaevrim(halka)empedansnnayrbirbeslemeyardmilellmesi:lme,normalbeslemehattkesilmivetransformatrnprimeriksadevre
balanmikenyaplr.Bumetottaayrbirbeslemekaynakullanlr(ekilN.3)vearzaevrim(halka)empedansZ=U/Iformlilehesaplanr.
Burada
Z
Arzaevrim(halka)empedans,
llendeneygerilimi,
llendeneyakmdr.
ekilN.3Arzaevrim(halka)empedansnnayrbirbeslemeyardmilellmesideneyi
EkP
TopraklamaSistemlerininDokmantasyonuveDenetimAyrntlar
Birtopraklamasistemininsahauygulamavedenetlemeplanbulunmaldr.Buplanzerinde:
Topraklayclarnyerleri,
eitleri,
Boyutlar,
Topraklamaiinkullanlanmalzemeler,
Gmlmederinlikleri,
Topraklayclarndzenlenmebiimleri,
Topraklamailetkenlerinincinsi,
Topraklamailetkenlerininbalantlarnailikindetaylar,
lmelerinyaplabileceiayrmanoktalar,
Bakatopraklayclarilebalantyerleri,
Topraklamalarailikindirendeerleri.
Toprakzdirenci,
Topraklaycnnvetopraklamatesisininyaylmadirenci,
Topraklamadirenci,
Toplamtopraklamadirenci,
Topraklamaempedans,
Darbetopraklamadirenci.
Dokunmagerilimleri,
Topraklamannyapldtarih,
Hava hatt ebekelerindeki direklerin ve transformatr merkezlerinin periyodik olarak denetlenecek ksmlarna ilikin denetim program (direk numaralar,
planlanandenetimtarihleri,TM'lerindekontroledilecekyerlereilikinkoordinatlar).
Planlanandenetlemetarihlerivelmesonular,
ProjeMhendisi(Adsoyad,nvan,Odakaytnovb),
lmeyiyapanelektrikmhendisi(Adsoyad,nvan,Odakaytnovb),
gsterilmelidir.
Tesisgerekletirilmedennce,buYnetmeliinkapsamndagzetilecekihtiyalarierenbirraporhazrlanmaldr.
Globaltopraklamasisteminindndahertesisintoprakdirencihesaplanmalvesistematikolarakllmelidir(lmetekniidetaylarEkNdeverilmitir),ve
84/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
topraklamagerilimi(toprakpotansiyelykselmesi)hesaplanmalveyallmelidir.Eergerekliise,dokunmagerilimiispat,hesaplamaveyalmeileyaplmaldr.
Globaltopraklamasistemiierisindekialanlardatoprakdirenciniveyatopraklamageriliminidorulamayagerekyoktur.nktopraklamasisteminintemel(esas)
tasarmyeterlidir.
zinverilendokunmagerilimlerinieldeetmekiinzellmeleregereksinimduyulursa,bunlardasahauygulamavedenetlemeplannadahiledilmeliveproje
ekindekibelgelerdetanmlanmaldr.
eitlitopraklamatesislerininiletmednemiiindekimuayene,lmevedenetlemelereilikinnerilenperiyotlaraadaverilmitir:
1)Elektrikretimiletimvedatmtesisleri(enerjinakilvedatmhatlarhari)iin:2yl,
2)Enerjinakilvedatmhatlariin:5yl,
3)Sanayitesisleriveticaretmerkezleriiin:
i)Topraklamalarailikindirenlerininmuayenevellmesi:1yl,
ii)Topraklamatesisleriileilgilidiermuayene,lmevekontroller:2yl,
4)Sabitolmayantesisleriin:
i)Sabitiletmeelemanlariin:1yl,
ii)Yerdeitirebileniletmeelemanlariin:6ay.
5)Parlayc,PatlaycTehlikeliveZararlMaddelerleallanyerlerivelerdeAlnacakTedbirlerHakkndaTzkkapsamndakitopraklamatesisleriileslak
ortamlardaallaniyerlerindekitopraklamatesislerininmuayene,lmevedenetlemeperiyotlarbirylaamaz.
Bir yksek gerilim topraklama tesisinde yaplacak topraklama direnlerinin llmesine ve binalara ilikin topraklama tesislerinin denetimine ilikin bir fikir
vermekzere,aadaikiadetformverilmioluptopraklamatesisinidenetlemektensorumlukurulularbenzerformlargelitiripkullanabilirler.
YGdelmeProtokolrnekFormu
YGdeTopraklamaTesisatnnlmileilgilinbilgiler
ebeke...........................................Cadde:.........................................Nr:......................
letken:............................................................................................................................
Pozisyon:................................DirekNumaras:.....................................................
Tesisat:.............................................................................................Tip:....................
Topraklamatesisiniizeninad,soyad,nvan:................................................................
Topraklamatesisindelmeyapannad,soyad,nvan:...................................................
lldtarih:..................................................................................................................
TopraklamaSahasnnDurumPlan:
lmeileilgiliveriler
Toprancinsi:..................................zgltoprakdirenci:................................m
Topraklaycnnuzunluu:..............mTopraklaycnnkesiti:...............................mm
YGdetopraklamadirencininllmesi
lme
Topran
Topraklama
tarihi
durumu
Elektrodunun
(r.kurak)
numaras
l,h
YGT
YGT
AGT
AGT
AGT+YGT
()
()
()
()
()
TopraklamadaKullanlansimgeler:
85/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
YGT(YksekGerilimTopraklamas
AGT(AlakGerilimTopraklamas)
l:Topraklaycnnuzunlugu(m)
h:Topraklaycnnderinlii(m)
Derintopraklayc:
Ringtopraklayc:
T
Temeltopraklayc:
Yzeyseltopraklayc
Yldztopraklayc:
lmeyn:
BinalardakiTopraklamaTesislerindeYaplacakGzleMuayene,DenetlemevelmeyelikinrnekForm
TESSATINTANIMI
BinaAdresi:...........................................................................................................................................................................................
ProjeOnayTarihi/Nosu:...................................................................................................................................................................
ElektrikTedarikEdenKuruluAd:.......................................................................................................................................................
ebekeGerilimi:........./..........VoltebekeTipi:
TNSistemi
TTSistemi
ITSistemi
KONTROLUNNEDEN:
YENTESS
GENLETME
DEKLK
DZELTME
TESTTEKRARI
A.GZLEMUAYENE
letmeelemanlarnnevrekoullarnauygunolarakseimi
AnapotansiyeldengelemesiPEvePENiletkenleri
letkenlerinyerletirilmesi
Topraklamailetkeni
letkenleriniaretlenmesi(etiketlenmesi)
Suboruhatt
PENiletkenlerininkartrlmamas
Gazboruhatt
PE/PENLiletkenlerininkartrlmamas
Istmasistemiboruhatt
FiPrizdzenlerininetkinlii
Antentesisat
Zeminyaltm
Telefontesisat
PEvePENiletkenlerizerindekorumaelemanyok
Bilgiilemtesisat(varsa)
Kkgerilimlekoruma
Tamamlaycpotansiyeldengelemesi:
Korumaayrmas
Banyovedukabini
Direktemasakarkoruma
Hataakmkorumas
Korumadzenlerininyerletirilmesi
Akmdevrelerininiaretlenmesi
Temeltopraklayc
Notlar:................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
B.DENETLEME
Korumadzenlerininbtntestbutonlarnnfonksiyonlarnndenetlenmesi
Btnihbardzenlerinindenetlenmesi
Korumacihazlarnnanmadeerlerininkoruduklariletmeelemannauygunolupolmadnndenetlenmesi
Uygulanantopraklamatesisininprojeyeuygunluu
Notlar:.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
C.LME
lmeKoullar:
Kuru
Nemli
Islak
Kullanlanlmecihazlar:
malat:
Tip:
malat:
Tip:
malat:
Tip:
malat:
Tip:
AkmdevresiNo:
letkeneidi
Boyutlar
Arakmkorumacihaz
I n[A]
I k[A]
I k[A]bulunan
Hataakmkorumacihaz
I n[A]
I An[A]
I An[A]bulunan
86/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Yaltmlmesi
L1L2
L1L3
L2L3
L1N
L2N
L3N
L1PE
L2PE
L3PE
PEN
TopraklamadirenciRE.............()TopraklamagerilimiUE.............(V)Toprakzdirenci E:...........(.m)
Birsonrakideneytarihi:....../......./.....
YukardakideerlerindoruluuteyitedilirAdSoyad.............................................................mzaTarih:....../......./......
EkR
zinVerilenDokunmaGerilimiDikkateAlnarakYaplanDoruTasarmnKontrolEdilmesiinrnekler
a)Pratikolarakbtnhataakm,transformatrnntrnemetalikparalarzerindendner.
Not:Bazenbirsanayitesisiierisindebulunur.
b)Yalnzhataakmnnbirksm,ilgilitopraklamasistemizerindentopraaakar.
Not:Bazenbirelektrikdatmsistemindebulunur.
c)Hataakmnnbykbirparasilgilitopraklamasistemizerindenakar(rnein,bamszyereltopraklamasistemi).
ekilR.1zeldurumlariinhataakmnngeridnyolunabalolarakzmrnekleri.
87/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkS
Topraklayc,KorumaletkenivePotansiyelDengelemeletkenlerininGsterilii
ekilS.1detopraklayclar,korumailetkenivepotansiyeldengelemeiletkenleriematikolarakgsterilmitir.
88/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Korumailetkeni,
Anapotansiyeldengelemeiletkeni,
Topraklamailetkeni,
Tamamlaycpotansiyeldengelemeiletkeni,
Topraklayc(topraklamaelektrodu),
Yabanciletkenksm,
Anatopraklamabaras,balantucuveyaklemensi,
Aktakiiletkenblmler(gvdev.b.),
Anasuhatt(kullanmasuyuhatt).
ekilS.1Topraklayc,korumailetkenivepotansiyeldengelemeiletkenleriningsterilii
EkT
eitliTopraklaycTiplerinelikinHesaplamarnekleri
Topraklayclar,akmnyereakmasnsalayanmetalparalardr.Akmntopraktakidalmenbasitekildebiryarmkretopraklaycileaklanr.Homojen
topraktatopraaakanakm,herynesimetrikolarakyaylrveakmilknceokazbirdirenle,uzaklabalolarakgittikeykselenbirdirenilekarlar(ekil
T.1ebaknz).Topraaakanakm,topraklaycetrafndayarkreselepotansiyelyzeyleroluturur.rnekolarak0,5myaraplbirtopraklaycveevresindeki1m
aralklepotansiyelyzeylergznnealnsn.ekilT.1degrldgibibutopraklaycdan10Ahataakmaktveyerintoprakzdirencinin150molduukabul
edilsin.kinciepotansiyelyzeyinkesiti,topraklaycilearasndakidirenvegerilimaadakiformllerilehesaplanabilir.
ekilT.1Biryarmkretopraklaycdanakmntopraayaylmas
m2
Olasbirhatadainsanveyahayvannhangipotansiyelaralklarndadurduu,yanitopraklaycyaolanuzaklkennemlietkenolupbunaadmgerilimidenilir.
Adm gerilimi insanlar iin 1 m, hayvanlar iin 2 m aralktaki potansiyel fark (gerilim) olarak kabul edilmektedir. Dzenleyici topraklayclar ile dokunma ve adm
gerilimlerinidrmekmmkndr(ekilT.2yebaknz).
ekilT.2Adm(US ),dokunma(UST)vetopraklama(UE)gerilimlerininematikolarakgsterilmesi
89/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Toprakzdirencinin150m,topraklaycyarapnn0,5mvetopraklaycdakigerilimin100Vverildiinivarsayarak,topraklaycdan4metreuzaktakibir
noktayakadarolandiren:
Topraklaycdanakacakakmndeeri:
4metredekipotansiyelindeeri:
olur.Buhesaptandagrldgibi50muzaklktakipotansiyelindeerisadece1Volmaktadr.Bunoktayareferanstopradadenir.Admgerilimiikinoktaarasndaki
potansiyelfarkilehesaplanabilir.1metredekiadmgerilimi:
ekilT.3biryarmkretopraklaycnnpotansiyeldalmnveepotansiyelizgilerinigstermektedir.
ekilT.3Biryarmkretopraklaycevresindekipotansiyeldalm,epotansiyelizgileriveadmgerilimleri
Topraklayclarnyaylmadirenci(ekilT.4),zeminincinsivezellii(toprakzdirenci)iletopraklayclarnboyutlarnavedzenlemebiiminebaldr.
Topraklaycnn,evresindekitopraaiyitemasetmesigerekir.Topraklayclarntesisindeiyiiletkentopraktabakalarkullanlmaldr.Topraktabakalarnnkuru
olmasdurumunda,topraklaycnnevresindekitoprakyapkandeilseslatlpamurdurumundagetirilmeliyapkanisetopraklaycgmldktensonradvlerek
sktrlmaldr.Topraklaycnnyanndakitaveiriakllaryaylmadirenciniarttrrlar.Bunlarayklanmaldr.eritveubuktopraklayclarnyaylmadirencidahaok
kendiuzunluklarna,dahaazolarakdakesitlerinebaldr.
90/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilT.4Birtopraklaycdayaylmadirencininuzaklkladeiim
a)Yarmkretopraklayc:YarmkretopraklaycnndirenciniekilT.5teaklayalm:Toprakzdirencivetopraaakanakmileyarkreninpotansiyel
deiimi,xuzaklktakikesitS=2.x2ile
Kreninmerkezindenherhangibirruzaklndakipotansiyel
Kreninyarapr0 ile,yarkredentopraageianndakipotansiyeldeeri
ekilT.5Yarmkretopraklaycdaakmvepotansiyeldalm
YarmkretopraklaycnntopraklamadirenciRE =/I ile
Admgerilimi,admuzunluunavebulunanyeregredeitiiiin,ikinoktaarasndakipotansiyelfark
Topraklamagerilimi,topraklaycdanakanakmaveyaylmadirencinebaldr.
91/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
UE=RE.IE
b)Derin(ubuk)topraklayc:Boruyadaprofileliktenyaplanvetopraaaklarakkullanlantopraklayclardr.ubuktopraklayclaryereolabildiincedik
olarakaklmaldr.stenilenkkyaylmadirencininsalanabilmesiiinbirdenokubuktopraklaycnnkullanlmasgerekiyorsa,bunlararasndakiaklk,enazbir
topraklaycboyununikikatolmaldr.Topransttabakasnnkurumasvedonmasgibinedenlerleparalelbalubuktopraklayclarbtnuzunluklarboyuncaetkili
olmadklarndan,bunlararasndakiuzaklkbirtopraklaycnnetkiliboyununenazikikatolmaldr.
ekilT.6Derin(ubuk)topraklayc
Anaforml
Yaklakhesapile
bulunur.
Buformllerde,ltopraklaycnnboyu,dtopraklaycnnapveEtoprakzdirencidir.
c)Yzeysel(erit)topraklayc:erit,yuvarlakiletkenyadargliletkendenyaplanvegenelliklederinegmlmeyentopraklayclardr(ekilT.7).Bunlar,
uzunlamasnadenebileceigibiyldz,halka,gzltopraklaycyadabunlarnbazlarnnbiraradakullanldbiimdedzenlenebilir.Zeminkoullarelveriliise,erit
topraklayclar genel olarak 0,5 ila 1m derinlie gmlmelidir. Bu arada yaylma direncinin st zemin tabakasnn nemine ball ve donma olasl gz nnde
bulundurulmaldr.erittopraklayclarnuzunluuistenenyaylmadirencinegreseilmelidir.
ekilT.7YzeyseltopraklayclarnyzeyeveyaHderinliinetesisedilmesidurumu
Anaforml:
TopraklaycHderinliinetesisedilmiise:
veya
Buformllerde,
l
Topraklaycnnuzunluu,
Topraklaycnnkalnl,
Topraklayckalnlnnyarsveyayuvarlakiletkeninap,
Topraklaycnngenilii,
Topraklaycnngmlmederinlii.
d)Yldztopraklayc:Yldztopraklayclarda(ekilT.8)nlarndalmdzgnolmalvekomuikinarasndakia60denkkolmamaldr.Inlarn
birbirine karlkl olarak etki etmesi sonucunda ok nl yldz topraklayclarda yaylma direnci artabileceinden, yada en ok drt nl yldz topraklayclarn
kullanlmastavsiyeedilir.Levhatopraklayclarzeminedeyolarakgmlmelidir.Bunlarnboyutlargerekliyaylmadirencinegreseilmelidir.Topraklamatesislerinde
genelolarak1mx0,5mliklevhalarkullanlr.Levhannstkenartoprakyzeyindenenaz1mderindeolmaldr.Kkbiryaylmadirencieldeetmekiinbirdenok
levhatopraklayckullanlmasgerektiindebunlararasndakiuzaklkenaz3molmaldr.Aynyaylmadirencinieldeetmekiineritveubuktopraklayclaryerine
levhatopraklayckullanldnda,bunlaraoranladahafazlagerekullanlmasgerekir.
ekilT.8Yldztopraklayceitleri
Yldztopraklaycnntopraklamadirencikollararasalaragredeiir.
1)kollu1200 alyldztopraklayciin:
92/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
2)Drtkollu900 alyldztopraklayciin:
3)Altkollu600 alyldztopraklayciin:
Buformllerde,lyldztopraklaycnnkoluzunluu,dkolap,HtopraklaycnngmlmederinliiveEtoprakzdirencidir.
e)Gzltopraklayc:Gzltopraklayclardahaoksantrallerde,transformatrmerkezlerindekullanlr(ekilT.9).
ekilT.9Gzltopraklayc
Buformlde,Dgzltopraklaycnnalannaeitalanldaireninap,LtopraklaycdakullanlantoplamiletkenuzunluuveEtoprakzdirencidir.
f) Halka (ring) topraklayc: Halka (ring) topraklayc (ekilT.10) zellikle transformatr merkezlerinde, bina ve fabrikalarda topraklama direncini dzeltmede
kullanlr.
ekilT.10Halka(ring)topraklayc
Anaforml:
Yaklakforml:
g)Daireeklindekilevhatopraklayc:Doluyadadeliklilevhalardanyaplantopraklayclardr.Bunlargenelolaraktekitopraklayclaragredahaderine
gmlrler(ekilT.11).
1)Levhatopraklaycdeyolarakgmlrse
ekilT.11Topraadeyolarakgmlenlevhatopraklayc
Buformlde,Dtopraklaycnnap,dtopraklaycnn(levhann)kalnl,HtopraklaycnnmerkezinegregmlmederinliiveEtoprakzdirencidir.
2)Levhatopraklaycyatayolarakyeregmlrse:
93/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
Buformlde,DtopraklaycnnapveEtoprakzdirencidir.
h)Kareeklindekilevhatopraklayc:Kareeklindekilevhatopraklaycanatopraklamaeridinikorozyondankorumakiinyardmctopraklaycolarak
kullanlr.Gnmzdeneminiyitirmitir(ekilT.12).
ekilT.12Kareeklindekilevhatopraklayc
1)Levhatopraklaycyzeydetesisedilirse
2)LevhatopraklaycHderinliinegmlrse
eerH<Sise
eerH>Sise
Buformllerde,Skaretopraklaycnnbirkenarnnuzunluu,HkaretopraklaycnnortasnagregmlmederinliiveEtoprakzdirencidir.
j)Kreeklindekitopraklayc
ekilT.13Kreeklindekitopraklayc
Buformlde,rkretopraklaycnnyarap,HkretopraklaycnnmerkezinegregmlmederinliiveEtoprakzdirencidir.
Buformlde,kreapd<Hdir.
l)Yarmkreeklindekitopraklayc
ekilT.14Yarmkreeklindekitopraklayc
94/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkU
MalzemeKatsayskninEldeEdilmesiinYntem
Malzemekatsayskaadakidenklemyardmylabelirlenir:
Buradakibyklklerinaklamas:
QC
letkenmalzemesininhacimselskapasitesi(J/Cmm3),
letkenmalzemesinin0Cdekizgldirencineilikinscaklkkatsaysnntersi(C),
20
letkenmalzemesinin200Cdekizgldirenci(mm),
letkeninbalangscakl(C),
letkeninsonscakl(izinverilenenyksekscaklk)(C).
izelgeU.1
QC
20
letkenmalzemesi
Bakr
(0C)
(J/Cmm3)
(mm)
As1/2/mm2
234,5
3,45.103
17,241.106
226
Alminyum
228
230
28,264.106
148
Kurun
2,5.103
elik
202
1,45.103
214.106
3,8.103
138.106
42
78
95/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
EkV
BirKabloveyaHattnKlfveyaZrhndanMeydanaGelenKorumaletkeniinMalzemeKatsaylarnnSeimi,YabancGerilimiAzOlanYerlerde
PotansiyelDengelemesivePENletkeniOlarakKullanlacakProfilRaylaralikinTamamlaycBilgiler
V.1Birkabloveyahattnklfveyazrhndanmeydanagelenkorumailetkeniiinmalzemekatsaylark
izelgeV.1Birkabloveyahattnklfveyazrhndanmeydanagelenkorumailetkeniiinmalzemekatsaylark
Yaltkanmalzeme
letkeninbalangscakl
50C
Sonscaklk
200C
PVC
XLPE,EPR
IIK
60C
80C
75C
160C
250C
220C
As1/2 /mm2cinsindenk
FeveCukaplFe
53
44
54
51
Al
97
81
98
93
Pb
27
22
27
26
izelgedekiksaltmalarnanlamlar:
GLastikyaltkan
PVCPolivinilklorryaltkan
XLPEaprazlanmPolietilenyaltkan(PEX)
EPREtilenPropilenKauukyaltkan
IIKBtilKauukyaltkan
Sonscaklk,iletkeniinizinverilenenyksekscaklktr.
V.2Yabancgerilimiazolanpotansiyeldengelemesi
Bir bina iine iletiim tesislerinin yerletirilmesi ngrlmse veya en azndan bu mmkn ise, bu tesislerde ortaya kabilecek fonksiyon bozulmalarnn
nlenmesiiinaadakihususlartavsiyeedilir:
a)BtnbinadaPENiletkenikullanlmamaldr.
Not:TNsistemimevcutsaTNSsistemikullanlmaldr.TTsistemleriveITsistemleribukoulukendiliindensalarlar.
b)ineiletiimtesislerininkurulacaherkattaveyabinablmnde,eervarsaherbirkatnveyabinaksmnn:
Korumailetkenleri,
Suborular,
Gazborular,
rneinmerkezistmaveklimatesislerininyukarkanhatlargibidiermetalborusistemleri
Mmknolduutakdirdebinakonstrksiyonununmetalksmlar
dadahilolmakzerebirpotansiyeldengelemesiyaplmaldr.
V.3PENiletkeniolarakkullanlacakprofilraylar
Profilraylar,eereliktenyaplmamlarsavesadeceklemenslerivarsa,cihaztamyorlarsaPENiletkeniolarakkullanlabilirler.BirPENraynaPENiletkenleri,
ntriletkenlerivekorumailetkenleribalanabilir.
rneinaadakiizelgeV.2debelirtilenmalzemelerdenmeydanagelenrayprofillerPENiletkeniiingereklikoullarsalarlar.
izelgeV.2PENiletkeniiinrayprofillervebunlarnakmtamakapasiteleri
Rayprofillerinakmtamakapasitesi=Bir
Rayprofil
Malzeme
apkaprofilEN5004515x5
Bakr
Alminyum
16
GProfilEN50035G32
Bakr
120
GProfilEN50035G32
Alminyum
70
apkaprofilEN5002235x7,5
Bakr
50
apkaprofilEN5002235x7,5
Alminyum
35
Bakr
150
Alminyum
95
Cuiletkeninakmtamakapasitesi(mm2)
25
rneinhatkorumaanahtar,hataakmkorumaanahtargibicihazlarnyerletirilmesidurumundaprofilraynsdatmgvenliklideildir.
Normaliletmedeeliinakmtayaniletkenolarakkullanlmasolaandeildir.elikbuynetmeliktePENiletkenimalzemesiolarakngrlmemitir.
EkY
BeinciBlmdeYerAlanm,n,pKatsaylarnnBelirlenmesi
Y.1Periyodikolaylar
Y.1.1Dorubileenli,sinseklindekideiimler:Aadakihesapyntemi,verilenakmveyagerilimin,dorubileene,sperpozeolmualternatifbileeneve
bununfrekansnabalolarak,izelge15veizelge16dabelirtilenboyutlandrmasnflarndanhangisinegirdiinitespitetmeyeyarar.
Bununiinakmveyageriliminzamanagredeiimininaadakikarakteristikdeerleribelirlenmelidir:
a)Dorubileeni= veyau=
b)Btnolaydakialternatifbileen~ veyau~,
96/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
veya utepedeerleriyardmyla
~=i= veyau~=u u=
eklindebelirlenir.
c)Alternatifbileeninfrekansf
rnekolarakekilY.1ebaknz.
ekil Y.1 Boyutlandrma snf 2de belirtilen deerlerin salanp salanmad kontrol edilecek olan, sperpoze edilmi doru bileeni bulunan f= 5 kHz
frekanslsinseklindekibirdeiimiinrnekgerilimkaynaiinRi0kabuledilmitir.
Buekildebulunankarakteristikdeerler,herbirinekardenakmvegerilimdeerleriylebirlikte(izelge15veizelge16yagreI~veI= veyaU~veU= )
Akmvegerilimiinsrasyla
eitsizliklerineyerletirilir.
I~veI= veyaU~veU= deerleri,imdilikkabuledilenboyutlandrmasnfnagremven1veyan2frekanskatsaylardaiesokularakbelirlenir.Eerksa

srelibirolayszkonusuise,alternatifbileeniinyamven1veyan2frekanskatsaylarveyapI~veyapU~ksasrekatsaylariledorubileeniinpI=veyapU= ksa
srekatsaylargznndebulundurulmaldr(izelge15veizelge16yabaknz).
Yukardakieitsizliklersalanyorsa,kabuledilerekdeerleriesasalnanboyutlandrmasnfalmamdemektir.
Eitsizliklerdahadkbirboyutlandrmasnfnailikin(I~veI= veyaU~veU= )deerlerledesalanyorsa,deerlendirilenakmveyagerilimdeeribudaha
dkboyutlandrmasnfnasokulmaldr.
Hesapyntemiiinrnek:u~=30V,u= =40Vvef=5kHzdeerleriyleekil7denm=1,5olarakbulunur.
izelge16yagreboyutlandrmasnf2de,ekilY.7denbulunangerilimkatsaysm=1,5ileaadakideerlereldeedilir
U~=1,5.50V=75Vve
U= =120V
Bununla,yukardagerilimiinverileneitsizlikylesalanmaktadr:
[30V/(75V
)]+[40V/120V]=0,616<1
Kontroledilendeiimbusonucagreboyutlandrmasnf2yedahildir.
Ayndeiimiinboyutlandrmasnf1Biinverilendeerlerdenhareketlebulunacaksonu1,232olupbusonu1olmakoulunusalamayacaktr.Bunagre
ekilY.1deverilendeiimboyutlandrmasnf2yedahiledilmelidir.
ekilY.1deki gerilim, i direnci 6 k olan bir gerilim kaynann bota alma gerilimi olarak kabul edilecek olursa, bu gerilim geni yzeyli bir temas
durumunda (ekil11de verilen balant devresiyle, f = 5 kHz iin ve seri balanacak 6 k ile 6,507 k deeri hesaplanarak) aadaki hesapla u akm deerleri
bulunur:
i^=[30V/6.507k]=4.61mA
i==[40V/(6k+2k)]=5mA
izelge15egre,kabuledilenboyutlandrmasnf1Byegre,5kHzdeekilY.6danbulunacakn2=3,4deeriileaadakideerlerbulunur:
I~=3,4.3,5mA=11,9mAve
I= =10mA.
Budeerlerle,yukardaakmlariinverileneitsizliksalanr:
[4,61mA/(11,9mA.
)]+[5mA/10mA]=0,774<1
Y.1.2Dorubileenli,sinseklindeolmayandeiimler:Dorubileeniolan,sinseklindeolmayandeiimlerindeerlendirmesiiin,Y.1.1dekigibiayn
ekildehareketedilir,ancakalternatifbileeninfrekansnnvebununlailgilimven1veyan2katsaylarnnbulunmasiindeiiminperiyodununtersialnmaldr.
Boyutlandrmasnf1B,2ve3edahilakmlarnvegerilimlerinperiyotlarnnbuekildetespitisrasndaendkfrekanslharmonikksm(rnein,50Hzlik
grltgerilimi),eergenlii12.
Vveya0,5.
mAigemiyorsa,dikkatealnmaz.
rnekolarakekilY.2yebaknz.
97/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilY.2Dorubileenibulunan,sinseklindeolmayanbirdeiimiinrnek
Not:Dahaiyiaklamaamacyla,boyutlandrmasnf2iinizinverilenakmdeerleri~vei= (ekilY.3ebaknz)veaynekildeizinverilengerilimdeerleri
u~veu= (ekilY.4ebaknz)gsterilmitir.
Y.2Frekansveetkisresinintesiriiinm,nvepkatsaylar:
Y.2.1 Frekans katsays n1 (ekilY.5e baknz), izelge15deki boyutlandrma snf 1A iin verilen 0,5 mAlik alternatif akmn frekansa bal olarak izin
verilenartnbelirler.
Y.2.2Frekanskatsaysn2(ekilY.6yabaknz),izelge15dekiboyutlandrmasnf1Bve2iinverilen3,5mAve10mAlikalternatifakmnfrekansabal
olarakizinverilenartnbelirler.
Y.2.3Frekanskatsaysm(ekilY.7yebaknz),izelge16dakiboyutlandrmasnf2iinverilenalternatifakmlarnfrekansabalolarakizinverilenartn
belirler.
Not:ekilY.5,ekilY.6veekilY.7iin,100kHzinstndekifrekanslarda,100kHziintespitedilendendahayksekolandeerlereizinverilmez.
Y.2.4 Ksa zaman katsaylar pI, pI= , pU ve pU= (ekilY.8 ve ekilY.9a baknz), daha ksa sreli etki sresinde, izelge15 ve izelge16daki
boyutlandrmasnf2iinverilenakmvegerilimdeerlerininizinverilenartnbelirler.pIalternatifakmlar,pI= doruakmlar,pU alternatifgerilimlerve pU=
dorugerilimleriingeerlidir.
ekilY.3 Boyutlandrma snf 2de izin verilen akm

deerleri
ekilY.4 Boyutlandrma snf 2de izin verilen gerilim

deerleri
98/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilY.5Frekansafbalolarakfrekanskatsaysn1in
ekilY.6Frekansafbalolarakfrekanskatsaysn2nin
deiimi
deiimi
ekilY.7Frekansafbalolarakfrekanskatsaysmnindeiimi
ekilY.8EtkisresinetbalolarakksasrekatsaylarpIvepI= nindeiimi
99/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
ekilY.9EtkisresinetbalolarakksasrekatsaylarpUvepU= nundeiimi
EkZ
letiimKablolarnnEkranTopraklamasveletiimKablolarnnYksekGerilimliEnerjiNakilHatlarna(ENH)veBunlarnDireklerinin
TopraklamaTesislerineYaklamasDurumunda,TesisEtmeAamasndaAlnacaknlemler
Z.11200V.tandahakktoprakpotansiyelykselmeleriiinkoruma:
ekilZ.1Korumaiinprensipemas
Z.1.1Tanmlama:
a)Transformatrmerkeziiindekikoruma:Transformatrmerkezitopraveherbiriletkenarasndabiradetparafudrdanibarettir.
b)Transformatrmerkezigiridevresi:Bu,50Hzde,hemiletkenleriarasndahemdegerilmebudeerin%60namamasiinyaltkandklfileenaz2
kVlukbirdielektrikdayanmolanbirkablodanibarettir(2000Vx0,6=1200V).Birplaktellihavahattveyakabloyardmylauzaktakitesiseuzatlabilir.
c)Dkoruma:
Herbiriletkenletopraklanmntrarasndabirparafudr,
Biruzaktopraktan(Bnoktas)ibarettir.
Uzaktoprak,birarzadurumundaakacaktoprakakmlardandolaytransformatrmerkezindetoprakpotansiyelininykselmesindenemlibiretkioluturmayan,
bumerkezindndauzakbirnoktadr.
Bunoktagenellikle:
Ya,yalnzcabirtransformatrmerkeziiindebulunanbirdevreyikullananbirbalantise,yerel(lokal)birgrmede,
Veya,uzaktoprakolarakkabuledilebilenbirtoprankontroledilmesindensonragenelebekeylebalanan(jonksiyon)birnoktada,
yeribelirlenir
Z.1.2alma:Transformatrmerkezindekitoprakpotansiyelininykselmesinenedenolanbirolaynolumasdurumundaalmayntemiaadakigibidir:
Uzak topraa balanan d parafudrun ve transformatr merkezi topraklama sistemine balanan dahili parafudrun seri olarak almas. letiim sistemi
devrelerininiletkenlerindenbirakmakar.EdeerdevreekilZA.2degsterilmitir:
Referanstoprak
ekilZ.2Edeerdevre
ZA
Transformatrmerkezinintoprakempedans,
ZS
letiimdevresiiletkenlerininempedans,
UE
Birarzaanndatransformatrmerkezinintopraklamagerilimi(toprakpotansiyelinin
ykselmesi)(IEakmile),
RB
Uzaktopraklamadirenci.
Bnoktasndakiuzaktoprandirenci,hangisiuygulanabilirsebunoktadakigerilimykselmesi430veya650Vtanazolacakekildeolmaldr.
430Viin,
veyayaklakolarakRBRS ,
olmaldr.
ekilZ.3,transformatrmerkezindekitoprakpotansiyelykselmesinin800Vveya1200Vaykselmesidurumunda,Bnoktasndakipotansiyelykselmesinin
100/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
430VugemeyeceiRBtopraklamadirencininenbykdeerinigsterir.BudeertransformatrmerkeziileBnoktasarasndakikablouzunluuveiindenakmakan
tmiletiimdevreiletkenkesitlerininbirfonksiyonudur.
ekilZ.3AnoktasndakipotansiyelykselmesiU E=800Vveya1200VolduundaBnoktasndakipotansiyelykselmesinin430Vuamamasiin,iletiim
kablolarnn(L)uzunluuvebakriletkenlerin(ACu)toplamkesitlerininbirfonksiyonuolarakRB topraklamadirencininenbykdeeri.
Arza durumunda yldrma kar korunmu iletiim devrelerinin iletkenlerinden akan akmn izin verilen deerleri amamas iin gerekli nlemler alnmaldr
(zellikleABuzaklksaolduuzaman).
Notlar:
Bukorumasistemiokdkdirenlitopraklamalargerektirir.Devredoruakmiledealabilir(zellikle,otomatiktelefongrmelerinde).
Arzasrasndaparafudrlaralrkeniletiimdevrelerikullanlamaz.Olaydansonraderhaleskidurumadnlr.
Kablonunherikiucundandatopraklanm,mutlakayaltlmmetalbirzrhbulunur.Bylecekablonunekranlamaetkisindenyararlanlr.Zrhtanakanakmn
Bnoktasndaarpotansiyelykselmesinenedenolmamasiingereklinlemleralnmaldr.
Z.2 Enerji retim tesislerinde veya transformatr merkezlerinde kullanlan iletiim kablolar: Enerji retim tesisleri ve transformatr merkezlerinde kullanlan
iletiim kablolarnn zrhlarnn erimesini engellemek amacyla, elektrik tesisinde oluabilecek bir arza durumunda akacak akmn sresi ve deeri snrlandrlmaldr.
rneinkkkesitliiletiimkablolarnnszkonusuolmasnedeniyle,arzalarn0,2sdenksabirsredeyadaherdurumda0,5sdenksasredegiderildiive500
A mertebesinde bir akmn zrhtan akt deerlendirildiinde, evresi ile akm alverii engellenecek ekilde doru denmi bir kabloya ilikin zrhn erime riski
dktr.Deneyimlergstermektedirki,bylebirakmseviyesine,retimyadatransformatrmerkezineilikintopraklamasistemdirencinin0,15dandkvearza
akmnn10kAdenkkolmasdurumundaulalamamaktadr.
letiim kablolarnn zrhlarndan akan akm zrhn yapld malzemeye ve zrhla toprak arasndaki akm deiimine baldr. Yaltlm bir metal zrhn her iki
ucundandatopraklanmaddurumdaakmokbykdeildir.Akm,kablozrhherikiutantopraklolduuzaman,metalzrhdevresininvetoprakgeridnnn
empedansnabaldr.Yaltkanolmayanmetalzrhkullanlmasdurumunda,zrhtakiakmbykldetoprakzgldirencinebaldr.
Eeriletiimkablolarndasirklasyonakmnnyokedilmesiveyaazaltlmasdnlyorsa,aadakidzenlemeleryaplabilir:
Metal zrhla kapl kablo gerilim konisinin kenarna kadar plastik klfl kablo ile deitirilebilir. Eer bu kablo metal ekranl ise, bu, ya kablonun gerilim
konisinin dnda kalan metal zrhna veya enerji retim tesislerinin topraklama sistemine veya tercihen yksek gerilim olasln drmek amacyla bir yzen
potansiyeldebraklr
Kablonunmetalzrh,gerilimkonisininkenarnakadaryaltlabilirveyaltlmbirbalkbunoktadaenerjiretimtesislerineenyaknmetalzrhilesantraldan
uzaklaanvedorudantoprakiletemastaolanmetalzrharasnaeklenebilir.
Budurumda,kablonunetkialanierisindekiksmnbiryzenpotansiyeldebrakmaktercihedilir.
Buyzden,tehlikeligerilimlerinolumasriskininbulunduuyerlerde,uygunbirdzenlemeile,birzrhveyaekranaulalmasnnengellenmesitavsiyeedilir.
Eer iletken ve zrh arasndaki gerilimi azaltmak iin metal kablo zrhndaki sirklasyon akmnn kompanze etkisinin avantajndan faydalanlmak istenirse,
zrhnmetalikdevamllsalanmaldr.Metalzrhdahil,birdyaltkanilekablotamamenveyabirparaskaplanarak,kompanzasyonuntersetkisiolmakszn,zrhtaki
akmsirklasyonu,zrhazararvermeyecekbirdeeredrlebilir.Metalzrh,enerjiretimtesislerininveyatransformatrmerkezinintopraklamasistemineveyeterli
101/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
uzaklktaki bir topraa balanr. Eer santraln topraklama sisteminin gerilim snrlar alrsa, kablo zerinde alan personelin korunmas iin gerekli nlemler
alnmaldr.
Z.3letiimkablolarnnyksekgerilimlienerjinakilhatlarna(ENH)vebunlarndireklerinintopraklamatesislerineyaklamasdurumunda,tesisetmeaamasnda
alnacaknlemler
Z.3.1)letiimkablolarnnyksekgerilimliENHdireklerinintopraklamatesislerineyaklamasdurumundatesisetmeaamasndaalnacaknlemler:
a)Yldznoktaskkdeerlidirenzerindentopraklanmebekelerdealnacaknlemler:
i) Ya, bir tarafta, kendilerine bal potansiyel dengelemeleri de dahil olmak zere, kuvvetli akm tesislerine ilikin direk topraklamalar, dier tarafta iletiim
dzenleri olmak zere, bunlar arasndaki mesafe en az 15 m olacak ekilde (bu zellikle balama noktalar, jetonlu telefon cihazlar, saha dzenleri ve benzerleri iin
geerlidir),
ii)Veya,geipgideniletiimkablolariin,direktopraklamalarileiletiimkablolararasndakimesafe2mdendahafazlaolacakekilde,
iii)Yada,enazndandirektopraklamasnnsavesolundaki5mlikblgedeyeterliyaltmsalayanbirdmahfazaiindebulunangeipgideniletiimkablolar
iin,direktopraklamalarileiletiimkablolararasndakimesafeenaz0,5molacakekilde,
iv)Veya,direktopraklamasndanenaz2muzaklktabulunanarakablolar(yksekgerilimhatlarylakesimenoktalarnda,toprakstndekiiletiimhatlarnn
kablolubalantlar)iin,enazndandirektopraklamasnnsavesolundaki5mlikmesafedeyaltmsalayanbirdmahfazabulunacakekilde,
tesisetmeaamasndanlemlerinalnmolmasgerekir.
b)Dierebekelerdealnacaknlemler:
i)Ya,birtarafta,kendilerinebalpotansiyeldengelemeleridedahilolmakzere,kuvvetliakmdirektopraklamalar,diertaraftailetiimdzenleriolmakzere,
bunlararasndakimesafe2molacakekilde,
ii)Veya,geipgideniletiimkablolariin,direktopraklamalarileiletiimkablolararasndakimesafe0,5mdendahafazlaolacakekilde,
iii)Yada,direktopraklamasndanenaz0,5muzaklktabulunanarakablolar(yksekgerilimhatlarylakesimenoktalarnda,toprakstndekiiletiimhatlarnn
kablolubalantlar)iin,enazndandirektopraklamasnnsavesolundaki5mlikmesafedeyaltmsalayanbirdmahfazabulunacakekilde,
tesisetmeaamasndanlemlerinalnmolmasgerekir.
c)Yldrmdmesklyksekolanblgelerde,EkZ.3.1/aveEkZ.3.1/bdebelirtilenmesafelerinarttrlmasgerekebilir.
d)Balamanoktalar(rneinkablodatmkutular,abonebalantyerleri),direktopraklamalarndanenaz15muzaktabulunmaldr.
Z.3.2)letiimhatlarnn,kuvvetliakmhatlarylakesimeveyaklamnoktalarndatesisetmeaamasndaalnmasgerekennlemler:
BeinciBlm'e,ElektrikKuvvetliAkmTesisleriYnetmelii'neveVDE210'abaknz.
Z.3.3)letiimkablolarnn,yldznoktalarkkdeerlidirenzerindentopraklanm110kVunstndekiyksekgerilimtesislerineveaynekilde,
transformatrmerkeziiinegirmemekkouluile,kendikendinesnmeyentopraktemaslarndailerindebulunantopraktemasbobinlerikprlenentransformatr
merkezlerineyaklamndatesisetmeaamasndaalnmasgerekennlemler,
a)letiimkablolarnntopraklamatesisinemesafesi15mdenbykolmaldr.Dahakkmesafelerde,gerekligrldtakdirde,EkZ.3.1dekinebenzer
nlemleralnmaldr.
b)Santrallarnveanaindiricitransformatrmerkezlerineilikintopraklamatesisleriningerilimkonisiblgesindebalamanoktalar,kkkuvvetlendirici
merkezlerivb.bulunmamaldr.
Not:Ortalamabirtoprakiletkenliiiinbublgeninsnryaklak300mcivarndadr.
Sayfa
102/103
04.08.2016
MevzuatBilgiSistemi
103/103

Mevzuat Bilgi Sistemi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mevzuat Bilgi Sistemi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

04.08.

ekil7UETopraklamagerilimi(toprakpotansiyelart)veyaUT dokunmagerilimininkontroledilmesiileUTP izinverilendokunmageriliminegreglobal

Buna kar den koruma iletkeninin minimum

Hatkorumaanahtarlar 1)(dzenleri)vekesiciler 1)inaniamakontroliinI aveZs

Hatkorumaanahtarlar 1)(dzenleri)vekesiciler 1)inaniamannkontroliinI aveZsdeerleri

BudeerlerR A=(UL/2I n)bantsylabelirlenir.

1)n ,n katsaylar100Hzekadarfrekanslarda,p ,p katsaylar2sdensonrakietkisrelerinde1

n1,n2,pi~ ,pi= katsaylariinEkYdeY.2yebaknz.Akmdeerleri,byklkleriasndandokunmadirencindenbamszolan(sabitakmkaynaklarna

letiim sisteminin iletme akm

yolu, topraklanm C2 iletkeni ayn

Beslemeakm geirmeyen, ayn zamanda FPE

Fonksiyon topraklamas ve koruma iletkeni (FPE)

Gerektiinde fonksiyon topraklamal olabilecek iletiim tesisinin potansiyel dengeleme iletkeni

Kurun1) klfl rgliletken

izelgeC.3zinverilendokunmagerilimininUTp hatasresinetF balolarakhesaplanandeerleri

USTp(tF )=UTp(tF )+(Ra1+Ra2)xIB

ekilC.2de,USTp(tF )=f(tF )erileriRanndrtdeeriiingsterilmitir.

ekilC.2FarklekdirenlerRa=Ra1+Ra2iinUSTp = f(tF )erilerinernekler

Bir diree den tm yldrm akmlarnn % si olarak

Hattnuzaktakitopraklaycyagreazalmakatsays(EkJye baknz). Azalma katsays hesap ile veya lme yoluyla

lmesrasndakullanlanIEM topraklamaakm,IEM =rx IMbantsylaverilir.

YarmkretopraklaycnntopraklamadirenciRE =/I ile

I~veI= veyaU~veU= deerleri,imdilikkabuledilenboyutlandrmasnfnagremven1veyan2frekanskatsaylardaiesokularakbelirlenir.Eerksa

ekilY.3 Boyutlandrma snf 2de izin verilen akm

ekilY.4 Boyutlandrma snf 2de izin verilen gerilim

You might also like