140 Vấn Đề Liên Quan Đến Kinh Nguyệt Phụ Nữ - Trương Dĩ Văn

Trng D Vn
140 vn lin quan n kinh nguyt ph n
Trng D Vn
140 vn lin quan n kinh nguyt ph

n
Cho mng cc bn n c u sch t d n sch cho thit b di ng
Ngun: http://vnthuquan.net/
To ebook: Nguyn Kim V.
MC LC
Phn 1 (20 cu)
Phn 2
Phn 3
Phn 4
Phn 5
Phn 6
Phn 7
Trng D Vn
Phn 1 (20 cu)
1. Gii tnh ca mt con ngi c quyt nh vo khi no v bi nhng yu t g?

Nguyn nhn g v vo lc no th gii tnh ca con ngi c quyt nh? tr li cu hi ny,
cc nh khoa hc tin hnh nghin cu trong nhiu nm v khng nh c rng: Gii tnh
ca con ngi c quyt nh bi nhim sc th mang cc t bo sinh dc ca cha m. l nhng
thng tin v di truyn c cha ng trong nhn t bo ca trng v tinh trng.
Trong thi k u phi thai, gii tnh ca con ngi cha c phn nh r rng. Nu phi thai ny
l do tinh trng mang nhim sc th Y ca ngi cha v trng ca ngi m (mang nhim sc th X)
To Ebook: Nguyn Kim V
Ngun truyn: vnthuquan.net
Trng D Vn
kt hp m thnh, tuyn sinh dc nguyn thy ca n s dn dn pht trin thnh tinh hon. Phi thai
ny s pht trin thnh mt c th nam gii. Ngc li, nu phi thai l do tinh trng mang nhim
sc th X v trng kt hp vi nhau, tuyn sinh dc nguyn thy s dn dn pht trin thnh bung
trng v mt c th n s hnh thnh. Qu trnh phn ha tuyn sinh dc nguyn thy s bt u vo
khong tun th 6-7 ca phi thai v s hon thnh khi phi thai c 18-25 tun.
Ngoi s khc nhau v nhim sc th v tuyn sinh dc, gia nam v n cn c s khc bit v kt
cu cc c quan sinh dc trong v ngoi, cc loi hoc mn trong c th. giai on u, trong mi
phi thai u c hai h thng ng dn gi l h ng dn trung thn v h ng dn trung thn ph. Lc
ny phi thai cha c s khc bit v gii tnh.
Tinh hon ca ca thai nhi nam c th to ra testosteron v mt loi protein c kh nng c ch h
ng dn trung thn ph. Di s kch thch ca testosteron, h ng dn trung thn dn dn pht trin
thnh cc c quan sinh dc trong nh ng dn tinh v bao tinh hon. Cn di tc dng c ch ca
loi protein ni trn, h ng dn trung thn ph dn dn thoi ha. Sau , testosteron s chuyn bin
thnh mt loi hoc mn khc c quan sinh dc ngoi pht trin thnh m nang, dng vt v
tuyn tin lit.
Trong c th thai nhi n, do khng c protein c ch nn ng dn trung thn ph s t bin i thnh
hai ng dn trng, t cung v on trn m o. Do khng chu nh hng ca testosteron nn ng
dn trung thn t ng thoi ha. C quan sinh dc ngoi pht trin thnh dng n gii, tc l c mi
ln, mi b, m vt v on di m o.
S phn ha c quan sinh dc trong cng c hon thnh trc tun th 16-23 ca thai nhi.
2. C th sinh con trai bng cch cho ngi m dng testosteron trc hoc trong khi mang
thai khng?
Mt s cp v chng v mun sinh con trai nn ngay sau khi pht hin c thai, ngi v i mua
cc thuc c testosteron ung. Kt qu l h sinh ra nhng a con chng ra trai m cng chng
ra gi. iu ny khng ch khin cha m lo lng m tm l ca nhng a tr cng phi chu
nhng tn thng rt ln.
Vic ung thuc c cha testosteron sinh con trai l mt phng php khng c c s khoa hc,
v gii tnh ca thai nhi c nh ot ngay trong giy pht trng kt hp vi tinh trng. Nu l
thai nhi nam th t n s sn sinh ra testosteron m khng cn n s cung cp ca thuc men. Cn
nu l thai n th vic ung thm testosteron ch lm cho c quan sinh dc ngoi ca a tr b nam
tnh ha (v d nh mi ln gn ging nh bu nhng khng c tinh hon, m vt phnh to nh
dng vt nhng niu o th vn l ca n gii v khi i tiu vn phi ngi). D a tr c nui
dng ging nh mt a con trai th n vn c bung trng v c quan sinh dc trong vn l ca n
gii. Nhng a tr ny nht thit phi c phu thut c quan sinh dc ngoi tr thnh mt ph
Trng D Vn

n thc s.
Ngoi ra, vic thai ph dng thuc c testosteron s khin cho hm lng hoc mn ny trong c th
qu ln. N c ch s pht trin ca non bo v cng nng rng trng ca bung trng, gy ra v
sinh v v kinh, thm ch dn n tnh trng nam tnh ha.
3. V sinh l, cuc i ngi ph n tri qua my giai on? c im ca tng giai on?
Cuc i ngi ph n tri qua 6 giai on sinh l: s sinh, nhi ng, dy th, trng thnh, tin mn
kinh, mn kinh v gi. Gii hn v tui tc gia cc giai on chu nh hng ca yu t di truyn,
mi trng, cht dinh dng, c s khc bit gia cc c th v qun th.
- S sinh: Giai on ny ch gi gn trong vng mt thng sau khi tr ra i. B gi vn chu nh
hng ca hoc mn trong c th m v trong rau thai. Trong vi ngy u, v b hi nh cao, c
quan sinh dc ngoi c tit ra mt cht cht thi.
- Nhi ng: L thi gian 8-9 nm sau khi a tr ra i. C th tr pht trin rt nhanh, nhng tuyn
sinh dc v c quan sinh dc th vn ging nh trng thi s sinh.
- Dy th: y l thi k qu , c quan sinh dc t trng thi s sinh chuyn sang trng thi trng
thnh. Lc ny, c th v ni tng ca b gi pht trin thm mt bc, cng nng sinh sn v cng
nng sinh dc cng hon thin dn. Ngi con gi bt u c kinh nguyt v rng trng theo chu k,
tm l cng dn dn hon thin.
- Trng thnh: Khong 18-45 tui, l thi k cng nng sinh dc ca ngi ph n pht trin thnh
vng nht.
- Tin mn kinh v mn kinh: Khong 45-55 tui, l thi k cng nng sinh dc i theo chiu hng
lo suy. Mn kinh l s kin quan trng ca thi k ny, vi biu hin c trng l cc c quan dn
dn lo ha.
- Gi: Bt u vo khong 60-65 tui, l thi k cc c quan trong c th ngy cng thm lo ha.
4. Bung trng ca ngi ph n c tt c bao nhiu t bo trng? S lng c tng thm
khng?
Bung trng ca ph n trong tui sinh c hnh bu dc dt, kch thc khong 3 x 4 x 1 cm,
nng khong 10-16 g. Chng lin kt vi gc t cung v thnh khoang chu nh mt s dy chng.
S t bo trng c xc nh ngay t trc ngy a tr ra i v s khng tng ln sau .
Bung trng do cc t bo sinh dc v t bo c th hp thnh. Khi tui thai c 5 tun, khong
300 - 1.300 t bo sinh dc trong bung trng c to ra bi lp bn trong ca phi thai. Chng
khng ngng phn chia v t ti con s 6-7 triu khi tui thai c 5-7 thng. Mt khc, khi thai
c 3-7 thng, cc t bo sinh dc ny (gi l t bo non mu) bt u phn chia khng hon ton
m ch dng li na chng. Cng t , lng t bo non mu khng ch sinh thm m cn lin tc
Trng D Vn
thoi ha v gim bt. Khi tr ra i, tng s t bo non mu trong bung trng l khong 2 triu,
n giai on dy th s c khong 3- 4 triu.
Ph n trng thnh mi thng c mt trng chn v rng, trong c cuc i s c khong 400 trng
rng, cha bng mt phn vn trong tng s t bo non mu. Khi ngi ph n mn kinh, cc t
bo non mu trong bung trng v c bn kit qu. Mt s ph n do s lng t bo trng
trong thi k phi thai qu t, hoc do t bo trng thoi ha qu nhanh, nn b mn kinh sm.
S c nh s t bo trng n gii hon ton khc vi cng nng sn sinh ra tinh trng nam gii.
Tinh hon nam gii trng thnh c th khng ngng sn sinh ra tinh trng, c khong hn by
mi ngy th n li sn sinh ra mt t tinh trng mi.
5. T bo trng pht dc v chn nh th no?
S pht dc v chn ca t bo non mu trong bung trng l mt qu trnh tng i di v chu s
iu khin ca nhiu loi vt cht. Qu trnh ny c bt u ngay t thi k phi thai. T khi thai
nhi c 5 thng tui cho n khi a tr ra i 6 thng, thn t bo v t bo non mu trong bung
trng ca thai nhi kt hp vi nhau to ra v s non bo c s. Non bo c s bao gm mt t bo
non mu, mt t bo ht bt v mt lp mng c s. Chng pht trin v pht dc theo chu k.
Cc nh khoa hc cho rng cc non bo c s phi mt 9 thng pht dc thnh nang non. Trong
thi gian ny, t bo non mu s ln ln, bn trong c nhiu thay i sinh ha. Xung quanh t bo
c mt lp protein ng trong sut bao bc nhm khng cho tinh trng th hai v nhng th khc
ngoi tinh trng xm nhp. Gia cc t bo c s lin kt ln nhau trao i dinh dng v tn
hiu, ng thi to ra cc phn ng sn sinh hoc mn. Lc ny, xung quanh lp mng c s c
bao bc bi cc mao mch v mt loi t bo th. Nh , non bo thit lp c mi quan h
vi s tun hon mu trong c th.
Nang non cn phi tri qua 85 ngy na mi pht dc thnh non bo chn, c ng knh khong
18 mm. Trong 70 ngy u, ng knh ca non bo tng nhanh, s t bo ht tng n 600 ln v
tit ra dch non bo, hnh thnh nn khoang non bo, gi l nang non. Trong mi lm ngy cui,
trong m nang non pht dc ch c mt non bo t ti giai on chn v c bung trng
a vo bng. Qu trnh ny c gi l "rng trng". Trc khi rng trng khong 18 gi, t bo
non mu mi hon thnh ln phn chia th nht, nhim sc th t 46 gim xung cn 23, gi l t
bo trng, chun b cho vic th tinh. Do , tnh t trc khi ra i cho n khi rng trng, tui th
ca t bo trng c th ko di t 10 n hn 40 nm. Cng chnh v vy, nu c thai tui 35 tr
ln, cht lng phi thai c th b nh hng do t bo trng gi lo.
6. Sau khi trng rng, t bo trng v nang non c nhng thay i g?
Sau khi rng, t bo trng v cc t bo dng ht s i vo ng dn trng, chuyn ng dn v hng
khoang t cung. Lc ny, nu c sinh hot tnh dc, cc tinh trng s chuyn ng ln trn v gp t
Trng D Vn
bo trng on gia ca ng dn trng. Trng v tinh trng kt hp vi nhau li to thnh trng

th tinh vi 46 nhim sc th. Trng th tinh mt mt tin hnh t phn chia, mt mt tip tc
chuyn ng v hng khoang t cung. Sau 6 m 7 ngy, khi trng th tinh pht dc thnh phi
nang giai on cui, n s xm nhp vo trong lp nim mc t cung, tip tc pht trin thnh thai
nhi. Nu khng c th tinh th sau khi rng 12-14 gi, t bo trng s bt u thoi ha.
Cn s phn ca v nang non th sao? Sau khi trng rng, n s chuyn thnh hong th. Khong 5
ngy sau khi rng trng, hong th chn hnh thnh, ng knh 2-3 mm. Nu t bo trng c th
tinh, phi thai s tit ra mt loi hoc mn lm cho hong th tip tc pht dc, n 3 thng cui ca
thai k mi thoi ha. Nu khng c s th tinh, sau khi trng rng khong 10 ngy, hong th s teo
li, sau khong 14 ngy th thoi ha v cui cng th chuyn thnh dng so, gi l bch th.
7. Bung trng c th tng hp v tit ra nhng loi hoc mn sinh dc no? Chng c tc
dng nh th no i vi cng nng sinh dc ca ngi ph n?
Ngoi vic mi thng cung cp mt t bo trng chn, bung trng cn c tc dng ni tit rt quan
trng. Trong cc t bo ca bung trng c rt nhiu loi dung mi. Nhng t bo ny c th ht
c Cholesteron trong h tun hon ri to thnh progestagen, testosteron v oestrogen nh s xc
tc ca cc dung mi. Trong giai on non bo pht dc, oestrogen c to ra ch yu l
oestradiol. Lng cht ny tit ra ngy cng nhiu, n khi sp rng trng th nng ca n trong
mu ln n cao im. Trong giai on hong th pht dc, t bo hong th c th sn sinh ra hoc
mn E2, P v c Progesteron. Nng ca chng trong mu t ti nh cao vo 5-7 ngy sau khi
rng trng. Sau khi hong th thoi ha, mc hoc mn E2 v P trong mu cng gim theo.
Testosteron trong c th ngi ph n ch yu l do cc t bo ty ca bung trng v v thng
thn to thnh. Trong c th ph n, tc dng ch yu ca hoc mn ny l cung cp nguyn liu cho
vic to thnh oestrogen, thc y s to thnh ca protein.
Oestrogen v Progestagen c vai tr rt quan trng i vi cng nng sinh dc ca ph n.
Oestrogen c th thc y s pht dc v hon thin ca cc c quan sinh dc n. N cng thc y
s pht trin ca cc tuyn, mch mu, m lin kt trong nim mc t cung, lm cho nim mc tr
nn dy. Oestrogen v Progestagen do hong th tit ra sau khi rng trng c th lm cho cc tuyn
trong nim mc t cung tip tc tng sinh v tit ra cc cht dinh dng nh ng gluco. Cng di
tc dng ca 2 hoc mn ny, m lin kt s phng nc, khin cho nim mc c dng nh bt bin
xp, mch mu di ra, cun li v n ra. Nhng thay i trn ca nim mc t cung u c li cho
vic cung cp cht dinh dng v pht dc ca trng th tinh
8.Th no l kinh nguyt v chu k kinh nguyt? N c hnh thnh nh th no?
ph n trng thnh, mi thng m o thng ra mu vi ngy, y hc gi l kinh nguyt. Nh
gii thiu phn trc, oestrogen c tit ra trong giai on non bo pht dc lm cho nim mc
Trng D Vn
t cung tng sinh sau khi trng rng. Oestrogen, progestagen do hong th tit ra lm cho nim
mc t cung ang tng sinh xut hin nhng thay i v ni tit. Nu t bo trng khng c th
tinh th khong mi bn ngy sau khi trng rng, hong th s thoi ha, mc ca oestrogen v
progestagen cng theo m gim bt. Nim mc t cung, v vy, s tr nn mng, mch mu b
chn v co tht, mu huyt khng thng, khin t chc nim mc b thiu mu, hoi t v rng, gy
chy mu.
Do giai on cui cng non bo pht dc cn mi su ngy, hong th t khi bt u hnh thnh
n khi thoi ha cng cn khong mi bn ngy nn hin tng bong v chy mu nim mc t
cung s xy ra mt thng mt ln. Do xut hin tun hon nn hin tng ny cng c gi l chu
k kinh nguyt. Vic hnh kinh, t cung ra mu l kt qu ca s tng sinh, thoi ha v bong rng
nim mc t cung trong thng trc. Nhng thun tin, ngi ta u coi ngy hnh kinh u tin
l ngy u tin ca chu k kinh nguyt thng hin ti. S ngy trong chu k kinh nguyt s c
tnh ton t ngy ny.
10. Trong thi k kinh nguyt, c th ph n c nhng thay i g? Phi ch nhng bin
php gi gn sc khe no?
Trong thi gian hnh kinh, nim mc trong khoang t cung ca ngi ph n s bong tng mng
ln, to nn nhng vt thng ln. L c t cung trong trng thi m rng, trong m o c mu,
mi trng axit bnh thng b thay i. Tnh trng ny c li cho s sinh trng v pht trin ca
cc loi vi khun, t dn n nhim trng. Do vy, trong thi gian hnh kinh, bn cn tuyt i
trnh sinh hot tnh dc, tm bn, bi, li nc v ra m o. Bng v sinh phi c kh trng,
thay thng xuyn. Phi thng xuyn ra c quan sinh dc ngoi, m bo v sinh cc b.
Do trong thi gian hnh kinh, sc khng ca c th b gim thp nn bn cn phi trnh vn ng
mnh v lao ng th lc nng. Cn sp xp hp l gia lao ng v ngh ngi, ng , gi tm
trng vui v. C gng gi m na di c th, n t sng, lnh v c tnh kch thch.
11. Th no l chu k bung trng? Rng trng v kinh nguyt c lin quan g vi nhau?
Cc giai on pht trin ca bung trng (non bo trong bung trng pht dc, s rng trng, s
hnh thnh v thoi ha ca hong th) ko di trong thi gian khong mt thng nn c gi l chu
k bung trng. S tng sinh nim mc, ni tit v s bong rng, xut huyt ca t cung cng phi
tri qua khong mt thng nn c gi l chu k kinh nguyt. Do vy, s thay i ca chu k kinh
nguyt v chu k bung trng l song song vi nhau. Chu k kinh nguyt chu s iu khin ca
hoc mn sinh dc do bung trng tit ra. S rng trng xy ra vo khong ngy th 14-15 ca chu
k kinh nguyt, hoc l khong 14 ngy trc k kinh nguyt sau.
Kinh nguyt l kt qu ca vic t bo trng (ca chu k rng trng trc) khng c th tinh. Nu
trng c th tinh, trng th tinh bt r thnh cng th nim mc t cung s m nhim chc
Trng D Vn
nng nui dng phi thai trong giai on u. Trong trng hp ny, n khng nhng khng bong
ra v xut huyt m cn dy thm ln, chuyn dn thnh mt b phn ca rau thai.
Hiu c mi quan h gia kinh nguyt v s rng trng, nguyn nhn, kt qu v thi gian ca s
th tinh, chng ta c th ch ng trong vic sinh hot tnh dc th thai hoc trnh thai.
12. Chu k bung trng c iu khin nh th no?
Nhiu ngi ly lm l rng, khng bit ci g iu khin cng nng ca bung trng mt cch kho
lo, n c nhng thay i mang tnh quy lut nh vy? Lm r vn ny s c li cho vic i
tm nguyn nhn gy ri lon kinh nguyt mt s ngi.
Yu t iu khin s bt u v giai on pht dc u tin ca non bo trong bung trng vn
cha c lm r. Cn trong 15-20 ngy sau, qu trnh ny chu s iu khin ca hoc mn sinh
dc c tit ra bi cc t bo thy trc tuyn yn.
Tuyn yn l mt tuyn nh nh ra phn y no, khi lng khng n 1 g nhng li l "th lnh
ca cc tuyn ni tit". N c chia thnh thy trc v thy sau. Mt t bo ca thy trc c th
tng hp v to thnh 2 hoc mn FSH v LH. FSH l hoc mn ch yu kch thch s pht dc v
chn ca non bo. Cng vi mt s cht do bung trng sn sinh, n lm cho mi thng c mt
nang non pht dc v chn (gi l "nang non u th"), cn cc nang non khc u b thoi ha.
Qu trnh chn la ny m bo cho ngi ph n ch c mt t bo trng chn mi thng, trnh hin
tng a thai. Cn hoc mn LH c tc dng to thnh oestrogen, cung cp nguyn liu cho c qu
trnh pht dc ca non bo.
S tit ra FSH v LH cng c tnh chu k. giai on cui ca chu k trc v giai on u ca
chu k hin ti, lng FSH do tuyn yn tit ra s tng ln, thc y s pht dc ca mt non bo
trong bung trng. Cng vi cc cht khc c sinh ra trong bung trng, FSH tc dng vo nhm
nang non pht dc, la chn ra mt nang non u th. Vo giai on pht dc cui ca nang non,
lng hoc mn tit ra nang non u th s tng ln nhanh chng; hoc mn vi nng cao trong
mu s thc y tuyn yn gii phng mt lng ln LH v FSH. iu ny thc y t bo non mu
phn chia ln th nht, nhim sc th gim i mt na, t bo trng cng c xu hng chn, chun b
sn sng cho vic th tinh. Mt khc, n lm cho v nang non chn v b mt bung trng to
thnh mt ming m; 3 - 4 gi sau khi nng LH/FSH t ti nh im, t bo trng c th vo
bng.
Sau khi trng rng, s hnh thnh v duy tr cng nng hong th u cn n tc dng ca LH. Sau
khi hong th thoi ha, lng oestrogen v progestagen s gim, lng FSH li tng ln, kch thch
mt nhm nang non pht trin v pht dc, bt u mt chu k bung trng mi.
13. Vic tit ra hoc mn sinh dc ca tuyn yn chu s iu khin no?
Trng D Vn
Ngay t trc nhng nm 50, mt s nh khoa hc cho rng, cng nng ca tuyn yn vng di
i chu s iu khin ca trung khu thn kinh cao hn mt cp. n nm 1971, hai nh khoa hc
M l Schally v Guillemin tm ra cht iu khin s tit hoc mn sinh dc tuyn yn, l
GnRH.
Vng di i c rt nhiu nhn ca cc t bo thn kinh, trong mt t bo thn kinh to ra c
loi phn t peptit tn l GnRH. Thng qua h thng mao mch ni lin gia si thn kinh v tuyn
yn vi vng di i, GnRH c vn chuyn ti l trc tuyn yn, thc y cc tuyn ni tit v
s to thnh FSH v LH.
Ni tit kiu mch xung GnRH tt nhin cn phi chu s iu khin ca trung khu thn kinh cao cp
hn. Trong no ngi c s hot ng ca h thn kinh v cng phc tp v s truyn t tn hiu
thng tin a hnh a dng. y chnh l mt vn m cc nh khoa hc vn cn phi tip tc tm
ti.
14. Tuyn yn vng di i c chu s iu khin ca hoc mn bung trng khng?
No v tuyn yn chu s kch thch ca s ni tit mch xung GnRH, LH v FSH, thc y s pht
dc ca non bo trong bung trng, s hnh thnh trng rng v hong th. Vy c phi bung
trng ch th ng chu s iu tit ca cc c quan khc khng? Thc t th khng phi l nh vy.
Trong nhng trng hp thng thng, oestrogen v progestagen do bung trng tit ra c tc dng
c ch (gi l "iu tit a tr li") i vi c quan cp trn ca n. Tc l khi lng oestrogen v
progestagen tng cao qu mc (chng hn nh ph n trong tui sinh ) th FSH, LH, GnRH do
tuyn yn v h khu no tit ra s b c ch mt mc nht nh. Nu lng oestrogen v
progestagen qu t (nh ph n sau khi mn kinh) th lng FSH, LH, GnRH tit ra s tng ln.
Tuy nhin, trc khi rng trng, lng oestrogen tng cao s thc y s hnh thnh nn LH/FSH
ch khng gi vai tr c ch.
Tm li, s iu khin cng nng sinh dc ca c quan sinh dc ph n l rt phc tp. N lm cho
ngi ph n, d iu kin mi trng bn trong v bn ngoi thay i, vn gi c chu k bung
trng v chu k kinh nguyt. Y hc gi h thng iu khin ny l "trc di i - tuyn yn".
15. Phi thng qua nhng kim tra g, bc s mi bit c s pht dc ca non bo v vic
khng rng trng ca ngi bnh?
Qua nhng vn gii thiu trn, ta c th hiu c bung trng v t cung ca ngi ph n
trng thnh thc hin cng nng sinh dc ca chng nh th no. Nhng trn thc t, khi chn
on bnh, bc s thng dng nhng bin php no tm hiu cng nng bung trng trong c th
bnh nhn? Sau y l mt s phng php (nu hiu c ngha ca chng, ngi bnh c th
Trng D Vn
ch ng phi hp kim tra, nng cao hiu sut v tnh chnh xc ca vic chn tr):
- o thn nhit c s.
- Kim tra, sinh thit t bo m o.
- Kim tra nim dch c t cung.
- Kim tra hot th trong ni mc t cung.
- Kim tra siu m B khoang xng chu.
- o nng hoc mn sinh dc trong mu.
- Kim tra mc LH trong nc tiu.
16. Th no l o thn nhit c s?
Thn nhit c s l nhit o c bng nhit k ngm vo ming khi ng dy (sau gic ng 6 - 8
gi) v cha lm bt c ng tc g (k c ra khi ging, ni chuyn, i tiu tin, ht thuc, n
ung).
Ph n bnh thng trong tui sinh c thn nhit c s sau k kinh nguyt l di 36,5 C
(trong ngy rng trng c th thp hn hoc khng). Sau khi rng trng, v progestagen do hong th
tit ra tc ng ln trung khu iu tit nhit c th trong no, thn nhit c s c th tng thm
0,3- 0,5 C. n k kinh nguyt ca thng sau, do mc progestagen gim xung, thn nhit c
s s gim. Nu th hin kt qu o thn nhit mi ngy trn biu , ta s c mt ng cong.
nhng ph n bnh thng trong tui sinh , thn nhit s thp trc khi rng trng v cao sau
khi rng trng. Nhng biu ny c gi l biu hai pha. Nu biu thn nhit c s t c s
dao ng (gi l biu mt pha), c ngha l ngi bnh thiu s nh hng ca progestagen v
hong th, khng c hin tng rng trng.
u im ca phng php o thn nhit c s l n gin, khng gy tn thng, gi thnh thp,
ngi bnh c th t thc hin trong thi gian di. N tr thnh phng php ph bin nht
bc s tm him xem bnh nhn c rng trng hay khng. Ngoi ra, ng th thn nhit c s
cn c th hng dn vic chn ngy sinh hot tnh dc tr gip cho vic mang thai, gip chn
on sm vic c thai.
Do nhit cao thp ca c th chu nh hng ca nhiu yu t nn nu ngi bnh b cm, ung
ru, ng mun, mt ng... th phi ghi r rng vo ct ghi ch. Vic m o ra mu, sinh hot tnh
dc, au bng di, kh h tng t ngt hoc phi ung thuc, kim tra.... cng cn c ghi r
tham kho.
Vic o thn nhit c s phi tr thnh thi quen. Mi ti trc khi i ng, cn vy nhit k gi tr
o nhit v v tr thp, sau t bn cnh ging. Sng hm sau, khi tnh dy, phi ly nhit k
v t ngay vo di li, ngm cht ming trong 5 pht th ly ra v xem kt qu. Khi o nhit ,
Trng D Vn
phi ch khng dng rng cn vo nhit k trnh cn v nhit k trong lc ngi ng.
17. Th no l kim tra mnh t bo rng m o?
Nim mc m o ph n l do nhiu lp thng b dng vy to thnh. T bo lp ngoi ca n
tng i ln, c dng vy c; t bo lp gia c dng hnh thuyn; t bo lp y tng i nh, c
hnh lp phng hoc hnh trn. Oestrogen c th kch thch lm cho thng b nim mc m o
tng sinh, tr nn dy, t bo lp b mt tng cao. ng glucoza tit ra ti bn ngoi t bo, thng
qua s phn gii ca cc vi khun trong m o m hnh thnh nn axit lactic. Nh , gi tr pH
trong m o t 4,5. Mi trng mang tnh axit ny c li cho vic c ch s pht trin ca vi
khun. Progestagen lm cho cc t bo lp gia v lp ngoi sau khi rng s tp trung v cun li
vi nhau.
Li dng nguyn l trn, bc s dng bng kh trng thm ly mt s cht tit ra on trn m
o, bi ra knh. Sau khi nhum v c nh bng cn, h s soi ln knh hin vi m v so snh t
l rng ca t bo lp y, lp gia v lp trung. T l ny c th phn nh mc oestrogen trong
c th, gip nh gi mc pht dc ca non bo. T bo sng ha biu b cng nhiu tc l mc
oestrogen cng cao. Ngc li, nu mc oestrogen thp th t bo lp y tng ln.
Hnh thi ca t bo rng m o chu nh hng ca sinh hot tnh dc, cc loi thuc bi v ra
m o, bnh vim m o, xut huyt t cung. V vy, vo bui ti trc ngy kim tra, nu c
nhng hin tng trn th phi bo co r vi bc s thay i ngy kim tra, nhm c kt qu
chnh xc. Vic kim tra t bo m o rng thng khng phn nh c cng nng rng trng.
18. Th no l cho im nim dch c t cung?
T cung ca ph n l mt c quan rng hnh qu l ngc, ch hi phnh ra phn trn gi l thn
t cung, ch hi nh phn di gi l c t cung. Phn trn khoang c t cung ni lin vi khoang
t cung, pha di c l ni vi on trn m o, gi l ng c t cung. Cc tuyn trn lp nim
mc ca chng, di s kch thch ca oestrogen, c th tit ra dch dnh c dng nh lng trng
trng.
Trc khi trng rng, mc oestrogen t n mc cao nht, lng dch tit ra nhiu, thm ch c
lc trn c ra l c t cung. Trong thnh phn ca n c nc, mui v c. Nu ly nim dch
pht ln trn tm knh hong kh, sau quan st di knh hin vi, ta s thy nhng kt tinh dng l
dng x. Nhng thay i ny ca nim dch c t cung s c li cho s di chuyn ca tinh trng sau
khi sinh hot tnh dc.
Sau khi rng trng, mc progestagen tng cao, nim dch c t cung tr nn t v c, c vai tr
l lp bo v, lm gim s xm nhp ca vi khun t bn ngoi. Lc ny, nu em nim dch pht
Trng D Vn
ln knh, sau khi hong kh ri quan st di knh hin vi, ta s thy nhiu th nh hnh bu dc, xp
hng thnh dy.
Y hc da vo c, hnh dng khi kt tinh, lng nim dch tit ra c t cung v m ca l
c t cung xc lp phng php cho im theo 4 cp. S im cng cao th chng t mc
oestrogen trong c th cng cao, non bo pht dc cng chn mui. Nhng tnh chnh xc ca vic
kim tra nim dch c t cung xem c rng trng hay khng th tng i thp.
Kim tra nim dch c t cung l mt bin php n gin, d lm, khng gy tn thng v c kt
qu ngay, nhng nht thit phi do bc s tin hnh. Vi nhng ngi b vim c t cung hay phi
t in, cha tr bng laser c t cung, tnh chnh xc s b nh hng.
19. Th no l no sinh thit ni mc t cung?
Ni mc t cung c nhng thay i mang tnh chu k. V vy, bc s phi la chn thi c thch hp
a mt tha no nh vo khoang t cung, ly ra mt vi mnh ni mc t cung, x l chuyn
mn ri quan st di knh hin vi. Da vo c trng hnh trng ca ni mc t cung, bc s s on
xem chng ang trong thi k tng trng hay ni tit v mc ra sao; t m phn on trng
thi pht dc ca non bo v xem c hin tng rng trng hay khng. Phng php ny c gi
l no sinh thit ni mc t cung.
V no sinh thit ni mc t cung l mt loi tiu phu, c gy au n, nu lm khng tt s dn
n nhim trng khoang chu nn nht thit phi c bc s kim tra. Sau khi xc nh vic thc
hin l cn thit v ng lc, ngi bnh khng b vim m o hay khoang chu, vic ny mi c
tin hnh bi bc s ph khoa.
Thng th s au n s khng qu nng n v ko di, bnh nhn ch cn ngh ngi mt lt l ht.
Hu ht bnh nhn u khng b nh hng n hot ng v cng tc, khng b cc chng bi
nhim km theo, v vy khng nn qu lo lng, s hi. Sau khi no sinh thit, bn c th s ra mt t
mu ra m o; hin tng ny s t ht trong 1-2 ngy. iu cn phi ch l sau khi no sinh
thit ni mc t cung, bn khng c sinh hot tnh dc trong vng mt tun trnh nhim trng.
No sinh thit ni mc t cung c gi tr chn on rt quan trng, nhng khng c tin hnh lin
tc hoc nhiu ln.
20. Kim tra siu m khoang chu kim tra tnh trng pht dc ca non bo v s rng
trng nh th no?
Trong phng php ny, bc s s a u d ca thit b chn on siu m vo bng di hoc l
trong m o, cho u d tip xc trc tip vi b mt t chc, quan st c quan sinh dc trong
ca ph n.
Trng D Vn
Bn trong u d c mt loi tinh th c bit, nu c thm dng in giao bin th n c th phng

ra sng siu m cao tn. Do mt ca cc c quan, t chc khng ging nhau, tr khng thanh do
cc t chc t bo sinh ra khi gp sng siu m cng cng khc nhau. Khi mc chnh lch tr
khng thanh gia hai t chc t ti mt mc nht nh, sng siu m i qua s gy nn phn x
trn b mt, th hin bng nhng im sng c kch thc v sng ti khc nhau. Kim tra siu
m trong y hc l li dng nguyn l nu trn quan st b mt ni tng v cc t chc bn trong
nhm chn on v tr v mc , tnh cht ca bnh tt.
Trong khi thc hin siu m qua bng, ngi bnh phi ung nc cho y bng quang. Ngc li,
vi siu m qua m o, bnh nhn phi tho rng bng quang trc khi thc hin.
Siu m c th xc nh r rng ln ca t cung, dy ca ni mc, ln ca bung trng, s
lng v ng knh ca nang non. Lin tc quan st trong vi ngy trc khi rng trng, nu thy
nang non ln ln dn dn, ng knh t khong 18 mm th c th xem n t n giai on
chn. Nu nang non chn t ngt mt i hoc thu nh li, trong khoang chu c mt lng nh dch
tch li, c ngha l trng rng.
Kim tra siu m khoang chu cn thit b tng i hin i, thao tc ca bc s cng phi c
hun luyn k cng nn chi ph tng i cao. Tuy nhin, ngi bnh khng b au v tn thng,
li c kt qu ngay lp tc. V vy, phng php ny c dng rng ri trn th gii.
Trng D Vn
Phn 2
21. C th kim tra cng nng ca bung trng thng qua th mu khng?
Cu tr li l c. Trong chu k bung trng, cc loi hoc mn do bung trng v tuyn yn tit ra
u i vo h tun hon mu. Nng ca chng bin ng theo chu k mang tnh quy lut. Vic ghi
chp s ngy ca chu k kinh nguyt v thn nhit c s trong thi im thch hp, ly mu t tnh
mch tay, p dng phng php min dch phng x o nng cc loi hoc mn, bc s c th
xc nh c mc pht dc ca non bo v c hin tng rng trng hay khng.
Vic xc nh nng hoc mn trong mu cn dng b thuc th c bit, qua nhiu bc o c
trn cc dng c c bit. Gi ca cc loi thuc th v dng c ny rt t, nhn vin thao tc cn
phi tip xc vi tia phng x. Mi b thuc th c th xc nh c mu mu ca hn ba mi
Trng D Vn
ngi. Phng th nghim phi c trn ba mi mu mu mi tin hnh mt ln do xc nh. V vy,

thi gian ch i kt qu t nht l phi mt thng.
Kt qu ca phng php ny chnh xc hn nhiu so vi cc bin php kim tra nu trn. V
vy, khi chn tr cc loi bnh v kinh nguyt, n l bin php khng th thiu c.
Mt s vn cn ch :
- Ngy ly mu sau khi c bc s xc nh th khng c t thay i. Bi v trong chu k
kinh nguyt, nng ca cc loi hoc mn ny c s thay i theo tng ngy. Cng mt con s
nhng vo nhng ngy khc nhau trong chu k kinh nguyt th li c ngha khc nhau.
- Trong vng mt thng trc khi ly mu, khng c dng cc loi thuc cha hoc mn, bi v
cc loi hoc mn ny s che giu thc cht lng hoc mn trong c th, kt qu c c s khng
chnh xc.
- Tm gi ti vo ngy trc ngy ly mu, bnh nhn khng c n g; bi v sau khi n, thnh
phn cc cht trong mu s tng cao, lm nh hng n thao tc trong phng th nghim.
- Gi thnh ca vic phn tch hoc mn trong mu tng i cao v ngi bnh s b au n
mc nht nh. V vy phng php ny ch nn thc hin khi cn thit. Kt qu phi c bc s
iu tr kt hp vi cc triu chng lm sng v cc bin php kim tra khc, sau phn tch tng
hp ri mi a ra kt lun.
22. Ha nghim nc tiu c th dng kim tra cng nng ca bung trng?
Vo nhng nm 50-60 ca th k XX, trc khi phng php o min dch phng x ra i, phng
php o sinh ha hoc mn trong nc tiu c p dng ph bin. Khi , nhn vin xt nghim
phi tch ton b nc tiu trong c ngy m vo mt ci bnh ln v a n phng th nghim.
Cc bc tin hnh v thi gian o phc tp, ko di m chnh xc th li khng bng phng
php min dch phng x. Chnh v vy m hin nay phng php ny khng cn c s dng
na.
Ngy nay c mt phng php que th nh tnh rt n gin. Phng php ny c p dng
kim tra lng LH trong nc tiu nhm xc nh thi gian rng trng (nguyn l tng t que th
thai). Trong que th ny c khng th LH v thuc nhum mu. Khong 5 pht sau khi nhng vo
nc tiu, nu nng LH trong nc tiu ln hn 30 n v quc t/lt, on di trong que th s
xut hin hai vch mu hng. Nu m ca hai vch ging nhau hoc vch di sm hn, kt qu
l dng tnh, ngha l xut hin cao im LH, trng s rng sau khong 12 ting (c th nm
thi c ny sinh hot tnh dc, tn ng kh nng c thai). Nu trn que th ch xut hin mt
hoc hai vch mu nhng vch di nht hn, kt qu l m tnh, trong vng 24 gi ti s khng c
hin tng rng trng.
Trng D Vn
Da vo ghi chp thn nhit c s, 3-4 ngy trc k rng trng, ngi ta ly nc tiu th (vo
lc sng sm, khi ng dy), lin tip trong vi ngy cho n khi c c kt qu dng tnh th thi.
y l phng php tr gip thai rt n gin cho nhng ngi v sinh.
23. Nhng phng php no thng c dng kim tra tnh trng ca tuyn yn?
Phng php kim tra nng LH v FSH trong mu vn th 21 chnh l vic o th cng
nng hoc mn sinh dc do tuyn yn tit ra. Tuyn yn c th b nhiu loi khi u. V vy, ngi ta
thng dng phng php chiu chp tm hiu v tuyn yn v kt cu xng xung quanh, nhm
phn on xem khi u no hay khng. Cc phng php thng dng c:
- Chp ct lp (vit tt l CT): Sau khi chiu tia X qua cc t chc khc nhau ca c th, cc thit b
thm d v my tnh s cho ra kt qu bng hnh nh bc s phn tch v chn on. tng s
i lp gia cc c quan, c lc cn phi tim thuc to nh. V vy, nhng ngi c tin s d
ng vi thuc th kh dng phng php ny.
- o cng hng t (vit tt l MRI): L phng php li dng s khc nhau ca mt phn t
Hydro trong cc t chc v tn hiu sinh ra trong t trng ca chng. Kt qu c phng to thnh
nh bc s phn tch v chn on. MRI l phng php tt nht chn on cc bnh bin
trong no m khng cn n thuc to nh.
24. Th no l thi k dy th? N s xut hin vo lc no?
Dy th l ch giai on pht trin qu v sinh l t thi k nhi ng sang thi k thnh nin.
tr di 8 tui, mc d c quan sinh dc trong v ngoi ca nam v n c s phn bit, chiu
cao v th trng ca c th tng rt nhanh nhng khng c s khc bit nhiu v gii tnh. l do
cng nng tuyn sinh dc ca c nam v n u trong trng thi b c ch, nng hoc mn sinh
dc trong c th cng rt thp.
Trung bnh sau 11 tui (phm vi l 9-12 tui), c trng gii tnh ca tr em gi mi dn dn pht
trin, biu hin ch yu l hai bn v bt u nh ln, u v to dn v mu sc cng thm dn; nch
v c quan sinh dc ngoi bt u xut hin lng. Mi ln, mi b cng thm li v ln ln, m h
bt u xut hin nhng cht dch mu trng. C quan sinh dc trong cng pht trin, chng hn nh
m o tr nn rng, nim mc dy v c nhiu np nhn, ng dn trng dy ln. Thng thng, vo
khong 13 tui (phm vi 10-16 tui), c gi s thy kinh ln u v 2-5 nm sau s xut hin hin
tng rng trng, l lc cng nng sinh dc pht trin hon thin. S pht trin c trng gii tnh
ca tr em gi t khi bt u cho n khi pht dc hon ton mt khong 4 nm (phm vi 1,5 - 6
nm).
Mt s vn quan trng khc ca thi k dy th l:
Trng D Vn
- Bt u t khong hn 9 tui, chiu cao c th ca tr em gi s tng ln rt nhanh. Vo thi k cao

im, mi nm em s cao thm 6-8 cm. Sau , s pht trin chiu cao s chm dn li, n khi hai
u ca ng xng khp kn li th tr s khng cao thm na. n khong 18 tui, chiu cao c th
c th tng khong 25 cm.
- Lng m tch li di da dy ln, ngc v mng r nt, xng chu v xng hng cng n ra,
hnh thnh nn nhng ng cong mm mi, n tnh. Nhng thay i v hnh dng bn ngoi ny
chng t mt a b gi ang tr thnh mt thiu n.
Thi gian bt u dy th mi ngi khc nhau do yu t di truyn, sc khe, tnh trng dinh
dng, kh hu, cao so vi mt bin, iu kin kinh t, thi quen v sinh... Ni chung, thi gian
bt u dy th ca tr em gi thng sm hn so vi tr em trai 1-2 nm. Nhng nm gn y, tui
thy kinh ln u ca cc b gi nhiu quc gia c xu hng sm ln, iu ny c lin quan n s
pht trin kinh t v s nng cao mc sinh hot. Nhng b gi qu gy hoc qu bo, ch dinh
dng khng tt hoc vn ng qu nng th chm thy kinh ln u. Ngc li, nhng b gi bo
va phi th thng sm thy kinh ln u.
25 - Trng thi tm l ca tr em gi thi k dy th s c nhng bin i g?
T nh, cc b gi thng c ln ln trong vng tay yu thng chm sc ca cha m. Trc nm
ln 6 tui, mc d nhn thc c s khc bit gia con trai v con gi nhng khi chi a cng
bn con trai, cc b gi cng khng cm thy c g phi suy ngh. Lc ny tm l ca con trai v con
gi khng c g l khc bit c.
T 6-7 tui n khong 10 tui, tm l khc bit v gii tnh s tng cao, b gi nu chi cng vi b
trai s sinh ra cm gic xu h, bt an.
Sau mi tui, tr em gi bt u thch trang im, lm p v c nhng nhn thc m h v gii
tnh, bt u c s hng th i vi s khc bit v mi quan h gia hai gii tnh.
Sau 15-16 tui, cng vi s pht trin ca c trng gii tnh, tm l cng c s pht trin thm mt
bc. Chng bt u t cho mnh l ngi ln, chng i c lp, i s tn trng ca ngi ln
(bao gm c cha m chng), i c i x bnh ng, c t do kt bn, c t mnh suy xt
vn v c mt khonh tri ring ca mnh. Chng cng mun c kt bn v ny sinh tnh cm
i m i vi ngi khc gii, thm ch dn dn s ny sinh tnh yu v nhng i hi v tnh dc.
Tuy nhin, tm l ca chng vn cha thc s chn chn, tnh cm vn rt bt n nh, tnh cch, kh
cht, t tng cha c nh hnh, rt d b nh hng bi cc tro lu x hi, bn b xung quanh
hoc cc cng c truyn b nh phim nh, truyn hnh, tc phm vn hc.
Th trng v i no ca tr em gi trong giai on ny pht trin rt nhanh chng. y chnh l thi
k m ti nng, tr lc ca chng pht trin mnh, l giai on khi im pht trin s nghip v.
Trng D Vn
Do vy, tin hnh s gio dc c ch hng v mc tiu cao c, hng dn chng dn ht tinh lc
ca mnh vo vic hc hnh l mt vic lm ht sc cn thit. Trong giai on ny, cn phi trin
khai gio dc v tri thc, o c v php lut v gii tnh cho em gi, gip chng xy dng c
th gii quan, o c quan ng n, t nn mng tt p cho cuc sng v s nghip sau ny.
26. S dy th bnh thng do u gy nn? Hoc mn trong c th c thay i g trong thi k
dy th ?
Ngy nay, ngi ta bit r rng v tr quan trng nht ca c th l no. Nhng thay i ca chu
k bung trng chu s iu khin ca hoc mn tuyn yn, cn s thay i chu k ca hoc mn
tuyn yn th li chu s iu khin ca s tit ra GnRH. Trong thi k nhi ng, s tit ra GnRH ca
khu no h chu s c ch ca trung khu cao cp trong no, do vy cng nng ca tuyn yn, bung
trng cng trong trng thi b c ch.
C kinh nguyt khng c ngha l bung trng c cng nng rng trng, v vic rng trng i
hi gia tuyn yn v vng di i c mt c ch tinh t v phc tp hn, chnh l s iu chnh
theo c ch phn ngc li. Theo iu tra, trong nm u tin thy kinh, c 80% trng hp khng
rng trng, trong vng 2-4 nm sau khi thy kinh ln u, 30 - 50% trng hp khng rng trng.
Nm nm sau khi thy kinh ln u, vn cn c gn 20% trng hp khng rng trng. Do vy, vi
nm sau khi thy kinh ln u, trong bung trng c cc non bo pht dc v s tit ra oestrogen
khng c s nh hng ca hong th v progestagel. Do dao ng v mc oestrogene nu dn
n bong nim mc t cung v xut huyt th thng biu hin thnh kinh nguyt khng theo quy
lut.
27. Th no l chng bnh dy th sm?
Theo kt qu iu tra trong cc thanh thiu nin nc Anh, 95% tr em gi bt u c du hiu dy
th vo lc 8,5-13 tui. Do vy, nu trc 8 tui, tr em gi xut hin nhng du hiu c trng
gii tnh, trc 13 tui thy kinh ln u th chng t a tr dy th sm. Hin tng ny
c gi l dy th sm ng tnh n gii. Hin tng c trng gii tnh xut hin qu sm v l
nhng c trng ca nam gii nh c ru, yt hu ln ln, ting ni trm khn, ng thi m vt
cng ln ln gi l dy th sm d tnh n gii.
Vic dy th sm s lm cho bn thn a b gi cm thy s hi, bt an, bn b th thy l lng v
bn lun, cha m th lo lng. Khng nhng th, nhng a tr ny lun lun cao hn hn so vi tr
cng la tui. Nhng sau ny khi bn b ca chng dn cao ln th chng li c thn hnh tng i
thp ln. Ni mt cch khc, sau khi xut hin nhng du hiu dy th sm, thi im bt u tng
v ngng pht trin chiu cao c th cng n sm hn, dn n cui cng chng s thp hn so vi
Trng D Vn
bn b ng la. iu nghim trng hn l nhng a b ny mc d dy th sm v sinh l nhng

tm l li khng pht trin sm. C th chng s gp phi s quy ri tnh dc ca nhng k xu
trong x hi v phi gnh chu nhng hu qu bt hnh. Do vy, tr dy th sm cn c s chm sc
c bit, c kp thi a n bnh vin kim tra, iu tr nhm gii ta gnh nng v tm l cho
chng v cha m, ci thin chiu cao c th ca chng v trnh ny sinh nhng hu qu nghim
trng.
C hai loi nguyn nhn gy dy th sm:
- Dy th sm tht s: Dy th sm do s tit ra GnRH vng di i b kch hot, bung trng
sinh ra nhng thay i c chu k nh gy ra. Trong trng hp ny, a b c th rng trng c quy
lut v c kh nng sinh sn.
- Dy th sm gi: L dy th sm do mt b phn no trong c th xut hin nhng khi u hay
"nang" c th tit ra hoc mn sinh dc; hoc do tr ung nhm phi thuc hay n phi thc n,
thuc b c cha hoc mn sinh dc, do dng nhm loi trang im c cha hoc mn ny. T
, tr xut hin nhng du hiu dy th hoc thy kinh ln u sm nhng khng c s rng trng
v tr cha c kh nng sinh sn.
Cn phi c s nghin cu v xc nh chnh xc nguyn nhn gy bnh tng a tr b bnh.
28. Nhng trng hp no c th dn n chng dy th sm thc s tr em gi?
Trong nhng a tr mc bnh dy th sm, s tr em gi cao hn nhiu so vi tr em trai, trong :
- Khong 70-90% trong s khng tm c nguyn nhn gy bnh trong no bng cc bin php
kim tra hin nay. Chng bnh ny c gi l "dy th sm thc s c pht". Tc pht trin ca
n c th nhanh m cng c th chm.
- Mt s tr c pht hin c khi u trong no, hoc b d tt bm sinh, tng b no ng thy, vim
no, chiu tia phng x vo no, b ngoi thng hoc b u x dy thn kinh. Nhng trng hp ny
c gi l "dy th sm do no". Nhng ngi dy th sm do no thng b km theo cc triu
chng au u, co git, th lc gim st.
T l pht bnh dy th sm c pht cao gp 2,7-9 ln so vi dy th sm do no ( tr em trai l
gp i). Qua vic hi han c th tnh hnh bnh s hoc kim tra h thn kinh, in no , chp
lng ngc (nh chp ct lp, o cng hng), bc s c th phn bit c hai loi bnh ny.
29. Nhng trng hp no c th dn n dy th sm ng tnh gi tr em gi?
mt s ngi, trong bung trng hay tuyn thng thn xut hin nhng khi u hay "nang" c th
tit ra oestrogen, lm xut hin sm c trng gii tnh n v kinh nguyt. chn on bnh, bc s
phi kim tra hu mn, siu m vng khoang chu v tuyn thng thn pht hin xem c cc
Trng D Vn
khi u hay khng.

Mt s ngi b bnh do cc nguyn nhn sau:
- Dng nhm thuc trnh thai ca m (cha testosteron).
- Ung cc loi thuc bc, thuc b khng r thnh phn.
- Ngi m trong thi gian cho con b c ung thuc trnh thai hay thuc b cha hoc mn.
- Dng nhm nc gi u, dng da ca ngi ln; ht phi bi c cha oestrogen hay n phi
tht cc loi gia sc, gia cm c chn nui bng thc n cha nhiu hoc mn.
Oestrogen trong cc loi thuc, thc phm, cht dng da ny qua ng rut, sa hoc da, i vo
h tun hon mu hoc ton thn ca a tr, gy nn nhng biu hin dy th sm. Tnh trng
c gi l "chng dy th sm c ngun gc t bn ngoi". nhng tr mc chng ny, mu sc
ca c quan sinh dc ngoi v nm v thng sm hn r rt so vi bnh thng. Khi gp trng
hp ny, cc bc cha m cn phi phi hp vi bc s xem xt v tm ra nhng ngun tip xc vi
hoc mn v c bin php gii quyt.
mt s b gi 2-4 tui, c hin tng mt hoc c hai u v cng nh ln. iu ny ko di trong
vi thng hay vi nm nhng khng c cc c tnh v hin tng pht trin qu nhanh khc.
thc cht khng phi dy th sm m l hin tng bu v pht trin sm, khng cn phi iu tr.
Vic chn tr nguyn nhn gy bnh cn phi qua s kim tra ton din, chi tit, thm ch phi c mt
thi gian quan st. C trng hp phi qua iu tr thc nghim, bc s mi xc nh c nguyn
nhn gy bnh thc s qua xu th pht trin ca cc triu chng mi.
30. Cha tr cho nhng a tr dy th sm nh th no?
Nu bnh do khi u hay u nang bung trng, tuyn thng thn gy ra th phi phu thut ct b.
Sau khi phu thut, phi nh k n bnh vin kim ra, quan st xem cc triu chng bnh c
mt i, nng testosteron trong mu c gim i hay khng. Nu u nm trong no, vic phu thut
hay khng phi c quyt nh bi bc s ngoi khoa thn kinh. Nu dy th sm do nguyn nhn
bn ngoi, phi tm ra con ng c th gy tip xc vi testosteron trnh tip xc; khi testosteron
c ngun gc t bn ngoi c a ht ra khi c th th bnh s t nhin gim bt.
Khong chc nm li y, cc nh nghin cu pht hin ra rng thuc c GnRH c th c ch mt
cch hu hiu s tit ra GnRH qu sm, t m c ch s pht dc ca non bo v s tit ra
testosteron. u im ni bt ca phng php ny l c ch s hon thin qu sm ca xng, c
tc dng ci thin chiu cao c th.
Cc ti liu y hc nc ngoi cho thy, cc b gi mc bnh dy th sm thc s nu c iu tr
bng thuc c cha GnRH (ngng thuc khi n tui dy th tht s) th qu trnh dy th t nhin
sau s hon ton bnh thng. Sau khi trng thnh, kinh nguyt v cng nng sinh dc ca
Trng D Vn
nhng ngi ny cng bnh thng.

31. iu g gy ra chng bnh dy th sm d tnh tr em gi?
C mt c gi 20 tui, cha kt hn. Khi mi sinh ra, c c c quan sinh dc ngoi ca n gii. Nm
4 tui, m vt phnh to; t nm 6 tui th lng c quan sinh dc nhiu ln. Trong thi gian ny, c
b c thn hnh cao nht lp; nhng sau 12 tui th tc ln ca c chm dn li v cui cng tr
thnh mt a tr ln (ch cao 142 cm), hnh dng nh nam gii, yt hu to, lng c quan sinh dc
c phn b ging nh nam gii, t cung nh, khng c kinh nguyt. Ting ni ca c b cng
tr nn c. Kt qu ha nghim cho thy, c b ny b bnh "tng sinh v thng thn bm sinh".
Sau hai thng ung thuc theo ch nh ca bc s, bu v ca c b pht trin v thy kinh.
y l mt bnh rt t gp. Nguyn nhn ph bin nht l chng tng sinh v thng thn bm sinh,
dn n vic testosteron c sn sinh ra qu nhiu. C nhng a tr ngay t khi cho i c c
quan sinh dc ngoi khng r gii tnh; cng c trng hp nhng c trng nam gii xut hin dn
sau khi ra i.
Gp nhng trng hp ny, cha m phi a con n khoa ni tit ca cc bnh vin kim tra v
xt nghim. Vic iu tr phi c tin hnh cng sm cng tt; nu khng, trng thi tm l, th
hnh, chiu cao c th ca tr s b nh hng. Nu iu tr sm v ng phng php, cc c trng
nam tnh s dn dn mt i. n thi k thanh nin, cc c trng n tnh bnh thng s xut hin,
chiu cao c th cng khng b nh hng v bnh nhn vn c kh nng sinh sn nh bnh thng.
Mun t c hiu qu l tng nh vy, ngi bnh nht thit phi phi hp cht ch vi bc s,
ung thuc v thc hin vic kim tra ng quy nh. Nu c quan sinh dc ngoi pht trin bt bnh
thng th phi chn thi gian thch hp phu thut.
Ngoi ra, vic xut hin khi u tit ra Testosterin tuyn thng thn hoc bung trng cng gy ra
dy th sm d tnh. K thut siu m tuyn thng thn v khoang chu c th gip pht hin cc
khi u ny. Phng php iu tr l phu thut ct b khi u .
32. Th no l dy th mun v nhi ha gii tnh?
Tr em gi ti tui 13 m vn cha xut hin nhng c trng n tnh, hoc ti 16 tui m vn cha
thy kinh th cn phi n bnh vin xc nh xem l dy th mun hay c bnh tt tim n, c
nguy c b nhi ha gii tnh vnh vin.
C mt loi bnh dy th mun khng r nguyn nhn, gi l "chng dy th mun th cht". M
hoc ch em ca nhng ngi ny c th cng dy th mun. Ngi mc chng ny c chiu cao c
th rt "khim tn", tui xng nh hn tui thc t. Nhng khi tui xng t ti 12-13 tui th c
th s dn dn xut hin nhng c trng dy th. Sau , hin tng dy th c tin trin v c
Trng D Vn
bn l nh bnh thng. Do vy, nhng bnh nhn ny khng cn phi iu tr g c; nhng vn phi
n bnh vin kim tra vi ln quan st v chn on xem c ng l chng bnh khng.
Nhng bnh tt c tnh cht ton thn (nh thiu dinh dng, qu gy, bnh ng rut mn tnh,
thiu mu, bnh thn, cng nng tuyn gip trng km), vic vn ng qu nhiu (ma ba l, tp th
thao chuyn nghip) u c th gy nn chng dy th mun. trng hp u, bnh nhn phi n
chuyn khoa ni ca bnh vin iu tr cc chng bnh ton thn; khi tnh trng c th c ci
thin, cc du hiu dy th c th xut hin. trng hp sau, trong mt thi gian ngn, nu bnh
nhn gim bt khi lng vn ng mt cch thch hp, hoc iu chnh phng n tp luyn th vn
c th c c s dy th t nhin.
Chng nhi ha gii tnh vnh vin c th do cc bnh bm sinh vng di i tuyn yn hoc
bung trng gy nn. phn bit c hai loi bnh ny, cn phi da vo vic ha nghim nng
LH, FSH trong mu. Khi c bnh tuyn yn vng di i th vic tng hp v tit ra LH, FSH
thng khng , nng LH, FSH trong mu thng thp hn so vi mc bnh thng, khng
kch hot cho bung trng pht dc. Ngc li, khi chnh bung trng c bnh (chng hn trong
bung trng khng c t bo non mu hoc nang non), LH v FSH do tuyn yn tit ra nhiu m
khng th c c nang non pht dc v oestrogen tit ra, khin nng LH v FSH tr nn cao
hn mc bnh thng. i vi nhng ngi bnh thuc dng th nht, c th iu tr bng cch b
sung hoc mn sinh dc cho tuyn yn vng di i. Cn i vi nhng bnh nhn thuc dng th
hai, khng c cch no lm ti sinh cc t bo trng trong bung trng c. Do vy, xc nh
nguyn nhn gy bnh tin hnh iu tr l mt cng vic ht sc quan trng.
Ngi mc bnh nhi ha gii tnh vnh vin s khng th c kinh mt cch t nhin. Y hc quy nh,
nu n 18 tui m n thanh nin vn cha c kinh th ngi b v kinh nguyn pht (bm sinh).
Nhi ha gii tnh vnh vin ch l mt trong nhiu nguyn nhn gy v kinh nguyn pht.
33. Nhng chng bnh g thuc vng di i, tuyn yn c th gy nhi ha gii tnh vnh vin
v v kinh nguyn pht?
Bt c mt loi bnh no gy tr ngi cho vic to thnh, tit ra v vn chuyn GnRH, LH, FSH ca
khu no h v tuyn yn, nu pht bnh thi k nhi ng u c th gy nn nhi ha gii tnh v
b kinh nguyn pht. V d: Sau khi c khi u trong no, b vim no hoc ngoi thng no, bnh
nhn thng c triu chng au u, th lc v cng nng ni tit gim st (khng tng chiu cao,
tiu tin nhiu).
Nu trong no c khi u th vic chp ct lp hay o cng hng t c th pht hin ra. Nu th tch
khi u tuyn yn qu ln, chn vo cc t chc xung quanh v lm tn hi n xng th phi chp
X-quang mi c th pht hin ra c.
Trng D Vn
34. Th no l chng bnh turner? C nhng phng php iu tr no?

C mt s b gi mc bnh nhi ha gii tnh, v kinh nguyn pht, khi ra i c th trng, chiu
cao rt thp, 4-5 tui bt u pht trin dn, sau 9-10 tui, tc tng v chiu cao cng khng
nhanh ln, ti 17-18 tui vn thp di 1,5 m. ng thi, mt, thn hnh ca h c th vn cn
nhiu khuyt tt, v d nh mt c nhiu nt rui, c to v th, di tai v chn tc gy xung thp,
cnh tay cong, ngc d, khong cch gia hai u v rng, c d tt huyt qun v thn; tr lc
thng khng b nh hng nhiu. l cc du hiu ca bnh Turner (c t theo tn ca nh
bc hc tm ra cn bnh ny) hay cn gi l "chng bnh bung trng pht dc khng hon ton bm
sinh".
Cc nh di truyn hc pht hin ra rng, trong nhn t bo ca nhng ngi mc bnh ny ch c
45 nhim sc th, li thiu mt nhim sc th X, tc nhim sc th ca h l 45 XO (ph n bnh
thng phi c 46 nhim sc th, bao gm hai nhim sc th X, tc l 46 XX). iu ny gy ra
nhng bt thng trong s pht trin ca xng, khin c th ca ngi bnh rt nh b. Hn na,
do khng c hai nhim sc th X hon chnh nn khi ra i, bung trng ca nhiu bnh nhn ch c
cc t chc si. S non bo cha t bo trng ch bng 1% so vi nhng a tr bnh thng, cn
li l nhng non bo rng hoc thoi ha. Ni cch khc, t bo trng thoi ha ht trong thi
k thai nhi nn mc d cng nng ca tuyn yn vng di i vn bnh thng, nhng a tr
cng khng th c c s dy th nh bnh thng.
Nguyn nhn gy bnh: Khi t bo non mu hoc t bo tinh mu phn chia, nhim sc th li
khng phn chia hoc b mt i. Bnh ny xut hin 0,2% tng s b gi c sinh ra; chim 40%
trong nhng ngi b v kinh nguyn pht. Khng c cch g c th iu tr chng bnh bm sinh
ny.
35. Ngoi bnh turner, cn c nhng loi bnh bung trng hoc tuyn sinh dc pht trin
khng hon chnh bm sinh no khc khng?
Mt s ngi vn c b nhim sc th l 46XX, chiu cao c th bnh thng, khng c khuyt tt
v th hnh, nhng trong bung trng li khng c t bo trng m ch c cc t chc si, biu hin
lm sng l nhi ha gii tnh v v kinh nguyn pht. y l hin tng "Tuyn sinh dc pht trin
khng hon chnh n thun". Bnh gy nn do trong thi k phi thai, mt nguyn nhn no lm
nh hng n s pht trin bnh thng ca tuyn sinh dc.
Chng bnh tuyn sinh dc pht trin khng hon chnh n thun cng c th gp nhng c th
mang nhim sc th 46 XY. Nguyn nhn gy bnh l trong thi k phi thai, tuyn sinh dc nguyn
thy khng phn ha thnh tinh hon. Tuyn ny cng ch gm cc t chc si, khng th tit ra mt
Trng D Vn
s loi hoc mn sinh dc nam. V vy, c quan sinh dc trong v ngoi ca h u c dng nh ca
n gii. Ngi bnh sau khi cho i s sng cuc sng nh ca n gii. n thi k thanh nin, khi
khng thy c nhng c trng n gii v khng c kinh, h mi n bnh vin kim tra nhim
sc th v pht hin ra mnh mang nhim sc th XY. Nhng ngi ny nu c iu tr bng
progestagen v oestrogen th cng pht trin bu v, c kinh, c th kh cao v khng c khuyt tt
g.
nhng ngi c nhim sc th l 46 XY, tuyn sinh dc (pht trin khng hon chnh) nm trong
khoang bng nn kh nng sinh ra khi u ln ti 25%. phng nga, h phi phu thut ct b
tuyn sinh dc c hai bn, v trn thc t, tuyn sinh dc ny cng v tc dng. Sau khi phu thut,
cn b sung thm oestrogen v progestagen bu v pht trin, to kinh nguyt nhn to. Bnh
nhn vn c th kt hn c nhng nu mun sinh con th phi dng bin php nhn to, dng
trng ca ngi khc th thai.
36. B kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh cn c nhng nguyn nhn g khc?
Trong bung trng v tuyn thng thn c nhiu cht dung mi c th bin cholesterol thnh
oestrogen, testosteron, progesragen. Nu c th thiu cc loi dung mi ny th d nhim sc th
bnh thng, c th cng khng th tng hp ra oestrogen v testosteron c. Mc d b nhim sc
th l 46 XX, c quan sinh dc trong v ngoi u l ca n gii nhng ngi s khng c kinh
nguyt, cc c trng n tnh khng pht trin, ngha l b v kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh.
C th 46 XY nu thiu cc loi dung mi trn s khng th sn sinh ra mt s loi hoc mn nam
gii; c quan sinh dc ngoi s c hnh dng ca n gii. Sau khi ra i, h s sng i sng ca n
gii; khng c nhng c tnh ca nam gii hay n gii trong thi k dy th. H ng trung thn v
trung thn ph khng c tc dng ca cc loi hoc mn s thoi ha, nn bnh nhn thng
khng c t cung v ng dn trng, biu hin lm sng l v kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh.
37. Da vo biu hin lm sng, s ri lon kinh nguyt ph n c th c chia thnh my
loi?
Ri lon kinh nguyt hoc kinh nguyt khng u l chng bnh thng gp ph n trong tui
sinh . Trc khi n bnh vin khm, nhng ngi ny nn nh li mt s chi tit:
- Kinh nguyt bt u ri lon t khi no?
- Trc khi pht bnh c nhng bt thng g (v d nh b khng hong tinh thn, thay i th
trng, thay i mi trng sng, bnh tt hoc phu thut)?
- Chu k kinh nguyt v s ngy thy kinh ko di ra hay l rt ngn li?
- C b xut huyt ngoi nhng ngy thy kinh hay khng?
Trng D Vn
- Trong k kinh nguyt c au bng di hay khng v mc au nh th no?

- T khi pht bnh iu tr bng bin php g cha?
Tt c nhng iu trn gip bc s chn on chnh xc tnh trng bnh tt, trnh nhm ln mt cch
ng tic. Thng thng biu hin ri lon kinh nguyt c chia thnh 6 loi:
1. Chu k kinh ngn, nhiu, ko di: Chu k kinh nguyt t hn 21 ngy gi l "chu k kinh ngn",
ngy hnh kinh ko di by ngy gi l "k kinh ko di". Cn v lng kinh nguyt th thng
thng ch c th da vo s bng v sinh dng phn on. Nu mu hnh kinh chy ra qu
nhiu, c nhng cc mu ln; sau chu k kinh, mc huyt sc t thp hn mc bnh thng
(120g/l) th c coi l lng kinh nguyt nhiu.
2. Xut huyt khng theo quy lut: Kinh nguyt hon ton khng c tnh quy lut, thi gian gia hai
k kinh c th ko di vi thng m cng c th l dm ngy. Lng kinh nguyt c lc nhiu nhng
cng c lc t.
3. Xut huyt gia k kinh: Thng b xut huyt vi ngy trong thi gian gin cch gia hai chu k
(lng mu thng l tng i t).
4. Kinh nguyt tha, t: Chu k kinh nguyt trong khong t 36 ngy n 6 thng th gi l kinh
nguyt tha. Thi gian hnh kinh t hn 3 ngy, lng bng v sinh dng rt t hoc thm ch khng
cn dng th gi l kinh nguyt t (dn gian cn gi mu b cu).
5. V kinh: Ch kinh nguyt ngng t 6 thng tr ln.
6. Thng kinh: Trong thi k kinh nguyt, bng di au d di, nh hng n cng tc v sinh
hot.
Trc khi vo vin, nu ngi bnh ung mt loi thuc g v liu lng ra sao th cn phi ni r
vi bc s, bi v c mt s loi thuc hoc mn nu dng khng ng s dn n ri lon kinh
nguyt.
38. Kinh nguyt ri lon l do u? Nhng bc thng thng ca bc s trong vic chn tr
bnh v kinh nguyt l g?
Nhiu chng bnh ph khoa thuc v kh cht (v d nh khi u, vim, u tht, b thng, lc ni mc
t cung...) hay bnh tt ni khoa cng nh hng n kinh nguyt. Thn kinh cng thng, ngi mt
mi, c s thay i v th trng hoc mi trng, dng thuc c cha hoc mn khng ph hp hoc
l sau khi b vng trnh thai... u l nhng yu t d gy nn ri lon kinh nguyt.
Nhng ngi b ri lon kinh nguyt cn phi n bnh vin khm. Chng ny khng ch lm
tng thm gnh nng v tinh thn, s bt tin trong sinh hot, gy thiu mu, v sinh cho ngi bnh
m cn c th l biu hin ca mt th bnh tt no tim n trong c th; nu khng kp thi iu
tr th c th dn n hu qu nghim trng.
Trng D Vn
Nhiu bnh nhn mun bc s lp tc cho mt loi thuc iu kinh mang v nh ung vi mong
mun kinh nguyt s tr li bnh thng sau mt thi gian. Trn thc t, nhiu khi mi chuyn khng
n gin nh vy. Trc tin, bc s cn phi lm r xem bn c mc bnh v kinh nguyt hay
khng, ri lon kinh nguyt thuc loi hnh no. iu ny i hi ngi bnh phi cung cp bnh s
xut huyt m o mt cch tng tn v chnh xc cho bc s. Sau , bc s s da vo kim tra
ph khoa, ha nghim siu m, chiu X-quang phn on nguyn nhn gy ri lon kinh nguyt,
xc nh v tr v tnh cht vng bnh. C nhng trng hp phi tin hnh cc kim tra c bit nh
o nhit c th, no t cung, soi bng; thng phi mt khong 1-2 thng, thm ch lu hn mi
c kt lun chnh xc.
39. Th no l t cung rong huyt c nng? N c chia thnh my loi?
Ri lon kinh nguyt v t cung xut huyt bt thng do c nng khng ch bt thng ca trc
vng di i tuyn yn - bung trng gy nn, c gi l t cung rong huyt c nng.
Trong cc phng khm ph khoa, ta thng gp nhng c gi 15-16 tui, sau khi thy kinh ln u
khng lu th chu k kinh khng u, lng mu ra nhiu, sc mt trng nht. Bc s sau khi khm,
kim tra nu thy khng c g bt thng, xt nghim thy ngoi bnh thiu mu ra cng khng c
bnh g v mu, th c th xc nh c l bnh t cung rong huyt c nng. Ngoi ra, mt s
ngi tui trung nin, kinh nguyt trc kia u n bng nhin ri lon, biu hin l c kinh
lin tc hoc k kinh ko di, c th km theo thiu mu, kim tra ph khoa khng pht hin bt
thng. Nhng ngi ny cng c th b rong huyt c nng, c th t cung rong huyt c nng
khng rng trng.
Trong vng 1-2 nm sau khi c kinh ln u, c th cc thiu n thng cha xc lp c c nng
rng trng. C nng bung trng ca cc ph n trung nin (trn 40 tui) dn dn gim st, vic
rng trng s ngng trc khi mn kinh vi nm nn chu k kinh nguyt ca h khng c trng
rng. Non bo trong bung trng ca ngi khng rng trng s pht trin khng theo quy lut,
lng oestrogen tit ra cng rt thp, khng c hong th v progestagen. Non bo pht trin khng
c quy lut khin cho mc oestrogen trong mu cng bin ng khng theo quy lut, ni mc t
cung cng tng sinh v rng khng theo quy lut, dn n xut huyt khng theo quy lut.
Vic rng trng ph n trong tui sinh phi theo mt quy lut nht nh. Nhng cng c lc
do mt mi, cng thng, sy thai, phu thut hoc sau khi b bnh tt... , trng s khng rng trng
trong thi gian ngn. Bo ph, bnh tt cng c th dn n khng rng trng ko di, t mc
bnh t cung rong huyt c nng.
40. Lm th no cm mu cho ngi bnh t cung rong huyt c nng khng rng trng
Trng D Vn

trong thi k rong huyt?
C th c nhiu ngi nghe n phng php "no t cung". l mt phu thut nh, thng
ch cn gy t cc b. Trong iu kin c kh trng, bc s dng mt ci tha no nh a vo
khoang t cung, vi cc ng tc c gii lm cho ni mc t cung bong ra mt cch nhanh chng v
t c mc ch cm mu. Mc d bnh nhn phi chu s au n nht nh nhng li cm mu
nhanh, an ton. iu quan trng hn c l phi tp hp nhng mnh ni mc t cung a i kim
tra khoa bnh l xc nh xem c khi u hay bnh tt g khc khng, nhm a ra kt lun chnh
xc v tnh trng bnh tt. Do vy, nhng ngi kt hn b rong huyt khng theo quy lut ko
di, c bit l nhng ngi trn 40 tui u phi thc hin bin php ny. Thng thng, sau khi
no t cung, hin tng rong huyt s gim ngay lp tc v trong khong mt tun s ht hn.
i vi nhng ngi cha kt hn th nn no t cung bng thuc. y l phng php dng cho
nhng ngi rong huyt c nng khng rng trng v trong c th thiu progestagen. Ngi ta s
tim progesterone vo bp cho ngi bnh, mi ngy 20 mg, lin tc trong 3 ngy, sau ngng
tim gim mc progestagen trong mu. Lc ny, ni mc s bong ra v xut huyt. Loi xut
huyt ny cng ging nh xut huyt hnh kinh, lin tc trong by ngy, c lc lng mu cng rt
nhiu, l iu khng th trnh khi. Nu mu ra qu nhiu th ngi bnh nn nm ngh, ung
hoc tim vitamin K, vitamin C, thm ch l truyn huyt thanh, truyn mu.
Trng D Vn
Phn 3
41. Cm mu nh th no cho ngi b bnh rong huyt c nng cn tr, cha kt hn v b
thiu mu nng?
Trong trng hp ny, ngi bnh phi vo bnh vin v dng thuc theo s ch dn ca bc s, tuyt
i khng c t s dng hoc ngng dng thuc, nu khng s gy ti rong huyt v vic iu
tr s tht bi.
42. Ph n trung nin b rong huyt c nng, thiu mu mc nng, no t cung loi
b bnh l thuc kh cht th c th dng thuc cm mu c khng?
Cu tr li l c th. Bi v no t cung chnh l mt phu thut nn khng th thc hin thng
xuyn c. i vi nhng trng hp ny, bc s s cho ung thuc vi liu lng nht nh
gim dn lng mu ra. Trong thi gian ny, bnh nhn cng phi tch cc iu tr bnh thiu mu.
Trng D Vn
43. Ngi b rong huyt c nng khng rng trng, nu m o ngng ra mu th c phi l
bnh khi khng?
Cu tr li l khng. Bi v nguyn nhn gy bnh do khng rng trng cha c cha tr, thng
sau bnh nhn vn b ra mu bt thng. Do vy, sau khi mu c cm, bnh nhn vn phi tip
tc dng thuc theo hng dn ca bc s, o v ghi li biu nhit c th.
Lm th no iu chnh kinh nguyt theo quy lut? i vi nhng ngi cha kt hn, thng
thng t ngy th 23 ca chu k kinh nguyt, bnh nhn c tim hong th ng 3 ngy cho
ni mc t cung bong v xut huyt theo nh k. i vi nhng ph n kt hn m c nhu cu
trnh thai th c th ung thuc trnh thai trong hai mi hai ngy, bt u t ngy th 5 ca chu k
kinh nguyt, sau khi ngng thuc s thy kinh. Phng php trn c th s dng lin tc nhiu ln.
Nhng ngi b bnh ny nhng mun sinh con th c th ung thuc thc y rng trng, bt u t
ngy th 5 ca chu k, mi ngy mt vin, lin tc trong 5 ngy. Trong thi gian ung thuc, cn
phi o v ghi chp li thn nhit c s quan st xem c xut hin dng biu hai pha hay
khng, nhm phn on hiu qu iu tr. Nhn chung thuc, thc y rng trng ch c tc dng
trong chnh chu k kinh nguyt nn thng phi thc hin lin tc.
Rong huyt c nng c th b ti pht sau khi sinh con, hoc lc khi, lc b. V vy, bnh nhn cn
dng progesterone nh k ni mc bong ra theo quy lut, khng ch chu k. iu tr trit
chng bnh ny khng phi l mt vic d dng m i hi phi c s theo di di ngy khng
nh khng b ti pht na. Ngi bnh cn phi chun b t tng iu tr lu di. Bc s c th
gii thch r rng cho ngi bnh phng php khng ch chu k kinh nguyt bn thn ngi
bnh nm vng c quy lut s dng hong th ng. Cn o thn nhit c s trong thi gian di
tm hiu xem bung trng phc hi hay cha v hng dn vic dng thuc. iu hi phin
toi mt cht nhng dn dn s to thnh thi quen.
44. Ph n trong tui sinh liu c mc bnh rong huyt c nng khng?
Cu tr li l c th nhng t l rt t, kinh nguyt c biu hin thnh 2 dng:
- Lng kinh nguyt t, chu k v thi gian thy kinh u bnh thng.
- Xut huyt gia chu k, hoc l gia chu k c dch ging nh mu tit ra, ko di trong mt s
ngy khng nht nh. Nu em i chiu thi gian xut huyt vi bng o thn nhit th pht hin
thy s xut huyt ny c th sau chu k kinh nguyt (xut huyt trc k kinh), trc v sau khi
rng trng (xut huyt trong thi gian rng trng).
45. V sao nhng ph n c chu k rng trng u n li xut hin hin tng kinh nguyt
Trng D Vn
nhiu?
Nhiu nh khoa hc da vo nng hoc mn sinh dc trong mu, mt huyt qun trong nim
mc nghin cu v u pht hin thy c nhng bt thng v prostagladin nim mc t cung
v c nng ca h thng ha tan si protein qu mnh.
Prostaglandin l mt loi axit bo, n iu tit s co bp, gin n ca mch mu v chc nng lm
ng mu ca tiu cu. Nu c s bt thng s t hp tin lit t th mch mu d b phnh, c
nng ng mu ca tiu cu gim, lng mu ra s nhiu.
46. Th no l phu thut ni soi nim mc t cung?
Kim tra soi bung t cung l mt phng php chn on, trc tip quan st kt cu bn trong v
nhng bin i bnh l ca bung t cung, u tin l chn on cc bnh bn trong t cung nh
u tht, dnh ni mc. Trc khi tin hnh vic ny, bc s cn phi kim tra ton thn v ph khoa
xc nh xem c tht cn thit, sau hn bnh nhn ti sau ngy sch kinh hoc l trc k kinh
tin hnh phu thut. Thi gian phu thut di hay ngn ty theo tnh trng bnh tt ca mi ngi.
Khi phu thut, bng di c th hi au. Trong vng mt tun sau , m o s ra mt t mu nn
bnh nhn cn ung cc loi thuc khng sinh theo ch dn ca bc s, trong vng hai tun sau khi
phu thut khng c sinh hot tnh dc.
Phu thut ni soi ct b ni mc t cung phc tp hn so vi kim tra soi bung t cung. Trc khi
phu thut 1-2 tun, ngi bnh phi ung thuc lm co ni mc t cung. Da vo kt qu kim
tra soi c t cung v siu m, bc s tin hnh phu thut bng dao in hoc tia lazer, ct b i tng
phn ni mc t cung, lm cho ni mc b so ha, mt i tnh phn ng i vi cc loi hoc mn.
Sau khi phu thut, c khong 50% ngi bnh s tt kinh. phng nga nhim trng, ngi bnh
phi dng thuc khng sinh trc v sau khi phu thut. Sau khi phu thut, m o s ra nhiu mu
v dch trong khong 1-2 tun; mt s t ngi bnh b st nh, au bng di trong khong 2-3 ngy
ri t ht.
47. Ti sao li b chy mu trong thi gian rng trng? Cn phi iu tr nh th no?
S xut huyt gia chu k c phn thnh ba loi: k kinh ko di, xut huyt trc k kinh v xut
huyt trong thi gian rng trng.
Theo di v phn tch 40 trng hp mc bnh ny trong khong thi gian 1989-1994, ngi ta nhn
thy c 93% nm trong tui 20-39. Khong 30% trng hp xut huyt do cc bnh v kh cht
nh vim khoang chu mc nh v va (iu tr bng khng sinh l khi), u tht khoang t cung
(no t cung th s ht). Khong 70% l xut huyt do cc bnh v cng nng, gm rng trng tha
(thi gian rng trng di hn 1 thng) v c nng hong th khng tt. Phng php iu tr l ung
Trng D Vn
thuc hng vic rng trng theo quy lut v tim hong th ng vo bp nhm ci thin c
nng hong th.
C nhiu trng hp rt kh tm ra nguyn nhn gy rong huyt trong thi gian rng trng; ngi
bnh cn phi kin tr o nhit c s v ghi li thi gian rong huyt. Bc s da vo nhng ti liu
ny la chn thi gian thch hp tin hnh siu m bng, kim tra mc hoc mn trong mu,
kim tra hot tnh ca ni mc, soi bung t cung phn bit r nguyn nhn gy bnh.
Nhng ph n t vng trnh thai thng c ky kinh ko di, v vng trnh thai trong t cung
thng gy vim ni mc t cung mc nh. Khng nn ty tin tho vng ra m nn dng cc
loi thuc chng vim theo ch nh ca bc s k kinh khng cn b ko di na.
Mt s bnh khc (nh lc ni mc t cung, vim khoang chu) u c th dn n rong huyt trong
thi gian rng trng. Do vy trong mi trng hp, bnh nhn phi c bc s khm v chn on
chnh xc nhm iu tr kp thi, ng hng.
48. V kinh c phn loi nh th no?
Nu khng thy kinh t 6 thng tr ln th c gi l v kinh. V kinh ch l mt triu chng, n c
th c chia thnh nhiu loi:
- Da vo nguyn nhn gy bnh, c th phn thnh v kinh sinh l v v kinh bnh l. V kinh sinh
l thng gp nhng ngi c thai, trong thi gian cho con b, trc thi k dy th v sau khi
mn kinh; v kinh bnh l th li do nhiu loi bnh tt gy nn.
- Theo tui pht bnh, c th phn thnh v kinh nguyn pht v v kinh th pht. Ngi b v kinh
nguyn pht l do bnh tt bm sinh hoc cc bnh tt t tui nhi ng gy ra, dn n hon ton
khng c kinh t nhin. V kinh th pht l thi k u c thy kinh nhng sau do bnh tt nn
khng thy kinh li na.
- Theo b phn b bnh, c th phn thnh v kinh t cung, v kinh bung trng, v kinh tuyn yn,
v kinh vng di i.
Ngoi ra, s khuyt hnh ca ng sinh dc nh tc m o, mng trinh qu dy s cn tr n s
lu thng ca mu t khoang t cung ra ngoi, gy nn tch mu cc b v v kinh gi. Cn n
bnh vin kim tra ngay khi c triu chng au bng di theo chu k, bng di v m o ni u,
sa hu mn, to bn, i tiu nhiu nhng kh khn.
49. Nguyn nhn no dn n v kinh do t cung? iu tr nh th no?
Kinh nguyt l s xut huyt do ni mc t cung bong c chu k gy nn. Cc bnh v ni mc t
cung hay vim c th lm cho ton b ni mc t cung b so ha hoc l b dnh, t cung pht trin
khng hon chnh, hoc c th do khng c phn ng g trc hoc mn bung trng m dn n v
Trng D Vn
kinh.
Lm th no c th xc nh c ngi bnh b v kinh do t cung? Bc s cn phi lm mt s
th nghim v c nng nh tim progestagen th phn ng, o thn nhit c s, sinh thit t bo
m o.
Ni mc t cung mt khi b so ha th kh c th tr li c nng nh bnh thng, hin nay vn
cha c phng php iu tr cy ghp ni mc t cung. Do vy, kh nng hi phc kinh nguyt ca
ngi bnh b v kinh do t cung l rt kh.
Ngi b bnh v kinh do t cung kh c th c con c na, bi v "mnh t" trng th tinh
pht trin b ph hoi, tr phi mn t cung ca ngi khc nui dng thai nhi.
50. Th no l chng khng c m o v t cung? C th cha tr c khng?
Dn gian thng gi bnh ny l "thch n". Nhng ph n ny bm sinh khng c m o v t
cung, nhng cng nng ca bung trng th vn bnh thng, bu v v c quan sinh dc ngoi cng
pht trin bnh thng, nhng ti thi k dy th li khng thy kinh, thm ch khi ly chng cng
khng th sinh hot v chng c, sau khi ti bnh vin kim tra mi pht hin ra bnh. C hin
tng ny l do trong thi k phi thai, hai bn ng dn trung thn ph pht trin khng hon chnh
v mt nguyn nhn no . Nhng bnh nhn ny c th c nhng khuyt tt thn v ng dn
niu.
Liu c th ti to m o c khng? Cu tr li l c th. Bc s c th phu thut to hnh cho
m o. Sau khi phu thut 2-3 thng, bc s kim tra, nu vt so m o lnh ming th c th
sinh hot v chng c. Theo phn nh ca cc bnh nhn th h c i sng tnh dc hon ton
bnh thng, nhng vic sinh con th khng th.
51. Nhng nguyn nhn no dn n v kinh bung trng, iu tr nh th no?
Chng bnh tng hp Turner, bnh tuyn sinh dc pht trin khng hon chnh n thun c th gy
nn v kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh; nhng bnh ny u thuc phm vi v kinh do bung
trng. Ngoi ra, sau khi bung trng b ct hoc chiu x, ha liu hay vim bung trng nng (5%
s ngi sau khi b quai b s b vim bung trng) th c th cc t chc ca bung trng s b ph
hoi dn n mt i cng nng bnh thng.
Mt chng bnh khc cng gy v kinh bung trng l suy bung trng sm (hoc mn kinh trc
40). Ngi bnh c nhng triu chng ging nh mn kinh bnh thng, c quan sinh dc v c
trng gii tnh s teo dn. Nguyn nhn gy nn hin tng ny cho n nay vn cha r rng. C
kh nng l do t bo non mu ca bung trng giai on thai nhi qu t; hoc l t thi k thai
nhi cho n khi ra i, non bo thoi ha qu nhanh nn b hao kit qu sm. Khong 9 - 40% s
Trng D Vn
ngi b suy bung trng sm c c nng min dch c th bnh thng, t lm gia tng tc
thoi ha ca non bo.
iu tr v kinh bung trng l mt vn rt gai gc. Nu thc s t bo non mu trong bung
trng ht th khng c cch g lm cho n ti sinh c na. Nhng cng c nhng trng hp
cng nng bung trng ca ngi bnh ch suy gim tm thi, sau mt thi gian s t hi phc c.
Tic rng cho n nay, vn cha c phng php ng tin cy no xc nh c nhng ngi
bnh no c th hi phc c, nhng ngi no khng. C nhiu bc s thng qua soi bng
quan st trng thi ca bung trng, nhng y cng khng phi l phng php ang tin cy. Do
vy, nu mun sinh con th e rng nhng ngi ny phi c s tr gip ca y hc. Vi nhng
ngi khng c nhu cu sinh con th phi dng oestrogen v progestagen to kinh nguyt nhn
to, nhm phng nga vic b phn sinh dc b teo qu sm v cc bnh khc c tnh thoi ha lin
quan ti kinh nguyt.
52. V kinh tuyn yn vng di i c phn loi nh th no?
Nhng ngi bnh nu th nghim progestagen c kt qu dng tnh th c coi l "v kinh
mt", th nghim progestagen c kt qu m tnh v th nghim oestrogen c kt qu dng tnh th
c coi l "v kinh hai". Mc oestrogen trong c th ca ngi b v kinh mt khng
thp, tc l non bo c mt mc pht trin nht nh, ni mc t cung chu nh hng ca
oestrogen mt cch y . ngi b v kinh hai, mc pht dc ca non bo km, hm
lng oestrogen thp, ni mc t cung thiu s tc ng ca oestrogen.
Nguyn nhn gy v kinh cc trng hp trn u c th do tuyn yn vng di i (tc l LH,
FSH do tuyn yn tit ra v GnRH vng di i tit ra) c s bt bnh thng. Nhng trng hp
ny cn c phn thnh hai loi, gm nhng ngi c mc PRL (Prolactin) qu cao v ngi c
mc PRL bnh thng. Thng thng, i tng b v kinh tuyn yn vng di i l nhng
ngi trng hp th hai.
53. V kinh tuyn yn vng di i c phn loi nh th no?
PRL l mt loi hoc mn do tuyn yn tit ra, chc nng ch yu l tham gia vo qu trnh pht dc
ca bu v v s to thnh sa. Trong iu kin bnh thng, vng di i s sinh ra mt loi vt
cht c th c ch c s tit ra ca PRL, lm cho nng PRL trong mu khng ln cao qu. Khi
c mt nguyn nhn no khin cho nh hng ca loi vt cht ny i vi PRL b gim st (v
d nh u tuyn yn) th tuyn yn s tit ra qu nhiu PRL, c th dn n chng bnh PRL trong
mu qu cao. Khi PRL trong mu qu cao th s pht dc ca non bo s b c ch dn n v kinh
v cng c lc biu hin thnh ri lon kinh nguyt.
Trng D Vn
Ngoi nhng biu hin trn, ngi bnh c khi cn tit ra sa u v. C nhng ph n cho con
b, sau khi cai sa cho con c na nm m vn c sa. Nu hin tng ny l do u tuyn yn gy
ra v th tch khi u li tng i ln th bnh nhn cn c th xut hin cc hin tng th lc
gim, au u.
Nghe ni n u, ta lp tc c cm gic s hi, nhng thc ra u tuyn yn l mt loi u lnh tnh, a
s cc khi u u nh, tc pht trin ca n rt chm hoc khng h pht trin. Vo nhng nm
70, cc bc s u m qua hc mi ct b khi u; sau khi phu thut c th x tr tr tn gc.
Nhng sau ny, ngi ta mi pht hin ra rng a s cc bnh nhn sau khi c phu thut vn mc
chng PRL trong mu cao v b kinh, tit sa. Khng ch nh vy, phu thut v chiu x cn c th
lm tn thng n cc t chc tuyn yn bnh thng, dn n nhng triu chng khc. Xu hng
iu tr hin nay l dng thuc Bromocriptin (Parlodel) khng phu thut.
54. Bromocriptin c tc dng iu tr nh th no? Hiu qu v tc dng ph ca n ra sao?
Bromocriptin c th c ch vic tit ra PRL ca tuyn yn v c ch s pht trin ca cc t bo u
PRL tuyn yn, lm cho n thoi ha. Sau khi dng thuc, nng PRL c th gim xung n mc
bnh thng; bng kim tra o cng hng t hoc chp ct lp, c th thy th tch khi u thu
nh. Ngi bnh cm thy huyt trng tng nhiu, c kinh, cn o thn nhit c s biu th hai pha.
Nhng biu hin hiu qu trn c th s xut hin sau khi dng thuc mt thng v cng c th chm
hn.
Cho ti nay, Bromocriptin vn phi nhp khu t nc ngoi, gi thnh tng i t nhng do c
hiu qu c bit i vi chng bnh ny nn n vn c dng. Liu dng thng thng l ngy 23 ln, mi ln mt vin. Thuc ny c th kch thch d dy v ng rut khin mt s t ngi c
cm gic bun nn, chng mt, to bn, tim p lon nhp v huyt p gim trong thi k u ung
thuc, nhng sau bnh nhn s thch ng dn. Thng thng ch c khong 3% s ngi bnh l
khng chu c cc phn ng ph ny v phi ngng dng thuc. y l thuc c hiu qu cao nht
trong s cc loi thuc iu tr chng v sinh do v kinh khng rng trng. Mt khi khng nh l
c thai th phi ngng dng thuc ngay v kim tra nh k theo yu cu ca bc s.
Sau khi dng Bromocriptin m c thai th thai nhi c b nh hng khng? Cu tr li l khng.
Khng nhng t l sy thaisy thai thai nhi d dng khng h cao hn so vi bnh thng m sau khi
a tr ra i th tr tu v th lc ca chng cng khng c g l khc thng.
55. Ngi b v kinh do chng PRL cao trong mu sau khi mang thai v sinh c ung thuc
Bromocriptin c khng? Nu c th ung n lc no?
Nhng ngi mc chng v kinh do chng PRL cao trong mu sau khi , trong vng na nm sau
Trng D Vn
khi a tr cai sa th phi n bnh vin khm v kim tra. Nu PRL trong mu vn cao v vn
v kinh th li phi tip tc dng thuc Bromocriptin thy kinh tr li. Lc ny, bnh nhn cn
phi p dng cc bin php trnh thai (nn trnh thai bng cng c v thuc trnh thai cng lm tng
mc PRL trong mu, khng nn dng) trnh tip tc mang thai.
Cc bc s tin hnh theo di trn nhng ngi mc bnh ny trong thi gian 5-6 nm v thy
rng: Trong nhng ngi c u PRL th 7%-11% l t khi, 4%-11% c th tch khi u tng ln. Do
vy, c na nm hoc mt nm, bnh nhn phi i khm mt ln, nu th tch khi u tng ln th phi
kp thi dng thuc iu tr. Nu v kinh lu ngy th lng xng trong c th ngi ph n s
b mt i mt cch nhanh chng v gy nn chng long xng. Vic ung thuc vn phi tun theo
ch dn ca bc s, phi kim tra mc PRL trong mu thng xuyn; nu n tr li bnh thng v
bnh nhn c kinh tr li th c th gim bt lng thuc Bromocriptin v duy tr mc thp,
thm ch c th tm ngng thuc theo di. iu ny gip thu c hiu qu iu tr v tit kim
c nhiu trong vic dng thuc. Theo kinh nghim ca chng ti, c mt s ngi bnh mi ngy
ch dng na vin thuc l duy tr kinh nguyt bnh thng.
Thc ra th cn phi dng thuc trong bao lu? iu ny c quyt nh bi tnh trng pht trin
ca bnh tt mi ngi. Bromocriptin lm cho u PRL thoi ha, nu sau mt thi gian kh di m
khng ti pht th c th ngng s dng thuc. Nhng a s ngi bnh sau khi ngng dng thuc
li b v kinh v ch c th duy tr kinh nguyt bnh thng bng mt lng nh Bromocriptin.
56. V kinh tuyn yn cn do nhng nguyn nhn no khc gy nn?
Trong chng v kinh do tuyn yn cn c mt loi m mc PRL thc ra khng cao. Nguyn nhn
gy ra bnh ny thng l tuyn yn b phng x, phu thut, ung th, thiu mu dn n cc t chc
tuyn yn b ph hoi v c nng ca n b gim; hoc nhng khim khuyt di truyn dn n thiu
LH, FSH tuyn yn.
Mt s ph n khi sinh con b mt nhiu mu v sau khng c sa v b v kinh. Nu tuyn yn
vn iu tit c c nng ca cc tuyn khc nh tuyn gip trng, mng tuyn thng thn th
nhng ngi bnh ny vn cn cc triu chng khc nh ph, s lnh, rng lng tc, mt mi, huyt
p thp, b i tin, thm ng. Triu chng ny nng hay nh c quyt nh bi rng th tch
vng t chc tuyn yn b ph hoi. T c th thy vic phng chng rong huyt ph n khi
sinh l mt vic lm rt cn thit.
Ngoi khi u PRL ra, u tuyn yn cn gm nhiu loi u khc nhau nh u t bo v c nng, u hoc
mn sinh trng, u hoc mn tuyn thng thn. Nhng khi u ny cng c th chn ln v ph hoi
t chc tuyn yn. Vic hoc mn tit ra qu nhiu cng nh hng n LH v FSH, t gy v
kinh.
Trng D Vn
57. iu tr v kinh tuyn yn nh th no?

Trong nhng nm 60, cc nh nghin cu chit xut c mt loi thuc tim c cha LH v FSH
t nc tiu ca cc ph n mn kinh v ang c mang. y chnh l loi thuc tim nhm kch
thch hoc mn tuyn sinh dc (gi tt l hMG) v hoc mn kch thch mng nhung mao (gi tt l
hCG) cho nhng ph n mn kinh. Sau khi c tim vo bp tht cho ngi bnh, hMG c tc
dng thay th cho tuyn yn trong c th, kch thch s pht dc ca non bo trong bung trng.
Sau khi non bo pht dc chn, n kch thch rng trng v h tr cho c nng ca hong th.
Khong 24 gi sau khi tim hCG, bn nn tranh th sinh hot tnh dc 2-3 ln. Nh vy, hMG v
hCG c th gip ngi b v kinh tuyn yn sinh con. y chnh l phng php iu tr thay th
hoc mn.
Vic s dng hMG v hCG iu tr kch thch sinh sn ch c hiu qu i vi chnh liu trnh .
Kh nng c thai ca mi mt liu trnh ch khong 20%. V sao li thp nh vy? l v hiu sut
sinh sn ca con ngi ch l 20%; ni mt cch khc, i vi nhng cp v chng bnh thng c
sinh hot tnh dc bnh thng, trong mi mt chu k kinh nguyt, kh nng c thai ch l 20%. Do
vy, hiu sut mang thai ca phng php iu tr ny khng th vt qua c hiu sut bnh
thng. Mc d nh vy, nu iu tr nhiu liu trnh, t l c thai tch ly li c th t ti 50%.
Thuc ny khng c hi i vi thai nhi, t l thai khuyt hnh rt thp nhng t l sy thai v a thai
th li vo khong 20%, hi cao so vi mc bnh thng.
58. V kinh vng di i do nhng nguyn nhn no gy nn? iu tr nh th no?
Vic thiu GnRH hoc ni tit bt thng c th gy nn v kinh vng di i. Phm tt c cc
chng v kinh do cc bnh tt trong no trn tuyn yn gy ra u thuc loi ny. Nguyn nhn
gy bnh ca chng c th c chia thnh hai loi:
1. Bnh do kh cht ca vng di i: V d nh v kinh sau khi b khi u, vim no, kt hch hoc
no b ngoi thng, thiu GnRH bm sinh. Chng tng t nh cc chng bnh do v kinh nguyn
pht gy ra.
2. Mt thng bng c nng vng di i: Thng gp cc trng hp tinh thn khng n nh,
ch dinh dng khng tt khin th trng qu thp, vn ng qu sc, chn n do thn kinh v
cc chng bnh nng khc trn c th. V kinh vng di i do mt thng bng c nng l hin
tng thng gp nht.
Nm 1994, qua phn tch mu mu 169 ngi b v kinh do mc LH v FSH trong mu thp
hn bnh thng, Hip hi Y hc Bc Kinh nhn thy, cc trng hp mc bnh do c nng chim
87%. V d: Mt s ph n sau khi c s thay i v mi trng sng hoc b kch thch thn kinh
Trng D Vn
(nh tht tnh, trt thi, cha m qua i, cng vic khng thun li), hoc b nhng kch thch th
cht (nh mc bnh nng, phu thut, ngoi thng) b mt kinh. Ngi b nh s t hi phc
c kinh nguyt sau mt thi gian, nu nng th bnh trnh s ko di.
Nhng ngi mc bnh ny khi n bnh vin khm cn phi nh r xem trc khi v kinh, nhng
yu t c kh nng dn n bnh tt c tn ti hay khng; hoc th trng v mc n ung c g thay
i khng. Bc s cng cn kim tra, xt nghim mu xc nh chnh xc nguyn nhn gy bnh.
Vic iu tr v kinh vng di i phi cn c vo nguyn nhn c cc phng php khc nhau.
Nu bnh trnh tng i di, khng th t khi phc c th cn dng progestage v oestrogen
kinh nguyt tr li bnh thng. Nu mun sinh con th ngi bnh nng c th dng hMG + hCG
kch thch rng trng. Ngoi ra, cn c th dng phng php iu tr liu mch xung GnRH.
59. Th no l tr liu mch xung GnRH?
nhng ph n bnh thng, vic tit ra GnRH vng di i c dng mch xung. Trong thi k
u ca non bo, c 90-120 pht li c mt ln tit ra kim mch xung. Ch bng cch kch thch
gin on nh vy, tuyn yn mi tit ra mt lng va LH v FSH kch thch non bo trong
bung trng pht dc. Nu duy tr lu di vic tit ra GnRH, vic tit ra LH v FSH ca tuyn yn s
b c ch, dn n v kinh. iu tr, phi khi phc li mch xung GnRH nh bnh thng, tc l
tr liu mch xung GnRH.
GnRH l mt hp cht gm 10 loi axit amin, c cc nh khoa hc tng hp thnh cng di
dng thuc tim. Vic dng GnRH thc y non bo pht trin v rng trng cn phi phng
theo nhp iu v quy lut sinh l. C 90-120 pht li tim mt ln, lin tc trong 24 gi v phi ko
di trong hai tun th non bo mi pht trin n giai on chn. Sau khi dng thuc mt tun th
phi kim tra dch dnh c t cung, siu m khoang chu v mc hoc mn trong mu xc
nh tnh trng pht trin ca nang non. Sau khi siu m, nu thy trng rng th c th ngng
iu tr mch xung v chuyn sang tim hCG, mi tun 2 ln, tng cng 3-4 ln duy tr c nng
hong th. Nu rng trng c 18-20 ngy m nhit c s vn cha gim th phi kim tra hCG
trong mu xem c thai hay khng.
T l c thai sau mi mt liu trnh iu tr mch xung hCG l khong 20%, nhng sau khi iu tr
nhiu liu trnh th t l c thai c th ln ti 50%. u im ca phng php iu tr ny l an ton,
thng khng c phn ng g. Nhc im ca n l tng i phc tp, gy bt tin trong sinh
hot. Ngoi ra, i vi nhng ngi bnh b b kinh vng di i th liu trnh c th l rt di, do
vy gi thnh tng i cao.
60. Th no l th nghim hng phn GnRH?
Trng D Vn
Trc khi tr liu mch xung GnRH, d tnh mn cm ca tuyn yn i vi GnRH ngi
bnh, bc s thng phi tin hnh th nghim hng phn GnRH. Cch lm c th l: Bui sng
ngy hn n th thuc, bnh nhn khng n g. Bc s s ly mu tnh mch cnh tay, ri tim
100mg GnRH. Sau khi tim thuc 15, 30, 45, 60, 120 pht, bc s li ly mu mt ln xt nghim
nng LH v FSH.
Sau khi tim GnRH, nu nng LH s tng gp i, nng FSH tng gp 1,5 ln so vi trc khi
tim th l phn ng bnh thng. Nu nng LH v FSH khng tng, tc khng c phn ng, l
bnh tnh tng i nng, nu tr liu bng mch xung GnRH th liu trnh s rt di.
60. Ph n sau khi ung thuc trnh thai hay lm phu thut trit sn c b v kinh khng?
Cu tr li l c th, nhng khng phi l thng gp. Ngi ta thng k c rng trong hai vn
ph n ung thuc trnh thai th c khong 0,22% b v kinh hoc kinh nguyt khng u trc khi
ung thuc trnh thai. nhng ngi ny, kh nng b v kinh sau khi ngng dng thuc trnh thai
s cao. Do vy, v kinh c th c l hu qu ca mt bt thng no tim n trc khi dng thuc
trnh thai; cng c th nhng bt thng do bn thn thuc trnh thai gy nn. V kinh dng ny
cng thuc loi v kinh do vng di i. a s cc trng hp s t hi phc.
Mt s t ph n sau khi ngng dng thuc trnh thai khng ch b v kinh ra m cn xut hin hin
tng tit sa. Ha nghim thy r mc PRL trong mu tng nh. Tnh trng ny cng tng t
nh v kinh n thun, c th lin quan n nhng bt thng tim n t trc khi ung thuc trnh
thai, cng c th l nhng bt thng do bn thn thuc trnh thai gy ra, Thng thng, bnh nhn
c th t hi phc, nhng cng cn kim tra cn thn loi tr kh nng c u PRL trong tuyn yn.
Sau phu thut trit sn thng thng, bnh nhn khng b v kinh bi v loi phu thut ny ch l
tht ng dn trng, khng nh hng g n vic cung cp mu cho bung trng. Thnh thong cng
c ph n b v kinh sau khi phu thut trit sn. Mun bit vic ny c lin quan g n phu thut
khng th phi kim tra nng hoc mn trong mu, xc nh chnh xc nguyn nhn gy bnh.
Trng D Vn
Phn 4
61. Ph n sau khi ung thuc trnh thai hay lm phu thut trit sn c b v kinh khng?
Cu tr li l c th, nhng khng phi l thng gp. Ngi ta thng k c rng trong hai vn
Trng D Vn
ph n ung thuc trnh thai th c khong 0,22% b v kinh hoc kinh nguyt khng u trc khi
ung thuc trnh thai. nhng ngi ny, kh nng b v kinh sau khi ngng dng thuc trnh thai
s cao. Do vy, v kinh c th c l hu qu ca mt bt thng no tim n trc khi dng thuc
trnh thai; cng c th nhng bt thng do bn thn thuc trnh thai gy nn. V kinh dng ny
cng thuc loi v kinh do vng di i. a s cc trng hp s t hi phc.
Mt s t ph n sau khi ngng dng thuc trnh thai khng ch b v kinh ra m cn xut hin hin
tng tit sa. Ha nghim thy r mc PRL trong mu tng nh. Tnh trng ny cng tng t
nh v kinh n thun, c th lin quan n nhng bt thng tim n t trc khi ung thuc trnh
thai, cng c th l nhng bt thng do bn thn thuc trnh thai gy ra, Thng thng, bnh nhn
c th t hi phc, nhng cng cn kim tra cn thn loi tr kh nng c u PRL trong tuyn yn.
Sau phu thut trit sn thng thng, bnh nhn khng b v kinh bi v loi phu thut ny ch l
tht ng dn trng, khng nh hng g n vic cung cp mu cho bung trng. Thnh thong cng
c ph n b v kinh sau khi phu thut trit sn. Mun bit vic ny c lin quan g n phu thut
khng th phi kim tra nng hoc mn trong mu, xc nh chnh xc nguyn nhn gy bnh.
62. Th no l kinh nguyt tha? C cn iu tr khng?
Nhng ngi c chu k kinh nguyt t 36 ngy n 6 thng th c gi l kinh nguyt tha.
Nguyn nhn ca n c th l s pht dc chm ca non bo, lm ko di giai on chn. mt s
ngi l do t rng trng, cch hn bn mi ngy hoc hai n ba thng mi rng trng mt ln,
lng mu ra v thi gian hnh kinh vn bnh thng. Mt nguyn nhn na l s pht trin ca
non bo gp tr ngi, trc khi t ti giai on chn th b thoi ha, dn n hnh kinh khng
c rng trng. Lng mu ra c th nhiu m cng c th t hn mc bnh thng.
Kinh nguyt tha do t rng trng thng lm cho t l c thai gim. Nu ngi bnh mong mun
sinh con th phi iu tr bng thuc thc rng trng. Vi nhng ngi khng cn sinh con, thi gian
mt chu k khng di qu hai thng th c th khng iu tr g nhng vn cn phi c bin php
trnh thai.
Nu kinh nguyt tha do khng rng trng th phi dng thuc kch thch rng trng c th c
con. Nu khng cn sinh con th c 1-2 thng li phi tim progesterone trong 3 ngy lm bong
nim mc t cung v xut huyt, nhm phng nga chng tng sinh nim mc t cung. Tm li,
ngi mc bnh kinh nguyt tha cn phi n bnh vin kim tra, sau cn c vo tng mc
c th m tin hnh iu tr.
i vi nhng trng hp hng thng vn c kinh nguyt u n, nhng mi ln hnh kinh li thy
ra mu ko di, th phi i khm ngay.
Trng D Vn
63. Nguyn nhn no lm cho lng kinh nguyt t? Th no l dnh nim mc khoang t
cung?
Nhng ngi c ngy kinh t hn 3 ngy hoc lng mu hnh kinh t hn 20ml th gi l lng kinh
nguyt t.
Lng kinh nguyt t c th do bnh t cung hoc bung trng gy nn. Chng so ha mt b
phn ni mc t cung s c biu hin lm sng l lng kinh nguyt t. Bnh tt bung trng
thng gp nhng trng hp hnh kinh m bung trng khng rng trng do nhng nguyn nhn
khc nhau (khi khng rng trng, s dao ng v mc oestrogen c th gy bong nhng mnh ni
mc t cung nh).
trng hp kinh nguyt t do bnh ni mc t cung, ng th nhit c s v mc
oestrogen hong th u bnh thng. Kim tra soi bung t cung c th pht hin thy ni mc
mng, c so hoc dnh. iu ny c th s nh hng n vic bt r ca trng th tinh v dn
n v sinh, vic iu tr tng i kh khn. Ni mc b so ha kh ti sinh nhng cng khng
gy hu qu nghim trng, vic ung thuc bc nhm lm hot huyt cng c th t c hiu qu
cha tr.
C lc kinh nguyt t cn gy ra thng kinh, au d di hoc au theo tng cn. iu ny chng t
trong bung t cung b dnh hoc l mch mu b ngn tr, thng hay xy ra nhng ngi no
thai. Nhng trng hp ny cn phi c x l gp. phng nga b ti dnh ni mc, bc s
thng cho bnh nhn t vng trnh thai, quan st sau 2-3 ln hnh kinh. Nu lng kinh nguyt
tng ln hoc khng cn hin tng thng kinh na th c th ly vng trnh thai ra.
64. Gia th trng, kinh nguyt v s rng trng ca ngi ph n c mi quan h tng
quan vi nhau khng?
Cu tr li l c lin quan vi nhau. Mt trong nhng thay i quan trng nht thi k dy th ca
b gi l nhng thay i v th trng v hnh dng c th. Ton b th trng trong thi k dy th
dng nh tng gp i. Lng m trong c th ca ngi con gi tng 122%, tng trng lng ca
n gp ba ln so vi nam gii; lng c tht ch tng 44%, tng trng lng bng 2/3 so vi nam
gii. T sut gia m v c tht t 1/5 tng ln 1/3. Cc nghin cu cho thy rng vi nhng c
gi cao 1,65 m th th trng phi t t nht 49 kg. Lng m trong c th phi t 17% tng trng
lng c th th mi bt u thy kinh c. Khi c kinh nguyt th lng m trong c th phi
t c 22%-26% trng lng c th. Lng m ny ch yu phn b bu v, bng, mng, i.
Thc t chng minh rng th trng hoc lng m trong c th thch hp l iu kin cn thit
duy tr cng nng bnh thng ca bung trng. V d, tui bt u thy kinh ca thiu n phng
Ty th k th 19 l 15,5; cn hin nay l 12,6. iu ny c lin quan n vic nn kinh t ca cc
Trng D Vn
nc phng Ty pht trin, ch dinh dng c p ng y khin th trng cng c tng

sm. Ti chu , cc c gi thnh th s thy kinh sm hn cc c gi nng thn; cc c gi bo s
thy kinh sm hn cc c gy. Nhng c gi mc bnh chn n, th trng gim n mt mc nht
nh cng s b mt kinh. Khi th trng qu thp th ngi ph n s khng th m ng c
gnh nng ca vic mang thai v sinh .
Y hc thng ly chiu cao ca c th (tnh bng cm) tr i 105 ly th trng tiu chun trung
bnh (kg). Th trng thc t nu chnh lch trong phm vi 10% so vi th trng tiu chun trung bnh
th c coi l bnh thng. Cng c th tnh bng ch s th trng (BMI) (th trng (kg)/bnh
phng chiu cao c th (m)). BMI = 19-24 l bnh thng.
65. Th no l bo ph? N c nh hng g n kinh nguyt khng? N c hi g i vi sc
khe?
Nu th trng thc t ln hn 120% th trng tiu chun trung bnh hoc nu BMI>25 l bo ph.
C rt nhiu nguyn nhn gy bo ph nh nhn t di truyn, bnh mng tuyn thng thn, bnh
bung trng, no, bnh tiu ng. Cc nghin cu cho thy ngi c c cha ln m bo th s
c khong 41% nguy c mc bnh bo ph; nu cha m u khng bo th t l ny s l 9%. Thng
gp nht l hin tng bo n thun, c lin quan ti cch sng v thi quen n ung. Nu nhit
lng np vo c th qua vic n ung thng xuyn vt qu nhu cu cho nhng hot ng ca c
th th nhit lng cn tha s c chuyn ha thnh m v tch li trong c th.
Nu m trong c th qu nhiu, mc ca mt hot tnh trong t bo giu cht m cao qu mc
bnh thng th lng testosteron c chuyn ha t oestrogen trong c th cao gp 3-6 ln so vi
ngi bnh thng. Testosteron ny khng hot ng c tnh cht chu k nh testosteron do bung
trng tit ra, do khng th gii phng mt lng ln LH v FSH tuyn yn. Vic rng trng s
ngng li hoc tha tht, dn n kinh nguyt bt bnh thng. S dng oestrogen liu cao lu ngy,
khng c s i khng ca progestagen d dn n tng sinh nim mc hoc ung thu tuyn t cung.
Vic mc testosteron phn ly mu ca ngi ph n bo ph qu cao s lm cho lng t mt,
qung v hoc ng gia bng di tr nn th, nhiu v di, c ch s pht dc ca non bo, gy
v kinh hoc v sinh.
Cht m v insulin trong mu ca ngi bo ph lun qu cao, d dn n x cng ng mch, cao
huyt p, tiu ng hoc bnh ng mch vnh. Tt c nhng chng bnh v ni tit ny u c th
gy ra nhng hu qu nghim trng.
65. Nn kim tra v iu tr nh th no i vi bnh bo ph km kinh nguyt khng u?
xc nh c nguyn nhn ca bnh bo ph, bc s thng tin hnh nhiu kim tra ngi
Trng D Vn
bnh, v d nh kim tra c nng v thng thn, nng cholesterol v m trong mu, tiu ng,
LH, FSH, cng nng tuyn gip trng, insulin, siu m bung trng, tuyn thng thn, ni mc t
cung. Mc ch ca nhng kim tra ny l tm hiu xem c nhng bnh tt g tuyn thng thn,
bung trng, no hoc c bnh tiu ng hay khng. Qu trnh kim tra cn mt qung thi gian
khong 1-2 thng. Nu khng pht hin thy g bt thng th c th ch l bo n thun.
iu tr bnh bo ph cng cn nhm ng nguyn nhn gy bnh. Nu b bnh tiu ng th cn
phi dng thuc gim ng; nu l bnh tuyn thng thn do khi u th phi phu thut; bo ph
n thun th phi khng ch vic n ung v tng cng vn ng (tc gim th trng nn khng
ch mc 0,5-1 kg mi tun). Trn th trng hin c nhiu loi thuc gim bo nhng chng vn
cha c nghin cu v kim nghim v lm sng mt cch y .
Vic gim bo c li cho vic phc hi rng trng v kinh nguyt u n, ci thin c hiu qu
iu tr ca thuc thc y rng trng. Liu php hMG (xem phn 57) cng c th dng gim bo
cho nhng ph n khng rng trng, nhng kh nng dn n cc chng bnh tng hp do bung
trng b kch thch qu l kh ln, do vy phi thn trng khi dng.
67. Th trng qu thp c nh hng g ti kinh nguyt?
Th trng thc t thp di 80% so vi th trng tiu chun bnh qun hoc BMI < 19 th c coi l
qu thp hoc l gy.
Nguyn nhn ca n c th l do thc n khng nhit lng, hoc c bnh ng rut dn n
vic cht dinh dng khng c hp th y , hoc b bnh cm nhim mn tnh, khi u khin
cho dng cht b tiu hao qu nhiu. Mt s c gi qu i hi th hnh mnh d nn nhn n
hoc p dng phng php gim th trng khng ng, cng s dn n tnh trng th trng qu
thp.
Th trng qu thp cng c hi i vi c th, khin th lc v tr lc khng , d b bnh v ng
h hp v tiu ha, b kinh, long xng. Khi th trng qu thp, lng oestrogen do cht bo
chuyn ha thnh qu t, nhng sn vt ch yu trong qu trnh trao i cht ca oestrogen s chuyn
ha thnh nhng hot cht chng li oestrogen. Nhng thay i ny s tc dng ln no b, khin
cho mch xung GnRH b hn ch, ging nh s chuyn ngc v thi k nhi ng, dn n v kinh.
Trng thi oestrogen s lm mt i tc gia tng canxi trong xng, tch ly li nm ny qua nm
khc s to thnh chng long xng.
Ngi c th trng qu thp cn phi i bnh vin khm xc nh r nguyn nhn v kp thi iu
tr. Bnh nhn cn phi thay i thi km n v n vt, nh gi v nh lng np vo c th mt
nng lng va , giu protid v vitamin, ng thi phi tp luyn th thao mt cch thch hp, ci
thin cng nng tiu ha nhm lm cho th trng tng ln n phm vi thng thng.
Trng D Vn
68. Th thao v kinh nguyt khng u c lin quan n nhau khng?

Ngi bo v ngi gy u phi p dng liu php th thao. Th thao c li cho s kin ton v tinh
thn, c tc dng iu tit h ni tit, ci thin cng nng ca tim, phi, gim m trong mu, thc
y nhu ng rut v s trao i cht. Ngi kin tr tp th thao khng ch trn y sinh lc, hiu
sut lm vic tng m th hnh cng cn i, duy tr c sc khe v s trng th.
Nhng vn ng th thao vi cng qu ln hoc thi gian qu di cng d lm gim cng nng
ca bung trng. V d, cc vn ng vin chy ng trng hay bi li chuyn nghip v cc din
vin ba l thng c kinh nguyt tht thng, ln thy kinh u tin thng mun, hoc l sau khi
trng thnh th kinh nguyt tha tht, b kinh hoc v sinh. Nguyn nhn gy bnh nhng ngi
ny l s kch thch i vi c th v s cng thng thn kinh dn n nng lng tiu hao qu
nhiu. Thm vo , thi quen n ung ca h lm cho protein v nhit lng np vo c th khng
, lng m trong c th tiu hao qu ln v th trng qu thp. Mc testosteron trong c th
ca ngi b b kinh do th thao lun tng cao, mch xung GnRh khng theo quy lut, nng
oestrogen v progestagen thp. Nu gim khi lng vn ng hoc ngng tp luyn th thao th
bnh nhn c th kinh nguyt v bung trng s t hi phc. Thi gian cn thit cho s hi phc ny
c lin quan n vn thi gian b kinh di hay ngn. Do vy, luyn tp th thao cng cn c mc
thch hp, nu khng s gy nhng nh hng bt li i vi kinh nguyt.
69. Th no l lng gii tnh gi? N c phn loi nh th no? Tnh trng kinh nguyt ca
ngi lng gii tnh ra sao?
Gii tnh ca con ngi c quyt nh bi nhim sc th ngay trong thi k phi thai. B nhim
sc th l 46XY s quyt nh tuyn sinh dc l tinh hon v c quan sinh dc trong, ngoi l nam
tnh. B nhim sc th l 46XX s quyt inh tuyn sinh dc l bung trng v c quan sinh dc
trong, ngoi l n tnh. Sau khi ra i, con ngi c s phn bit gii tnh v mt x hi.
Sau thi k dy th, do hoc mn trong c th c s khc nhau nn 2 gii xut hin c trng
gii tnh v tm l gii tnh khc nhau. Gii tnh bao gm 5 kha cnh: b nhim sc th, tuyn sinh
dc, c quan sinh dc, hoc mn gii tnh, tm l gii tnh. mt c th bnh thng, 5 kha cnh
ny phi thng nht. Lng gii tnh l trng hp 5 kha cnh trn khng c s thng nht.
Thng thng, lng gii tnh c chia thnh hai loi: lng gii tnh tht v lng gii tnh gi.
Lng gii tnh tht l nhng ngi m c th ng thi c c hai tuyn sinh dc l bung trng v
tinh hon.
Lng gii tnh gi l nhng ngi m tuyn sinh dc v nhim sc th l n tnh, nhng c quan
sinh dc v cc c trng gii tnh li l nam gii (lng gii tnh gi nam); hoc tuyn sinh dc v
Trng D Vn
nhim sc th l nam tnh, nhng c quan sinh dc v cc c trng gii tnh li l n gii (lng
gii tnh gi n).
Cng c nhng trng phi ch trng phn loi da vo vic xt ba phng din l nhim sc th,
tuyn sinh dc, hoc mn sinh dc; xem chng c g bt thng khng. Phng php phn loi ny
d ni r nguyn nhn gy bnh lng gii tnh.
Nhng ngi lng gii tnh sinh hot nh mt ngi ph n thng khng pht trin c trng n
tnh hoc xut hin nhng c trng nam tnh do v kinh nguyn pht. Thng th lc y, h mi ti
bnh vin khm v mi tm ra c nguyn nhn gy bnh thc s ca mnh.
70. Th no l lng gii tnh tht (i nam i n tht)?
Trong c th ngi mc bnh lng gii tnh tht ng thi c c bung trng v tinh hon. C quan
sinh dc trong v ngoi c th pht trin dng hn hp, khng hon thin. Khi a tr mi ra i,
c th cc bc s pht hin thy c quan sinh dc ngoi pht trin khng c gii tnh r rng,
dng vt rt nh v c khi nt niu o. a s nhng a tr c nui dy nh nhng b trai.
Vo thi k dy th, ngi c th ng thi xut hin c nhng c tnh nam v n, thm ch c
c kinh nguyt. Nhim sc th l 46XX, 46XY hoc l loi hnh hn hp ca c hai loi trn.
Sau khi sinh, nhng a tr trn phi c a ngay n bnh vin kim tra, ha nghim nhim
sc th trong mu v mc hoc mn. chn on c chnh xc, cc bc s cn phi da vo
kt qu soi bng. Vic iu tr cng cn phi cn c vo gii tnh x hi v yu cu ca ngi
bnh. Bc s s ct b i tuyn sinh dc khng ph hp vi gii tnh, phu thut chnh hnh c quan
sinh dc ngoi. Ngi lng gii tnh tht sau khi c phu thut ct b tinh hon lm mt
ngi ph n th vn c th c kh nng sinh con.
V d: C mt ngi bnh 21 tui, gii tnh x hi l n, cha kt hn. T nh, m vt ln, nm 19
tui th tng ln r rt. Mi su tui thy kinh ln u v u n, chiu cao c th 160 cm, lng
phn b trn c th nh n gii, t cung nh, cc c quan khc bnh thng, b nhim sc th l
46XX/47XXY. Phu thut bng c tinh hon bn tri, chn on l i nam i n thc s.
71. Th no l chng bnh khng mn cm vi testosteron hon ton?
Trong chng bnh khng mn cm hon ton vi testosteron (cn gi l chng bnh tinh hon n
tnh ha), b phn sinh dc ngoi ca ngi bnh l n tnh; sau khi sinh, mi sinh hot u theo n
gii. n tui dy th, ngc pht trin nhng nm v rt b, bnh nhn khng c lng nch, lng mu,
hoc c th rt t, khng c kinh nguyt. Kt qu kim tra ca bc s cho thy, m o ngn, khng c
t cung v c t cung. C ngi ch hng hoc ch mi ngoi m o c cc ging tinh hon. Ha
nghim nhim sc th l 46XY, lng testosteron trong mu tng ng vi nam gii tui thnh
Trng D Vn

nin, lng oestrogen cao hn nam gii.
V sao mt c th 46XY, mc testosteron trong mu ph hp vi nam gii, khng c biu hin

nam tnh ha m li c nhng c trng n tnh? V trong c th ngi bnh loi ny thiu
testosteron, khng phn ng vi testosteron nhng lng oestrogen vn bnh thng, tnh mn cm
ca c th i vi oestrogen cao hn nam gii. Oestrogen phn tit trong tinh hon vn c th khin
ngc pht trin. Tinh hon ca ngi bnh khng c cng nng sn sinh tinh dch, khng th sinh
con. Nu ch hng cha pht hin c tinh hon, th nn kim tra ct b tinh hon trong khoang
bng, trnh chng pht trin thnh khi u.
V d: L. 19 tui, gii tnh x hi l n, cha kt hn. 15 tui, v pht trin, cha c kinh nguyt,
chiu cao 169 cm, u v nh, khng c lng nch v lng mu, m h pht trin km, chiu di m
o l 7 cm, khng c t cung, nhim sc th l 46XY. Chn on l chng khng mn cm hon
ton vi testosteron. Kim tra bng thy c tinh hon pht trin khng hon chnh.
72. Th no l ngi ph n b i nam? Chng ny do bnh g gy nn?
Ngi ph n c nhng biu hin nh: ngc ngy cng nh i, kinh nguyt t dn hoc tt hn, v
kinh, lng mc nhiu, ni mn trng c, ging ni trm, yt hu to dn, rng tc mai... hoc nhng
b gi xut hin s pht dc qu sm c gi l ngi ph n b i nam. Chng ny l do lng
testosteron trong bung trng hoc trong tuyn thng thn ca c th tng qu cao v tc dng n
tt c cc b phn c th gy ra. Nguyn nhn pht dc qu sm ca ph n b i nam l do s tng
sinh bm sinh ca v tuyn thng thn, hoc do testosteron ngi m gy nn. Ngoi ra, trong
mt s trng hp (him thy) bnh xut hin do s pht trin ca khi u trong bung trng, hoc
tuyn thng thn c kh nng tit ra testosteron.
Ph n b i nam l mt hin tng rt nghim trng, bnh nhn cn sm n bnh vin kim tra.
Nu pht bnh khi cn nh tui, nn ch nhng biu hin d dng ca i nam. Tin hnh kim tra
nhim sc th, ha nghim hoc mn trong mu l nhng vic khng th thiu. Nu ngi c khi
u, cn ct b khi u, khin nhng c trng nam tnh dn dn mt i, khi phc li nhng c trng
n tnh.
73. Phn b lng, tc ca ph n c g khc so vi nam gii? V sao?
nhng ngi thuc cc chng tc khc nhau, mt lng, tc trn c th cng khc nhau rt
nhiu. Ngi sng khu vc a Trung Hi c mt lng, tc ln hn ngi chu u, chu Phi;
mt lng, tc ca ngi phng ng l thp nht. Trong gia nh, b hoc m c lng, tc tt,
con ci tt cng vy, y l do yu t quyt nh bi di truyn.
n ng, lng to hn, di hn so vi ph n, c bit l lng mt v chn, tay. Lng b phn
Trng D Vn
sinh dc nam ko di ln tn rn, lng b phn sinh dc n c phn b theo hnh tam gic. Ngc
n ng rt nhiu lng, nh u li hi, y l hin tng him thy ph n.
Tr bn tay v bn chn, mt chn lng ca cc b phn c th u ging nhau, nhng di
ngn ca chu k sinh trng li khc nhau. Thi gian ti sinh ca tc l ba nm, nhng thi gian ti
sinh ca lng mt ch l bn thng, v vy, tc thng di hn lng cc b phn khc.
Mt chn lng nam, n tuy khng khc nhau, nhng s khc nhau v testosteron li rt ln.
Testosteron c kh nng kch thch lng, tc pht trin rt nhanh. Testosteron trong c th ngi ph
n mc thp, n lin quan n s pht trin ca lng nch, lng m h, lng tay, lng chn.
Oestrogen c th tc dng i khng testosteron, khin cho lng pht trin chm. Trong c th nam
gii, nng testosteron cao, kch thch lng mt, lng xung quanh ngc. Lng mi v tc khng lin
quan n testosteron. S pht trin ca tc trn nh u chu s c ch ca testosteron.
Cn c vo c ch iu tit s sinh trng pht trin ca lng, tc, c th l gii c s khc nhau
v phn b lng, tc gia ph n v nam gii.
74. Nguyn nhn g dn n bnh nhiu lng ph n? iu tr nh th no?
So vi nhng ph n cng la tui, chng tc, nu thy lng qu nhiu, qu to, qu di, thng xut
hin mp trn, di cm, xung quanh v, ng thng rn xung, di i, xung quanh bng...,
bn mc bnh nhiu lng ph n.
Vic testosteron trong c th qu nhiu kch thch mnh n chn lng. Mt s chng bnh c th
dn n biu hin i nam ph n, trong c hin tng mc nhiu lng.
Nu ph n mc nhiu lng, nhng testosteron trong mu mc bnh thng, kinh nguyt v cng
nng sinh dc bnh thng, th l hin tng chn lng qu mn cm vi testosteron.
V vy, nhiu lng ph n ch l mt triu chng. Bc s cn tm hiu r bnh n, kim tra c th,
o thn nhit c s, siu m, ha nghim mu, nc tiu, th nghim mt s cng nng... mi c th
tm r nguyn nhn gy ra bnh nhiu lng ph n.
Vic mc nhiu lng gy nhiu phin no cho ph n. N khng ch nh hng n v p m cn
nh hng n tnh yu, hnh phc gia nh. V vy, khng t ngi lo lng chy cha. i sch u
tin i vi bc s l tm r nguyn nhn. Nu c khi u th nn phu thut ct b. Nu testosteron
trong bung trng qu nhiu th nn ung thuc trnh thai, c ch s hnh thnh testosteron. Cng c
th dng loi thuc khng li testosteron, lm gin on s kch thch ca testosteron i vi chn
lng.
Mun iu tr kch thch k trn, phi ung thuc trong 3-6 thng mi dn c hiu qu, v thuc c
th lm nhng lng mi mc nh i, t hn, mm hn, ch khng c tc dng i vi lng mc.
Khi ngng thuc, lng li c th pht trin bnh thng.
Trng D Vn
Ngoi ra, c th dng cc phng php iu tr vt l nh in gii chn lng, thuc rng lng.
Nhng phng php iu tr ny ch em li nhng cng hiu tm u.
75. Th no l bnh bung trng a nang?
mt s thiu n (khi mi bt u c kinh hoc sau khi c mt thi gian ngn) xut hin hin
tng: Kinh nguyt t dn hoc khng ng k, thm ch tt hn; lng trn c th mc nhiu, to hn,
mc ru ria, c khi dn dn pht ph ra, ni mn trng c. Nhng biu hin khin cc thiu n rt
lo lng, khng bit mnh c th tr thnh n ng khng, sau khi n bnh vin kim tra mi pht
hin ra i a s thuc v chng bnh bung trng a nang.
Th no l bnh bung trng a nang? Stein Leventhal l ngi u tin a ra nhng tin tc lin
quan n bnh ny vo nm 1936 Cho n nay, tri qua hn 60 nm, vn cn rt nhiu vn v
nguyn nhn pht bnh, chn on v iu tr bnh cha c gii quyt. C kin cho s thay i
sinh l, bnh l ch yu ca bnh ny l: Testosteron sinh ra trong bung trng qu nhiu, trng pht
dc chm hoc dng khi giai on cha chn. Ngi mc bnh c th hon ton khng rng trng;
kinh nguyt c th t i, tt hn hoc khng theo chu k; sau khi kt hn khng sinh con.
Do lng testosteron trong mu tng mc nh, bnh nhn c th mc nhiu lng, ni mn trng
c... nhng khng th pht trin thnh nam tnh ha. Siu m kim ra m o c th pht hin th
tch trng ca ngi bnh to hn bnh thng, s non bo tng nhiu, ng knh khong 2-8 mm,
non bo khng chn. Phu thut bng c th pht hin thy v mng bao quanh bung trng dy
ln, mt ct cho thy c nhiu bc rng vi kch thc khc nhau. V vy, bnh c gi l "a nang
bung trng".
C mt s ngi bnh thng bo ln. Do testosteron v t chc m tng nhiu, testosteron chuyn
ha t t chc m cng tng nhiu. Tnh trng testosteron mc tng i cao, tc dng n ni
mc t cung trong thi gian di, li thiu nh hng i khng ca progestagen... thng dn n
tng sinh ni mc t cung, thm ch dn n ung th. Cng c khi testosteron mc cao nhng
khng gy ra nhng thay i nh ni trn.
76. Chng bnh bung trng a nang c thng gp khng? N s gy nn hu qu g?
Chng bnh bung trng a nang l mt trong nhng nguyn nhn chnh dn n ri lon kinh
nguyt ph n tr tui. Mt s nh khoa hc cn c vo siu m kim tra t l pht sinh dng
a nang c trong bung trng, kt qu cho thy: Ngi kinh nguyt t chim 80-91%, ngi tt kinh
chim 26-38%, ngi khng rng trng chim 57%, ph n nhiu lng chim 70-92%. Siu m,
kim tra, chn on v cn c vo nhng biu hin lm sng cho thy y l bnh rt ph bin.
Chng bnh bung trng a nang gy nn hu qu g? Nh gii thiu phn trn, ngi bnh s
Trng D Vn
pht sinh cc chng: ri lon kinh nguyt, v sinh, nhiu lng, tng sinh ni mc t cung hoc ung
th. V testosteron v insulin mc qu cao, lng m trong mu c nhng thay i bt li. Lu
ngy, bnh nhn c th mc bnh tiu ng, x cng ng mch, bnh tim.
V vy, vic chn on v iu tr chnh xc khng ch gip ngi bnh ngay t khi cn tr c
vng kinh nguyt ng chu k, gim lng lng trn c th, hon thnh nhim v sinh m cn
phng c cc bnh ni mc t cung hoc ung th, bnh tiu ng, bnh tim. Ngi bnh khi
hiu c cc kin thc ny, nn coi trng vic bo v sc khe bn thn.
77. Chn on v iu tr bnh bung trng a nang nh th no?
Cu 74 cp n nguyn nhn pht sinh bnh, nhng cha hon ton r rng, c th nhng
ngi bnh khc nhau th nguyn nhn pht bnh cng khc nhau. N lin quan n h thng thn
kinh trung ng, bung trng, tuyn thng thn, nhn t di truyn... nhng n nay vn cha tm
c phng php tr bnh tn gc.
Trc khi iu tr, bc s cho ngi bnh lm ha nghim, siu m loi tr kh nng mc mt s
bnh tng t (tng sinh mng tuyn thng thn, c nng sinh l ca tuyn gip trng qu mc
bnh thng hoc qu yu) chn on xc nh bnh.
Mc ch ca vic tr bnh l thc y kh nng sinh . Trc ht l thc y s rng trng. Cn
nhn mnh l: Trong thi gian ung thuc, nn o nhit c th. Nu vic iu tr c hiu qu, kh
h s xut hin tng i nhiu sau khi dng thuc 7-8 ngy. Hy tip tc ung 2-3 ngy, khi nhit
c th tng 0,3-0,5 C. Nn tranh th sinh hot v chng 2 ngy mt ln, thc hin 2-3 ln s c
kh nng mang thai. Ngi bo nn dng thuc vi lng nhiu hn ngi bnh thng (theo ch
dn ca bc s) th mi c hiu qu. Sau thi gian dng thuc, bc s c th yu cu siu m, quan st
dch dnh c t cung. Nu ng knh ca t bo trng trong bung trng l 16-18 mm, c th tim
thm hCG vo bp, sau 24 gi nu quan h v chng th t l th thai s cao.
Nu dng loi thuc thc y s rng trng thng thng trong thi gian tng i di nhng cha
c hiu qu, nn thay loi hMG/hCG. Loi ny s em li hiu qu nht nh, tuy gi thuc tng
i cao.
Hin nay c mt s phng php thc y h tr rng trng tng i phc tp, tn nhiu tin, t l
th thai khng vt qu 20%. V vy, nu iu kin kinh t cho php, bnh nhn nn bn bc vi bc
s, la chn bnh vin c iu kin k thut y tr bnh c hiu qu.
78. Phu thut c th iu tr c bnh bung trng a nang khng?
Trc nhng nm 60, phng php phu thut thng c p dng iu tr bnh bung trng a
nang, gip sinh con, t l th thai l 30-60%. Sau nhng nm 60, ngi ta nhn thy vic phu thut
Trng D Vn
s to thnh vnh xung quanh ng dn trng, nh hng n cng nng hp th trng, hn na hiu
qu ch l tm thi, nn t p dng.
Nm 1984, phng php chiu laser qua bng hoc in ngng c p dng nhm lm nng non
bo trong bung trng, thc y s sinh . Nguyn l ca phng php ny l thng qua gim thiu
vic sn sinh testosteron t c mc ch tr bnh. Ngi b bnh tim khng nn chiu laser
hoc lm ha nghim. Nhn chung, khi mc bnh nn nm vin, sau khi phu thut nn ngh ngi
mt tun. Cng cn o thn nhit c s xem xt hiu qu tr liu. Tt nht l tranh th mang thai
sau khi phu thut 3-6 thng; v nu lu, hin tng khng rng trng c kh nng ti din.
79. Ngi sinh con, khi b bnh bung trng a nang c th khng cn phi iu tr?
Khng ng. V sau khi sinh con, bn vn c kh nng ri lon kinh nguyt, dn n nhng bt
thng ni mc t cung, v vy vn cn hng dn tr bnh ca bc s. Bnh nhn cn:
- Cn c vo tnh hnh kinh nguyt, chn dng progestagen hoc thuc trnh thai c hiu qu trong
thi gian ngn, khng ch chu k kinh nguyt, c tc dng phng chng tng sinh ni mc t cung
v ung th.
- Khng ch trng lng c th trong phm vi thch hp. iu tit ch n ung cho hp l, nn n
t ngt; ch rn luyn thn th, cai thuc l, cai ru. Cn c vo lng m trong mu, dng
thuc gim m thch hp phng pht sinh bnh tim.
80. au bng hnh kinh l g?
Khi nim au bng hnh kinh c dng ch mt lot triu chng ca ph n trc, sau hoc
ang trong k kinh nguyt, bao gm au bng di (c khi au qun qui v ko di), au tht lng,
bng c cm gic y hi, hu mn c nhng biu hin kh chu nh bun i ngoi...
Ngi b au bng kinh mc nh thng khng quan tm lm n chng ny. Nhng mc
nghim trng, chng au bng kinh s nh hng n cng vic v sinh hot. Ngoi au bng, mt
s ngi cn c cc hin tng au ngc, bun nn, a chy. Nu hin tng ny ko di, bnh nhn
phi ung thuc iu tr. Khi , c th coi n l mt triu chng bnh.
Trng D Vn
Phn 5
Trng D Vn
81. Phn loi au bng hnh kinh nh th no?

au bng hnh kinh nhn chung c phn lm hai loi: loi nguyn pht v loi th pht.
Loi nguyn pht (cn gi l au bng hnh kinh mang tnh c nng): Ngi bnh khng pht hin
ra c quan sinh dc bt c bin i bnh l g, nhng vn b au bng hnh kinh. Hin tng ny
thng gp nhng ph n di 25 tui, cha kt hn v cha sinh con. au bng kinh xut hin
sau chu k rng trng.
loi au bng kinh th pht (cn gi l au bng kinh mang tnh kh cht), c quan sinh dc ca
ngi bnh c nhiu thay i. Bnh thng gp nhng ngi b bnh ph khoa nh: lc ni mc t
cung, u di nim mc t cung, tuyn c t cung, c t cung hp, dnh khoang t cung...
Chng ta rt kh phn bit r rng hai loi au bng k trn. V d nh ngi b au bng kinh
nguyn pht sau nhiu nm s c nhng thay i ca c quan sinh dc, khin cho hin tng au
bng kinh ngy cng nng; khi rt kh phn on. C trng hp ngi bnh c chn on
l au bng kinh nguyn pht, nhng thc t h b mc chng lc ni mc t cung mc nh, khi
kim tra soi bng mi pht hin c l b au bng kinh th pht.
Ni tm li, au bng kinh nguyn pht v th pht ch l hai dng ca thng kinh, gia hai loi ny
nhiu lc rt kh xc nh chnh xc bng cc biu hin lm sng.
82. au bng hnh kinh c phi l hin tng thng xy ra khng?
au bng hnh kinh ng l mt loi bnh ph khoa tng i ph bin. T trc n nay, do cm
gic au ca mi ngi khc nhau, mc chu ng ca mi ngi cng khc nhau, hn na li
thiu phng php nh lng khch quan, chun xc v mc ca bnh, nn t l au bng hnh
kinh c thng k ca ph n cc nc c s chnh lch kh ln.
Theo mt s iu tra, nm 1980 Trung Quc c 33% ngi b au bng hnh kinh trong s 72.000
ph n c iu tra. Trong :
- 36% au bng kinh nguyn pht.
- 32% b au th pht.
- 32% khng r nguyn nhn.
- 13,6% ngi b nh hng n cng tc v sinh hot.
Nm 1982, Andersch v Milsom a ra bo co: C n 72% n thanh nin la tui 19 Thy in
b au bng hnh kinh, trong 15% dng thuc gim au. Nm 1985, M 50% ph n sau tui
dy th b au bng kinh mc khc nhau, 10% v au bng kinh m mi thng phi ngh mt
n ba ngy. T c th thy, au bng kinh l chng bnh rt ph bin, c bit l ph n tr
di 19 tui.
Trng D Vn
83. Chng au bng hnh kinh lin quan n nhng yu t g?

Nhng nhn t lin quan n au bng hnh kinh nguyn pht gm:
- Thy kinh ln u sm hoc mun: C iu tra cho thy mc au v tui thy kinh ln u c
lin quan n nhau. ngi thy kinh ln u sm, t l au bng kinh cao, ng thi mc au
cng nghim trng hn.
- Hn nhn v sinh : Gia au bng kinh v vic kt hn c lin quan vi nhau hay khng, hin
cn tn ti hai quan im. i a s cho rng au bng hnh kinh khng lin quan g n hn nhn.
Nhng khng t ngi cho rng sau khi kt hn, mc au bng hnh kinh nhiu ph n gim
hn. iu ny ang cn c nghin cu lm sng a ra kt lun chnh xc.
- au bng hnh kinh cn lin quan n nhng nhn t mt mi ko di, cng thng, thi tit lnh
hoc c th qu mn cm.
Nhng nhn t lin quan n hin tng au bng hnh kinh th pht:
- Gi v sinh khng tt trong thi k kinh nguyt, mang thai v sau khi sinh, sinh hot tnh dc qu
sm, qu nhiu dn n chng vim t cung.
- No ph thai hay tc ng vo khoang t cung nhiu ln gy vim dnh ni mc.
- Trnh thai: au bng hnh kinh v cc phng php trnh thai c nh hng nht nh vi nhau.
c bit, phng php t vng thng lm tng mc au bng hnh kinh. Thuc trnh thai cha
progestagen c tc dng lm lng c nhn ca t cung, gim nh triu chng au bng do co bp.
Ung thuc trnh thai c th gim t l v au ca au bng hnh kinh.
- nh hng ca chu k kinh nguyt v di ngn ca tng chu k: Nhn chung, nghim trng
ca au bng hnh kinh v di ngn ca chu k kinh nguyt khng c nh hng g n nhau.
Nhng do au bng kinh biu hin trong thi k kinh nguyt nn nu thi gian hnh kinh ko di th
thi gian au bng kinh cng b ko di theo.
- Mt s nhn t khc: C kin cho rng ngi bo mp thng d b au bng hnh kinh; thi
quen ht thuc l v au bng hnh kinh lun c t l thun.
84. Nguyn nhn v c ch gy au bng hnh kinh
y l mt bnh ph khoa m biu hin lm sng l au bng. Thc ra, n l mt chng bnh c
lp, nhng do s au n c nhng biu hin c bit nn ngi ta lit n vo hng cc bnh ph
khoa.
C rt nhiu nguyn nhn gy ra au bng hnh kinh, biu hin ca chng rt khc nhau. Ngi b u
c di nim mc t cung, ngi c c quan sinh dc cu to khng bnh thng nh c t cung
hp... u c th b au bng hnh kinh. S tn ti ca nhng vt l trong t cung (nh vng trnh
Trng D Vn

thai) cng c th kch thch t cung, pht sinh s au n.
Nguyn nhn c bn dn n au bng hnh kinh c th quy v my phng din sau:

- S co tht qu ca t cung: p lc co tht t cung ca ngi au bng hnh kinh v ngi bnh
thng c bn l ging nhau. Nhng do s co tht ca t cung duy tr trong thi gian kh di, li
khng d th lng hon ton, nn t cung b co tht qu dn n au bng hnh kinh.
- T cung co tht khng bnh thng, khin c nhn t cung b thiu mu, gy n co tht, thm ch
co rt c t cung, t xut hin au bng hnh kinh. Nghin cu thc nghim gn y cho thy,
huyt p cao l nhn t quan trng to thnh s co tht khng bnh thng ca t cung.
- Hm lng cht prostaglandin (PG) trong mu kinh nguyt v ni mc t cung tng cao. Cht
Prostaglandin E2 (PGE2) lm co tht c t cung. Nhiu th nghim chng minh hm lng PG
trong mu ngi au bng kinh cao hn ngi bnh thng. Trong mt c th, hm lng PGE2 v
PGF2a cng khc nhau, t l GPF2a/PGE2 khng tng ng nhng khong thi gian khc nhau
ca chu k kinh nguyt. Nhng kch thch c th dn n s co tht khng bnh thng ca c t
cung, gy au n.
ngi b chng lc ni mc t cung, quan h gia chng au bng hnh kinh v hm lng PG
cng r rng. Hm lng PGF2a trong huyt thanh v dch khoang bng ca h cao hn ngi
khng au bng hnh kinh.
85. au bng hnh kinh nguyn pht c nhng c im lm sng no?
au bng hnh kinh nguyn pht thng thy nhng ph n di 25 tui, cha kt hn, cha sinh
con. Bnh thng pht vo khong 1-2 nm sau khi c kinh ln u.
Hin tng au bng xut hin mt thi gian ngn trc ngy hnh kinh hoc trong ngy u tin
ca chu k kinh nguyt, ko di trong nhiu gi, thm ch 1-2 ngy. Cn au thng xy ra bng
di v tht lng; hu mn c cm gic kh chu. 50% ngi bnh c mt hoc nhiu triu chng
nh bun nn, nn ma, mt mi, au u, tiu chy, i tiu nhiu ln... Nu au nhiu, bnh nhn s
tot m hi, mt mi ti nht, tay chn lnh ngt, h ng huyt.
Sau khi ngi ph n kt hn, sinh n hoc khi tui i nhiu ln, chng au bng hnh kinh c th
t nhin gim i hoc mt hn.
86. Th no l chng lc ni mc t cung?
Chng lc ni mc t cung thng pht trin b phn ngoi tng c t cung, nh bung trng,
vch trc trng m o. Di nh hng kch thch ca bung trng trong chu k kinh nguyt, chng
bnh ny gy co tht t cung, to thnh au bng hnh kinh.
Chng lc ni mc t cung thng thy ph n tui sinh , c bit t 31 n 45 tui. Biu hin
Trng D Vn
lm sng in hnh l au bng trc k kinh nguyt, thm ch ko di cho n na sau ca chu k
kinh nguyt, c ngi au bng cho n ngy cui ca chu k. Theo thi gian, cn au bng s ngy
cng nng, km theo cc triu chng nh bun nn, nn e, i t... Nhng mnh ni mc t cung v
hm lng prostaglandin tng qu cao chnh l nguyn nhn gy ra cc cn au bng ny. Nhng
mnh lc ni mc t cung cha mu kinh; khi bc ny v ra, bnh nhn s c cn au bng cp tnh.
* Phng php tr bnh
- Ung thuc: Ung cc loi thuc tm ngng kinh, mang thai gi. Khi ngi bnh qu au, c th
phi hp s dng loi thuc i khng vi cht c bn ca tuyn tin lit prostaglandin.
- Phu thut: Bao gm cc phng php sau:
+ Phu thut i khng: Nu ngi bnh tr tui hoc cn phi gi gn c nng sinh dc, c th tin
hnh bc tch bc lc ni mc t cung. Phng php ny n gin, vt m tng i nh. Sau khi
phu thut, bnh nhn c th sm tranh th mang thai. Nhc im l t l ti pht cao.
+ Phu thut ct ton b t cung: i vi nhng ngi khng c nhu cu sinh con na, c th tin
hnh ct b ton b t cung cho n vng nhim, gi li mt phn bung trng. Sau khi phu thut,
bnh nhn phi ung thuc tr bnh. T l ti pht rt thp.
+ Phu thut trit tn gc ca bnh: Nu ph n vo thi k tin mn kinh, c th chn phng
php ct b ton b t cung, bung trng, ng dn trng v nhng vng b ly nhim bnh.
87. Th no l cc chng tuyn c t cung?
Ni mc t cung xm nhp vo tng c t cung, gy lc ni mc t cung. Chng s dy ln v xut
huyt di nh hng ca hoc mn bung trng trong chu k kinh nguyt; kch thch dn n tng
sinh cc t chc xung quanh, khin t cung tr nn to v cng. Chng bnh ny thng gp nhng
ph n trn 40 tui, sinh hay no thai nhiu ln, nhng ngi b au bng hnh kinh (chim
70%). Ngi bnh cn b km theo kinh nguyt nhiu, v sinh. Khi kim tra, bc s s pht hin thy
t cung to ln, cng. c chn on cui cng, cn kim tra bnh l ca tiu bn c ly ra sau
khi phu thut.
i vi ngi bnh tr tui, bnh nh, c nhu cu sinh th nn dng phng php ung thuc,
nng th nn ct b t cung.
88. Nhng bnh ph khoa no thng dn n au bng hnh kinh? Phi iu tr nh th
no?
- U c di nim mc t cung: L loi u c t cung pht trin st phn di ni mc t cung,
hng vo pha trong t cung; v mt ngoi ca n che lp ni mc t cung nn lm tng din tch
ni mc t cung. Biu hin lm sng: lng kinh nguyt tng, chu k khng u, au bng hnh
Trng D Vn
kinh. Khi c triu chng thiu mu, nn tin hnh phu thut tr bnh. Phng php phu thut
thng p dng l ct b u hoc ct b t cung.
- Dnh nim mc t cung hoc c t cung: Thng dn n au bng hnh kinh. Phu thut no thai,
thao tc vng t cung nhiu ln hoc ni mc t cung kt hch l nguyn nhn thng thy gy dnh
nim mc c t cung hoc vng t cung. Khi dnh nim mc gy ra au bng, nn phu thut phn
tch nim mc. Sau khi phu thut, nn phng trnh thai 3 thng trnh ti pht.
- Vim tiu khung: Vi khun gy bnh xm nhp vo ng sinh dc ca ph n dn n vim tiu
khung, mt bnh ph khoa thng thy. Bnh thng pht sinh sau khi sinh , no thai, phu thut
vng t cung hoc do v sinh trong thi k kinh nguyt khng tt. Triu chng ch yu l au hai
bn di bng, au ko di lin tc, c khi au ngang tht lng...
Bnh vim tiu khung cp tnh nu khng c iu tr trit s c th chuyn thnh vim mn
tnh. Triu chng thng thy l au bng, mt mi, st nh, kinh nguyt khng u, v sinh. Kim
tra ph khoa c th pht hin ra t cung dy ln, c khi c khi u, s vo thy au hai bn.
iu tr: Ch yu bng phng php khng khun. Nu c m th nn phu thut dn lu. Nu
vim tiu khung do kt hch, phi tin hnh iu tr 1-2 nm mi trit . Bnh vim mn tnh th
phi tr liu vt l.
- ng sinh dc d dng, gy tc: V d nh mng trinh bt kn ng sinh dc. Mu hnh kinh
khng thng, chy ngc, tch li v dn n au bng hnh kinh. Cn phu thut gii quyt phn
ch tc.
89. Chn on v iu tr au bng hnh kinh nh th no?
Ph n trc, trong hoc sau chu k kinh nguyt xut hin au bng th nn lm g?
Trc tin, nn n bnh vin kim tra ph khoa mt cch t m. Cn c vo l lch bnh do ngi
bnh cung cp, vo nhng triu chng lm sng v kim tra, bc s s c chn on chnh xc nht.
Bnh nhn cn c gim nh xc nh triu chng au bng l do cc chng bnh khc (nh u
nang bung trng, cha ngoi t cung, vim tiu khung cp tnh, non...) gy nn hay do au bng
hnh kinh gy nn. Vic cc chng bnh trn b chn on nhm thnh au bng kinh s dn n
iu tr sai, gy nhng hu qu khng tt.
Phng php tr au bng hnh kinh ch yu l ung thuc; nhng tc dng ca tm l tr liu v s
ngh ngi cng khng th coi nh, c bit l vi ph n tr tui b au bng hnh kinh nguyn pht.
Khi bt u c kinh, h thng c nhng thay i v tm l nh s hi, lo lng, u ut... Nhng phn
ng tm l ny cng lm tng thm mc au bng hnh kinh.
Ung thuc iu tr au bng hnh kinh l phng php khng th thiu:
- Thuc c progestagen: Progestagen c tc dng lm gin c nhn ca t cung, c ch s co bp ca
Trng D Vn
t cung, nh gim nguy c au n. Ngoi ra, vic dng progestagen va phi cn c ch rng
trng, gim t l sn sinh prostaglandin.
Cn ung thuc cha progestagen trong thi gian ngn hoc theo chu k.
+ Ung thuc trong thi gian ngn: Bt u khi ht hnh kinh c 5-7 ngy, lin tc trong 5-7
ngy
+ Ung theo chu k: Tng t nh dng thuc trnh thai, bt u vo ngy th 5 ca chu k kinh
nguyt, ung trong khong 20 ngy, sau khi dng thuc cn ch hin tng au bng kinh. C th
ung thuc lin trong 3 chu k.
- Thuc khng vim: Thng qua c ch qu trnh hp thnh cc prostaglandin, loi thuc ny lm
gim vic sn sinh prostaglandin; hoc gin on s kt hp gia prostaglandin vi cc cht khc.
T , n trc tip khng li tc dng ca prostaglandin, t n hiu qu ngng au. Loi thuc ny
c th dng trong thi gian tng i di. Ngi b vim lot d dy, c bnh h hp phi thn trng
khi dng thuc.
- Thuc t chng lng ng canxi: S ngng ng canxi khi xm nhp vo t bo s lm c ch s
co bp t cung. Loi thuc ny c tc dng ph nh: lm gim huyt p, cn tr h hp.
- Thuc Bc: Lm kh huyt lu thng, gim nh cn au.
- Phu thut: Nn hn ch, ch dng khi cc loi thuc trn khng c hiu qu.
Nu b au bng hnh kinh ko di, ngoi vic iu tr bng cc loi thuc k trn, bn nn tm hiu
nguyn nhn gy bnh nh: chng lc ni mc t cung, chng bnh tuyn c t cung.
90. Lm th no phng trnh au bng hnh kinh?
Do c ch pht bnh ca au bng kinh nguyn pht cn cha r rng nn ta ch c th d phng
bng cch trnh lnh, khng lm vic qu sc, qu cng thng. au bng kinh ko di do cc chng
bnh c quan sinh dc gy nn, v vy nn sm kim tra pht hin bnh ph khoa, kp thi iu tr.
Ngoi ra, bn cn lu :
- Gi v sinh trong thi k kinh nguyt, trnh lao ng th lc hoc vn ng qu sc. Tuyt i
khng sinh hot v chng trong thi k kinh nguyt v trnh nhng kim tra ph khoa khng cn
thit.
- Lm tt cng tc trnh thai. Trnh no thai v phu thut bung t cung (c th dn n dnh nim
mc t cung v pht sinh chng bnh khc.
- Gi v sinh c nhn, nht l trong thi k mang thai v sinh con. Tuyt i khng sinh hot tnh
dc ba bi, trnh pht sinh chng vim tiu khung v cc chng ph khoa khc.
91. Th no l chng cng thng trc k kinh nguyt?
Trng D Vn
Rt nhiu ph n xut hin nhng triu chng kh chu trc k kinh nguyt (s ht trong hoc sau
k kinh). S xut hin hoc bin mt ca triu chng ny c tnh quy lut v chu k, ng b vi chu
k kinh nguyt. Biu hin ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng, v c bn c th
chia thnh hai phng din:
- Th cht.
- Tinh thn, tm l, hnh vi.
Triu chng thng thy ca phng din th cht l ngc b cng au, au u v, chng bng
di, au u, chn tay mi nh, c cm gic tng cn, thi quen i tin b thay i...
Nhng triu chng khc thng ca phng din tm l, hnh vi l: nn nng, st rut, d ni cu,
t tng khng tp trung, tnh cm khng n nh, u ut, thm n, ton thn cm thy nng n, thm
ch cn cm thy chn ght cuc sng, c khuynh hng t st.
Nhng triu chng ny khng ch em li cho ph n s au kh phin no v tinh thn v th xc
m cn c th to nn nhng mu thun trong gia nh, nhng phin phc trong quan h x hi.
92. Chng cng thng trc k kinh nguyt c thng thy ph n khng?
T th k 16 c nhng ghi chp v cc hiu tng kh chu xut hin trc k kinh nguyt. n
nm 1931, hin tng ny c gi l "chng cng thng trc k kinh nguyt".
Theo mt s iu tra, khong 90% ph n c triu chng kh chu trc k kinh nguyt. Trong ,
30-40% c biu hin r rng, cn phi iu tr; 3%-12% mc nghim trng. Mt nghin cu
nc ngoi cho thy, do chng cng thng trc k kinh nguyt, trn 10% ph n khng th m
nhim c cng vic thng ngy trong mt hoc vi ngy trc k kinh.
Nh vy, chng cng thng trc k kinh nguyt l tng i ph bin ph n, a s mc nh,
khng gy ch quan tm ch em. T l ngi b bnh nng l thiu s.
Chng cng thng trc k kinh nguyt thng pht sinh vo la tui sinh (ch yu sau tui 30).
mt s ngi, bnh c xu hng tng nng theo tui tc. Ty theo hon cnh cuc sng v gnh
nng tinh thn, mc nng nh ca bnh trong cc thng cng khc nhau. Mt s nh khoa hc
quan st chng cng thng trc k kinh nguyt ca hai ch em gi song sinh hoc ca con gi v m
. H nhn thy, kh nng pht bnh c lin quan n nhn t di truyn.
Quan h gia chng cng thng trc k kinh nguyt vi cc phng din nh chng tc, vn ha,
sinh , hn nhn, ngh nghip, gio dc v tnh hnh kinh t x hi cn cha c xc nh r rng.
93. Chng cng thng trc k kinh nguyt c biu hin g?
Biu hin lm sng ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng. Triu chng thng thy
c th quy vo my phng din sau:
Trng D Vn
- Th cht: Biu hin thng thy nht l cng ngc, au u v, au u, chng bng, ph nc,
mt mi, ton thn cm thy nng n; thay i thi quen i tin; ni mn trng c.
- Tm l tinh thn: Nn nng, st rut, d mt mi; d b kch ng, ni cu; hoang mang, cng
thng, vui bun tht thng; u ut hoc lo lng bt an, thm ch ngh n t st.
- Hnh vi: Thch ci c, thch sng c thn; t tng khng tp trung; khng mun lm vic nh v
vic x hi; chn ght cuc sng, khng mun giao tip.
- Biu hin khc: Thay i thi quen n ung nh thch n ngt; thay i tnh dc. C ngi cn
c triu chng ging nh ph n thi k tin mn kinh: bc ha, tot m hi, tim p mnh v lon
nhp, mt ng.
Cc triu chng k trn xut hin theo quy lut trc k kinh nguyt. Thi gian xut hin v hnh
thc biu hin c my loi sau:
- Triu chng xut hin khong mt tun trc k kinh nguyt. Ty mc nng, nh, n ngy u
tin ca k kinh, triu chng s gim r hoc ht hn.
- Triu chng xut hin khi va rng trng, ty mc nng nh m c th ko di n ngy kinh
nguyt.
- Gia k kinh nguyt (tc thi k rng trng), c 1-2 ngy kh chu, sau 3-4 ngy triu chng li
ht. Khong mt tun trc k kinh nguyt, triu chng li bt u xut hin v c xu hng nng
hn; sau khi c kinh nguyt th triu chng ny ht hn.
- Triu chng xut hin 2 tun trc k kinh nguyt, mc ngy cng nng v ko di n khi sch
kinh.
94. V sao li sinh ra chng cng thng trc k kinh nguyt?
Triu chng ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng, kh c th dng l lun y hc
gii thch. V vy, gi thit y hc v chng bnh ny cn cha thng nht. Nhng c rt nhiu
nghin cu cho rng, chng cng thng trc k kinh nguyt c th do yu t ni tit v yu t tm
l to thnh.
Oestrogen, progestagen (tit ra trong k kinh nguyt) thay i c tnh chu k. Trong cc thi im
khc nhau th t l ca hai cht cng khc nhau. Quan im truyn thng cho rng, chng cng
thng trc k kinh nguyt xy ra do trong thi gian ny, lng progestagen khng , lng
oestrogen li qu nhiu; hoc t l oestrogen/progestagen khng u. V progestagen c tc dng
trn tnh h thng thn kinh trung tm, nn vic progestagen khng s lm xut hin chng lo
lng, bn chn... Progestagen cn c tc dng thc y s bi tit nc mui, v vy khi thiu
progestagen, c th s xut hin ph thng. C kin cho rng, lng oestrogen khng c lin
quan n chng cng thng trc k kinh nguyt. Oestrogen c th tiu gii mt s triu chng u
Trng D Vn
ut, au u. Chng cng thng trc k kinh nguyt c mt s biu hin ging khi mn kinh.
Cc nghin cu tm l hc cho rng, chng cng thng trc k kinh nguyt c lin quan n nhn
t tm l. Biu hin lm sng cho thy ngi gp cng nhiu tr ngi v tm l th bnh cng nng.
Cn rt nhiu gi thuyt khc v chng cng thng trc k kinh nguyt. C bo co cn cho rng
chng ny lin quan n hoc mn tuyn gip trng, lng ng trong mu, vitamin B6,
prostaglandin.
95. Chn on cng thng trc k kinh nguyt nh th no?
Do nguyn nhn gy bnh, vic kim tra ha nghim lm tiu ch chn on cha c r rng,
nn rt kh chn on chng bnh ny. Cn c vo c im pht bnh, c th a ra my loi chn
on c bn sau:
- Chng cng thng trc k kinh nguyt pht sinh trong chu k kinh nguyt c rng trng.
- Triu chng xut hin trc khi xut hin kinh nguyt.
- Nn loi tr cc nguyn nhn tm l khc.
- Nn loi tr nh hng ca thuc v cc loi bnh khc.
Trng hp ngi bnh b chng ny lu, nn ghi chp tng tn trong 2-3 thng, o nhit c
th, ghi c trng v thi gian xut hin ca chng bnh, xc nh c rng trng hay khng, thi
gian xut hin c phi trc k kinh khng. Vic ghi chp t m c th gii tr nhng yu t tinh
thn khc.
Kim tra th cht cng rt quan trng i vi vic chn on, gip loi tr cc bnh l khc nh
bnh v tuyn v v cc bnh ph khoa khc. Kim tra th cht cn pht hin s khc thng v tm
l, tinh thn v cc chng bnh mn tnh khc nh ph thng, mt mi, hoc phn ng sau khi dng
mt s loi thuc.
My nm gn y, c xut v chng bnh gi l "chng lo lng trc k kinh nguyt" m biu
hin ca n ging nh chng cng thng trc k kinh nguyt: lo lng, st rut, d cu gin...
96. iu tr chng cng thng trc k kinh nguyt nh th no?
i a s ph n trc k kinh nguyt u c nhng triu chng kh chu mc khc nhau.
Ngi b nh nhn chung khng nn dng thuc iu tr c bit, nn ngh ngi thch hp hoc iu
tit hp l gia sinh hot v cng vic. i vi ngi bnh nng c th phi hp ung thuc tr liu.
Triu chng ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng, bnh nhn cng kh xc nh.
V vy, vic tr bnh ny khng th ch da vo mt loi thuc hoc mt loi phng php. Di y
xin gii thiu my phng php bnh thng dng:
- c ch rng trng: Triu chng ny ch pht sinh ph n c rng trng. V vy, c th thng qua
Trng D Vn
vic ng ch rng trng tr bnh. Phng php thng dng l ung thuc trnh thai, sau khi
ung triu chng s gim. Nhng sau khi ung thuc trnh thai, mt s ph n xut hin cc phn
ng nh bun nn, au u, cng cng v, d b nhm l triu chng tng ln.
- iu tr progestagen: Mt trong nhng nguyn nhn pht sinh bnh l lng progestagen trc k
kinh nguyt khng . V vy, c th dng phng php b sung cht . C nghin cu cho rng,
phng php ny c hiu sut 80%. Phng php iu tr c th nn theo ch dn ca bc s.
- Gii to tm l: Thuc t lm n nh thn kinh trung ng, c th gim bt cng thng thn kinh,
gim chng lo lng, bn chn, bt an. i vi ngi b c ch cao , c th dng thuc to s hng
phn thn kinh. Liu dng nn theo ch nh ca bc s.
- Cc loi thuc khc nhau: Vitamin B6, E, A, canxi u c tc dng trn tnh, th gin tinh thn.
Ngoi ra, nn ung loi thuc li tiu, tr mt mi, thuc tr bnh au u...
97. C th dng thuc bc iu tr chng cng thng trc k kinh nguyt khng?
ng y cho rng chng cng thng trc k kinh nguyt xut hin do kh cht khng tt, m h, gan
vng, kinh mch khng thng, tm thn suy yu. iu tr chng bnh ny, c th dng cc bi
thuc tr l nh sau:
1. B gan, hot huyt iu kinh: Tn tt c v gia gim cc v sau: T h, ng quy, bch trut,
bch thc, phc linh, ut kim, thanh b, qua lu mi th 9 g. Nu b au u th thm bch ch,
xuyn khung, hng ph mi th 9 g, cam tho 6 g. Nu ph thng cho thm trch t 9 g, xa tin t
9 g.
2. Kin gan, n dng, li tiu: ng sm, bch trut, phc linh, ba kch nhc mi th 9 g, nhn
12 g, sc ly nc ung.
3. ng dng, bnh gan: Cu khi t 12 g, an b 6 gam, cc hoa, sinh a, bch thc, tht to
tu, sn du nhc mi th 9 gam (Sn du nhc: phn tht ca qu sn du), hu sng 30 g.
Tt c cc v trn tn thnh vin t, ung 14 ngy trc khi c kinh, mi ngy hai ln, ung n ngy
u ca chu k kinh th ngng.
98. V sao nhng ph n c kinh khng u li kh c thai?
T bo trng chn ch khi gp tinh trng trong ng dn trng mi c th th thai, dn dn pht
trin thnh thai nhi. V vy iu kin tin quyt ca vic sinh con l:
- T bo trng trong bung trng n k phi chn.
- Tinh hon ca nam phi sinh ra cc tinh trng c th hot ng, tc l sau khi phng vo m o
ca ph n n phi th tinh c vi trng.
- ng dn trng phi thng sut.
Trng D Vn

- Ni mc t cung bnh thng.
Kinh nguyt khng u chng t tr ngi cng nng bung trng thi k nguyn pht hoc ko
di, hoc c d thng ni mc t cung. Tr ngi cng nng bung trng thng thy l tr ngi ca
pht dc bo trng hoc trng chn, trng khng rng hoc rng t. Nhng biu hin tin quyt k
trn dn n kh c thai.
99. Ph n v sinh cn phi tin hnh kim tra, iu tr nh th no?
i v chng sau khi kt hn, nu sinh hot tnh dc bnh thng, khng dng cc bin php trnh
thai m qua thi gian di vn cha mang thai th c th coi l v sinh. Vy thi gian c th l bao
lu? Nghin cu khoa hc ch ra, ph n c sc sinh bnh thng, khng dng cc bin php
trnh thai, t l mang thai trong vng mt nm l 85%, trong vng hai nm l 93%. V vy, nh
ngha v chng v sinh ly hai nm l hp l nht. Nhng ngoi x l lm sng, c th cn c vo
tui ca ph n, thi hn kt hn m c tnh linh hot.
Nguyn nhn gy v sinh rt phc tp, lin quan n c pha chng, v. Pha ngi v c th l
nhng tr ngi v trng rng, tc ng dn trng, cng nng th thai km, nim dch c t cung khc
thng, lc ni mc t cung. Bc s cn t nht l 1-2 thng lm kim tra, xt nghim i vi c
v, chng, ri mi c th a ra kin chn on bc u. Trng hp ny ngi bnh phi kin
tr, nhn ni.
Ngoi ra, vic kim tra ph khoa cn tin hnh trong thi gian nht nh ca k kinh nguyt, nhn
chung u phi c nh trc. Bc s ra mt s iu cn ch , yu cu ngi bnh phi hp
chp hnh, gii thch r cho bnh nhn. Vic iu tr v sinh cn cn c vo nguyn nhn chnh gy
bnh. V d: Nu do tr ngi trong vic rng trng th nn dng thuc thc y kh nng rng trng;
tc ng dn trng th c th phu thut. Gn y, ngi ra s dng phng php th tinh nhn to.
Nu v sinh do pha chng gy nn th phi cn c vo mc khc nhau m tin hnh x l, c th
ly tinh dch ca chng thng qua x l y hc, sau th tinh nhn to.
100. Th no l thi k tin mn kinh?
Ph n sau tui bn mi l bc vo giai on qu gia thi k sinh n v khng sinh n na,
gi l thi k tin mn kinh. Mn kinh l s kin quan trng xut hin trong khong thi gian ny, n
c ngha l chm dt kinh nguyt v kh nng sinh con ca ph n. Nhn chung, sau khi kinh nguyt
dng khong mt nm mi c th xc nh l mn kinh.
Qu trnh mn kinh dn c hon thnh trong thi gian khong bn nm, khong thi gian ny gi
l thi k qu ca mn kinh. Kinh nguyt t quy lut chuyn thnh bt quy lut nh chu k di
hoc ngn hn bnh thng, kinh nguyt ra qu t hoc qu nhiu. l tiu ch bt u thi k qu
Trng D Vn
ca mn kinh. Rt t ph n b qua thi k ny m t nhin mn kinh. Trong thi k qu ny,

cng nng rng trng dn suy thoi, non bo trong bung trng ht, hoc nu cn th khng th
pht dc hoc tit ra progestagen, ni mc t cung khng pht trin dy ln na, kinh nguyt khng
ra. Nu ko di lin tc trn mt nm th gi l mn kinh.
Nm 1994, T chc Y t Th gii m hi ngh "Tin trin nghin cu v mn kinh trong thp nin
90". Hi ngh xut nh ngha mi v thi k mn kinh: Ph n sau tui bn mi bt u xut
hin cc triu chng lm sng nh kinh nguyt khng theo quy lut, nng hoc mn trong kinh
nguyt c nhng thay i. Thi k ny ko di trong vng mt nm sau khi kinh nguyt ngng, gi
l thi k mn kinh.
Sau khi mn kinh, ngc v c quan sinh dc dn dn thay i, b i v nhn li, cc b phn khc
trong c th cng dn b suy thoi, lo ha, giai on ny gi l giai on sau mn kinh. Thng
thng ph n 60-65 tui mi bc vo tui gi.
Trng D Vn
Phn 6
101. V sao trong nhng nm gn y, vic gi gn sc khe thi k tin mn kinh li c coi
trng?
Tin mn kinh l mt giai on pht trin trong cuc i ngi ph n. Na u th k 20, tui th
bnh qun ca ph n ch khong nm mi tui, khi i a s ph n sau khi kt thc tui sinh
khng lu b qua i. Mt trong nhng nguyn nhn chnh l do ch em cha thc c tm
quan trng ca vic bo v sc khe thi k tin mn kinh.
Cng vi s pht trin ca nn kinh t, tnh hnh dinh dng v iu kin sinh hot cng c ci
thin. Tin b y hc ko di tui th bnh qun ca loi ngi trn ton th gii. Vo thp k 80,
tui th bnh qun ca ph n Trung Quc l 71 tui, cc nc pht trin l 75-80 tui. Nm 1900,
s ngi trn 65 tui M ch chim 4% tng s nhn khu, d tnh n nm 2030 s tng ln 17%,
trong khong 60% l ph n. Tui mn kinh bnh qun ca ph n trn th gii l 50 tui; sau khi
mn kinh ph n sng tip 20-30 nm. Thi gian ny c chim khong 1/3-2/5 tui i ca ph n.
Sau khi mn kinh, mt s cng nng sinh l dn b suy yu, mt s bnh tt cng dn xut hin nh:
chng long xng, ph thng, phong thp, cm mo... Khi , h l i tng tiu ph ch yu ca
kinh ph bo him y t x hi. V d: Nm 1985 o, ph n trn tui 65 ch chim 7,8% dn s,
Trng D Vn
nhng chi tiu ht 28% kinh ph bo him y t, trong 40% dng cho nm vin. V vy, vic bo v
sc khe ca ph n sau khi mn kinh c ngha x hi v ngha kinh t rt quan trng.
Ngoi ra, ph n vo thi k ny cn c trch nhim lch s i vi gia nh v x hi, pht huy tc
dng chuyn tip ca hai th h. i vi khng t ngi, y l thi k nh cao ca s nghip. V
vy, vic gi gn tt sc khe thi k mn kinh khin ch em c iu kin tch ly kinh nghim x
hi, gip kinh nghim sng v lm vic thm phong ph; trnh, gim nh hoc ko chm li nhng
phin nhiu do bnh tt gy ra, d phng kh nng pht bnh. Nh , ch em c sc khe tt, pht
huy s thng minh, ti cn trn cng v cng tc, tip tc cng hin cho x hi v gia nh.
Hai mi nm tr li y, do y hc pht trin, t gc sinh hc, thn kinh hc, ngi ta c th nhn
bit s thay i sinh l ca cng nng phn tit trong c quan sinh dc thi k thanh xun, thi k
mn kinh, t nhn thc r cc biu hin lm sng v nguyn nhn gy mt s bnh tui gi.
Vic vn dng tri thc khoa hc v thnh tu dc hc hin i ko di tui tr ca ph n, y
li tui mn kinh v qu trnh lo ha (vn sn sinh ra nhng nh hng khng tt) ang nhn c
s quan tm rng ri ca y hc ton th gii. y l tin vui i vi ch em.
102. V sao kinh nguyt ca ph n li n lc tt hn?
Khi ph n n tui trung nin, tc nghn ca non bo trong bung trng tng, s lng non
bo cng ngy cng t i. Khong t ba lm tui tr ln, kh nng phn tit ca non bo gim. Hai
n ba nm trc khi mn kinh, phn ng kch thch ca non bo vi FSH v LH ngy cng gim
thp; tuyn yn ch c th phn tit FSH v LH cng nhiu duy tr s pht dc ca non bo. Khi
, ph n tuy vn c trng rng, chu k kinh nguyt c th ngn hoc bnh thng, nhng nng
huyt thanh FSH cao hn so vi mc trung bnh. y l nhng thay i ni tit sm nht ca ph
n thi k tin mn kinh.
Trc khi mn kinh t su thng n mt nm, lng oestrogen do non bo tit ra cng gim r rt,
trng trong bung trng khng th rng bnh thng hng thng nh trc v cui cng s ngng
hon ton. S phn tit ca progestagen cng v th m ngng. Nhng thay i ny c ngha l cng
nng sinh dc chm dt. Nhng non bo vn pht dc mt mc nht nh, lng oestrogen
trong c th vn c duy tr mc bnh thng. Ch mt mnh oestrogen duy tr tc dng i vi
ni mc t cung, dn n tnh trng kinh nguyt khng u di cc dng khc nhau.
Cui cng, c th do non bo d tr ht hoc ngng pht dc, bung trng khng th tit
oestrogen, ni mc t cung khng th dy ln, biu hin lm sng l kinh nguyt ngng vnh vin,
tc giai on mn kinh n. Khi , oestrogen b tiu tr do nh hng c ch ca tuyn yn,
lng huyt thanh LH v FSH cao dn ln (FSH tng khong hai mi ln, LH tng ba ln) v t
n nh im sau khi mn kinh mt n ba nm.
Trng D Vn
103. Sau khi mn kinh, c th ngi ph n cn sn sinh ra oestrogen na khng?

Sau khi mn kinh, bung trng ca ph n v c bn l khng sn sinh ra oestrogen v progestagen.
Cc nghin cu cho thy, oestrogen trong c th ph n ch yu l do testosteron phn tit tuyn
thng thn chuyn ha thnh. Sau khi mn kinh, s thay i trong c th ph n din ra nhanh hn
ph n tui sinh . Ph n bo thay i ni tit nhanh hn ph n gy. Lng oestrogen trong c
th v c bn l khng th sn sinh c.
104. C quan sinh dc ca ngi ph n trong thi k tin mn kinh s c nhng thay i g?
Lng oestrogen trong c th ngi ph n thi k tin mn kinh dn gim xung, c quan sinh dc
cng xut hin mt lot nhng thay i theo hng ngc li vi thay i thi thanh xun. Nhng
cng c mt s thay i m bn thn ngi ph n kh nhn thy. l:
- Bung trng: Thng c nhng non bo pht dc khc nhau, nhng i khi khng c hong th
(hong th l mt tuyn ni tit ca bung trng sau mi ln rng trng).
Sau khi mn kinh, bung trng ca ph n dn nh li, th tch gim 1/2-1/3 so vi ph n tui
sinh . Trong bung trng khng c non bo hoc ch cn st li nhng non bo thoi ha, khng
pht dc c. T bo cht trong bung trng vn pht trin v vn sn sinh ra testosteron. V vy,
lng testosteron trong bung trng sau khi mn kinh ch t hn so vi ph n tui sinh rt t.
Sau khi mn kinh, t l testosteron/oestrogen tng cao, biu hin lm sng thng thy l mc nhiu
lng trn mt.
- T cung: Ph n thi k qu ca mn kinh tuy vn c kinh nguyt nhng ngng rng
trng. Ni mc t cung tip thu kch thch ca oestrogen n nht, thiu tc dng i khng ca
progestagen nn d xut hin tng sinh...
Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim xung, t cung dn hp li, trng lng
gim, nu c u th th tch ca u cng dn nh li, ni mc t cung nh v mng i. Nhng khi c c
hi tip xc li vi oestrogen v progestagen th t cung vn c th pht trin, c khi cn b ra mu.
Ngoi ra, c t cung cng c th nh i, phn tit gim.
- m o: Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim, nim mc m o mng
dn, nhn, dnh v n hi dn mt i, m o hp, ngn, cht phn tit gim. Ngoi ra, mi
trng axt vn c trong m o chuyn thnh mi trng kim, dn n sc khng gim, t bo
vi khun d xm nhp, gy ra vim nhim.
- Ngoi m o: S co hp pha ngoi t cung din ra chm hn. M di mi m h gim; nim
mc mng dn, tnh n hi ca mch mu gim; pha ngoi m o v vy m kh, nhn; ming m
o hp.
Trng D Vn
- Nhng thay i khc: C quan sinh dc ca ph n nh c khoang chu m duy tr c v tr bnh

thng. Sau khi mn kinh, do lng oestrogen gim nn sc cng v tnh n hi ca khoang chu
gim, xng chu xp. Hin tng c th xy ra l: sa t cung, bng quang to, phnh trc trng.
105. B xng ca ph n trong thi k tin mn kinh c thay i g?
B xng do thnh phn hu c, thnh phn v c v nc to thnh.
Xng v cc t chc khc lun trong trng thi thay i lin tc. Trc tin, cc t bo xng
thoi ha ti mt s b phn trong c th s a canxi trong xng vo h tun hon v hnh thnh
nn nhng huyt nh. Qu trnh ny gi l "hp th xng". Sau , t nhng huyt ny, cc t bo
to xng s lm cho canxi v pht pho trong cht dch xung quanh tch li, hnh thnh nn t chc
xng mi. Qu trnh ny gi l "hnh thnh xng". Tc thoi ha v to thnh xng lun
trong trng thi cn bng.
T nh cho n khi thnh nin, lng xng trong c th dn tng, n 25-30 tui th t n nh
cao. Nhn t di truyn c ngha quyt nh ln i vi s pht trin ca xng. Cn li (20%) l do
ch n ung, vn ng, hoc mn, thuc, th trng v bnh mn tnh quyt nh. Trong giai on
pht dc, c th cn b sung lng canxi thch hp.
ph n sau 30 tui, lng xng dn thoi ha, mi nm gim 0,25-1%.
Sau khi mn kinh (trong vng 15 nm u) do lng oestrogen gim nn tc thoi ha xng cao,
mi nm gim 1%-5%. Trong 3-5 nm u sau khi mn kinh, tc thoi ha xng cao nht, vi
nh hng ch yu l xp xng. Ngoi ra, do c th gi yu nn cng nng ca t bo xng gim,
s hp th canxi v hnh thnh vitamin D km... iu ny gy nh hng n xng ct ton c th.
Bc sang tui 60-70, xng ph n yu hn, xut hin hin tng g lng, mi vai...
106. C phi ngi ph n no sau khi mn kinh cng u mc chng long xng khng?
Trn thc t th khng phi nh vy. V d: Ph n da en rt t mc chng long xng; cn ph n
da trng v da vng th thng mc chng bnh ny. Mt s thng k cho thy, 30% ph n mn
kinh mc bnh long xng. tui trn by lm, t l ny l 40%-60%.
Cc kt qu nghin cu chng minh rng, nhng nhn t d gy long xng l: di truyn, nghin
thuc l, nghin ru, dng ung c hm lng caffeine qu cao, t vn ng mnh, thiu canxi,
mn kinh qu sm... Ngoi ra, tc dng ph ca mt s loi thuc cng c th gy long xng.
Theo thng k, 40% ph n trn tui 50 mc cc chng bnh v xng nh: au lng, au vai, mi
gi, gy xng...
Nm 1985, ton nc M c 9,4 triu ngi mc chng long xng (trong 80% l ph n sau
mn kinh). cc quc gia khc, tnh hnh cng tng t.
Trng D Vn
107. H thng tim mch ca ph n sau khi mn kinh s c nhng thay i g?

Trong mt nghin cu, cc nh khoa hc tin hnh theo di tim mch ca 5.000 ngi ( c nam v
n) tnh t l mc bnh ng mch vnh. Kt qu nh sau:
TuiT l mc bnh ca namT l mc bnh ca n
30 - 3921%0
40 - 4948%7%
50 - 5994%20%
T nhng con s trn, ta c th thy rng, ph n trong tui sinh c s bo v ca nhiu yu t
nn trnh c s pht bnh. Nhng sau tui nm mi, nhng yu t bo v ny mt i, t l pht
bnh s tng ln rt cao. Ngy nay, ngi ta thc c rng cc yu t bo v ni trn c th l
oestrogen.
ph n mn kinh, t l mc bnh ng mch vnh cao gp ba n bn ln so vi nhng ph n
cng tui nhng cha mn kinh. Cn bnh ny l nguyn nhn gy t vong cao nht ph n.
H thng tim mch ca ph n sau khi mn kinh c nhng thay i sau:
- Thay i cht trong mu: M trong c th con ngi bao gm cholesterol, m trung tnh... Chng
kt hp vi anbumin c th tun hon.
Sau khi mn kinh, lng cholesterol, m trung tnh v lng LDL-C trong mu tng; nng HDLC gim r rt. Nguyn nhn l lng oestrogen b thiu, dn n tc dng thay th cholesterol gim.
Ph n mn kinh nhn to cng c nhng thay i k trn. Hin tng thay i lng m trong mu
c lin quan n s gia tng t l pht sinh bnh tim mch ca ph n sau khi mn kinh.
- Thay i s trao i cht: Sau khi mn kinh, do tui tc tng, kh nng trao i cht ca cc t bo
trong c th gim, hot ng th lc km, nhit lng tiu hao t hn so vi thi tr tui. V vy, nu
khng ch trng n ch n ung, th trng s dn tng, dn n pht ph, lng m trong c th
tng (c bit l bng, i, eo), c th nng n, hot ng kh khn.
Ph n sau khi mn kinh s pht sinh khuynh hng khng mn cm vi insulin. Trong giai on
ny, cc t chc trong c th gim mn cm vi tc dng ca insulin, khin c th phi sn sinh
nhiu insulin mi c th duy tr lng ng trong mu mc bnh thng. V th, lng insulin
trong mu s tng cao.
Sau khi mn kinh, tc lu thng mu c th gim. y l nhn t dn n pht sinh chng x va
ng mch.
- Thay i ng lc hc mch mu: Cc nghin cu cho thy, ph n sau khi mn kinh, vic gim
oestrogen s lm tng sc cng ca tiu ng mch v s bt n nh ca mch mu, khin sc cn
ca mch mu cng tng. Nhng thay i ny c th nh hng n vic cung cp mu cho cc c
Trng D Vn

quan ni tng quan trng nh tim, c.
108. Nhng b phn khc trong c th ph n thi k tin mn kinh s c nhng thay i g?
- Bng quang v niu o: Khi lng oestrogen trong c th b thiu ht th nim mc ca bng
quang v niu o dn mng i, sc khng gim, d pht sinh vim nhim.
- Ngc: S pht dc ca ngc v cng nng tit sa u chu s iu tit ca nhiu loi hoc mn,
trong oestrogen v progestagen l hai loi hoc mn iu tit quan trng. Trong thi k qu
ca mn kinh, c th ph n chu nh hng n nht ca oestrogen nn ngc lun cm thy cng
tc. Sau khi mn kinh, lng oestrogen thp, ngc dn nh i, nho v x xung.
- Da v cc b phn ph thuc khc: Da v b phn ph thuc khc nh nang lng, tuyn m di da
u chu nh hng ca oestrogen v testosteron. Oestrogen v testosteron nu c iu tit vi
lng thch hp s khin da ph n tr nn p hn (d nhin, nhn t di truyn, ch n ung, mi
trng cng tc, sinh hot cng nh hng nht nh i vi da ca ph n). Oestrogen cn lm tng
tnh n hi v cung cp mch mu ci thin cho da. V vy, da ca cc thiu n thng m mng,
mn, c tnh n hi tt. Sau khi mn kinh, oestrogen trong c th gim, da dn tr nn kh, xp,
khng c tnh n hi. mt, c xut hin nhiu np nhn; m mt v cm thng b chy x; b
mt trng rt nng. rt nhiu ngi xut hin cc vt nm mu nu trn da. Tc dn tr nn kh,
bc v rng nhiu.
Sau khi mn kinh, tnh mn cm ca da gim, lnh ca cc vt thng chm, nng lc ti sinh
km; sc khng cc vi khun xm nhp t bn ngoi vo cng gim thp.
- No: Oestrogen gim c th nh hng n cng nng v kt cu ca no, dn n gim tr nh,
kh nng nh hng v tnh ton. Cc nghin cu khoa hc gn y cho rng, bnh qun ngi
gi c lin quan n lng oestrogen trong c th.
- Mt: ph n mn kinh, mt dn b lo ha, nhanh nhy v phn x km. Mt thng b kh,
c mng, d b c thy tinh th.
- Rng: Rng li ca ngi trung nin d pht sinh nhng thay i mang tnh thoi ha nh su,
vim li, tt li, x rng... Khi cn thit phi lp rng gi m bo nghin thc n.
109. Th no l triu chng tng hp thi k tin mn kinh? Ph n trong thi k qu ny
s c nhng kh chu g?
ph n thi k mn kinh thng xut hin mt lot triu chng, trong c mt s l triu chng
c th m y hc gi l "chng tng hp thi k tin mn kinh".
Cc loi triu chng thi k tin mn kinh dn xut hin vi s lng v mc nghim trng khc
nhau mi ngi. C rt nhiu nhn t nh hng n nghim trng ca triu chng nh: di
Trng D Vn
truyn, tinh thn, th trng, suy thoi ca cng nng bung trng, nhn t vn ha x hi (thi
i vi kinh nguyt)...
Cuc iu tra Bc Kinh nm 1990 cho thy, khong 73% ph n 40 -65 tui c t nht mt triu
chng thi k tin mn kinh, trong 10% mc nghim trng, cn c quan tm v cha tr c
th.
Ri lon chu k kinh nguyt l tn hiu sm nht cnh bo thi k tin mn kinh bt u. C
khong 1/3 ph n t nhin dng kinh nguyt trong 1 nm khin h tng rng mnh mn kinh.
Trong a s trng hp, khong cch gia hai k kinh di ra, lng kinh t i, t cung hay chy
mu... Tuy nhin, nhng triu chng k trn cng c th do u bung trng, u t cung hoc do mt s
bnh khc gy ra. V vy, bnh nhn cn phi n bnh vin kim tra. Nu bc s khng nh l
triu chng thi k qu mn kinh th c th hon ton yn tm.
Ngoi ra, trong thi k qu ca mn kinh, trng ngng rng nhng non bo vn pht dc mc
nht nh. nh hng n nht ca oestrogen c th dn n hin tng ph thng, ngc cng
au, y bng, au u, bn chn... ging nh chng cng thng thi k tin mn kinh.
110. Nhng triu chng in hnh nht trong thi k tin mn kinh l g?
Triu chng c tnh cht c trng nht ca thi k tin mn kinh l:
- S mt iu ha ca cng nng h thng thn kinh thc vt.
- S co tht, mt n nh ca mch mu.
Khi cc triu chng trn th nng, c th cm thy nng ln, m hi tot ra. Nu kim tra cn thn,
c th thy ngn chn, ngn tay u nng ln; v m hi tot ra nn in tr ca da gim xung,
mch p tng. Ngoi ra, bnh nhn cn c cc triu chng nh: tinh thn bt n, lun lo lng, mt
ng, cng thng, mt mi (nh hng n cng vic hng ngy).
75-80% ph n trong thi k tin mn kinh u c nhng triu chng k trn, nhng ch 10-20% l
mc nghim trng. Mt s iu tra cho thy, i vi nhng ph n c kinh nguyt u n, ch 17%
c triu chng trn; cn nhng ph n kinh nguyt khng u th t l ny ln n 40-85%.
nhng ngi nghin ru, thuc l, n cay v dng nhiu kch thch, nhng triu chng trn c
chiu hng nng hn.
S mt iu ha cng nng h thng thn kinh thc vt cn c th dn n s bt thng v cng
nng co tht ca mch mu, s vn chuyn mu n cc b phn trong c th, dn n cc hu qu
sau:
- No khng c cung cp mu, dn n chng mt.
- Chn tay khng c cp mu tr nn lnh ngt.
- Huyt p khng n nh.
Trng D Vn
- Cng nng ng tiu ha khng tt, dn n bun nn, nn, y bng, b i tin, mt mi, au
u.
Khi xut hin nhng triu chng trn, bn nn kp thi n bnh vin c chn on, ung thuc
ph hp, nhm ci thin vic cung cp mu n cc c quan trong c th.
111. Ph n thi k tin mn kinh s c nhng triu chng thn kinh g?
Nhng thay i thng thy l: au u, hoa mt, chng mt, tai, chn tay t di, mt mi, sc tp
trung km, hiu sut lm vic gim...
Mt ng cng l biu hin thng gp, c trng hp bnh nhn kh i vo gic ng, hoc sau khi
ng d tnh gic m khng ng li c, hay m sng... Ngi b nng hu nh thc trng, thuc an
thn cng khng c hiu qu. Do b mt ng nn bnh nhn lun cm thy mt mi, lo lng.
C rt nhiu nguyn nhn dn n mt ng. Tit tu ca cuc sng hin i khin mi ngi phi
dn ht tm sc cho cng vic, khin tinh thn lun cng thng, nh hng n gic ng. ph n
thi k tin mn kinh, tnh trng mt ng mt mt do nhng triu chng kh chu (nh cu 110),
mt mt do s thiu ht lng oestrogen gy nn. V thiu oestrogen, tc dng c ch ca i no
gim, qu trnh hng phn tng i cao, trng thi cn bng b ph v , dn n mt ng. C nghin
cu cho thy, sau khi b sung lng oestrogen, gic ng c ci thin rt nhiu.
112. Ph n thi k tin mn kinh s c thay i g v tm l v tinh thn?
ph n thi k tin mn kinh, cuc sng gia nh v hot ng x hi pht sinh nhng thay i;
thm vo l s suy gim cng nng bung trng, mt cn bng hoc mn trong c th, s quy
nhiu ca cc loi triu chng... iu dn n s thay i din mo tinh thn v cc loi phn ng
tm l.
V d, khi soi gng pht hin ra mt mnh c nhiu np nhn, tc c nhiu si bc, hnh dng bo
ph, tc phong chm chp... , ngi ph n s c cm gic lo lng, s chng khng cn yu tha thit.
Nu chng thng xuyn phi cng tc vng nh, hoc qu bn rn khng quan tm y n
mnh, ph n s c tm l nghi ng, s chng mnh c ngi khc tr p hn.
Ph n thi k tin mn kinh thng n tui ngh cng tc, phi ri xa tp th. Khi , con ci
cng trng thnh, ri xa gia nh hc tp hoc cng tc. Do th lc sa st, hot ng x hi
ngy cng gim, trong t tng ca h dn sn sinh cm gic c c. H ng nhn l mnh gi,
khng cn c ch g cho x hi v con ci na; thy cuc sng t nht, hoi nghi v gi tr tn ti ca
mnh, t m sinh ra trng thi bi quan, tiu cc, lo lng, u ut, d kch ng.
Ph n tr thc ly hot ng i no l chnh. Tuy vn gi cng v cng tc nhng v kh nng ghi
nh gim, t duy khng tp trung, nh hng n hiu sut cng vic nn h cm thy lo lng, hong
Trng D Vn
s, cng thng.
Mt s ph n thi k tin mn kinh c nhng thay i v tnh cch hoc hnh vi. Bnh thng vn
rt ha nh, khoan dung, i lng, h bng tr nn nng tnh, ni cu bt thng; hoc suy ngh hp
hi, hay a nghi, k, lnh cm... C nhng ngi li thch gii by tm s vi ngi khc. Khi
gp mt ngi no , h em ht u ut trong lng ra ni, c khi lm cho ngi nghe cm thy
pht chn.
Nhng hot ng tm l tiu cc ny s to ra s cn tr, c ch cng nng sinh l ca cc b phn
khc, dn n tiu ha khng tt, chn n ung, huyt p tng cao, nu lu di c th gy bnh.
Nhng triu chng tinh thn k trn khng phi l kt qu tt nhin ca mn kinh. Cng c ph n
khng c nhng triu chng tinh thn trn hoc c mc rt nh. c trng tnh cch, tnh hnh kinh
t, nhn t mi trng... ca mi c nhn u lin quan n mc nghim trng ca triu chng.
Nu khi cn tr tinh thn n nh th n thi k mn kinh, trng thi tinh thn cng tng i n
nh. Nu khi tr qu yu ui th trong thi k mn kinh, h d pht sinh triu chng tinh thn. Ph
n nng thn rt d vt qua thi k mn kinh. Ngc li, nhng ph n c cuc sng sung tc, iu
kin sng tt, a v x hi v tri thc tng i cao... d xut hin nhng tr ngi tm l v triu
chng tnh cm, duy tr trong thi gian tng i di. Cng c ngi cho rng triu chng tinh thn
ny l do mt ng, do thay i sinh l gy nn.
Ch em nn t iu chnh mnh, v nng lc thch nghi vi mi trng c quan h rt ln n nng
nh ca cc triu chng.
113. Tnh dc ph n thi k tin mn kinh c nhng thay i g?
Mn kinh c gy tr ngi n vic sinh hot tnh dc hay khng? Vic mt i kh nng sinh liu
c lm mt i ham mun tnh dc hay khng? Cu tr li l khng.
Vic sinh con ca ph n l do cng nng sinh l ca c quan sinh dc, cn tnh dc li l vn
phc tp c lin quan n tm l, hai vic khng c lin h trc tip n nhau. Ph n thi k tin
mn kinh vn c nhu cu tnh dc, vn c th tin hnh sinh hot mt cch hi ha.
a s ph n thi k tin mn kinh c nhu cu tnh dc t hn so vi thi tr tui. Nguyn nhn l:
- Thi gian cn thit t n cao tro khi sinh hot tnh dc l rt di do tui tc.
- Tnh n hi v sc cng ca m o gim. Kh nng tit cht nhy km. V th khi sinh hot, ph
n thng cm thy au. C khi vic quan h gy tn thng n t chc nim mc, hoc tip tc
gy vim nhim i vi nhng ch em tng b vim, khin ch em khng mun sinh hot tnh dc.
Cng c nhng ph n li cm thy trong thi k tin mn kinh, h sinh hot tnh dc thoi mi hn
khi cn tr v khng s mang thai, khng phi tnh ton chu k rng trng. Hn na, h khng phi
chu s quy ry ca con ci, hn nhn n nh, lao ng gia nh v x hi gim nh, gnh nng tm
Trng D Vn
l v sc p tinh thn t i. V vy, c ngi cho rng thi gian ny l "k trng mt th hai" ca
cuc sng v chng. Sinh hot tnh dc ca h khng nhng khng gim m cn tng ln.
Trong sinh hot tnh dc ca ph n trung nin c th pht sinh mt s tnh hung nh: T vi pht
sau khi sinh hot n khi i tiu c cm gic but, rt. Nguyn nhn l niu o v nim mc bng
quang b mng dn; dng vt khi n su vo m o s to thnh ma st gy ra vt thng nh. Khi
gp tnh trng ny, ch em nn ngng sinh hot mt thi gian, c th dn khi phc li.
114. Ph n thi k tin mn kinh s c nhng triu chng g khc?
Nh gii thiu phn trn, triu chng sm nht ca thi k tin mn kinh l: ri lon kinh
nguyt, mt ng, tr ngi tm l, sinh l. Sau vi nm, do thiu oestrogen, c th s dn xut hin
cc triu chng: vim niu o, m o kh, sinh hot tnh dc au v chy mu; da kh rp, tnh
n hi km v xut hin nhiu np nhn: rng tc...
Sau mt thi gian di thiu oestrogen, c th c th xut hin triu chng long xng, x cng
ng mch, cc triu chng bnh v tim mch, au lng, mi gn ct, rng yu dn hoc rng, lng
cng, huyt p khng n nh... Gn y, c ti liu cho rng sau khi mn kinh, vic thiu oestrogen
trong thi gian di cn gy ra thoi ha h thng thn kinh v mt tr nh ngi gi.
Ph n trung nin nu xut hin nhng triu chng k trn nn kp thi n bnh vin kim tra xem
c phi l do thay i oestrogen thi k mn kinh hay hay do cc chng bnh khc gy nn. iu
ny cc k quan trng. V d: C mt ph n cm thy au u, th lc gim, ch cho rng do mn
kinh; nhng sau khi kim tra nhn khoa hon chnh, ch mi pht hin mnh cn eo knh lo.
V vy, vic kim tra sc khe nh k l cc k quan trng. Nu khng nh c triu chng l do
mn kinh gy ra th ch cn tm hiu quy lut t nhin v nguyn nhn pht sinh triu chng. Khng
nn qu lo lng, triu chng s dn mt i. Nu khng th chu ng c, c th hi kin bc s,
tin hnh cc bin php iu tr cn thit.
115. Thi k tin mn kinh bt u vo lc no? S ko di bao lu?
Thi k tin mn kinh s xut hin khi no? Ko di trong bao lu? Vn ny kh c th tr li
chun xc.
Khi im v k hn thi k tin mn kinh khng c tiu ch thi gian r rng, nhn chung bnh qun
trn di 45 tui. Tui mn kinh c th xc nh chun xc. Trung Quc, tui mn kinh bnh qun
ca ph n thnh ph l 49,5; ph n nng thn l 47,5. ph n M, tui mn kinh trung bnh
51,4. Phm vi ca tui mn kinh l 48-55 tui.
Trong nhng thp k gn y, tui bt u c kinh nguyt c xu hng sm dn, nhng thay i v
tui mn kinh li khng r rng. Ch c khong 1% ph n mn kinh trc tui 40, c th chn on
Trng D Vn
l "mn kinh qu sm" hoc "bung trng suy thoi sm". Nu sau tui 55 mi mn kinh th c
coi l "mn kinh qu mun".
S sm, mun ca tui mn kinh c lin quan n cc nhn t kh hu, di truyn, tnh hnh kinh t
gia nh, x hi, cao so vi mc nc bin... Ngi c ch dinh dng y , thi quen v
sinh tt th tui mn kinh s ko di hn. Ngc li, ngi c ch dinh dng khng m bo
trong thi gian di, trng lng nh, sng cao nguyn, nghin thuc th tui mn kinh s sm hn.
Vic dng thuc trnh thai, c kinh sm, chng tc... khng nh hng n thi gian mn kinh. Tui
mn kinh ca ph n v s ln sinh cng c nh hng ln nhau.
K qu mn kinh ca ph n ko di trong bao lu ty thuc vo mi c nhn, c th trong mt
nm, c khi ko di hai n bn nm.
116. Ph n thi k tin mn kinh c th c thai khng? p dng bin php trnh thai no th
thch hp?
Cu tr li l c. Mc d c hi c thai thi k ny l rt t, nhng ch cn c kinh nguyt (tc c kh
nng rng trng) l c kh nng th thai. Cc bo co khoa hc cho thy, ph n 40-45 tui, t l
th thai mi nm l l 10%; ph n 45-49 tui, t l ny l 2- 3%. Trn 50 tui, ph n vn c th
c thai nhng rt t. V vy, khi sp n giai on mn kinh, hoc tt kinh c mt thi gian
ngn, bn vn nn p dng cc bin php trnh thai. Sau khi mn kinh trn 1 nm mi c th ngng
trnh thai. Nu v khng phng trnh m c thai v vic no ht s gy tn hi rt ln n sc khe
ca ph n. Trng hp vn nui dng thai th s kh hoc thai nhi c nhng d thng.
Bin php trnh thai l dng thuc ung hoc bao cao su. Phng php tnh thi k an ton khng
cn m bo, v chu k rng trng thi k ny mt tnh quy tc, kh c th xc nh khi no l
thi k an ton nht. Khi dng thuc trnh thai, nn tham kho kin ca cc bc s chuyn khoa v
c mt s thuc gy bt li cho sc khe, lm tng huyt p, si mt... V vy, ph n trn 40 tui
khng nn dng.
Ph n thi k tin mn kinh thng c xu hng ri lon kinh nguyt, vng trnh thai t trong t
cung s gy ra nhng phn ng ph, khin ri lon kinh nguyt ngy cng nng hn. i vi ph n
tui sinh , phng php trnh thai ny c hiu qu rt tt. Nu sau khi bc vo thi k tin mn
kinh m kinh nguyt khng thay i nhiu, m o khng b chy mu th c th gi vng trnh thai
n sau khi mn kinh mt nm. Khi c t cung cn cha b hp, ly vng trnh thai ra khng my
kh khn.
Nu mn kinh c nhiu nm, nhng v mt l do no y cha ly vng trnh thai trong t
cung ra, th c th ly ra c khng? C g kh khn khng? p n l: Nn ly ra. Nu t cung
hp th s c kh khn, khi bc s s phi cung cp oestrogen cho c th trong my ngy, sau
Trng D Vn

mi ly ra.
117. Th no l mn kinh nhn to?
Nhng phn trn gii thiu v mn kinh t nhin ca ph n, nguyn nhn l tui tc hoc bnh
tt dn n suy thoi cng nng bung trng, to thnh mn kinh.
C nhng ph n cha n tui mn kinh, nhng t cung hoc bung trng pht sinh khi u. cu
c sinh mng, phi phu thut ct b bung trng (nhn chung u ct b c t cung). C khi do
cha tr bng tia phng x nn bung trng b ph hng. Nhng ngi ph n ny khng th sinh
con na, bung trng cng khng cn tc dng g, gi l mn kinh nhn to.
Ngi ch ct t cung m vn gi mt hoc c hai bn bung trng th khng th lit vo mn kinh
nhn to. V tuy khng c kinh nguyt, nhng cng nng ca bung trng vn tn ti. xc nh
thi im c tnh l mn kinh nhng ph n ny, cn cn c vo nhng biu hin lm sng ca
ngi bnh v o lng hoc mn trong mu.
Khi mn kinh nhn to, lng oestrogen trong c th t nhin h thp, c th thiu mt qu trnh
thch ng dn dn. Cc triu chng thi k tin mn kinh nghim trng hn mn kinh t nhin, dn
n s thay i rt ln. V vy, i vi ph n cha n tui mn kinh, nu phi phu thut ct b t
cung th nn c gng gi li mt bn hoc hai bn bung trng, qu trnh tin mn kinh ca h
ging nh mn kinh t nhin. i vi ph n mn kinh, khi ct b t cung nn ct b lun c hai
bn bung trng, trnh phi phu thut ln na do nhng bnh v bung trng pht sinh.
ph n b ct b hai bn bung trng, lng oestrogen trong mu thp hn hn so vi ngi mn
kinh t nhin; hoc mn v cc t bo iu tit thay th t bo xng cng thay i rt nhanh. V
vy, ph n tr tui nu b ct bung trng qu sm nn dng oestrogen v thuc trnh thai iu
tr thay th, b sung hoc mn cho c th. Nhng bin php ny gip gim nh triu chng, phng
co hp b phn sinh dc v mt i lng xng qu sm, khi phc nng lc lm vic v sinh hot
bnh thng.
118. Ph n thi k tin mn kinh phi t mnh gi gn sc kho nh th no? Lm th no
lm chm li qu trnh lo ho, gim bt bnh tt?
Thi k tin mn kinh l giai on sinh l cn phi c tt c nhng ph n bnh thng. Tuy nhin,
rt nhiu ngi trong giai on ny tuy khng b sc p cng vic, gnh nng gia nh, nhng mt s
c trng lo ha bt u xut hin do s thay i sinh l v do cc b phn trong c th pht sinh
nhng chuyn bin theo xu hng suy gim. V vy, ch em ph n vo thi k ny nn vn dng
nhng tri thc khoa hc hin i, t gic duy tr sc khe bn thn, gi c thi lc quan gip
cho tinh thn tt, t duy nh nhng, tr nng tt, lm chm s suy thoi, lo ha cng nng sinh l
Trng D Vn
ca cc c quan, ko di tui th.

lm chm qu trnh lo ha, ngi ta thng ngh n nhng bi thuc "trng sinh bt lo" hoc
"ci lo hon ng" ca cc v hong . Tuy nhin, dng thuc tr bnh ch l mt trong rt nhiu
vic phi lm. lm chm qu trnh lo ha, nn da vo cc phng php khoa hc tng hp sau:
- Gi cho trng thi tm l tt.
- Duy tr cuc sng gia nh hi ho.
- Xy dng ch sinh hot n np.
- Duy tr thi quen v sinh sch s.
- Ch phi hp n ung hp l.
- Tin hnh rn luyn thn th khoa hc.
- Ch bo v v p ca da.
- Kim tra sc khe nh k.
- Dng cc loi thuc tr bnh thch hp.
119. Ph n thi k tin mn kinh lm th no gi c trng thi tm l tt?
Bc vo giai on tin mn kinh, ngi ph n bc vo mt giai on mi ca cuc sng. Mi
ph n thi k ny nn c nhng tri thc c bn v nhng bin i trong c th. ng thi, nn t
thc v nhng thay i v a v x hi v cuc sng gia nh, t iu chnh nhng sinh hot cn
thit, gii tr lo u, bi dng tnh cm, lc quan, vui v.
V d: Khi ngh hu nh, nn sp xp cuc sng hp l, trnh v nhn ri m sinh ra bun chn.
Nn tham gia lao ng gia nh v x hi, tham gia cc hot ng gii tr nh trng hoa, nu
nng, nghe nhc, chi c, cu c, c sch, i do... Nhng vic ny u c li cho i sng tnh
cm.
Ph n tui trung nin trong cng vic v cuc sng gia nh thng gp phi nhng s vic khng
theo mun, phi hc cch t gii to. i vi nhng vn phi nguyn tc, nn khoan dung, i
lng, bnh tnh x l, ch ng xy dng quan h giao tip tt.
Nhng ph n c tnh cm bt n nh cn n bc s tm l xin t vn, c khi phi dng n cc
loi thuc an thn, to hng phn. Nn tm n cc trung tm t vn tm l, c vn gia nh v hn
nhn... khi phc nng lc khng ch tnh cm.
120. Ph n thi k tin mn kinh lm th no gi c cuc sng gia nh ha hp?
Ngi trung nin l tr ct gia nh; trn c ngi gi cn c chm sc; di c con ci cn c
nui dng. Cng vic mi ngy mi bn, nu tr v gia nh vi khng kh vui v ha hp, nhng
mt mi sau mt ngy vt v s c gim bt, khin ngi ph n c s ngh ngi tt, c li cho
Trng D Vn
sc khe. Cuc sng gia nh hi ha cn c li cho vic gio dc tnh cm con tr, gim ni c n
ca ngi gi, gip ko di tui th. Ngc li, vic cc thnh vin trong gia nh lun ci c, cu
gin nhau s lm cho tinh thn mt mi, n ung khng ngon, gic ng khng yn, khng nhng lm
tng gnh nng tinh thn m cn lm tng kh nng mc bnh l.
Tnh yu ca v chng tui trung nin tri qua s kho nghim ca nhng thng ngy lng mn,
so vi tui tr th tnh yu giai on ny n nh hn. V th, bt lun pht sinh chuyn g, nn ngh
n tnh cm vun p my chc nm qua, hc cch nhn ni, khc phc tnh c chp, gim thiu s
va chm v chng. n tui trung nin, bc vo giai on tin mn kinh, ngi chng nn hiu v
yu thng, ng vin, an i v, gip v vi i nhng lo lng, bun phin.
Nn bi p tnh cm tt, mi thnh vin trong gia nh yu thng, knh trng ln nhau, gip ,
rng lng vi nhau, knh gi, yu tr.
Phi sp xp tt cuc sng gia nh, to ra cuc sng gia nh phong ph, hp dn.
Thi k tin mn kinh, ph n khng nn qu lo lng v vic gim nhu cu tnh dc. Mn kinh
khng c ngha l chm dt hon ton sinh hot tnh dc. Hn na, khi , nhu cu tnh dc ca
ngi chng cng gim r rng, ph n hon ton c th gii tr lo lng; t tnh hnh thc t iu
chnh sinh hot tnh dc sao cho hp l. Mt khc, ngi chng cng nn hiu rng, do mn kinh m
m o ph n c nhng nh hng bt li; t c s cm thng, trnh nhng ng tc th bo.
Nu gp kh khn, c th dng cc loi thuc h tr theo ch nh ca bc s.
Trng D Vn
Phn 7
121. Ph n thi k tin mn kinh nn ch n s iu trong cuc sng ca mnh nh th

no?
Vic sp xp cuc sng hp l, to lp ch sinh hot iu , ngh ngi ng lc... c tc dng
cao cng nng sinh l ca cc b phn trong c th, m bo c gic ng tt, lm chm li tin
trnh lo ha.
Trong thi k tin mn kinh, ph n nn cn c vo nng lc sc khe ca bn thn sp xp cng
vic, sinh hot hp l v c quy lut. Nn nm chc lng cng vic ph hp, trnh qu mt mi.
Ngi lm vic tr c sau hai ting lm vic lin tc c th gii lao, cho i no c ngh ngi,
Trng D Vn
ton thn c vn ng, nng cao hiu sut cng vic. Phi c thi gian ng . Ph n giai on
ny thng b mt ng, tnh sm, v vy nn tranh th ng sm. Bui tra nn ng t nht t 30 pht
n 1 ting. Trnh li vo thuc an thn. Tt nht l tp luyn th dc ph hp; trc khi i ng
nn trnh nhng kch ng tnh cm.
122. Ph n thi k tin mn kinh lm th no hnh thnh thi quen v sinh tt?
Thi quen v sinh tt s gim thiu c nguy c mc bnh. Sng sm, sau ba n phi nh rng,
gi gn v sinh khoang ming. Chm ch tm ra thay qun o, gi v sinh ton thn, c bit l
phn m h. Ch v sinh phng , lu thng khng kh, gi sch s xung quanh khu nh. Cn n
ung v sinh, phng nhim bnh ng rut; i tin ng gi, phng bnh b i, to bn. c bit,
cn lu l ht thuc c hi cho sc khe. Khi thuc khng ch lm tn hi n ni mc ng mch
m cn pht sinh bnh tim mch, ung th phi. Nn dng t kch thch nh ru mnh, cay, tr
c...
123. Th no l s n ung hp l ph n thi k tin mn kinh?
ph n thi k tin mn kinh, kh nng hp th nhit lng thp hn 5%-10% so vi thi tr tui.
Nhn chung, thu nhn 1.500 Calo/mt ngy l ph hp. Nu mun gim bo th nn gim nhit lng
tip nhn i cho n khi t n trng lng tiu chun. Nn hi cc chuyn gia dinh dng xc
nh nhit lng cn hp th mi ngy, theo gi tr Calo c hp th qua n ung.
Thnh phn dinh dng trong thc phm phi ton din, trnh n qu lch.
- Cht ng c th cung cp ngun nng lng chim 55%-65% tng nhit lng do cc loi thc
n cung cp. ng c trong mt s loi tinh bt nh go, m, lng thc ph, khoai lang, , u.
Lng thc dng th c nhiu vitamin B, rt nn dng. i vi nhng ngt c hm lng
ng n cht, nn hn ch s dng (mi ngy khng vt qu 35-50 g).
Vic n ng qu nhiu s thc y hnh thnh m trung tnh trong ni tng, gan, dn n bnh m
trong gan v bo ph, thc y hnh thnh cholesterol trong mu, lm tng qu trnh x cng ng
mch, bt li cho rng.
- Anbumin l cht dinh dng ch yu ca t bo cu thnh c th. Thc phm cha anbumin nn
chim 10%-15% tng nhit lng. Nu qu nhiu, n c th gy bt li cho gan, thn. Tht nc, c,
trng, tht gia cm l nhng thc phm giu anbumin. Ni tng ng vt, lng trng, c mc...
cng cha nhiu anbumin nhng c hm lng cholesterol cao, nn dng t hoc khng dng. Sa
ti v cc ch phm t sa giu anbumin, canxi, nn s dng. u tng v cc sn phm t u
cha 35% anbumin thc vt, c li cho sc khe, nn dng rng ri.
- Thc phm loi m l nhng vt cht dinh dng khng th thiu, mi ngy khng nn n di 40
Trng D Vn
g. N c th tng cm gic mun n. M cht cn cu thnh nn t bo no. M thc vt (nh du

u nnh, du lc, du ht hng dng, du ng...) tt hn m ng vt.
- Rau xanh, hoa qu cha nhiu vitamin C v mui v c. Cht x trong rau, qu h tr cho tiu ha,
chng to bn. Tr mt s loi qu cha nhiu ng nh da hu, cc loi hoa qu u t nhit
lng, nn n nhiu. Nhng nu n qu nhiu th kh nng hp th nguyn t vi lng s gim. Mi
ngy nn n 25 g l .
Nhn chung, thi quen n ung ca ngi dn mt s nc cha pht trin l: Coi tinh bt l ch
yu, lng anbumin v cc cht khc khng , lng mui v c v m li qu nhiu, rt bt li
cho vic phng bnh tim. Ph n nng thn thng n th hn, n rau xanh tng i nhiu, n
m t, li lao ng th lc nhiu. V vy, t l mc bnh tim mch h t hn so vi ph n thnh
ph.
Ngoi ra, nn nh gi n v lng n ph hp. Ba sng nn n no, n tt; ba tra nn n va phi;
ba ti nn n t. Trong thi gian lm vic bui sng, nhit nng tiu hao nhiu; vic n sng tt c
th duy tr nng ng trong mu mc thch hp. Nh , no tnh to, t duy minh mn, th
lc khe khon. Thc n trong ba sng nn giu anbumin, c lng m thch hp v c tinh bt.
Sau khi n ti, nhn chung nhit nng tiu hao tng i t. Vic n qu no s khng tt cho d dy,
lm tng th trng.
124. Ph n thi k tin mn kinh nn rn luyn thn th nh th no cho khoa hc?
Cuc sng l vn ng. Lao ng th lc v rn luyn thn th mt cch thch hp s c li cho vic
gi cng ca c bp, tng hot ng ca phi, thc y qu trnh thay th v tun hon mu, tng
cng th lc v sc khng. Vn ng cn c th lm tng s tiu hao nhit lng, phng x
cng ng mch, bnh tim phi. V vy, vn ng c tc dng chng lo ha hu hiu. Ngoi ra, n
khin cho ph n cm thy lc quan hn, tm l bt cn thng hn, t lm chm tin trnh "lo
ha tm l".
Hnh thc v cng vn ng nn ty thuc vo iu kin th cht, thi quen tp luyn, s yu
thch, iu kin khch quan ca tng ngi (i b, chy chm, p xe p, bi, leo ni, thi cc
quyn, bng bn, cu lng). Khi bt u, nn vn ng t, sau tng dn, u n mi ngy, duy tr lu
di, nht nh s c hiu qu. Nu c iu kin, nn tham gia vo cc on th, t chc, cu lc b.
nh hng qua li ca bn tp s lm tng tc dng ca vn ng.
duy tr v p hnh th, cn phi ch tp ng t th, trnh vic pht sinh hin tng g lng.
125. Ph n thi k tin mn kinh phi ch chm sc da nh th no?
thi k tin mn kinh, ph n cng nn ch n v p bn ngoi em li cm gic lc quan,
Trng D Vn
vui v. Ngoi v p hnh thc, trng thi tinh thn cng rt quan trng. C nhng ph n 50-60 tui
nhng b ngoi vn trn y sc sng, v thanh xun nh mi 35-45 tui. iu ny c lin quan n
tnh cch c nhn, s tu dng v tnh trng sc khe.
gi cho da mt p nh thi cn tr, nn:
- Thng xuyn tp luyn ngoi tri (trnh ngi trong phng).
- Duy tr tinh thn vui v, khin cho da thay th tt.
- Cung cp vitamin v cc cht anbumin cn thit cho c th.
- Chn cc loi sa ra mt t tnh kim, c chit xut t thin nhin.
- Chm ch xoa bp da mt, trnh xut hin cc np nhn mt, mi, trn m, trn. Khi cn xut
hin, phi xin kin ca cc chuyn gia thm m, cao k xo ha trang. Ph n thuc gii vn
ngh s c th tm cc bc s chuyn khoa phu thut thm m.
Ph n thi k tin mn kinh cn phi duy tr thi quen gi v sinh da mt sch s. Dng nc m,
sch ra mt, c bit i vi vng c nhiu np nhn cng phi ch . Qun o lt nn mm, ht
thm m hi, dng hng cotton l ph hp nht. u tc nn chm ch gi, kiu tc nn gn gng,
oan trang, khi tc im trng c th nhum en.
Ngoi ra, nn trnh nh nng mt tri qu mnh, thi tit qu lnh, qu kh... y l nhng nhn t
kch thch khng tt, v n lm tng tc lo ha ca da. Vitamin E c tc dng chng li s lo
ha ca da, mi ngy ung 100-200 mg s c tc dng rt tt.
126. Kim tra sc khe nh k c li nh th no i vi ph n thi k tin mn kinh?
Thi k tin mn kinh l thi k "phc bnh". Nu khng kp thi pht hin v sm c bin php
iu tr, bnh lu, sau bnh s t ngt pht v em li nhng hu qu xu. c bit l i
vi bnh ung th c tnh, nu pht hin bnh sm, hiu qu tr bnh s tt, nhng nu pht hin
mun, bnh nhn kh trnh khi t vong v hin nay cn thiu phng php tr bnh tn gc v hiu
qu.
V vy, vic d phng v pht hin bnh ung th s gip cu c sinh mnh.
Cng vi tui tc, t l pht sinh bnh ung th ngy cng cao. Theo con s thng k v tnh hnh
pht trin bnh ung th ph n, c khong 40% ph n ung th v v ung th phn ph, trong
tui pht bnh ch yu l tin mn kinh v mn kinh.
Bin php c th pht hin sm nht ung th c tnh l kim tra sc khe ton din hng nm, bao
gm: th trng, huyt p, rng ming, v, kim tra ph khoa. Ngoi ra, nn xt nghim nc tiu,
cng nng gan, m trong mu, chp phi, in tm , chp gan, phi, tim... Cc bin php kim tra
ny gn y c ph bin, gip pht hin chnh xc khng t bnh tim n, bnh nhn sm c
iu tr.
Trng D Vn
Ph n thi k tin mn kinh cn phi hc cc phng php t kim tra, nm chc mt s tri thc y
hc c bn. Ch cc cm gic ch quan ca bn thn, nh: quan st nhp tim sau khi hot ng,
quan st nhng biu hin lin quan n tiu ha... Ngoi ra, thng qua mt nhn, tay s, c th pht
hin mt s triu chng kh nghi, nh cc u v, hch c, nch... Khi c nhng biu hin d
thng, nn n bc s kim tra.
127. Nhng loi thuc no c li cho s tr hon tui gi, phng nga bnh tt?
Hin nay c mt s loi thuc thng dng l:
- Thuc khng s xy ha: Hng ngy ung 300 mg Vitamin C, 100 mg Vitamin E sn sinh cht
thay th trong c th.
- Thuc b: nhn sm, mt ong cha, cu khi t, tam tht, cao cc loi... Dng theo s ch dn ca
bc s.
- Canxi v Vitamin D: Sau khi mn kinh, mi ngy ph n nn ung mt vin canxi v 125 IU
Vitamin D3. Sa u nnh v cc ch phm t sa b giu canxi, d hp thu. 200 ml sa ti c
khong 0,25 gam canxi, nn duy tr ung hng ngy. Sau ba n 3-5 ting, canxi trong thc n b
ng rut hp thu hon ton. V vy, vic b sung canxi trc khi i ng c tc dng duy tr tt
lng xng cho c th.
128. Th no l phng php iu tr oestrogen?
S thay i tm, sinh l ca ph n sau khi mn kinh c lin quan c bit vi lng oestrogen trong
c th. Nm 1932, Geist v Spielman dng oestrogen phng tr chng tng hp thi k tin
mn kinh. Nm 1963, Robert Wilson dng phng php b sung oestrogen cho ph n tin mn
kinh, kt qu l khng nhng iu tr c cc triu chng do mn kinh gy ra m cn tr hon, cn
tr vic pht sinh cc chng bnh c lin quan. y l phng php iu tr thay th oestrogen, c
nhiu trng hp c th dng thm progestagen.
Thc t lm sng v nghin cu ca hn 30 nm tr li y chng minh tc dng ch yu ca
phng php iu tr oestrogen l:
- iu chnh s ri lon kinh nguyt trong thi k qu mn kinh.
- Gim nh hoc dit tr cc triu chng do thiu oestrogen gy ra (nh ra m hi, b i), tng sc
khng cc b, gim c s vim nhim, nng cao cht lng cuc sng.
- Phng v lm chm kh nng pht sinh chng xp xng.
- Lm tng nng HDL-C trong mu, gim lng cholesteron v LDL-C. C nghin cu cho thy:
HDL-C tng 1mg/ml, nguy c mc bnh tim s gim 3% - 8%; LDL-C gim 1mg/1ml, nguy c mc
bnh tim gim 2%.
Trng D Vn
Cc nghin cu y hc cho thy, ph n sau khi mn kinh nu c b sung oestrogen thin nhin th
nguy c thiu mu tim gim 35% - 45%, nguy c nhi mu c tim gim 50%.
- Bo co gn y cho thy, vic b sung oestrogen c th ci thin, gim bt v tr hon bnh mt tr
nh, ci thin gic ng v cng nng i no, iu chnh tm l, tng cng th lc, nng cao hiu
qu lm vic v cht lng cuc sng.
- Cung ng mu cho da, khin da d hng ho.
129. Phng php iu tr oestrogen c tc dng ph g?
- Vic s dng HRT (iu tr kt hp b sung c oestrogen v progestagen) trong mt thi gian di c
th gy tc dng ph nh huyt p tng cao, m trong mu thay i, cng nng gan b tn hi. Cc
kt qu nghin cu cho thy, vic b sung oestrogen thin nhin s khng lm tng huyt p, m cn
c th phng x cng ng mch.
Vic b sung oestrogen thin nhin cng c th lm gim lng ng v insulin trong mu.
- nhng ph n khng b sung oestrogen, nguy c ung th v mc chng ni mc t cung tng 510 ln, nguy c mc cc chng bnh nguy him khc cng tng r. Nu mi thng dng oestrogen t
10-14 ngy, nguy c mc bnh s gim hn.
Oestrogen hn ch pht sinh ung th phn ph (bung trng, c t cung, tuyn m o...)
- Oestrogen c lin quan n pht sinh ung th v hay khng? Kt qu nghin cu cn cha hon
ton thng nht. Trc mt, quan im ca i a s hc gi cho rng, dng HRT trong thi gian
ngn khng tng nguy c pht sinh ung th v; nhng i vi ph n trn 60 tui, qu trnh iu tr
ko di 5 nm th t l pht sinh ung th v s tng. Ngoi ra, nhng ngi ung ru, c ngi
thn tng b ung th v (m, b, ch em gi), bo, tuyn v pht trin... , th nguy c pht bnh s cao
hn.
Do t l mc bnh v t vong v long xng, bnh tim mch ph n cao hn t l ung th t
cung, ung th v nn a s hc gi cho rng dng HRT li nhiu hn hi.
Ngoi ra, trong qu trnh s dng HRT, ph n c th xut hin mt s triu chng nh:
- Chy mu m o: Sau khi mn kinh, ni mc t cung chu s kch thch nht nh ca lng
oestrogen, gy chy mu.
- Khi s dng lng oestrogen khng thch hp, c th c hin tng cng au ngc, ph thng,
au u, mt mi, bun ng, tinh thn bt n, au ngc, trng bng, tng trng...
Khi xut hin nhng hin tng trn, phi xin kin ca bc s iu chnh liu dng
130. Bc s s la chn phng php iu tr oestrogen nh th no?
Ph n thi k tin mn kinh c nn dng oestrogen tr bnh khng? Nn dng loi no, nhiu t
Trng D Vn
ra sao, nn dng nh th no? Nhng iu ny u do bc s chuyn khoa quyt nh thng qua hi

han bnh n tng tn, kim tra v ha nghim, tnh ton li, hi ca thuc. Vic t s dng thuc,
ng nhn l cng dng nhiu cng tr lu s gy nguy him.
Nhng trng hp sau thch hp vi vic dng HRT:
- C triu chng tin mn kinh nghim trng, nh hng n cht lng cuc sng.
- Cng nng bung trng suy thoi qu sm.
- C nguy c b long xng, sau khi ha nghim chng minh l xng b long.
- C triu chng x cng ng mch, c nguy c bnh tim. Nhng ngi bo ph, trong gia nh
tng c ngi b bnh tim.
- Ngi nghin thuc l, t vn ng, cao huyt p, HDL-C thp v LDL-C cao trong mu.
- Ngi b tiu ng, bung trng b suy thoi sm...
Trc y, ngi ta cho rng HRT l loi thuc cm k i vi ngi b cao huyt p, m trong mu
d thng, tiu ng, tc c tim. Nhng ngy nay, HRT c chng minh l c th s dng, c
iu phi cn thn.
Nhng i tng sau nn cn nhc k trc khi quyt nh dng HRT: Ngi b u x t cung, lc ni
mc t cung, tiu ng, c tt khng tt v tuyn v, hen, huyt p cao, bnh tim, au na u, m
trong mu cao.
131. Hin nay c nhng loi thuc no l ch phm ca oestrogen?
- Thuc ung: Hin nay ang lu hnh hai loi, l Estrace v Premarin, dng cho nhng ngi c
qu trnh tr liu bng phng php thay th hoc mn trong thi gian di. Ngoi ra cn c mt s
loi thuc do Trung Quc sn xut, c nhiu tc dng ph, hiu qu thp.
- Thuc kch thch di da: Dng cho nhng ngi b bnh d dy, bnh gan, h tuyn ty. Nhng
bnh nhn ny khng nn s dng thuc ung trnh gy hi cho gan.
- Thuc xoa bp: Dng xoa vo cc bui ti, xoa bng di hoc i.
- Cao dn: Dn vo bng di, i hoc cnh tay, 3-5-7 ngy thay mt ln. N c tc dng duy tr
lin tc lng oestrogen, khin cho nng oestrogen trong mu tng i n nh.
- Thuc t m o: Dng cho ngi cao tui b vim m o hoc b i. Thuc t vo m o
khng c hp th n ton b c th, c th trnh tc dng ph cho cc b phn khc. Hin c loi
thuc Ovestin v Estring.
132. Hin c loi thuc no l ch phm ca progestagen?
i vi ph n c t cung hon chnh, nn dng thm progestagen bo v ni mc t cung, vi
cc ch phm:
Trng D Vn
- Thuc Urogestan: L loi ch phm progestagen thin nhin, bao gm thuc tim v thuc ung.
Gi kh cao.
- Thuc progestagen tng hp: Gm Dydrogesterone, Crinone v Estracombi, u qua th nghim
lm sng.
Loi thuc progestagen thin nhin khng i khng li tc dng ca oestrogen, c th ci thin
lng m trong mu.
133. C my phng php iu tr bng hoc mn? La chn nh th no?
Trong thi k qu ca mn kinh, c th dng progestagen iu chnh kinh nguyt.Sau khi mn
kinh, ty vo tui tc, nin hn sau mn kinh, c th la chn nhng phng n iu tr thch hp.
- Ph n tng i tr: Trong thi k tin mn kinh, nu mun c kinh nguyt, mi thng dng
oestrogen 25-28 ngy; n ngy th 16 dng thm progestagen trong 10-14 ngy phng tng sinh
ni mc. Sau my ngy ngng thuc s c kinh nguyt. Sau khi c kinh c nm ngy, li p dng
liu lng nh va nu. Phng n ny gi l "phng n chu k".
- Phng n lin tc: Dng hng ngy oestrogen, progestagen hoc thay phin dng cch nht m
khng gin on. Mc ch l khin ni mc t cung dy v ra mu. Hin c mt s loi thuc do
Trung Quc v nc ngoi sn xut.
Nu b bnh ph khoa ct b t cung th ch dng oestrogen, khng cn dng thm progestagen.
Liu dng thuc oestrogen, progestagen mi ngi mt khc. Lc u, bc s thng cho liu dng
chung. Sau mt thng nn i kim tra li. Bc s s theo di s thay i bnh trng mt thi gian xem
phn ng ph c xy ra hay khng, ng thi iu chnh ha nghim cn thit ri mi a ra liu
dng lin tc.
Mc tiu tr bnh khng phi l khi phc hon ton lng oestrogen trong mu nh tui sinh ,
m ch cn t n lng oestrogen giai on u ca non bo, nhm gim nhng triu chng thi
k tin mn kinh, duy tr c lng xng trong c th.
Trong qu trnh iu tr hoc mn thay th, ph n cn gim nh nh k, c bit l nhng ngi
c bnh ni khoa, ph khoa. Ch tiu gim nh gm: th trng, huyt p, lng m trong mu, ngc,
mt xng, ni mc t cung...
134. Testosteron c th dng iu tr cho ph n mn kinh khng?
Testosteron c dng cho ph n sau khi mn kinh vi tc dng ch yu l thc y cm gic mun
n, tng cng th lc, gip tinh thn hng phn, ci thin tnh dc, tng lng xng. Nhn chung,
nn ung thuc vo bui sng. Thuc c nh hng khng tt i vi ngi bo, ngi b bnh gan,
m trong mu; ch dng cho ngi c th lc km, v nn kt hp vi progestagen.
Trng D Vn
Hin nay, Trung Quc v H Lan ch tc c loi thuc ny. C th dng thuc thng xuyn
hoc cch nht, ty tng ngi. Thuc dng rt thun tin, ph hp vi nhng ph n mn kinh
c mt nm.
135. Vic iu tr bng hoc mn cn phi bt u vo lc no? Duy tr trong bao lu? C phi
bt k ph n mn kinh cng cn p dng bin php ny?
Cc triu chng tin mn kinh c th xut hin trc khi mn kinh. gim nh triu chng ny, c
th dng thuc iu tr. Cn ch l, phi hiu r vo thi k , lng oestrogen trong c th ngi
bnh vo tnh trng no (qu thp hay tng i cao); v biu hin ca chng cng thng trc k
kinh nguyt c khi tng t triu chng thi k tin mn kinh. Nu lng oestrogen khng thp, th
vic cung cp progestagen l hp l.
Sau khi mn kinh, nu xut hin triu chng tin mn kinh, ng nhin nn b sung oestrogen, cn
phi hp vi progestagen bo v ni mc t cung. Sau khi triu chng gim, c th gim lng,
duy tr vi thng n mt, hai nm ri dng hn. Nu triu chng khng ti pht, c th ngng vnh
vin. Nu sau khi s dng hoc mn m triu chng khng gim nh, nn kim tra, chn on li.
duy tr lng xng v phng cc triu chng long xng, nn bt u dng thuc sm sau khi
mn kinh. Qu trnh ny c th ko di hn mi nm. Do s dng thuc trong thi gian di, cn
thng xuyn kim tra, gim nh li.
C phi bt c ph n no sau khi mn kinh cng nn iu tr bng phng php thay th hoc mn
hay khng? Hin cn nhiu quan im bt ng. T gc d phng bnh tim mch, bc s khuyn
nn dng phng php ny, t nht trong 5 nm.
136. Ph n tin mn kinh cn phi phi hp nh th no trong qu trnh tr liu bng hoc
mn?
u tin, nn hiu rng iu tr bng thuc ch l mt trong nhng bin php nhm bo v sc khe
thi k tin mn kinh. Nn phi hp cc bin php khc nh n ung hp l, cai thuc l, ru, rn
luyn sc khe, khng ch th trng, gim thiu s kch ng, iu chnh tm l, b sung canxi v
vitamin D. Ngoi ra, khng th coi nh vic gim ng, gim huyt p, gim m.
Trc khi quyt nh dng thuc, nn kim tra sc khe, xem bnh n ca ngi trong gia nh. Nn
ni vi bc s v tnh hnh ung thuc, thi quen n ung, phng thc sinh hot; nh gi chnh xc
tnh trng bnh ca bn thn, ng thi phi hiu c li, hi ca phng php iu tr thay th
hoc mn ny. Khi dng thuc, nn tun theo li dn d ca bc s, khng thay i ty tin; ch
quan st nhng thay i ca bnh v nhng phn ng ph nu c. Theo nh k, phi i kim tra li,
lm nhng xt nghim siu m cn thit. Nh vy s tn km t m li t hiu qu tr liu tt nht.
Trng D Vn
Cng nn nhn thc rng, phng php iu tr bng hoc mn i vi mt s nc chm pht trin
l cn mi l, vic ng dng i vi ph n b bnh ph khoa phc tp cn thiu kinh nghim. Bn
thn ngi bnh cng c th lm nhng phn on khch quan gip cho bc s nh gi chnh xc
hiu qu iu tr v tnh an ton, cao mc chn on.
Nu trc mt, ph n tm thi khng mun hoc khng nn dng phng php iu tr bng hoc
mn, th sau mn kinh 1-2 nm cng nn kim tra mt ln, xem xt tnh hnh bnh quyt nh x
l.
137. Ph n tr c cn thit phi iu tr bng oestrogen hay progestagen hay khng?
Trn thc t, ph n tui thanh xun hay tui sinh nu b cc chng bnh m dn n tt kinh m
khng c nhu cu sinh , cng khng cn n cc phng php iu tr c th th nn b sung
oestrogen, progestagen to kinh nguyt nhn to. iu ny gip d phng tnh trng lng
oestrogen qu thp, dn n nhng thay i c tnh thoi ha.
C ph n b b kinh nhng lng oestrogen trong mu khng thp, th hng thng ch nn dng
progestagen ni mc t cung xut huyt ng k. Trn thc t, phng php ny cng thuc phm
tr iu tr thay th hoc mn, iu tr chu k nhn to.
138. C nhng nguyn nhn v phng php iu tr no i vi bnh long xng ph n
trong giai on mn kinh?
ph n thi k tin mn kinh, hot ng ngoi tri v c hi si nng c th b gim nn lng
vitamin D3 hp thnh t bo da cng b gim, nh hng n vic hp th canxi qua ng tiu ha,
xng b ph hy nhanh. Nhng nhn t ny lin quan n vic pht sinh chng long xng.
Phng php iu tr: Ngoi vic b sung oestrogen v canxi cn c th dng thuc lm tng lng
xng, hn ch ti thiu hin tng gy xng. Nhng nhng loi thuc ny gi rt cao, mi giai
on dng th.
trnh pht sinh hin tng gy xng, ph n giai on tin mn kinh nn ch phng trt
ng, nn i giy gt thp.
139. Nguyn nhn g khin m o ra mu nhiu ln ph n sau khi mn kinh?
i vi ph n giai on mn kinh, vic xut hin hin tng m o ra mu khi kinh nguyt
ngng mt nm l mt triu chng cn c quan tm. Theo bo co ca Trung Quc, vo nhng
nm 60, trong s nhng ph n mn kinh m m o li ra mu, c 76% b ung th c tnh h
thng sinh dc (chim 3/4 l u t cung). Cng vi vic trin khai rng ri cng tc bo v sc khe,
s ph n b ung th c tnh sau khi mn kinh gim 10-20% vo nhng nm 80, trong i a s l
Trng D Vn
u ni mc t cung, u t cung v u bung trng. Ngoi ra cn c cc chng bnh khc nh vim m

o, u tht ni mc t cung, u nang bung trng, u x t cung. C mt s ph n khi ngng dng
oestrogen cng b chy mu m o sau khi mn kinh.
Nhng ph n b chy mu m o sau khi mn kinh nn kp thi n bnh vin kim tra, c
bit i vi ph n bo, mn kinh c trn 10 nm m m o chy mu nhiu ln, ko di n
gn 1 thng. Nhng ngi ny c kh nng b u c tnh.
tm r nguyn nhn chy mu, ngi bnh cn c kim tra c h thng. Nu khng nh l c
u, bt lun l u c tnh hay lnh tnh, u phi iu tr kp thi.
Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim thp, nim mc t cung mng dn, khi
giao hp d b tn thng. m o t mi trng tnh axt chuyn thnh tnh kim nn sc khng
gim, vi khun bn ngoi d xm nhp dn n vim m o, t cung v ni mc t cung. Nhng
ph n b vim ng sinh dc sau khi mn kinh thng t b chy mu m o nhng c kh h.
Nu c khng nh c hin tng vim, nn ung thuc tiu vim. Oestrogen c li cho vic
tng cng sc khng nim mc m o.
Nguyn nhn ni tit cng c th dn n chy mu m o sau khi mn kinh. Tnh trng ny thng
thy ph n gn k mn kinh. m o chy mu ging nh kinh nguyt, dng ng k, nhng chu
k khng theo quy lut. Nu kim tra ton din m vn cha tm ra nguyn nhn gy bnh, c th
nghi ng rng trong bung trng c mt s bo trng cht lu.
Trng hp him xy ra l sau khi mn kinh vn b chy mu m o nhiu ln, kim tra ton din
nhng khng tm c nguyn nhn. Ngi bnh nn nhn ni chu ng hoc t nguyn phu thut
ct b ton b t cung, bung trng.
140. Th no l vim m o do tui gi?
Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim, nim mc m o b mng dn, mi
trng tnh axt chuyn thnh tnh kim. V vy, khi sinh hot tnh dc, h b tn thng bn ngoi,
vi khun d xm nhp dn n vim m o, thm ch vim c t cung, vim ni mc t cung. m
o thng c kh h, i khi cn b ra mu. Khi kim tra c th thy nim mc m o v xung
quanh c mu.
Phng php iu tr:
C th t thuc khng sinh hoc oestrogen, mi ti trc khi i ng t mt vin vo m o, sau
nm n by ngy triu chng s gim. Ngoi ra, c th dng thuc ung hoc thuc tim, nhng
ch khng nn dng thuc trong thi gian di, v nim mc m o rt d hp th oestrogen. Vic
dng thuc qu nhiu s dn n ni mc t cung b chy mu, to ra s s hi khng cn thit i
Trng D Vn
vi ngi bnh. Vim m o do tui gi thng xy ra nhiu ln, v vy cn iu tr i iu tr li

cho dt im.
Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn.
Ngun: http://vnthuquan.net
Pht hnh: Nguyn Kim V.
Ngun: VnExpress
c bn: nhk1978 a ln
vo ngy: 11 thng 6 nm 2004

140 Vấn Đề Liên Quan Đến Kinh Nguyệt Phụ Nữ - Trương Dĩ Văn

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

140 Vấn Đề Liên Quan Đến Kinh Nguyệt Phụ Nữ - Trương Dĩ Văn

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Trng D Vn

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

140 vn lin quan n kinh nguyt ph

1. Gii tnh ca mt con ngi c quyt nh vo khi no v bi nhng yu t g?

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

bo trng on gia ca ng dn trng. Trng v tinh trng kt hp vi nhau li to thnh trng

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Bn trong u d c mt loi tinh th c bit, nu c thm dng in giao bin th n c th phng

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

ngi. Phng th nghim phi c trn ba mi mu mu mi tin hnh mt ln do xc nh. V vy,

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

- Bt u t khong hn 9 tui, chiu cao c th ca tr em gi s tng ln rt nhanh. Vo thi k cao

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

bn b ng la. iu nghim trng hn l nhng a b ny mc d dy th sm v sinh l nhng

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

khi u hay khng.

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

nhng ngi ny cng bnh thng.

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

34. Th no l chng bnh turner? C nhng phng php iu tr no?

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

- Trong k kinh nguyt c au bng di hay khng v mc au nh th no?

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

Ngun truyn: vnthuquan.net

140 vn lin quan n kinh nguyt ph n

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net