Ksa devre Akmlarnn Hesab

TURGUT ODABAI
Elektrik Mhendisi
Bota BTC Proje
Direktrl CMT naat
turgut.odabasi@btc.com.tr
Hata Topolojileri
3-fazl sistemlerde aada belirtilen tiplerde hatalar meydana gelebilir.

3-fazl hata
2-fazl hata
Faz-ntr hatas
Faz-PE hatas

Formllerde aada belirtilen semboller kullanlacaktr.

I K Ksa devre akm

U r Nominal gerilim
Z L Faz iletkeni empedans
Z N Ntr iletkeni empedans
Z PE PE koruma iletkeni empedans

Aada 3-faz simetrik ksa devre ,2-faz ve 1-faz asimetrik ksa devre deerleri ile ilgili
ifadeler generatordan uzak ksa devre hali iin zet olarak gsterilmitir.

ekil 1: 3-faz hatas

ekil 2: 2-faz hatas

ekil 3: Faz-ntr hatas

ekil 4: Faz-PE iletkeni hatas

Aada verilen tablo ksa devre akmlarnn yaklak deerlerinin abuk bulunmasn
salar.
Tablo 1:

Ksa Devre Akmlarnn Belirlenmesi

Ksa devre akmlarnn belirlenmesi iin Ksa Devre Gc Metodu (MVA) kullanlabilir.
Sz konusu metod tesisin herhangi bir noktasnda oldukca byk bir dorulukta ksa
devre akmnn belirlenmesine imkan salar.
Ksa devre g metodunda I K ksa devre akm

3-fazl ksa devrelerde I K

2-fazl ksa devrelerde I K

SK

3.U r
S
K ifadelerine gre hesab edilir.
2.U r

Burada
S K Hata yerinde grnen ksa devre gc
U r Hata yerindeki gerilim

S K grnen ksa devre gcn belirlemek iin hata yerine kadar olan tm ebeke

elemanlar gz nne alnr. Sz konusu elemanlar

Ksa devre yerini besleyen ,ebeke, generator, motor gibi elemanlar

Ksa devre akmn snrlayan kablo,reaktans bobini, transformator gibi
elemanlardr.

Ksa devre akm hesabnn ilem sras

1. Tesisteki eitli elemanlarn ksa devre glerinin hesab
2. Hata yerindeki ksa dever gcnn hesab
3. Ksa devre akmnn hesab
S Knet Enerji al noktasndaki ksa devre gc olup S Knet

3.U r .I rnet ifadesiyle hesab

edilir.
U r enerji al noktasndaki nominal gerilimdir.

Eer ebeke al noktasndaki ksa devre gc ile ilgili herhangi bir veri bulunamazsa
S Knet deerleri aada verilen tablodan referans deerler olarak alnabilir.
Tablo 2:

Generator
Generatorun ksa devre gc S Kgen

S gen .100
Xx%

ifadesiyle bulunur

X d % : Ksa devre olyn deerlendirme ekline gre X d sub transiyent reaktans veya

X d transiyent reaktans veyahut X d senkron reaktans olarak alnabilir.

Genel olarak reaktanslar generatorun Z d

2
U rgen

S rgen

ifadesiyle verilen nominal generator

empedansnn % olrak ifade edilirler.

Bu ifadede
U rgen

S rgen

generatorun nominal gerilimi

generatorun nominal gc

Tipi deerler olarak generator iin

X d

%10-%20

X d

%15-%40

Xd

%80-%300 deerleri alnabilir.

Normal olarak en kt durum gz nne alnmas gerektiinden X d subtransiyent

reaktans deerlerine gre ksa devre akmlarnn hesab yaplr.
Aada verilen tabloda X d %12,5 deeri iin generatrlarn ksa devre gleri yaklak
olarak verilmitir.
Tablo 3:

3- fazl Asenkron Motorlar.

Ksa devre artlarna gre motorlar ksa devre yerini ksa bir peryot(5-6 peryot) sre ile
ksa devre yerini besler.
Motorun I Kmot ksa devre akmna (bu akm ayn zamanda motorun yol alma akmdr)
gre ksa devre gc aada verilen ifade yardmyla bulunur.
S Kmot

3.U rmot .I Kmot

Tipik olarak

S Kmot 5 7.S rmot

I Kmot 5 7.I rmot

5 kk gteki motorlar iin 7 byk gteki motorlar iin

kullanlr.

Transformatorlar
Transformatorun S Ktrafo ksa devre gc S Ktrafo

100
.S rtrafo ifadesiyle bulunur.
uk %

Aadaki tabloTransformatorlarn yaklak ksa devre gcn vermektedir.

Tablo 4:

Kablolar
yi bir yaklaklkla kablolarn ksa devre gc S Kcable

U r2
dir
ZL

U r sistem nominal gerilimi

Z L Kablo empedans

Aadaki tablodan kablo ksa devre gleri belirlenebilir.Ksa devre gleri 10m kablo
uzunluu iin verilmitir
Tablo 5:

Bi fazda birden fazla n adet paralel kablo var ise tablodaki deerler n ile arplr. Eer
devredeki kablolarn uzunluu (Lact) 10m den farkl ise empedanslar

10
ile arplr.
Lact

Hata noktasnda Ksa Devre Gcnn Hesab

Tesisteki bir noktadaki ksa devre gcn bulurken admtanslarn toplanmasndaki
kural uygulanacaktr.
Seri bal elemanlarn ksa devre gleri paralel empedanslarn toplamndaki gibi ters
troplam olacak yani
SK

1
1

Si

ve devrede paralel bal olan elemanlarn ksa devre gleride seri empedanslarn
edeer toplamndaki kurala gre olcaktr, yani
S K S i

Ksa devre akmlarnn hesab

Ksadevre akmn belirlemek iin ksa devre yerine bakldnda maksimumum ksa
devreti verecek durum ele alnr .
rnein aadaki ekilde maksimum ksa devre CB1 kesicisinin ebeke barasna bal
st tarafnda meydana geldii grlr.

ekil 5:

Ksa devre akmlarnn belirlenmesinde ncelikle hata yerindeki edeer toplam ksa
devre gc bulunur ,daha sonra bu g esas alnarak ksa devre akmlarn veren
ifadeler yardmyla veya aada verilen diyagram vastasyla ksa devre yerindeki ksa
devre akm bulunur.
Bu diyagramda S KUP besleme tarafndaki ebeke ksa devre gc S KEL hata yerindeki
edeer ksa devre gcdr.

ekil 6: 400 V gerilimde fazl ksa devre akmnn hesab

-fazl ksa devre akm hesaplandktan sonra tablo 1 de verilen ifadeler yardmyla
dier hata ekillerine ait hata akmlar bulunur.

rnek :
ebeke
31,5 kV

S Knet 500 MVA

Transformator

S rtrafo 1600kVA

u k %6

U 1r U 2 r 31500 400V

Motor

Prmot 220kW

I Kmot I rmot 6,6

0,917
cos 0,9

Dier ykler

I rL 1143,4 A

cos 0,9

Elemanlarn ksa devre glerinin hesab

ebeke

S Knet 500 MVA

Transformator
Motor S rmot

S Ktrafo

100
.1600 26,7 MVA
6

Pr
220

267 kVA
. cos 0,917.0,9

S Kmot 6,6.S rmot 1,76 MVA ilk 5-6 peryotta 50Hz frekans iin 100msan.

Kesicilerin seimi ve ksa devre akmnn hesab

CB1 Kesicinin en fazla zorlanaca hal ksa devrenn kesicinin hemen knda
olmasdr. Sz konusu hata yerinde ksa devre edeer gc
S KCB1

S Knet .S Ktrafo
S Knet S Ktrafo

bulunur. Ksa devre akm I KCB1

25,35MVA

S KCB1

36,6kA hesaplanr .Devredeki dier hata

3.U r
cinsleri iin Tablo 1 de verilen ifadeler yardmyla belirlenir.

Ayn deerleri ekil 6 daki diyagramlar kullanarakta bulabiliriz

ve

CB2 Kesicisini enfazla zorlayacak maksimum ksa devre akm CB1 ile ayn ve 36,6 kA
deerindedir.
CB3 de maksimum ksa devre kesicinin k tarafnda olup motor hata yerine ksa
devre akm verme si durumunda meydana gelir.
S KCB 3 S Kmot

1
1
S Knet

I KCB 3

S KCB 3
3.U r

27,11MVA

S Ktrafo

39,13kA

10

Bu metod yardmyla motorun yol alma esnasnda motor klemenslernde olan

gerilimdmnde hesaplamak mmkndr.
Yukarda verilen rnekte
Motorun Nominal gerilimi U rmot 380V
Motordan yol alma esnasnda ekilen g motorun ksa devre gcdr
S Kmot 6,6.S rmot 1,76 MVA (380 V nominal gerilimde)
Motoru baraya balayan kablo 30 m uzunluunda ve 3x185/95 mm2 NYY kablodur.
Kablonun 10m uzunluk iin ksa devre gc tablo 5 den 128,5 MVA olarak bulundu
30m iin S Kkablo 128,5.

10
42,8MVA
30

0,4

0,38

380 V luk motorun 400 V daki ksa devre gc S Kmot .0, 4 1,76.

1,95MVA

Motorun balant terminallerindeki e deer ksa devre gc

S KEL

S KCB1 .S Kkablo
25,35.42,8

16,4kA
S KCB1 S Kkablo 25,35 42,8

Yol alma esnasnda motor terminallerindeki gerilim dm

U %

S Kmot 0, 4
S Kmot 0, 4
S KEL

.100

1,95
100 %10,6
16,4 1,95

Motor klemenslerindeki gerilim U M 4001 0106 358V

380 V nominal gerilimdeki moturun yol almas esnasnda motorun nominal gerilimine
gre gerilim dm U %

380 358
.100 %5,8 olacaktr.
380

Ayn ekilde srekli alma halindede motor terminallerindeki gerilim dm iyi bir
yaklaklkla bulunabilir.
0,4

0,38

.0, 4 0,267.
380 V luk motorun 400 V da ektii g S rmot

0,296 MVA

11

Motor terminallerindeki gerilim dm

U %

0, 4
S rmot
0,296
.100
100 %1,8 bulunur.
S rmot
0, 4
S KEL
16,4 0,296

Bu metodla zellikle direkt yol alan motorlarda g sisteminin yeterliliinin analizi

mmkn olmaktadr.
Kablolarda enerji k tarafndaki ksa devre akmnn belirlenmesi
400 V sistemde 200C ortam scakl iin bakr kablo iin aadaki tablodan ksa devre
akmlar belirlenebilir.
Tablo 6:

12

Eer her bir faz iin paralel kablo ekilmise kablo uzunluu paralel olan kablo saysna
blnerek ilem yaplr.
rnek
Veriler
Nominal gerilim
Kablo kesiti
Kablo uzunluu
Enerji al tarafndaki
Ksa devre akm

400 V
120 mm2
29 m
32 kA

lem sras :
1. 120 mm2 kesitindeki kabloya ait satrdan kablo uzunluunun 29 m olmas gz
nne alnarak en yakn alt uzunlua (burada 24 m dir) bir hat izilir
2. 24 m uzunlua ait stundan aa doru bir hat izilerek enerji al noktasndaki
ksa devre akmnn 32 kA olduu gz nne alnarak bu akm deerinin bir st
deerine doru burada 35 kA dir) getirilir ve 35 kA deerine ait satrdan izilen
hat ile kesime noktasndaki deer 26 kA dir.
3. Sz konusu kablodan gemesi muhtemel maksimum ksa devre akm 26 kA dir.
Not: Sistemde bulunan ksa devre akm deerlerini IEC veya VDE de belirlenen artlara
getirmek iin
Eer ksa devre generatoryakn ksa devre ise ya generatorun X d % subtransiyent
reaktansn kullanmak veya elde edilen ksa devre akmn 1,1 katsays ile arpmak
gerekir
Generatordan uak ksa devre ise bu katsay ile arpmaya gerek yoktur.
Mimimum ksa devre akmlar bulunmak istenirse bulunan deerler 0,95 katsays ile
arplr.

13

Kaynaklar:
Electrical Installation Handbook Volume 2 ABB
Calculation of Short Circuit Current .Cahier Technique no:158
Group SCHNEIDER
Short circuit ABC Learn it an hour, Use it anywhere ,Memorize no formula
Moon H. Yuen. Bechtel Inc. San Fransisco CALIFORNIA

14