UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET SPORTA I TJELESNOG ODGOJA

VISOKA SPORTSKA KOLA

SEMINARSKI RAD
PREDMET: Filozofija sporta
TEMA: Brzina

Kandidat:
Dalibor Kovaevi

Mentor:
prof.dr. Azra Kozaranin
Sarajevo 2009

S AD R AJ

1. UVOD ....................................................................................................

2. PODJELA BRZINE .............................................................................

3,4,5

3. SPECIFINA BRZINA U SPORTU ...................................................

6,7

4. ZNAAJ PLIOMETRIJE U RAZVOJU BRZINE ..........................

8,9

5. ZAKLJUAK .......................................................................................

10

6. LITERATURA .....................................................................................

11

-1-

1. UVOD

BRZINA

Brzina se definira kao sposobnost ovjeka da izvri veliku frekvenciju pokreta

za najkrae vrijeme ili da jedan jedini pokret izvede to je mogue bre u datim
uslovima. Smatra se da je to jedna od najznaajnijih motorikih sposobnosti.
Za razliku od snage, brzina je znatno manje prouena. Za sada se zna da
brzinu kretanja ostvaruju i neki inioci koji su meusobno u razliitim relacijama.
Pored toga, neki inioci, za koje se vjerovalo da imaju odluujuu ulogu, kao to je
brzina reakcije, pokazalo se da neznatno utjeu na formiranje brzine odreenog
kretanja.Rezultati dosadanjih istraivanja pokazuju da ne postoji obostrana
pozitivna povezanost izmeu brzine reakcije i brzine pokreta tj. ovjek moe brzo
reagovati, a da nema brze pokrete.
Pored toga, neka istraivanja ukazuju na mogunost prenosa
brzinskih svojstava kada je rije o strukturi kretanja, ija je
koordinaciona osnova zajednika ( brzina odskoka, brzina izbaaja,
startna brzina ), kao i da ne postoji povezanost izmeu takvih
kretanja kao to su skip i sprint.Meutim, brzina tranja ima visoku
povezanost sa eksplozivnom snagom i repetitivnom snagom.
Sposobnosti ovjeka u pogledu brzine su prilino specifine i
sloene.

Postoje tri osnovna oblika ispoljavanja brzine:

1. vrijeme motorike reakcije
2. brzina pojedinanog pokreta
3. maksimalna frekvencija pokreta

-2-

2. PODJELA BRZINE

Kada se definira brzina unutar strukture odreene sportske discipline ( njene

tehnike ), mogu da se otkriju njeni specifini oblici javljanja, a to je vano da trener
zna kako bi na treninzima smiljeno radio na razvijanju takvih oblika brzine koji su
aktuelni za dati sport. Ti oblici su:
1. Refleksna brzina predstavlja vrijeme koje je potrebno da se bez uea
svijesti odgovori na nadraaj ( zvuni, vizuelni, taktilni i sl.).
2. Startna brzina predstavlja vrijeme koje je potrebno da se od trenutka
uspostavljanja kretanja razvije puna brzina ( npr. savladavanje na startu prvih
10 20 m ).Obino se ocjenjuje mjerenjem vremena potrebnog da se pretri
20 m startujui iz mjesta ( iz razliitih poetnih poloaja ).
3. Sprinterska brzina predstavlja utroeno vrijeme potrebno da se savlada
distanca na kojoj se moe dejstvovati maksimalnim intenzitetom.
4. Brzinska izdrljivost ( repetitorna brzina ) predstavlja vrijeme koje je
potrebno da se savladaju ponavljane distance npr. ( 10 x 100 m, ili 5 x 60 m
sa pauzama od 1-3 sek.)
5. Brzina adekvatnog dejstvovanja sastoji se iz lanca: signal, prerada i
shvatanje situacije ( svijest ) adekvatan odgovor motorikom. Primjeri su kod
sportskih igara, slalom i sl. Tu se ve ne radi o refleksnoj reakciji, jer izmeu
nadraaja i reakcije nalazi vrijeme rezervisano na aktivnost svijesti u pravcu
ocjene situacije i iznalaenja najbolje kretne reakcije u odnosu na nju,
odnosno zadatak dejstvovanja.
Vjebe tipa brzine postavljaju velike zahtjeve na aparat za kretanje, ali takoe
i na srano sudovni sistem. Sposobnost za ispoljavanje brzine najvea je u mladim
godinama, otprilike negdje do 25.godine ivota.

-3-

Brzina je neophodna u svim sportovima, a u velikom broju sportova

predstavlja osnovni faktor za postizanje vrijednijeg sportskog rezultata.
Kod atletskih disciplina, osim tranja, i kod svih bacanja i skokova, od toga
kakva e biti poetna brzina izbaene sprave odnosno teita tijela, u najveem zavisi
i daljina hica.
Snaga uta je, u stvari, vrijednost poetne brzine baene ( udarene ) lopte.
Brzina u sportu u osnovi je uslovljena dobrom tehnikom, zatim snagom i
izdrljivou. Sportista e bre trati, plivati i sl. ako to pravilno izvodi ( tehniki to
ispravnije ).
Tehniki slab pliva utroi pri istoj brzini 2-5 puta vie energije nego onaj koji
je ovladao pravilnom, svrsishodnom i ekonominom tehnikom kretanja u plivanju.
Meutim, to jo nije dovoljno brzini je potrebna i snaga. Dijete nije u stanju
da brzo zatvori teka vrata, ne moe brzo da tri i sl., jer ne posjeduje dovoljnu
snagu za pokretanje mase.
Isto tako atleta nee moi munjevito izbaciti spravu, odskoiti, potrati itd.,
ako nema dovoljno snage.
To je sluaj kod svih sportova u kojima ba brzina direktno odluuje o rezultatu.
Fiziologija rada i sporta objanjava da
normalni pojedinci sa visokim stupnjem razvijene
motorike ( motorike vjetine ) i sa prosjenom
mjerom snage, ne mogu znatnije poveati brzinu
miinog rada .
Dakle, brzina je ovisna od najbolje tehnike,
adekvatne snage, zatim specifine izdrljivosti
( zamor smanjuje brzinu ), a posebno i od niza
psihikih faktora.
Shvatljivo je, da na primjer trajanje vjebi tipa brzine zavisi od kvaliteta
izdrljivosti.

-4-

Sportista koji ne posjeduje brzinsku izdrljivost ne moe ni najkrau

sprintersku dionicu ( 100 m ) pretrati maksimalnom brzinom, ve e u toku sprinta
imati predahe i usporenja.
Za brzinu je posebno vaan refleks. U vjebama tipa brzine znatnu prednost
ima sportista koji bre reaguje na vanjske podsticaje ( zvuni ili vizuelni signal i
drugi ), koji ima krae vrijeme reakcije.
To je naroito vano kod starta, ali brzo i pravilno reagovanje je odluujui
faktor uspjeha u sportskim igrama, boksu, motoristici, biciklizmu itd.
kolovanje brzine treba da pone to ranije, jo u djetinjstvu. Postepeno se
zavravanjem rasta, uporedo sa primjenom tipinih vjebi brzine, treba jaati
muskulaturu, jer e se inae postii polovian uspjeh.
Danas su otkrivene vanredne
mogunosti za poveanje i poboljavanje
brzine reakcije.
Svi miii nisu jednako brzi. Najbri
su miii onih kapaka i prstiju ruke, dok su
noni daleko sporiji.
Takoe i masa miia, kao i odnosi
bijelih i crvenih vlakana u njima odluuju o
kvalitetu brzine rada miia.
Brzina kretanja je djelimino ovisna i od oputenosti, labavosti, relaksacije
miia, kako sinergista meusobno, tako i naroito sinergista i njihovih antagonista.
Zbog toga su nune vjebe za rastezanje i labavljanje miia.
U doba djetinjstva potrebno je sistematski vjebati brzinu u hodanju, tranju,
plivanju, vonji na koturaljkama, klizanju i sl., a posebno u pokretanju prstiju
( sviranje ) i ruku u cjelini sve pravilno dozirano naroito u pogledu distance
premjetanja tijela ( kratke razdaljine ) i vremena trajanja.
Ali posebno je korisno izvoditi one vjebe koje nagone lokomotorni aparat na
brze odgovore, kao na primjer: stoni tenis, koarka, rukomet, odbojka, fudbal,
maevanje, boks, elementarne igre i sl., naroito razne djeje igre na reagovanje .
U cjelokupnom svom ivotnom vijeku, ovjek je u stanju da svoje maksimalne
brzinske sposobnosti sauva 10-15 godina.
Kod veine maksimalno brzih aktivnosti razlikujemo dvije faze:
1. faza poveanja brzine ( faza zaleta )
2. faza relativne stabilizacije brzine
-5-

3. SPECIFINA BRZINA U SPORTU

Brzina u sportu rijetko doputa 100% maksimalne brzine da bude koritena. U
veini sluajeva brzo ispoljavanje brzine koristi se za hvatanje lopte ili prestizanje
protivnika. Kratke eksplozije brzine koje su specifine za svaku pojedinu aktivnost i
ono to se odnosi na specifinu brzinu. U biti specifina brzina je sklop agilnosti
akcelracije i brzine.
Ono to doprinosi poboljanju specifine brzine je:
FREKVENCIJA KORAKA
Definira se kao broj koraka u odreenom vremenu ili udaljenosti.
Poboljavajui frekvenciju koraka, sporta moe smanjiti vrijeme izmeu koraka
istovremeno zadravajui ili ak poveavajui duinu koraka. To e rezultirati
poveanjem generalne brzine.
Dobra tehnika je osnova za poveanje frekvencije koraka. Pomou takvog
treninga ( sprinta ) sportaima je omogueno da razviju osjeaj tranja sa veom
brzinom nego to su u stvarnosti sposobni trati normalnom brzinom.
Ova dodana dimenzija supramaksimalne brzine e omoguiti sportaima da
poboljaju svoje tranje bre nego to bi ono bilo mogue bez pomoi sprinta. To ne
bi bilo tranje sa stopostotnim kapacitetom, ali se omoguava postizanje brzine koja
je neto iznad njihove normalne brzine.
Na taj nain sportai e se lake nauiti odmoriti pri velikoj brzini. Neke od
tradicionalnih pomonih metoda treninga ukljuuje tranje nizbrdo ili vuenja.
Svi sportai bi trebali biti dobro upueni u tehniku pravilnog sprinta prije nego
se ukljue u rad sa ovakvim nainom treninga.
Tranju nizbrdo mora prethoditi odgovarajue zagrijavanje i istezanje,
propraeno s niskim do srednjim intenzitetom tranja.
Za sportae kojima je ovo novi nain treninga bilo bi korisno poeti sa
sprintom niskog intenziteta na ravnoj podlozi.

-6-

 DUINA KORAKA
Duina koraka je razdaljina unutar jednog koraka tokom tranja. Istraivanja
su pokazala da optimalna duina koraka kod potpune brzine je u odnosu sa
sportaevom duinom noge ( normalno 2.3-2.5 puta duine noge sportaa ).
Zajednika greka mnogih mladih sportaa je da pokuavaju napraviti korake
koji su predugi nastojei postii najveu brzinu.
Kad se to dogaa oni imaju tendenciju ka prekoraku i u konanici se
usporavaju.
Veina sportaa e razviti svoju optimalnu duinu koraka uz pravilnu tehniku
jakosti i napredak u snazi. Duina koraka moe se poboljati i sportaevom
elastinom snagom. Ona je sposobnost brze tranzicije iz ekscentrine u koncentrinu
kontrakciju miia, pogotovo tokom uenja faza tranja.
Postoji mnogo modaliteta koji se koriste za poboljanje elastine snage,
ukljuujui trening sa otporom, pliometriju, tranje u oteanim uvjetima, prsluke sa
optereenjem, tranje niz kosinu, upregnuto tranje i tranje nizbrdo.
Treneri moraju biti jako oprezni pri primjeni treninga s otporom.
Neki od potencijalno negativnih efekata prekomjernog tranja u oteanim
uvjetima je smanjenje u tehnikoj efikasnosti. Ne moe se rei da postoji neka
odreena metoda u tranju u oteanim uvjetima koja je nadreena drugima.
Na treneru je da odlui hoe li koristiti oteane uvjete ili optereenja na
temelju razine treniranosti sportaa, ekonominosti, vremenu raspoloivom za
treniranje sportaa i prostoru koji mu je dodijeljen poznavajui naine treninga.

-7-

4. ZNAAJ PLIOMETRIJE U RAZVOJU BRZINE

Miina akcija ne znai uvijek i skraenje miia, ve stvaranje napetosti i
proizvodnju sile u miiu. Zato razlikujemo vie tipova miinih akcija.
Ekscentrina miina akcija, je takva vrsta akcije u kojoj je sila miia manja
od sile vanjskog optereenja i dolazi do izduenja miia ( krajevi miia se
udaljavaju ).
Koncentrina miina akcija dogaa se tokom savladavanja odreenog
optereenja. Tom se prilikom miii skrauju. Pliometrijska vrsta kontrakcije je kad
nakon doskoka vrimo maksimalan odraz, odnosno potrebna nam je sinhronizacija
ekscentrino koncentrine akcije.
Pliometrija se prvo poela upotrebljavati u bivem SSSR-u gdje su njihovi
skakai u vis i dalj ovakvom metodom treninga obarali dotadanje rekorde. Prilikom
razvoja pliometrije moramo paziti na redoslijed izvoenja vjebi.
Potrebno je poeti vjebama poskoka i skokova, zatim vjebama poskoka i
skokova preko prepona, zatim rad s vanjskim optereenjem ( utezima ), da bi nakon
dueg vremena doli do dubinskih skokova.
Dubina skoka zavisit e o rezultatu Sargentovog testa. Prerano uvoenje
dubinskih skokova u trening moe prouzrokovati ozlijede i kasniji nepotpuni razvoj
ove vane motorike sposobnosti.
Jaki trenani efekti koji se javljaju kao posljedica pliometrijskog treninga
ograniavaju ovakav trening na izvoenje 2 x sedmino. Vrijeme superkompenzacije
iznosi 72 sata. Pliometrijskim treningom dolazi do poveanja razine motorikih
sposobnosti tipa skonosti, maksimalne snage, dolazi do pojave hipertrofije te do
stabilizacije kotano zglobnog sastava.
Pliometrija nam se nalazi u visokoj korelaciji sa razvojem brzine, jer poveava
maksimalnu brzinu ispoljavanja sile. Ako se mii skrauje odmah nakon istezanja
poveava se ispoljavanje snage i smanjuje potronja energije. U tom procesu vanu
ulogu ima elastinost miia. Istezanjem miia i tetive u ekscentrinoj fazi razvija se
napetost koja se koristi kao potencijalna elastina energija u toku koncentrine faze.
Da bi se iskoristila potencijalna energija, koncentrina kontrakcija mora
slijediti odmah nakon ekscentrine kontrakcije malog opsega. to je bre mii
istegnut, vea je sila koncentrine kontrakcije.

-8-

ivani mehanizmi su takoe bitan faktor s-s cyclea. U prvom redu oni se
odnose na dva motorika refleksa:
1. Miotaktiki refleks vezan uz poveanje duine miia
2. Golgijev refleks vezan uz poveanje napetosti miia.
Oba navedena refleksa reguliraju efekt s-s cyclea. U toku istezanja mii
reagira kontrakcijom ( miotaktiki refleks ), dok s druge strane, napetost aktivira
Golgijev refleks koji inhibira aktivnost.
Kao rezultat specifinog treninga, Golgijev refleks se inhibira i sporta
zadrava veliku napetost u miiu koja se kasnije razvija u poveanu miinu snagu.
Upravo je to znaaj pliometrijskog treninga na razvoj brzine.

-9-

5. ZAKLJUAK

- 10 -

6. LITERATURA
- OPTA TEORIJA SPORTA, autora Senada Turkovi
- INTERNET

- 11 -