Podwale 3/9, 00-252 Warszawa, tel.

(22) 33 96 500
fax (48-22) 33 96 501, e-mail: kancelaria@tomczak.pl
www.tomczak.pl

marzec 2008
[numer 3/75]

Biuletyn informacyjny zawiera informacje

dotyczące kształtowania się ustawodawstwa

gospodarczego oraz jego wykładni w Polsce.

Biuletyn informacyjny ma charakter wewnętrzny

BIULETYN
i jest przeznaczony wyłącznie do wiadomości

jego adresata.

INFORMACYJNY
Dotyczy zmian stanu prawnego w okresie od dnia 16 lutego 2008 roku do dnia 15 marca 2008 roku, za wyjątkiem
zmian dokonanych w innej, wyraźnie wskazanej dacie.

Stan prawny na dzień 15 marca 2008 roku.

ALERTY:

Co jest zbiorem danych osobowych W dniu 13 marca br. Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Warszawie orzekł, że w pewnych okolicznościach zawierane z klientami umowy mogą stanowić zbiór dan-

ych osobowych podlegający rejestracji – wystarczy do tego układanie umów w segregatorach w powiązaniu

z programem np. księgowym (sygn. akt II SA/Wa 143/08).

Statut spółki nie jest dowodem Statutu spółki nie dotyczy rygor przedstawiania wszystkich zarzutów

oraz dowodów na ich poparcie w pozwie i w odpowiedzi na pozew. Takie stanowisko zawarł Sąd Najwyższy

w wyroku z dnia 21 lutego 2008 roku (sygn. III CSK 292/07). Wyjaśnił, że statut tak samo jak przepisy prawa
Podwale 3/9, 00-252 Warszawa, tel. (22) 33 96 500 nie jest dowodem i rygorom dla nich przewidzianym nie podlega.
fax (48-22) 33 96 501, e-mail: kancelaria@tomczak.pl
www.tomczak.pl

INFORMACJE BIEŻ ĄCE
Projekty legislacyjne
Prawo pracy
Dostosowanie regulacji do wymogów
rynku pracy
(Projekt) Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej przygotowało obszerną
zmianę Kodeksu pracy. Konieczność
wprowadzenia części z nich wynika
z obowiązku dostosowania prawa pol-
skiego do prawa unijnego, zgodnie
z zaleceniami Komisji Europejskiej,
która wytknęła Polsce szereg niepra-
widłowości w implementowaniu prawa europejskiego. Pozostałe
zmiany mają za zadanie dostosowanie stosunków pracy do
zmieniającego się rynku pracy. Niektóre z proponowanych przez
Ministerstwo regulacji są, można by powiedzieć bez zbędnej prze-
sady, rewolucyjne. Projekt został przyjęty przez Radę Ministrów
i niebawem zostanie skierowany do Sejmu.
(Niedyskryminacja pod ochroną) Pierwsza ze zmian dotyczy
zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Poza uszczegóło-
wieniem definicji dyskryminacji pośredniej i molestowania sek-
sualnego oraz doprecyzowaniem sytuacji będących przejawem
dyskryminacji zmiana Ministerstwa zakłada wprowadzenie do
Kodeksu pracy dodatkowej ochrony dla pracowników korzy-
stających z uprawnień przysługujących im z tytułu naruszenia
zasady równego traktowania w zatrudnieniu. Projekt bowiem
przewiduje wprowadzenie zakazu stosowania jakichkolwiek ne-
gatywnych konsekwencji wobec pracownika, który poddaje się
molestowaniu lub molestowaniu seksualnemu, lub podejmuje
działania przeciwstawiające się molestowaniu lub molestowaniu
seksualnemu. Obecnie Kodeks pracy w art. 18 3e przewiduje co
prawda pewną ochronę takich pracowników, jednak organicz-
na się ona jedynie do zakazu wypowiadania przez pracodaw-
cę stosunku pracy lub jego rozwiązania bez wypowiedzenia,
z uwagi na skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysłu-
gujących mu z tytułu naruszenia zasady równego traktowania
w zatrudnieniu. W przypadku wprowadzenia zmiany, skorzysta-
nie przez pracownika z uprawnień przysługujących mu z tytułu
naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu nie tyl-
ko nie mogłoby stanowić przyczyny zwolnienia takiego pracow-
nika, ale także nie mogłoby być podstawą innego niekorzyst-
nego traktowania pracownika lub zastosowania wobec niego
niekorzystnych konsekwencji. Z analogicznej ochrony miałby
także korzystać pracownik, który udzielił pomocy innemu pra-
cownikowi korzystającemu z uprawnień przysługujących z ty-
tułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.
Niestety, projekt nie przewiduje wskazania katalogu, choćby
przykładowego, innych poza zwolnieniem z pracy, niekorzyst-
2 BIULETYN INFORMACYJNY
nych konsekwencji, które mogą dotknąć pracownika w przy-
padku skorzystania przez niego z przysługujących mu upraw-
nień. Mając na uwadze duży stopień skomplikowania spraw
z zakresu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnie-
niu wskazanie takiego katalogu byłoby przydatne.
(Mały pracodawca) Kolejna zmiana Ministerstwa dotyczy wy-
odrębnienia dwóch nowych kategorii pracodawcy: kategorii
tzw. małego pracodawcy to jest, pracodawcy zatrudniające-
go mniej niż 10 pracowników i pracodawcy będącego osobą
fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej. Z uwagi na
specyfikę stosunków pracy, w których stroną są ci pracodaw-
cy, Ministerstwo proponuje wyłączenie stosowania w tych sto-
sunkach niektórych przepisów Kodeksu pracy, zastępując je
nowymi przepisami. I tak, na przykład, pracownik zatrudniony
u małego pracodawcy lub u osoby fizycznej nieprowadzącej
działalności gospodarczej, w przypadku nieuzasadnionego lub
niezgodnego z prawem rozwiązania z nim umowy o pracę, nie
będzie mógł żądać przywrócenia do pracy a jedynie odszko-
dowania. Ponadto, możliwe będzie rozwiązanie umowy o pra-
cę z pracownikiem w wieku przedemerytalnym zatrudnionym
u małego pracodawcy lub osoby fizycznej nieprowadzacej dzia-
łalności gospodarczej, pod warunkiem wypłaty stosownej od-
prawy pieniężnej. Pracodawcy ci nie będą mieli także obowiąz-
ku prowadzenia ewidencji czasu pracy dla celów prawidłowego
ustalenia wynagrodzenia należnego pracownikowi (wyłączenie
stosowania art. 149 Kodeksu pracy). Wreszcie, u pracodawcy
będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospo-
darczej nie będzie obowiązywał limit godzin nadliczbowych,
o którym mowa w art. 151 § 3 Kodeksu pracy. Jak czytamy
w uzasadnieniu projektu ustawy zmieniającej Kodeks pracy
wszystkie powyższe zmiany mają na celu zlikwidowanie lub
znaczne zmniejszenie nielegalnego zatrudnienia.
nieważ organizacja nie ma czasu na indywidualizowanie po-
dejścia do poszczególnych pracowników. Taką konieczność
wyznaczania zadań określa przede wszystkim rozmiar organi-
zacji. Z kolei formalny charakter firmy, jednolitość, sztywność
lub jak kto woli powtarzalność procedur i zachowań z natury
rzeczy łatwiej narzucić jest za pomocą nakazu niż za pomo-
cą opisu celów firmy.
(Sterowanie odpowiedzialnością) Takie właśnie zarządzanie
ludźmi – za pomocą objaśnienia i wskazania celów organizacji
i metod ich osiągania – stanowi esencję sterowania odpowie-
dzialnością. I znów trzeba banalnie zastrzec, że nie oznacza
to nigdy całkowitej, nieograniczonej swobody funkcjonowa-
nia poszczególnych pracowników w zakresie ich stosunku do
celów firmy. Firma, w tym także firma prawnicza, realizuje wy-
znaczone z zewnątrz zadania i w tym zakresie, w jakim format
zadań (zasadnicza treść, termin, forma produktu ) zostaje na-
rzucony- swoboda wolnego wyboru pracownika jest wykluczo-
na. Jednakże oparty na sterowaniu odpowiedzialnością kon-
cept wpływania na pracownika zakłada, iż jego motywowanie
poprzez mechanizm kar i nagród, tworzenie zagrożenia i pod-
porządkowania nie jest konieczne dla jakościowego wykony-
wania pracy i dla tworzenia dojrzałych kwalifikacji poszczegól-
nych pracowników.
Ten sposób organizowania stosunków w firmie jest możliwy,
rzecz jasna, przede wszystkim w firmach świadczących usłu-
gi intelektualnie przetworzone, zatrudniających pracowników
na wysokim poziomie intelektualnym i etycznym.
Tak wyglądają w największym uproszczeniu różnice dwóch mo-
deli sterowania. Uprzedzając wątpliwości zauważmy, że stoso-
wanie poszczególnego konceptu nie musi oznaczać, iż jeden
z owych idealnych modeli uznać trzeba za lepszy po prostu.
Ocena wartości poszczególnego modelu musi bowiem za-
leżeć przede wszystkim od dopasowania i zaakceptowania
przez wszystkich uczestników relacji przeważającego kon-
ceptu sterowania.
(Odmienność zastosowań i walorów) Oba modele przezna-
czone są dla zupełnie innych ludzi. Trzeba powiedzieć – wbrew
trudnej dla mnie do ukrycia sugestii co do wyższości modelu
sterowania odpowiedzialnością, – iż model alternatywny, ste-
rowanie dyscypliną nie jest pozbawiony zasadniczych uroków.
Zwłaszcza wówczas, gdy oparty jest on na założeniu, że na ryn-
ku pracy można znaleźć dowolnych wykonawców do dowol-
nych zadań. Trzeba ich tylko wnikliwie poszukać, odpowiednio
opłacić i wyznaczyć odpowiednio oczywiste zadania. W takim
przypadku, zwłaszcza w większych organizacjach, rozczulanie
się nad duszą poszczególnego wykonawcy i jego przeświad-
czeniem o słuszności wykonywanego zadania jest tyleż nie-
potrzebne co niemożliwe.
Oznacza to, rzecz prosta, że stosowanie tego modelu wyma-
ga dysponowania odpowiednimi narzędziami, zarówno, jeżeli
chodzi o znalezienie odpowiednich do tego modelu ludzi, jak
też utrzymanie ich zdyscyplinowanej postawy za pomocą zo-
biektywizowanych narzędzi.
Sterowanie dyscypliną nie wymaga poświęcania im tyle cza-
su ani zaangażowania. Sterowanie odpowiedzialnością opiera
się bowiem na kreowaniu postaw i budowaniu świadomości,
nie zaś wydawania poleceń. Sterowanie odpowiedzialnością
w znacznie większym stopniu wystawia menedżera na ryzyko
dotyczące jego własnego samopoczucia i jego ego: jego po-
zycja może być w osobistych relacjach z pracownikami podwa-
żona i jego poglądy zakwestionowane. W koncepcji sterowania
odpowiedzialnością – odmiennie niż w sterowaniu dyscypli-
ną – menedżer, partner zarządzający firmą z definicji nie ma
monopolu na rację. Zwłaszcza dla prawników, przyzwyczajo-
nych do posiadania racji jak mało do czego, sytuacja ta sta-
nowi poważne wyzwanie. Ażeby pracownik, zazwyczaj także
prawnik przyjął na siebie odpowiedzialność trzeba go do tego
przekonać, a to oznacza w rzeczywistości tylko tyle, że trzeba
go próbować przekonać. Ale zawsze może się nie udać. Przy
sensownie określonym poziomie komunikacji z pracownikami
partner zarządzający wie dobrze, kiedy propozycja sterowania
za pomocą uzgodnienia wariantu postępowania nie została za-
akceptowana. Zaangażowanie własnego czasu ze strony me-
nedżera i zwłaszcza zaangażowanie jego prestiżu występuje
w nieporównanie mniejszym stopniu w przypadku wydawania
poleceń, czyli w przypadku sterowania dyscypliną.
Co więcej, w bardzo wielu przypadkach takie uzgodnienie
jest możliwe tylko w wyniku kompromisu, czyli mniej lub bar-
dziej radykalnej rezygnacji przez partnerów z własnych kon-
cepcji i zamierzeń.
(Niejednoznaczność oceny) Określenie, który z tych modeli
jest lepszy „tak w ogóle” nie jest możliwe. Przy pewnym roz-
miarze firmy sterowanie odpowiedzialnością nie wchodzi raczej
w grę. Ten model sterowania jest, bowiem czasochłonny, po-
lega na poświęcaniu pracownikom czasu i uwagi, wymaga
przekonywania ich zarówno do wartości fundamentalnych fir-
my, jak i do praktycznych kwestii związanych z wykonywaniem
zawodu. Zakłada bezpośredni osobisty wpływ menedżera na
decydujące procesy zachodzące w firmie.
Gdy mówimy jednak o firmach małych i średnich, czyli takich,
jakimi jest zdecydowana większość firm prawniczych między
oboma modelami występuje zasadnicza różnica. Model stero-
wania odpowiedzialnością stwarza szansę długofalowej, trwa-
łej kreacji, jego istotą jest, bowiem uzgadnianie poglądów, nie-
ustanna komunikacja, przekonywanie i namawianie. Zadania
określone są na bieżąco,
lub też raczej – określa-
ne są zasady określania
zadań. Źródłem wizji dla
prawników powinni być
rzecz prosta przede
wszystkim par tnerzy,
a ich wizja powinna pod-
legać nieustannej modyfi-
kacji w relacji z najbardziej
twórczymi ludźmi w firmie
prawniczej. Którzy powinni
w następnej kolejności zo-
stać partnerami. (Michał
Tomczak)
BIULETYN INFORMACYJNY 7
 zadatek mogą dowolnie ustalić w umowie zakres odpowiedzial-
ności z tytułu zadatku. Art. 394 § 3 k.c. łączy przepadek zadat-
ku lub obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej z sytuacją,
w której niewykonanie umowy nastąpiło na skutek okoliczno-
ści, za które jedna ze stron ponosi odpowiedzialność. Z uwa-
gi na dyspozytywny charakter przepisu strony umowy mogą
przyjąć na siebie ryzyko jej niewykonania, niezależnie od oko-
liczności, ale powinno to wynikać z brzmienia odpowiednich
jej postanowień.
(Wykonanie świadczenia przez osobę trzecią) Zagadnieniem,
do którego Sąd Najwyższy nie odniósł się bezpośrednio w roz-
strzygnięciu a podnoszonym przez stronę składającą skargę ka-
sacyjną jest kwestia osobistego wykonania świadczeń z umowy
przedwstępnej przez jej strony. Zgodnie z art. 356 KC wierzyciel
może żądać osobistego świadczenia dłużnika tylko wtedy, gdy
to wynika z treści czynności prawnej, z ustawy albo z właściwo-
Z naszej praktyki
Firma (4) Sterowanie
(To nie jest nadzwyczajne odkrycie) Zasady zarządzania pra-
cownikami mają zasadnicze znaczenie dla kształtu i obrazu fir-
my, i są ważne nie tylko dla tych którzy w firmie pracują, ale dla
jej klientów także. Oczywiście, teoretycznie produkt czyli usłu-
ga powinna być oceniana według tych samych kryteriów bez
względu na to, w jaki sposób ta usługa jest przygotowywana.
Ale wiedza o tym, jak powstaje produkt może być przydatna
także dla klientów, a zwłaszcza tych z nich, których współpra-
ca z firmą świadczącą usługę jest rozległa. W długim dystansie
podmioty korzystające z różnego rodzaju usług mają zwyczaj
dopasowywania do swoich potrzeb firm usługowych.
Nie jest zatem nadzwyczajnym odkryciem – choć cieszy, gdy
dojdzie się do takich wniosków na własną rękę – że zarządzanie
pracownikami firmy prawniczej (zapewne – każdej firmy) mode-
lowo odbywa się bądź to za pośrednictwem narzędzi dyscypli-
nujących, bądź też za pomocą tak zwanej odpowiedzialności.
Między tymi dwoma symbolicznie opisanymi biegunami – na-
zwijmy je umownie sterowaniem dyscypliną i sterowaniem od-
powiedzialnością – mieszczą się wszystkie narzędzia zarządcze
używane przez partnerów zarządzających firmy prawniczej.
Nie sposób wyobrazić sobie firmę sterowaną w zupełności na-
rzędziami dyscyplinującymi, podobnie jak nie sposób wyobrazić
sobie kierowania firmą jedynie za pośrednictwem tak subtelnego
narzędzia, jakim jest odpowiedzialność. Nie mniej jednak prze-
waga jednych lub drugich jest dostrzegalna gołym okiem.
W dalszym ciągu używamy słowa sterowanie, nie zaś ugrunto-
wanego określenia zarządzanie, żeby zawęzić treść tego okre-
ślenia do wpływania na ludzi, pracowników firmy. Powiedzmy
od razu, że pojęcie sterowania wymaga tu rozwinięcia w stro-
nę przyzwoitości sensu tego słowa. W swoim podstawowym
sensie słowo to brzmi źle, bo kojarzy się z narzucaniem woli
6 BIULETYN INFORMACYJNY
ści świadczenia. Sąd Najwyższy nie przesądził czy świadczenie
stron umowy przedwstępnej polegające na złożeniu oświadczeń
woli określonej treści drugiej stronie tej umowy, należy uznać
wymagające osobistego spełnienia przez dłużnika.
(Podsumowanie) Dyspozytywny charakter przepisów o zadat-
ku pozwala na korzystanie z tej instytucji w sposób odmien-
ny od wynikającego z regulacji kodeksu cywilnego. Zarówno
z orzeczenia w sprawie I CSK 328/07, jak i z zapadłych wcze-
śniej rozstrzygnięć odnoszących się do zadatku wynika, że pod-
stawowe znaczenie ma określenie przez strony umowy, że za-
strzeżenie umowne jest zadatkiem w rozumieniu 394 § 1 KC,
wyraźne i dokładne wskazanie zakresu odmiennego od kodek-
sowego uregulowania oraz zaznaczanie, że w pozostałym za-
kresie stosowane są przepisy kodeksu cywilnego. (Katarzyna
Konończuk)
pracodawcy osobom sterowanym i to poniekąd wbrew woli
pracowników. Pojęcie sterowania jest tu jednak uży wane
z punktu widzenia pracodawcy: równie dobrze można mówić
o kierowaniu pracownikami dla osiągania wspólnych celów czy
też we wzajemnej relacji. W idealnym przypadku cele praco-
dawcy i pracownika mogłyby być zgodne, pomimo ludowych
przypowieści o nieprzezwyciężalnej sprzeczności tychże ce-
lów. Ponieważ jednak nie chcemy tego a priori zakładać – dla-
tego też bardziej ogólnym i tym samym bardziej adekwatnym
dla opisu relacji właściciel-pracownik (czy też partner – pra-
cownik, w tym zwłaszcza prawnik w języku firmy prawniczej)
jest pojęcie sterowania.
(Sterowanie dyscypliną) Sterowanie dyscypliną to koncept
podstawowy i by, tak rzec, najbardziej oczywisty z punktu wi-
dzenia aksjologii kapitalizmu. Pracownik pracuje, bo musi pra-
cować, a musi bo mu płacimy. Jeżeli pracuje dobrze, zarabia
i jest nagradzany. Jeżeli pracuje źle, zarabia mniej i jest karany.
Formuł nagradzania i karania jest dowolna liczba. Cokolwiek
by jednak nie powiedzieć, ten pomysł na sterowanie nie opie-
ra się na wyzwoleniu wewnętrznego przekonania pracownika,
że pracować należy, bo to jest ciekawe, przyjemne i twórcze.
Taka kreatywna, indywidualna motywacja może powstać nie-
jako przy okazji, ubocznie, lub też bez związku z modelem ste-
rowania za pośrednictwem dyscypliny.
W firmie prawniczej rzecz prosta szczegółowe narzędzia dys-
cyplinujące są zwykle bardziej subtelne, niż w fabryce samo-
chodów, ale z grubsza chodzi nam o to samo. Jedzie taśma,
trzeba przy niej stać, bo do tego się zobowiązał pracownik.
Indywidualna, by tak rzec – autoteliczna motywacja pracowni-
ka jest dla nas w zasadzie obojętna.
Ten typ sterowania pracownikami jest charakterystyczny dla
organizacji większych, bardziej sformalizowanych lub bardziej
też zbiurokratyzowanych. Określanie czy też narzucanie za-
dań pracownikom musi tu następować możliwie szybko, po-
(Swoboda umów w zatrudnieniu) Najbardziej znaczącą zmia-
ną proponowaną przez Ministerstwo wydaje się być uchylenie
§ 11 i § 12 art. 22 Kodeksu pracy. W wyniku tej zmiany, praca
będzie mogła być wykonywana także na podstawie umowy
cywilnoprawnej i nie będą miały do niej jednocześnie zasto-
sowania przepisy Kodeksu pracy, nawet jeśli faktycznie stosu-
nek łączący strony będzie nosił cechy stosunku pracy. Innymi
słowy, obowiązująca obecnie dyrektywa konwersji umowy cy-
wilnoprawnej w umowę o pracę, jeśli umowa taka nosi cechy
stosunku pracy, zostanie całkowicie zniesiona. Wprowadzenie
omawianej tu zmiany Ministerstwo tłumaczy koniecznością
przywrócenia nie tylko swobody umów w zakresie nawiązy-
wania stosunku, na podstawie którego praca jest wykonywa-
na ale także swobody podejmowania działalności gospodar-
czej. Ministerstwo zwraca także uwagę, iż obecne brzmienie
art. 22 Kodeksu pracy sugeruje, że umowa o pracę jest dla pra-
cownika najbardziej korzystną podstawą prawną świadczenia
pracy, a tymczasem w praktyce osoby świadczące usługi róż-
nego typu kierują się różnymi przesłankami przy dokonywa-
niu wyboru podstawy łączącego strony stosunku prawnego.
Z tego względu istnieje potrzeba stworzenia stronom możliwo-
ści wyraźnego wskazania ich woli w zakresie zawierania umów
o pracę. (Marta Mianowska)
Prawo budowlane
Bez pozwoleń na budowę
(Status aktu) Do końca marca 2008
roku Ministerstwo Infrastruktury przy-
gotuje gruntowne zmiany w prawie
budowlanym. Resort zamierza wyeli-
minować z procedury rozpoczyna-
nia inwestycji decyzje administracyj-
ne o pozwoleniu na budowę. Nowe
przepisy mają zacząć obowiązywać
z początkiem 2009 roku.
(Cel regulacji) Projektowane zmiany mają na celu umożliwić
wznoszenie wszelkich budowli bez konieczności uzyskania po-
zwoleń na budowę.
(Stan prawny aktualny) Zgodnie z Art. 28. ustawy Prawo bu-
dowlane roboty budowlane można rozpocząć jedynie na pod-
stawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę. Zgodnie
z Art. 32 pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektu budow-
lanego może być wydane po uprzednim:
1) przeprowadzeniu postępowania w sprawie oceny oddzia-
ływania na środowisko wymaganego przepisami o ochronie
środowiska;
2) uzyskaniu przez inwestora, wymaganych przepisami szcze-
gólnymi, pozwoleń, uzgodnień lub opinii innych organów.
Uzgodnienie, wyrażenie zgody lub opinii, o których mowa
w ust. 1 pkt 2, powołanego powyżej artykułu powinny nastą-
pić w terminie 14 dni od dnia przedstawienia proponowanych
rozwiązań. Niezajęcie przez organ stanowiska w tym terminie
uznaje się jako brak zastrzeżeń do przedstawionych rozwiązań.
Zgodnie z art. 35 Prawa budowlanego przed wydaniem decyzji
o pozwoleniu na budowę lub odrębnej decyzji o zatwierdzeniu
projektu budowlanego właściwy organ sprawdza między in-
nymi zgodność projektu zagospodarowania działki lub terenu
z miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego
i wymaganiami ochrony środowiska.
(Proponowane zmiany) Projekt ustawy zakłada umożliwienie
wznoszenia obiektów budowlanych bez konieczności uzyskania
pozwolenia na budowę. Nie będą już potrzebne pozwolenia na
budowę, ponieważ wszystkie informacje o obiekcie będą znaj-
dowały się w miejscowych planach zagospodarowania prze-
strzennego. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzen-
nego zgodnie z szykowaną nowelizacją ustawy o Planowaniu
i Zagospodarowaniu Przestrzennym, będą przewiduje postawie-
nie określonych obiektów, np. wysokich, niskich, użyteczności
publicznej. Plan miejscowy ma być kompromisem między dewe-
loperami, inwestorami, właścicielami terenu i tymi, którzy miesz-
kają w sąsiedztwie. W dodatku będzie obowiązek uwzględnie-
nia w nich spraw związanych z zasadami ochrony środowiska
wynikającymi z dyrektyw unijnych. Tam, gdzie nie ma planów
miejscowych, przy wydawaniu decyzji o zagospodarowaniu te-
renu zostaną uwzględnione założenia polityki miejskiej. Inwestor
chcący wznieść obiekt będzie musiał jednak złożyć wniosek
o wydanie decyzji o zagospodarowaniu terenu, który będzie
badany pod kątem zgodności z miejscowym planem zagospo-
darowaniu bądź z założeniami polityki miejskiej.
(Skutki zmian) Propozycja rządowa nie rozwiązuje w zasa-
dzie problemu jakim jest konieczność uzyskania przez inwe-
storów zgody na wzniesienie budynku. Reasumując: koniecz-
ność uzyskania pozwolenia na budowę zostanie zastąpiona
koniecznością złożenia wniosku o zagospodarowanie terenu.
O ile nie nastąpią istotne zmiany w zakresie sprawności po-
stępowań urzędniczych korzyścią z nowej ustawy będzie za-
stąpienie dwóch procedur mających na celu uzyskanie prawa
budowy (stadium warunków zagospodarowania i stadium po-
zwolenia na budowę, jak to ma miejsce obecnie) jedną proce-
durą. (Łukasz Morgaś).
Prawo upadłościowe i naprawcze
Uproszczone procedury i większa
dostępność
(Status aktu) Prowadzący do uprosz-
czenia i usprawnienia postępowania
projekt nowelizacji ustawy z dnia 28
lutego 2003 r. Prawo upadłościowe
i naprawcze (Dz.U. nr 60, poz. 535
z późn. zm.) przygotowany w Komisji
Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego ma
zostać przyjęty przez rząd i skiero-
wany do Sejmu.
(Większa dostępność postępowania naprawczego) W obo-
wiązującym stanie prawnym przedsiębiorca może w przypad-
ku spełnienia przesłanek upadłości tzn. przy zaprzestaniu pła-
cenia długów zawrzeć układ w postępowaniu upadłościowym,
a postępowanie naprawcze mogą prowadzić tylko przedsię-
BIULETYN INFORMACYJNY 3
 biorcy, którzy na bieżąco regulują swoje zobowiązania, ale ich
sytuacja ekonomiczna jest taka, że według rozsądnej oceny
w niedługim czasie stanie się on niewypłacalny. Nowelizacja
ustawy przewiduje szereg zmian, które mają na celu zwiększe-
nie dostępności i atrakcyjności tego postępowania.
Sąd będzie uprawniony do oddalenia wniosku o ogłoszenie upa-
dłości i na wniosek przedsiębiorcy, zezwolenia na prowadzenie
postępowania naprawczego wobec przedsiębiorcy z niewielkim
zadłużeniem, o ile jest ono przejściowe (opóźnienie w wykony-
waniu zobowiązań nie jest dłuższe niż trzy miesiące), a suma
zadłużeń nie przekracza 10 proc. wartości księgowej majątku
przedsiębiorcy. Przewiduje także objęcie zobowiązań niepie-
niężnych restrukturyzacją oraz zawieszanie z dniem wszczęcia
postępowania naprawczego wykonywania zobowiązań przed-
siębiorcy oraz naliczania należnych od nich odsetek.
(Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej) Projekt prze-
widuje jednak również obostrzenia, które mają na celu przede
wszystkim ochronę obrotu prawnego przed niegospodarnymi
przedsiębiorcami, a także penalizowanie pogłębiania niewypła-
calności w wypadku podjęcia się kierowania niewypłacalnym
przedsiębiorstwem. Planowane jest wprowadzenie możliwości
składania przez wyznaczonych przez sąd tymczasowych nad-
zorców sądowych i zarządców przymusowych, którzy zabez-
pieczają majątek dłużników, wniosków o pozbawienie dłużni-
ków prawa do prowadzenia działalności gospodarczej, a także
wydłużenie z roku do trzech lat możliwości orzekania zakazu
prowadzenia działalności gospodarczej przez dłużników oraz
rozszerzenie podstawy orzekania zakazu wobec prezesów
i członków zarządu upadłego o sytuacje, w których następ-
stwem ich działania, czy choćby niedbalstwa, było pogorsze-
nie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
(Uproszczenie procedury zawierania układu) W postępowa-
niu upadłościowym z możliwością zawarcia układu noweliza-
cja zakłada możliwość wniesienia zarzutów dopiero przeciwko
układowi (na decyzję sędziego komisarza nie przysługiwało-
by zażalenie), przewiduje możliwość głosowania nad układem
w formie ustnej lub pisemnej, a także głosowanie wierzycieli
w grupach tylko wówczas, gdy sędzia komisarz uzna to za po-
trzebne. Projekt odnosi się także do kwestii zarządu mieniem
wchodzącym w skład masy upadłościowej w postępowaniu
upadłościowym z możliwością zawarcia układu, przewidując
możliwość, zarządzania nim, w zakresie czynności zwykłego
zarządu, przez upadłego dającego rękojmię należytego spra-
wowania zarządu, pod nadzorem nadzorcy sądowego (Urszula
Czarnomska).
4 BIULETYN INFORMACYJNY
Dyrektywa Unii Europejskiej
Zawieszenie działalności gospodarczej
(Status aktu) Na publikację w Dzienniku
Urzędowym Unii Europejskiej czeka
dyrektywa, która zastąpi obecną VIII
dyrektywę w sprawie zwrotu podatku
od towarów i usług podmiotom zagra-
nicznym. Dyrektywa zacznie obowią-
zywać z początkiem 2010 r.
(Cel regulacji) Projektowane zmiany mają na celu umożliwić
składanie wniosków o zwrot podatków drogą elektroniczną oraz
skrócenie czasu oczekiwania na zwrot pieniędzy.
(Określenie terminu zwrotu) Najważniejsza z polskiego punktu
widzenia zmiana dotyczy procedury zwrotu VAT. Organy skar-
bowe będą musiały rozpatrzeć wniosek zagranicznego przed-
siębiorcy w ciągu czterech miesięcy. Oznacza to, że tylko
w ciągu tego okresu organy będą mogły żądać przedstawienia
dodatkowych dokumentów lub złożenia wyjaśnień. W ciągu ko-
lejnych dwóch miesięcy urząd będzie zobowiązany wydać de-
cyzję określającą wysokość zwrotu lub decyzję odmawiającą
jego przyznania. Od dnia wydania pozytywnej decyzji biegnie
dziesięciodniowy termin na dokonanie przelewu na rachunek
przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 21 dyrektywy od dnia złożenia
wniosku o zwrot VAT do chwili przekazania pieniędzy nie bę-
dzie mogło upłynąć więcej niż osiem miesięcy.
(Odpowiedzialność organów) Bezsprzecznie jednym z naj-
ważniejszych przepisów nowej dyrektywy jest wprowadze-
nie zasad odpowiedzialności organów za dokonanie zwrotów
w zakreślonym przez prawo terminie pod rygorem zapłaty od-
setek w wysokości przewidzianej dla odsetek za opóźnienie
w zwrotach krajowych (art. 27).
(Elektroniczne składanie wniosków) Nowa dyrektywa umożli-
wi przedsiębiorcom składanie elektronicznych wniosków, które
będą wysyłane do organów podatkowych kraju, w którym ubie-
gają się oni o zwrot, jednakże będzie się to odbywać za pośred-
nictwem organu podatkowego kraju, w którym przedsiębiorca
ma siedzibę. Jedną z najistotniejszych zmian jest zniesienie obo-
wiązku przesyłania organom podatkowym faktur lub dokumen-
tów celnych a także ich tłumaczeń przysięgłych. Zgodnie z no-
wymi zasadami organy skarbowe będą mogły żądać przesłania
elektronicznych kopii tych dokumentów gdy kwota netto prze-
kracza 1 tysiąc euro. Jedynie w ostateczności, w wyjątkowych
sytuacjach w celu sprawdzenia zasadności wniosku organ bę-
dzie mógł żądać dostarczenia oryginałów lub kopii faktur (art.
20 dyrektywy). Przedsiębiorca będzie miał jeden miesiąc na
nadesłanie wyjaśnień (art. 20 ust. 2) (Karolina Muskała)
Orzecznictwo
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Legalność prekluzji dowodowej
( Teza orzeczenia) Tr ybunał
Konstytucyjny w wyroku z dnia 26
lutego 2008 roku (sygn. akt SK 89/
06) orzekł, że art. 47912 § 1 ustawy
z 17.11.1964 r. - Kodeks postępowa-
nia cywilnego (w brzmieniu nadanym
przez art. 1 pkt 42 ustawy z 24.5.2000
r. o zmianie ustawy - Kodeks postę-
powania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji) obowiązu-
jącym do dnia 20 marca 2007 roku jest zgodny z Konstytucją.
Ograniczona możliwość powołania nowych twierdzeń i dowo-
dów już po wniesieniu pozwu, zdaniem Trybunału, nie ograni-
cza dojścia do prawdy oraz prawa stron do obrony przed za-
rzutami.
(Stan faktyczny) Skarga do Trybunału została skierowana przez
spółkę, która na skutek nieuwzględnienia jej wniosku dowodo-
wego jako spóźnionego, przegrała sprawę przeciwko innemu
przedsiębiorcy. Spółka w wyniku podniesienia zarzutu przez
pozwanego wniosła dodatkowo o przeprowadzenie dowodu
z opinii biegłego, jednakże sąd rejonowy oddalił wniosek do-
wodowy, powołując się na prekluzję dowodową. Spółka po
przegraniu sprawy również w drugiej instancji wniosła skargę
konstytucyjną, w której podniosła, że ograniczona możliwość
powołania nowych twierdzeń i dowodów już po wniesieniu po-
zwu nie spełnia konstytucyjnych standardów rzetelnej proce-
dury, naruszając prawo do sądu, co ogranicza podmioty go-
spodarcze w dochodzeniu swych praw.
(Uzasadnienie wyroku) Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił
stanowiska skarżącego. Zdaniem Trybunału prekluzja dowo-
dowa nie ogranicza prawa stron dojścia do prawdy i prawa do
ochrony praw, ponieważ nie wiąże ona sądu meritii w sposób
bezwzględny, co powoduje, że sąd może uwzględnić twierdze-
nie lub dopuścić dowód zgłoszony po terminie, gdy uzna to za
niezbędne, jeżeli nie wpłynie to negatywnie na sprawność po-
stępowania. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, sta-
tuujące zasadę prekluzji dowodowej, stanowią co prawda dys-
cyplinujące ograniczenie nałożone na strony postępowania,
jednakże nie należy zakładać, że uznaniowość sądu w zakre-
się dopuszczania spóźnionych dowodów będzie nadużywa-
na. Trybunał ponadto podkreślił, że przepis będący przedmio-
tem skargi konstytucyjnej w orzecznictwie Sądu Najwyższego
jest interpretowany w sposób sprzyjający zabezpieczeniu praw
stron postępowania. (Marta Mikołajczyk)
Wyrok Sądu Najwyższego
Dyspozytywny charakter przepisów
o zadatku
(Przedmiot rozstrzygnięcia) Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 8 lutego
2008 roku (sygn. akt I CSK 328/07)
potwierdził dyspozytywny charakter
regulacji kodeksu cywilnego doty-
czących zadatku. Kwestie, jakie zo-
stały tym orzeczeniem przesądzone
odnoszą się do momentu wręczenia
zadatku oraz zakresu odpowiedzialności strony umowy zastrze-
gającej zadatek.
(Moment wręczenia zadatku) Literalne brzmienie przepisu
regulującego instytucję zadatku (art. 394 § 1 KC) wskazuje
po pierwsze na realny jego charakter. Po drugie z regulacji tej
wynika, że zadatek powinien zostać wręczony przy zawarciu
umowy. W wyroku z dnia 8 lutego 2008 roku Sąd Najwyższy
potwierdził, że zbieżność czasowa pomiędzy zawarciem umo-
wy a wręczeniem zadatku nie oznacza konieczności jednocze-
snego dokonania tych czynności. W ustnych motywach roz-
strzygnięcia zaznaczono możliwość odmiennego oznaczenia
w umowie innego nieodległego terminu zapłaty. Z uwagi na
konieczność dokonywania rozliczeń bezgotówkowych pomię-
dzy przedsiębiorcami, stosowanie takiej interpretacji przepisów
o zadatku umożliwia tym podmiotom korzystanie z tego za-
strzeżenia umownego. Wydaje się jednak zachowywać zna-
czenie inne orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia
1997 roku (sygn. akt I CKU 64/96) wyznaczające granice swo-
body kontraktowania w określeniu momentu wręczenia zadat-
ku. Przyjmuje się, że korzystanie ze swobody umów nie może
doprowadzić do wchłonięcia i zastąpienia przez zadatek innych
zastrzeżeń umownych przewidzianych w prawie zobowiązanio-
wym, takich jak prawo do odstąpienia od umowy (art. 395 KC)
czy kara umowna (art. 483 KC).
(Zakres odpowiedzialności z tytułu zadatku) W ocenie Sądu
Najwyższego, nie budzi wątpliwości, że strony umowy korzy-
stając z dyspozytywnego charakteru przepisów normujących
BIULETYN INFORMACYJNY 5