Professional Documents
Culture Documents
Yka Languages of The Southern Gateway - A Phrase Book of Chavacano Sinama Tausug Yakan and Including English and Pilipino 1987 PDF
Yka Languages of The Southern Gateway - A Phrase Book of Chavacano Sinama Tausug Yakan and Including English and Pilipino 1987 PDF
Southern Gateway
A Phrase Book of
CHAVACANO
SINAMA
TAUSUG
YAKAN
and including
ENGLISH and
PILIPINO
BoDep
Box 2270
Manila 2801
Copyright
1979
by
The Summer Institute of Linguistics
All rights reserved
ISBN 971-18-0061-6
Printed in the Philippines by
SIL P r e s s
PAIJNANG
SAL. I TA
1,OURDES R. QUISUWBING
Kalihim
CONTENTS
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
....................................
86
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
Suggested Reading . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Pilipino-English Word List
I. CHAVACANO
When two or more very different languages are thrown
together by some accident of history, a new language may be
spontaneously created in response to the human need to
communicate; sometimes this 'pidgin' language takes root as
the language of a people. Chavacano is such a language, a
creole, a fascinating blend of Spanish, Philippine dialects and
English, with a mysterious hint of Portuguese in the
background. When the Spanish rebuilt Fort Pilar-you can
still see the old fort standing in good condition on the
waterfront east of the city center-they garrisoned it with
soldiers of diverse origins: Spaniards, Filipinos, Mexicans,
Moluccans and the sons of Spanish soldiers and local wives.
Zamboanga was a garrison town and the Spanish influence
has persisted here as long and pervasively as in any place in
the Philippines. There are still vivid reflections of Spain in
Zamboangueao faces, in music, customs and folklore; and of
course the large contribution of Spanish to the Chavacano
language.
11. SINAMA, TAUSUG AND YAKAN
CRAFTS
The craftsmanship of each of these three peoples is
outstanding. Some Sama build up ocean-going canoes from
dugout hulls, using the simplest of tools, and without the
help of metal nails or glue. Others build the larger boats
known as kumpits, usually diesel-powered these days, from
handsawn planks. Fine wood-carving is a specialty of
Tawi-tawi Sarna. Each community throughout the area has its
unique mat-weaving designs. These mats, usually woven
from pandanus leaves, are beautiful in design and finish; the
more complex ones may take a woman a month of hard
work to complete.
RELIGION
Islam is an Arabic word meaning total submission to the will
of God, and a Muslim is one who is submitted to God's will,
faithfully following the tenets of Islam. His main duties to
God are often referred to as 'The Five Pillars' the first of
prayer. Not everyone observes the five daily prayer times, but
all try to gather at noon on Friday, the Muslim holy day.
Prayer is offered in Arabic, but not necessarily in a mosque.
It begins with a statement of intention, after which the
worshipper washes the various parts of the body in
prescribed fashion, using pure water (or sand, if water is not
available). Each phase of the prayer is carried out with the
appropriate body positions.
Visitors are usually welcome in a Philippine mosque, but
they should ask permission before entering, and then remove
their footwear. Muslims respect Christian places of worship,
and appreciate similar respect for their mosques and chapels.
The months of the Islamic year are now listed, with an
indication of the major events celebrated by Muslims in the
Philippines. These events display a blending of custom (adat)
and the observances required by Islamic law (shari'a). Since
the Islamic calendar is .a lunar one the events listed occur
a h u t nine days earlier each year of t h e rWestern calendar,
thus making it difficult to give equivalent dates. For each
month the first name given is the Arabic one; other names
are local alternatives.
I st month: Muharram
2nd month: Sappal. In this month Sulu Muslims participate
in ritual bathing to cleanse moral and spiritual
afflictions. This ceremony is called the tulak
bala', the 'driving away of disaster'.
3rd month: Rabiyul Awal (Bulan Mawlud). The birthday of
the Prophet is celebrated; the stories of his life
recounted.
4th month: Rabiyul Ahil
5th month: Jumadir Awal
DIETARY RESTRICTIONS
Muslims eat much the same things as other Filipinos, with
!he exception of foods which are forbidden (haram), that is
pork, blood, things which have died a natural death, and
things consecrated in the name of any other than Allah. Also
avoided by most Muslims are the flesh of turtles, eels, snakes
and the flesh of many birds. Chickens, goats and cattle are
killed in accordance with Muslim ritual. You will find a rich
variety of dishes if you have the good fortune to attend a
Muslim feast; fish fried, boiled or roasted, curried kid, rice
cnoked plain or with turmeric (a delicately flavored spice
which gives it a golden color?, many kinds of cakes made of
various kinds of meal. It is good manners to eat heartily but
you don't have to try everything that is offered. Remember to
use only your right hand for touching food. (The left hand is
kept for handling things which should not come in contact
with the mouth). You will always be supplied with a glass of
water, which you may use to rinse your fingers before and
after eating.
B. Individual languages
1. Pili ino The glottal stop in Pilipino is marked in three
ways using well-established conventions):
-f
(1) b,d
(2)
(3) f,v
'
(4)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
pronounced as h.
k,qu Both k and qu are pronounced as k. Note that
Chavacano qu never has the kw sound of the qu
in English quick.
c
The letter c follows the rules of Spanish:
pronounced as s before e and i, and as k
everywhere else.
11 Double I1 is pronounced as ly; e.g. llama 'to
call' is pronounced as lyama, still a word of two
syllables.
rr is pronounced as hr, being careful to sound
rr
the h.
?i is pronounced as ny.
ii
z
is pronounced as s.
z
glottal stop the glottal stop is written two ways:
a) after a final vowel it is indicated by a grave
accent over the vowel (like Pilipino), as in tikh
'crooked';
b) everywhere else it is indicated by a hyphen,
as in da-an 'old, worn-out'.
XI. PRONOUNS
The information on this page is intended mainly for people
who already know a Philippine language and only need a
table of equivalents. However, it will also be useful for those
of you who want to expand the possibilities of the phrases
you have learned by substituting one pronoun for another.
For example, if you have the Sinama sentence: Tabangun aku
'Help me' it may be handy if you can adapt it to another situation
by substituting the plural pronoun; e.g. Tabangun kami 'Help us'.
You will notice some complications with the pronoun 'we'.
Philippine languages distinguish between exclusive and
they
YOU
(PI.)
we (incl. pl.)
we (incl. dual)
sila
kayb
tayo
sila
camo/ustedes
kewlka'u
iy e
kai (kami)
kite
kawlikaw
siya
kami
kita
sigaleigam
sila
siye
ka'am
kite bi
kulaku
Yakan
aku
Tausug
kitamhitab1 kitaniyu
kamlka'am
kamu
kita
kami
came
we(exclusive) kami
kita
iya
ele
helshelit
siyd .
kaka'a
I
tu/este/bos
Sinama
akb
Chavacano
aku
Pilipino
YO
English
SET I
PRONOUNS
English
Pillpins
Chavacano
Sinarnra
SET 11
Tausug
Yakan
A. Chavacano
The pronouns of Chavacano function very much like those of
English. Set I pronouns occur as Subject (Actor in this case)
of a verb or adjective. Set I1 pronouns occur as possessor of a
noun, and may precede or follow the noun, as in di mio casa,
casa di mio 'my house'. Set I11 pronouns occur as the direct
or indirect object of a verb; it is the set which occurs with
prepositions.
Note that the 2nd person pronouns ('you' singular or plural)
have two or three forms. The first is a neutral pronoun, the
second a respectful form, the third a familiar or
condescending form which you are unlikely to use.
B. Pilipino, Sinema, Tausug and Yakan
Pronouns in these four languages have four main functions:
1. Subject Set I marks the subject of sentence. Subject here
is a little different from subject in English grammar; it means
the component of the sentence on which the main attention
i s focused. Instead of being limited to Actor (as in English
active sentences) or Object (as in English passive sentences),
attention in these Philippine languages may be focused on
such other components as Beneficiary. Instrument and
Location. These Sinama examples (with the subject
underlined) show the kinds of components on which
attention may be focussed.
Angali & lowang.
Kalihun . lowang.
Kalihanku iya lowang.
-IDigama digging
hole
a hole.
I am digging a hole
b.
for
'
T
Nagbukb &
s
nang pintb
Binuksbn niy6 ang pinto.
She opened
the door.
She opened the door
Kayrnu na ini.
~ a n g a k u isab.
'
Mabuga' aku kaniya.
Magtabang kami kaniyu.
the
for
be
ask
not
PILIPINO
SA
DAAN
1. Saan kayo pupunta?
2.
3.
4.
5.
SA BAHAY
1. Tao p6.
2. Tuloy p6 kayo.-Pasok kayo.
3. Mauuna ako sa inyo.
4. Uuwi na ak6.-Tayo na.
CHAVACANO
NA CAMINO
1. Onde tu anda?
2. Donde tu 'taba?
3. Anda yo '1la.-Camina camina lang yo.
4. Anda yo na cam contigo.
5. Na, a'rda ya yo.
NA CASA
1. Buenas.
2. Entra. (Come in) -Vene, entra.
3. Man una ya yo.
4. Volve ya yo.-Na, anda ya came,
SINAMA
MA LABAYAN
1. Pi'ingga ka?
2. Bai ka minningga?
3. Pehe' na aku.-Amasiyal sadja aku.
4. Pi'ilu aku ni luma'nu.
5. Palanjal na sku.
MA LUMA'
1. Owa'.
2. Pasakat ka.-Pasbd ka.
3. Daha aku.
4. Amole' na aku.-SIing na kita.
TAUSUG
HA LARAYAN
1. Paka'in kaw?
2. Bakas kaw hari'in?
3. Madtu na aku.-Magpasiyal
4. Madtu aku kaymu.
5. Lumanjal na aku.
sadja aku.
~ia
BAY
1.
2.
3.
4.
Uwa'.
Sakat kaw.-SGd na kaw.
Muna na aku.
Muwi' na aku.-Sang na kita.
YAKAN
1. Tungannu?
2. Ambannu?
tu. -Lumengngan3. Hap
4. Hap pi ku si ka'u.
5. Pi ne ku.
lengngan hadja.
PILIPINO
1. Maganda ang iyong anak. Maluhg.
2. Mahusay na lugar ang iyong tirahan.
3. Gust6 ko r i b . It6 ay tahimik na lugar.
4. Talagang marunong kang maglutb.
5. Napakasarap na pagkain iyon.
6. Magandang babae.
7. Sanay kayong magsalitg ng Ingles.
8. Mawalang galang na ng8 p6.
9. Makikiraan n g i p6.
10. ~ a a a r ibang makpnan ka ng larawan?
11. Patawad pB. Hindi ko p6 sinasadyh.
12. Salamat pB.
CHAVACANO
1. Bonito di tuyo anak. Bien gordo.
2. Bonito este di tuyo lugar.
3. Quiere gat yo 'qui. Bien tranquilo.
4. Bien aabe gat t u cusina!
5. Bien sabroso gayot eae comida.
6. Bien b ~ n i t agat ele.
7. Bien sabe gat t u converea Ingles.
8. Dispenaa conmigo.
9. Ta paea lang yo.
10. Puede yo saca di tuyo retrato?
11. Dispensa conmigo, hende 'quel intentional.
12. Gracias.
28
SINAMA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
TAUSUG
1. Malingkat in anak mu. Matambuk tu'ud.
Marayaw in hula' mu paghula'an.
Mabaya' aku dl ha hula' ini. Masannyang.
Mapanday kaw tu'ud maglutu'.
Malanab tu'ud in pagka'un yadtu.
Malingkat siya baba'i.
Mapanday kaw tu'ud magbichara English.
Tabiya'.
Lumabay pa aku.
10. Manjari kaw patta'un ku?
11. Ma'ap dakuman. Wala' isab tiyu'ud.
12. Magsukul.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
YAKAN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
29
CHAVACANO
1. No sabe yo.
2. Dejalo ldng.
3. Tu lang cuidao.
4. Yo lang ese hace.
5. Anda ya yo.
6. Vene tu 'qui.
7. Ayuda conmigo.
8: Tiene ba quien ayuda conmigo?
9. Lleva conmigo Cwa Cola.
LO. Oi conmigo.
11. Dale conmigo suput.
SINAMA
1. Sitta'a./Mbal kata'uwanku.
2. Sagarin na.
3. Ka'a na rnagkabaya'an.
4. Aku na iya.
5. PehB' na aku.
6. Dai' ka kono'.
7. Tabangun aku.
8. Aniya' bahg' rnakatabang ma aku?
9. Bowahin aku dakayu' koks.
10. Kalehun sku.
11. Buwanin aku suput.
TAUSUG
1. Inday./Di' ku ka'ingatan.
2. SBri na.
3. Baya'-baya' mu na.
4. Aku na.
5. Madtu na aku.
6. Kari kaw.
7. Tabangi aku.
8. Aun k a makatabang kiiku'?
9. Dahi aku kuks.
10. Tainghug kaw kaku'.
11. Dihili aku suput.
YAKAN
1. Inday./Inday ku.
2. Arnbat ne.
3. Ka'u ne hadja.
4. Aku sa'.
5. Pi ne ku.
6. Dai' kew pitu.
7. Tabanganun ku.
8. Niya' ente a'a nabangan aku?
9. Bo'ohanun ku koks.
10. Pakale kew.
11. Urunganun ku suput.
Continued
USEFUL EXPRESSIONS
Continued
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
PILIPINO
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
CHAVACANO
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
Abri el puerta.
Cerra el ventana.
Favor espera anay, un ratito lang.
Sigui conmigo.
Quien el di tuyo uban?
Conoce tu con el mayor de 'se lugar?
Conoce yo con ele de vista lang.
Cosa man su nombre?
Hende yo t a acorda.
~ e n d yo
e t a entende.
SINAMA
12. Ukabun lawang.
13. Tambolun tandawan.
14. Angagad ka kono' dai'-dai'
15. Ameya' ka ma aku.
16. Sai sehe'nu?
17. Kata'uwannu ia mayul ma lahat e'?
18. Takilaku du ia.
19. Sai hnna?
20. Mbal na taentomku.
21. Mbal aku makahati.
TAUSUG
12. Ukaba in lawang.
13. Tambula in tandawan.
14. Tagad kaw hangkarai'.
15. Agad kaw kaku'.
16. Hi siyu in iban mu?
17. Ka'ingatan mu in mayur sin hula' yan?
18. Kakilahan ku siya.
19. Hi siyu in ngan niya?
20. Di' ku katumtuman.
21. Di' aku makahati.
YAKAN
12. Lukahun ko' gawangin.
13. Dindingun tendewanin.
14. Da'a kew dahu'.
15. Nuhut kew aku.
16. Sine sawe'nun?
17. Kata'uhannu mayul si l a h a t iyan?
18. Awe' takilaleku iye.
19. Sine Innen?
20. Ga'i ta'essebku.
21. Ga'i tasabutku.
Continued
USEFUL EXPRESSIONS
Continued
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
What is this?
What is t h a t ?
What is t h a t yonder?
Whose pencil is t h a t ?
When?/ who?/ whose?
Where?/ why?lhow?
Why not?
Please repeat what you said.
Would you please accompany me?
Do you have small change?
I'm in a hurry!
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
An6 iM?
An6 iyan?
An6 iyon?
Kaninong lapis iyan?
Kailan?/ sino?/ kanino?
Saan?/ bakit?/ paano?
Bakit hind;?
Pakiulit mo a n g iyong sinabi.
~ a a a r bang
;
sumama kayo rn akin?
M a y d n ba kay6ng suklf?
~ a ~ d a d a l dali
i
akd.
PILIPINO
CHAVACANO
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Cosa 'ste?
Cosa 'se?
Cosa 'quel?
Di quien eee lapis?
Cuando?/ quien?/ di quien?
Donde?/ porque?/ quemodo, quechura?
Porque no?
Favor dao habia ole.
Puede man t u sigui conmigo?
Tiene ba t u censillo?
Apurao g a t yo!
SINAMA
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Ai itu?
Ai ilu?
Ai h&'?
Anu aai pinsil ilu?
Sumiyanlaailma sai?
Mainggalangaylpainay na?
Na, angay mbal?
Balikin kono' ia bai yuknu-i'.
Sehe'in aku kono'.
Aniya' sinnu kanat-kanat?
Itiya' aku magdai'-dai'.
TAUSUG
22.
23.
24.
25.
26.
27,
28.
29.
30.
31.
32.
Unu ini?
Unu yan?
Unu yadtu?
Kansiyu in pinsil yen?
ku'nu (future), ka'nu (past)/hieiyu/kansiyu?
hari'inlmayta'hiya' di'in?
Mayta' d i .
Baliki kunu' in bichara mu hain du'un.
Ibani kunu' aku.
Aun sin mu kanat-kanat?
Mag'b-'as aku.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Ine inin?
Ine iyan?
Ine miya'an?
Pusine pinsil iyan? I Sine dapu' pinsil iyan?
Sumiyan?/ Sine?/ Pusine, sine dapu'?
Intag, antagl We'ey?l Sa'ingge, inumey?
We'ey ga'i?
Bissahun ko' balik pine'innu miya'an.
Tuhutanun ko' ku.
Niya' ke sinsilyunu?
Magdail-dai' ku.
YAKAN
ABOUT A PERSON
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
PILIPINO
1. Taga saan p8 kayo?
2. Saan p6 kayo tumitira?
3. Saan kayo nanggaling?
4. An6 ang maipaglilingkod ko sa inyo?
5. Binibisita lamang kita.
6. Bago ka lamang d u m a t h g ?
7. Opo, kahapon lamang ako dumating galing sa Zamboanga.
8. Ano ang iyong hanap-buhay?
9. Nagtatrabaho ako sa opisina.
CHAVACANO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
De donde lugar t u ?
Donde tu t a queda?
Donde t u estaba?
Coea ayuda yo puede dale contigo?
Ya vene lang yo visita.
Ahora lang ba t u ya Ilega?
Si, ayer lang yo llega de Zamboanga.
Cosa el tuyo trabajo?
Ta trabaja yo na oficina.
SINAMA
1. Maingga lahatnu porol?
.
2. Maingga na ka pat'nna' buwattina'an?
3. Bai ka minningga?
4. Ai tahinangku ma ka'a?
5. Amisita sadja aku.
6. Baha'u kat'kkanu?
7. Aho', iyampa aku at'kka di'ilaw min Sambuangan.
8. Ai pagusahanu?
9. Maghinang aku ma upis.
TAUSUG
1. Dain di'in in awwal mu?
2. Ha'unu kaw naghuhula' biha'un?
3. Bakas kaw hari'in?
4. Unu in kalagillan mu kaku'?
5. Nagbisita hadja aku.
6. Iyan pa kaw dimatung?
7. Hu'un. Dimatung aku kahapun dain ha Zamboanga.
8. Unu in usaha mu?
9. Naghihinang aku ha upis.
YAKAN
1. Amban lahatnu tagna'in?
2. Intag (antag) patenna'annun kuwe'itu?
3. Ambannu?
4. Niya' ke akanu?
5. Pitu ku hadja magbisita.
6. Ba'ahu du tekkanun?
7. Awe', di'ilew du tekkakun amban Sembuwangan.
8. Ine tarabahunun?
9. Maghinang ku si opisina.
PILIPINO
1. Buhay pa ba ang tatay mo?
2. OH,nguni't namatay ang nanay ko n d n g isang taon.
3. Ilan kayong magkakapatid?
4. Walb kam;ng magkakapatid.
5. Kayqba ang pinakamatands?
6. Hindi, ako ang pinakabati
7. Ilan tabn na kayo?
8. May asawa ba kayo?
9. Mayr&n ba kayong mga anak?
10. OH,may limang anak ako.
11. Dalawa ang babae a t tat16 ang lalaki.
CHAVACANO
1. Vivo pa t u tata?
2. Si, pero mi nana ya muri del otro an&
3. Cuanto camo na familia?
4. Ocho came man hermano.
5. Tu ba el mayor?
6. Hende, yo el menor de todo.
7. Cuanbo an6 t u tiene?
8. Tiene t u mujer?
9. Tiene tu maga anak?
10. Si, tiene yo cinco anak.
11. Doe beta mujer, tres bata hombre.
SINAMA
1. Masi allum mma'nu?
2. Aho', sagwa' ina'ku bai amatay ma tahun palabay inan.
3. Pila kam magdanakan?
4. Walu' kami magdanakan.
5. Ka'a siyaka?
6. Ngga'i ka, kasiyalian aku.
7. Pilantahun na umulnu?
8. Aniya' na h'ndanu'
9. Aniya' na anaknu?
10. Aho', lima na anakku.
11. Duwangan d'nda, t'llungan l'lla.
TAUSUG
1. Buhi' pa in ama' mu?
2. Hu'un, sa' miyatay na in ina' ku sin tahun limabay ya'un.
3. Pila kamu magtaymanghud?
4. Walu kami magtaymanghud.
5. Ikaw in magulang?
6. Bukun, aku in kamanghuran.
7. Pila in umul mu?
8. Aun aaawa mu?
9. Aun anak mu?
10. Hu'un, lima in anak ku.
11. Duwa baba'i, to usug.
YAKAN
1. Ellum
samanun?
2. Awe', aeguwa' sa'ikun ubus ne matey tahun miya'an.
3. Piyangan ka'am magpungtina'ihin?
4. Walu' kai magpungtina'ihin.
5. Ka'u ke aekahin?
6. Duma'in, aku salihin.
7. Piyen tahun ne umulnun?
8. Niya' andanu?
9. Niya' anaknu?
10. Awe' lime anakkun.
11. Duwe dende duk tellu lella.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
PILIPINO
1. Taga man kayo?
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
CHAVACANO
1. De donde lugar tu?
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
De Malaybalay, na Bikidnon.
Cosa claw de frutas y gulay tiene alla?
Tiene tu jardin 'Ila?
Si, ta w ~ n b r a came mucho clam de gulay.
Quemodo tu ya vene?
Quiere pa tu bira na Bukidnon?
Si, quiere yo bira despues de cuanto mews.
Quiere tu 'qui?
10. Si. bien bonito aqui.
11. Donde t u quiere, na Luzon o na Mindanao?
SINAMA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Maingga lahatnu?
Iya lahatku ma Malaybalay, Bukidnon.
Tanoman ai na pa'in patomo' mahe'?
Aniya' humanu mahe'?
Aho'. Aheka ginisan sayul tanomkami mahe'-i.
Ai bai pameya'annu pi'tiu?
Bilahi gi' k a pabing ni Bukidnon?
Aho', bilahi a k u pabing saga dua-t'llumbulan min buwattina'an.
Kabaya'annu d u l a h a t i t u ?
10. Aho', ahgp paglahat.
11. Ingga kabaya'annu paglahatan. Luzon a t a w a Mindanao?
TAUSUG
Dain di'in kaw?
In hula' k u h a Malaybalay. Bukidnon.
Unu in ginisan sin bungang kahuy iban sayul didtu?
Aun tiyanum mu didtu?
5. Hu'un. Nagtanum kami ginisan sayul didtu.
6. Unu in siyakatan mu mari?
7. Mabaya' pa kaw muwi' pa Bukidnon?
8. Hu'un. Mabaya' a k u muwi' pa Bukidnon h a laum pilay bulan ini.
9. Kiyarayawan kaw sin hula' ini?
10. Hu'un. Marayaw paghula'an.
11. Bang ikaw, ha'unu in marayaw, Luzon atawa Mindanao?
1.
2.
3.
4.
YAKAN
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
Antag (Intag) l a h a t n u n ?
Lahatkun la'i si Malaybalay si Bukidnon.
Sayul ine duk buwa' kayu ine metomo' mela'i si lahatbin?
Niya' galdennu?
Awe'. Ekka bayu'an sayul tanemku.
Ine panuhutannu papitunun?
Mabaya' pe kew h a p pi balik h a p Bukidnon?
Awe', mabaya' ku h a r a p pi balik, inday bang p i y e n ~bulan binna'an.
Kahapan kew si lahat inin?
Awe' hap te'ed l a h a t inin.
Inggehin kahapannun Luzon a t a w a Mindanao?
MEDICAL
1. I don't feel well.
2. I a m sick.
3. Go to the doctor.
4. Where can I find a doctor?
5. Tell me how you feel.
6. I have a headache.
7. I vomited last night.
8. I feel dizzy and have a fever.
9. 1 think I have malaria.
10. 1 will give you a shot.
11. Take this medicine every day a t noon.
PILIPINO
1. Masamt a n g aking pakiramdam.
2. May karamdaman ako.
3. Tumawag kayo ng doktor.
4. Saan ako tatawag ng doktor?
5. An6 a n g iyong pakiramdam?
6. ~ a s a k i ta n g aking , ulo.
7. Sumuka ako kagabi.
8. Nahihilo ako a t may lagnat.
9. Tila ako ay may malaria.
10. Iiniksiyonan kita.
11. Inurnin ninyb a n g gambt na it6 araw-araw tuwing tanghali.
CHAVACANO
Hende yo t a sinti bueno.
Enfermo yo.
Anda t u na doctor.
Donde ba el doctor aqui?
5. Habla conmigo cosa t u ta sinti.
6. Ta duele mi cabeza.
7. Ya vomita yo anoche.
8. Ta man buyung yo y tiene yo calentura.
9. Tiene 'caja yo malaria.
10. Ay pone yo contigo ineccion.
11. Toma este medicina todo'l media dia.
1.
2.
3.
4.
SINAMA
1. Ala'at palasahanku.
2. Asaki aku.
3. Subay ka ni doktol.
4.
5.
6.
7.
TAUSUG
1. Mangi' in parasahan. ku.
2. Nasasakit aku.
3. Kadtu kaw pa duktul.
4. Ha'unu aku makabak duktul?
5. Bayta'i aku bang unu in nanamun mu.
6. Masakit in D ku.
7. Nagsuka aku kabi'i.
8. Biyungan aku mata iban hinglaw aku.
9. Marai' tiyandug aku.
10. Tugsukun ta kaw.
11. Inuma in ubat ini sakahaba' ugtu.
YAKAN
1. Ga'i h8p lessaku.
2. Sakj ku.
3. Subey kew hap doktol.
4. Intag (antag) pagdoktolanin?
5. Sa'ingge lessanun?
6. Peddi' k6kku.
7. Nguta' ku dibuhi'.
8. Uling mataku duk ilemmun ku.
9. Hatu tinangkig ku.
10. Tugsukte kew.
11. Inumun tambs: inin kahaba' lettu ellew.
BODY PARTS
ENGLISH
ear
elbow
feet
forehead
hair (head)
PILIPINO
CHAVACANO
SINAMA
empon
TAUSUG
YAKAN
PERSONAL RELATIONSHIPS
ENGLISH
PILIPINO
wife
mas matandl
nephewlniece
relatives
CHAVACANO
SINAMA
TAUSUG
YAKAN
ina'
embuwa' l a h a t
PILIPINO
CHAVACANO
Mother
Father
Older Sister
Older Brother
Inay
Tatay
Ate
Kuya
Mania
Papa
Manang
Manong
Aunt
Uncle
Grandparent
Grandmother
Grandfather
Tiya
Tiyo
-
Tia
Tio
Lola
Lolo
Loli
Lolo
SINAMA
TAUSUG
YAKAN
Ina'
Mrna'
Arung
Oto'
Ina'
Ama'
Kaka'
Kaka'
Ina'
Amma'
Kakka'
Kakka'
Babu'
Bapa'
Mbo'
Mbo'
Mbo'
Babu'
Bapa'
Apu'
Apu'
Apu'
Abu'IBabu'
Apa'IPappa'
Apu'
Apu'
Apu'
SPEAKING
1. Do you know how to speak Pilipino?
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
PILIPINO
1. Marunong p6 kayong magsalitl ng Pilipino?
Nauunawaan ko p6 nang kaunti,-nguni't hind; aki, makapagsalitl.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
CHAVACANO
1. Sabe ba t u conversa Pilipino?
SINAMA
1. Ata'u ka magbisala Pilipino?
2. Makahati isab a k u diki'-diki' sagwa' mbal sadja makabisala.
3. Makabisala a k u diki'-diki'.
4. Ai . . . . bang ma bisalabi?
5. Makahati ka bang ai iya parnungku itu?
6. Mbal a k u makahati.
7. Balikin kono'.
8. Pahangpatun kono' bisalanu.
9. Ata'u to'ongan ka arnisala Ingglis.
10. Mbal gi' abontol bisalaku.
11. Masi a k u anganad m a bisala SQk.
TAUSUG
1. Ma'ingat kaw magbichara Pilipino?
2. Makahati a k u tiyu'tiyu' sa' di' a k u makabichara tu'ud.
3. Makahaw da isab.
4. Bang ha bichara niyu unu in . . . .?
5. Makahati kaw sin bichara k u ?
6. Di' a k u rnakahati.
7. Baliki kunu' in bichara mu hain du'un.
8. Palallaya in bichara mu.
9. Matu'lid kaw rnagbichara English
10. Bukun mabuntul in bichara ku.
11. Nag'a'anad pa a k u rnagbichara Ta'usug.
YAKAN
1. Ta'u kew magpilipino (magsambowanggenyolmagsinama/magsinclk/
maginyakan) ?
2. Tasabutku ku'ahat seguwa' ga'i k u ta'u m i s s h e .
3. Ta'u ku isab ku'ahat.
4. Bang biss8 . . . . ine iyan si ka'am?
5. Tasabutnu binissiikun?
6. Ga'i tasabutku.
7. Balikun ko' iyan.
8. Palomboy-lornboyun.
9. Ta'u kew te'ed rnagininglis.
10. Ga'i du bentel bissitkun.
11. Ngaya pe ku rnagsinuk.
WRITING
1 . May I borrow your pen for a nionlent?
I w i l l send it letter to nly mother
I need pitper. .*tariip.s. and an envelope.
Sign >our nzclile here.
Take thi* letter to thtl poht office.
Sell lile t w o 15 centirvt, htalnph and one 60 centavo stamp.
Where can we w n d d teleyrani?
2.
3.
4.
5.
6.
7.
PILIPINO
1. Pahiranlin n g i ang ball pen n i n y i sandal;?
2. Xlagpapadalii a k i ng sulat sa nanay.
3. Kailangan ko ang puptl. selyo, a t sobre.
4. L u n ~ a g d ik a y i rito.
5 . ~ a l h ~n inn y i itcjng aulat sa post opis.
6. Pagbilhin riio a k i ~ng d a l a w i n g selybng tig-kinse at isiing selyong
tig-sesintii.
7. Saiin karili nlakak;cteIegrania?
CHAVACANO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
SINAMA
Makajari aku angindani bolpennu dai'-dai'?
Aniabeya' aku sulat ni ina'ku.
Kagunahanku isab katas, estam niaka enibelop.
Sulatun 6nnu niaitu.
Bowahun sulat itu ni Post Office.
Aniab'lli ka keno' duwa estam nihalga' sangpu' niaka linla sin. nlaka
dakayu' nnompu' sin.
7. Minningga pamabeya'ankami taligrama?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
TAUSUG
Makajari aku mamus sin bulpin mu hangkarai'?
Parahan ku sulat hi ina'.
Magkalagihan aku katas, istam, iban imbilup.
Sulatan in ngan mu di.
5. Daha in sulat ini pa Post Office.
6. Pabiha aku duwa istam, halga' hangpu' taglima sin iban hambu'uk
istam, halga' ka'numan sin.
7. Ha'unu kami makapara tiligram?
1.
2.
3.
4.
YAKAN
Indamanun ku ko' bolpen.
Pabo'ohanku sulat sa'ikun.
Subey niya' katasku, subri duk istamp.
Sulatun ennun tu'u.
5. Pabo'ohanku sulat inin h a p opisina.
6. Melli ku duwe istamp sempuk lime sin duk istamp ennempn'sin.
7. Intag (antag) kai mebo'o tiglama?
1.
2.
3.
4.
EATING
1. I a m hungry and thirsty.
2. Let's e a t now.
3. Sit down. (subject 'you, plural')
4. Here is the rice.
5. E a t well; don't be shy.
6. What is the name of this fish?
7. That's tuna.
8. It's delicious and a little peppery.
9. Give me a drink of water, please.
10. Take some more.
11. I can't. I a m full.
PILIPINO
1. Nagugutom a t nauuhaw ako.
2. Kumain na tayo.
3. Maup6 kayo.
4. Heto ang kanin.
5. Kurnain kayo nang mabuti. Parang sarili.
6. Anong isdi ito?
7. It6 ay tulingan.
8. Masarip a t may kaunt;ng halang ito.
9. Makikiinom na p6.
10. Kurnuha pa kayo.
11. Buaog na ako.
CHAVACANO
1. Con hambre yo y con sequia.
2. Come ya kita.
3. Senta ustedes.
4. Taqui el canon.
5. Come enbuenamente; no tene huya.
6. Cosa el nombre de este pescao?
7. Tuna 'ae.
8. Bien ,sabroso, pica pica pa.
9. Dale dao conmigo agua.
10. Sigui. come pa.
11. No puede mas. Busuk g a t yo.
SINAMA
1. Lingantu aku maka atoho' k'llongku.
2. Amangan na kitabi.
3. Aningk6' kam.
4. Atiya' na buwas.
5. Amangan to'ongan ka. Da'a ka aloman.
6. Daing ai itu?
7. Panit ko' ilu.
8. Ahap isab ssana itu, maka alara-lara.
9. Painumun aku kono' bohe'.
10. Anga' ka gi'.
11. Mbal na aku. Asso na.
TAUSUG
1. Hiyapdi' aku iban iyuhaw.
2. Magka'un na kitaniyu.
3. Lingkud na kamu.
4. Yari na in ka'unun.
5. Ka'un kamu marayaw, ayaw kamu masipug.
6. Ista' unu ini?
7. Panit sa yan.
8. Malanab iban malara-!ara.
9. Dihili kite tubig inumun.
10. Kawa' pa kaw.
11. Di' na. Kiyansuban na aku.
YAKAN
1. Inusan ku duk IikekkanAekkakan.
2. Mangan ne kite bi.
3. Ningk6' ka'am.
4. Tiya' buwasin.
5. Mangan kew hadja, da'a kew iya'.
6. Ine en kenna inin.
7. Mangku'.
8. Hiip te'ed pegge' lala-lala.
9. Urunganun ku ko' bohe'
10. Narnba ka'am.
11. Ga'i ku. Esso ne ku.
FOODS
ENGLISH
PILIPINO
CHAVACANO
51GA G C L A Y
;inip;~la.vi
sil.~cl
~ntrnggo
rrpolyo
ha~~~uting-hnhoy
t.gyplan t
garlic
ginger
nlustard
onion
squanh-wh~t~a
i squaah-yellow
sweet p u t a t o
tomato
turnieric
guava
i hal;trn,~nsi
jackfruit
mango
nlangohtren
orange
papaya
rrii01t.s
mongo
rrpt)llo
kan~antiny
t;tiong
11iiw~in~
lu>a
111 uhtaha
hil1uha3
talung
ajua
isnibre
luustaha
~ehullun
llt,th;l.v
ailing pulii
u pi)
kalallnha
kari~ott.
kaniatih
tliliiw
E ) ~ hCa y
katun~hal
calahasa hlanco
calaba:,;~ colorao
camotr
toniateh
MAGA FRUTAS
- --
GLJIAY
anitirgoao
!)ilyilt);ls
k,~l;tniun~ling
~'1ngk2
1i1 rlaontih
niangp;i
n~:t!lggu.-l~!l
56
ates
avo~ictlo
suguing
(.0(.0
btrt~lng
SINAMA
TAUSUG
YAKAN
I
- - FY ! -
'
havul I ~ a t u n g
nlonggo
kahj
p : ~ n g g ~k' a y u
----.
1
!
:z:i:r,ratung
rnunggu
kabij
panggi' krlhuy
uaraholea
nlonggo
ripolyo
k e n ~ u n t i ' kayu
nlustasa
sitluyas
talung
bawang sina'
le'iye
mustasa
sibolyas
I
I
j
I
4
: prtsay
: lara
latbu
kabasi'
a
panggi' 1)ah;ln
karnalik
dulaw
pichay
lara
labu
kahas~'
panggi' hagun
kamatis
dulaw
:
)
1
1
saging
lahing
trotong
tl~yabas
kalamonden
nangka'
1)uwah;in
ni~mpallani
R U W A ' KAYL7
atis
al~okado
uvat
B U N G A N C KAHUY
atis
ahukadu
saing
lahing
butung
1 abukado
'
hiyabas
kalarnunciin
nangka'
buwahan
niang~is
suwa' rnarnis
kapaya
pisnng
suwa' g a d j a .
---- - --
/
I
- --.
pethay
sili
la1)u
kal,as;t'
keniunt~'
kil~natis
dulew
k ; i l ; ~ n i a n -'It...-vni
~
nanyk;~
I)uw:iha7
FOODS
Cont~nued
ENGLISH
PILIPINO
CHAVACANO
MEAT
KARNE
CARNE
beef
chicken
crab
dried fish
fish
karning baka
manok
alimasag
bislad
isdi
carne baca
manok
cangrejo
pescao seco
pescao
lobster
pork
shallow-water food
shell fish
banagan, ulang
karning baboy
sikad
sikad
banagan
carne puerco
shrimp
squid
turtle
hipon. sugpB
panus
pawikan
camaron
choca
turtuga
MlSCELLANEOUS
coffee
tea
milk
salt
sugar
SARI SARI
kapk
tsi
gatas
asin
asukal
MACA OTROS
cape
cha
leche
sal
asucar
marisco
sapi'
rnanuk
kagong
peyadlpundang
daing
sapi'
manuk
kagang
tahay
ista'
keo t
bawi'ha'
t'bbahan
panagatun
ka'ulang
babuy
panagatun
panagatun
sapi'
nlanuk
kaka'
sempina'
kenna
p~
kelolang
bawi
tinebba
sew'
-
ka'ulang
kanu'us
tohongan
ullang
kanu'us
payukan
ulang
&bola
pennu
kahawa
ti
gatas
asin
sokal
kahawa
ti
gataa
kahawa
ti
gatas
asin
mkal
sukal
BUYING FISH
1.
2.
3
4.
5.
6.
7.
8.
PILIPINO
1. S a a n pb kayo p u p u n t a ?
2.
3.
4.
5.
6.
7.
S a palengke. ~ i b i l ia k o ng i s d k
Anbng klase ng i s d i a n g bibilhin mo?
K a h i t a n i ~ n g klase ng isd5.
Tutu16y na akb.-Opo, u m u n a na kayo.
Mam. gusto ba ninybng burnil; ng i s d i ?
Magkano?
8. Itong mabuting klase ay kulapu, piso l a m a n g a n g d a l a w i n g giljt.
9. Mahal n a m i n . ~ a a a r ib a n g t u m a w a d ?
10. Piso lamang. N a p a k a m u r a n a m a n .
11. ~ i b i l iak6.
CHAVACANO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
R.
9.
10.
11.
Donde nlan t u a n d a ?
Na tiangue. Ay compra yo pescao.
Cosa clase pescao?
Masquin cosa y a lang.
Bueno. Anda ya yo.-Si, sigui ya.
~ o r a ,quiere uste compra pescao?
Cuanto nlan ese?
Buen clase este lapulapu. dos posta por un peso lang.
Bien caro ya 'se. Puede pa r e b a j a ?
Un peso lang. B a r a t o ya g a n e ese.
Saca yo 'se.
60
SINAMA
1.Pi'ingga ka ilu?
2. Ni tabu' a k u . Ani'lli a k u daing.
3. Daing ; ~ i b'llinu?
4. Dainy ai.ai na.
5. Na, palanjal na aku.-Aho'. d a h u na ka.
6. 0 Mani, bilahi k a am'lli d a i n g ?
7. Pila ilu?
8. I y a na itu daing a h a p kulapu' itu. Dakayu' pilak d u w a n g k e h e t na itu.
9. A h u n i t pahap. Halani aniya' k u l a n g n a ?
10. Ia na hi.' tobtobna d a k a y u ' pilak du. Aluhay na ko' itu.
11. B'lliku na.
TAUSUG
1. Paka'in kaw?
2. P a tabu'. Manii a k u ista'
3. Ista' u n u in bihun m u ?
4 . Ista' unu'unu na.
5 . Na, nladtu n a aku.-Hu'un.
K a d t u na kaw.
6. Babu', nlabaya' kaw m a m i ista'?
7. Pila s i n ?
8. Aniu in kulapu ini, in niarayaw, h a n ~ b u ' u k ~ i l a kin d u w a k a u t u d
9. Mahalga' s a y a n . Way kir'?
10. H a n ~ b u ' u k pilak da. Maluhay sa yvn.
11. Bihun k u na.
YAKAN
1.
2.
3.
4.
5.
T u n g a n kew?
H a p tiyanggi ku. Tiya'ku melli kenna.
K e n n a ine binellinun?
Ine-ine ne hadja.
Na,
ne k u e'?-Awe'.
6. MBm. rnelli k e n n a kew?
7. Piye sin iyan?
8. K e n n a h a p inin. kenna kuhapo'. Dembuwa' pilak duweng kehet
9. H u n i t be iyan! C a n a ' kulangne?
10. Dernbuwa' pilak hadja. M u r a n e inin!
11. Belliku ne.
TRAVEL
1.
2.
3.
4.
PILIPINO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
CHAVACANO
1. Nor, carga yo. Si, puede.
2. Dejalo lang, tiene ya quien el carga.
3. Deja 'se, yo lang carga.
4. Cuanto 'se todo a y cobra t u ?
5. Bien caro ya 'se. Dale lang yo contigo cuatro pesos.
6 . Si. Anda ba t u na Ayala?
7. Si. Quemodo yo anda?
8. Munta lang t u bus.
9. Sigui conmigo.
10. Donde yo saca jeep para S a n t a Maria?
11. Alli lang o, pero mas bueno si saca t u tricycle.
SINAMA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
TAUSUG
Sil, a k u na in magda? Makajari.
Sari na, a u n na m a k a d klku'.
Binan na yan. a k u na in duma.
Pila in katain y a n ?
Mahalga' tu'ud isab. U p a t pilak sadja.
6. Makajari. P a Ayala kaw?
7. Hu'un. Unu in s a k a t a n k u madtu?
8. Agad kaw ha t a r a k ya'un.
9. Urul kaw kaku'.
10. Ha'unu in paradahan jip pa S a n t a Maria?
11. Yadtu didtu, sa' marayaw pa kaw s u m a k a t taraysikul.
1.
2.
3.
4.
5.
YAKAN
1. Sel, a k u mo'o karganun. Awe'
2. Da'a ne, niya' ne mo'one seddi.
3. Da'a ne bo'ohun iyan. Aku ne mo'one.
4. Piye sin kemon inin?
5. Iyu' hunit! Bayerante kew a m p a t pilak hadja.
6. Awe'. Hap Ayala kew?
7. Awe'. Ine panuhutanku h a p pihin?
8. Subey kew nuhut buslain miya'an.
9. Nuhut kew aku.
LO. Intag (antag) pararahan jip h a p S a n t a Mariyahin?
11. 0,la'i, seguwa' p e d n g h&p bang kew nuhut teraisikol.
'
Continued
TRAVEL
Continued
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
PILIPINO
12. Gaano katagiil a n g biyahe para sa Holo?
13. Walong oras humigit-kumulang.
1 4 . ~ i n d iha tayo nlagdadala ng makakain?
15. S a i n kayi, hababi?
16. Sihakay ba kayo. tiyo?
17. S u m a k i y na kayo. Ilalagay ko a n g inyong karga sa itaas ng dyip.
18. Magkano a n g aking plete
iyong kargci?
19. Bababi ako sa palengke.
20. M a i a r i bang nlakita ko a n g iyong ID?
21. Saan ba maaaring kumuha ng pases?
CHAVACANO
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
SINAMA
12.
13.
14.
15,
16.
17.
18.
19.
20.
21.
S a g a pilitnjanl n ~ ~ n n i ttuu d j u ni T ~ y a n g g iS u k ?
Kularig l a l ~ i w ; t l u n j a r ~ ~ .
Ari~owa kita Iutu' l)aha'?
hlainyga pareu'annu?
K a ' a - i anleya'. Bepa'?
P a r i y a t a ' na ka. Pat'nna'ku d u w a ' a n n u n i a r i y i ~ t a ' j i p
Pila panukay k~ilranku m a k a duwe';tnku?
Pareo' a k u Ina t a l ~ u ' .
Nda'ta sairulanu.
hlinningga pangir'anku s u l a t k a t a d d a n g a n ?
TAUSUG
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
YAKAN
DIRECTIONS
Go straight ahead.
Turn right a t the corner.
Turn left after the bridge.
Are you going inland?
5. No. I a m going toward the sea.
6. She is upstairs but her mother is downstairs.
7. The house behind the mosque is my uncle's
8. Climb up. Come down..
9. Stop a t the corner.
10 I will get off here.
11. The canoe left in a westerly direction.
1.
2.
3.
4.
PILIPINO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
CHAVACANO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Anda derecho.
Ese birada, na lao derecha alli bira.
Acabar el puente, bira na isquierda.
Ay anda ba tu na monte?
Hende, a y anda yo para na mar.
Talla l e na arriba'y casa, per0 s u nana taqui abajo.
Di mi tio 'quel casa detras del mosque.
8. Subi arriba. Abaja.
9. P a r a alli na birada.
10. Aqui lang yo.
11. El vinta ya sale para na oeste.
SINAMA
1. Anuwi sadja ka ni dehuwannu.
2. Pagabut dugu inan pabeklo' k a ni kowan.
3. Puwas taytayan ilu, pabeklo' ka ni gibang.
4. Patukad k a kaleya?
5. Ngga'i ka. palud aku.
6. Wa'i iya rnariyata', bo' ina'na wa'i rnareo'.
7. Iya lurna' ma liyu masjid i n i n luma' si'itku.
8. P a s a k a t ka. Pareo' ka.
9. Pahogga'un ma dugu ilu.
10. Minnitu a k u pareo'.
11. Atulak pelang tudju ni s'ddopan.
TAUSUG
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
YAKAN
1. Mentel kew hadja.
2. Pablra kew tudju kanawan.
3. Pabira kew tudju bibangan si dembiya' powente.
4. Padiyata' kew?
5. Durna'in. padiya'ut ku.
6. La'i iye diyata' lurna', sa'inen tu'u diyawa'.
7. Lurna' si dembiya' langgalin, lurna' si'itku.
8. Mana'ik n e kew. Duwa'i kew pitu.
9. Pareheng kew lu'u si pidja iyan.
10. Duwa'i k u tu'u.
11. P a t u l a k beyutuhin tudju seddepan.
WEATHER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9
10.
PILIPINO
1. Mabuti, hind; na tag-ulan.
2. Napakainit dahil sa tag-araw.
3. Malamig!
4. Napakahangin sapagkart may bagyo sa L u s h .
5. Maputik a n g daan s a p a g k a ' t tag-ulan.
6.
7.
8.
9.
10.
CHAVACANO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
5.
9.
10.
SINAMA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
A h a p pagka h a l a m na ulan.
Apasu' na sal)ah timpu pang'llaw na.
P a n g h a g g u t na.
Alandos baliyu habat) aniya' badju m a Luzon.
Alettak n a I l n s a b a b pangulan na.
Alandos ulan di'ilaw.
T a b a t i ' a k u he' I'ggon dihuhi'.
Agoyak llaw ilu.
T'bba na. Subay na alalom ho' k i t a a t u l a k .
T'ddo' n a , a h a p n a pagk'tta llaw itu.
TAUSUG
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
M a r a y a w way na ulan.
Mapasu' tu'ud s a b a h w a k t u panuga biha'un.
Mahaggut.
Mahangin tu'ud s a b a b a u n h a d j u h a Luzon.
Mapisak in d a n s a b a b w a k t u pangulan biha'un.
Matigda' tu'ud in ulan k a h a p u n .
Nakabati' a k u kiihi'i sin k u s u g sin dawgdug.
Ma'alun in d a g a t adlaw ini.
H u n a s n a hiha'un. Subay na ta'uh a m p a kita tumulak
Malinaw in d a g a t . Marayaw t u m u l a k adlaw ini.
YAKAN
1. H a p ne pegge' g a ' ne ulan.
2. P a n a s m a n a m a l pegge' u t t a l a ' ne.
3. Haggut!
4. Pales beliyu pegge' h a d j u si Luzon.
5. Pisak m a n a m a l kalsarahin pegge' beytu pengulan.
6. Landes ulanin di'ilew.
7. Takeddut k u we' l u g u n g dibuhi'in.
8. H a d j e goyakin ellew inin.
9. Tehba kuwe'itu. H a p
k i t e hang solon.
10. Teddo' tahikin. h a p n r p a t u l a k a n ellrw inin.
LOCAL INFORMATION
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
PILIPINO
1. S a i n akb maaaring makabili ng kabibi?
2. Saan naroon a n g marunong mag-ayou ng relb.?
3.
4.
5.
6.
7.
R.
S a i n naroon a n g dentista?
S a a n ang tanggapan ng eroplano?
lturo mo sa akin a n g d a a n patungo sa palengke.
S a a n ang mabuting restaurant?
Malayo pa ba sa Sibutu?
Anong araw may biyahe a n g bapor sa Isabela?
CHAVACANO
1. Donde yo puede compra marisco para adorno?
2. Donde puede cornpone mi relo?
3. Donde el dentista?
4. Donde t a compra ticket para aeroplano?
5. Ensefia conmigo el camino para na tiangue.
6. Donde el restaurant bueno?
7. Lejos pa para na Sibutu?
8. Cosa dia el barco ta a n d a na Isabela?
SINAMA
1. Maingga
2. Maingga
3. Maingga
4. Maingga
5. Pandu'in
6. Maingga
7. Ata lagi'
8. Sumiyan
TAUSUG
1. Ha'unu a k u makabi pa'is panagatun?
2. Ha'unu a k u makaparayaw sin lilus k u ?
3. Ha'unu in dintis?
4. Ha'unu in upis pagbihan tikit h a plane?
5. Ha'unu in d a n pa tabu'?
6. Ha'unu in marayaw pagka'unan?
7. Malayu' pa pa Sibutu'?
8. Ku'nu in kappal tumulak madtu pa Isabela?
YAKAN
Antag ku melli kuwit seso'?
Antag pagpahatulan delosin?
Antag dentisin (pagdoktolan impenin)?
Antag opisina pagpabellihan tikket ariplanuhin?
Pana'anun ku ko' lah h a p tiyanggihin.
Antag kaddayan mahapin?
Tala pe Sibutu'in?
8. Ellew ine niya' lansa h a p Pasangen?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
TIME
TELLING
THE TIME
PILIPINO
PAGSASABI NG ORAS
1. Anbng oras aalis a n g bus na ito?
2. Alas nuebe nang urnaga.
Ala-una nang hapon.
Alas-dos medya nang hapon.
Alas kuwatro kuwarenta'y singko nang hapon.
3. Anbng oras na?
4. Hanggang k a i l i n pa tayo a a l / s ?
5. ~ u l ina kayi)! Urnalis na a n g bafir!
CHAVACANO
QUECHURA HABLA E L HORA
1. Cosa hora ay sale este bus?
2. A las nueve del dia
A la una del tarde
A las dos y media del tarde
A las cuatro cuarenta'y cinco del tarde
3. Que hora ya?
4. Hasta que hora pa, despues sale?
5. Atrasao ya t u ; y a sale el barco.
ENGLISH
PILIPINO
CHAVACANO
MGA ARAW SA
SANLINGGO
Linggo
Lunes
Martes
Miyerkules
Huwehes
Biyernes
Sabado
Sunday
Monday
Tuesday
Wednesday
Thursday
Friday
Saturday
72
Domingo
Lunes
Martes
Miercoles
Hueves
Viernes
Sabado
SINAMA
1. Lisag pila atulak buslaen itu?
2. Lisag siyam subu.
Lisag duwa maka tonga' kohap.
Lisag mpat maka m p a t p t maka lima minit kohap.
3. Lisag pila n a ?
4. At'ggol gi' ampa kita a t u l a k ?
5. Atarasaw kam. Wa'i na kappal.
TAUSUG
1. Lisag pila mig in t a r a k ini?
2. Lisag siyam sin mahina'at.
Lisag hambu'uk mahapun.
Lisag duwa iban tunga' sin mahapun.
Lisag upat iban ka'patan taglima minit sin mahapun.
3. Lisng pila n a ?
4. Malugay na ampa kita tumulak?
5. Natarasaw kaw. Timulak na in kappal.
YAKAN
1. Sumiyan palalga buslain inin?
2. Lisag siyam salung.
Lisag dembuwa' kohap.
Lisag duwe duk tenga' kohap.
Kulang sempuk lime minutu lisag lime.
3. Lisag piye?
4. Sa'ingge tiggelnen maki palalga?
5. Tarasaw kew. Patulak ne kappalin.
SINAMA
TAUSUG
YAK AN
Ahad
Isnin
Salasa
Alba'a
Hammis
Juma'at
Sabtu'
Ahad
Isnin
Salasa
Alba'a
Hamis
Juma'at
Sabtu'
Ahad
Isnin
Salasa
Alaba'a
Hammis
Juma'at
Sabtu'
'
continued
TIME
Continued
day:night
todayitonight
yesterdayllast night
ton~orrowitornormw night
clay before yesterday
1 1 1 ~ hl tw l o r ~.vcsteriliiy
y eaterday afternoon
twilight
late a t night
midnight
dawn
n1o1~1
i ny
nvon
afternoon
sunset
PILIPINO
ARAW AT GABI
ORAS SA ARAW AT
arawigabj
n g a y h ' n g a y b n gab;
k a hapon/kagabi
t,ukirs/bukas nang gab;
k~~~~i;iki~Iirw;i
kamakalawa nang gabi
kahapun nang hapon
takip-silim
gabi
hatinggab;
madaljng-araw
umaga
tanghal;
hapon
paglubog ng araw
GAB^
CHAVACANO
DIA Y NOCHE
dialnoche
este diaAuego de noche
ayerlanoche
nlaiianalmaiiana de noche
a n t e ayer
a n t e anoche
ayer tarde
t a cerra el tarde
bien de noche ya gayot
media noche
mad rug ada
aga
media dia
tarde
sumida del sol
SINAMA
Ilawlsangom
llaw itulsangom itu
di'ilawldibuhi'
salunglsalung sangom
bahangi di'ilaw
bahangi dibuhi'
di'ilaw kohap
abay kohap
lalom bahangi
tonga' bahangi
dai' llaw
subu
ugtu llaw
kohap
pas'ddop llaw
TAUSUG
adlaw/dum
adlaw inildum ini
kahapunkabi'i
kunsum/kunsirm d i m
ta'kisa
kahapun dam
kahapun mahapun
kup na
malauni dun1
tunga' durn
lapit adlaw
niahina'at
ugtu suga
mahapun
sadlup suga
YAKAN
ellewlsangem
kuwe'itu. ma'inlnina'
di'ilewldibuhi'
sumulsumu sangem
dibehengine ley
dibehengi-sengemne ley
di'ilew kohap
magalib
lalenl ne hahangi
tenga' bahangi
subu-subu
salung
lettu
kohap
seddep ellew
Continued
TIME
Continued
PERIOD O F TIME
one 24 hour period
one week
one month
one year
day time
night time
WITHIN A DAY
earlier
this morning
IIOW
PILIPINO
PANAHON NG ORAS
s a lo6b ng i d n g a r a w
isang linggo
isang buwan
isang taon
araw
gabi
CHAVACANO
PERIODA D E TIEMPO
dia
un semana
u n mes
un aiio
didia
d e noche
DENTRO DE UN DIA
mas temprano
este manana, enantes aga
ahora
un poco tarde
un ratito
ENGLISH
PILIPINO
CHAVACANO
OTHER
EXPRESSIONS
O F TIME
someday
everyday
last year
this year
next year
this afternoon
PANANALITA
OTRO MAGA
EXPRESSIONES
DEL TIEMPO
algun dia
todo'l dia
del a60 pasao
este aiio
el a a o que viene
este tarde
PANAHON
balang a r a w
araw-araw
n w n g isang taon
sa taong it0
sa isang taon
ngayon hapon
76
SINAMA
dang'llaw darnbahangi
dapitu'
darnbulan
dantahun
w a k t u llaw
w a k t u sangom
insini'
su1,u s l
buwattina'an
g a n a . g a n a kohap
pas6ng-song
TAUSUG
hangka
hangka
hangka
hangka
adlaw
durn
ka'ina
mahina'at yan
biha'un
g a n a - g a n a niahapun
hangkarai'
durn h a n g k a adlaw
pitu
bulan
tahun
YAKAN
ensini'
ensini' siilung
kuwe'itu
k c h a p n l ~ y a ' a n ,g a n a - g a n a kohap
ga'i d u tiggel
d a m bahangi
d e sirnana
dern bulan
den t a h u n
ellew
sangern
SINAMA
TAUSUG
YAKAN
d a k a y u ' llaw
Ilaw-llaw
t a h u n palabay
t a h u n itu
t a h u n pasong
kohap inan
a u n d a adlaw/adlaw duga'ing
adlaw adlaw
t a h u n lirnabay ya'un
t a h u n ini
t a h u n d u m a t u n g ini
rnahapun ini
ellew seddi
k a h a b a ' ellew, ellew-ellew
t a h u n miya'an
t a h u n inin
t a h u n dernbuwa'
kohap inin
Subu
Luhul
Asa l
MagribIMagalih
Aisa
Subu
Luhur
Asar
MagribIMagalib
Aysa
Subu
Luhul
Asal
Magrib
Eisa
COUNTING
ENGLISH
PILIPINO
CHAVACANO
MAGA NUMEROS
12-
isi
dalawi
tatlb
spat
linii
uno
dos
tres
cuatro
cinco
anim
pitb
walb
siyirn
sampC
seis
siete
ocho
nueve
dies
la bjng.isi
labindalawa
labintatlo
labhg-apat
labinlirna
once
doce
trece
catorce
quince
labing-anin,
labinlpito
1abh-q- walb
labisiyam
dalawampQ
dies y seis
dies y siete
dies y ocho
dies y nueve
veinte
dalawarnpu't isa
dalawampu't d a l a w i
tatlumpO
apatnapC
IimampG
veinte uno
veinte dos
treinta
cuarenta
cincuenta
animnapt
piturnpQ
walurnpb
siyamnapC
isang d a a n
sesenta
setenta
ochenta
noventa
ciento
34-
5-
6-
-I
8-
910-
1112131415-
SINAMA
TAUSUG
issaldakay u'
duwa
t'llu
mpat
lima
'
nnom
pitu'
walu'
siyarn
sangpu'
sangpu'
sangpb'
sangpa'
sangpu'
sangpu'
niaka
rnaka
maka
niaka
maka
sangpii' m a k a
sangpu' m a k a
sangpir' m a k a
sangpu' m a k a
duwanipu'
YAKAN
isa
duwa
tu
upat
linia
issa'ide~iil)uwa'
duwe
tellu
anlpat
linie
ununi
pitu
walu
siyani
hangpu'
enneni
pitu'
walu'
siyani
senipu'
ssa
duwa
t'llu
ri~pat
linia
hangpu'
hangpu'
hangpu'
hangpu'
hangpu'
nnoni
pitu'
walu'
siyani
hangpu' t a g ' u n u n ~
hangpu' t a g p i t u
h a n g p a ' tagwalu
hangpu' tagsiyam
kawha'an
tag'isa
tagduwa
tagtu
tag'upat
taglinia
duwanipu' m a k a ssa
d u w a m p u ' m a k a duwa
t'llumpu'
mpatpu'
limampu'
kawha'an tag'isa
kawha'an t a g d u w a
katluwan
ka'patan
kai'nian
nnompu'
pitumpu'
walunipu'
siyanlpu'
dahatus
ka'nunian
kapituwan
kawaluwan
kasiyanian
hanggatus
senipuk
senipuk
senipuk
sempuk
senipuk
den~ljuwa'
duwe
tellu
an~pat
lime
senipuk enneni
henipuk pitu'
selnpuk walu'
s e n ~ p u k siyani
duwenipu'
duwenipuk denihuwa'
d u w e n ~ p u k duwe
tellumpu'
ampatpu'
limenipu'
ennempu'
pitun~pu'
walnn~pu'
siyanipu'
da hatus
COUNTING
Continued
PILIPINO
ising daan a t lima
isang d a i n a t lirnampfi
isang daan a t pituinpu't l i m i
dalawang d a i n
isiing lib0
CHAVACANO
ciento y cincu
ciento cincuenta
cierito setenta'y cinco
do. clentos
nlil
ENGLISH
PILIPINO
CHAVACANO
ORDINAL NUMBERS
PAMILANG NA
PANUNURAN
NUMEROS ORDINALES
first
second
third
fourth
una
ikalawa
ikatlo
ikaapat
primero
segundo
tercero
cuarto
FREQUENCY
KADALASAN
CUANTO VECES
once
twice
often
seldom
always
sometimes
minsan
makalawa
malimit
bihira
palagi
kung minsan
una vez
dos veces
muchas veces
ralo lang
siempre
tiene vez
FRACTIONS
HATING-RILANG
MAGA PARTICION
one
one
one
one
kalahati
katlo
kapat
kalima
media
tercer parte
cuatro parte
quinta parte
half
third
fourth
fifth
SINAMA
dahatus maka lima
dahatus maka l i n ~ a m p u '
dahatus maka pitumpo' maka lima
duwa hatus
dangibu
TAUSUG
hanggatus ihar? lima
hanggatus kai'man
hanggatus kapituwan taglima
duwanggatus
hangibu
YAKAN
da hatus duk lime
da h a t u s duk limempa'
da hatus duk pitumpuk lime
duwe hatus
de n g ~ b u
SINAMA
TAUSUG
YAKAN
kaissa
karuwa
kat'llu
kampat
naka'una
hikaruwa
hikatu
hika'upat
ke'issa'
keduwe
ketellu
ka'arnpat
min t'dda
min duwa
min hekalmaumu
lahang
sakahaba' waktu
bang pasan
makaminsan
makaruwa
makamata'ud
mahang
daran
masuhul.
mintedde
minduwe
daran
ga'i daran
luwal
bang petekka
santonga'
bahagi' t'llu
bahagi' mpat
bahagi' lima
hangtunga'
hangka bahagi' sin t o
hangka bahagi' sin upat
hangka bahagi' sin lima
tenga'
bahagi' tellu
bahagi' a m p a t
bahagi' lime
81
PILIPINO
CHAVACANO
P1.20
one gram
EL LARGOR
k i n g pulyada,'dali
isang sentimetro
SINAMA
TAUSUG
YAKAN
sangpu' sin
duwanipu' sin
danibila' pilak
d a k a y u ' pilak
hangp"' sin
kawha'an sin
hambu'uk lupiya
harnbu'uk oilak
sernpu' sin
peseta
dembila'
deni1)uwa' pilak
~ a n i b u ' u kkawha'an
.u lupiyalhanibu'uk hansipak
inia pilak
?nnern peseta
iceduwe denibila'
iinie pilak
d a g u h i t tinibangan
dakilu
h a n g k a grani
h a n g k a kilu
d e kilu
dalitru
dagalon
h a n g k a litir
hangka g a l u n
d e litru
da galun
dainsis
dasukuran
datape'
dayarda
dar~ieto
hangka
hangka
hangka
hangka
hangka
d e pulgara
dabatu
dah'kka
danibila' d a k a n
duwand'ppa
hambu'uk b a t u
hangdangaw
tunga' dupa
duwang dupa
insi'
aintimitir
siki
yard
niituru
d e piyes
d e yalda
de metro
d e kilometro
dan dangew
den1 bus lengngen
duwen deppe
INTRODUCTION TO VOCABULARY
One of the guidelines followed in compiling this vocabulary
was to keep it simple, choosing single word equivalents
wherever possible. As a result. since the words of two
languages rarely match exactly in meaning, the words given
are only close approximations of the English, and fine
distinctions have been ignored. The vocabulary is inadequate
in size, too, and some word you really want to know is
probably not listed, but you will have fun discovering such
words for yourself from a native speaker.
IIere now is a key to the abbreviations used, and an
explanation of the way the vocabulary is set out:
C. Chavacano
n. noun
P. Pilipino
S. Sinama
T. Tausug
v. verb
Y. Yakan
The languages are listed in the same order as in the phrase
section; i.e. English; Pilipino; Chavacano; Sinama; Tausug;
Yakan. Entries of different languages are separated by a
semi-colon. Within a language two words are sometimes
listed, separated by a slash. These two words have similar
meanings, or, as in the case of the Pilipino entries. a simple
and a compound form of the same word.
The Sinama entry is sometimes more complex. Siasi Sinama
(a central dialect) is the basis for the vocabulary. with words
from other districts added where there are important
differences. and separated from other entries by a comma.
The Siasi word is listed first, with a word from other districts
listed second. Where three words are listed the first is Siasi
One rule that you can learn and make use of is that ma- is
added to adjectives in Tausug, a- to adjectives in Siasi
Sinama. When you want to use a verb from the vocabulary
ask someone to give you the correct combination of root and
affix.
VOCABULARY
A
abduct P. a g a w i n : C. r a p t a : S.
dakop. sagop: T. g u v u d ; Y.
~lahihan
about P. tunykl,l s i . C. pot- c a u s a ;
S. pahal. T. pasal; Y. :,abab
natitaktrt;
C.
tiene
afraid P.
miedo; S. t a w . T. buga'. Y.
tinaicw
a f t e r P. payhatapo?. C dr.spueb d e ,
S. puwas. T. puwaslubus; Y.
puwas
afternoon r' hapon; C. t a r d e ; S.
kohap. k o n ~ o h a p . T. n ~ a h a p u n ;
Y. kohap
airplane P. rroplano: C. aeroplano;
5. r p n . T a r i p l a n u ; Y.
iir1pI;inu
airport P. paliparan. C. landing; S.
landing.
T
landing;
Y.
palandingan
all P. lahdt: C. todo. S. kamemon.
kahemon; T. k a t a n ; Y. kemon
almost P. halos: C. cerca ya: S.
a r a i ' / a r a k / a p i t ; T. a p i t ; Y. a r a k
alone P . n a g - i i i : C. solo; S.
d a n g a n - d a n g a n ; T. isa-isa; Y.
dendangan
also P. pati/din: C. t a n ~ e n ;S. isab;
T. iaab; Y. isab
a l w a y s P. palag/; C. siernpre/pirmi;
S. sakahaba'lsaumul-urnul, T.
s a d j a . Y. luwal
ammunition P. hala: C. arnunicion;
S.p u n ~ l u 'T.
. punglu': Y.punglu':
a n d P . a t . C. y/pati; S. m a k a ; T.
iban; Y. duk. bu
angry P. galit; C. rabiao. S. astol;
s'ngngot. dole': T. a s t u l l a m a ; Y.
astel
B
bad p, nlasanli;
C,
S, la.at;
T. m a n g ~ ;y, la.at
~
~ p,
d R a di y a w : ~
C.
~
~
~
~ S,
~
p~a l a o u l/
Sanla J e n y e n g ; T. Badjaw1
sanla
L
~
~ y, ~L * ~~
~ ~ ;
b a m b o o P . k a w a y a n : C catia; S.
p.ttung, b"..
T. palung; Y.
batakan
bandit P .
tulisin.
C. tulihanl
,,,,,,,duhin;
n l u n d u ; T.
nlundu~l,l,nK~a~i,nRpan;
Y.
mundu
bargain v. P. tunlawad; C. rebaja;
balOh/jawall; T , baus; Y.
,
s,
nlales
blanket P. kumot; C. m a n t a ; S.
hus/nlanta/'siyagibetfo~~:
T. habul.
Y. manta
blind P . b u l i g ; C. 11ulag; S. buta.
T. buta; Y. peasek
blood P. dugo: C. sangre: S. laha':
T. dugu'; Y. laha'
blow P. hihip. C. bupla: S. tiyup:
T. huyup; Y. tihup
blue P. bughiw: C. asul; S. bilu; T.
hilu; Y. bilu
b o a t P . b a n g k i ; C. baroto; S.
bangkalpelang. be'anan. lepa; T.
bangka' Y. bangka'ibeyutu
boil n. P , pigsti: C. pustenla; S.
kalibubut/bautut. baha';
T.
bawtut; Y. keybubut
borrow P. hirani; C. presta; S.
i n d a n ~ ;T. bus; Y. ngindam
bottle P. botelya; C. botella. S.
kassa'. T. kacha'; 'i. kilssa'
box P . kahGn: C. cajon; S. tu'ung;
T. tu'ung; Y. kahun
branch P . s a n g i : C. ranla; S.
sanga. penga; T. sanga. Y.
pange
bracelet P. pulseras; C. pulcera; S.
gallang; T. gallang; Y. pallang
brass P. t a n d ;
C. cobre: S.
tumbaga;
T. t u n ~ b a g a : Y.
tumbaga
brave P. niatapang; C. valiente; S.
e s o g h a h a n i ; T. ihug; Y. hahani
b r e a d P . tinapay. C. pan; S.
tinapay; T. tinapay; Y. pan
break in two P. hatiin; C. hace dos
pedaso; S. punp. h'kka'. hopo'; T.
bali'; Y. polong
breath P. hiningi. C. resuello; S.
napas; T. napas; Y. napas
breathe P. hun~ingii; C. resulla; S.
n;lpas;
T.
nlitgnapaa;
Y.
magnapas
broad P. nlalawak. C. anchu. S.
luh:~/l;in~l)u.luhah; T. l a k b a n g ;
T . luha
burn P. hunugin. C. querna; S.
t u n u ' : T. hunup; Y. e g g a s
bury P , ilibing. C. e n t e r r a ; S.
k u b u l ; T. n ~ n g k u h u l : Y. kubul
but P nguni't; ('. pero; S. s a g w a ' ;
T si~gwa'lsa'. Y. ~ e g u w a ' l s u b c y i '
I211
c a k e P keyk; C. manlon: S. n l a m u n ;
T. nlamun; Y. m a m u n
call P. tawag; C. Ilanla; S. l i n g a n l
ingan; T. t a w a g ; Y. lingan
c a n P. l a t a ; C. l a t a : S. m i t a l ; T.
m i t a l - m i t a l ; Y. nlital
c a n d y P. kendi; C. candyldulce; S.
kende; T. kindi; Y. kendi
capsize P. taoh; C. baliscat; S.
p a k k o m h u h a w ; T. lu'nud Y.
buhew
capture P. dakjp; C. coje; S.
saggaw, sagop; T. s a g g a w ; Y.
siggew
carabao P. k a l a b i w ; C. carabao; S.
kalbaw; T. kahaw, Y. k a b e w
c a r e for P. a l a g a a n ; C. cuida; S.
ipatlayad; T. i p a t ; Y. i p a t
carry P. dala/dalhin; C. c a r g a ; S.
bowa: T. d a ; Y. ho'o
city P. l u n g d ; C. ciudad: S.
lungsudfda'ira. da'ila;' T. da'ira;
Y. puweblo
clear P. maliwanag; C. claro; S.
sawait'llak; T. masawa; Y.
sahaya
close v P. saralsarhan; C. cerra; S .
tambol; T. tambul; Y. tabu'
cloth P. damit; C. tela; S. kakana'l
s'mmek; T. kakana'; Y. tela
cloud P. ulap; C. escurana; S .
gabunftai' baliyu; T. gabun; Y.
inalaklgabun
cockroach P. ipis, C. cucuracha; S.
kamahung; T. ku'uk; Y. tayabas
coconut husk P. bunot; C. bonotel
buang; S. bunut, banut; T.
bunut; Y. bunut
coconut milk P. gata; C. gata; S.
gata'; T. gata'; Y. gata'
coconut palm P. puno ng niyog; C.
coco; S. niyug, soka'; T. niyug;
Y. lahing
coconut shell P. bao; C. paya; S.
peya'; T. ugab; Y. ubag
coconut (ripe) P. niyog; C. laya; S.
lahing; T. lahing; Y. lahing
laya'
buko;
C.
coconut
(young) P.
butung; S. botong. .soka'; . T.
butung; Y. beteng
coffee P. kap6; C. cape; S. kahawa; T.
kahawa; Y. kahawa
cold P. rnalamig; C. frio; S.
haggutfdinginlt'nne; T. haggut;
Y. haggut
comb P. suklay; C. peine; S . aurqy,
nudlay; T. sudlay; Y. sugley
come out P. l u n ~ a b a s ;C. sale; S.
paluwa'; T. ~ u w a ' ; Y. guwa'
mandal
command P. utos; C.
follow P. s u n ~ u n o d ; C. >igui: S.
turul; T. urul; Y. turul
forbid P. hawal; C. prohibi; S.
lanp. tagga; T. ISng; Y. pages/
nlages
f a i m t P. guhal; C. monte; S. talun:
T. g l ~ l n i ~ g a nY. aulangan
forge! P. na!imutan; C. olvida; S.
takalipat. T. lupa; Y. takeypat
fork P. tinidbr; C. tenedor; S.
tinedol, tugsuk; T. tugsuk: Y.
tenerol
fragrant P. mabang6; C. oloroso; S.
hamut, b ' n g n g ~ . T. h a m u t : Y.
bengngi
friend P. kaibigan; C. amigo; S.
bagaylsehe'; T. bagay; Y. bagay
from P. galing sa: C. de: S. mini
T. dain; Y. amban
fry P.
prito:
C.
fri;
S.
landang-landang;
T.
landang-landang; Y. buwang ,
frying pan P. kawali; C. carajay; S.
kaha'; T. kaha'; Y. kaha'
fruit P, prutas; C. fruta; S. buwa'
kayu, buwa'-buwa'; T. bungang
kahuy; Y. buwa'
full P. punb; C. lleno; S. p'nno'; T.
hipu'; Y. penno'
around F. l u n ~ i b o t ; C. Inan
libut; S. libut; T. libut. Y.
palibut
go out P. lurnablis. C. anda apuera;
S. pcluwasipaluwa', T. guwa'; Y.
paluwas
goat P. kambing; C. carnbing; S.
karnl~ing; T.
kambing;
Y.
kambing
God P. D i y k ; C. Dios. S. T u h a n ;
T. Tuhan; Y. Tuhan
gold P. gintb; C. oro; S. bulawan;
T. buiawan; Y. bulawan
good P. niabuti; C. bueno; S. hap;
T. dayaw; Y. h&p
grass P. dam6; C. zacate; S.
parang; T. parang; Y. belili
grate v. P. kayod; G rala; S. li'isl
jangat; T. li'is; Y. li'is
grave P. Iihingan; C. supultura; S.
kubul; T. kubul; Y. hubul
green P. luntian; C. verde; S.
gaddung;
T.
gaddung;
Y.
gaddung
grill v P. ihaw; C. asa; S. tapa; T.
tapa; Y. tape
grind P. gilingin; C. mole; S.
giling; T. giling; Y. giling
gun P. baril; C. pusil; S. sinapang;
T. sinapang; Y. sinapang
go
I
if P. kung; C. si; S. bang; T. bang;
Y. bang
P,
pag-;kip:
C.
inteligencia; S. akkalipamikil;
T. akkal; Y. akkal
immediately P.
enseguidas;
S.
C.
dayunl
sa'uti
saru'un-du'unltuwi; T. n ~ a g t u y ;
Y. magtawuu
inject ?.
iniksiyon;
C.
pose
ineccion; S. tugsuk; T. t u g s ~ k ;
Y. tugsuk
instruct P. turuan; C. an.%i\:,; S. pandue; T.hindu,; v, tb,
invite p. anyaya; C. invita; S. pstapll;
T.ta,abbit; Y,batik
iron P. palantsa; C , ?lsncha; S,
pilir~sahen; T. pi!insahan; Y.
palansa
iron (steel) P. baka!; C. hicrro; S.
bas'', b'ssl; T. bitsi'; Y. basi'
Isabela P. Issbela; C. Isabel*; S.
Pasangan;
T. Isabela; Y.
Pasangen
island P. pulB C. isla, S . pidnusa;
T'
Y. ~ ' j '
S.
Y.
M
man P. lalaki; C. hombre; S. I'lla;
T. usug; Y. lella
sangkatauhan;
C.
mankind P.
S. m a n u s i y a ' ;
T.
gente;
mzinusiya'; Y. rnanusiya'
many P. m a r a n ~ i ; C. mucho; S.
heka; T. ta'ud; Y. ekka
market P. palengke; C. tiangue; S.
tabu'; T. tabu'; Y. tiyanggi
met P. banig; C. petate; S. tepo; T.
baluy; Y. tap0
matches P. posporo; C . posporo; S.
bagid; T. bagid; Y. bagid
maybe P. marahil; C. siguro; S.
kalu-kalulmarai'; T. marai'; Y.
hatu
measure P. sukat; C. midi; S.
sukudlganta'; T. sukud; Y.
sukud
medicine P. gamot; C. medicina; S.
tambal; T. ubat; Y. tambal
meet P. salubong; C. encuentro; S.
bziklsampang;
T. bzik; Y.
sampang
middle P. g i t n l ; C. medio; S.
tsngngav; T. gi*tungan; y .
tengnga*
milk p.
C. lethe; S. gatas T.
gatas; Y. gatas
mistake n. P. malj; C. equiboca/
kamali; S. sB'; T. sa'; Y. sala'
mix P. haluin; C. mescla; S.
lamud; T . lamugay; Y.saget
monkey P. matsing; C. chongo; S.
kuyyae; T.
y. kuya*
moon P. buwan; C. luna; S. bulan;
T. bulan; Y. bulan
more P. higitflalb; C. mas; S. labi;
T. g a n a p ~ a b i ; y. peang/labi
mortar (rice) P. l u ~ n g C.
; piLon; S,
linsungan;
T. lusung;
Y.
lindungan
mosque P. moski; C. mosque; S.
rnasjidllanggal;
T. m a s j i d l
langgal; Y. langgal
moequito P. lam6k; C. namuk; S.
hama'; T. hilam; Y. kernmut
95
q u a r r e l P . away; C. pelea; S.
payodflugat, sasa'; T. kalu; Y.
quick P. n ~ a d a l \ l n ~ a b i l i C.
s ; pronto1
lijero; S. I'kkaslsamot; T. s a p a t ;
Y. lakkes
R
race (people) P. lahi; C. raza; S.
bangsa: T. bangsa; Y. bangsa
rain P. uliin; C. ulan; S. ulan; T.
ulan; Y. ulan
rainbow p. balangiw; C. srco; S.
salindugu', andalaho', g a n t a l ; T.
bangaw; Y. birarali
rat P. d a g i ; C. raton; S. ambaw,
babaw; T, ambaw; y. mellek
rattan p. u w i y ; C. ratan; S.
buway; T,
y, buwey
reach p,
C, alcansa; S, abut;
T. abut; Y. umabut
read P. basahin; C. lee; S. bassa; T.
bacha; Y. batsa
really P. t a l a g i ; C. deveras; S.
b'nnallpah8p; T. tu'ud; Y. tered
receive P. t a n g g i p ; C. recibi; S.
tainla'; T. tayma'; Y. teyimaV/
sangka
red P. pula; C. colorao; S. keyat,
peyat; T. pula; Y. peyat
redeem P. tub6s; C. rescata; S.
I'kkat; T. lukat; Y. lekkat
regret P. nagsisisi; C. arripinti; S.
susun; T. susun; Y. susun
religion P. relihiyon; C. religion; S.
agama; T. agama; Y. agama
remember P. alaala; C. acorda; S.
entom; T. turnturn; Y i d a n /
esseb
remove P. alisin; C. quita; S. lavan;
T. ig; Y. anan
repair P. kumpunj; C. cornpone; S.
pahap; T. dayaw; Y. maghatul
repeat P. ulirin; C. ripiti; S. balik;
T. baliklisab; Y. balik
98
p,
palitan;
S, ganti';
C,
T, gantie; Y,
ganti'
reply P. sagot; C. contesta; S.
sanibung; T. sarnbung;
Y.
"ambung
rescue P. sagipin; C. salva; S.
tabang; T. tabang; Y. timbul
rest
v. P.
rnagpahinga;
C.
descansa; S. hali; T. hali; Y.
hali
result P. kinalabasan; C. resuita; S.
kanlaujuran; T. baynat; Y. ujud
return v. P.bumalik; C. bira; S. balik/
b h ; T.b h ; Y. balik
return something P. isaulit; C.
devolve; S. nde'/papole'/ttiran;
T. hatud; Y. tad
P. gumanti; C. 'Jenga; S.
balos; T. baus; Y. bales
rice (cooked) P. kanin; C. canon;
S. buwas kinakan; T. ka'unun;
Y. buwas
rice (husked) P. bigas; C. arros; S.
buwas; T. bugas; Y. buwas
rice (unhusked) P. palay; C. palay;
S . pay; T. pay; Y. paley
rice field P. palayan; C. sementera;
S. kapayan, huma palay; T.
basakan; Y. basakan
rice plant P. palay; C. pono del
palay; S. pay; T. pay; Y. paley
rich P. mayaman; C. rico; S.
dayahan;
T. d a y a h a n ; Y.
dayahan
right hand P. kanan; C, mano
derecha; S. kowan. k a n a n ; T.
tu'u; Y. kanawan
ring (finger) P . s i n g s ~ n g ;C, anillo;
S. singsing; T. singsing; Y.
~insim
.
,
sharpen P. i h a s i ; C. arnula; S.
asa', T. hasa'lha'it: Y. asa'
shells P. sigaykabibi. C. rnarisco;
S.
kullt
panagatun.
kulit
T.
pa'is
t'hba-t'bbahan;
panagatun. Y. kuwit seso'
ship P. bapbr; C. barco; S. kappal.
T. 'nappal; T. kappal
shirt P.
karnlsadentro;
C.
camiuadentroiinterior. S. badju';
T. badju'; Y badju'
shoes P. sapatos; C. sapatos; S.
taurnpa'.
T.
taumpa';
Y.
tehompa'
shoot v. P. barilin; C. tira; S. timhak;
T. timbak; Y. timbak
short
(person) P.
rnaikl;;
C.
pandak; S. pandak; T. pandak;
Y. pandak
short (thing) P. rnaikli; C. corto; S.
pu'ut. pondok; T. hawpu'; Y.
pandak
shout P. sigaw; C. grita; S. olang;
T. ulak; Y. lingan
silver P. plata; C. plata; S. pilak;
T. pilak; Y. pilak
sin P. kasalanan; C. pecado; S.
dusa; T. dusa; Y. duse
side P. tabi; C. lao; S. bihing; T.
kid; Y. seddi
C. desde;
S.
since P. m u l l ;
sa'angay. somo; T. pagka; Y.
kernuwe
sing P. awit; C. c a n t a ; S. kalang;
T. kalang; Y. kanta
skin P. balat; C. pellejo; S. kulit;
T. pa'is; Y. kuwit
skirt P. palda; C. falda; S. exkertl
saya; T. iskirtlsaya, Y. palda
skirt (native) P. tap;. C. tapis; S.
hbslsiyag. T. tadjung/habul; Y.
0s
slaughter P. pataytn; C. m a t a : S
surnbali':
T.
surnbai'.
Y.
sunibali'
sleep P. matulug. C. durmi; S. tull;
T. tGg; P. tuli
slippery P. madulas: C. malanduk;
S. lu'ud. T. landug: Y. lareg
slow P. niarshan; C. n1ahin:ay; S.
lallay. larnhat; T. lallayilurning;
Y. lonlboy
small P. rnaliit; C. diutay; S. diki'l
nahut; T. .asibi'; Y. nahut!diki'
small piece P. kapiraso; C. diutay
pedaso; S. dangkuri'; T ,hangka
tiyu'; Y. ku'ahat
smash P. durugin; C. machaca; S.
p'ssa'; T. pusat: Y. pessa'
smell bed P. rnahaho; C. hiedelnial
olor; S. hauwan; T. hahu'; Y.
beyuwan
smile ngiti; C. sonri; S. kiyurn.
kinum-kinum; T. uyum; Y. iyern
smoke n. P. usbk; C. hurno; S.
humbu; T. a s u ; Y. untbu
smooth P. kinis; C. liso; 8. lanu';
T. lanu'; Y. lanu'
snake P. ahas; C. culebra; S. sowa;
T. has; Y. sawe
s o that P. upang; C. para; S.
supaya, bo'; T. supaya; Y.
supayalduk
soap P. sab0n; C. jabon; S. sabun:
T. ~ a b u n ;Y. sabun
socks P. medyas; C. calsitin; S.
kalsitin, rnidjas; T. rnidjas; Y.
kalsitin
soft P. malarnhbt; C. blando; S.
lunuk. Iarnrna'; T. lunuk; Y.
lunuk
soil P. lupa; C. tierra; S. tana'; T.
lupa'; Y. bulak
S.
pantalun'sawwal;
T.
pantalun; Y. sawal
true P. totoo; C. d w e r a s ; S. b'nnal;
T. bunnal; Y. bennal
trust v P. tiwala: C. confia; S.
andol; T. pangandul; Y. andel
try P. subukin; C. pruba; S. d a y ; T.
sulay; Y. suley
turn around P. pihit; C. bira; S.
pabing; T. magbing; Y. bira
turtle P. pawikan; C. turtuga; S.
tohonganlp'nnu; T. ~ a ~ u k a Y.
n;
pennu
u
umbrella P. payong; C. payung; S.
payung; T. payung; Y. payung
unripe p. hilaw; C. hilao; S. rnata';
T. hilaw; Y. rnata'
p. hanggang; C. basta; S.
sarnpay;T.sarnpay;Y.sarnpay/
taman
uproot P. bunutin; C. aranca; S.
bubut; T, hublut; Y, beddut
p, umihi; C,
S.
mange*; T. rnangihi*; y.
use p, garnitin; C. usa; S.
lagi; T. lagilguna; Y. guns
103
w o r k P. g a w i ; C. trabajo; S.
hinang: T. h i q a n g ; Y. h i n a n g
world P. daigdig; C. rnundo: S.
dunya: T. d u n y a ; Y. d u n y a
w o r m P. u d : C. bulati; S. kalog;
T. kalug: Y. lriwati
w r a p P. balutin; C . envuelto; S.
putus; T putus: Y. p u t u s
write P wmi!lat: C. escribi: S.
sulat. T. s u l a t ; Y. s u l a t
wound 11. P. s u g a t ; C. hirida; S .
hakat/;?ali'. T. pali'; Y. b a k s t
Yakan F. Y a k a n ; C. Yakan; S.
Samehakan;
T. Y a k a n : Y.
Yakan
yellow P. dilaw: C. amarillo; S.
biyaning. baning; T. biyaning;
Y. hinaning
young P. hati: C. inven; S. :rhata'/
ur~dr' haha'u. anak baha'u: T.
bata*: ?'. ba!a'
Zamboanga;
C.
Z a m b o a n g a P.
Zamboanga; S. S a m b u w a n g a n ;
T.
Sambuwangan;
Y.
Sembuwangan
BUIS
!a~~enb
Pue
lalns
BOP
11"s
11106
Peq Ilams
asnoq
amqs
211!uea
Kep 'uns
q8nold
W.l
al!nu!
ileyfi
MOp8qS
l'ahleq
(eas 3q3 JO) ~ A B M
a,%Ral 'a.\uruai
lsnp
1OJ
puaasap
Lode
e6s6ue
ous
3183
Jaqwaural
ayeus
1anpqe
Lla7w!parnru!
qneal
I7
fragrant
nlat
nation
coconut sht.11
provision
ship
g u n , shoot
read
wet
child. young
law
stone
chest
forbid
each onc
pay nlent. fare
pound
rice, husked
heavy
bulaklak
bulok
bundok
bunga
bunot
bunot
buntis
bunton
buntot
busog
butas
buti
botelya
but0
butones
buwan
flower
rotten
mountain
betel n u t
uproot
coconut husk
pregnant
pile n.
tail
satisfied
hole
good
bottle
seed
hutton
nloon. month
hihis
givr
(lrvsh v .
path. pass by
bilang
hili
bilis
hilog
hingi
bintana
biro
biskuwit
bitbit
Sitin
bituin
buaya
bubB
bubong
bughaw
buhangin
buko
bula
bulag
bulak
count
buy, sell
quick
round
dear
window
joke
cookie
carry Ihy h a n d )
han~
star
crocodile
spill
roof
blue
sand
coconut, younl:
I l t . (deceit1
blind
cotton
daan
dagat
dahan
dahilan
dahon
daigdig
dakip
dala
dalandin
dali
dalubhasi
damdamin
darnit
damo
dapi
daya
dilaw
dilim
din
dingding
dito
bango
banig
bansi
bao
baon
bapor
baril
basa
basi
bata
batas
bat6
baul
bawal
bawa't isa
bayad
bay0
bigas
bigal
bigay
cause
lraf
world
capture
carry
orange color
short time, easy
expert
feeling
dress n.
grass, weeds
topple
deceive
vellow
dark
also
wall
here
Diyos
dug6
dulas
dumumi
durog
God
blood
slippery
defecate
smash
eroplano
airplane
gaan
gagamba
galing se
gelit
gamit
gamot
ganda
light in weight
spider
from
angry, h a t e
use
medicine
beautiful
revenge
tie v.
rough
coconut milk
milk
grind
gold
wake up
middle
startled
vegetables
knife (bolo)
scissors
haircut
teacher
want
hungry
ant
gapes
gaspang
gati
gatas
giling
gin16
gising
gitnii
gulat
gulay
gulok
gunting
guph
guro
gusto
habi
habag
long
pity
habi
hagdanan
hagis
halaga
haligi
halo
ha10
halos
hamak
hanip
handii
hanggang
hangin
hapon
Hapon
harina
hasa
hasag
hati
hawak
hawaktin
hayop
hig6
higit
hiRpit
hihip
hila
hilaw
hina
hind:
hinga
hingi
hinog
hintay
hint6
hiriim
hirap
hiwalay
hiyii
Holo
hugas
weave cloth
stairs
throw
value. expensive
post n.
pestle
mix
despise
look for
get ready
until
wind
afternoon
Japanese
flour
sharpen
pressure lantern
split. break in two
hold
hand!r
aninial
lie down
more
tight
blow v.
pull
unripe
.
weak
no. not
breath, breathe
ask for
ripe
wait
borrow, lend
difficult, poor
separate, divorce
shame
Jolo
wash
hukom
hulasivon
huli
hulog
husto
huwag
huwes
judge
f;ist v., g o without
food
catch
toppit,, dl.t)p, fall
enough
don't
jutlge n
ibi
ibig
ibon
ihaw
ihi
ikot
ilan
ilaw
ilog
irnpiyerno
iniksiyon
init
ingay
Tntsik
ipis
isa (mag)
isdi
isip
itim
itlog
iwan
ivak
different, other
love
I~ird
grill v .
urinate
rotate
sorne. few
light. lanip
rivt.r
hell
injrct
hot
nolsy
Ch~nesr
cockroach
alone
fish
thought n..
black
egg
leave s.t. hehind
kaban
kabavo
kabibi
kagalitan
kagit
chest
home
shellscold
l)~te
kahirapan
kahit
kahon
kahoy
kaibigan
kailan
kailangan
kain
kalahaw
kalan
kaliwa
kaluluwa
kambing
kamisadentro
kamot
karnpit
kanan
kandado
kanin
kanlurun
kapd
kapalaran
kspangyarihan
kape
kapiraso
hartlbhlp
even
box
w t ~ o ~trctb
l.
friend
when ?
nlu~t
eat
carallao
stove
left ( h a n d )
haul
goat
shirt
scratch
knife ~snialll
right Ihandl
lock n
[.ice. cookctl
,i..
we-t
t.hich
luck
authority
rof'frr
piece
+~~~:~il/little
piece
karayorn
needle
karga
load v.
kartong kahon carton
kasal
wadding
kasalanan
sin
kasilyas
toilet
kati
itch
katulad s a
iike
kaunti
few. a little
kawali
frying pan
kawil
fish-hook
kayamanan
wealth
kayawan
-banihoo
kayod
grate \.
kendi
candy
keyk
kidlat
kinalabasan
kinis
kinis
kipot
kiia
klase
kuha
kumot
kung
kusina
kuto
kutsara
kuwintas
cake
lighting
result
hear
snlooth
narrow
see
kind of
get
blanket
if
kitchen
louse
spoon
necklace
laba
labas
lagar;
lahit
lagay
lah;
lakad
lakL
laki
laia
lalaki
lalim
lalo
lambot
lamig
lamok
langaw
langis
langit
langoy
lanta
lapad
lapis
larswan
lar6
lasing
lata
lawak
lay6
libing
libingan
libot
ligaya
ligo
~iit
likod
lila
limot
lipid
lipat
lipi
liwanag
lugar
lula
luma
lunod
lunok
lungkot
lungsod
Lungsod ng
Holo
luntian
lupa
lurl
lusong
lut0
luwag
picture
play
drunk
can n.
broad
far
bury
grave
go around
happy
bathe
small. little
back
violet. purple
forget
fly v.
transfer
tribe
clear. b r i g h t
place
nausei~ted
old cthingh)
drown
swallow \. .
sad
city
maaari
maging
mahil
makikiraan
n g l p6
possible
becorrie
IOV-. expensive
Jolo City
green
soil
spit
niortar
cuok v.
loose
excuse m e
malaon
maleta
ma];
maliban
mikina
rnamatay
mangkok
manabihan
n~ani
manok
marahil
marami
matsing
may-ari
medyas
mesa
moski
mukhii
mura
suitcase
mistake
except
engine
die
dish, bowl
defecate
peanuts
chicken
n~aybe
many
niunkey
own
socks
table
mosque
appearance
since, source
cheap
nakaw
nalimutan
natatakot
ngayon
ngiti
ngumanga
nguni't
nguyl
nipis
niyog
steal
forget
afraid
now, today
smile
chew betel
but
chew
thin
coconut
nallll
paaralan
padala
school
send
pagi
pagharap
pag-iisip
pagkatapos
pagupit
pahinga
pahintulot
pail
pakinabang
palagi
palako1
palanggana
palay
palayan
palayok
palda
palengke
paliparan
palis
palit
panalo
pangarap
panglaw
pantalan
pantalon
papel
pasok
Patag
patak
patgy
pati
pawis
payong.
Pen
pigl
pigsa
pihit
pimi
swollen
appearance
intellect
after
tired
haircut
rest v.
permission
bitter
profit
always
axe
basin
rice, unhusked
rice field
pot
skirt
market
airport
sweep
replace
win
dream
lonely
wharf
Pa Per
enter, put in
flat
drip
kill, slaughter, die
also
sweat
thin
umbrella
Pen
squeeze
boil n.
turn round
source
pinggan
pintuan
pi pi
piraso
pisi
plantsa
plata
plete
posporo
prito
prutas
pugon
pula
pul6
pulseras
puluhan
punas
putik
putol
plate, bowl
doorway
mute
piece
string
iron clothes
silver
fare
matches
fry
fruit
stove
red
island
bracelet
handle (knife)
wipe
full
praise
cat
white
mud
cut v
relihiyon
Rio Hondo
religion
Rio Hondo
s a pagitan
s a tab1
saan
sabiw
sabon
sagjp
sagot
between
by
where?
soup
soap
rescue
reply
paddle
floor
puri
pusa
sakit
sako
sala
salamat
salas
salitC
salpok
salubong
sama
samakatuwid
Samal
samantala
sandalyas
sanga
sangkatauhan
sapagka't
sapatos
sari
sarili
saya
sigarilyo
sigaw
sigay
silangan
sili
sili&ulug&n
silya
simbahan
singsing
sino
sinulid
sipa
sipag
sipsip
sisi
sombrero
subok
sugat
sukat
suklay
'
sulat
painful
sack
sin
thank you
living room
speak
hit
meet
bad
therefore
Samal
while
sandals
branch
mankind
because
shoes
close v.
self
happy
cigarette
shout
shells
east
pepper
bedroom
chair
church
rinu (for finaer)
who?
thread
kick
hard-working
suck
regret
hat
try
wound
measure
comb
write
sunod
sunog
suppt
susi
suweldu
lab5
lab;
tagal
tago
tahi
tah61
takbi,
lakip
takat
t"!3KiA
talirn
faina
tanan
tandi
tanga
tanggap
tangkad
taairn
tallsir
taob
tapang
tap;
tapon
tasa
tatag
Tausog
larva
tawad
tawag
burn
p a p r hag
key
salary
fat
edge, side
long time, e n d u r e
hrde, keep
sew
!)ark v
run
!id
s rr;l id
really
bladr
correct.
hit
the
elope
old 'people)
stupit1
receive
tall
plant
ask
brass
capslze
brave
skirt ( n a t i v e )
throw away
finished
cup
r'ni
T;Iu~u~
laugh
bargair.
call u.
tawid
tayB
tibay
tigas
tiklop
tirnbang
tinapag
tindahan
tingin
tinedur
tipon
lira
tiwala
tiyik
!iyan
toton
toyi,
lubig
tubcis
tulah
tulisan
tulb
tulcas
tulong
t5110y
tungko! s a
tunog
turo
tuto
tuw5
tuwalya
tuwid
tuyn
ub6
ugali
ugat
uhaw
grt across
stand
durahlc*
hard (surf:~ce)
fold
weigh
\]read
store
Icmk a t
fork
gather
left over
t r u s t , believe
certain
tru*!
sauce
water
rrdeem
push
t>ai:d!t
;(I:.
!t.dh
4eep
he!p
cnntlnucabout
sound n.
teach, inz;tricct
learn
J'JV
towel
stra~ght
dry
cough
thirst
viand
ulan
ulap
uling
ulit
ulo
unan
unet
uod
ueok
utang
utos
uway
rain
cloud
charcoal
repeat, return
head
pillow
stretch
worm
Pay
so that
smoke
debt
command
rattan
Yakan
rich, wealth
Z
Zamboanga
Zamboanga
SUGGESTED READING
BRUNO. Juanito A. 1973. T h e Social World of the Tausug.
Centro Escolar University. Research and Development
Center. Capitol Publishing House. Inc. Manila.
HASSAN, Irene. Nurhaden Halud. Seymour and Lois Ashley.
1975. Tausug-English Dictionary. Coordinated Investigation
of Sulu Culture arrd the Summer Institute of Linguistics.
Manila.
MAJUL, Cesar Adib. 1973. Muslims in the Philippines.
Published for the Asian Center by the University of the
Philippines Press. Quezon City.
OROSA. Sixto Y. 1923. The Sulu Archipelago and its People.
World Book Company. Yonkers-on-Hudson, New York.
Republished 1970 in the Philippines.
SALEEBY. Najeeb M. 1908. The history of Sulu. Bureau of
Science. Division of Ethnology Publications, vol. IV, part I.
Manila. Bureau of Public Printing. Reprinted 1963, Manila.
INDEX
.hrr!quc:nc:y
.
of
t3xprt:ssions
Fruits (list).
riaggag?~t>o).s (1 -5) . . 6:!
f30,1t tr;lvc:l In-10) . . . (in
!jock p ; ~ ~ t(11.it).
s
. . . 33
. 62
Bus o r I I ' ( ~ ~tr;~\,f:l..
,
Buyin!; fish. . . . . . . . . . 60
Ci~iciini~ln u m b e r s . . . . 7tI
Carry in:: of t);tpg;tgc~
(7 -5) . . . . . . . . . . . . . . f 2
(:ommantis (6.7.10.11) .
C;c~mplirnctnts. . . . . . . 28
(:c,tlnting . . . . . . . . . . . 7 8
Courteous
t?xpressions . . . . . . . . 28
Cultural a n d
historical . . . . . . . . . . I
Days of t h e w e e k . . . 72
Direct address tcrms 38
Dirc:ctions . . . . . . . . . . . 66
Rating
. . . . . . . . . . . .
Farnil!, information . .
F;imil>. terms . . . . . .
Fish huying . . . . . . . .
I. ootls (list). . . . . . . . .
Fractions . . . . . . . . . . . .
-7
54
38
46
60
51;
80
t,r:i:,
. . . . . . .
........
I10
56
C:rrlc:tings a n &
rrisponses.. . . . . . . . . 76
I-1istoric:al : ~ n d
cultural . . . . . . . . . . . I
Kinship tclrms
.....
46
Leave taking . . . . . . . . 26
Length m e a s u r e s . . . . . I(;!
Loca! information. . . . 1 0
Meal-time
expressions . . . . . . . .
Measurements . . . . . . .
Meats (list). . . . . . . . . .
Medical inform,ltinn .
Money . . . . . . . . . . . . . .
Muslim prayr,r timc,s
53
I12
58
42
tl2
-6
Numbers . . . . . . . . - 7 8
Occupation (8.9) . . . . . 36
Ordinal numbers. . . . . 80
Overland travel. . . . . . 64
Personal information . 36
Personal relationships 46
Picture . request
to take (10) . . . . . . . 28
Pilipino-English
equivalents . . . . . . . .105
Place information . . . . 40
Porters (1-5). . . . . . . . . 62
Prayer times for
Muslims . . . . . . . . . . . 76
Pronouns . . . . . . . . . 17-24
Pronunciation
information . . . . . . . . 12
Question words
(22-27) . . . . . . . . . . . . 34
Reading List . . . . . . . . .114
Relatives (Kinship). . . 46
Requests (14.29.30). . . 32
Residence . . . . . . . . . . . 36
Responses to
greetings . . . . . . . . . . 26
Sea travel (8-10) . . . .
Shopping . . . . . . . . . . . .
Sickness . . . . . . . . . . . . .
Speaking . . . . . . . . . . . .
68
60
42
56
Telling time . . . . . . . . . 72
Time words . . . . . . . . . 74
Travel . . . . . . . . . . . . . . . 52
Useful expressions . . . 30
Vegetables (list) . . . .
Vocabulary . . . . . . . . .
Volumtc measurement
Water travel (8-10) . .
Weather . . . . . . . . . . . .
Weight measurement
"Whert:" sentt?nc:t:s
(1-4) . . . . . . . . . . . . . .
Writing expressions . .