TRNG

I HC
NGOI
THNG
C S II

BI THU HOCH
GIO DC TH CHT

TN:
NGUYN
TRM U
MSSV:
1501015
039
ML: 205

I M U:
VN NG TH LC NN TNG CA SC KHE V SC P
Theo kt qu nghin cu ca cc nh khoa hc t i hc Stanford (M), vic luyn tp
th thao rt tt cho sc khe. Hy ngi t hn, di chuyn nhiu hn na tr thnh mt trong
nhng cu thn ch dnh cho sc khe v v p ca mi ngi.

Kt qu nghin cu cng ch ra rng, vic ngi t hn v di chuyn nhiu hn c th lm

gim nguy c t vong, bnh tim, t qu, huyt p cao, ung th rut kt, ung th v, tiu ng
type 2, tha cn bo ph v long xng. Luyn tp th thao gip ci thin th lc, v ci thin
cc ch s v sc khe tm thn. Tt c cc bnh trn c coi l mn tnh v cc bnh khng
truyn nhim. c bit, vic luyn tp th thao thng xuyn cng gip mang li c th cn i,
hp dn v l nn tng ca v p.
S pht trin ca khoa hc k thut cng vi li sng hin i khin thi quen i li,
lao ng chn tay ca con ngi gn nh bin mt. Con ngi dnh thi gian nhiu cho xem tivi,
c bo, lm vic bng my vi tnh, ni chuyn qua in thoi, li xe, n ung, ngi l trong vn
phng, Tnh trng li vn ng t con ngi vo trng thi nguy him ti sc khe mt
cch trm trng v ang tr thnh mi e da ln ca nhn loi trong tng lai.
T chc Y t Th gii WHO cng a ra cnh bo i vi sc khe mi ngi nu khng
hot ng th cht (hoc khng p ng cc nguyn tc v hot ng th cht) l mt trong
nhng nguyn nhn chnh gy nn bnh ung th, bnh tim mch, bnh phi tc nghn mn tnh,
v bnh tiu ng loi 2. Khng ch c vy, li vn ng cn gy ra bnh tha cn bo ph.
May mn thay, vic tng cng hot ng th cht v gim thi gian ngi nhiu thc s
mang li li ch trong vic ngn nga v i khi h tr tch cc iu tr cc bnh ny. cao

vai tr ca vn ng th lc, mt hc gi ngi Php tng pht biu rng: Vn ng c th

thay th c mi phng thuc nhng mi phng thuc u khng th thay th c
vn ng.
II GII THCH:
VN NG L G ?
Thng thng, vn ng ch s di chuyn ca ngi v vt nh i, chy, trnh ngi l
mt ch, hot ng thng xuyn.
Vn ng v mt th lc hiu n gin l s chuyn ng ca c th, co gin ca cc c
tay, chn, ngc, bng, thng qua cc hot ng, cc ng tc tc ng vo b phn.
Ty theo tnh trng sc khe, tui tc, mc ch vn ng, mi ngi chn v p dng
cc ng tc, bi tp, cc mn th dc thch hp: i b, chy b, yoga, aerobic, ma, khiu v
dng sinh, bi li, p xe my, qun vt, bng bn, v cu, nh golf, chi banh, v.v Tt c
u tt cho sc khe. i b, nht l i nhanh, l mn d nht v rt tt cho tim mch. Bn cnh
, nhiu ngi coi cch dn dp nh ca nh mt cch vn ng v th gin hiu qu. Song, tp
luyn th dc th thao c xem l phng php hiu qu v khoa hc nht.
LI CH CA VN NG
Th cht tt l iu kin m bo cho sc kho tt. Vn ng th lc qua rn luyn th
dc, th thao c th thc tin qu trnh trao i cht cc c quan, t chc trong c th, t
hon thin nng cao chc nng cc b phn, c quan trong c th.
Th cht c biu hin nhiu phng din, n bao gm tnh trng ca cc c quan b
phn trong c th, trnh v nng lc hot ng c bn v cc t cht c th, nng lc thch
nghi vi hon cnh mi trng bn ngoi
1. S nh hng ca tp luyn th dc th thao i vi h vn ng.
Cc hot ng thng thng ca con ngi u l da vo h vn ng. Thng xuyn
tp luyn th dc th c th tng cng c cc cht ca xng, tng cng sc mnh c bp,
tng cng tnh n nh v bin hot ng ca cc khp, t m nng lc hot ng ca c
th c nng ln, xng v khp c cu to thnh. Xng trong c th l mt kt cu kin
c, n bao gm hn 200 chic xng, nhng chic xng cu to thnh mt chic khung
gi c tc dng bo v cho cc c quan b phn bn trong ca c th nh no, tim, phiXng
cn c mt chc nng khc na l to mu cho c th. Do vy, s sinh trng v trng thnh
ca xng khng ch c tc dng quan trng i vi hnh thi c th m cn c s nh hng
quan trng i vi nng lc vn ng v lao ng ca con ngi.
Rn luyn thn th c th ci bin kt cu ca xng, thng xuyn tp luyn th dc th
thao c th tng cng cc cht trong xng. Tp luyn th dc th thao lm cho c bp c tc
dng li ko v p lc i vi xng l cho xng khng ch bin ho v phng din hnh thc
m cn lm cho tnh c gii ca xng c nng ln. S bin i th hin r rt nht trn
phng din hnh thi ca xng l: C bp bm ngoi xng tng ln nhiu, cht lin kt
cc lp ngoi ca xng cng t c tng ln, s sp xp ca cc cht mm (xp) bn lp
trong ca xng cng cn c vo p lc v lc ko ca c m thch nghi. y chnh l s tng
ln v s kin c ca xng, t c th chu ng c ph ti ln, nng cao nng lc chng
chu p lc, trng lng ln, s ko di v xoay chuynca xng.
V d: Vn ng vin th dc thc hin ng tc ko tay x n. Khi thc hin ng tc

ny, hai tay ca vn ng vin lun phi chu trng lc ca c th v lc ko tay ca c bp. Nu
thng xuyn tp luyn ng tc ny s lm cho xng ca hai tay c s thch nghi vi vic chu
ng 2 lc k trn v t nng lc chu ti ca xng 2 tay c nng ln. Cng nh th,
i vi cc ng vin cu lng, bn sng th tay thun s to v kho hn, cc vn ng vin nhy
cao, nhy xa, xng chn s kho hn ngi thng
iu ny ni r mt vn : Thng xuyn tp luyn th dc th thao th s pht trin
ca xng c nng ln r rt.
Thng xuyn tp luyn th dc th thao s y mnh s pht trin chiu cao ca cc em
thiu nin nhi ng. Chiu cao hoc tc trng thnh c quyt nh bi tc tng trng
ca thi k di xng ca cc em thiu nin nhi ng. i vi s pht trin ca xng th u
mt xng l ht sc quan trng. Thng xuyn tp luyn th dc th thao s tng nhanh tc
tun hon mu, t m tng c lng vt cht dinh dng m s pht trin m u mt
xng i hi. Thng xuyn tp luyn th dc th thao cn c th nh hng n h thng ni
phn tit l kch thch s sinh trng ca u mt xng, do vy m thc y s chuyn ho
vitamin D, tng cng s cung cp cc nguyn liu to ra xng, iu ny c li cho pht trin
v trng thnh ca xng.
Cn c vo iu tra, khi so snh nhng ngi thng xuyn tp luyn th dc th thao v
nhng ngi khng thng xuyn tp luyn cho thy chiu cao chnh lch t 4- 8 cm.. Trc khi
c th trng thnh, thng qua tp luyn th dc th thao c th ci thin s cung cp mu ca
xng, tng cng s trao i cht, kch thch s pht trin ca xng, lm cho s ct ha c
din ra lin tc. ng thi rn luyn thn th vi cc loi ng tc cng c tc dng kch thch
rt tt i vi s pht trin ca xng, c th thc y phn tit kch thch t cng c tc dng
thc y vic pht trin chiu cao ca cc em hc sinh la tui 10-14 gia trng TDTT chuyn
nghip v trng khng chuyn
Ni cc xng trong c th kt ni vi nhau v cng da vo hot ng gi l
khp, bao gm c dy chng v c. Dy chng c tc dng gia tng s kin c cho khp, cn c
th khng nhng c th gia tng s kin c cho khp m cn c tc dng li ko lm cho khp
vn ng. Khp l u mi quan trng cho s lin kt cc xng vi nhau. Tp luyn th dc th
thao mt cch khoa hc, h thng va c tc dng lm tng tnh n nh ca khp, va c th
tng cng s linh hot v bin ca khp. Tp luyn th dc th thao c th gia tng mt
v dy ca mt khp, ng thi cng lm pht trin cc c bao quanh khp, tng cng sc
mnh cho khp v dy chng bao quanh khp. Do vy, c th lm tng thm tnh n nh v
kin c ca khp, tng cng cho khp lc chng li cc ph ti tc ng ln khp.
V d:Trong khi biu din xic, c mt din vin cao ln pha di cn mt s din
vin khc th ng ln trn anh ta thc hin mt s tit mc, nh vy cc khp ca v din
vin cao ln ny phi gnh chu mt p lc ln tng ng vi tng trng lng ca s din
vin kia.
Khi tng cng tnh n nh v kin c ca khp, do v khp, dy chng v c bao
quanh khp c tng cng v tnh n hi v tnh co dui th bin v tnh linh hot ca
khp cng khng ngng c tng cng. Trong biu din mn th dc t do, cc khp ca
VV hot ng vi bin rt ln v nh lm ng tc un cu vng hay xoc ngang, nu
nh khng thng xuyn tp luyn s khng th thc hin c.
Bt k vn ng no ca con ngi u biu hin bi hot ng ca c bp, do vy s
pht trin ca c bp l ht sc quan trng i vi vic nng cao nng lc lao ng v vn ng.
Rn luyn thn th s ci bin c bp mt cch r rt, lm cho s lng si c tng ln t m
th tch bp c tng ln. ngi bnh thng th trng lng c bp chim 35- 45% trng lng

c th, nhng thng qua tp luyn th dc th thao c th tng ln n 50%. trung hc v tiu
hc c rt nhiu em chn tay ngc khng thy c bp, ch cn thng xuyn tp luyn th dc
th thao th hin tng ny s gim i, thay vo l mt c th kho mnh v p. Khi tp
luyn, c bp v xng c tng cng hot ng, s cung cp mu c tng ln, Prtin v
dinh dng c tng cng, nng lc d tr ca c cng tng ln, s lng si c tng ln, v
vy m bp c to dn ln, sc mnh ca c bp cng theo m tng ln. Do cc t bo c c
tng cng, nng lc kt hp vi xy tng ln, kh nng d tr cc cht dinh dng v ng
tng ln, s lng mao mch trong c bp tng ln nhiuiu ny thch ng vi cc yu cu
ca lao ng v hot ng.
Thng qua tp luyn th dc th thao cn c th nng cao nng lc khng ch c h thng
thn kinh i vi h thng c bp, iu ny th hin bi tc phn ng, chun xc v tnh
nhp iu u c nng ln. Khi c bp lm vic, s tiu hao nng lng c gim xung
nhng hiu qu vn c nng ln. Nhng iu ny lm cho sc mnh, tc , sc bn v tnh
linh hotu tt hn nhiu so vi ngi bnh thng. Ngoi ra vn cn gip cho c th phng
trnh c cc loi chn thng do s hot ng kch lit ca c bp trong qu trnh tp luyn
hay trong hot ng i sng hng ngy.
2. S nh hng ca tp luyn th dc th thao i vi h thng h hp
Chc nng ca h thng h hp mnh hay yu ph thuc bi nng lc CO2 ca c th,
khi tp luyn th dc th thao c th i hi nhiu hn v Oxy, chnh v vy m tn s h hp
tng ln. p ng nhu cu trn, cc c quan ca h thng h hp bt buc phi ci thin nng
lc lm vic ca bn thn. Do vy, tin hnh tp luyn th dc th thao trong thi gian di c th
nng cao nng lc hp th Oxy, t nng cao c chc nng ca cc c quan trong h thng
h hp, ci thin c nng h thng h hp.
Qu trnh hot ng sng ca con ngi l mt qu trnh tiu hao nng lng, nng lng
c ly t ngun d tr cc cht trong c th. Nhng vt cht d tr ny khi c em ra
bin i thnh nng lng i hi phi c mt qa trnh Oxy ho, do vy, c th bt buc phi
khng ngng s dng Oxy t mi trng bn ngoi v th ra CO2. Qu trnh trao i ny gi l
qu trnh h hp.
H thng h hp bao gm phi, kh qun, mi.. trong phi l ni trao i kh, cn li
u l ng h hp. C th khi trong trng thi yn tnh mi pht i hi 0,25- 0,3 ml kh, nh
vy ch cn 1/20 s ph nang trong phi hot ng l c th p ng. Nu c nh vy trong thi
gian di th nhng ph nang khng c s dng s b thoi ho i, t chc nng ca h
thng h hp s gim i mnh m v rt d mc bnh.
Chc nng h hp c ci thin mt s mt sau:
a. C h hp c pht trin dn, c lc, c sc bn, c th chu ng vi lng vn
ng ln
C h hp ch yu l c honh cch, c gian sn, ngoi ra cn c thm c bng, khi ht
th su cc nhm c ngc lng cng c tc dng ph tr. Tp luyn th dc th thao thng
xuyn s tng cng c h hp do vy m chu vi lng ngc tng ln nhiu.
S trng thnh ca c h hp lm cho bin ca ng tc h hp ln ln, h hp ngi bnh
thng khi ht vo ht sc v th ra ht sc s chnh lch v chu vi lng ngc khng nhiu (gi
l h hp km) ch c 5-8 cm, ngi thng xuyn tp luyn th dc th thao s khc bit ny
l c th ln ti 9-16 cm. V vy tin hnh tp luyn th dc th thao thng xuyn l c li cho
vic nng cao chc nng ca h thng h hp.
b. Dung tch sng tng ln, tng cng hp th xy v thi CO2

Dung tch sng l mt ch tiu quan trng nh gi trnh sc kho v s sinh trng
pht dc ca thiu nin nhi ng. Thng xuyn tp luyn th dc th thao c bit l lm cc
ng tc gp dui ngc c th lm cho sc mnh ca c h hp c tng cng, lng ngc to
ln iu ny c li cho s sinh trng pht dc ca t chc phi, cng nh s khuych trng
ca phi t lm cho dung tch sng tng ln. Ngoi ra khi tp luyn th dc th thao vi cc
vn ng ht th mang tnh thng xuyn cng c th thc y s tng trng ca dung tch
sng; ngi bnh thng dung tch sng ch khong 3500 ml, nhng ngi thng xuyn tp
luyn th dc th thao tnh n hi ca phi tng ln r rt, sc mnh ca c h hp tng nhiu,
dung tch sng ln hn ngi bnh thng khong 1000 ml.
c. Tng cng su h hp:
ngi bnh thng h hp nng v nhanh, khi yn tnh tn s yn tnh khong 12-18
ln/ pht, ngi thng xuyn tp luyn th dc th thao h hp su v chm lc yn tnh tn
s h hp khong 8-12 ln/ pht. Nh vy c ngha l cc c h hp c nhiu thi gian ngh
ngi. S khc bit ny cn biu hin r nt hn trong khi vn ng.
V d: Trong cng mt iu kin, cng mt lng vn ng (vn ng nh nhng)
ngi bnh thng tn s h hp ln ti khong 32 ln/ pht, mi ln h hp dung lng ch
khong 300 ml, trong mt pht tng dung lng h hp l 300 ml 32= 9600 ml. Nhng vn
ng vin tn s h hp li l 16 ln/ pht, mi ln h hp dung lng t 600 ml, tng dung
lng trong 1 pht thu c l 600 ml 16= 9600 ml.
T thng k trn c th thy, ngi bnh thng v vn ng vin trong cng 1 pht th
dung lng h hp l tng ng. Nhng trn thc t, th s giao i xy v CO2 li khc nhau
bi l mi ln h hp th c khong 150 ml khng kh c lu li trong ng h hp m khng
th vo trong ph bo tin hnh giao i. Do lng kh giao i s l:
ngi bnh thng: (300 ml - 150 ml) 32 = 4800 ml.
vn ng vin l: (600 ml - 150 ml) 16 = 7200 ml.
iu ny cho thy khi c bp lm vic th nhu cu v xy tng ln, ngi bnh thng
s phi tng tn s h hp p ng nhu cu do vy khi vn ng thng th gp. Nhng
vn ng vin do v c nng h hp c nng ln, h hp su. Trong cng mt iu kin nh
nhau, tn s h hp cha cn tng cao th p ng nhu cu khng kh giao i do c
th lm vic c trong thi gian di m khng d mc bnh.
Ngoi ra, do kt qu ca tp luyn th dc th thao lu di ci thin c chc nng
ca h thng h hp v cc h thng khc (h thng thn kinh, h thng tun hon) nng cao
nng lc nh CO2 v hp th xy khi trao i kh, lm cho vn ng vin khi hot ng kch lit
vn c th pht huy chc nng ca h h hp ( ngi bnh thng kh c th t c). Do vy
m lm cho qu trnh xy ho cc vt cht nng lng cng thm hon thin. iu ny m bo
cho vic cung cp y nng lng khi vn ng. Ngi bnh thng khi thc hin cc bi tp
th dc th thao vic trao i xy c th t c 60% tng s kh khi h hp. Nhng sau khi
tri qua tp luyn th dc th thao th nng lng trao i ny c nng ln r rt khi hot
ng vn ng nhu cu xy tng ln vn c th p ng c nhu cu ca c th m khng
lm cho c th thiu kh qu mc. Tp luyn th dc th thao cn c th rn luyn con ngi
nng cao c nng lc chu ng n dng kh (kh nng chu ng thiu xy). Trong iu
kin thiu xy vn c th kin tr thc hin cc hot ng c bp phc tp.
V d: VV leo ni trong iu kin ni cao thiu xy, khng ch phi duy tr cc hot
ng duy tr tnh mng m cn phi khng ngng hon thnh nhim v leo ln nh ni y kh
khn.

3. S nh hng ca tp luyn th dc th thao i vi chc nng ca h tun hon:

Mt h thng tun hon tt l iu kin bt buc phi c cho mt c th cng trng
kho mnh. Tp luyn th dc th thao c th nng cao chc nng ca tim, tng nhanh tc
tun hon mu, nng cao c chc nng ca h thng huyt qun.
H thng tun hon l do tim, mu v h thng huyt qun to thnh v vy m gi l h
thng tun hon mu. Tim l ni pht ra ng lc lm cho mu lu ng, huyt qun l con knh
dn mu i khp ni trong c th, mu th ph trch vic vn chuyn dinh dng, xy, cc sn
phm thi ca qu trnh trao i cht v CO2. Tim c tc dng lm cho mu lun lu ng trong
huyt qun mang xy v cc cht dinh dng cho cc t chc, t bo, ng thi em cc cht
thi ca qu trnh trao i cht sn sinh ra cng nh CO2 ra ngoi phi, thn v da
Tp luyn th dc th thao c tc dng rt tt i vi cc c quan, h thng trong c th,
i vi h thng huyt qun cng nh vy. Khi tin hnh tp luyn th dc th thao s tiu hao
nng lng v cc sn phm tha ca qu trnh trao i cht tng ln trong c th. Lc ny i
hi phi nng cao chc nng ca tim, tng nhanh tt lu truyn mu, ng thi nng cao chc
nng ca h tun hon.
V d: Trong hot ng cc mn chy di, bng , bng r hay bi liu c th
lm cho chc nng ca h thng tun hon t c s tng cng r rt, lm cho c tim dy
ln, tn s mch v huyt p gim, lm cho h tun hon c tp luyn, kt cu, chc nng c
c s ci thin ch yu biu hin cc phng din sau:
a.Tng cng tnh vn ng ca tim
Tp luyn th dc th thao lm tng cng mu ca c tim, lm cho c tim c nhiu vt
cht dinh dng hn. Do tp luyn th dc th thao c tim dn dn c tng cng, thnh tim
dy ln, th tch khoang tim tng ln (ngi bnh thng khong 700ml, VV l 1000ml). Do
vy th tch khoang tim ca VV ln hn mt cht so vi ngi bnh thng. Hin tng ny
c gi l ph i tim mang tnh vn ng Ngi thng xuyn tp luyn th dc th thao do
tp luyn thng k, c khoang tim s to v kho dn ln, dng my chuyn mn xem xt
c th thy khoang tim ca h to hn mt cht so vi ngi thng, ngoi hnh y n, c tim
pht trin, lc co bp tim tng ln, dung lng tim cng tng ln nhiu, do vy m mi ln co
bp tim lng mu c y ra khi tim (lu lng tm thu) cng tng ln.
b.Tn s mch gim v chm khi yn tnh
ngi bnh thng tn s mch vo khong 70-80 ln/pht, thng xuyn tp luyn th
dc th thao tn s mch p ch khong 50-60ln/pht, cc vn ng vin u t c khi gim
xung ti 40ln/pht. iu ny l do VV lu lng tm thu tng ln do tn s mch gim
xung nhng vn cung cp cho nhu cu trao i cht ca ton b c th. Trong trng thi yu
tnh, lu lng pht m c th i hi khong 75ln. Trong khi lu lng tm thu VV
khong 90ml, tim ch cn co bp khong 50 ln l cung cp mu cho c th. Tn s mch
gim xung do m tim c nhiu thi gian ngh ngi.
c.Tit kim ho trong lm vic ca tim
Tin hnh vn ng nh nhng, cng mt lng vn ng, tn s mch p v bin
bin i huyt p ngi thng xuyn tp luyn th dc th thao nh hn ngi bnh thng
v khng d b mt mi, hi phc nhanh. Ngi khng thng xuyn tp luyn s i hi tn s
mch cao hn, do thi gian ngh ngi ca tim ngn i, rt d mt mi, sau khi vn ng thi
gian hi phc cng cn di hn. Nguyn nhn ch yu l ngi thng xuyn tp luyn c lc co
bp tim ln hn, lu lng tm thu ln hn, do ch cn tng mt cht tn s mch l c th
p ng yu cu, ng thi do vic tp luyn th dc th thao lm cho huyt qun bo v v
duy tr tt s lu truyn ca mu nn cc VV nh nhng, bin bin ho v tn s mch v

huyt p u nh hn so vi ngi bnh thng. Hin tng ny c gi l hin tng tit

kim ho
d. Khi hot ng kch lit, chc nng ca tim c th t ti trnh cao
Ngi thng xuyn tp luyn th dc th thao th chc nng ca tim rt tt, l c tim
kho, dung lng tim ln, lc co bp tim kho. Khi hot ng kch lit c th nhanh chng pht
huy chc nng tim, c th t n mc m ngi thng khng th t ti.
V d: tn s mch p ca VV u t c th t ti 200-220 ln/pht, lu lng pht c
th t ti trn 40lt.
Do vy c th m nhim c nhng cng vic hoc lao ng vi lng vn ng hun
luyn hoc ph ti rt ln, trong khi ngi thng tn s mch p ti a ch t ti 180
ln/pht, lc ny lng mu tr v tim s gim xung do vy lu lng tm thu gim xung,
tun hon mu v th cng gim hiu qu. Cng vi s tch lu cc sn phm ca trao i cht
(axit lactic) lm cho kh c th duy tr c cng vic thm ch cn xut hin hin tng tc
ngc, kh th, lon nhp tim, au us hi phc sau vn ng gim.
e.Tng tnh dn truyn ca huyt qun
Tp luyn th dc th thao c th tng cng c tnh dn truyn mu ca thnh mch,
iu ny l rt c li i vi ngi gi. ngi gi, cng vi s gia tng ca tui tc, tnh dn
truyn ca mu thnh mch cng gim xung, chnh v vy m ngi gi thng hay mc cc
bnh tui gi c bit l bnh cao huyt p. Ngi gi thng qua tp luyn th dc th thao c
th tng cng tnh dn truyn mu ca thnh mch, t c th phng nga c cc bnh tui
gi v bnh cao huyt p.
Ngoi ra, y hc chng minh, thng xuyn tp luyn th dc th thao s lm tng hm
lng hng cu, bch cu, c th cung cp kp thi dinh dng v xy cho c th, mang cc cht
thi ca qu trnh trao i cht cng nh CO2 ra ngoi.
Cng vi mc sng ngy cng cao, nu nh khng thng xuyn tham gia tp luyn th
dc th thao th bnh vn minh tt nhin s gia tng. Hin nay khng c t ngi cht v
mc cc bnh v tim mch, Lin bang c 20 tr li y, s lng ngi cht v bnh tim
chim 52%-53% tng s ngi cht. Theo ti liu thng k ca t chc y t th gii cng b nm
1984 s ngi cht do mc cc bnh v tim l mt trong nhng nguyn nhn dn n t vong
chim t l cao nht. Do vy vic thng xuyn tp luyn th dc th thao ng mt vai tr ht
sc quan trng trong vic gim t l ngi mc cc bnh lin quan n tim v h tun hon.
4. S nh hng ca tp luyn th dc th thao i vi h tiu ho
D dy v rut l nhng c quan ch yu ca h thng tiu ho trong c th. Nng lc
tiu ho ca d dy v rut tt s c nhng nh hng tt i vi sc kho con ngi. Thng
xuyn tp luyn th dc th thao s nng cao c cng nng tiu ho ca d dy v rut, tng
cng s kho mnh cho gan, ng thi cn c tc dng tr liu v phng nga mt s bnh v
h thng tiu ha.
Thng xuyn tp luyn, do nhu cu hot ng ca c bp nn d dy v rut phi tng
cng chc nng tiu ho, lc ny dch v men tiu ho tng ln nhiu, s co bp ng dn
truyn tiu ho cng c tng ln mnh m, tun hon mu d dy v rut cng c ci
thin. Do pht sinh cc thay i nu trn m vic tiu ho thc n v hp th cc cht dinh dng
c din ra thun li, mt khc do khi vn ng phi h hp su, c honh cch hot ng vi
bin ln nn di chuyn nhiu xung pha di, c bng cng hot ng mnh, iu ny
c tc dng mt xa cho d dy v rut. Do tp luyn th dc th thao c tc dng nng cao nng
lc tiu ho ca d dy v rut nh vy nn c khng t ngi s dng tp luyn th dc th
thao nh mt phng php tr liu i vi mt s bnh d dy v h thu c hiu qu nht

nh.
Gan l mt tng ln trong c th con ngi, n ng vai tr ht sc quan trng i vi h
tiu ho, thng xuyn tp luyn th dc th thao chc nng ca gan c tng cng iu ny
rt c li cho vic tiu ho thc n. Khi vn ng s tiu hao ngun nng lng d tr tng ln,
khin cho gan phi hot ng tch cc hn t m chc nng gan c tp luyn thng xuyn
v pht trin. Lng ng n trong gan ca vn ng vin v ngi thng v tc y
ng n ra ngoi ca gan vn ng vin cng nhanh hn ngi thng. ng n gan l
ht sc quan trng i vi s kho mnh ca gan, n c th bo v cho gan, v nguyn nhn ny
m cc bc s thng yu cu nhng bnh nhn gan n nhiu hoa qu c ng. Chc nng gan
vn ng vin l rt tt, kh nng khng vi bnh gan cng rt cao. ngi thng xuyn
tp luyn th dc th thao th vic s dng ng n trong gan cng kinh t hn ngi
thng. T nhng yu t trn c th thy tp luyn th dc th thao c th lm tng thm sc
kho cho gan, m gan c kho th mi c th nng cao c nng lc lao ng v vn ng.
5. nh hng ca th dc th thao i vi h thng thn kinh
H thng thn kinh khng ch cc loi hnh vi ca con ngi, thng xuyn tp luyn
th dc th thao s lm nng cao nng lc lm vic ca cc t bo thn kinh i no, nng cao
tnh linh hot v s hng phn ca h thng thn kinh, phn ng nhanh, tng thm tc linh
hot v s chun xc nhp nhng ca ng tc. H thng thn kinh l do h thng trung khu v
h thng thn kinh ngoi bin to thnh.
Hnh thc hot ng ca chng nh sau: Sau khi c th tip nhn c tn hiu kch thch
thng qua cc n ron thn kinh dn truyn n h thng trung khu thn kinh, sau khi h thng
trung khu thn kinh phn tch, tng hp th cc xung ng hng phn s c dn truyn ti cc
c quan t to ra cc phn ng tng ng.
V d: Khi tham gia thi u bng r, trong tnh hung thin bin vn ho ca thi u trn
sn i hi hon thnh ng tc kp thi v chun xc. ngi bnh thng tc phn ng l
0,4 giy tr ln, vn ng vin l 0,332 giy, i vi cc vn ng vin bng bn tc phn
ng t ti 0,1 giy.
Nhng vn ny u em li nhng li ch cho cng vic hay nhng hot ng sinh
hot i thng.
Ngoi ra thng xuyn tp luyn th dc th thao cn c th phng nga c bnh suy
nhc thn kinh. Vn ng cn m bo cho vic gi cn bng gia hng phn v c ch ca i
no, t phng nga c s pht sinh suy nhc thn kinh. Thng xuyn tp luyn th dc
th thao c th lm cho s hng phn c tng cng, c ch cng thm su sc hoc lm cho
hng phn v c ch c tp trung, nh vy nng cao c tnh linh hot ca qu trnh thn
kinh. Khi tp luyn th dc th thao do trung khu vn ng hng phn cao lm cho ngoi vi
sn sinh s c ch su sc, iu khin cho cc t bo thn kinh c ngh ngi tt. Tp luyn
th dc th thao thng yu cu phi hon thnh nhng ng tc phc tp, c kh cao hn so
vi cc hot ng thng ngy, v vy m c th bt buc phi ng vin chc nng ca bn
thn n mc cao mi c th thch nghi c vi cc yu cu ca nhim v. Thng qua tp
luyn thi gian di, khng ch c bp pht trin, do ng tc c lc, m tc , tnh mm do, s
linh hotca ng tc cng c tng cng, i vi th lc lao ng th sc bn b cng c
nng ln, kh nng phng bnh v kh nng thch nghi vi cc loi kch thch bn ngoi mi
trng cng c nng ln. Bi l vn ng c tc dng rt tt i vi h thng thn kinh nn
phn ln cc bc s thng ly tp luyn th dc th thao lm thnh mt phng php tr liu,
c bit l iu tr cc tr ngi v chc nng ca h thng thn kinh- nguyn nhn dn n cc
bnh thn kinh. M mt s chuyn gia v bnh thn kinh m mt lp gi l vn ng d

phng cho mt s ngi b suy nhc thn kinh nh, trong lp ny h ly chy b thay cho
vic dng thuc. Tri qua mt tun tp luyn th c 60%- 85% bnh nhn xut hin du hiu
hi phc.
6. Thc tin s pht trin ton din nng lc c th, tng cng nng lc thch nghi
ca c th
Mc mnh yu ca nng lc c th l mt b phn, ch tiu khng th thiu trong vic
nh gi tnh trng sc kho. Tp luyn th dc th thao va nng cao trnh ca cc c quan
trong c th, va nng cao th lc c th, mt khc cn c th nng cao nng lc thch nghi vi
hon cnh mi trng v nng lc khng bnh. Nng lc c th l nng lc m cc c quan trong
c th c th gnh chu c, n bao gm nng lc hot ng c bn ca c th v cc t cht
th lc. Nng lc c th mnh yu l tiu chun nh gi ht sc quan trng i vi th cht con
ngi. Nng lc c th pht trin c mi quan h mt thit i vi s pht trin chc nng c
th, thng xuyn tp luyn th dc th thao c th nng cao cc t cht c th nh tc , linh
hot, sc bn, sc mnh, mm do ng thi trong s nh hng ca h thng trung khu thn
kinh chc nng ca cc h thng c quan cng c nng ln. y chnh l c s cung cp vt
cht cho pht trin cc t cht.
Nng lc hot ng c bn ca con ngi c pht trin cng chnh l to ra c s pht
trin kt cu hnh thi, chc nng sinh l, cc t cht c th. Thng xuyn tp luyn th dc th
thao cng vi s pht trin chc nng ca cc c quan t chc, cc t cht c th, nng lc hot
ng c bn cng c pht trin mnh m. V nh ngi thng xuyn tp luyn bi hay lao
ng th tinh thn thoi mi, tinh lc di do, cn khng thng xuyn s khng c nh vy.
C th ni tp luyn th dc th thao c tc dng pht trin nng lc c th.
Nng lc thch ng l ch nng lc, chc nng, biu hin ca con ngi mi trng th
gii bn ngoi. N bao gm sc thch nghi vi hon cnh th gii bn ngoi v kh nng khng
li bnh tt. Tp luyn th dc th thao s tng cng c sc thch nghi vi iu kin hon
cnh th gii bn ngoi v kh nng phng chng bnh tt. Ni nh trn ngha l thng xuyn
tp luyn th dc th thao khi gp phi thi tit lnh gi t ngt cc l chn lng s nhanh
chng co li, qu trnh trao i cht din ra mnh hn cung cp nhit lng cho c th, ngc
li khi gp thi tit nng cc l chn lng m ra h thng gii nhit hot ng mnh m hn
gii nhit cho c th biu hin m hi tot ra nhiu.
VN NG C TH THAY TH C MI PHNG THUC NHNG MI
PHNG THUC U KHNG TH THAY TH C VN NG
Nhng nm gn y cho thy s pht trin khng ngng ca khoa hc ni chung, v
c bit l y hc - mt lnh vc khoa hc ng dng lin quan n ngh thut cha bnh, bao gm
nhiu phng php chm sc sc khe nhm duy tr, hi phc c th t vic phng nga v
cha bnh.
Y hc hin i ng dng cc kin thc khoa hc sc khe, nghin cu v y sinh
hc v cng ngh y hc chn on v cha tr bnh tt thng qua thuc men, phu thuthoc
bng nhiu phng php tr liu phong ph khc. Nhiu phng thuc mi ra i phc v nhu
cu m bo v tng cng sc khe ca con ngi. Khng th ph nhn c vai tr ca thuc
trong vic ko di tui th ca con ngi. iu ny c minh chng bi tui th trung bnh
ngy cng cao cc nc.
Tuy nhin, mt hn ch ca thuc cng l iu khng rnh khi. Nhiu cn bnh hin nay
vn khng c thuc cha trit , hn ch v chi ph, v c bit l bin chng, nhiu tc dng
ph hoc thm ch phn tc dng dn n t vong.

Theo bo co mi y ca Trung tm Nghin cu phn ng c hi ca thuc (ADR thuc B Y t), iu ng bo ng nht l tai bin v thuc xy ra ngy mt nhiu v nghim
trng. Theo nghin cu ca mt nhm dc s ti Bnh vin Bch Mai H Ni, t cui nm 1999
n 5-2004, c 467 trng hp b phn ng thuc.
Trong s , phn ng thuc do dng khng sinh chim t l cao nht: 53,32%. Phn ng
chim hng th 2 l nhm h nhit gim au, chng vim khng Steroid vi t l trn 9%. Nhiu
thuc m ngi dn tng chng nh "v b, v hi" nh vitamin nhng cng c t l phn ng
gn 2%, thuc ng y b phn ng cng chim t l trn 2%.
Theo nhm nghin cu, cc biu hin lm sng phn ng ca thuc da nh ni m ay,
hng ban, xm da chim t l 55%. 45% cn li c nhng biu hin phn ng nguy him ni m
ay st cao, tng bch cu (chim 11%), sc phn v (chim 5,14%), suy gan, thn (chim
5,35%), teo c, au u l ln, kch thch thn kinh, hn m
C 6 bnh nhn t vong sau sc phn v (chim t l 1,28%). iu ng lu l c ngi khi
dng thuc xong l xut hin phn ng ngay nhng cng c rt nhiu trng hp sau khi dng
thuc vi ngy, thm ch vi tun mi bt u c du hin phn ng.
Ti cc tnh - thnh pha Nam, theo mt cng b mi y ca Trung tm ADR, mi nm
c trn 200 bnh nhn b phn ng thuc (t l t vong khong 1%). Nhm tui b phn ng
thuc nhiu nht trong tui lao ng nn ngoi tn km trong iu tr th cn nh hng
khng nh n sc sn xut.
Theo mt cn b V iu tr (B Y t), bn cnh bo ng v phn ng c hi ca thuc,
hin nay ngnh ang ng trc tnh trng khng khng sinh (ln khng sinh). Theo mt cng
trnh iu tra nghin cu gn y trn c nc, nhiu loi khng sinh nh tetracilin, ampicilin
c t l khng trn 90%. Nhiu khng sinh th h 2 s dng trong cc bnh tai - mi - hng
cng xut hin t l khng ti 30%. Thm ch nhiu khng sinh th h mi cng bt u c biu
hin khng "p ph" i vi mt s bnh nhim trng.
Ngy nay, khi vt cht tng i y , con ngi gim bt ni lo "cm o, go
tin", ngi ta ch quan tm chm sc sc khe nhiu hn. Nm bt nhanh xu hng, ngoi
nhng nhm thuc iu tr, thuc b, cc cng ty dc phm a ra nhm mi l thc phm
chc nng.
Cho n nay vn cha c mt nh ngha chnh thc no v thc phm chc nng. mi
lnh vc nghin cu a ra nhng khi nim khc nhau. Chnh v th, gy ra nhiu kh khn
trong vic hiu ng v thc phm chc nng.
Thc phm chc nng khng phi l thuc, n hon ton khng c chc nng cha bnh
nn khng dng thay th thuc cha bnh. Thc phm chc nng v c bn ch c tc dng tng
sc khng ca c th, chng lo ho, lm p, ng thi h tr vic phng bnh..
Thc phm chc nng nm ranh gii gia thc phm truyn thng v thuc. N thuc
khong giao thoa gia thc phm v thuc.
V m t cu to v tc dng th thc phm chc nng c chia thnh cc nhm nh sau:
Nhm th nht: C tc dng chng oxy ha nh vitamin C, E, Betacaroten, km vi
lng, cc sn phm t ht nho Nhm ny c tc dng gip cho c th ph hy cc gc t do,
cc tc nhn oxy ha, nng cao sc khe, phng chng bnh tt.
Nhm th hai: L nhm sn phm c tc dng nh thay th b sung cc ni tit c
nam ln n. Chng c tc dng l tng sinh lc n ng. n gii, cc sn phm ny c tc
dng hn ch ti a cc triu chng bt li v thn kinh, xng khp nht l tng cng
hormone n nhng ph n c tui, gip h sng vui hn, khe hn, ko di tui thanh xun.

Nhm th ba: Sn phm mang tnh thch nghi sinh hc nh cc loi sm, ng trng h
tho, sa ong cha c tc dng tng cng sc khe, tng sc khng
Nhm th t: C tc dng tng cng chnh kh, tng cng min dch, phng chng
ung th Nh cc sn phm c ngun gc t cc nhm ca M, sn v du gan c mp, nm
linh chi, x en, x linh
Nhm th nm: Nhm sn phm c tc ng ln h thn kinh, chng stress nh cy
kawa, n lang
Nhm th su: L cc vitamin, axit amin, cc nguyn t vi lng
Ni thc phm chc nng khng c tc dng vi sc khe cng khng ng. Bi cc loi
thc phm chc nng thng c cc hot cht c li cho c th nn n cng c nhng tc dng
ng k, v d nh: thi cht c n b, b sung cc vi cht dinh dng cho cc t bo, ko di tui
th, tng sc khng, gim nguy c bnh tt, h tr lm p, h tr iu tr rt nhiu chng v
bnh
Tuy nhin, bn thn cc dc tho, ch phm bt ngun t thc phm... hin din trong
thc phm chc nng khng gy d ng nhng cc t dc hay cht bo qun th u c nguy c
, thm ch gy d ng rt nng (lu , bt c thc phm chc nng no cng u cha t dc
v cht bo qun!). Do , ging nh thuc, thc phm chc nng cng gy d ng v trong
trng hp ny c th gi l d ng thuc.
D ng thuc khng ph thuc liu lng nn s xy ra d ng d thuc hay thc phm
chc nng dng ng liu hoc thm ch dng rt t, tc di liu ch nh. Phn ng d ng ch
xy ra mt s t bnh nhn gi l ngi d d ng, hoc ngi c c a d ng ( b vim mi
d ng hay hen suyn) cho nn, c thuc nhiu ngi dng chng b g nhng dng ngi
khc th b d ng.
D ng thc phm chc nng cng c nhiu biu hi n, nh th ni m ay trn da, mn
nga; trn h h hp kh th, hen suyn; trn h tiu ho au bng, nn ma, tiu chy; trn mt
b vim kt mc... n ng hn th c th b sc phn v, vi biu hin xanh tm ti, tt huyt p,
lon nhp tim, tru tim mch, c th gy cht ngi.
III KT LUN
Nh vy, vi nhng li ch ca vn ng nu bit rn luyn ng cch v nhng hn ch
ca thuc c nu trn chng minh cho cu ni ca hc gi ngi Php: Vn ng c th
thay th c mi phng thuc nhng mi phng thuc u khng th thay th c
vn ng.
Ngy nay vi nhp sng hin i v km theo l s pht trin ca y hc, nhiu ngi
tr nn tt bt v khng chm sc sc khe bn thn, i khi cn c li sng bung th v
v tm. chnh l s li bing vn ng v li bing c trong suy ngh. Qua nhng suy ngh
v cu ni ca hc gi ngi Php, ta c th thy c nhng sai tri v hu qu khn lng ca
li sng li vn ng ny.
Bi hc rt ra l hy Sng yu vn ng tn hng cuc sng. Cc nh khoa hc
khuyn co mi ngy nn dnh t nht ba mi pht cho cc hot ng vn ng c th nhm
thc y qu trnh trao i cht v tng cng hiu qu chuyn ha nng lng. Vn ng u
n mi ngy vi mt cng va phi s gip kim sot tt cn nng v tnh trng sc khe,
gim hiu qu cc nguy c bnh th cht v tm l. Thi quen tt cho sc khe ny c th c
hnh thnh ngay t nhng hnh ng n gin hng ngy v vo bt c thi gian no. Chng hn

thay v s dng thang my, bn c th leo thang b n ni cn n; i b ra siu th gn nh

thay v i xe my hay ngi xe hi; mi sng dy sm hn ba mi pht thc hin cc bi tp
ti gia; hay chy mt vng quanh cng vin gn nh mi chiu sau khi i lm v. Ngoi ra, c rt
nhiu mn th thao bn c th gi gn sc khe, rn luyn sc bn, gi vc dng p v thm
ch l c th gin nh tp yoga, tp v, tp bng r, nh cu lng, bi li
Vn ng th dc, th thao cng nh em tin gi tit kim. Mi ngy tch ly c mt
t, dn dn gp nn thnh vn sc khe qu gi cho mi ngi. Sc khe l vn qu nht. l
l do v sao trong nhng ngy u xun nm mi hay nhng dp ngi thn bn b t hp chng
ta lun chc nhau sc khe. Cui cng, xin kt li bng mt cu ngn ng Nga:
Ngi c sc khe c 100 c mun
Ngi khng c sc khe ch c mt c mun duy nht l sc khe