Namk kemal NTBAH

inklp Kitabevi Yayn Sanayi ve Tic. A..

Bu kitabn her trl yayn haklar Fikir ve Sanat Eserleri Yasas
gereince inklp Kitabevi Yayn Sanayi ve Ticaret A.. 'ye aittir.
Bask ANKA BASIM Matbaaclar Sitesi No: 38 Baclar - istanbul
ISBN 975-10-0015-7 02-34-Y-0051-0189
02 03 04 05 06 18 17 16 15 14
:: NKILP
Ankara Caddesi, No: 95
Sirkeci 34410 STANBUL
Tel: (0212) 514 06 10-11 (Pbx)
Fax: (0212) 514 06 12
Web sayfas: http://www.inkilap.com
e-posta:posta@inkilap.com
NAMIK KEMAL
NTBAH
Ali Beyin Sergzeti
(Sergzet-i AH Bey)
Gnmz Trkesi:
Seyit Kemal KARAALOLU
14. Bask
* NKILAP
NTBAH ZERNE
Namk Kemal; vatan airlerimizin en by. Tekirda'da dodu (21 Aralk,
1840). Babas mneccim ba Mustafa Asm'dr. iki yanda annesi Fatma
Zehra Hanm' kaybedince, anne babas Abdlltif Paa'nn yannda zel
bir renim grerek Kars'a, Sofya'ya gitti, istanbul'a geldii zaman
(1857) Franszcav renmi^
divan edebiyat yolunda kk birdivan dolusu^ iirler
yazro---bulunuyordu. Henz.....16-Vamaayken evlenmiti. Babli Tercme
Odas'na memur oldu (1863). Sinasi ile tanarak Tasvir-iEfkfc.
gazetesine vazmayajalad. 1865'dgfinasi'nin Paris'e gitmesi ze-zeteyi
tek bana "devim"'ettirdi.
Yazlar ulus^ p-ac'ak. istidt idarj
zeje kapatld/ yazarlar srg
Vatann barna dman dayad hanerini, Yok mudur kurtaracak baht- kara
maderini.
lrsem grmeden millet'te fimmit ettiim feyzi fazlsn seng-i kabrime
vatan mahzun ben mahzun r
"Prs
~feaeak._zoruniar_Cemiyetinin yaz organ Hrriyet Gazetesim_Londra'da_ rkSHFai;_(1568). Siyaset mahkmlrn "F'orica stanhiil'a dnd
(1870). tferetjgazetesini ikarjrLajLa^ta^L-IJ^TJiLjOndokuz say
olu mutasarrflna
resonra gazete kapatlarak, Namk Ke atand; azledilince istanbul'a
dnd; Vatan_
heyecan zerine, Kbrs'ta Magoa zindanna sJTndirilmesiyle~serbest brakld; tekrar istanbul'a dnd (1876). Kanun-i Esasi Encmeninde alt; bu defa II. Abdlhamid'in hmna
urayarak Midilli adasna srld (1877); oraya mutasarrf oldu (1879);
grevi Rodos (1884), Sakz (1877) adalarna nakledil-di; Sakz'da
zatrreden ld (2 Aralk). Vasiyeti zerine, ok sevdii Rumeli Ftihi
ehzade Sleyman Paa'nn Bolayr'daki tr-:besinin yanma gmld.
Muasrm, sabitim ta can verince halka hizmette Fedakrn kalr ezkn
dim kalb-i millette; Denir bir gn gelir de sye-i feyz-i hamiyette
Kemal'in seng-i kabri kalmadysa nm kalmtr
Namk Kemal, an gl* aeiili
'hgrnen her trndfe eser vermitir; Eserlerinde ounlukla toplum-^*
:sal konulan ; Ta lan* "imlim, atBUijtj ravrana-larm
Temi ;

top-"Ipm iin s'an'dl ^lttjj>linj baUlHJJUl'. ilk sf Itil'lllUli

bllr'mXBgig'_ft^ -^
eski: sonrakiler biim eski-z yeni; daha sonrakilerde biim -ye ji..z-4 yenidir. Magosa'dan Abdlhak Hamit'e yazd bir mektupta yle
diyor: Ben sizin yanzda iken kafiyesiz, cinassz yaz yazmak deil,
lkrd bile sylememeye alrdm. Yirmi drt, yirmi be yalarnda
Tasvir-i Efkr'a yazmaya baladm. Yirmi kafiyeli tarsiler filn
bulunmayan bentlerime sz nazariyle bakmazdm. Bunlar bizim deil,
milletin acemilii sanndandr.
ekmedim mrmde zencir-i esaret ban, Kayd-i dnyadan mberraym,
bilir, dnya beni. ite meydan-i hamiyyet, kama, ey celld- zulm! Ya
seni mahveylesin Mevl cihanda ya beni!..
Namus ile irfan yetimez mi mkfat, fkbl yolu geri Kemal'in
kapanktr. ok ak gremezsen de sanda sakalnda Elminnet Hilafa yz
ak aln aktr..
Zalim olsa ne rtbe biperva Yine bnyad- zulm biz ykarz. Merkez-i
hake atsalar da bizi Kre-i arz patlatp karz.
Namk Kemal: iirimizi mistispr
voflcltir. Mecazlardan, mazmunlardan, sz" oyunlarmflfln arnm
rTtr^mnrnjjrmnja_jfilTri nefate'" alarak verir., Yzyllar__boyu devam e'degeleh insanrT g^SIir grsne~kaf| diidlir; bir kaHrlian
odugu^rn savunurTM'aramn^g'e'n halk kit --ilerine yaymak
gayesiyle, hitabete uygun bir nestf jpeindedirT yle~d(jr: *kl
sayfalkbir yaz okumak iin herkesi seksen defa Kamus'a veya Burhan'a
mracaat mecburiyetinde bulundurmak niin marifet saylsn? Sekinler
iin kitap yazmak kadar dnyada abes ey yoktur. Tjrj^eniaJcur1)^rn eksiksiz dzen-lemek, halkn kulland kelimeleri
benimsemek: dili yaratan e-lerin iml ve' anlam bakmndan olgunlua
ermesrrf salamak; dili klfetli 'sanatlarn pasKisndan teaftermak
gayesindear. 'Sa-nat, halk uyandrmak, topluma fayda salamak,
dncelerini yjymalT"inHblLr^ara"l3^7"T3^^
bunu
aka"
Grp ahkm- asr mfinharif sdk u selmetten ekildik izzet fi ikbl
ile bb- hkmetten.
Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten Mrvvetmend olan mazluma,
el ekmez lanetten.
Vcdun kim hamr-i myesi hk-i vatandandr Ne gam rh- vatanda ak
olursa cevrfi mihnetten..
Muini zlimin dnyda erbb- denettir Kpektir zevk alan seyyd-
binsafa hizmetten..
Durur ahkm- nusret ittihd- kalb-i millette kar sr- rahmet
ihtilf- rey-i mmetten.
Eder tedviri- lem bir meknin kuvve-i azmi Cihan titrer sebt- p-y
erbb- metanetten..
Deildir ir derzencre thmet acz- ikdam Felekde baht utansn
binasib erbb- himmetten.
Biz ol ulv-nihdnz ki mey dan - hamiyette
Bize
hk-i mezar ehven gelir hk-i
mezelletten.

Ne gam pr te Q hevl olsa da gavgaa-y hrriyet Kaar m merd olan bir

can iin meydn- gayretten.
Kemned-i can-gfidz ejder-i kahr olsa celldn Mreccahtr yine bin
kerre zencr-i esaretten.
Felek her trl esbb- cefsn toplasn gelsin Dnersem kahpeyim millet
yolunda bir azimetten.
Ne mmkn zulm ile bdd ile imh-y hrriyet al idrki kaldr
muktedirsen demiyyetten.
Civanmerdn- milletle hazer gavgaadan ey bidd Erir emr-i zulmn
te-i hn-i hamiyetten

Ne efsunkr imisin
ah ey didr- hrriyet Esr-i akn olduk geri
kurtulduk esaretten.
Namk Kemal;
iir, maketle, tarih, eletiri, biyografi, romgn, esefler
verir; bunlar toplumun uyanp gelimesiiin_g]rac olarak ku|Ianr. Tiyatro^ bir elencedir; takat
elencelerin en. faydalsjdr gryle yazlan tiyatrolar; ulusun
tozulan moralini kurtarmak amaciyle Vatan, yahut Silistre 1873) den
sonra sevmediklerile zorla evlendirilenMrin bahtszln Zavall ocuk
(1873); en kahraman bir kocaya bile ihanet edebilen bir kadnn dramn
Akif Bey (1874); zalim bir sancak beyine kar halkn isyann Gfilnihal
(1875); nsznde tiyatro grn yanstan, konusunu Hrzemahlar
dnemindeki Trk tarihinden alan Cellettin Harzemah (1885):
Hindistan'da Baburlular zamannda-ki bir olay ileyen Karabel (1910) en
tannm oyunlardr. Romanlar; kt bir kadnn istiras ve
entrikalarna kaplan bir gencin felketini anlatan tre roman Son
Pimanlk yahut sansrden sonraki adiyle intibah (1876); islm Birlii
lksyle yazlan tarihsel roman Cezmi (1880); Eletirileri: Tahrib-i
Hrbat (1874, basl, 1885);, Takip (1875, basl, 1885); Kenan Mdaaanamesi (yay. Kprl, 1962). Namk Kemal, Hayat ve iirleri (yay.
Seyit Kemal Karaaliolu, 1984). ROMANLARI : JNTamj k. Kemal'in elinizde
bulunan NTBAH la birlikte iki roman var : <-ntibah ve Cezmi.
Trk Edebiyat'nm tand, Bat anlaynda ilk _
yaznsal___omanlarmz, ikisi de romantik zel^ likler tar. Olaanst
olgular, duygusal davranlar, gerek ya-amd~"gorulmeyen olaslklar
yaam glerini azaltr. Namk Kemal, eitli yazlarnda, zellikle
Idukddime-i Cell de, , jroman iin aa yukar u grtedir:
Romandan ama, gerekte olmamsa bile gemesi olabilir bir olguyu,
ahlk, duygular ve olaslklara ilikin her eit ayrntlaryla birlik
betimlemektir. Romanlara, seyrek de olsa insanst, imgesel varlklarn
kartrld olur.
................ - .........
Namk Kemal, edebiyatmzn en byk eksii olarak roman _rd,,
jin, Magosa srgnnde, Sergzet-i Ali yazar (1876). Eski meddah
hikyelerimizden Hanerli Hanm dan esinlenerek kaleme alnan bu romann konusu
yledir: Ali Bey, zengin bir ailenin tek ocuudur, yi bir renim
grr, on yana gelinceye kadar birka dil lrenlr. Ancak ald
bilgilerin kiiliinin gelimesinde etkisi olmaz. YjrmLjgaglarnda iken
babas
lnce, keyfine gre yaamaya kaplr. Camlca'da bir ge-zintL srasnda,
gzel bir kadnla tanr, iffetli sand bu kadn,
vosmamrr'bTridi^__Mg_rjggj]ter'dir' afo- Surjye^e irlcn ler yaparak
zengin olmu Abdullah Efendi isimli yetmi yalarnda", iek" 'bozuu
'kia bu ihtiyarla Jusl tdir"' UTun'n" byle uygunsuz- -birkadma
.masaa..,zlen annesT.'~AirBev'in'~mutluluu iin, ev
sup adnda gzel bir cariye alr. Yine de olunu bu kadnn
ker'i,..evde_by.Iarnaz; kadn, dostu Abdullah Efendi ile bulumaya.
gitrpi^jr, PC'tn Cppp bpkior, ortppj ^b^h yalya~Ho-nen. Mehpeyker'le
kayfa edpr. Ayrlrlar. Ali Bpy, ..giin..^p-tike Dilubja snmaya
balar. Mehpeyker, hereyine gz yuman ihtiyar dostu Abdullah Efendi ile
bir plan hazrlar. Kjz hamamda gFen kadnlardan vcuaunaaKi benler
hakknda " Fni^eTjmTrr-^tt^ate e4s^^
Bey 'e duylryrJ__Al_,jtiey kzgnlkla Jllaub'u dverTken-disi de.
hastalanarak yataa der. Kz bir esirciye satarolur? Bahar mevsiminde ise yeryznn her taraf yeillenir.
(Hatt, kendilerini insan zanneden, gerekte ise bitkide farklar, sadece
istedikleri zaman istedikleri yere gidip gelebilmekten, yani, kendi
istekleriyle yer deitirebilmekten ibaret bulunan birtakm beylerimiz de
tede beride Tasladklar hanmlara yeillenmeye alrlar.)

lkbaharda imenler akl koyulu renkleriyle topra kaplar; bahar

yamuru, imenlikler zerinde tatl dalgalar, meneviler meydana getirir;
krlarn tesinde berisinde renk renk, yn yn iekler almaya
balar. Hafif ve tatl bir esinti, suyun zerinde, temiz bir alndaki
izgilere benziyen krklar peyda eder. Ufak dalgacklarla su
kabarcklar, rzgrn nne derek bir yere toplanm yasemin
dkntlerini hatrlatr. te o zaman, krlar zevk ve safadan
kmldamaya takati kalmam bir deniz, denizleri evkinden titri-yen bir
kr sanrsn...
Gller grndke zannedilir ki, fidan boylu, gl ykl tazeler, yabanc
baklardan kaarak aalarn glgesine, yapraklarn arasna saklanrlar;
arada srada rzgn msait bulduka gizlendikleri perdenin arkasndan
karak birbirleriyle dudak dudaa gelirler. Rzgr aksi ynde esmeye
balaynca yine gizlendikleri yerlere karlar ve birbirlerine hasretle
bakarak glrler.
(Dou hayalciliine ok alkanlmdan mdr nedir; glden bahsettike
daima blbl hatrlarm. Geri, hemen btn divan airlerimizin
iddialarnn aksine, blbln gle k olmadm bilirim; fakat o
zavall kuun sevdal sevdal duruuna baktka, mini mini kalbinde byk
bir ak sakladna inanmaktan da kendimi alamam. Ama blbl gerekten
ksa mu&a12
> (ja*.
f
kfl. hrriyete ktr. nk bahelerde, gller arasnda serbest serbest
dolap tatl tatl terken zavally yakalayp bir kafese hapsederler.
Artk hrriyetini kaybetmitir; akmak yle dursun, yaamak bile onun
iin ekilmez bir yk olmutur.)
Hele lleler... Baharn ikisiyle sarho lleler... Sanki geceden
imenlikte bir iki sofras kurup imiler, elenmiler ve szmlar. Her
biri arapla dolu kadehini yan bana brakvermi. Kadehlerin kimi
havaya kalkk, kimi yere yatk bir vaziyette duruyor; kimisi de henz
yerine yerlememi, rzgr estike gah erili-yor, gah doruluyor.
Baharn her mahsuln, her safasm, her halini bir benzetme ile tasvir
etmek benim harcm deil; gkyzn ham erie; dnyamz kzl yumurtaya
benzeten hayalperestlerin bile kolay kolay baarabilecei eylerden
deildir. Bununla beraber, ben, bahar gzelliklerinin yalnz imeniyle,
glyle, llesiyle yetinmeyeceim.
Az rzgrl, hafif bulutlu bir havada, nlarn akis-leriyle, bir bahar
imenliinde meydana gelen duruma acaba hi dikkat ettiniz mi? Bir yandan
rzgrn etkisi, bir yandan bulutlann glgesiyle imenlik, her dalgas
baka ekle girmi menevili yeil bir kumaa dner. Birok krlarda
grld gibi,, imenler, bek bek, renk renk, biim biim ieklerle
sslenirler; sonra gne nlar bunlarn zerinde dalgalanmaya balar.
-Yeryzne sanki tavus tynde kalieler2 denmitir. lkbahar gnei,
feyzini yalnz yeryzne vermekle kalmaz; sabah akam gkyzn de bol
bol nur-landrr; binbir renge boyar. lkbaharn dnyamzn evresine
verdii gzellikten midir nedir, o mevsimde gkyzndeki renklerin
gzellii ve tatll, ancak g18
ne yzl, k sal bir gzelin mavi gzlerinde grlebilir.
Baharda havann feyziyle bulutlara gelen hafiflikten midir nedir, bu
mevsimin fecirleri ve afaklar bile bakadr; baka mevsimlerde gnein
ne douuna benzer, ne de batna...
Gne nlarnn meydana getirdii renkler, yle parlak, yle ssl
grnrler ki, gkyzne binlerce ele-imsama ylm sanlr. Gya
gkyz, baharn yeryzne verdii gzellie imrenir de ufukta
bahelerimize nazire yapmaya kalkr. Gne doduktan veya battktan
sonra, bir k dalgalanmasdr balar; bulutlar paralanr; kimi
kzarr, kimi yeni alm gller gibi katmerleir, kimi yeillenir,

yaprak eklini alr; kimi beyazlar, zambak gibi ak sak sallanmaya

balar; kimi morarr, smbl gibi, kandil gibi teye beriye dalr. Gz,
sonu gelmez uzaklklar iinde kaybolmaya balar. Grme kuvveti hayalin
karsnda yenilgiye urar. Balardaki iekler gkyzne, ufuktaki
bulutlar da denize akseder. Denizle gkyz artk birbirinin aynas olmu
veya birbiriyle birlemitir...
Baharmzn mehtabn da unutmayalm! Eer hill3 ise, evresinde ok
defa bedir4 byklnde, bedir eklinde ve bedir gzelliinde nurdan bir
ember grnr. Hani Ay bir yaratktr; baz byc kanlar onu yere
indirirler de stn saarlar. inancn gdenler, bu yeni ay ve
etrafndaki nurdan emberi grseler canl bir yaratk sandklar ayn
gebeliine de inanrlar.
Eer ayn on drd ise, etrafna yine nurdan sar bir ember datr.
Bizim gibi, mehtabn da bir lem olduunu bilenler dahi, nur yzl bir
kzn gkyzndeki penceresinden aa sarkm, srma salarn g14
el yznn evresine datm, yeryznn renk renk sslerini
seyrediyor zannetseler ayplanmamaldr.
Eski divan airlerimizin, iirlerinde bol bol bahsettikleri (serv-i
simin) in5 ne olduunu anlamak, ondaki gzellikleri iyice grmek ve
zevkine erimek istiyen-ler, ilkbaharda mehtabn durgun bir denize veya
gle, aksini seyretmelidirler; sanki nurdan dklm bir peri kz, gm
vcudunu, anadan doma plak olarak, durgun sulara brakr, hafif tertip
yzmeye balar; vcuduna dokunan her su damlas sanki nur kesilir.
Sularn ortasnda, hayalimize, yine nurdan, geni bir cadde alr. Artk
hayal leminde git, gidebildiin kadar...
Fakat biz galiba lkrdy uzattk. Maksadmz, amlca'y tarif iin,
baharn niteliklerinden romanmza bir giri yapmakt. Yazn buluma
yerini ararken yollarda iek toplamaktan kendini alamyan sevdallar
gibi, nmze raslyan birka taze hayali ineyip gemeye gnlmz raz
olmad. Eer okurlarmz skty-sak aflarn dileriz. te asl konuya
balyoruz.
15
Ey lem-i mislin seyyh- hyn
Hi kasr suretinde grdn m nevbahn?
NEDM
Ey hayal lemlerinde dolaan akll yolcu! Sen, ilkbaharn gzel bir
kk ekline girdiini hi grdn m?
stanbul'u iyi tanyanlar bilirler ki, amlca Kk, insann iini ama,
ruhunu okama bakmndan, ilkbahar aratmaz. Yaps yle dursun,
bulunduu mevki bile stanbul'un en gzel bir yeridir.
air Nedim'in:
Bir gevher-i yekpare iki bahr arasnda
(iki deniz arasnda btn Mr P^nta) diye vasflandrd stanbul, bence
o kadar gzel bir deniz tazdr ki, yalnz hazin hazin sahillerine
ySTsurerek nnden akp giden denizin saf as, btn dnyada esizliini
ispatlamaya yeter.
16
stanbul denilen gzellikler topluluunun btn gzel manzaralarn bir
bakta grebileceimiz tek yer varsa o da amlca'dr. Boazii'nde
hangi byk orman veya kk krfez vardr ki, amhca'dan grlmesin?
stanbul'un Beyolu gibi, Galata gibi, Babli civarlar gibi, Bayazt
gibi hangi bayndr taraf vardr ki, amlca'nn baklarndan kendini
saklyabilsin. stanbul'daki eski eserlerden ve mehur binalardan hibiri
var mdr ki, amlca tasvirine almak mmkn olmasn?
amlca yle ibretle grlecek bir yerdir ki, insan, emesinin yanna
kar da ban kaldrp etrafna ba-kmrsa gkyznn nnde, tabi,
sna, fenni nice yz bin eit gzelliklerden meydana gelmi bambaka
bir lem grr. nsann gzbebei deta, o gzellikler leminin, byk
bir ustalkla ufack bir noktaya sdrlm haritasna dner. Bir de

gzlerini aaya indirmek isteyince baklar, dnyann btn

ieklerini ihtiva eden iek bahesine dm balans gibi, dakikada bir
iee ilierek, saniyede bir meyva ile oyalanarak, deniz kenarna
gidinceye kadar takattan kesilir.
amlca'ya cennet-i lnn yere inmi bir paras denilse yeridir. Tanr,
yeryzndeki b- hayat6 yaratmay irade etseydi o gzellii muhakkak
amlca......suyuna verirdi.
Bundan aa yukar sekiz yl kadar nce orada gnein douunu
seyretmitim. Gkyznden yeryzne nur yerine ruh yayor sandm.
Gezinti yerlerinden pek holanmam. Tatil gnleri, boynuna, boyanm
cellt kemendi denilmeye lyk smsk bir kravat balyarak, ayaklarna
da ssl tomruk denilebilecek dapdarack bir ift potin giyerek sabahtan
akama kadar araba arkasnda7 kaldrm mhendis17/2
ligi yapmak, sonra akamdan sabaha kadar da hunnak denilen boaz
rahatszl ve nasr acsiyle yatakta kvranmaktan ne zevk alnr
bilmem. Hele cuma ve pazar gnleri Unkapan'ndan8 bir piyade9 tutup da
yolda seksen kaya arparak, doksan tehlike girdabndan geerek o nazl
Kthane deresine girmek yok mu? nsan, insan kyafetinden kar, tozdan
dumandan yaplm bir insan resmine dner, hatt daha doru bir benzetme
ile:
Hazer, hazer ki ecel nresid medfnem10
msrana tpatp uyuyormu gibi, mezarn omzuna alm bir cad11
klna girer. Sonra da bunun adna elence derler. Benim yle eylere
aklm ermez.
Fakat ne yalan syleyeyim; cuma ve pazardan baka gnlerde, ak veya
hafif bulutlu, fakat yamursuz bir havada Boazii'nin hemen her tarafn
ve bilhassa ilkbaharda amlca'y pek severim.
nsanolu, meden lemin rahatlk ve lezzetlerine ne kadar alrsa
alsn, yine ilkel insanlar gibi, arada srada krlarda oturmak isteini
btn btn unutamyor. Mesel gne batarken bir su banda veya bir
imenlikte, bir aacn altnda oturup tabiatn o ulv mahzunluunu temaa
etmek, ehirlerin, evlerin hangi elencesine tercih edilmez? Kalabalk
ehirlerin kokumu havasndan, uygunsuz manzarasndan arasra
uzaklaarak ieklerin gzel kokularn eme eme esip gelen o tatl
rzgr teneffs etmeyi hangi gnl istemez? Krlarn birbirinden gzel
binlerce rengine ve ekline dalp gitmeyi hangi insan gz arzu etmez?
te hemen btn insanlarda mevcut bulunan bu arzular, romanmzn
kahraman Ali Beyde de vard.
18
Geldi sabh- rz-i civnye infilk Eyyam- fitne erdi bellar
mbarei
Genlik gnnn sabahna al geldi. Artk kargaalk gnleri balad.
Bellar uurlu kademli olsun!
Ali Bey, zengin bir ailenin bir tek evld, yirmi bir, yirmi iki
yalarnda bir delikanlyd. Anas babas stne titrerdi. Bilhassa
babas, evlt kymetini ok iyi bilenlerdendi. Vatanmzn kltr merkezi
olan stanbul'da bulunduklar halde, zel retmenlerden de faydalanarak,
olunun eitim ve retimine son derece nem veriyordu. O kadar ki, ocuk
on yana bast zaman birka yabanc dil renmi bulunuyordu. Tannm
ediplerimiz, kk Ali'yi ok takdir ediyor, kltr alannda gayet
istidatl buluyorlard. Hele babasnn, yurdumuzda ei az grlen,
mlyimlii ve efkati sayesinde, yaradlnda zaten mevcut olan saffet
ve nezaket o kadar kuvvetlenmiti ki, terbiyesine ve davranlarna
bakanlar kendisini deta bir melek zannederlerdi.
Fakat zavall babac, btn hayat boyunca, evld iin bir byk
endie iinde yaad. jQkjj_AliT_sar
19

benizli, fazlaca sinirli ve kan oynak bir ocuktu. Ka-tggterimn^ tabii

jnr neticesi olan hiddetini, aldij iyi terbiye ve~grd evkatli
muam^jeFsaygsindeggergi
ayn karakterin bir kar Tzmunr*aka~snuc olan(
dan fazla, deta : esffflk derecesinde dklmTlprffimen her halinden
anlalrd. ^^^
^^
,ni-toir yana brakrT dnyay unutur, sadece onunla me--olurdu.
bir engeTelSitlasa, arzusu rsarteuny.u--gefekle?ttrmk~lin en byk
fedkrlk-' tan ekimnezdi. ^al^'lain^^
cla-~gfrferee~ta^
gizli gizli alard.
Babas, dnyada hem en byk olgunluklarn, hem de en byk
noksanlklarn bu inatlk huyunu ocuun tabiatndan silmeye ok
urat; fakat buna imkn gremedii iin o eilimleri daima renim ve
eitim alanlarna sevk ederek, oluna faydal bir silh kazandrmak
isterdi.
Geri Ali Bey, babasnn salnda ve hele on drt, on be yana
geldikten sonra, dnyada kltrden baka sevilecek, arzulanacak bir ey
bulamaz olmutu. Dnyay unuturcasma megul olduu ey varsa dersleriydi.
Kk bir maksat iin byk bir fedakrl gze almak gerekse, nshas
pek az bulunan baz kitaplar krk elli misli fiyatla seve seve satn
alrd. Hastalanrsa, herhangi bir ey iin bahse tutuup da yenildii
zaman hastalanrd. Alarsa, okuduu kitaplarda zor bir meseleye raslayp
da onu zemediinden dolay alard.
Fakat, bu inklplar lemi, kendisi gibi, her eyde direnmeyi sevmiyor,
mtemadiyen deiikliklere uruyordu. ocuk yirmi yana geldii zaman
babasn kay20
betti. O baba ki kendisinin arkada, retmeni, eitmeni, hlsa her
eyiydi. Babasnn lm zerine Ali Beyin hayatnda da birbiri ardnca
eit eit deiiklikler, eit eit bellar belirmeye balad.
l
21
Der vakt-i civni zi muhabbet i bicbest Be tavr-i acep lzim-i
eyym-i sebabest
Genlik anda sevgiden neye utan duymal? Ak denilen o bambaka nal,
genlik gnlerinin lzumlu bir eyidir.
Ali, zaten mahzun yaratl bir ocuktu. Kendi hayatndan daha stn
tuttuu babasn, gnlnn olanca sevgisiyle seviyordu. Hi mit
etmedii, hatt aklnn ucundan bile geirmedii bir andan o aziz varl
ebediyen kaybedince yaamnn tadn da beraber kaybetti; bsbtn
mahzunlat. ok sevdii kitaplarn okumaktan bile artk zevk almyor,
evvelce dncelerinin emesiresi olan dairesine gittii zaman imdi
zindana atlm gibi azap duyuyordu. Artk, btn ii gc, odann bir
kesine ekilip uzun uzun ah etmek, ac gz yalan dkmekten ibaretti.
Annesi, kocasnn lmnden duyduu aclar bir yana brakm, olunun bu
hallerinden endielenmeye balamt. Her ne kadar fazla kltrl deilse
de ok zeki bir kadnd. Kltrl bir erkekle yirmi be yl kadar hayat
arkadal yapm, kocasnn eitiminden
22
faydalanm, grd, iittii olaylardan pek ok gerekler karmasn
renmiti.
Kocasnn lm ve arkasndan olunun bu kederli durumu karsnda o da
kendim salp koyuverecek olursa, sevgili einden uzak dt gibi, imdi
de yavrusunu kaybedeceini biliyordu. Bundan dolay btn aclarn iine
boaltyor; kocasnn yokluuna alamay bile, sanki bir sumu gibi,
gizlemek zorunda kalyor; ii kan alarken yz glmsemeye alyordu.
Olunu, dt melankoliden kurtarabilmek iin bin bir eit vasta
dnd srada, evlerine ok yakn olan amlca'y da hatrlad.

Mays balarnda bir aramba gnyd. Zmrtten dklm bir aynaya

benziyen gkyzn, muslinden bir rt gibi, gayet beyaz bir bulut
kaplamt. Gnein klar, nazik karakterli nazl bir yosmann
gzellik imeinin parlts gibi, dokunduu yeri aydnlatyor, fakat
yakmyordu. Sk yaprakl aa glgeliklerine yaslanp uzanan krlarn
etraflarm kmser gibi, serke bir durular vard. Rzgar, memedeki
yavrusunun uykusuna gzclk eden efkatli bir annenin nefesinden bile
daha hafif esiyordu.
Havann ve krlarn bu gzelliini grnce annesi, Ali Beyi amlca'ya
doru yle bir gezinti yapmak iin ricalar, srarlarla ve binbir
glkle kandrabildi.
Bu ilk gezinti gn oralar, ocua pek yabanc gelmiti. Hatt ikinci,
nc defa dahi kendisini krlara yine yan tatllkla, yan zorla
karabildiler.
Fakat amlca gezileri tekrarlana tekrarlana ocuk yava yava oralann
sevmeye balad. Ve bu kr sevgisi git gide alkanlk haline geldi. O
kadar ki, birka gn birbiri ardnca amlca'ya gitmese deta
sklyordu.
23
nsanolu tabiatn elinde ne garip bir oyuncaktr. Ali Bey, dnyada
herkesten ok sevdii babasnn lm acsyla yanp tutuurken, yine de
her kar topranda nice sevgili vcutlar gml olan krlarda gezip
elenmeye can atyordu.
tki gnde bir amlca'ya gitmeyi det edinmiti. Fakat bu gezintilerden
balca maksad, kalabalktan kamak olduu iin, oraya ok defa hafta
aras gnlerde gidiyordu. Bu yzden biriken ilerini de, tatil gnleri
elencesinden geri kalarak tamamlyordu. Cuma ve pazarlar onun iin
skntl birer alma gnyd.
Bir gn dairede arkadalariyle konuurken lf arasnda, amlca'y ok
sevdiinden bahsetti. Bunun zerine arkadalar da kendisinden orada bir
ziyafet istediler. Ali Bey:
Memnuniyetle. Yarndan tezi yok, buyurun! dedi. Arkadalar glmeye
baladlar. Ali Bey, bu glmelere bir mn veremiyerek sebebini sordu.
Onlar da neye gldklerini sylediler: Meer ertesi gn salya
raslyormu. Arkadalar, cuma ve pazardan baka gnlerde amlca gayet
tenha olduu iin, sal gn orada elenmenin mmkn olamyacam ileri
srdler. Elenmeden maksat, her ne kadar kalabalk seyretmekse de,
stanbul ve Beyolu sokaklar dururken, sal gn amlca'ya gitmeye hi
de lzum olmadn anlatmak istediler, fakat Ali Beyi bir trl
kandramadlar.
Arkadalarndan bazlar, yle tenha bir gn teklif ve bunda srar
ediini, Ali Beyin ziyafetten katna yordular ve kinayeli kinayeli
konumaya baladlar. Bunun zerine Ali Bey, istemiye istemiye, srf
utancndan, ziyafeti cuma gnne brakmak zorunda kald.
Ali Bey, bu ziyafet meselesini annesine at zaman, zavall kadncaz,
yle bir gnlk elenceden
24
ilerde ba gsterecek felketleri nerden kefetsin... Olunun insan iine
karp elenmek istediini duyunca ocuu yeniden dnyaya gelmi kadar
sevindi.
Arkadalar, nceden kararlatrld gibi, cuma gn saat 12
sularnda stanbul'dan skdar'a geerek Ali Beyin evine gittiler. Sabah
kahvaltsn orada yaptktan sonra Ali Beyin iki arabasna taksim olarak
doru amlca'y boyladlar.
Saat yedi buuk, sekize13 kadar oradaki eme banda oturdular. Ali Bey
krlarn gzelliine dald. Ta-biatin gzellii ile pek yle ilgileri
olmayan teki beyler de, gelip geen renk renk feraceli, yamakl,hanmlar seyrettiler.

Bu saatler amlca'nm en civcivli zaman olduu iin yollar, birbiri

ardnca akp gelmekte olan yamak, kalabalndan, kpkler iinde kalm
cokun bir seli andryordu. Nihayet yerlerinden kalkp kalabala
kartlar.
Arkadalar gelip geen hanmlara lf atmaya balad. O gne kadar kim
bilir ka yz kadna syledikleri souk yalanlar tekrarlayp durdular.
Bu haller Ali Beyin yaradlna, ald eitime tamamen aykr olduu
iin bu elence kendisini, deta bir 'elkete uram kadar incitiyor,
zlyordu.
Fakat memleketimizin ve insanlarmzn hali malm. Doruyu syliyeni
dokuz kyden kovuyorlar. Ahbaplar arasnda da kalbin zntlerini
dosdoru ve samim olarak aa vurmak ok defa ho karlanmyor. Buna
karlk, mesel elence gibi alelade eylerde bile, insann houna
gitmiyen bir durumu beeni-yormu gibi grnerek riyakrlk yapmas
insanlk vazifelerinden saylyor. Ali Bey de o gn aksama kadar
arkadalarnn yapt sarkntlklardan ok znt
duyduu halde, yine de ounlua uyarak iindeki strab gnl enlii
gibi gstermekten baka are bulamad. O da arkadalariyle birlikte teye
beriye gezinip dururken, yine arkadalarndan rendii ekilde ve
iindekilere hi dikkat bile etmeden, geen bir arabaya iaret verdi.
Fakat arabadaki hanmlardan hibir karlk gremedi. Bu durum, namuslu
bir ailenin arabasna sarkntlkta bulunmu olmak dncesiyle Ali Beyi
ok utandrd. Utantan yz kpkrmz kesildi.
yle bir yerde ve yle bir durumda szle zr dilemeye de imkn yoktu,
hznl bir bakla teessrlerini bildirmek istedi. Tam kirpiklerini
birbirinden ayrp o tarafa doru bakmaya balamt ki, arabann perdesi
birden ald; mnsn anlamad bir iaret yapld ve perde yine
derhal kapatld.
Herkes bilir ki, ciddi eylerin birou uysallktan doar, uysallkla
balar. Zavall delikanl, arkada hatr krmamak iin yapt bir
hareketin, ilerde hayatn bir facia haline sokacan o gn nerden ve
nasl tahmin edebilirdi?
imdi yava yava gzlerinin nnden uzaklamakta olan arabadaki kadnn
o iareti kendisine bir sevgi eseri gibi grnmt. O dakikadan itibaren
kafas ve kalbi hep o mehul kadnla megul olmaya balad. aret
sahibini grebilmek ve iaretinin mnsn renmek iin yanp
tutuuyordu. Fakat bunlan kime sy-liyebilirdi? Arkadalarna bir ey
sezdirmek bile doru olmazd.
O gn akama kadar amlca'da gezip dolatklar mddete, zahiren
herkesle birlikte eleniyormu gibi grnyor, fakat gerekte, eski
Msrllarn alfabesiz Hiyeroglif yazsn zmeye alan merakl
bilginler gibi gndzki iaretin her noktasndan trl trl sonular
26
karmaa urayordu. Bu konuda kafasn yorduka anlamak istedii
iaret, zm imknsz bir problem .eklini alyor, zihnindeki yorgunluk
artyor ve hayali bu basit daire iinde akn akn yuvarlanp duruyor,
yine de bir sonuca varamyordu.
Bereket versin akam zeri dnte baka bir arabadan, gndzki iaretin
ayni bir iaret verildi. Bu gibi ilerde henz pek toy olan Ali Bey, bunu
frsat bilerek, io iaretin mnsn arkadalarndan sordu. Verilen
iaret meer: Etrafta bakalar varken mektuplamak .doru deil
anlamna geliyormu.
Ali Bey, bilhassa bunu rendikten sonra, daha nceki iaret sahibinin
her halde namuslu bir kadn olduuna dair inanc bir kat daha
kuvvetlendirdi. (O kadar toy bir ocuk, namuslu bir aile kadnnn bu
gibi iaretlerle hibir ilgisi olamyacan nasl dnebilirdi?)
Akam zeri, zihni bu dncelerle karmakark, evine dnd. O gece
sabahlara kadar hep o arabadaki kadn dnd; hayalinde ona trl
ekiller ve gzellikler verdi; fakat hibiri gnlnn arzulad kadn
tipine uymuyordu.

Sabah olunca kendini toparlamaya, kalbine hcum eden endieleri silkip

atmaya azmetti; bu niyetle evin kapsndan kt. Hatt yolda giderken
amlca taraflarna bakmak bile istemiyordu.
Fakat zavall ne yapsn ki, daha arkadalariyle birlikte amlca'ya
gittii gn iradesinin eceli gelmi ve belki de mezar orada kazlmt.
nsanolu, her admn mezardan uzaklamak iin atar, fakat yine de her
admda mezara biraz daha yaklar... Her nefesini mr uzatmak iin alr
fakat yine [e her nefes alta nrminften hir
27
te Ali Bey de, bu kabilden olarak, amlca'dan uzaklamak arzusu ile
yolunu deitirmeye balamt. Fakat her yol deitirdike kendisini,
oraya daha kestirme giden bir sokakta buluyordu.
Nihayet bu trl endielerde yapld gibi Adaam sen de... Ne olursa
olsun... dncesine kaplarak uuruma yuvarlanmaktan kendini
kurtaramad. amlca yosmasnn hayalini tasvir ile uramaktansa oraya
gidip kendisini aramay daha uygun buldu.
Bir sabah dairesine Beylerbeyi14 yoluyle ve irketin15 mahut dilenci
vapuru16 ile inmeyi dnerek yola kt. ok dalgnd... Nerelerden
geip nasl geldiinin hi farknda olmyarak kendisini amlca'da buldu.
Gya aradaki mesafe ortadan kalkm ve yrd yollan uykuda gemiti...
28
Hicriyle ifte iehr-i revn oldu gzlerim Ol nev'ihli hayli zaman
oldu gzlerim
Onun hasretiyle gzlerim akan iki nehir oldu. Nice zamandan beri o fidan
boylumun yollarm gzler dururum.
Heyhat... Her gn iimizde beliren birok emellerin yzde, hatt binde
ka gerekleir?...
Yukarda da bahsettiimiz gibi, Ali Bey, o gn farknda bile olmyarak
kendisini amlca'da bulmutu. Ancak; oralarda rastlyabildii ey,
arabadan verilen iaretin hazin bir htrasndan ibaretti.
yle bir zamanda ve o artlar iinde daire kimin aklna gelir? Ali Bey de
daireyi filn unutmu, eme bandaki aacn altnda bir sandalyaya
oturmutu. Vaktinin bir ksmn, sevgilisini bakalarnn arasnda grm
gibi k gibi, znt ve aknlk iinde geirdi. Zavall ocuk, yle
bir durumdayd ki, yznn solgunluuna, vcudundaki hareketsizlie
baklsa ta kesilmi sanlrd.
Neden sonra birden yz kzarmaya, vcudu titremeye balad. Birden
yerinden frlad. Sevgilisiyle buluma saatini geirmi bir sevdal gibi,
sratli admlar29
la oralarda dolamaa balad. Surat ateler gibi yani" yor. kalbi
iddetle arpyordu. Bu haliyle, insan kyafetinde yere dm bir
yldrma benziyordu.
Saatler geiyor; o, hl arad kadn bulmay ve ondan sonra stanbul'a
iine gitmeyi dnyordu. BU hayaller iinde yzerken amlca stlerine
bir karanlk kmeye balad. Bu, yle bir karanlkt ki, her insan iin,
mr eksildike belirmesi tabi olan phe perdesi gibi, ar ar ve
dakikadan dakikaya yaklard.
Ali Bey bu karanlklara baktka yorgunluktan gz-leri kararyor sand.
Nihayet kumru gs gibi, her renginden baka baka renkler meydana gelen
gurup almetleri grnmeye balad.
Ali Bey, o yaa gelinceye kadar hibir akam, evinden baka bir yerde
gecelemek deil, byle ge vakitlere kadar bile kalmam ve anneciini
byle bir eye al-trmamt. Yine o yaa gelinceye kadar hibir gn
se-bepsiz yere dairesini byle asmamt.
Hsl yirmi yllk mr boyunca, bana byle bir hal gelmemiti.
Birdenbire o kadar telland ki, haline baklsa lm derecelerine gelmi
bir hastadan fark olunmazd.
nsanolu garip bir yaratktr: zamanla her eye alr ve almad her
eyden korkar. Hatt bazan o kadar korkar ki, dnyada daima sonu olan

ikbalden ayrlmay bile lme tercih eder. (stisnasz btn insanlarda

mevcut olan lm korkusu, her halde lm bir kiiye mrnde yalnz bir
defa geldii iin allmas mmkn olmadndan ileri gelir.)
Ali Bey, gurup vakti, byk bir tel iinde evine dnd. Yz, batmak
zere olan gne gibi, hem ateler iinde kalm, hem de sararmt.
Kapdan girer girmez herkesten nce annesine rastlad. Zavall kadn,
meraktan bitkin bir durumdayd;
30
yavrusunu anyan ceyln gibi, bir adm atyor, sonra durup arkasna
dnyor, etrafna bakmyordu. Olunu karsnda grnce kzacak yerde, o
kadar sevindi ki, yllarca evvel, vefal kucanda yavrusunun ilk masum
glmseyiini grd zaman belki bu kadar ok sevin-memiti. Bu sevinle
sitemden de kendini alamad:
Aliciim!
Beni bu hallere drmek insaf mdr? Bu saate kadar
nerelerde kaldn? Meraktan lyorum... diye boynuna sarlmaa, yzn
gzn pmeye, koklamaya balad.
Ali Bey sadece:
Tel etme, anneciim! imdi yukar kalm da sebebini sylerim,
dedi. Fakat uydurup ne syliyeceini bilemiyor, nndeki merdiven gzne
daraac gibi grnyordu. Gnln kaplyan sknt ise, kendisini, o
yaa gelinceye kadar ektii elemlerin hepsinden daha ok zyor,
incitiyordu. ^g^iLo g* ..irn^r hi kim-seyebir defabile
yalan_svlememiti. Hayatnda ilk de- ?
fa yalan sylemek ve bilTip^" *" ynia-nia, ^""ygdaJ^I.- " &
beter
btiTazapt. Lkin Hare ne yapsmhBeduu gnden-beri sk skya bal
bulunduu utanmay dahi bir yana brakarak namus ehli bir kadna iin
dorusunu nasl syleyebilirdi? ine dt bu felketi syliyecek
olursa annesi ok zlecek, bu yzden belki de hasta-lanacakt. ster
istemez:
Drg-i maslahat-miz bih ez rst-i fitne-engiz17
szlerine uyarak ve utanmay filn bir yana brakarak yalan sylemeye
karar verdi. nk annesini zmek, yalan sylemekten ok daha fenajdl.
Hayatnda ilk de-fa syledii bu yalan szljr^^azndan jarken .sanki
dudaklanffi~yakyord: ~
31
* Anneciim dairede, ilerimiz ok. Vapuru kardm. Belki yarn akam
da ge kalrsam hi merak etmeyin! dedi. Ama arkasndan hemen dediine"
de piman oldu. O anda rahmetli babasnn bir szn hatrlatmt.
Babas, kendisine daima:
Halka sylemekten utanacan bir ii yapmaktan nasl utanmazsn? Sen
herkesten alak msn ki, yaptn bir ii tekinin berikinin bilmesinden
utanyorsun? Derdi. Bir kere de:
Sevdiini zmek
istemiyorsan
doruyu sylemekten ama! Hakikati
gizleme! nk o gizlediin eyi sevdiin ilerde renecek olursa senin
imdi korktuundan daha ok zlr... demiti.
Fakat ne faydas var ki, memleketimizde herkes ve bilhassa kadnlar,
byk adam olmann ancak devlet kapsnda bulunmakla mmkn olabileceini
sanrlar. Annesi de olunun azndan dairede meguliyet szn
iitince, bunu ykselme balangc sayarak sevincinden yerinde oturamaz
oldu. rpnarak:
Tanrm ikbalini artrsn! Ben merak etmem. nallah byk adam
olursun. Tek o byklne yolun alsn da ben gecelerce senin hasretine
dayanmaya bile razym... demeye balad.
Bu szler de Ali Beyce srf yeni bir fikirdi. nk o, dairesine,
hizmetine ve renimine pek dknse de, bunlan kendince bir grev olarak
bilir ve bundan dolay seve seve yapard. Yoksa byk adam olmay, ikbale
kavumay hibir zaman hatrndan bile geilmemiti.

Ali Bey, o gne kadar kendisine verilen her ii gayret gstererek

baarm, grevini daima titizlikle yaparak insanlar arasnda gerekten
insan gibi yetimi bir genti.
Birka gn kadn peinde dolamak, yalan sylemek ve annesinde ikbal
hrs grmek gibi, kendisi iin
32
pek acayip problemle karlanca kafas allak bullak oldu; fikri
baka baka ynlerden kopup gelen iddetli rzgrlarn nne dm bir
gemi gibi saa sola yalpalamaya, fakat asl"varmak istedii tarafa doru
gi-dememeye balad. Yaplacak en doru i, annesine iin hakikatini
sylemekti.
Gnler bylece gelip geti. Ate bacay sarm, Ali Bey iyice
havalanmt...
Sonunda sevda rzgrlar malm olan hkmn icraya balad. Ali Bey,
akamlar eve artk ge geliyor, hatt annesinin izni olduu iin baz
geceler hi gelmiyordu.
33/3
Ve beyne ihtilf il leyli vessubhi ma'rekn Yekrr aleyn ceyhu
bil-acyip.
Geceyle sabah geinemezler, birbirleriyle daima savarlar. Acayip
askerleriyle de stmze kaldrrlar.
O gece de uyku saati gelmi. Ali Bey odasna ekilmiti. Yalnz bana
kalnca damarlarndaki kan, ele^-trik akm hzyle harekete balad.
Sanki her damar, beynindeki ucundan yldrmlar saan, bir telgraf
teliydi... Gzlerini kapayp uyumak istiyor, uyuyamyor; dnmek
istiyor, dnemiyordu. Kafasnn ii sanki bombotu. Hayatta edindii
yirmi yllk tecrbeler, imdi gznde bir hayalden farkszd. Son
gnlerdeki olaylar beynini alt st etmiti. Ne yapacan bir trl kestiremiyordu. Adeta gzleri akken uyuyor, uyankken deta rya
gryordu.
Bilmem gecenin haline hi dikkat ettiniz mi?.. Yeryzne bir kere
karanlk kt m, odann kaps ve pencereleri bir kere kapand m,
insann dncesine, kalbine vahi karanlklar dolar; dnyada varlkla
yokluun hibir fark kalmaz; ne tarafa baklsa hibir ey grnmez,
hibir ses iitilmez; hatt dostla dman bile
34
birbirinden fark edilmez, insan, bu durumda ve bu artlar altnda
uyuyabilirse, air Beli'in:
Nakd-i can ile bu lemden ucuz kurtuldum18
msran tekrarlyarak mezara girenler kadar bahtiyardr. nsan bir kere
uyuyabilmek saadetine eriebilirse ondan sonra grse grse ancak rya
grr. Rya ise ne kadar korkulu ve skntl olursa olsun, en fazla bir
iki saat srer. nsann bir kere uykusu kat m, pek tabi hatt belki
zarur olarak, nefsini ve benliini ister istemez gnlnn iinde
saklanm bilir. Vcut, ruh iin deta bir mezar olur. eit eit kabir
azaplar balar.
Byle bir durumda iimizden ne hlyalar gemez... Byle bir uykusuzluk
halinde, kafasndan geirdii her eyi yapabilecek, hatt yapabilmek
yle dursun, lp de mezara girdii zaman soru melikelerine, kendi
isteiyle syliyebilecek kimse var mdr? Mmkn olsa da, eskimi bir
elbise gibi, insann iini dna evirseler, vicdaniyle babaa kald
zamanlar kurduu hlyalardan daha m iren grnr?
u bell dnyada kim vardr ki, bir gece yapayalnz kalsn, bir
endieden tr uykusu kasn, sonra o durumda iken cihan, kendi
nefsini, o gnk gidiatn: ve gemite yapt ileri dnsn de,
milletimizin en byk edibi, en byk hkimi olan bir zata hitabederek:
Heyhat!... Sizlerin ok doruymu... Dnyaya geldiime ben de piman
oldum... diye dert yanmasn...
u dnyann ne biim bellar evi olduu malm... nsanolunun en zayf
bir yaratk olduu da, tarifi ge-rekmiyecek kadar, belli...

Ali Bey'in ahlkn, terbiyesini ve son gnlerde urad endieleri

yukarda aklamtk. imdi kendinizi ltfen bir kere onun yerine
koyunuz!.. Bir de herhangi
35
bir dnce yznden hayatnzda ilk defa uykusuz bir gece geiriniz!...
(O, sylenmesi bile utan verecek tasavvurlarnz bir yana brakalm)
Simya dedikleri o, kimsenin bilmedii bilgi sayesinde bakr altn veya
gm yapmak, dnyay kendi keyfinize uydurabilmek iin olaanst bir
kuvvete sahip olmak, define bulmak, bir lkede sultanlk etmek v.s. gibi
ne kadar olmyacak eyler ve bo hayaller varsa hepsini kafanzn iinde
oldurmaya alr, fakat sonunda bunlarn hibirini yapa-myacam
anlarsnz... mitsizlie kaplrsnz. te o zaman gnl, lmden baka
hibir ey arzulamamaya balar. yle bir durumda insan, altndaki yatakla
arafa ve stndeki yorgana baktka, topraa ve kefene bakyormu gibi
olur; intihar etmeyi aklndan geirir; onu da beceremez... aresiz ii
oluruna brakr...
ite Ali Bey'in durumu da tpk byleydi. Hayal gc iliyebilecei kadar
iledi. Kendi kendine birok tasavvurlar ye hayaller kurdu; sonra
bunlarn hepsini birer birer gzden geirdi; hepsi de uyku gibi tatl,
fakat gece gibi karanlk ve rahatszlamak kadar imknsz eylerdi...
Bu uzun ve strapl gecenin sabah bir pazar gnnn balangcyd. Ali
Bey, diri diri mezara gmlm bir adam gibi, sabahlara kadar, gzne bir
damla uyku girmeksizin, iinde yuvarland, daha dorusu kvrand
yataktan kalkt; alelacele giyindi; kahvalt bile etmeden ilk ii
Camlca'ya komak oldu.
Oraya vard zaman, iki gn nce arkadalaryle oturduu yerde oturdu.
Derin dncelere dald.
Aradan belki bir saat, belki de iki saat kadar bir zaman gemiti ki,
uzaktan bir araba grnd. Ali Bey dikkat etti; araba o arabayd. Zavall
gencin btn emelleri bir araya gelerek bir araba ekline girmi,
kendisine doru geliyordu. Anasn, babasn karlarken
36
heyecandan serbeste sz etmeye utanan bir ocuk gibi, o da arabay
grnce gayriihtiyar yerinden sram, onu karlamaya komutu.
Araba ar ar gelip geti. imdi Ali Bey arabaya doru gidiyor, araba
ise sanki nnden kayordu. Araba sanki bir emel, kendisi de bu emele
kavumak iin can atan bir sevdalyd... Git gide kalabalktan
ayrldlar... Bu ka ve kovalay tahminen on dakika kadar srmt.
Nihayet araba kalabalktan hayli uzaka bir aacn altnda durdu...
Zavall ocuk, imdi ne yapacakt? Arabann etrafnda on dakika kadar
akn akn dolat durdu. nsanolu byledir; bir emelin ardndan
mtemadiyen koar durur; sonra o emel gereklemeye yz tuttuu zaman da
yanna yaklamaya cesaret edemez...
Ali Bey bu aknlklar iinde bocalayp dururken arabann afak renkli
canfes perdeleri ald, iinden yine mnsn anlamad bir iaret
verildi. Bu seferki iaret de kendisi iin zm imknsz baka bir
bilmeceydi... nsan, asln esasn bilmedii eyleri daima kendi
arzusuna, kendi dncesine gre mnlandrmaya alr. Ali Bey de
birok dncelerden, tereddtlerden sonra, deminki iaretten kendisini
arabaya ardklar mnasn kard. aretin mns gerekten de
buydu...
Utana utana arabaya yaklamak istedi. Elleri ayaklar titriyordu. Ka gz
iaretiyle, yznn hareketleriyle sanki arabaya yaklamasna msaade
istiyor gibiydi...
On, on be adm kadar yaklanca arabann iki tarafl iki kaps birden
ald. Ali Bey'in tarafna alan kapdan kumrugs feraceli19 bir
kadn kt. Mukabilindeki kapdan da iki cariye grnd. Cariyeler
arabac ile birlikte bir kenara ekildiler. Kadn Ali Bey'e doru gelmeye
balad.

37
Herkes bilir ki, bu tip kadnlarn yzlerindeki yamak, mesire yerlerinde
ss iin^pllanlr ve deta kabarm dzgn demektir. Vazifesi yz
rtmekten ziyade sslemek, balca zellii de, hercay gnl, kt akl
ve yalanc nezaket gibi, saklanmak istenen eyleri ortaya koymaktan
ibarettir.
Gnlerden, gecelerden beri Ali Beyin kafasn ve gnln dolduran sevgili
ite. nihayet karsndayd. Delikanl susuyor, fakat ok strap ektii
her halinden belli oluyordu. Ayn zamanda iinde byk bir tereddt de
vard. Nihayet btn cesaretini toplyarak ban yukarya kaldrd. Yar
ak, yan kapal gzleriyle bakn--ca karsnda ne grsn: Boyu bou
dzgn, siyahms .samur sal, incerek dz kal, noktal yeil gzl,
siyah uzun kirpikli, hafif sar zerine, dalgal koyu al yanakl, irice
ekme burunlu, ufack azl, ehvet ifade -eden kor dudakl bir fet
karsnda durmuyor mu?
Karsndakini kucaklayacakm gibi vcudu hafife ne doru eilmi,
sanki kalbine girecekmi gibi, derin baklarla Ali Beyin yzne tatl
tatl bakyordu.
Utanga tabiatl bir gen, kannn en iddetli kaynad alarda, ilk
rastlad ve gnln kaptrd kadnla byle ilk bulumasnda
armaktan ve alamaktan baka ne yapabilir? Ali Bey de ite byle bir
durumda ve byk bir aknlk iindeydi. Kadna bir eyler sylemek
istiyor, beceremiyor, biteviye dudaklarn srp duruyordu... Meramm
hi deilse hasret dolu baklarla anlatmak istiyor, gzlerine dolan
yalar buna mni oluyordu.
Kadn gerekten sanatnn ehliydi. Bakt ki Ali Beyde i yok. aresiz
kendi konumaya balad.
Yaktn et te-zen-i aram yanm gnlm Nev-heves kldn u kendinden
usanm gnlm
Ey sabr ve karar yakc sevgili, zaten yank olan gnlm bir defa da
sen yaktn. Kendi hayatndan bile usanm olan gnlm birtakm yeni yeni
arzularla doldurdun...
Kadnn ad Mehpeyker'di. Terbiye ve ahlk bakmndan Ali Beyin tamamen
zddyd. Alak ve namussuz bir aileden yetimi; daha on drt, on be
yama gelmeden rezaletin her eidini renmi; kendini bu yolda
yetitirenleri fersah fersah geride brakmt. On beini bitirdii zaman
artk profesyonel bir aifteydi. Biraz okuyup yazma rendii ve hemen
btn vakitlerini stanbul'un tannm aifteleriyle geirdii iin
eytan zeks ok gelimiti. Periler kadar gzel, Haccc20 kadar
dirayetli bir eytan yaradlm olsayd, istedii adam elde edip ona
keyfinin istedii ekilde tahakkm etmekte ancak bu yosma kadar maharet
gsterebilir veya belki de gsteremezdi.
Son derece ehvet dkn olduu iin holand erkekleri bin bir
cilveyle hkm altnda tutmak ister ve bu ii de hemen daima ustalkla
becerirdi.
39
Gzel erkekleri gerekten severdi; fakat ylan bir iei nasl severse
bu da yle severdi; ylan bir adama nasl sarlrsa bu da yle sarlmak
isterdi; mezar bir vcudu nasl kucaklarsa bu da yle kucaklamaya
alr; onun yalnz kendisine mahsus olmasn ister, zavallya artk
dnya yz gstermezdi.
Ali Bey ise zevk sahibi kadnlar en ateli sevdalara drecek kadar
yakkl bir delikanlyd. Mahpeyker de daha ilk iaretini ald gn,
kendini zaptedemiye-cek derecede gnln ona kaptrmt. Hem ylesine
kaptrmt ki, o gne kadar mnasebet kuraca her erkein, ilk i
olarak, mal durumunu incelemek deti olduu halde Ali Bey hakknda byle
bir incelemeye lzum bile grmemi, fakir ve kt huylu bir gen bile
olsa vuslatn yine de kendisinden esirgememeye kesin ekilde kararl
olarak o gnk bulumaya gelmiti.

Ali Bey'in yanna iyice yaklanca kendisini yukardan aa yle bir

szd. Karsndakinin heyecan ve strapta sz syliyecek durumda
olmadn hemen anlamt. inde kaynyan ve damarlarn yakan ehvet
ateini, o gne dein bandan gelip geen bin bir tecrbenin
kazandrd ustalkla gnlnde hapsederek, g-.ya utamyormu gibi, gayet
masum bir tavurla, hatt biraz da bnce bir eda ile sze balad:
Beyefendi, iyi terbiye grm bir zata benziyorsunuz. Cuma gn buraya
terif buyurmutunuz. Arabama, yle bir yerde verilmemesi gereken bir
iaret verdiniz. Ben de size kalabalktan saknnz! anlamna gelen bir
iaretle karlk verdim. O gne kadar byle mesire yerlerinde hemen hi
grnmediiniz halde bugn yine geldiniz. Yine geen defaki yerinize
oturdunuz. Kardan arabam grnr grnmez, sanki yllardan beri
tandnz bir dostunuz geliyormu gibi, bin trl tel gstermeye
baladnz. Btn mesire halk
40
gzlerini bize diktiler. Bu durum karsnda ben de, her nangi bir
mnasebetsiz olaya meydan vermemek iin size arkamdan geliniz! diye
iaret ettim. Siz ise hemen arabann yanma yaptnz. Adeta kendinizi
kaybettiniz. Buraya kadar yle perian bir halde geldiniz ki tarif
edilemez. Bana niin bu kadar musallat oluyorsunuz? Gelip geici bir
hevesiniz iin benim gibi namuslu bir aile icadnm (Anasnn st
kuzusuna
maallah!..) lekelemekten ne kazanacaksnz? diye uzun bir
nutuk ekti. Bu szleri sylerken bir yandan da, muhatabnn yznde
hsl olan utan kzarmalarn ve krgnlk izlerini hi sezdirmeden gz
ucu ile ve dikkatle takibediyordu.
Cevap bekliyormu gibi biraz durdu. Karsndaki toy gencin heyecandan
dili tutulduunu oktan anlamt. En mehur artistlere ta kartacak
bir ustalkla yznn hatlarna mahzun bir mn vererek tekrar konumaya
balad:
Ben birazck yzne baklabilir bir kadnsam siz de, Allaha emanet, ay
paras gibi gzel bir delikanlsnz. Sizin bana kar ufack bir
meyliniz varsa ben de bunu anlamazlktan gelecek kadar duygusuz bir kadn
deilim. Sonra dillere dersek halimiz neye varr?... diyerek szlerini
tamamlad.
Zavall Ali Bey tamamen bitmi, kendinden gemiti. Olduu yere
ylmamak iin yanndaki aaca dayanmak zorunda kald. Yz, bir lnn
yz gibi sapsar kesilmi, balmumundan yaplma bir heykel gibi
donakalmt.
41
Yre kstahne dil arz ettii dg- sineyi tein pirhen oldu ferm-i
haclet bana.
Ak denilen Q kzgn demirle dalyarak gse at yaray gnl,
sevgisiyle kstaha gsterdi. Fakat ben de yle utandm, yle utandm ki,
bu utan bana tpk ateten bir gmlek gibi geldi.
Mehpeyker, sevda tuzana drd erkein iinden geenleri satr satr
okumasn, uzun yllarn tecrbeleriyle, ok iyi renmiti. Ali Bey'in o
andaki dnce ve duygular da, bir sinema eridi gibi, derhal gznn
nnde canlanverdi. Her zamanki cilve hnerlerini birer birer gstermeye
balad. Kh akn aa vurduu iin gnlnde beliren gizli memnunluu
gya saklamaya alyormu gibi bir tavr taknyor; kh ka
davranlarna yine ka karlk bekliyormu gibi mahzunlayor;
hlsa btn bu ak rollerinde en nl sinema artistlerini glgede
brakacak bir baar gsteriyordu. Btn gayesi bir noktada toplanmt:
Avn, dald hzn ve aknlk leminden uyandra-bilmek!..
Mehpeyker'in sevda rolleri yava yava tesirini gsteriyordu: Ali Bey,
kendine gelir gibi yavaa yerinden
kmldamaya alyor, yz hafif hafif pembelemeye balyordu...
Zavall gen, sanki her keme kalbinden para para kopup azna
dklyormu gibi, keik kesik bir eyler sylemeye alt:

 Bilmem... size... nasl... teekkr etsem..., Bendeniz... neyim ki...

aknza... nail olacam... Maksadnz... bir zavally... sevindirmek
mi?... Yoksa... elenmek mi?.. Kulunuz... ikisine de... razym...
Samim duygularn tercman olan yz hareketlerine istedii ekil ve
mny vermekte en mkemmel artistlere retmenlik edebilecek durumda
olan Mehpeyker, gya iindeki hzn yalanc bir neeyle gizlemeye
alyormu gibi, ac fakat manl bir glmsemeyle:
Beyefendi, dedi. Biz kadnlar haddimizr biliriz. Beyefendilerimizle
elenmek-ne hftddimze*.Tr^^ilemiz sadece onlarn elencelerine
Sizin de bana meyliniz varsa dediime baktnz da gerekten sizi
kendime tutkun sanacak kadar aptallma m hkmettiniz?... Bilirim,
beyefendi, erkekler buraya vakit geirmeye gelirler. Her eyle
elendikleri gibi, karlarna kan biz zavall kadnlarla da biraz
gnl elendirmek isterler... Neden canm sklsn? Siz, imdiye kadar
grlmedik bir ey yapmadnz ya!... Her zaman, her yerde, her erkein
yaptn yapyorsunuz...
Mehpeyker bunlar syledike Ali Bey'in damarlarndaki kan, hiddet ve
utanla tutuuyor; yzndeki ate kzll bsbtn korlamaya
balyordu.
Sevdii kadnn bu szleri karsnda duyduu krgnlkla beraber dili de
zlmt:
Nasl meyil?... Elence ne demek... Gzelliiniz nerde kalr...
aretinizi aldm gnden beri hayalinizin esiriyim... Gnlerdir
sabahtan
akama kadar, sizi grebilmek midiyle, buralarda lgn gibi
dolayorum...
udL
42
43
Gecelerdir gzme bir damla uyku girdi mi sanyorsunuz.. Elence mi?...
Hayatmda ilk defa grdm ve ilk defa sevdim... Gzleri perdeli domu
bir insan, yirmi yana girince gzleri birden alr da dnyann renk
renk gzelliklerini ve gnei nasl severse ben de sizi yle lgnca
sevdim... cmlelerini arka arkaya sralad. Szn burasnda Mehpeyker'in
yzne ekinerek bakyor, nasl bir karlk greceini kestiremiyordu.
Ksa bir duraklamadan sonra szlerine devam etti:
Ah! Affedin! Affedin!... Cannz m sktm? Haysiyetinize mi dokundum?
Tanr ahit, ne sylediimi, ne syliyeceimi bilmiyorum. Bu yama
gelinceye kadar byle bir belya dmedim ki, tecrbe edineyim de
gerektii gibi konuaym... Niin yle kalarnz atyorsunuz?...
Benziniz kl gibi oldu... Ben sizinle ne vakit elendim ki byle ac
szlerle yreimi dalyorsunuz?... Ah! Bir yandan yorgunluk, bir yandan
uykusuzluk, bir yandan da kalp arpnts... imde yle bir fenalk var
ki, vcudumun btn zas birbirinden hemen ayrlverecek sanyorum...
Buralara kadar geldim... Kk bir iltifatnzla biraz teselli bulmay
umarken nce Niin peime dyorsunuz? diye, sonra da Eleniyorsun!
diye kulunuzu azarladnz... Ah! Ben ne talihsiz bir insanmsm...
Konumasn bu ekilde bitirirken hkrklar boaznda dmleniyor;
gzlerinde biriken iri ya damlalar yanaklarndan szlyor, yzne
baka bir gzellik veriyordu.
44
Nasl ldrmadm hayretteyim hl sevincimden Lisanndan seni sevdim
szn g ettiim
demler.
Seni sevdim! szn azndan iittiim zaman sevincimden nasl
ldrmadnra hl hayret ediyorum.
iddetli teessrler, yine iddetli teessrlerle giderilebilir. Mehpeyker,
iin buraya varacan zaten biliyor ve bu kritik dakikalar bekliyordu.
Kinayeli konumalar, en ciddi szlerin bile iddetini bir kat daha
artrr. Kadn, bu gerei ok iyi biliyordu. Ali Beyi bu ruh haleti
iinde, krgnln verdii hararetle erimi bir maden gibi, her kalba

dklvermeye msait grnce, o parlak baklarn bsbtn mahzunlatrd. Emelleriyle pimanlk duygular arasnda gya neye karar
vereceini bilemiyor ve bundan dolay strap ekiyormu gibi, gzlerini
yere dikerek, hazin ve kinayeli bir eda ile szlerine devam etti:
yle ya! Biz sanki buralara beyefendinin musallat olmasndan kendimizi
kurtarmak iin geldik!... Kendisiyle grmek istemesek sanki arabamzn
penceresini kapyamazdk... Kendinden uzaklamak istesek gidecek baka
mesire mi bulamazdk?... Yanna kadar sokuluyoruz; Beyefendi dut yemi
blbl gibi azn
45
ap bir kelime sylemiyor... Mecburen lkrdy biz ayoruz Lf olsun
diye Peimde niin dolayorsunuz? diye sormak da su saylyor... Her
eyin bir usul erkn vardr. Birdenbire Beyefendi, siz bana tutkunsanz, ben de sizi ldrasya seviyorum... Btn varlmla sizinim...
Emredin, kalbimi ayaklarnzn ucuna ataym!... dememizi mi
bekliyorsunuz? Kadn ldrasya sevse bile birden bu kadar alabilir
mi?... Benimle eleniyorsunuz!, dediniz. Ben de Hayr, bilkis siz
benimle eleniyorsunuz!... diyecek oldum... Beyefendilerle hi byle
aka yaplr m?... Baksanza, kyametler kopuyor...
Mehpeyker, bu eda ile daha bir hayli konutu; uzun uzun sitemler etti...
Sevgilisi konuurken zavall Ali Bey, renkten renge giriyor; kh zr
dilemeye, kh yalvarmaya hazrlanyor; fakat azn ap bir ey
sylemeye muvaffak olamyordu... Mehpeyker konuurken gzlerini yere
dikmi olduu iin, kendisine hal dilince olsun bir ey anlatamyor,
lkrdsn kesmeye de cesaret edemiyordu...
Konuma bu mecraya dklnce Mehpeyker, gya gnl ile mcadele ediyormu
gibi, bir iki dakika durdu. Sonra birden gzlerini yerden kaldrarak
gayet kane bir bakla muhatabnn yzne bakt... Kendisini
kucaklyacakm gibi, zerine doru eilerek:
te syledim. Gnlnz oldu mu? te kalbimi atm; iinde neler varsa
nnze serdim... Bana kadnlm da, terbiyemi de unutturdunuz...
Elvermedi mi?... Bir kere daha syliyeyim mi? te sizi seviyorum... Ne
yapaym, canmdan, dnyamdan ve ahretimden daha ok seviyorum...
cmleleriyle konumasn bitirdi... Seviyorum kelimesini azndan her
kta, dudaklar ismet kadar gzel, ehvet kadar tatl bir renk
alyordu.
46
Yetmez mi tem-yi ceml el de sunarsn Ey k- mihnet-zede bulduka
bunarsn
Gzellii doya doya seyretmekle yetinmiyor, bir de elini uzatyorsun. Ey
bin bir belya uram kederli k, sen artk bulmu da bunuyorsun.
Kadnn bu, gnl avlayc davran karsnda zavall toy k,
kendinden gemi, deta dili tutulmu, tek kelime syliyebilmek yle
dursun, kln kprdatacak hali kalmamt. Kalbi gsnden frlayp
kacakm gibi, hzl hzl arpyordu. Hayatnda ilk defa duyduu bu
heyecann iddetini anlyabmek, ancak kalbinin iine girmekle mmkn
olabilirdi.
Delikanl nihayet kendim biraz toplayabildi. Teekkrlerini, akn ve
saadetini anlatabilmek iin kadna bir eyler sylemek istiyor, fakat bir
trl iki cmleyi bir araya getiremiyordu..,
Mehpeyker'e gelince: Felein emberinden geen ve dnyada ehvetten baka
bir ey tanmayan bu ateli kadn, Ali Bey'i kalbiyle deil, vcudu ile
sevmiti. Bu gen, yakkl din erkee kar duyduu iddetli arzunun
karlksz kalmadn grnce sevincinden ne yapacan bilemiyor;
delikanly kendisine daha iyi
47
balayabilmek iin, diller dkerek ivelendike iveleni-yor; birtakm
kane tavrlar taknarak adamcaz da-.a beter aztyordu.
Bulunduklar yerin gzellii, sessizlii ve bilhassa tenhal iinde bir
iki saat ifte kumrular gibi byle tatl tatl sevitiler. Birbirlerine

kalble-rini atlar... Ali Beyin de biraz nceki utangal gemi,

heyecan durulmu, dili adamakll zlmt... Konutular...
Ali Bey, bu ilk aknn saf ve samim heyecanlar iinde, gelecee ait
tasavvurlarn sayp dkyor; Meh-peyker ise bu gzel gencin kuvvetli
kollar arasnda ya-yaca ak ve zevk dakikalarn tahayyl ederek
sevinten ii iine smyor; nerdeyse Ali Beyin boynuna sarlaca
geliyor; fakat bir yandan da masum bir gen kz tavr taknmaya, gerek
hislerini yapmack bir utan perdesi altnda gizlemeye alyordu. ki
lkrdda bir saadetinden bahsediyor, bu kelimenin gerek anlamn Ali
Beyle tantktan sonra rendiini, u anda ok mesut olduunu, ilerde
phesiz daha da mesut olacan sylyordu.
Ali Beyde, o gne kadar Mehpeyker'siz geen hayatna ok yazk olduunu
yana yakla anlatyordu. Sonra birden kalbine yeni bir ilham domu gibi
sz asl maksadna getirdi. ln- ak fasl bilmi, sra simdi izdiva
teklifine gelmiti.
Birbiri iin yaratlm iki gnl niin birbirinden ayr yaamaya
mecbur olsun? Siz alelade bir erkei deil, padiahlar bile mesut edecek
kadar gzelsiniz. Ben de sizi bahtiyar edemesem bile btn mrm boyunca
kulunuz, kleniz olur, bir dediinizi iki etmemeye alrm... Dnyada
bir tek anneciim var... Pek uysal bir kadncazdr... Size olan
dknlm grnce eminim ki o da sizi hakik kz kadar sevecektir...
Emrederseniz hemen bugnden...
48
Mehpeyker, evlenip yuva kuracak, mr boyunca kendini bir tek erkee
vakfedecek kadnlardan dildi. Dnyada hi iine gelmiyen bir ey varsa o
da boynuna nikh halkas takp sadece bir erkein kadn olmakt...
Ali Bey'in teklifi karsnda yznn ifadesi birden deiti.
Memnuniyetsizlii her halinden belli oluyordu. Mmkn mertebe
mahzunlatrmaya alt bir bakla, muhatabnn t gzlerinin iine
bakarak:
Biz, dedi, daha bugnden iin sonunu dnmeye baladk... ok rica
ederim bir daha bu bahsi amaynz ve yle hemencecik evlenme midine
filn da kaplmaynz!... Bu, en sonra dneceimiz bir ey... Hem benim
nmde yle bir felket uurumu var ki, onu ap da bir yuva
kurabileceimi hi zannetmiyorum... Aznzdan bir kere daha evlenme lf
iitirsem beni kyamete kadar gremezsiniz...
Kurnaz kadn, iin ilerisini dnyordu. Ali Beyin evlenme teklifini
kabul edecek olsa, erkek taraf nikhtan nce gerekli tahkikat
yaptracak, tahkikat esnasnda btn kirli amarlar meydana kacak ve
Ali Bey, byle mazisi kark bir kadnla evlenmiyecei iin sevdii
erkei ebediyen kaybetmi olacakt... Mehpeyker bunlar dnyordu. Ali
Bey ise kadnn zihninden geen ince hesaplan ve bu davranndaki gizli
maksad kavryabilecek durumda deildi. Hi ummad ve beklemedii bu
ret cevab kendisini ok sarsmt. Sevgilisinin bu hareketine hibir
mn veremiyordu. Mehpey-ker'i btn btn kzdrmaktan da korktuu iin
mmkn mertebe yumuak bir sesle ekine ekine sordu:
Biraz nce ltufkrlnz neydi; imdi en mkul teklifime kar
takndnz bu tavr neden? Dnyada hibir kuvvet, hibir engel bizi
birbirimizden ay49/4
ramaz:..: Bahsettiiniz felket uurumu da ne
biim eymi?...
Mehpeyker, gayet sakin ve alayc bir eda ile cevap verdi:
Adliyede sorgu hkimi
olduunuzu bilseydim sizden ekinir ve
yannza sokulmaya cesaret edemezdim...,
Ali Bey, alay fark edecek durumda deildi. Gayet sfiyane bir ekilde:
Bendeniz, dedi. Adliyede sorgu hkimi deilim. Babli'de ktibim...
Mehpeyker, daha da alayc bir glmsemeyle devam etti:
Babli'de herkesin srrn sorup aratrmak det midir? Gayet kibar
ve okumu bir hanmefendi tanrm. Ne kadar da iyilik sever bir
kadncazdr. Benim gibi kalnkafal bir deli kzla uraa uraa ders

de okuturdu. Ondan iitmitim: Babli ktipleri arasnda duyduu srr

saklamak, bir de kimsenin srrn sorup renmeye kalkmamak adetmi...
Acaba hatrmda yanl m kald?...
Ali Bey, kadnn szlerindeki ince alayn nihayet farkna varabildi ve
kendi yanda bir kadndan, bahusus sevdii bir kadndan db- muaeret
dersi almak gcne gittiinden mahcup oldu. Fakat bir yandan da
sevgilisinin stn zeksn ve kuvvetli kltrn (!) takdirden kendisini
alamad. Bu konuda mnakaay lzumsuz ve faydasz grd, hatta biraz da
tehlikeli buldu. Sadece:
rade sizin! Nasl emrederseniz yle olsun... dedi. Ve bu szleri
gayriihtiyar birka defa tekrarlad.
50
Evlenme teklifi reddedildii iin ok zgnd. Birisi dokunsa hemen
boanverecekti...
Buna benzer kim bilir daha ne sahnelerin artistliini yapan Mehpeyker,
sevgilisini byle meyus bir halde brakmak istemiyordu. Yine o yapmack
masum tavrn taknarak ve sesinin tonunu mmkn mertebe yumuatarak
sordu:
Birden niin yle mahzunlatn? Ben kimim ki irade benim olacak? Bir
kadn, bahusus akta benim gibi yenilmi bir kadn, bir erkei kendisine
nasl ram edebilir? Yalnz, ok rica ederim, deminki teklifinizi bir daha
tekrarlamaynz! Baka ne isterseniz emrinize tabiim. ..
ehvetli bir bakla muhatabnn t gzlerinin iine bakarak ve hecelere
daha kuvvetle basarak ilve etti:
Her ne isterseniz...
Bu kelimeleri, ehvet ihtirasnn basks altnda, her hecesini, hatt
her harfini ayr ayr mnlandr-maya alarak sylemi,
msamahakrln nerelere kadar gtrebileceini muhatabna anlatmak
istemiti.-.. Fakat byle ilerde o gne kadar en kk bir tecrbesi
bile olmyan toy delikanl, kadnn ne demek istediini anlyamam;
bunu, gnl almak iin sylenen bir sz olarak kabul etmiti. Kanaatkar
bir dervi eda-siyle sadece:
Sze ok yalvarrm, mesire gnleri buraya terif ediniz! Hi deilse
haftada bir sizi greyim. Bendeniz o kadarck ltfunuza da razym...
dedi.
Sevgilisinin bu ar safl karsnda kadn, yine o alayc akalarna
balad:
ok ey istediniz... Fakat ne are, emrinize itaat etmekten baka
elimden ne gelir. Buralarda sk sk
51
grnmek bizim gibi namuslu kadnlar iin geri ho bir ey deil. ok
kr ki mesire gnleri buralara gelmek herkes iin adet olmutur. Onun
iin, bulumamza kimse bir ey syliyemez. inallah uzun uzadya
grr, karde karde eleniriz... dedi. Sonra saatine bakarak ilve
etti:
Ooo! Vakit hayli gecikmi... Msaadenizle! Al-laha smarladk...
Gayet kane bir tavrla Ali Beye veda etti, onun bir ey sylemesine
meydan vermeden arabasna bindi ve uzaklat.
Bir an nce knn kollar arasna atlmak ihtiya-ciyle yanp
tutuuyordu.. Bu saf ocua iinden geenleri anlatabilmek geri ok g
olacakt. Fakat kendisi bu gibi ilerde ok tecrbeli olduundan Madem
ki bana tutkun, nasl olsa yola getirir ve ilk frsatta inallah meramma
nail olurum... diye dnd. Nee ve emniyet iinde yalsna dnd.
Ali Bey, mahzun baklarn kadnn gittii tarafa dikmi, gzlerini bir
trl ayramyordu. Araba gzden kayboluncaya kadar o vaziyette kald.
Sonra kendi kendine dnmeye, vaziyeti muhakeme etmeye koyuldu.
Mehpeyker, evlenme teklifini acaba niin kabul etmemiti? Yoksa kendisini
sevmiyor, sadece vakit geirmek, elenmek mi istiyordu? Fakat buna
mantken imkn yoktu. Sevmiyen bir kadn, kendisine bir kere iaret eden,
bir defa da arabasnn ardndan giden bir erkee kar bu derece msait

davranr, onunla byle tenha yerlerde buluur muydu? Bir an iin

Mehpeyker'in baka birini sevmesi ihtimalim dnd. Kskanlktan
ldracak gibi oldu. Hayr, hayr, byle bir ey olamazd... Bir gnl
iki sevdaya birden tahamml edebilir miydi? Bir gnlde iki sevda
olamaz diye trks
52
bile yok muydu? Mehpeyker'in baka birini sevmesi ihtimalinin de bo bir
kuruntudan ibaret olduuna iyice kanaat getirdi. Sevgilisinin biraz nce
kendisine gsterdii yaknl hatrlyarak sknet buldu.
ilk frsatta emellerine kavuma midi iinde evin yolunu tuttu. Babasnn
lmnden beri ilk defa neeli ve mesut bir yzle annesinin efkatli
kollan arasna atld.
53
ne ger kklnn bir teline verse zarar b-i md biten yerleri
szn ederim. Tarak, eer senin kklnn bir teline zarar verse,
sadece imir aac yetien yerleri yakmakla yetinmez, imir p biten
yerleri de yakarm.
Gerekten garip bir haldir, insan ne kadar gen, ne kadar tecrbesiz, ne
kadar utanga olursa olsun, kalbinde kendisine mahsus bir sr bulununca,
yahut bir teebbse giriince ve bilhassa bir kadn sevmeye balaynca
birdenbire ocukluktan syrlr; erkeklik ana girer cesaret ve enerji
artar. Dnyada artk baaram-yaca i yoktur. Her eye karr; her
kalba girmeye kalkr.
Bu deimez kaide, bizim snepe olanda da tesirini gstermekte
gecikmedi. Mehpeyker'le dp kalkmaya baladktan sonra Ali Bey'in o
ekingen, o snepe hali birden deiti. Evvelce kendi iine gmlm,
kendi leminde sessiz sedasz yaar, kimsenin etlisine stlsne
karmazken bu defa, dnyann ne olduunu gayet iyi bilen yal ve
tecrbeli insanlar gibi, gerek evde, gerek dairede her ie karmaya, her
meselede fikir beyan etmeye balad, grevine daha byk bir gayretle
sarld...
54
Mehpeyker'le buluaca gnleri yrek arpntlar iinde, byk bir
sabrszlkla bekler; nihayet o mesut gn gelir; buluurlar ve
seviirlerdi. O zaman Ali Bey, bu gzel kadnn iveleri iinde kendinden
geer, dnyay unutur, btn heyecan ve zntlerinden syrlarak
bambaka bir insan olurdu... Nihayet ayrl saati gelip atnca Ali Bey,
sevgilisini uurlar ve doru evine dnerdi. O gece sabaha kadar gzne
uyku girmez, sabahlara kadar canannn hayaliyle avunurdu.
Bu akla birlikte ans da almt. Mevki ve terfi dncelerinden
uzak, yalnz kendi ii gc ile megulken rtbeler, maalar, itibarlar
kendiliinden ayana gelmeye balad.
Dnyada biricik evld, cier-presi Ali'ciinin neeli bir glmseyiine
yllardr hasret eken ve dnyada bykl devlet kapsnda ykselmekten
ibaret bilen annesi, olunu byle neeli grdke ve memuriyet
hayatndaki ykselmelerini iittike, sevgili kocas yeniden dirilmi ve
aralarna karm gibi memnun ve
mesut olurdu.
Ali Bey'le Mehpeyker'in aklan ise her bulumalarnda bir kat daha
kzyor, derece derece alevleniyordu. Buluma gnlerinde bazan
kendilerinden geer, dnyay unutur, akam ge vakitlere kadar
birbirlerinden ayrlmak istemezlerdi. Btn bu grmelerde Mehpeyker'in
gayesi bir noktada toplanyordu: Gya saf bir hafiflik perdesi altnda,
bin bir ive ile Ali Beyi tahrik ederek bir an nce emeline kavumak...
Zavall Ali Bey, hl iin farknda deildi. Kadnn, birtakm imal
szler ve iveli hareketlerle ak ak anlatmak istedii arzuyu hl
kavrayamyor; bunlar akn tabi ve masumane bir ifadesi olarak kabul
ediyordu.
O zamana gelinceye kadar kendi halinde yayan,
55

daire arkadalariyle de fazla samim olmayp sadece resm vazifesinin

hudutlar dhilinde gren Ali Bey, byle birdenbire k oluverince,
ara sra dertieecek, iini dkecek samim bir arkada, daha dorusu bir
srda aramak hitiyacm duydu.
Daire arkadalanndan Arif Bey adnda bir gen vard. Aa yukar ayn
yataydlar. Karakterleri de birbirlerine uygundu. Onunla ahbapl
ilerletti; ksa zamanda cancier arkada ve srda oldular. Daima beraber
geziyor; beraber yiyip iiyor; beraber eleniyorlard. Hemen gn ar
birbirlerine gece yats misafirlie de gidiyorlard. Ali Bey, daha ilk
gnlerde arkadana btn srlarn at. Ballandra ballandra anlatt
ak macerasyla Atf Beyi gecelerce uykusuz brakt halde sevgilisinin
adndan hi bahsetmedi. Kendi dncesine gre, namuslu bir aile kznn
ad azlarda dolamaz, hatta en samim arkadaa bile sylenmezdi. Atf
Bey de, arkadann ilerde bu kzla evleneceini bildii iin, fazla bir
ey sormad; bu ihtiyatkrl tabi karlad.
Bir pazar sabah iki ahbap yine bulutular. Arif Bey:
Ben bugn amlca'ya gitmek istiyorum. stersen birlikte gidelim...
dedi.
Ali Bey cevap verdi:
ok iyi olurdu. Fakat ne yazk ki birlikte gitmemize imkn yok. Bugn
amlca'da bulumak zere sevgilime sz verdim. Mamafih ben erken
giderim. Saat yedi, yedi buua kadar grmemiz biter. Sekizde de sen
gelirsin. Orada buluuruz.. Olmaz m?
Bu teklifi Arif Bey de uygun buldu. Ali Bey, arkadandan msaade
isteyerek bir arabaya atlad ve amlca yolunu tuttu...
56
Mehpeyker daha nce gelmiti. Her zaman glgesinde sevitikleri koca
narn altndaki imenlie oturmu, kendisini bekliyordu... Yllardr
hasret eken iki sevdal gibi birbirine iyice sokularak oturdular... Otuz
alt saatten beri grmemilerdi; her ikisinin de anlatacak ok eyleri
vard... nce bir buuk gnlk ayrln dayanlmaz straplarn
birbirlerine saatlerce anlattlar... Bu fasl bitince akn felsefesine
getiler... En yksek grl filozoflara bile parmak srtacak birtakm
bahislere daldlar...
Mehpeyker, dnp dolap lkrdy, st kapal bir ekilde, hep ayn
aalk arzusuna getiriyor; Ali Bey ise mtemadiyen akn ulviyetinden
bahsediyordu.
Bu kane sohbet yedi buua kadar srd. Ali Bey birden, arkadana
verdii sz hatrlayarak sevgilisinden msaade rica etti ve hazr
mnasebet dmken Atf Beyle olan samim arkadalklarndan da ksaca
bahsetti.
Kadn, Ali Beyin bu hareketinden, kendine olan aknn azald mnsn
karm ve bundan gya ok zlm gibi, birtakm yapmack tavrlar
taknarak delikanlya hayli sitemler etti. Sonra Ali Beyin st ste
ettii yeminlerle verdii teminata inanm grnerek gitmesine msaade
etti.
Ali Beyin aklna orijinal bir ey gelmiti: Bir yandan arkadaiyle
grrken bir yandan da sevgilisinin yine bir iki gn hasret kalaca
gzel yzn hi deilse uzaktan grebilmek... Bu dnceyle ve gayet
hazin bir yalvarla, Mehpeyker'den hemen evine dnmiyerek ilerdeki eme
nnde arabasn biraz bekletmesini rica etti. Kadn, kmn bu hazin
yalvarn glmsiyerek karlad ve arzusunu kabul etti. Yalnz,
birtakm dedikodulara meydan vermemek iin, eme bana ancak yirmi,
yirmi be dakika sonra gelebileceini syledi.
57
Ali Bey, sevgilisinden ayrlnca doru Byk am-hca'da eme bandaki
kahveye gitti. Her zaman yapt gibi, nar aacnn altnda bir
iskemleye oturdu.
Arkada henz gelmemiti. drt sandalye tesinde, bakalarndan gayet
zeki bir insan olduu anlalan, tahminen krk, krk be yalarnda,

esmer bir zat oturmu, etrafndaki be alt kiiyle akalayor, gln

fkralar anlatyor, birtakm nkteli szlerle hepsini glmekten krp
geiriyordu...
Ali Beyin iinde, bu neeli meclise katlmak arzusu uyand. Fakat
adamlarn hibirini tanmyordu. Arzusunu yerine getirebilmek iin
bahaneler dnd; hatta bir iki defa, mnasebet dnerek, uzaktan
lakrdlarna bile kart.
Yerinden kalkp tam onlara doru gitmeye hazrlanrken yanlarnda birka
araba durdu. Bunlar, amlca sefasna gelen kadnlarn arabalaryd.
Berikiler, bu defa konumay, akalamay filan bir yana brakarak
arabalardaki kadnlara laf atmaya balad. Ali Bey, geri akn en
hararetli taraflarndand. Fakat hi tanmadklar kadnlar birtakm
mnasebetsiz szlerle byle rahatsz etmeye kalkmak, onun kanaatince,
dpedz edepsizlikten baka bir ey deildi. Biraz nce aralarna
karmak iin can att bu terbiyesizlere kar iinde derin bir nefret
uyand. uradan uzaklaaym da bari gzm grmesin... Bam da belaya
girmesin... diye dnd. Fakat arkadaiyle buluaca yer orasyd.
Bundan baka, sevgilisi de nerdeyse arabasiyle ayn yere gelecekti. Ne
yapacan, neye karar vereceini dnrken Mehpeyker'in arabas uzaktan
grnd.
Eskilerin tabiriyle bizim (k- eyd) yine kendinden gemi, dnyay
unutmutu. Baklar arabaya mhland. Btn bir gece asab buhranlar
iinde rpndktan sonra seherin ferahlatc havasn ve ortal nu58
ra gark edecek olan gnein domasn bekliyen sinir hastalar gibi,
Mehpeyker'in gelmesini bekledi.
Bir iki dakika sonra araba, emenin nne gelmi ve evvelce
kararlatrdklar yerde durmutu.
Ali Bey, sevgili Mehpeyker'ine bir defack yle doya doya bakmaya henz
vakit bulamamt ki esmer adam yerinden ok gibi frlad; son derece
pervasz ve laubali bir tavrla arabaya yanat. indeki kadn sanki
krk yllk ahbabym gibi, gayet tabi bir ekilde, bir eyler
sylemeye balad. Mehpeyker, derhal arabann perdelerini kapatt ve
sratle oradan uzaklat.
Ali Beyin btn kan damarlarnda birden alev kesilmiti. Bu ne
terbiyesizlik, ne kstahlkt... Geri sevgilisinin namusundan (!) son
derece emindi. Onun iin kalbinde en ufak bir phe, en ufak bir rekabet
azab duymad. Fakat bir dolgunca vaktinde doya doya yzne bakmaya
kyamad sevgilisinin, ne id belirsiz ;herifler tarafndan byle
kstaha bir hakarete uramas tahamml edilecek ey deildi. stelik,
Mehpeyker ilerde kans olaca iin araya bir de namus meselesi
giriyordu. Bu hislerin tesiri altnda ve gayet sinirli bir halde yerinden
frlad. ki kolunu gsne kavuturup ellerini de koltuklarnn altna
soktu. Cellat balas gibi dmanlk ifade eden hakaret dolu baklarla
lerifi yle tepeden trnaa szd. Adam henz iin far-lunda deildi.
Mehpeyker'in souk mukabelesinden zerrece ftur getirmemi ve sanki
hibir ey olmam gibi dnp arkadalarnn yanma oturmutu. Yine o
neeli tavrn taknm, kmser bir eda ile arkadalarna Mehpeyker'e
dair izahat veriyordu:
Sevsinler yosmay, dedi. Oltasna yeni bir mirasyedi enayi taklm
olacak ki bize yz vermiyor...
Sonra yzn arabann gittii istikamete evirerek:
Sen yolcu, biz hanc iken elbet yine grrz...
59
Adam, belki daha bir eyler syliyecekti. Fakat Ali Bey grler gibi bir
sesle lakrdsn kesti:
alacak ve esef edilecek ey dorusu!... Aramzda efendi geinen
baz adamlar, stanbul'un eski kl-hanbeylerine rahmet okutuyorlar...

erlerinden kadnlar, mesire yerlerine gelmek yle dursun, nerdeyse

sokaa bile kamyacaklar...
Bu szler gayet vahiyane bir eda ile ve her eye kararl bir iddetle
sylenmiti, tekiler, balann gayri ihtiyar sesin geldii tarafa
evirdiler... Kendisine sataldn anlayan esmer adam cevap verdi:
Bunda alacak bir taraf yok... Asl alacak ey, yirmi yalarnda
toy bir delikanlnn, stne vazife olmayan eylere burnunu sokmas,
bandan byk ilere kalkmasdr... Mesire yerlerinin kel khyas
msn be adam?
Ali Bey, sesinin ayni iddetli tonu ile sordu:
Arabadaki kadn, faraza aileniz efradndan biri olsayd da yabanc bir
erkein byle bir muamelesine urasayd memnun olur muydunuz?
Demek ki kadn, sizin akrabanzdandr?
yle olsa ne lazm gelir?
As bir gen olduunuz yznzden okunuyor. Bu kadn gerekten
akrabanz ise, size acmak lazm gelir...
Ne demek istiyorsunuz? Ak syleyin! Yani bu kadn namussuz mudur?
yle yksek perdeden emir verir gibi sorulan suallere cevap vermeye
almamz... Efendi efendi sorarsanz belki cevabn veririz...
Mnakaa perde perde alevleniyordu, deta az kavgas eklini alyordu.
Biraz daha devam ederse kapacaklar muhakkakt.
60
Atf Bey, kopmak zere olan frtnay grnce Mesut Efendiye yaklat:
Day, ne yapyorsun? diye sordu.
Ben ne bileyim? Git kendisine sor! Arabadaki kadna laf attk diye
elinden gelse dilimizi kesecek...
Ali Bey ok kibar ve terbiyeli bir gentir. Hani size daima
kendisinden bahsetmez miydim? Karde gibi geinir ve birbirimizi ok
severiz...
Maallah ok iyi bir arkada semisin... Mbarek olsun... Eer senin
de byle her iine burnunu sokmaya kalkrsa arkadalndan ok
faydalanrsn...
Atf Bey, daysna sz geiremeyeceini anlaynca bu defa arkadana
dnd:
Ali'ciim, kardeim, gel biz seninle konualm. Daym fazla
sinirlenmi, lakrd anlamyor. Derdin ne ise bana anlat!
Bunlar sylerken bir yandan da Ali Beyin koluna girmi, onu olay
yerinden uzaklatrmaya alyordu.
Mesut Efendi ile arkadalarnn manl fsldama-lar ve glmeleri
arasnda oradan uzaklatlar. Az ilerde bir aacn altnda oturdular.
Atf Bey, gerek yolda, gerek oturduklar yerde arkadann nabzna gre
erbet vererek gergin sinirlerini biraz yattrdktan sonra:
Arkada, bir adam bir arabaya taklm. Bizim nemize gerek ki bundan
kavga karyoruz? Terbiye retmeni miyiz? Ahlak zabtas myz, yoksa
polis mfettii miyiz, neyiz?... diye soracak oldu. Fakat sorduuna da,
soracana da piman oldu. Lafn henz bitirmemiti ki, Ali Bey, yine
tepeden trnaa ate kesilerek alevlendi:
Nemize gerek ne demek? Kimin arabasna satatn biliyor musunuz?
Arabann iinde O vard O... Ona laf att... Hem de krk yllk
kapatmasyle21 ko61
nuur gibi hakaretler savurarak... Zavall kzcaz oradan kamak
zorunda brakt...
Bu szleri bara bara sylyor; kadna la atan sanki oymu gibi,
kendisini adet azarlyordu. Fakat Atf Bey, arkadan ok sevdii ve
huyunu suyunu da gayet iyi bildii iin bunlar hogrrlkle
karlyor, hi sesini karmyor, hep aadan alyordu...
Nihayet mahzun ve korkak bir tavrla:

 Daym yle mnasebetsizlik yapmazd... Hele sizi ve o kzla olan

tanklnz bilseydi o tarafa gznn ucu ile dahi bakmazd...
diyecek oldu.
Bu szler Ali Beyi yeniden ldrtmaya kfi geldi.
Nasl mnasebetsizlik yapmaz?... diye bard. Hem daniskasn
yapt... Bu kz namussuz mu? diye soracak oldum. Soruma cevap vermeye
bile tenezzl etmedi...
Bunlar sylerken sesi heyecandan titriyor, gzlerinde biriken birka
damla ya, yanaklarndan szlyordu. Atf Bey de ok mteessirdi.
Arkadann zntsn takdir ediyor ve akrabasndan biri buna sebep
.olduu iin daha fazla zlyordu.
Allah akna bu kadar mteessir olma! Ben imdi gider, sorduunuz eyi
dayma tekrar sorar ve cevabn da hemen getiririm... diyerek yerinden
frlad. Koa koa eme bana gitti. Mesut Efendi'yi bir kenara ekerek
sordu:
Daycm, benim en yakn akadama bu muameleyi niin yaptnz? O
size bir ey sylediyse bile affetmeliydiniz... Halini grmediniz mi?
Akl banda deil. Laf attnz kz ldrasya seviyor...
Seviyorsa ne yapalm? Dnyada ondan baka seven erkek yok mu?
Seviyormu diye yzne kim bakarsa gzn m oyacak?
62
Bu, yle alelade bir sevgi deil, daycm, canndan daha ok
seviyor... Olan karasevdal... lerde o kzla evlenecek de...
-r- Ne dedin, ne dedin? Onunla evlenecek mi? Cidd mi sylyorsun? Bu
olan ldrm m? Hi o kadnla evlenilir mi? Dorusu namusuna ok
dkn bir deli-, kanlym...
Arkadam namusuna
gerekten ok dkndr; namusu iin cann
verir.
yleyse bu ocuk delinin biri...
Niin?
Niini var m ayol? Bu ocuk hi insan iine karmam m? Kadn kz
peinde hi gezmemi mi? O kadnn ahlk durumunu hi kimseden sorup
tahkik etmemi mi? Bunlar bilmeden nasl birden evlenmeye karar veriyor?
Niin karar vermesin? Ak konuun! Dediiniz hususlar sorsayd ne
renirdi?
Ne mi renirdi? Neler renmezdi ki... O kadnn yar stanbul
halkndan artakalm nl bir aif-te olduunu renirdi...
Konuma ilerledike Atf Beyin de hayreti artyordu. Daysnn bilhassa
son cmlesi beynini altst etmiti... Zavall arkadana ok acyor;
aresizlik iinde Eyvah! imdi ne yapacaz... Ne yapacaz?... diye .
ayni soruyu kendi kendine tekrarlayp duruyordu.
Mesut Efendi, stanbul'un her kesine sokularak eitli olaylarn iinde
yorulmu, dnyann ka bucak olduunu anlam, tecrbeli bir adamd.
Ktlerin dman, iyilerin dostuydu. Bu mesele hakknda yeenini uzun
uzun sorguya ekti. Ali Beyin pek terbiyeli, pek kibar, kadn kz peinde
komak yle dursun, tatil gnleri bile mesire yerlerine kmayan
tecrbesiz bir gen olduunu renince:
63
Ne yapacamz ben bilirim. Haydi d nme! diyerek Atf Beyi nne
katt. Ali Beyin bulunduu tarafa doru yrmeye baladlar.
Ali Bey, emellerinin nne bir kara bela gibi dikilmi olan esmer adamn
arkadayle birlikte geldiklerini grnce fena halde bozuldu, sinirleri
yeniden gerildi.. Yeni bir mcadeleye hazrlanrken onlar da yanna iyice
yaklamlard.
Mesut Efendi, yukarda da bahsettiimiz gibi, gn grm, halden anlar,
babacan bir adamd. Ali Beyin az amasna meydan brakmadan sze
balad:
Beyefendi olum, affedersiniz! Gerek sizi, gerek halinizi bilmiyerek
bir kusur ettim. Bunun iin de sizden zr dilemeye geldim, dedi.
Muhatabnn biraz yumuar gibi olduunu grnce ilave etti:

 Fakat imdi de ncekinden daha byk bir kusur iliyeceim. Onun iin
peinen affnz rica ederim. Bunu her halde
iyi
niyetime
balyacanz umarm...
Ali Bey, onun szn keserek merak ve heyecanla sordu :
Ne gibi?
imdi Atf Bey kardeimizden iittim... Demin arabasna yaklap laf
attm
kadn seviyormusu-nuz... yle mi?
Seviyorsam seviyorum... size ne?...
Sinirlenme, evladm! Ayp deil. Genlikte bunlar olaan eylerdir.
Herkesin bana gelebilir. u kadar var ki, kadn gayet ciddi bir akla
seviyormusu-nuz... Hatta daha baka tasavvurlarnz da varm...
Ali Bey, srrm aa vurduu iin, arkadana hakaret ve hiddet dolu bir
bakla dik dik bakt. Sonra Mesut Efendiye dnerek:
64
Sizin ne vazifeniz? Herkesin kel khyas msnz?
Az kavgas yeni batan kzacaa benziyordu. Fakat Mesut Efendi buna
meydan vermedi, sakin ve ar bir sesle devam etti:
Ltfen sinirlenmeyiniz! ihsan buyurunuz! nsan olana insanca davranmak
herkesin vazifesidir... O kadnla istediiniz kadar gnl elendirir,
vakit geirebilirsiniz. Buna kimse bir ey diyemez... Benden size baba
nasihati, aabey nasihati: i sakn yanlp da evlenmeye kadar
gtrmeyiniz! Namusunuza ok yazk olur... Tela etmeyin, msaade
buyurun, szm bitireyim. Sonra ne isterseniz syleyin! stediiniz
ekilde hareket etmek de daima,kendi elinizdedir... Fakat bir kere beni
dinleyin!... O kadnn ad Mehpeyker'dir, deil mi? Hani Boazii'nde, u
ufak krfezin kenarndaki pembe yalda oturur. stanbul'un hovardalk
lemlerini bilenlerden kime isterseniz sorun! Mesel en yakn arkadanz
Atf Bey ite karnzda duruyor... Szlerine inanrsanz o kadnn ne
mal olduunu size etra-fiyle anlatsn... Mehpeyker denilen bu aifte o
derece mehur bir fahiedir ki, koca stanbul'un iinde, koynuna
girmedii, sizden baka bir gen kalmamtr diyebilirim.
Zavall Ali Beyin az amasna meydan brakmadan teden Atf Bey atld:
Daym ok
doru sylyor.
Vah kardeiim, vah! Bunca zamandr
ektiiniz zntler bu kadn iin miydi? znt ekmeye deer mi hi? Ne
zaman isterseniz iki altn karlnda emlinize nail olabilirsiniz...
sterseniz hemen bu gece... diyerek Mesut Efendi'nin szlerini teyit
etti.
Ali Bey, arkadann asla yalan sylemiyeceini mteaddit tecrbeleriyle
gayet iyi biliyordu. Mesut Efen65/5
di'nin syledii eylerin doru olmamasn kalben ok arzu ediyor, fakat
arkadann kesin ifadesi karsnda buna muvaffak olamyordu... Hem
kendisine yalan sylemeye ne mecburiyetleri vard?
En kutsal emellerle gnl verdii Mehpeyker'in iffetsiz bir kadn
olduuna nihayet o da inanmak zorunda kald...
Duyduu ac hakikatin basks altnda beyni karncalanyor, kalbi
skyor, eziliyor, eziliyordu... Buna ramen metin grnmeye ve
strabndan renk vermemeye alt, hislerini iinde hapsetti. Souk bir
kaytszlkla:
Ben onu namuslu bir aile kz olarak tanm ve sevmitim, meer
yanlmm. Bugnden itibaren yzne bakarsam namert olaym...
djyjergk_Sn- szn syledi veJaahsLJEapatt. cj*?**\ Me*^
Konuma mevzuu deitikten sonra bir mddet de havadan sudan bahsettiler.
Mesut Efendi, msaade isti-yerek onlardan ayrld, arkadalarnn yanna
gitti. Ali Bey'le Atf Bey yalnz kaldlar.
Utanma korkusuyla riyakrla tenezzl insan iin ne garip bir
noksanlktr. nsan bazan bir yalan uydurur; karsndakini buna
inandraym derken ok defa kendi yalanna kendisi de inanr. te Ali
Bey de, vaziyeti kurtarmak iin, syledii yalana kendi de inanm,

gnlndeki atein sndn sanmt... Oysa ki bu ate, yle kolay kolay

snecek atelerden deildi...
Atf Bey, o gn akama kadar arkadann yanndan ayrlmad. Onu teselli
etmeye, krlan maneviyatn kuvvetlendirmeye alt. Ali Bey de,
Mehpeyker'den artk iyice souduunu akama kadar bou bouna tekrarlad
durdu... Bu yalana deta kendisi de inand...
66
Yer yer ald hne-i tende er- ye's Etti kaza dern-u dili dg
dg- ye's
Vcut evinde yer yer yeis kandilleri yand. Talih, kader gnlde
mitsizlik yaralan at.
Akam zeri iki arkada birbirinden ayrldlar. Atf Bey, daysyla
bulumak zere, Kuzguncuk'a gitti, Ali Bey de bitkin bir halde evine
dnd. Gnl ile vicdan mthi bir mcadele halindeydi. Btn mitler,
btn hayaller bir gnn iinde yklmt...
Atf Bey, days gibi, bu ilerin kurdu olmamakla beraber arkada kadar
tecrbesiz de deildi; o gne dein ufak tefek gnl maceralar olmutu;
fakat hibir kadna veya kza ciddi olarak tutulmamt. Onun iin gerek
akn ne olduunu bilmiyor; son derece azimli bir gen olarak tand
arkadann bu vasfn da hesaba katarak, Mehpeyker'den artk iyice
souduuna inanyordu. Mesut Efendi ise byle dnmyor; ak tpk
hastalk gibidir; birden gelir, fakat bir trl gitmek bilmez. szn
biteviye takrarlyarak yeeninin bu fikrine itirak etmiyordu.
Ali Bey, gayet perian bir halde sokak kapsndan ieri girdi. Dokunsalar
hemen alayacak, fleseler he67
men yiklverecek gibiydi. Olanca znts yznden okunuyordu. Annesi,
biricik evladn bu halde grnce pek telaland. efkat ve znt ifade
eden titrek bir sesle sordu:
Bu halin ne? Bir eye mi zldn, evladm? Ali Bey:
Tela edecek bir ey yok, anneciim, yalnz bugnk gezintiden biraz
fazla yoruldum... Belki ondandr... diye sudan bir cevap verdi.
Arkasndan da, annesinin daha fazla bir ey sormasna frsat vermemek
iin ilave etti:
ok yorgunum... Msaade ederseniz odama gidip istirahat edeyim...
Bari birka lokma yemek yeseydin...
Canm hibir ey istemiyor, anne!.. Yorgunluktan m nedir, kuzu yemi
gibi tokum...
Erkenden odasna ekildi ve kendi i lemine dald.
Karasevdallarn dncesi gibi gaml ve karanlk bir geceydi... Para
para bulutlar arasndan yldzlar kh grnyor, kh kayboluyordu. Bu
koyu karanlk iinde hayal meyal seilebilen bahedeki aalar birtakm
acaip ekiller alyor; sanki bir sr korkun mahlk, baheyi istila
etmi zannn uyandryordu... stanbul ufuklanndaki siyah dalar, adeta
koyu lacivert dalgalar andryordu...
Hemen btn hastalklar, akamlar daha iddetlenir. Ak ise tedavisi ok
zor bir hastalktr. Buna bir de mitsizlik ilave edilirse, tedavi daha
da gleir, adeta imkansz hale gelir. Ali Beyin akndaki mitsizlik
safhas da byle biimsiz bir zamana, yani geceye rastlamt. Tesiri
elbette daha iddetli olacakt. Ak ve yeis denilen bu iki stn kuvvete
bir de gecenin vahi sessizlii eklenince zavallnn vcuduna bir
arlk, kanna bir durgunluk gelmi, yreini mthi bir kasvet k68
mutu. Nefes alrken boulacak gibi oluyor! biraz kendini toplyabilmek
iin sarfettii gayret hibir sonu vermiyordu. ine gmld karanlk
lemini gya her tarafn kbuslar kaplam; mtemadiyen zerine doru
saldryordu... Bu kbuslar arasnda Mehpeyker'in hayali ise, melek
klna girmi bir eytan gibi, vicdanna musallat olmaktan geri
durmuyordu. Zavall ocuk, amlca'da geen o sakin ve tatl gnlerin
tekrar geri gelmesi iin birka senelik mrn sevine sevine feda etmeye

hazrd... Fakat heyhat!... Kendini teskin etmek yle dursun, sknet

temennisi dahi, kalbindeki heyecan bir kat daha iddetlendirmekten baka
bir eye yaramyordu. Hislerini tahlil ede ede u kanaate vard ki,
gnlndeki ak yaras, yle fikir deitirmekle, azimle, akl ve mantkla
tedavi edilemiyecek kadar derin almt... Mehpeyker denilen o yosmann
sevilmeye deil, efkatli bir baka bile layk olmadn imdi ok iyi
bildii halde, her eye ramen yine her kusurunu affedecek, urunda
cann ve belki namusunu bile fedadan ekinmiyecek derecede seviyor...
Dnyada kendi durumuna uygun gelebilecek ne kadar vahi tasavvurlar, ne
kadar kara hlyalar varsa gayri ihtiyar hepsini birer birer zihninden
geirdi: Ahlka dkn bir kadn olduu halde, namuslu grnerek
kendisini aldatt iin Mehpeyker'i ldrmeyi dnd... imdiye kadar
bu kadnla dp kalkm ne kadar erkek varsa hepsini birer birer
kstrp tepelemek arzusuna kapld. Mehpeyker'siz geecek hayatn tad
tuzu olmayaca iin intihar aklndan geirdi. Fakat olan kendisine
olacak, kendisi kara topraklar altnda yatarken o aifte yine bildii
gibi fink atacakt... Velhasl dndklerinin bazsn imknsz bazsn
da faydasz buldu ve neticede yine hibir karara varamad... Beynine,
kalbine, sinirlerine ve iliklerine yaylan
69
mthi bir strabn tesiri altnda, kh btn vcudu buz kesilerek tir
tir titriyor, kh ateler iinde kalarak tepeden trnaa buram buram ter
dkyordu... Vakit ldrmek iin gzlerini kapayp uyumaya alyor,
biraz dalar dalmaz korkun ryalar grerek dehetle uyanyor, bu defa da,
uyank olduu halde, az nce grd ryadaki korkun eyler birer hayal
eklinde karsna dikilmi gibi grnyordu...,
Sevdaya geri hayli zamandanberi alm ve onun elemlerinden de ayn bir
haz duymaa balamt. Fakat mitsizliin, hele kskanln mthi
azaplarm bu gece ilk defa tadyor ve bunlara asla alamyacan
anlyordu. Bu dayanlmaz azaplar yalnz o geceye mahsus deildi. Ertesi
gece ve birbirini takiben dier geceler, odasna ekilince zihni hep o
vahi tasavvurlara saplanyor; ektii straplar hafifliyecek yerde
gittike
iddetleniyordu.
Dncelerinde ve emellerinde meydana gelen bu deiiklik sratle
benliini kaplyor; zavally bedenen ve ruhen mthi bir kntye doru
srklyordu. iirleri ok bozulmu, eski uysal tabiatndan eser
kalmamt. Bazen gzleri, sabit bir noktaya dikiliyor; dakikalarca dalp
dalp gidiyordu... tahszlktan ve st ste gecelerce devam eden
uykusuzluktan zayflam, yz sapsar olmu, gz kapaklarn
kprdatacak hali kalma-rmt. Karasevda, btn iddetiyle hkm
sryordu...
Bununla beraber evde annesini meraka drp zmemek, dairede, arkadalan
arasnda ve bilhassa Atf "Beyin yannda irade zayfln belli etmemek
iin, olaanst gayret sarf ediyor; mmkn mertebe neeli grnmeye
alyor ve bu rollerinde bir dereceye kadar muvaffak da oluyordu.
O buhranl gnlerde en byk arzusu, Atf Beyden mmkn olduu kadar
ayrlmamakt. nk onun ya70
nmda bulunduu zamanlar, iddetli elemini gizleyebilmek iin gereken
gayreti gstermek mecburiyetiyle, zihn faaliyetleri hep bu noktada
toplanyor; aclarn ve korkun tasavvurlann unutur gibi oluyordu...
Bir tek arzusu kalmt. O alak kadn grerek ne : bir mahlk olduunu
hakaretle yzne vurmak ve arala__________
Sonra Mehpeyker'in bu davran nasl karlayacana dair ihtimaller
yrtyor; kendi kendine: nkr yoluna saparsa yalancl ortaya kar;
kabul ederse namussuzluunu itiraf etmi olur... Her iki halde de hiddet
ve nefretimi artrmaktan, gnlmdeki bu sevda ateini sndrmekten baka
bir sonu elde edemez diye dnyor; bunu kolay baanlr bir ey

sanyordu... Zavall kalbine sanlan ylann yle hiddetle, nefretle

defedilir belalardan olmadn nerden bilecekti?...
Bunlan dnd gn pazard. Halbuki Mehpey-ker'i ancak cuma gn
grebilecekti. Her dakikas yllar kadar hkm srecek olan nndeki bu
kocaman gn nasl geecekti, ya Rabb...
71
Tahamml eylemez zr- hevya perde-i ismet Girban-caki-i gl dest-i
bdd- sabandr
Namus perdesi heves rzgrnn iddetine tahamml edemez; nitekim gln
yakasnn yrtlmas (almas) da gn dousundan esen hafif yelin
yumuak, fakat zalim elindedir.
Sabrszlkla beklenen cuma nihayet geldi. Ali Bey byk bir tela ve
heyecan iinde yatandan frlad. Daha sabah ezan bile okunmamt.
Alelacele giyindi. Mehpeyker'le amhca'da her vakit bulutuklar tenha
kenin yolunu tuttu.
intizar o derece iddetliydi ki zaman uzadka orada bu azaba
katlanmaktansa yine geirdii o korkulu gecelerin kucana atlmak
kendisine daha kolay geliyordu...
Mehpeyker ise, yaratlndaki eytan zek sayesinde, Mesut Efendi ile
geen maceradan sonra Ali Beyin hakikati renmi olacan ve kendisiyle
mutlaka bir bela karmaya kalkacan anlam ve sevgilisinin byle
bir davranna kar gereken tedbirlerini de hazrlamt.
ilk tedbir olarak, sevdiine bir cemile yapmay dnd ve amlca'ya gitmek iin her zamankinden yarm saat nce
yalsndan kt.
Ali Bey, sk sk saatine bakyor ve gittike sabrszlanyordu.
Mehpeyker'in gelmesine daha krk dakikalk bir zaman vard... Kendisi
bylece dakikalar sayarken, hi ummad bir anda, Mehpeyker'in arabas
uzaktan grnd.
Araba t yanna gelinceye kadar, Ali Bey de lakrdya nasl
balayacan, ne gibi dokunakl szler syleyeceini, kadn ne ekilde
azarlayacan tasarlyor; zihninde tertipledii cmlelerin bazsn
beenmiyor, deitiriyor; bazsn hafif buluyor, daha
iddetlendiriyordu... u birka dakika iinde nihayet hepsini biribirine
katarak alelacele bir zet karmaya muvaffak oldu. O srada Mehpeyker de
arabasndan inmi, yanna doru gelmeye balamt...
Kadnn dnd tedbirlerden biri de, Ali Beyin yanna, son derece
sslenmi olarak gelmekti. Yapma beyaz goncalarla ilemeli beyaz tlden
bir elbise giyinmi, bann n tarafna iki yldz ineyle sa bana
tirfilli bir beyaz karanfil koymu, boynuna ortas elmasl birka dizi
inciden yaplma zarif bir gerdanlk taknmt. Ba rtsn, feracesini,
eldivenlerini ve iskarpinlerini hep elbisenin renginden intihap etmi,
batan aa beyazlara brnmt. ehresi ile kazanaca galibiyetin
sevinciyle gayet parlak, gayet tatl bir renk almt. Bu haliyle,
sabahleyin henz afaktan kurtulamam bir ilkbahar gneini andryordu.
Zavall Ali Bey, gz kamatran bu gzellik karsnda yeni batan hap
yutmu; kalbinde ak, hiddet, nefret, kin, hepsi birbirine karmt.
Kadna sylemek zere hazrlad szlerin bir kelimesini bile
hatrlamyordu... Kendini zorlaya zorlaya nihayet:
73
Sizden mit etmezdim... diyebildi. Ve arKasm da getiremedi...
Mehpeyker, karsndaki adamn sknet ve uysallk klleri altnda rtl
bulunan hiddet ateini alev~ lendirmeye kalkacak budalalardan deildi.
Gayet laubali, akna son derece sadk bir kadn tavryla sze balad:
Srlarm nihayet rendiniz, deil mi, beyim! Zarar yok... Ne zaman
olsa meydana kacakt. Oaliba benden mit etmediiniz ey, durumumu
size syleme-ye cesaret edemeyiim olsa gerek... Kalbinize, vicd^mn-za
dann, o kadar nefret uyandracak, o kadar utanlacak bir srr hangi
babayiit kadn kendi azyle syleyebilir? Madem ki bakalarndan
iittiniz; imdi ben de syleyeyim. Evet, beyim hakkmda size neler

syledilerse hepsi dorudur. Belki noksan vardr; fakat fazlas

yoktur... Gayet di bir evde dodum; orada bydm. Daha yam on e
varmadan akrabam olacak sefiller, benim namusumu satarak zengin olmaya
kalktlar. O yata bir ocuk namus nedir, insanlk ne trldr, insan
kendini
ktlklerden nasl koruyabilir bunlar nerden bilecek?...
nsan bir kere de yola dt m kum deryasna dalm gibi abaladka
batyor, gittike gidiyor... Felek sevk etti; ben de bu yolda daima
ilerledim... Dnyada yapmadm ey pek az kald. T ki sizi ilk grdm
gne gelinceye kadar bence yaamak demek, mesire yerlerinde gezip
tozmak, elenti lemlerinde bulunmaktan ibaretti. Dnyada ak diye bir
eyin varlna bile inanmyordum. Bildiklerimden, Atike adnda bir kadn
vard; o da bizim yolun yol-cusuydu: Bana daima: Kz, biz de severiz;
hem bizim sevdamz namuslu kadnlarn sevdasndan bin k^ daha iddetli
olur. derdi de ben de bu sze glerdin1- Meer kadncazn hakk
varm... Sizi bir defa grdm;
74
iimde bsbtn baka hisler uyand. Toprak stndeki iyler sabahleyin
gnei grnce buhar olup nasl havaya ykselirse, yznz grdm gn
benim gnlm de ykselmeye balad. Dnp arkama bakmak is^ tedim, geen
gnlerimin pisliinden utandm ve irendim. Elimden tutup da beni
dtm mezbeleden kurtarabilecek yegane erkek sizi tandm. lk
karlatmz gn ettiiniz iarete karlk verdiim Tenhada
grelim! iareti, istediiniz ekilde yemin ederim ki, ne sat
iindi, ne de nazlanmak iin... Benim gibi kt hret kazanm bir
kadna kar iltifatnz teki beriki grr de ortaya haysiyetinize
dokunacak bir lakrd kar korkusundan ileri gelmi bir ihtiyat tedbiri
idi. O akam buradan ayrldm; Allah inandrsn-ki, cumartesi gecesi de,
pazar gecesi de gzme bir damla uyku girmedi.
Toplum iindeki durumumu gz nne aldm. Ne yzle tevecchnz mit
edebileceimi dndm. Zihnime gelen bin bir eit kuruntu arasnda
yalnz bir eye inanyor ve kendi kendime diyordum ki: Byle as} bir
gen, benim durumuma dm bir kadna gerekten k olmasa bile hi
deilse vakit geirmek, elenmek iin meyil gsterebilir ya... Eer
ansm yardm eder de beyden byle bir muamele grrsem kendisi iin
evindeki cariyelerden ok aa, kapsndaki kpeklerden biraz daha
yukar, bir sadk hizmetisi olurum... Bana kar ilgisi devam ettike
sayesinde yaarim. Benden bkp souduktan sonra da, yaamann bence
mnas kalmayaca iin, hasretiyle can verir, u kahbe dnyann
meakkatlerinden kurtulurum. urackta ilk grtmz gn bu
dncelerimi size kapal bir ekilde anlatmak istedim. Ak ak
syleyemezdim elbette.
Yksek bir karakteriniz var... Bana kar ciddi bir
75
ilgi gsterdiinizi grnce dnyalar benim olmu gibi sevindim. Gnlerce
cennetteymiim gibi yaadm... Fakat ne yazk ki, o tatl gnler imdi
bir hayal oldu... Beni de kendiniz gibi temiz bir insan olarak tanm ve
sevmitiniz... imdi hakkmdaki kanaatiniz elbette deimi bulunuyor...
Bu duruma gre, benim iin de o unutulmaz birka gnn hayaliyle
avunmaktan baka are kalmyor demektir. Karakterinizin ne kadar temiz
olduunu biliyorum. Bundan sonra yzme bile bakm-yacanza da
eminim... Tek siz rahat olun! Tek sizin haysiyetiniz krlmasn da
yolunuza bir Mehpeyker feda olmakla dnyann alt stne gelmez ya!...
Artist kadn, hislerinin ve olaylarn en tesirlilerini bir yere topluyor;
bunlar birbirine balamak iin aralarna, ustaca uydurulmu baz
yalanlar serpitiriyor ve yerine gre birtakm yapmack tavrlar
taknarak roln o kadar mkemmel yapyordu ki, Ali Bey gibi tecrbesiz
bir gencin deil, en tecrbeli insan sarraflarnn bile aklanmamas
mmkn deildi.
Kadn konutuka Ali Bey yava yava yumuuyor,, hisleri tamamen
deiiyordu... Nihayet kendini tutamad; sevgilisinin ellerine sarlarak:

 Ben mi? Ben mi yzne bakmaya tenezzl et-miyeceim? Gnlerdir kalbimi

zorluyor, fakat senden vazgemeye bir trl karar veremiyorum. Karar
versem de yapamayacam... Mazin ne olursa olsun, yokluk mezarna
gmlmtr... Biz imdi ilerisini dnelim!.. Ama sana gnlmn
istedii gibi malik olama-yacakmm... Ne kar?... Senin dndn
ekilde malik olurum ya... Yalnz... Yalnz, bundan sonra sadece benim
kadnm olacana 'sz veriyor musun?
Mehpeyker'in sevincine son yoktu. Nihayet arzusuna nail olaca gn
gelmiti... Kolay elde ettii bu.
76
baary bir kat daha salamlatrmak iin, elemli ve masum bir tavr
taknarak cevap verdi:
Beyim! Sakn... Allah akna sakn! Benimle dp kalkmak sizi
tandklarnz arasnda belki kk drebilir... Belki haysiyetinize
dokunabilir... Buralarm hi dnmyorsunuz da yalnz sizin kadnnz
olacama dair benden sz istiyorsunuz... Biraz nce de sylemitim, sizi
grdkten sonra ben bambaka bir kadn oldum... nanmazsanz
soruturunuz!.. Ad san bilinmez bir kadn deilim ki renmekte glk
eke-siniz..., Sizi ilk grdm gnden beri yzm bir erkee
gsterdimse, hatta tatil gnleri sizinle bulumak iin buraya geliimden
baka bir kere sokaa ktmsa beni ldrn! Vallahi razym. Bu kadar
hayalinizle yetinmi ve avunmuken koynunuza girdikten sonra m bakasna
bakacam?. Fakat siz yine saknn! Haysiyetinizi dnn! Ben mazisi
kark bir kadnm... nkr etmiyorum...
Kadn do*u sylyordu. Gerekten de Ali Beyi ilk grd gnden beri ne
kimse ile grm, ne de amlca'dan baka bir yere kmt...,
Ali Bey ise bu sevdaya tutulduktan sonra ii avarelie vurarak gezip
tozmay det edindiinden renimim gecelere, resm vazifesini de kalemde
bulunduu zamanlara brakmt. Daireyi asaca gnler, sabahleyin
erkenden kalkar; evin alveriini yapar yapmaz kendisini sokaa atard.
Beyolu gibi, arii22 gibi, Di-rekleraras23 gibi gezinti yerlerini
dolar ve her nereye gitse etrafn dikkatle ;gzden geirerek
Mehpeyker'i aratnr, fakat bulamazd. Bu bakmdan kadnn sylediklerine
inanyordu.
Haysiyet bahsine gelince: O, zaten iddetlice bir ak sarsntsna ayakta
durabilecek engellerden deildi. Ali
77
Bey birka dakika olsun dnmeye
bile lzum gr-meksizin son kararn
vermiti. Kesin bir ifade ile:
Ak, dnyada yalnz bir haysiyetimize mi dokunacak? Tandklardan beni
ayplayacak kim varsa nce kendi durumunu dzeltmeye alsn!... Seni
katiyen brakmyacam... Hem de ne olmak ihtimali var? ki gnl bir
olduktan sonra... diyerek son ve kesin kararn sevgilisine bildirdi.
Bylece kendisini Mehpeyker'in o samim arzusuna kaytsz artsz teslim
etmi oluyordu,..
Mehpeyker, malm olan, o yapmack, saf ve masum tavrn yine taknmt.
Boynunu bkt ve gya kendi arzusu deilmi de sevgilisinin arzusuna
boyun eiyor-mu gibi:
Gnah benden gitti... Nasl emrederseniz yle olsun... rade
efendimizin! diye cevap verdi. Bunu sylerken muhatabnn yzne yle
manl bir gnl ekici bir bakla bakmt ki, Ali Bey'in yerinde kim
olsa dayanamazd. Delikanl heyecanla sze devam etti:
yleyse bugnden tezi yok.... imdi... Hemen imdi...
Mehpeyker, maksadn bu kadar kolay ve abuk elde edince, neeli ve biraz
da akac bir eda ile cevap verdi:
Aman iki gzm, hemen imdi nasl olur? hsan buyurunuz! Evimize ilk
defa misafir geliyorsunuz... Beyefendimizi arlayacaz... Sonra mahcup
mu olalm?... Hi deilse akama kadar cariyenize msaade buyurunuz!.

Be on dakika kadar konutular ve mercimei frna vermek zere, o gece

saat bir buuk24 sularnda Ali Beyin, ate sndrmek zere, Mehpeyker'in
yalsna gitmesini kararlatrdlar.
78
Ko feryd eylesin glende blbl ak ak olsun O gl-ruhsr ile sgrbe-dest-i iretim imdi
Brak! Blbl, gl bahesinde istedii kadar fer-yad etsin; yrtnsn
dursun. Biz imdi o gl yanakl dilberle, iki kadehleri elimizde,
iiyoruz.
Geri sevimenin ekli deitirilmi, kuru kuruya sevime yerine vuslat
kararlatrlmt. Yalnz, Ali Bey iin, halli mkl bir mesele
kalyordu: Annesine ne yalan uyduracakt? Geceyi darda geirmek iin
mutlaka mkul bir bahane bulup zavall kadncaz buna inandrmak
lzmd. Tatil dolaysiyle kalemde geciktiinden bahsetmeye imkn yoktu.
Bu basit yalana deil annesi, hmbl ahretlik bile inanmazd. Aklna daha
birok yalanlar geliyordu. Bu sevdaya tutulduu gnden beri yalan
sylemek ve yalan dinlemek zorunda kala kala bu meslekte hayli ihtisas
sahibi olmutu. Acemice uydurulmu bir yalana kimsenin inanmayacan
tecrbeleriyle bildii iin yle gelii gzel bir yalan syliye-mezdi...
Dne dne nihayet annesinin kolaylkla inanabilecei bir yalan buldu:
Dairedeki ilerinin ok skk olduundan ve birlikte almak zere
geceyi daire mirinin yalsnda geirmek lzm geldiinden
79
bahsederek annesinden msaade istedi. Biricik evlad Ali'iinin resmi
ilerine ok nem veren saf kadncaz bu yalana hemen inanvermiti.
Saat on bir sulannda evden kt. Sevgilisine kavumak iin daha iki
buuk saatlik bir zaman vard. Boazii vapurlarndan birine atlyarak
Kuzguncuk'a kt. Sahildeki gazinoya doru yrmeye balad. Garip bir
tesadf eseri olarak Atf Beyle Mesut Efendi de o srada ayn gazinoda
bulunuyorlard. Atf Bey, Ali Beyi uzaktan grnce ard. Arkadann
oralara hi geldii yoktu. Kendisini karlamak ve bu geliin sebebini
sormak iin hazrlanrken days engel oldu:
Mutlaka Mehpeyker'e gitmek iin buralarda dolayor... Ben sana daima
sylemez miydim? Ak, yle kolay geitirilen bir hastalk deildir...
te bak dediim nasl kt... imdi onun banda kavak yelleri
esiyor..., Kendisine bir ey sylemeye gelmez... Sonra icabna bakanz...
Haydi biz imdi buralardan savualm. .. dedi.
Mesut Efendinin bu makul teklifi zerine ikisi de, Ali Bey gelmeden, bir
tarafa savutular.
Ali Bey, gazinonun deniz tarafndaki tenha bir kesini gzne kestirerek
oradaki bo masalardan birine oturdu. Sevgilisiyle geirecei bu mesut
gecenin heyecanlan iinde, kh denizin ufak ufak dalgalarna bakyor;
sevgilisinin gzel gzlerinde sevin yalan grm gibi, ii ferahlyor,
kh Boazii'nden akp gelmekte olan gemilerin, etrafa yaylan hafif
karanlk iinde hayal meyal yelkenlerini gryor; saadetinin ilk mjdecDerini grm gibi seviniyordu. Bu bekleyi dakikalar, Boazii'nin
durgun sular gibi, ar ar geti. Vakit gelmiti. Gazinonun nnde
duran bir piyadeye25 atlad. Cumad-el-ul'nn26 on yedisiydi. Tam o
srada ay da olanca aaasiyle ufukta grnm, ortal gn80
dz gibi aydnlatmt; bir gm tepsi gibi ufukta yava yava
ykseliyor; biraz daha dikkatli baklnca, dank salarnn glgesi
yzne vurmu, ok gzel bir kz hatrlatyordu. Deniz yzeyine vuran ay
ise, o kk kk dalgalar zerinde rpndkta, nurdan yaratlm
bir gzelliin, ak tesiriyle heyecanlanan saf bir kalbe aksetmi
hayalini andryordu. Dalardaki imenler zerinde ve sk aalarn koyu
yeil yapraklar arasnda aydnlk o kadar hafif grnyordu ki, bitkiler
gya zerlerine ylan nurun birounu yutarak besleniyor, birazn da
teekkr pay olarak gzlerimizin zevkine sunuyordu.

Ali Bey, adeta mum alevine tutulmu bir pervane gibi, ak ateleri
iinde, biraz sonra iskeleye yanat.
Btn bir geceyi iinde geirecei ak ve saadet yuvas gya kendisini
karlamaya hazrlanyormu gibi, ite karsnda duruyordu. Mehpeyker'in
tarifine gre, yalnn bahe kapsna varmak iin, hi bilmedii baz
sokaklardan gemek gerekiyordu. Ay nn da yardmyla hepsini kolayca
buldu ve geti. En son sokan nihayetindeki ke ban dnnce ilk
gelen bahe kapsnn aralk olduunu grd. Kapya yaklat, aralktan
ieri bakt. Sevgilisi, srtn aaca dayam, duruyor; gz kamatrc
gzelliiyle tpk bir melek portresini hatrlatyordu. Yz kapdan
tarafa olmad iin, Ali Bey, ancak profilini grebiliyordu. Zavallnn
heyecan son haddine varmt. Vcudunun her zerresi ayr ayr titriyor,
damarlarn yakan seyyal bir alevin tesiriyle yz renkten renge
giriyordu.
Yabanc gzlerin tecesssnden ekinerek sokan her tarafn dikkatle
gzden geirdi. Grnrde kimsecikler olmadna iyice kanaat getirdi ve
kapnn aralndan sratle ieri atld.
Mehpeyker, gya geldiini grmemi de birden kac81/6
sma kverince yrei oynam gibi, bin bir naz ve ive iinde koarak
Ali Beyin kollar arasna atld; ban omuzuna koydu. Uzun ve dalm
salar delikanlnn boynuna ve gsne yaylmt. Yine o, gnl ekici
manl baklariyle t gzlerinin iine bakarak, imdat ister gibi, elini
hafif hafif skt. Sonra birden kendini toplayarak ne dt. ki taraf
sk aalkl bir yoldan ve titiz bir zevkle tertiplenmi iekliklerin
arasndan dolatrarak misafirini kk kke gtrd.
Gen, gzel ve shhatli bir kadn teninin rengi gibi gayet pembeye
boyanm olan bu kk rf'ler27, ev-ket'ler28 grseydi, sahile
yaslanm bir deniz melikesine ve nndeki krfezin sularn da,
kenarlar beline sarl--m, ortas hafif olduu iin suyun yzne
yaylm bir ipek petemala benzetebilirdi.
Esmekte olan hafif ve tatl
rzgrn tesiriyle, kkn eteinde hsl olan ufak ufak su kabarcklar
da o petemaln etrafna ilenmi inciler, mcevherler gibi prl prl
parldyordu.
Binann ortasna raslayan byk pencere, nurlu bir kadn gsne, bunun
iki yannda darya knt tekil eden iki kk pencere de iki
tomurcuk memeye benzetilse, hayal biraz Acemvar olmakla beraber pek an
mbalal saylmazd.
Hele kkn kucaklya-cakm gibi zerine
sarlan salkmst ile yapraklarnn arasndan szlmekte olan mehtabn
nurlar iin de hasret yk altnda beli bklm bir sevdaldr ki,
ayaa kalkarak sevgilisinin gzel yzn ve perian salarn yabanc
gzlerden saklamaa alyor; mehtap ise vuslat gecesinde sevgilisinin
perian salarn elmastan bir tarakla taryor denilse hi de yersiz
olmazd.
Oda takm, beyaz zemin zerine pembe iekler ilemeli canfesten
yaplmt. Yerdeki kymetli hal da oda takmyle ayn renkteydi.
Yalnz, pembe iekler ye82
rine az daha koyu pembe renkte birtakm dallar ilenmiti. Odann
duvarlarn kaplayan ktlarn ise, bilakis zemini pembe, iekleri
yaldzla kark beyazd. Tavan, aldan gayet sanatkrane yaplm gl
demetle-riyle ve papaanlarla sslyd.
Kara tarafndaki duvarn ortasna, yani biraz nce tarif edilen
pencerenin karsna raslayan kapdan girilince saa isabet eden duvar
penceresizdi. Bu duvarn bahe tarafndaki kesinde, ince beyaz tlle
rtl zarif bir karyola gze arpyordu. Karyola ile pencerenin arasnda
birka sandalye, byk pencerenin nnde endam aynas ve ifte fanuslu
alar saatiyle gzel bir vazo bulunuyordu. Sola den ve baheye bakan
iki penceresi bulunan duvarn deniz tarafndaki kesine bir kanape ile
birka sandalye, kap tarafndaki kesine aynal bir gardrop

yerletirilmiti. Kapnn iki yannda da, bahe kapsna bakan iki

pencere grnyordu.
Pencerenin beyaz brmcek perdeleri ortalarndan birbirine tutturulmu,
alt ksmlar yanlara doru toplanarak ak braklmt, nnde endam
aynas bulunan pencereden hem bahe, hem de deniz grnyordu.
Kanapenin nnde mkellef bir iki masas hazrlanm, masa zerine
ayrca, beyaz glleri henz am, bir gl dal konulmutu.
Odaya girer girmez, Mehpeyker hemen gardroba kotu, iinden bir canfes
boha kard. Yanndaki iskemlenin zerinde bohay at. Ali Beyi baka
bir iskemleye oturtarak kendi eliyle soydu. Bohadan kard sincabi
hredan bir gecelikle zeri ayn kumala kaplanm bir krk yine kendi
eliyle giydirdi. Ayak-kaplarm kard.
Elimin emeidir. Size lyk deilse de ltfen msaade buyurunuz!
Ayanzn tozuna yz srsnler...
83
diyerek zerleri yn ipliinden ilemeli bir ift terlii nne koydu.
Ali Bey terlikleri giydi, geceliin kendi parasndan yaplm kuan
beline balad. O srada Mehpeyker, sa elini yar koltuuna giriyor,
yar kucaklyor gibi, sevgilisinin sol tarafna atarak beyefendiyi odann
br tarafna gtrd, iki masasnn bana oturttu.
Kendisi daha nceden soyunarak arkasna beyaz bir gecelik giymi,
salarn omuzlarndan beline kadar datmt. Bu defa da perian
gzelliini sevgilisine iyice gstermek iin, scaktan ikayet eder gibi,
belindeki kua kard, gsndeki dmeleri zd. Deniz tarafndaki
pencerenin perdesini indirdi. Sonra geldi, Ali Beyin yanma oturdu, sol
kolunu boynuna att, ban omuzuna dayad...
Birka dakika undan bundan konutular. Mehpey-ker'in gerek szleriyle,
gerekse hareketleriyle, adeta teklife yakn imalar zerine iki k
birbirine sarldlar; uzun uzun pmeye baladlar...
Dudaklarmz, hi phe yok ki en hassas organ-larmzdr. Buraya
raslyan sinirler de ayn derecede hassas olduklar iin, vuslatn tad
evvela dudaklardan balar...
Ali Bey bu ehvetli pmelerin lezzetini hayatnda ilk defa tadyor;
kollarn sevgilisinin belinden, dudaklarn yznden, gsn gsnden
bir trl ayrmak istemiyordu... Belki yarm saatten fazla o vaziyette
kaldlar... Bu ilerin mtehasss olan kadn, nihayet dudaklarn
sevgilisinin dudaklarna brakt... Vuslat kadar tatl, gzellerin naz
kadar uzun plerle zavally bayltmak derecesine getirdikten sonra uh
bir srayla Ali Beyin kollarndan syrlarak iki masasnn bana
geti. stne su koymaya lzum grmeksi-zin silme rak doldurduu kadehi
eline ald; azna do84
ru gtrerek Siz de buyurmaz msnz? der gibi is-tifhamkr bir bakla
sevgilisinin yzne bakt. Ali Bey, o ana kadar birok iki meclislerinde
bulunmu, fakat azna bir damlasn bile koymamt. Kadnn bu imal
teklifine ne evet diyebiliyordu, ne de hayr... Mehpeyker, Ali Beyin
teredddn grnce:
Beyefendiciim, siz imezsiniz deil mi? Yine de almaynz! Bahusus
almanza ben sebep olmyaym... Msaade buyurursanz ben kendi
kendime... Yoook... O da olmaz... Alk olmyanlra kokusu pek fena
gelir... Sonra belki benden tiksinirsiniz... dedi. Kesik kesik
konuuyordu.
Mehpeykertn, iffetsizliiyle beraber, stelik bir de iki kullanmas Ali
Beyin hayliden hayli canm skmt. Fakat terbiye ve nezaket icab hi
belli etmiye-rek sakin bir sesle cevap verdi:
Geri imdiye kadar hi imedim;
fakat birok iki meclislerinde
bulundum... Kokusundan asla rahatsz olmam... Beni severseniz zevkinizi
bozmayn! in! imezseniz asl o zaman gcenirim...
Ali Beyin muvafakati ve hatta srar zerine Mehpeyker ilk kadehi
yuvarlad. Kadehler birbirini takip ettike yz dalga dalga kzaryor,

dili peltekleiyor, gzel gzlerine hafif bir mahmurluk kyordu.

tike daha uh bir kadn oluyor; nkteli szler sylyor; akalayor;
delikanlya sarlarak yzn, gzlerini ve dudaklarn buselere gark
ediyor; arada bir beyitler de okuyordu:
bade, gzel sev, var ise akl n uurun; Dnya var imi, ya M yo imi
ne umurun!..
Kadnn sesi de, yz kadar gzeldi. Ara sra, ka85
rakterine uygun, hafif, hava arklarla meclisin nee' SS Olsun onun. yetinip de
sam W^nh^u^okunffiasmaan korkmam... Acaba zlnne de dokur : m^
tosanm
iyeti ,
_ oK tecru
niyetli insanlar, sarmeydana ^"'^vor Seriyor
Kederli insanlar ho olunca sadece ^*1^
nuylu, kt niyetli SSiince^tn llacalann, orta-r... Hangi iirdir onu
syleyen.
tadr.
ae -m cn>molduumuz meydana e*sn,.. -,
Mehpeyker, nazlanyor; gya sevgilisinin ikiye almasn istemiyormu
gibi, suret-i haktan grnerek birtakm yapmack tavrlar taknyor;
imemesi iin yal varyordu... Delikanlnn kalbindeki anne sevgisi gibi
en mukaddes bir sevginin, kendi iveleri karsnda sarslp
sarslmayacan denemek amacyle:
Ya anneniz duyarsa ne der? diye sordu.
Annem nerden duyacak? Yannzda bulunmadm zamanlar da iecek
deilim ya... Yoksa sizinle kar karya itikten sonra aylmadan m
yannzdan ayrlacam?... Siz ltfedin de bir kadeh rak verin!.. Oldu
olacak, elence ve zevkimizin o tarafn da noksan brakmyalm...
Mehpeyker, zaten bunu bekliyordu.
Madem ki emrediyorsunuz... Kar durmak bendenizin haddine mi? diyerek
gya mecburen veriyormu gibi istemiye istemiye doldurduu kadehi Ali
Beye kendi eliyle iirdi... Sonra dudaklarn sevgilisinin dudaklarna
uzatt... Yine uzun bir pme fasl...
st ste itii birka kadeh rak Ali Beyi coturmaya kafi gelmiti. O
durgun tabiatl gen sanki ortadan kaybolmu, yerine bsbtn baka bir
Ali Bey gelmiti... Artk glyor, sylyor, akalayor, rler
okuyordu...
ki sevdal saat buua kadar istedikleri gibi elendiler; felekten
bir gece aldlar... Birka lokma yemek yediler... Sonra kol kola baheye
ktlar... Kh yaprak glgeleri arasnda birbiriyle oynaan ifte
kumrular gibi, bin trl iveler ve kane akalar aalarn arasnda
gezinmeye baladlar... Arada bir yorulmu gibi durup bir aacn
glgesine snyor... yabanc gzlerden uzak ve dnyadan habersiz,
birbirlerine sanlarak
pyorlard...
Bu bahe safas yarm saat kadar srd. Sonra k87
l
86
ke dndler ve yatak odasna ekilip yattlar... Tatl bir ak ryasna
daldlar...
Dostum lem seninn olsa ger dmen bana Gam deil, zira yetersin dost
ancak sen bana.
Sevgilim, senin yznden kinat bana dman olsa da umurumda deil...
nk u fni dnyada yalnz senin dostluun bana yeter.
Ertesi sabah yorgun argn kalkan Ali Bey, doruca evine gitti; annesiyle
biraz grtkten sonra dairenin
yolunu tuttu...

Fakat i grmek nerede... Eli kaleme dokunmak bile istemiyordu. Akl

fikri sevgilisindeydi. Birlikte geirdikleri o unutulmaz gecenin
heyecanlar iinde, sevgilisiyle tekrar buluacaklar geceyi daha
imdiden byk bir sabrszlkla bekliyordu...
Dn geceyi dnmeye balad. Gerek kk, gerek bahe ne kadar gzel, ne
kadar zarif, ne kadar gz alcyd. Btn bunlar tertipleyen hi
phesiz Mehpey-ker'di. Her gzelin bir kusuru olduu gibi, o da geri
biraz hafif merep bir kadnd; fakat bununla beraber birok da
meziyetleri vard. En duygusuz erkekleri bile bir anda byleyecek
derecede gzeldi, ho-sohbetti, zevk sahibiydi, musikiye vkft,
hassast, az ok iirden de anlyordu. Bu kadar meziyetler, baka bir
insanda imkn yok toplanamazd...
Gnler gnleri, geceler geceleri takip ediyor; Ali Beyin sevgilisiyle
buluaca gn bir trl gelmek bilmiyordu...
Sabrszlkla bekledii gn nihayet gelmiti. afakla beraber yatandan
frlad; kendini sokaa dar att; doru amlca yolunu tuttu...
Mehpeyker'in gelmesine
88
daha bir hayli zaman vard. Vakit doldurmak iin yolda bir iki kahveye
urayarak kahve iti, biraz oturdu...
amlca'ya vard zaman saat henz on ikiye gelmemiti. Vaktin nasl
geeceini dnrken bir de ne grsn, Mehpeyker daha nce gelmi,
kendisini beklemiyor mu?..
Kzn bu hatr okayc davran, kendisinin ona dknlnden ziyade,
onun kendisine ola ndknl-n gsterdii iin Ali Beyi ok mtehassis
etmiti.
nsan kalbinin garip bir zellii de, sevilmeyi, sevmekten daha stn
tutmasdr. Sevilmekten doan bu sevincin heyecanndan Ali Bey'in dili
zlmt. Bu ayrla daha fazla dayanamayacan syledi; Allah'n
krnda byle korkular iinde gizlenerek vakit geirmektense beraberce
hemen sevgilisinin kkne gidip o unutulmaz geceyi tekrar yaamalarn
srarla teklife kalkt.
Mehpeyker'in en byk galibiyet silah, tedbirde asla kusur etmemesiydi.
En dkn olduu ehvet arzularn bile hayrseverlik perdesi altnda
gizlemesini ve sslemesini ok iyi bilirdi. Ali Bey'in teklifi geri
karlacak bir frsat deildi. Fakat yine de o, hayrseverlik kisvesine
brnerek ve suret-i haktan grnerek sahtelii anlalamyacak kadar
artiste bir tela gsterdi:
Bu geceyi de yine benim yanmda geirecek olursanz anneniz zlmez mi?
Dairedeki ileriniz bu yzden aksamaz m? dedi. Ve daha birok mahzurlar
sayd dkt.
steine yakn bir sonuca varmaktan korktuu iin, sze balarken biraz
souk konumutu. Fakat nazlanmas, Ali Beyin itiyakn bir kat daha
iddetlendirdiini, muhatabnn yzndeki deiiklikten anlaynca
itiyakn iyice alevlendirdiine kanaat getirdikten son-*a, gya mecbur
kalm gibi, raz oldu. Fakat yine de
89
iyi niyetini (!) ispat etmek iin, Ali Beyin annesinden izin almasn
art kotu.
Bulumalar birbirini takip ediyordu... Ali Bey, bu hayata kendini artk
iyice kaptrmt. Btn mrn sevgilisinin yannda geirmek istiyor;
onsuz geen gnleri kendisine kabir azab gibi geliyordu. Kadnn
yapmack tereddtlerine, uydurma yalvarlarna srarla kar koyarak
buluma gecelerini sklatnyordu. nceleri drt gecede bir
buluurlarken bu defa gn an bulumaya baladlar...
Dairedeki hayal meguliyetlerine ilave olarak uydurduu yalanlar da evde
artk tesirsiz kalmaya balamt.
Mehpeyker, sevgilisinin dairedeki ilerini gya kendi emellerinden stn
tutuyormu gibi bir tavr taknarak Ali Bey'in gndzleri vazifesine
gitmeye zorluyor ve muvaffak da oluyordu. Bu sayede Ali Bey gndzleri

iinden kalmad gibi, Atf Bey ve dier arkadalar iin farknda

deildiler. Yalnz annesi, biricik evldn byle daima evden uzaklamak
ister grdke Ali' iini btn btn kaybetmi gibi ii kan alyordu.
Zavall kadncaz dnyordu: Olunun karakteri ve terbiyesi, byle bir
yola dmesine asla msait olmad halde son gnlerdeki bu tutumu neydi?
Olunun, dnyay ve hatta evvelce dnyadan daha kymetli bildii annesini
gz grmiyecek kadar ikiye ve sefahate dtn zavall kadncaz
aklna bile getirmiyordu.
Dnyada hangi anne vardr ki, evladnn iki ve sefahat gibi, her
felakete yol aabilecek iki korkun tutkuya kapldn sezip de buna
uursuzluk gzyle bakmasn? Ali Bey'in halindeki deiiklik ise artk en
kr gzlerden bile saklanamayacak derecede belliydi... Zavall kadncaz
gnlerce zihnini yordu; evladndaki bu
90
deiikliin sebebini dnd; fakat bir trl bulamad... ocuuna yle
fena eyler yormak istemiyordu. Nihayet Ali'ciinin en yakn arkada
Atf Bey'den sormaya karar verdi. Fakat bu da zannedildii kadar kolay
bir ey deildi. nk, iki gen ok samim arkada olduklar, daima
birbirlerine gidip geldikleri halde ailece grmyorlard. Atf
Bey'lerin nerede oturduklarn dahi bilmiyordu. ocuunun kulana gider
de zlr diye uaklardan sormaya da cesaret edememiti. Bu aresizlik
iinde, gvendii iki cariye ile konuurken bir tanesi:
. Bendenizin ii iin sokaa ktm sralarda beyin birka defa bir
yalya girdiini grmtm. Hatta bir defasnda Ayvaz da yanmdayd.
Kimin yalsi olduunu sordum. Atf Bey'e ait olduunu, daysyle beraber
yeni tuttuklarn syledi. Emrederseniz yaly bula-"bilirim... deyince
kadncaz sevincinden deta deliye .dnd, cariyeye sarlp yzn
gzn pmeye balad. Kendisini byk bir endieden kurtaran ve son
derece sevindiren bu esir kzcaz derhal azat ederek mkafatlandrd.
Sonra arabasn acele hazrlamalarn emretti. Hrriyetine kavuturduu
cariyeyi de yanna alarak arabaya atladlar; doruca Atf Bey'in yalsna
gittiler.
Fatma Hanm, bu yalda hi kimseyi tanmyordu. Fakat Ali Bey'in annesi
olduunu syleyince, krk yllk ahbap gibi, sevgi ve sayg ile
karland. Hal, hatr sorma, kahve ime f asllarnn bitmesini bile
bekleyeme-<li; ok nemli bir mesele hakknda Atf Bey'le grmek
istediini syledi. Hanmefendiyi baka bir odaya aldlar; Atf Bey'i de
oraya ararak ikisini yalnz b-raktlar.
Kadncaz kapal yetimi, byle ilk defa tant bir erkekle evlad
yerinde dahi olsa, serbest konumaya
91
almamt. Sze nereden ve nasl balayacan bilemiyordu. Bereket
versin, meramn kolayca anlatabilmek meziyetine sahipti. Bundan baka,
analk efkatinin elemli heyecan da konumasna garip bir ekilde tesir
ediyor; muhatabnn alka ve dikkatini artryordu. Heyecan biraz
yatr yatmaz sze balad:
Beyefendi olum; madem ki olumun, kardeten daha yakn bir
arkadasnz. Bugne bugne benim de ikinci bir olum saylrsnz...
Tarif edilemeyecek kadar mthi bir znt iindeyim... Beni bu zntden
ancak siz kurtarabilirsiniz... ki ocuundan birisi iin tekinden
yardm isteyen elemli bir anneye elinizden gelen iyilik ve yardm
esirgemeyeceinize inanarak kalkp buralara kadar geldim... Soracam
eylere dosdoru ve merte cevap vereceinize de eminim... Biricik
evladm Ali'ciime bir mddetten beri garip bir hal oldu. Frsat bulduka
evden uzaklamakta adeta srar ediyor... Hatta bu frsat ok defa
kendisi icat ediyor... Birok geceler eve dahi gelmiyor... Ben buna
hibir mn veremiyor ve sebebini de bulup karamyorum... ok perian
bir haldeyim... Olumun en yakn arkada olduunuz iin, bu konuda belki
bireyler biliyorsunuzdur... Ltfen bana da syleyin... Size yalvarrm,
kederli bir anneyi bu mthi straptan kurtarn!..

Atf Bey, biraz dnse kendisinden sorulan eyin sebebini gayet

kolaylkla bulabilirdi. Fakat arkadann dairedeki durumunda dikkati
ekecek hibir gayritabi-lik yoktu. Evindeki deiik hallerinin
zerresini bile dairede belli etmiyordu. Mehpeyker'in ise mahut pazar
gnnden beri ad bile gemedii iin Atf Bey, meselenin o ynn birden
hatnna getiremedi. ok iyi tand arkadan, gnl meselesinden baka
hibir sebep, annesinin anlatt duruma dremezdi... Binaenaleyh
hanmefendinin anlatt eylere arm kalmt...
92
Valide hanm, bu hususta vallahi hibir malmatm yok... diye cevap
verdi.
Bu cevap, Fatma Hanm tatmin etmemiti... Biraz da sitemli bir eda ile
adeta yalvarr gibi devam etti:
Ktiplerin sr saklamas det ise de o deti, evlad iin sizden medet
uman zavall bir anneye de tatbik etmek ar insafszlk olmaz m?
Kadncazn bu ackl hali Atf Beyi de ok mteessir etmiti. Doru
sylediine dair st ste birka defa yemin etmekten baka are
bulamad... O srada Kuzguncuk olayn hayal meyal hatrlad. Fakat Mehpeyker meselesi kendisine emanet edilmi bir srd. Bundan baka,
hanmefendinin ikayet ettii durum zerinde bu meselenin rol olduuna
dair ortada mspet bir delil de yoktu. Sadece kuru bir phe zerine,
zaten binbir trl elem ve strap iinde kvranmakta olan bir anneye, bu
derece dehetli bir haberi vermeye de dili varmad... Bu meseleyi bir
defa da daysiyle grmek zere, hanmefendiden msaade alarak Mesut
Efendinin yanna kotu... Meseleyi anlatt...
Mesut Efendi, maceray iitir iitmez kendini tutamad:
yle vakitli vakitsiz Kuzguncuk'larda dolamasnn sebebini anladn
m? Bak, hnzr kar, ocuu annesinden bile ayracak derecelerde esareti
altna alm... Yr, beni hanmefendinin yanna gtr!... dedi.
Beraberce Fatma Hanmn bulunduu odaya gittiler. Atf Bey, daysn
Hanmefendiye takdim etti. Mesut Efendi, hemen sze balad:
Bize her eyden nce lzm olan, burada vereceimiz kararlarn deil,
hatta grldnn bile Ali Beyefendinin kulana gitmemesidir. Bunu
bilhassa istirham ederim, dedi.
Hanmefendi:
93
Ben de gerek zt linizden, gerekse beyefendi olumuzdan ayn eyi
rica edecektim... cevabn verdi.
Beyefendi iddetli bir sevdaya tutulmu... Banda kavakyelleri
esiyor... Gnln kaptrd mel'un kan, huzurunuzda ad sylenemeyecek
kadar aalk bir mahlk... Olan kskvrak penesine alm... Kar,
melekleri bile batan karacak derecede fettan... Dzenbazlna kolay
kolay kar durulabilir belalardan deil ki, ocukcaz, onun
penesindeyken sizi dnebilsin... Mamafih tela buyurmaynz...
nallah bu hali ok srmez... Bendenizin ciz fikrime gre imdi iki
tedbirde kusur etmememiz gerekir: Birincisi, beyefendinin bu halini hi
blmemezlikten gelmek... nk olunuzun tabiatnda baz zellikler var...
Bunlan tecrbemle biliyorum.
Herhangi bir mnasebetsizlie balaynca,
hareketi gizli kald mddete biraz ihtiyatl davranyor; o hareketi
meydana kt m Oldu olacak deyip btn btn saptyor.... Hele bir
ey iin zerine var-inak, daha beter aksilemesine sebep oluyor...
kinci tedbire gelince: g^
yenmek iin melekten yardm istenildii giblrmf sit bir gzelliin
etkileri de ancak saf ve masum bir gzelliin mspet tesirleriyle
giderilebilir, yle sanyorum ki, bu ak belas olunuzun bana ilk defa
geliyor... Gnl verdii kadndan daha gzel birisine istedii gibi sahip
olabileceini grnce, mit ederim ki onu brakp bu tarafa dnverir.
Derhal dnmese bile, imdi dkn olduu hava lezzetlerden erge
usanacaktr... Evin iinde gzel bir cariye, etrafnda frl fini

dnerken zevkini baka yerlerde aramaya lzum grmeyecektir... dedi ve

Mehpeyker hakknda daha birok bilgi verdi.
Fatma Hanm, bu beklenmedik belay, bu ac hakikati renince kederinden
baylacak derecelere geldi.
94
Bereket versin Mesut Efendinin inandrc ve mit verici konumasiyle
yreine biraz su serpildi. Bilhassa eve gzel bir cariye almak
hususundaki tavsiyesi, kendi dnce ve duygularna da uygundu. Bu
teselli ile ii olduka rahatlam bir halde eve dnd. Gz nnde duran
bir felketi defetmek iin are aramaya uramak, ne kadar zahmetli olsa
da phe ve tereddt iinde bocalamaktan elbette daha ehvendir.
imdi hanmefendi iin yalnz bir glk kalyordu: Olunun houna
gidecek derecede gzel bir cariye bulup almak... Fakat gzellik mefhumu
herkese gre deien bir ey olduu iin, alaca kz acaba nasl bir kz
olmalyd? airin dedii gibi:
Kumral m, ela gzl m, esmer mi, beyaz m?
te bunu bir trl tayin edemiyordu. Nihayet yalya gelip giden kz
ocuklarna baka baka bunlardan bir hlsa kard. Yanlmaz bir anne
dikkatiyle, iki gn sabahtan akama kadar ev ev dolatktan sonra
paraca ok byk fedakrlkta bulunarak Dilb adl, arzusuna uygun ve
tasavvurundan daha gzel bir kz tedarik etti.
Dilb'un salar srma gibi parlak sar; aln, victatl mayi gzleri en duygusuz
iraz kumral ; kalplerdeBIe^sevda
derecede m^hjmrduL
ehresT^kan^bir
tenasbndek gzebir gnjalm bl
benziyordu. Parlak, pembe ve~Tnc"~tttrttattanH^birine sarlm iki gl
yapran andryor; aralarndan inci dileri i damlacklan gibi
grnyordu. enesi, he95
-iO
nz yapraklan dalmam bir beyaz katmer gl sanlrd. Hele gerdan,
effaflndan dolay, damarlarnn da akseden ltif rengiyle, tasvir
edilemeyecek kadar gzeldi. Boyu, bir kadna yakacak kadar uzun ve her
erkei meftun eyliyecek derecede narindi. Beli, on, on iki yalarnda bir
ocuun kollariyle tamamen sarabilecei kadar inceydi. Son derece
mtenasip bir vcudu vard. Gsyle omuzlarnn birletii yerde bile
kemik eseri grnmez; nazik parmaklarnn her boumuna bycek birer ince
tanesi pekl sabilirdi...
Zavall anne, biricik evlad cier-presi iin, bin glkle elde ettii
bu dnya gzelinin Ali'si zerinde yapaca tesiri sabrszlkla
bekliyedursun...
Ali Bey, yaradlnda mevcut olan ihtiras derecesindeki iddetli
dknlk yznden Mehpeyker'le bulumalarnda her trl hududu
ineyerek artk gndzleri de orada geirmeye balam ve son gidiinde
kendini tamamen ikiye ve elenceye vererek sefahat sedirine yan gelmi,
bir hafta sokaa bile kmamt... Nihayet Mehpeyker, yine o yapmack
iyilikseverliini ele alarak kendisine yalvarmaya balam; saatlerce
yalanc gzya dkerek binbir srarla Ali Beyi evine gitmeye raz
etmiti. Hatta gn dairesinde ve gece annesinin yannda kaldktan
sonra geleceine dair kendisinden sz de ald.
Bir haftalk iki, ehvet ve sefahat leminin madd ve mnevi
yorgunluklar iinde sinirleri son derece gergin olarak yalya dnen Ali
Bey, harem kapsndan girer girmez bahenin kenarnda Dilb'a rastlad.
O gne kadar evde hi grmedii bu kz misafir sanarak geldii tarafa
dnmek istedi. Fakat teki cariyeler onun da ev halkndan olduunu
syleyince yoluna devam etti. Baheyi geinceye kadar Dilb'un endamn
yukardan aa szmekten kendini alamam ve gnlnde

96
Mehpeyker olmasa hemen bir grte meftun olacak derecede beenmiti.
Lakin daha merdiveni kmadan nce, Mehpeyker'in gzelliini, bilhassa o
vuslat gecelerinin doyulmaz ve unutulmaz lezzetlerini hatrlad;
Dilb'a kar gnlnde beliren hafif meyil, iddetli bir frtna nnde
yaklmak istenen mum gibi birden snverdi. Hatta, biraz nce dnp
biare kzn yzne bakn bile sevgilisine kar byk bir vefaszlk
sayd ve nefsini sulandrd.
Annesinin yanna girdii srada ise iitecei sitemlere zihninde cevap
hazrlamakla meguld. Fakat hayret!. Annesi gya hibir ey yokmu ve
olunun halinde hibir deiiklik olmam gibi, kendisini kkten-beri
alt efkatli pleriyle ve anne kucaklay ile gayet normal
karlaynca Ali Beyin ii biraz ferahlad:
Kadncaz, bu gz yumma ile de yetinmeyerek, olunun yznde apak
okunan zntleri bsbtn gidermek iin:
Ali'ciim, dedi. Dairendeki ilerine byle drt elle sarldka busen
ne kadar memnun oluyorum. Bu alkanln inallah ykselmene sebep
olur. Fakat mirleriniz biraz insaf etseler de hep byle istidatl ve
gayretli memurlarna, hi deilse iki gnde bir annelerini grmek iin
izin verseler ne olurdu?..
Annesinin en kk bir sitemde bulunmamas ve gya hibir eyden haberi
yokmu gibi byle sakin konumas, Ali Beyin gnlndeki elem, yakc
ilalarla kapanmaya yz tutan yaralar gibi, ac bir teselli ile sknet
bulmaya balad.
Ana, oul akamn bu birka saatim havadan sudan konumalarla geirdiler;
yemekten sonra biraz da bahede elendiler. Beraber bulunduklar mddete
Di-lb da yanlarndan hi ayrlmyor; hizmete hazr vaziyette
duruyordu. Delikanl bir yandan annesiyle ko97/7
nuuyor; bir yandan bu gzel kz dikkatli baklarla szyordu. Fakat
baklar, stad elinden km bir kadn portresini temaadan ileri
geemiyordu; Mehpeyker' in nazenin hayaline esir olan kalbinde, gzel bir
eyi takdirden baka his uyandrmyordu.
Mamafih annesi, delikanlnn
kalbinden geenleri sezebilecek durumda
olmad ve esasen btn dikkatini Dilb'un olu zerinde yapaca
tesire kaptrd iin maksadn daha imdiden gereklemi sayarak
seviniyordu. Ali Bey ise bir haftalk yorgunluunu giderebilmek iin
mmkn mertebe erken yatmaktan baka bir ey dnmyor, bir an nce
yatana uzanmak iin deta frsat gzetliyordu... Saat iki buua
gelince annesi vcudunda bir krklk bahane ederek ve olunun da
dinlenmeye ihtiyac olduunu syleyerek odasna ekildi. Ali Beyi soyup
yatrmaya da Dilb'u memur etti. Delikanl hizmet etmek iin kendisiyle
birlikte yatak odasna gelen gen kza, gya vcudu bile yokmu gibi, bir
kere bile dnp bakmad; kendi kendine soyunup yatana girdi; urad
souk muameleden donup kalan biare kz da kapy iyi ek! emriyle
odadan uzaklatrld... Birka dakika geer gemez deliksiz bir uy*
kuya dald...
Hanmefendinin bir mddetten beri ektii straplar ve geirdii
fenalklar yznden sinirleri ok bozulmutu. Bunlara ilveten bir
haftadr hasretini ektii oluna kavumann sevin ve heyecan da
kendisini bsbtn sarsm ve odasna ekildii vakit biare kadn deta
rahatszlanmt. Bu durum karsnda, olunun Dilb'a kar taknd
donuk tavn kendisine sylemeye cesaret edemediler. Halbuki kadncaz bu
ie olmu bitmi nazaryla bakt iin neticesini sormaya bile lzum
grmemiti...
Zaval kadn, gece hayliden hayli iddetli bir n98
bet geirmi, ge vakitlere kadar gzne bir damla uy-ku girmemiti. Gece
yarsndan sonra biraz dalar gibi
oldu.

Sabahleyin uyand vakit kalbi byk bir heyecan iinde, sinirleri ar

bir strap yk altndayd. Daha kahvesini imeden Dilb'un gece olu
tarafndan nasl karlandn sordu. Cariyelerin kimisi hk-mk etti;
kimisi tereddtl konutu. Btn mitlerinin suya dtn anlaynca
kadncazn sanki bandan aa kaynar sular dkld. Damarlarnda kan
yerine gya ate dolayormu gibi btn vcudu alev alev yanyor
kalbinin iddetli arpnts deta nefesini tkyordu. Sanki btn
sinirleri birden boanm gibi, vcudu zangr zangr titriyordu...
nsana en kuvvetli azimler, en byk bela ve felaket zamanlarnda gelir.
Hanmefendi de bu iddetli azaplar iindeyken zihninde, Dilp'u oluna
srarla teklif etmeyi kesin olarak kararlatrd... Gnl bir eye
azmedince vcudun strab abuk diner. Olanca metanetini ele alarak
sratle kendini toplad.
Aradan yarm saat kadar bir zaman gemi; Ali Bey de uyanarak sabah
kahvesini imek iin annesinin odasna gelmiti. Dilb kahveleri
getirip nlerine koydu ve hanmefendinin bir gz iareti zerine odadan
kt.
Ana, oul yalnz kalnca aralarnda yle bir konuma oldu:
ki gzm, Ali'ciim! Yeni aldm cariyeyi beendin mi?
Gzel!
Sadece gzel deil olum... Terbiyesi gzelliinden de stn... Az ok
okuyup yazmas var... Sesi ok gzel... yi piyano alyor... ne
ilerinin hepsinde Avrupa kzlar kadar marifetli... Hele tabiat, melek
gibi... Ne bileyim, daha birok stn meziyetleri var...
99
te pekl, anneciim!.. Ben evde bulunmadm zamanlar sizi tatl
tatl elendirir...
Bana gelecein vakitleri beklemekten baka elence mi olur? Onu ben
senin iin aldm...
Ben cariyeyi ne yapacam?
unun syledii lakrdya bak! Cariye ne yaplr, ayol?... Allaha
emanet, yan yirmi ikiye basyor... Ev bark sahibi olacak zamann
geldi... Hatta geiyor bile... imdi sana yksek bir aileden kz bulsam
nikhtan nce yzn gremiyeceksin... Nikhtan sonra ayet holanmazsan
mrnn sonuna kadar azap iinde kalacaksn... Bu, bir... Evin iinde iki
hanm olacak... Belki de gelin-kaynana geimsizlikleri balyacak...
Arada yine sen rahatsz olacaksn... Bu, iki... Ama bu cariyedir; houna
giderse koynuna alr, istediin gibi terbiye edersin...
Bana lzm deil...
Niin?.. Kzdan holanmadnsa ne tipte bir gzel istediini tarif et?
ylesini bulalm...
Hayr, anneciim, ben kza
bahane bulmuyorum... Daha gzeli belki
huriler, melekler arasnda da g bulunur... Fakat lzumu yok...
Durup
dururken beni evlendirmeyi nerden aklnza koydunuz ve buna neden bu
kadar merak sardnz?...
O, nasl lakrd? Her anne. evladnn mrvvetini grmek istemez mi?
Benim bir ayam ukurda... Bugn varsam yarn youm... u dnyaya
gzlerimi kapamadan bir tanecik evladm
cierparemin yavrular kendi
elimle bytmeyi arzu etmez miyim? imdi urackta bir iki tane kk
melek gezinseler, cvldasalar, yzlerine baktka insann mr artmaz
m?... Bunlar hi dnmyor musun?
Daha yanz ne ki ihtiyarlktan bahsediyorsunuz? nallah yine
torunlarnz istediiniz gibi by100
tnz... Allah geinden versin... Arzu ettiinizden ziyade saf alarm
srersiniz... Fakat imdi sras deil... Birka sene sonra olmakla
dnyann sonu erimez ya...
Etme, Ali'ciin! Madem ki u kzcaz beenmedin... Kymetli
anneciinin hatr iin olsun odana al da iim biraz rahatlasn...

 Acayip bir huy peydan etmisin... Eskiden byle olmayacak ilere hatr
filan kartrmazdnz...
Konuma bu ekle dklnce ve srarlarnn hibir fayda vermediini
grnce kadncaz daha fazla dayanamad. Alar gibi hazin bir sesle:
Ya! Bir fahie iin, annenin istedii eyler mnasebetsiz oluyor;
hatr ayaklar altna alnyor, yle mi?... diyecek oldu.
Biare kadn ne bilsin ki, nankr ocuk kendini-ruhu gibi karnnda
tayan, beiinin baucunda uykusuz geceler geiren, mrnn lezzetleri
gibi vefal kucanda byten efkatli bir anneyi, gerekten bir
fahienin yalanc glmseyilerine feda edecek kadar ehvet dknyd...
Zavall anne, havsalasna nasl sdra-bilsindi ki, bu sefih olan, yine
kendi haysiyetini korumak ve selmetini salamak yolunda cann bile
fedadan ekinmeyen koruyucu melei, ayplarn grmezlikten gelmedii
iin, tahkire cr'et edecek kadar kstah ve krlas gururuna esirdi...
Nankr evlat, annesinden bu szleri iitince ne-yapsa beenirsiniz?
Hizmetisini azarlar gibi dik bir-sesle cevap verdi:
Kabahat bende ki, taciz edileceimi bile bile; evimdir diye kalkp
buraya geliyorum...,
Sonra hiddetle yerinden frlad. Kapy hzla ekerek defolup gitti...
or
Zavall anne, sanki olduu yerde donmu kalmt... urad elemli
aknlk iinde arkasndan hayran hayran etrafa bakmaktan baka bir
harekette bulunamad. Kederimde bugnleri grmek de varm... diye
feryat ederek sedirin stne yld kald... Baylmt... Cariyeler
koutular... Gsn, bileklerini, akaklarn limon kolonyasiyle
ovdular ;kordiyal iirdiler... Kadncaz glkle biraz kendine
gelebildi...
102
emimde yine aksin eder hsnn seyran Gayriyete raz m olur gayret-i
ddar
zmdeki gzelliini yine senin aksin seyretmede. Gzellii grme
gayreti bakasna raz olur mu hi?
Daha nce de anlatld gibi, Mehpeyker'in yals batan baa lks eya
ile sslyd. Kadn gayet zengin bir hayat yayordu. Yalnz u noktay
belirtmemitik ki, Mehpeyker, Ali Beyle ilk grt gnden beri
kndan bir tek kuru dahi almamt. Hatta bir ak-Sam Ali Beyin
getirdii birka okka turfanda meyva iin, tok gzl grnme gayretiyle,
hafif tertip bir kavga bile karmt. Geri bu davrannn en byk
sebebi, samimiyetini ve iyi niyetini bir kere daha gstermek, sevgilisine
menfaat hisleriyle bal olmadn bir kere daha ispat etmekti.
Koskoca konan; asyla, hizmetisiyle, byle bolluk iinde zengin bir
hayat srmesi nasl izah edilebilirdi? Mehpeyker, varlkl bir ailenin
kz olmad gibi, uzak bir akrabasnn, mirasna da konmu deildi. Bir
zamandan beri kskan knn deta inhisar altnda bulunduundan,
eskisi gibi gzellik ve ive satarak para kazanmasna da imkn yoktu.
103
Mehpeyker'in btn geliri, bu yola ilk dt sralarda tant,
Abdullah Efendi adnda zengin bir adamn cmerte yapt para
yardmndan ibaretti.
Mehpeyker'e son derece tutkun olan bu herif, Su-riyenin belki en
ahlksz, en alak adamlarndan biriydi. Ortak olduu birka byk
tccar, binbir hile ve dzenbazlkla batrarak ok para kazanm ve
bilhassa Msr'la yapt ticaret ilerinde yanmaz bir maharet ve
azalmaz bir gayret gstererek servetini kat kat arttrm, Suriye'nin
sayl zenginleri arasna girmiti. Ya yetmii getii halde kadn, kz
peinde komaktan hl kendini alamyordu. Yzne baklamayacak derecede
suratsz, irkin bir herifti.
Yz iek bozukluundan delik deik, rengi zenci krmas denilebilecek
derecede koyu esmerdi. Birka defa (Msr gz ars) denilen hastala
tutulduu iin gzleri hem perdeli, hem de ipildi. Gz kapaklarnda

kirpik diye birey kalmamt. Alt ksm frengiden dklm entik, yarm
burnu; fra yz grmemi pasl, rk dileri, daima ak duran
yayvan, salyal az; uyuz hayvan ty kadar seyrek byk ve sakal,
yznn letafetini (!) bir kat daha arttryordu... Karakterinde
ahlkszln her eidi mevcuttu...
Bu iren ve aalk mahlka, en di kadnlar bile, para kuvvetiyle dahi
tahamml edemedikleri iin, musallat olduu kt kadnlar altna gark
etmekle beraber, canlarnn istedii erkekle dp kalkmada ve her trl
elencede serbest brakyor; avu avu verdii altnlara karlk, yalnz
ara sra bir iki saatlik iltifat-lariyle yetiniyordu. Hlsa, (deyyus)
kelimesiyle daha tasvip edilemiyecek kadar mezhebi geni bir herifti...
Mehpeyker'e olan dknl tutku derecesindey-di. Son yl iinde
stanbul'a yalnz iki defa gelmi ve kadnn yzn ancak drt be defa
grebilmiti.
104
Byle olduu halde kendisine her ay muntazaman birka yz altn veriyor;
en varlkl hanmefendileri bile imrendirecek derecede mkellef bir hayat
yaatyordu.
Mehpeyker'le Ali Beyin beraber geirdikleri hafta iinde o da tesadfen
stanbul'a gelmi ve birka defa haber gndererek kadn evine
armt. Fakat Meh-peyker, Ali Beyin kulana gitmesinden korktuu
iin, her defasnda ya bir bahane uydurarak veya reddederek bu davetlerin
hibirine yanamam; hatta herifle mnasebetini tamamen kesmeyi dahi
gze almt. Fakat Abdullah Efendinin ne irret, ne bulak, ne belal
bir herif olduunu bildii iin, buna pek cesaret edemiyordu. Bu adamdan
her trl fenalk beklenebilirdi. Bilhassa byle bir muameleye mruz
kalnca her enaati, her edepsizlii gze alacak; elinden gelen her
fenal yapmakta asla tereddt etmiyecekti. Hatta para kuvvetiyle
kiralk katiller bularak hem kendisini, hem Ali Bey'i belki de
ldrtebilirdi...
Mehpeyker, bu tehlikeleri dnerek, Abdullah "Efendi ile mnasebetini
kesse bile bu ii gayet usturuplu bir ekilde yapmay, herifi kzdrmadan
tatllkla ikna ederek dosta ayrlmay daha uygun buluyordu... Byle
tedbirli hareket ettii takdirde para yardmnn kesilmesi ihtimali de
vard... Bu dncenin gerekleebilmesi de ancak herifle yz yze
grmeye balyd. Onun tastan kalbini biraz yumuatabilmek iin hayli
dil ve bir o kadar da ter dkmek gerekiyordu... Ali Beyle son
bulumalarnda, gnden nce gelmemesi iin srar ederek sz almas da
bu mddet iinde Abdullah Efendi ile grebilmek iindi.
O gn, Ali Bey yaldan ayrldktan sonra stanbul'a inmeyi dnd. Fakat
vakit hayli ge olduu iin akama eve dnemezdi. Geceyi de bu mendeburla
birlikte geirmek de hi iine gelmiyordu. Binaenaleyh stan105
bul'a ancak ertesi gn drt vapuru ile inerek doruca Abdullah Efendinin
evine gitti. Fakat ne are ik herifi evde bulamad. Dnp ertesi gn
gelmekten baka are yoktu. Fakat iki gn st ste stanbul'a inmek de
tehlikeli bir eydi. Yolda Ali Beye rastlamas, Mesul Efendi veya Atf
Bey tarafndan grlp Ali Beyin kulana ulatrlmas ihtimali
mevcuttu. Onun iin ister istemez akam ezanna kadar oturup herifi
bekledi. Fakat Abdullah Efendi o akam eve hayli ge geldii, o saatten
sonra da dnmek mmkn olmad iin, geceyi aresiz orada geirmek
zorunda kald...
te tarafta Ali Bey, annesinin kalbini krarak hiddetle evden kp
gittikten sonra bir iki saat urada burada dolam, ak havada
sinirlerini yattrdktan sonra, biraz neelenebilmek midiyle - bir
anaya kar sayg ve itaat gibi en kutsal evltlk vazifesini bile
urunda fedadan ekinmedii - Mehpeyker'inin iltifatl kucana komutu.
Yalya gelip de kadn orada bulamaynca son derece can skld. nce
ok kzd. Annesinin hafif bir sitemi zerine, kendisini bu yaa
getirinceye kadar ektii saysz skntlar hi aklna getirmiyerek,

hemen parlayveren ve zavall kadncazn kalbini kran beyefendi

sevgilisinin evde bulunmayn mazur grmek iin, zihninde trl trl
sebepler icat ediyordu: O gne kadar, vakitli, vakitsiz, haberli habersiz
her geliinde, Mehpeyker'in kendisini sabrszlkla beklediini grmt.
imdi bir def ack da evde bulunmad diye hemen sinirlenmek, kadncaz
sulamaya kalkmak, fazla insafszlk olmaz myd? Belki de anszn
nemli bir ii km olabilirdi. Bir kadn, bahusus banda erkei
olmyan bir kadn, gnlerce evinden dar kmakszn nasl yayabilir
ve dardaki ilerini nasl grebi106
lirdi? Bu cihetleri dnmek ve biraz insafl olmak gerekti. Yalnz, son
ayrlnda, gnden nce yalya gelmemesi iin acaba neden o kadar
srar etmiti? Yoksa bu ite bir bit yenii mi vard?
Birka saat bahede gezindi; sevgilisiyle birlikte yaT sadklar o
unutulmaz geceleri hayalinden geirerek avunmaya alt. Fakat saatler
geiyor, sevgilisi bir trl gelmek bilmiyordu... Ara sra, Mehpeyker'in
birka gn nceki srarlarn hatrlyor; phe ve kskanlk hisleriyle
kalbi yerinden frlayacakm gibi iddetle arpmaya balyor; souk souk
terler dkyordu. Lkin aradan birka dakika geer gemez, sevgilisiyle
geirecei bu geceyi hatrlayarak az nceki zntlerinden eser
kalmyordu.
Akam karanl balamt. skeleye her yanaan vapurdan sevgilisi
kacak diye sabrszlkla bekliyor; fakat gelip geen vapurlarn
hibirinden kmadn grnce endie ve heyecan bir kat daha
artyordu.
Saat on buuk olmu, Mehpeyker hl gelmemiti. Ali Beyin artk iyiden
iyiye midi kesilmiti. Demek Mehpeyker bu gece yalya dnmeyecekti...
Hizmetiler, her zaman olduu gibi, nne mkellef bir iki sofras
kurdular. Istrapl anlarda iki, o strab iddetlendirmekten,
dimamz burgulayan kuruntular artrmaktan baka neye yarar? Ali Bey,
heyecann belki yattrr midiyle imeye balad. Her kadeh rak,
midesine ate gibi indike hiddeti, strab ve kuruntular bir kat daha
alevleniyordu.
Nihayet son vapur da, ddn ttrerek iskeleden ayrld. Mehpeyker bu
vapurdan da kmamt...
Ali Bey, kendisini artk iyiden iyiye ye'se kaptrm, yzne gecenin
rengi gibi korkun bir renk kmt. Kskanlktan kuduruyordu. Nasl
olmu da bu kadna aptalca inanmt?
107
ylesine mthi bir strap iindeydi ki, o anda lm, kendisine
yaamaktan ok daha kolay geliyordu.
Yarm saattir mtemadiyen iiyor, her dakikas ayr bir cehennem azab
iinde geiyordu.
Etrafna bakmyor; nceleri ruhan bir cennet sand bu kk, gzne
imdi bir musibet zindan gibi grnyordu. Mehpeyker'in o gzel vcudu
ise, btn etleri dklm, korkun ve iren bir iskelet halinde,
karsnda deta srtyor; sanki kendisiyle alay ediyordu. Daha iki gn
ncesine kadar, ruhunun balca gdasn tekil eden o gzel sesin
akisleri imdi kulaklarn trmalyor gibiydi. O ana kadar ifal bir
hayat suyu zannettii rak, bu akam en iddetli zehirler gibi gnlndeki
son nee krntlarn da silip spryordu.
Bu ruh ve sinir buhranlar arasnda, bir aralk annesine veya grd o
kstaha hareketleri hatrlad; ii szlad. Zavall anneciini bu iki
paralk asifte iin mi krmt? ine yuvarland sefahat leminde
ahlk da hayli bozulmu olmakla beraber, o yaa kadar ald aile
terbiyesi, yle be aylk bir sefahatin tesiriyle tamamen
silinemiyecek kadar kuvvetliydi.
Daha birka saat ncesine kadar tapnrcasna sevdii Mehpeyker'e kar
kalbi imdi nefretle arpyor; biricik sevgili anneciinin krlan

gnln almak ve yapt kstahl affettirmek iin zihninde areler

aryordu.
Biraz daha itikten sonra yatana uzand. Fakat uyumak ne mmkn?
Kvranarak sana, soluna dnyor; zihnini baka eylerle oyalyarak
uyumaa alyor; lkin btn gayretine ramen gzne bir trl uyku
girmiyordu.
Ate stnde yatar gibi mthi straplarla sabaha kadar kvrand, durdu.
lk tantklar gnden beri Meh-peyker'den grd muameleleri bir
sinema eridi gibi
108
gznn nnden geirdi. Hepsi de yalan, hepsi de yapmackt. Hatta en
samim davranlar bile iten pazarlkl, eytanca birer kurnazlktan
ibaretti. Buna karlk, t en kk yatan beri annesinden grd
efkatli muameleleri hatrlad. Biraz rahatszlansa; zavall kadncazn
sabahlara kadar zntden gzne uyku girmez; zntlerine, sevinlerine,
her eyine ortak olurdu. Bilhassa babasn kaybettikten sonra bu efkat
da-, ha da artmt. Biricik evladnn daima stne titrer, gznn iine
bakard. Hatta en iddetli muamelelerinde bile baka bir efkat eseri
grlrd. Anac onun her eyiydi. Ana gibi yar, Badad gibi diyar
olur muydu? u anda btn arzusu Mehpeyker denilen o aifteyi en ar
hakaretler altnda ezmek, rezil etmek, sonra da koup anneciinin boynuna
sarlmak, ellerini, yzn, gzn perek kendisinden af dilemekti.
Ali Bey, btn gecesini; biri, Mehpeyker'den intikam almak gibi gayet
mthi; teki annesine yapt irkin muameleden pimanlk gibi gayet
ince iki zt duygu arasnda geiredursun... te tarafta Mehpeyker,
Abdullah Efendiyi gne battktan sonra ancak bir buuk, iki saat sonra
grebildi. nk herif, dalavereli ilerini ancak o zaman bitirerek evine
dnmt.
Odaya girip de, hi beklemedii ve ummad bir anda kadu karsnda
grnce son derece sevindi; o korkun zebani surat, kocakar
alayndan daha irkin, daha iren bir tarzda glmsemeye balad.
Kendisini bunca zamandr hasretle beklettii iin, aznn salyalarn
akta akta, birtakm kane sitemlerde bulundu...
Mehpeyker ise, son derece mtehakkimane bir eda ile, gelip gelmemek daima
kendi elinde olduunu, hi kimsenin emri altna giremiyeceini, can
isterse, geleceini, istemezse gelmiyeceini syledi. Sonra asl ko109
nuya geti. Aralarndaki Q ahlkszca mukaveleye dayanarak, Ali Beyle
olan macerasn bandan sonuna kadar anlatt. Gnlndeki sevgi geinceye
kadar kendisiyle grmeyeceini, teden beri yapageldii para yardmn
isterse kesebileceini, fakat bu husustaki kararnn kesin ve deimez
olduunu bildirdi. Onun da biraz anlay gstermesini ve geici bir zaman
iin mnasebetleri kesilecei iin kzp da kendisine dman olmasn
asla arzulamadm szlerine ilave etti. Herif, manl manl srtyor;
arada bir kafasn arkaya doru sallayarak, buna katiyen yanamayacan
hareketleriyle belli ediyordu. Mehpeyker, bu ta yrekli canavar ikna
edip muvafakatini alabilmek iin, btn kadnlk maharetini gsterdiyse
de hibirinin zerre kadar tesiri olmad. Herif, sanki tatan bir duvar
kesilmiti. Kadn ne yapsa kar taraf, vuslatla ilgili birtakm
kane tavrlar taknyor; ne sylese, midinin imkansz olduuna dair
birok alayl cevaplar alyordu. Mcadele byle iki saat kadar srd.
Mehpeyker, arzusunu elde etmekten artk midini kesmi; derin bir ye'se
kaplmt. Bu teebbsnn gerek sebebi olan dmanlk ve intikam
korkusunun da gnlnde zerrece hkm kalmad. Bu derece aalk bir
herifin kaprislerine esir olmaktansa lmek bin defa daha hayrlyd.
Abdullah Efendi son sz olarak:
ekerim, beyhude zlyorsunuz... Aramzdaki mukavele gereince iki
taraf da hareketlerinde serbesttir... Kabul... Ama aknzla Marmara
ras gibi yanp tutuan bu fakiri vuslatnzdan bsbtn mahrum
brakmak, insafa smad gibi, mukavelemizde de yoktur... Bo yere

zihninizi ve enenizi yormaynz... Ne syleseniz beni ikna edemezsiniz

deyince Mehpeyker hiddetle yerinden frlad; yaman bana, feracesini
arkasna ald. imekli bir sesle cevap verdi:
110
l
yle mi? Pekiyi... Keyfin bilir... Fakat bundar sonra senin iin
Mehpeyker yoktur... Bir daha kl b selmm bile alabilirsen dnyada
senden daha al ak olaym...
O saatten sonra yalya dnemezd. Geceyi, istanbul' da bir ahbabnn
evinde geirmek zere, hzla kapya doru kotu.
Herif, Mehpeyker'in ne kadar kibirli ve inat bir kadn olduunu ok iyi
bildii iin, kendisinden ayrlmaya kat karar verdiini derhal anlad. O
takdirde bi daha kadnn yzn bile gremiyecekti... aresiz lisann
deitirdi. i akaya boarak, ufack bir latifesine tahamml edemedii
iin yapmack bir takm sitemlerle ii ciddiyetten karmak istedi...
Daha birok yalvarmadan sonra kadn bin bir glkle fikrinden vazgeirebildi. Yan yana oturup tekrar mzakereye koyuldular...
Bu defa teklifler daima Abdullah Efendiden geliyor; Mehpeyker hibirine
yanamyor, hepsini iddetle ve srarla reddediyordu. Pazarlk bylece
bir saat kadar srdkten sonra herif son kararn bildirdi:
- Size alt ay mhlet... Bu mddet iinde k-nzla istediiniz kadar
seviin... sterseniz sokamzdan bile gemeyin... Para yardmn da
kesmiyecek, bilkis artracam. Lkin mhlet bitince ben de paym
isterim. Buna muvafakat ederseniz yine hibir elencenize mni olmam.
Dilediiniz gibi yaayn... Muvafakat etmezseniz sizi katiyen rahat
brakmam. Dmanlm ve intikamm pek mthi olur... Son teklifim budur.
Benim iin bunun daha ilerisine gitmek mmkn olamaz... inize geliyorsa
gle gle gidin! Oturun! Ne yaparsanz yapn... Oras sizin bileceiniz
ey... diyerek kesip att.
Byle bir teklif kadnn canna minnetti. Bir iki
111
dakika olsun dnmeye bile lzum gmleksizin ve hi tereddt etmeksizin
teklifi aynen kabul etti.
Zorluklar yenmenin aresini ancak hile ve desisede anyanlann kr,
ortadan kaldrmaya imkn bulamadklar fenaln zuhurunu mmkn mertebe
geciktirmeye almaktan ibarettir. Bu deimez kural gereince Mehpeyker
de, verilen kararla, kendisini korktuu beladan kurtulmu sayyordu...
Allah kerimdi... Alt ay iinde neler olmaz; Gn domadan meime-i
sebden neler doar... di. Kendinden alt ay mahrum kalmay bu gece
Abdullah Efendiye kabul ettiren iveleri alt ay sonra tesirini
kaybedecek deildi...,
Pazarlk bylece bitmi, anlamaya varmlard. Herif, hazr gelmiken
bir gececik olsun beraber yatmalar iin kadna yalvarmaya balad.
Ald kesin ret cevab zerine ine ine bir pce kadar indi; fakat ona
da nail olamad...
Mehpeyker, Ali Beyi de geri ciddi bir akla sevmiyordu; ona kar
muhabbeti de sadece bir ehvet hevesinden ibaretti..., Bununla beraber,
kendisini tamamen terk edip gider diye korktuu iin, Abdullah Efendi ile
konumaya balarken Ali Beyin hayali gznn nne geldi; konuulanlar
iitiyor, yaplanlar gryor gibi birtakm kuruntulara kapld.
Hsl iki eski ahbap, karlkl alveri eden iki tccar gibi,
ilerini bitirir bitirmez, birinin parma tekinin eline bile
dokunmakszn birbirlerinden ayrldlar; birer odaya ekilerek uykuya
daldlar.
Ertesi gn Mehpeyker, sabah ezan okunurken uyand. Herife Allaha
smarladk demeye bile lzum gr-meksizin kendini sokaa att; ilk
vapurla Boazii'nde ki yalsna dnd.
Sokak kapsndan girip te knm akamdan beri yalda olduunu
renince, bu fena tesadfn doura112

bilecei kt neticeleri dnerek birdenbire ok telland. Fakat

gzelliinin ve ivelerinin Ali Bey zerindeki tesirlerine gvenerek ve
bandan geenleri baz deiikliklerle anlatarak bu vartay
atlatabileceini umdu. Bu mitle hemen Ali Beyin bulunduu odaya girdi.
Ali Bey, o esnada sahil tarafndaki pencerelerden birinin nne oturmu,
deniz sularnn ar ar akna dalm, trl hayaller kurmakla
meguld. O kadar dalmt ki, Mehpeyker'in ieri girdiini bile duymad.
Ayak sesiyle kendini toplad. Sesin geldii kap tarafna bakp da
Mehpeyker'i karsnda grnce btn kam bana srad; iindeki hiddet
tufan ortal boacakm gibi, tepeden trnaa ate kesilerek gk
grltsn andran bir sesle birka defa st ste haykrd:
Neredeydin? abuk; syle, neredeydin? Mehpeyker, yapmack bir korku ve
aknlk iinde
cevap verdi:
Dur ayol, biraz nefes alaym... Birden yle hiddetlenme ki biraz aklm
bama gelsin de uradm belay anlataym...
Bana gelen belay m anlatacaksn? Yalanlarna hl inanacak mym
zannediyorsun?
En ummadn esrar- dernun
Sen herkesi kr, lemi sersem mi sanrsn?
imdiye kadar keyfimi ve elencemi bozmamak iin, o yapmack tavrlarna
bilmezlikten geldiime bakp da beni aptal yerine mi koyuyorsun? Artk
usan geldi... Al u cretini de git, peydahladn yeni zamparalarn
elendiri
Sonra koynundan kard be yz liralk bir des113/8
te paray kadnn kafasna frlatarak hiddetle kapya doru yrd.
ehvetine bir kle gibi esir olan Mehpeyker, bu ar hakaret tufan
karsnda ne yapacan ard. zzet-i nefsini, gururunu filan bir
yana iterek kapnn nne, Ali Beyin ayaklan ucuna yld kald. deta
hkrr
gibi:
Allah akna be dakikack beni dinle Bama gelenleri anlataym...
Dinle de suum varsa beni ldr razym... diye yalvarmaya balad... Ali
Beyin ayaklarna sarlmak istedi. Fakat delikanl, ayayle kendisini
gsnden iterek kapy biraz aralam ve kendisini baheye atmt.
Etrafa att vahi baklarla bu sefahat yuvasna ebediyen veda etti ve
bir hamlede sokaa frlad...
114
Ysf- gmkete bz yed be-Ken'an gam mehor Klbe-i ahzan eved rz
glistan gam mehor
Yusuf kayboldu diye gam ekme! Gn olur, yine Ken'an iline gelir. Gnn
birinde u hznl kulbe de glistan olur. Gam ekme!
Olundan grd hakaret Fatma Hanm ok sarsm, zavall kadncaz
birka gn iinde maddeten ve manen kmt. nk dnyada olundan
baka bir ilgisi, ondan baka bir dayana, ondan baka bir saadeti
yoktu.. Aralarnda geen bu zc olaydan sonra onun tekrar eve
dneceini hi ummuyordu. Farz- muhal dnse bile, bir defa aralarna
soukluk girmi, evin tad tuzu kamt. O, eski ana-oul samimiyetini
yeni batan canlandrmaya artk imkn yoktu... Ali'cii-ne lm
nazariyle deilse bile, asla bilmedii ve iine giremiyecei baka bir
leme g etmi nazaryla bakyordu... stelik gnlndeki btn hisleri
ve olanca sevme kabiliyetini de giderken birlikte gtrmt...
Dnyada bir anne iin, hem cier-presini diri diri kaybetmekten, hem de
bu kayba teessf bile edememekten daha mthi ruh azab m olur?...
Zavall kadncaz, olu evi terk edip gittii gnn gecesi, zi115
hin yorgunluu ile birlikte vcuduna musallat olan humma nbetleri
iinde, bir dakikack bile rahat yz grmedi; sabaha kadar gzne bir
damla uyku girmedi. Kalbi o kadar krld halde yine de oluna beddua

etmeye dili varmyordu... Bir aralk rahmetli kocasn hatrlad. O, sa

olsayd imdi kendisi iin ne kuvvetli bir dayanak olurdu... Gnlndeki
strab, lm kocasnn hayaliyle biraz yattrd ve ellerini aarak,
olunu doru yola sevk etmesi iin, Ulu Tanr'ya yalvard.
Dilb'a gelince: Bu talihsiz kzcaz, Ali Bey iin alndn biliyor
ve kendisini hakik evld gibi barna basm, bytm olan eski
hanmnn azndan Ali Beyefendinin ne kadar terbiyeli, ne kadar
yakkl ve zellikle ne kadar insaniyetli bir gen olduunu bilmemi
olsaydm Dilb'u vermeye kyamazdm szlerini sk sk iittii iin
geleceine gvenle bakyordu... Bu evin kapsndan admn ieri atarken,
kalbi ayn mit ve emniyetle doluydu.
Ali Bey ise, o akam eve geldii zaman, bir haftalk iki sersemlii,
elence yorgunluu ve uykusuzluk sebebiyle, yz hafife solmu, gzleri
mahmurlam, Mehpeyker gibi ba haval bir kadn bile deli eden
gzellii yle hazin, yle sevdal bir hal almt ki, zavall kz bir
iki kere yzne bakabildii halde gnln hemen kaptrvermiti. Bu gen
adam, hayalinde yaatt erkek gzelinin t kendisiydi. Ancak onunla
mesut olabileceine iyice kanaat getirmiti.
Ali Bey'in ara sra kendisine biraz dikkatlice baktn grse
sevincinden ii iine smyor; bu baklar kendisine saadetinin ilk
mjdecileri gibi geliyordu. Delikanlnn o geceki souk davrann ise,
yorgunluuna, utangalna ve belki de annesinin maksadn henz
bilmeyiine yoruyor, gnlndeki yeni yeni filizlen116
meye balyan ak mitlerini zedelemek yle dursun, daha da
kuvvetleniyordu... Sabreden dervi erge muradna ererdi... Binaenaleyh
sabretmesi ve beklemesi gerekti... Fakat ne yazk ki bu mit ok
srmemi; ertesi gn Ali Bey, annesiyle aralarnda geen az kavgasnn
zerine evi terk edip gitmiti...
Kzcaz, bu faciaya kendisi sebep olduunu renince ok zld...
Doruca hanmnn yanna kotu. Hanmefendi mthi bir strap
iindeydi... Bu eve ne mitler, ne hayallerle gelmi, netice ne
olmutu?... Demek o, bu saadet yuvasna mutluluk yerine uursuzluk
getirmi; kapnn eiinden admn atar atmaz ana oul, kendi yznden
birbirine girmiler... Bunlar dndke bir strap tufan, bir azap
kasrgas iisde kalbi duracak gibi oluyordu... Biare kz, birka saat
iinde, aylar sren ar bir hastalk geirmi gibi, erimi,
szlvermiti; koncay andran yanaklar, soluk, prsk bir gle
dnmt...
te tarafta hanmefendi, uykusuz geen her gecenin sabahnda, olu
tarafndan hakarete urad o uursuz saatte, ayni hakarete yeniden
maruz kalyormu gibi, kalbi en derin yerinden szlyor, derin bir
straba kaplyor, hibir eyde teselli bulamyordu... Kal-: binin
krgnln giderecek, kendisini teselli edecek birim aryordu... En
mnasibi Dilb'tu..., Kz yanna artt; dizinin dibine oturtarak
sze balad:
Kzm! Felek beni hakikatsiz bir evlattan ayrd... Onun yerine _u
fni dnyada bana yar olacak bir sen kaldn... Sa oduka benimle
beraber yaamak ister misin? diye sordu.
Dilp, gz yalan ve hkrklar iinde boulan titrek bir sesle cevap
verdi:
Hanmefendiciim! Allah canm alayd da bu yaldan ieri admm
atmayaydm... Beyefendiye g117
cenmenize ben sebep olduum bu kadar iltifat ediyorsunuz... netsizliim
velinimetlerime dokuna.
ekilirsem siz ana oul yine
cariyen6

beni
uurda lmekliim gerekiyorsa, Ta^nnl s&e,
ona da canla bala razym... Yalvar
an nce bu evden uzaklatrn!.k garak ^en
Tam bu srada bir cariye sratle K fenlen di; Ali Beyin eve geldiini ve
u an*LkaSmdan damak zere olduunu haber verdi... *
nl ni ^ Bey,
annesi tarafndan nasl k^Tyz lm katmakszn, oda kapsnda ^^-^
soH*- -inde dorulmu bir lnn T^J^^ *&?*?.. Tann'nn gazabn grm
bir li gibi rkek ve ekingendi... T kn akn bakndktan sonra ^"r"
Yz ylma almetleri grnmeye ba.
dizlerine bembeyazd...
Koarak
annesinin a
ly0rdu.-Tek kelime sylemiyor, mtemadiyen
^ uj
Biare kadn, btn krgnm o Q da ev1 verdi. Sevincinden deta deli
olacaK..
^^ sarld. Biteviye yzn gzn p
^
Sze ilk balayan annesi oldu:
Kendim n
_ Ali'ciim Allahakna sus! &*
sz iin an
edeceksin; hem ben helak <**#*'w&P. .ba1^ylla-nen sana danlr m hi?
Sus evlad^
^.bay sus! Vallahi dayanamayaca--. ?u^ ^i; adetaj^^
cam... diyerek sulu sanki kendisi varyor; sevin gzyalan, olunun
lanna karyordu...
n OK sri*
Bir annenin evladna krgnl e^ yarm tlbent kuruyuncaya kadar s
nce; olunun artk yzne bile d evladn karsnda grnce
118
bun kp gibi, birden uup gidivermiti... imdi olanca gayretiyle,
dizlerinde hngr hngr alamakta olan bu nankr evlad susturmaya
alyordu...
O esnada odada bulunan Dilb ise, sevin ve heyecan iinde, bulunduu
yere ylp kalvermiti...
Ali Bey aralarnda sanki hibir ey gememi gibi, annesi tarafndan
byle efkatle karlanmas ve teselli edilmesi zerine biraz kendine
gelebildi. Hanmefendi de, olunun hal dilince pimanlk demek olan scak
gzyalan karsnda biraz kendini toparlad... kisinin de baklar
birden Dilb'a evrildi... Hanmefendi, kz o halde grnce hemen
yerinden frlayarak Dilb'un yanma kotu... Bir yandan yzne su
serperek, kolonyalar koklatarak kz ayltmaya alyor; bir yandan da
Bak, biare kz senin iin neler ekiyor... diye tatl tatl sitem
ediyordu. Be on dakika uratktan sonra Dilb gzlerini at; akn
akn etrafna baknmaya balad. Kendi durumunu ve hanmnn da pervane
gibi etrafnda dolatn grnce ok mahcup oldu; gzel yz
pembeleti. Bilhassa Ali Bey'in de, kendisini ayltmak iin gayret sarf
etmesi pek houna gitmi; delikanlnn bu davranndan kendisini sevdii
mnsn karmt.
Kz telala doruldu. lk tantklar gece Ali Bey'in yapt souk
muameleyi hatrlamt... Ortada fol yok, yumurta yokken fazla iyimser
olmamak, birtakm bo hayallere kaplmamak gerekti... Birka saniye
iinde yine dnk mahzun Dilb oluvermiti...
Uursuz bir aktan henz kurtulmu olan Ali Bey ise, ilk rastlad bu
gzel kza gnln kaptrm, kalbi iddetle arpmaya balamt.
Mehpeyker'le Dilb'u mukayese etti: tekinin btn davranlar
yapmack,
119
btn syledikleri yaland... Dilb ise, her haliyle sevilmeye layk
bir melekti. teki bir yalanc ta, bu kz ise hakik bir prlantayd.
kisini mukayese etmek bile doru deildi...
Yukarki anlatlanlardan da anlalaca gibi Dilb, Mehpeyker'le
kyaslanamayacak derecede gzel bir kzd. Bilhassa ahlak, namusu ve
sadakati, bu gzelliin kymetini kat kat artryordu.
Ali Bey, kza imdi byle alc gzyle baktka kendi kendine ayordu;
nurdan yaratlm byle bir melek, daha dn pervane gibi, etrafnda

dolap dururken nasl olmu da grememi; di bir sokak kadn iin

annesinin kalbini krarak evini terk etmiti?...
imdi annesiyle konuurken, laf dndrp dolatrp annesinin Dilb'la
ilgili dnk teklifine getirmek istiyor; fakat bu konuda lakrd etmeye
yz olmadndan, dndklerini ak ak syleyemiyor ve ok
zlyordu...
Fatma Hanm ise, olunu yeni batan kzdrmak, sinirlendirmek korkusu
ile, Dilb meselesini hatrna getirmeye bile cesaret edemiyordu.
Zihnini kurcalayan bir, iki nokta vard. Ali Bey'in gsterdii pimanlk;
acaba o kadnla ilgisini tamamen kestiine mi dellet ediyordu, yoksa
dnk irkin hareketinden utan duyduu iin miydi? ite burasn
kestiremiyordu... Zihnini bu tereddtlerden kurtaramad iin, birka
saat Dilb'un adn bile anmad. Bununla beraber, olan yeni bir akla
eve balamadka eski haline getire-miyeceini de gayet iyi bildii iin,
Dilb'tan bahsetmek iin frsat kolluyor; fakat lakrdy bu konuya
getirecek mnasip frsat bir trl yakalayamyordu... Ni120
hayet fazla sabredemiyeceini anlyarak olunun yanna sokuldu; kollarn
delikanlnn boynuna atarak sze balad. Kesik kesik konuuyor,
szlerinin ne tesir yaptn anlamak ister gibi, iki kelimede bir
duruyor; sorgulu baklarla olunun yzne bakyordu...
Ali'ciim, bir ey syliyeceim, ama kzma, si-jirlenme sakn! Sana
gcendim sandn yle mi? Onun iin aladn de mi? Ben sana gcenmedim,
olum... Bir ana, evladna gcenir mi hi? Fakat ok acdm... nk
halin neydi olum? Bilsen ne haldeydin... Akln banda dedi... deta
deli gibiydin... Genlikte insann bana byle eyler gelebilir...,
Bundan dolay .seni ayplamak hatrmdan bile gemez... Yalnz, syle
bana o kadn hl seviyor musun? Gnlnde onun sev-jgisi hl yayor
mu? tekini... tekini hl ayn iddetle seviyor musun?... diyecek oldu.
Ali Bey'in yz, mthi bir tokat yemi gibi, kpkrmz kesildi; azimkar
Mr sesle derhal cevap verdi:
Anneciim, ayaklarn peyim, bir daha bana o aifteden szetme!...
Allah yz bin defa belasn versin... eytann kuvvetli bir yardmcs
yeryznde eksilmi olur...,
Bu szleri syliyen, daha dn o kadn iin kendisine hakaret eden olu
muydu?... Kadncaz, kulaklarna inanamyor; grdklerinin rya,
iittiklerinin yalan olmas ihtimalini dnerek sevinmeye bile cesaret
edemiyor...
Ya... ki gzm... Dn... Dnk halin... diye kesik kesik bir eyler
syliyecek oldu. Ali Bey, hemen szn keserek cevap verdi:
Kurban olaym, anneciim, bana dnden bahsetme! Dn tmarhanelik bir
deliydim... Dn alan biriydim... Allah canm alayd da bana dnk
uursuz saatleri gstermeseydi...
121
Daha fazla tereddte artk lzum yoktu. Bu kesin ifade zerine, olunun o
beladan yakasn syrdiiia iyice inanmt. i ferahlad. Cokun bir
sevin tufan iinde, gz yalarn zaptedemiyerek Yarabbi, krler
olsun, bana bu mutlu gn de gsterdin... Sen ne byksn ki, u
evladmn terbiyesini, insaniyetini yeni batan iade ve ihsan ettin...
diyerek kranla secdeye kapand. Bu ilh manzara karsnda Ali Bey de
kendini tutamad; annesinin boynuna sarlarak dakikalarca alad...
Alad... Bu scak gz yalar iinin ze-hirini hafifletmi, biraz
sakinlemiti.
Annesi ise, bu frsattan faydalanarak, olunu eve iyice balyabilmek
iin ne yapmak, nasl hareket etmek gerektiini dnyor; bunun ancak
Dilb va-stasiyle mmkn olabileceine inanyordu... Kz, bir i
bahanesiyle odadan kardktan sonra bir aralk mnasebet drerek
Dilb'un gzelliinden, marifetlerinden, vefakrlndan, namus ve
sadakatinden sz at. Dedi ki:

 Kzcaz, seni ldrasya seviyor. Sen evi terk edip gittin diye bir
gnn iinde zntden bak nasl sarard, soldu... Biraz nce seni yle
perian bir halde grnce birden nasl dp bayldna da kendi
gzlerinle ahit oldun... Mamafih kz houna gitmediyse syle! Arar,
bakasn bulurum... Lakin zavallya yazk deil mi?...
Bunlan sylerken bir yandan da gz ucu ile olunun yzn tetkik ediyor;
szlerinin ne tesir yaptn anlamak istiyordu.
Ali Bey, mahcup mahcup nne
bakarak cevap
verdi:
Anneciim, siz beendikten sonra ben niin be-enmiyecekmiim... Allah
iin gzel kz... Hem sizden
122
ne saklyaym, bilakis simasn da beendim, tabiatm da Lakin imdilik
evlenmeyi dnmyorum...
Bu szler, st kapal bir muvafakatti. Fatma Hanm, konumasna devam
etti:
ki gzm, sana dn de syledim. Mrvvetini grmek, seni nasl
byttmse yavrularn da ylece kendi elimle bytmek istiyorum...
Anneciini o saadetten mahrum eder misin?...
Annesi belki fikrinden cayar korkusu ile Ali Bey, daha fazla itiraz
doru bulmad:
Siz bilirsiniz, anneciim... diyerek kesin muvafakatini bildirdi.
Fatma Hanm, Dilb'u daha o geceden olunun yatana vermeyi
kararlatrd.
Ali Bey, annesinin Dilb'la belki yalnz grmek istediini hesaba
katarak, biraz elenmek, hava almak bahanesiyle baheye kmt.
Hanmefendi kz yanna artt. Biarenin gnlnde o eski mitlerinden
zerre kadar eser bile kalmamt. Lakin gnl verdii gencin, Mehpeyker
belasndan kurtulduunu iitince sevincinden az daha deli olacakt.
Kendini tutamyarak hanmefendinin ayaklanna sarld. Sevin ve heyecan
her halinden belli oluyordu... Sonra birden akl bana geldi; yapt
hareketlerden utanarak ban nne edi. imdi sessiz sessiz alyordu.
Hanmefendi, bu gz yalarnn sevinten ve utangalktan ileri geldiini
derhal anlamt. Kzn srtm okyarak:
Evladm, bunda utanacak bir ey yok. Allann emriyle beyin senindir.
Seviyorsan iftihar et! Dmanlarn utansn... dedi. Sonra kz dizi
dibine oturttu; yzn salarm okyarak
heyecann biraz yattrd.
Buna ramen Dilb'ta yine bir durgunluk hali gzden ^kamyordu...
Hanmefendi, bunu kzn utangal123
gna yordu. Halbuki gerek sebep bsbtn bakayd: Zavall kz, daha iki
gece evvel Ali Beyin kendisine kar taknd o souk tavr ve ertesi
gnk zc olay hatrlamt. Delikanlnn sevgisine bir trl
gvenemiyor, iinden inanmak gelmiyordu. Gnlndeki zntnn asl sebebi
buydu. Mamafih yine de elinden geldii kadar metin grnmeye alarak
zntsn sezdir-memeye muvaffak oldu.
Akam ezan okunmu, yemek vakti gelmiti. Hanmefendi, sa yanna
olunu, soluna da mstakbel gelinini alarak sofraya oturdular.
Yemeklerini byk bir nee iinde yediler. Sonra baheye kp aalarn
altnda biraz dolatlar.
Kke dndkleri zaman saat epeyce ilerlemiti. Ali Bey yatak odasna
girdi. Hanmefendi olann arkasn-, dan kz da kendi elceiziyle ayni
odaya soktuktan son-, ra kalp huzuru iinde odasna ekildi.
124
lemin bir zevki yok kim hiri dert obuasn Mhitb-i lyde der-peydir
hilli matemin
lemde, sonu dertle bitmiyen hibir zevk yoktur. Bayram mehtabnn
ardndan bile derhal matem hilli grnr.
Ali Bey, bylece Dilb'la evlenmi; bu izdiva ile hayat da dzene
girmiti. Gndzleri muntazaman vazifesine devam ediyor; geceleri de

kltrn artrmak iin ge vakitlere kadar alyordu. Etrafnda

pervane gibi dnen gen ve gzel kars, vcuduna sanki yeni bir ruh
ilave etmi, zeksn, enerjisini ve baarsn kat kat artrmt..
Zavall gen, gerek saadetin mnsn imdi anlyordu...
Ali Bey, kansiyle balaym geiredursun... te tarafta Mehpeyker, bu
evlenmeyi haber alnca birden ok zlm; fakat sonra Ali Bey'in bu
hareketini gelip geici bir hiddet eseri sayarak hayli teselli bulmutu.
Meh-peyker'in kim olduunu henz laykiyle bilmiyen bu kstah delikanl,
kzdan hevesini aldktan sonra erge yine kendisine dnecekti... Ali
Bey'i yakn zamanda yi-ie ayaklarnn dibinde yalvarr greceinden o
kadar Amindi ki... Kendisini terk edip bir cariye ile evleniine
125
gya h nem vermiyormu gbi grnmek istedi... On gn kadar bekledi.
Fakat Ali Beyi yle zannettii gibi ayaklarnn dibinde grmek deil,
hatta bir haberini bile almaynca, iine bir kurt dt...
Uzun uzun dndkten sonra, ehvet hislerini ye-nemiyerek sabk
sevgiliye batan baa sitemlerle dolu bir mektup yazp gnderdi.
Sabrszlk iinde gnlerce bekledii halde mektubuna iki satrlk bir
cevap dahi almad... Bununla beraber yine de iyimserlikten vazgemiyor;
Ali Beyin bu kaytszca davrann kendi gr zaviyesinden mtala
ediyordu: Sevgilisinin, bu hareketi hi phesiz kskanlktan ileri
geliyordu. Kskanlk ise akn bir baka belirtisi demekti. Sevmiyen
erkek kskanr myd? u halde kk kskanlk olan bu alkaszl ne
kadar srerse Ali Bey, kendisini o derece iddetle seviyor demekti.
Bundan dolay kederlenmek deil, bilakis memnun olmak, sevinmek
gerekti...
Ali Bey'le aralarndaki mnasebetin btn btn kesilmesi ihtimali asla
bahis konusu olamazd. Fakat gnler gelip geiyor; kar taraftan hl
bir ses kmyordu... Ali Bey'in hasreti artk canna yetmiti. Onun
kuvvetli kollar arasnda yaad ak ve zevk dakikalarn hatrladka
ehvet itiyakyle yanp tutuuyordu.
yle sitemle, istina ile hi bir netice elde edemi-yeceini anlamt.
En sona saklad areye bavurmak, delikanlya ateli bir ak mektubu
yazmak gere-rekiyordu. Abdullah Efendi, macerasnn baz yerlerini iine
geldii ekilde deitirerek ve bu maceray yine kendisi iin katlanlan
bir fedakrlk gibi gstermiye alarak Ali Bey'e firakl bir mektup
yazd; hasretiyle nasl yanp tututuunu uzun uzun anlatt; mektubun
altna da sadakatine dair bir ok yeminler ilave etmeyi unutmad...
126
Gnlerce sabrszlk iinde bekledi; fakat mektubuna hibir cevap
alamad. Ye'sinden deli olacakt. Bu durum karsnda bavurulacak son
bir are daha kalyordu: Ak ve gnl meselelerinde, en byk yalan
olmakla beraber, hemen daima nemli roller oynayan ve baz defa
gerekletii iin tesiri de o nisbette kesin olan intihar tehdidi. Ali
Bey'e bir mektup daha yazarak bu hasrete artk dayanamayacan, byle
kendisinden ayr yaamaktansa, lmenin daha hayrl olduunu, bu
mektubuna da msbet bir cevap alamad takdirde lmeye karar verdiini
bildirdi.
Nefretle dolu bir kalb karsnda, en acmdnc szler bile sahtelik
hududundan teye geemez... Bu mektup da Ali Bey'in nefretini bir kat
daha artrmaktan baka hibir ie yaramad, delikanly bsbtn ileden
kard. Yzszln bu derecesi dnyada grlm ey deildi.
Mehpeyker'e kar alkaszl ve nefreti deta tehevvr eklini almt.
Bu aifteyi bir gzel donatmak gerekiyordu. O tehevvrle hemen kda
kaleme sarlarak aadaki cevab yazd ve mektubu getiren adamla
gnderdi;
Hanm! Maallah adam aldatmakta blis'e ta kartmaya baladnz. Beni
intiharla m korkutmak istiyorsunuz? Bouna gayret... Siz yaradlta
kadnlar, lm hibir zaman isteyerek gze alamaz. Farz mahal bu
palavranz gerek bile olsa, bana ne? Bin defa lyk olduunuz lm

cezasnn infaznda, celladn vazifesini bizzat kendiniz yapm

olursunuz. Nazarmda varlnzla, yokluunuzun hibir fark olmad
iin, yaamanz veya lmeniz beni zerrece ilgilendirmez. u dnyadan
defolup gittiiniz takdirde, maskara maskesi kadar yalanc bir gzellikle
cretli alayc feryad gibi, yine yalanc birtakm sadakat
delillerinden henz kendile127
rini kurtaramayan namuslu insanlar sevinsin... Gnl meselelerini
imdilik bir yana brakalm da, biraz realist olalm: Sizinle olan
mnasebetlerim bana u gerei retti ki, bir insan, bir ylanla asla
bir arada yaayamaz... Binaenaleyh benden midinizi kesin! Ben, imdi
gnlm hi ekinmeden emanet edebilecek bir hayat arkada buldum...
Gen ve gzel karmla mesut halaymz yayoruz. Siz de, heveslerinizin
ve ehvetinizin oyunca olacak bir esir bulmakta glk ekmezsiniz
elbet... Bu alandaki maharetinizi gayet iyi bilirim. Benim iin
hayatnz deil, be dakikalk elencenizi bile feda edemezsiniz. Bu
palavranza inanacak kadar aptal olmadm artk renmenizi, bilmenizi
nemle rica ederim.
Ali
Mehpeyker, gnderdii adamn, yine elinde bir mektupla geri dndn
grnce, midinin gereklemek zere olduunu sanarak birdenbire ok
sevindi; yz pembeleti, dudaklarndan muzaffer tebessmler dklmeye
balad. Mektubu, herifin elinden kaparcasna ekip ald. Gya Ali Bey,
karsndaym gibi, elinde birka defa nazl nazl evirip evirdi;
mstani baklarla tesine berisine baktktan sonra, iinde yazl
olanlar, sanki evvelden biliyormu da, nem vermiyormu gibi, ar ar
amaya koyuldu. Kd zarfndan karp da yazlara yle bir gz
atnca, mthi bir yeis ve hayret tufan iinde, elleri titremeye
balad. Sanki btn kan ekilmi, yz ve dudaklar balmumu gibi
sapsar olmutu. Hl elinde tuttuu mektubu gayriihtiyar evirip
eviriyordu. Kalar atlm, btn vcudu korkun Ispazmozlarla
sarslyordu... Bu, pek yaman
bir darbeydi. Bilhassa Ben imdi gnlm
emanet edecek namuslu bir hayat arkada buldum... Gen ve gzel ka128
>il ^
rmla mesut halaymz yayoruz en mthiiydi.
Bir kadn iin en yakc ey, snda yenilmektir. Hele rakibinin k
dinin gzellikten baka bir meziyeti daha da mthi olur...
Bu hakaret zerine Mehpeyker, " ^fi dehetli bir intikam almaya karar v
smetsiz bir sevgi, kar tarafn i -lamaz derhal efkatsiz ve amansz
kir gT-peyker de o dakikadan itibaren sat>k ^ s&d kilde intikam
alacan dnmeye uyku yz grmeyerek hep bunu d ok intikam
planlar izdi. Neticede avcnn vcudunu paraladka tmayan yaral
kaplanlar gibi, d ak yerinden vurmak iin, Dilb'u ye karar verdi.
Bir yandan da gereken bavurmaktan geri kalmyordu, ince yaplacak ilk
i, rakibini c^ kn olursa biazat grmeye almakt-vastasyla tahkik
ettirerek Ali Bey'n C kolayca rendi. Plannn ikinci saf*15* kndan
grmekti. Bu, birincisi kadar bini grebilmek iin, elini kolunu Ali
Bey'lerin yalsna gidemezdi. Onl3"1 evinde grmek mmknd. eytan :
na da are buldu. e baladnn on ma Hanmefendiyle ve Dilb'la bir
ya tesadfen tant.
Bu ilk mlakatta Mehpeyker, ni< rakibiyle kendisini mukayese etmi ve
diinden kat kat gzel olduunu g"rn nesinin karsnda mehtap nasl
birden
&
l&rf *> *
*
te& '
^

ya-aki0g&t,iJ.
Q/g <*
lb'un gz kamatran gzellii karsnda kendi gzellii de gzlerden
derhal silinivermiti...
Hatta Hanmefendilerin dne geleceini evvelden bildii iin giyimine
ve ssne son derece itina ettii, Dilb ise, deta gzelliini
gizlemek istercesine sade giyinmi olduu halde, giyindiini ve
takndn yaktrmak hususunda da, yalnz kendisinden deil, dne
gelen gzelleri hepsinden daha stn.
Kar hasedinden deli olacakt. Gzellikle rakibiyle boy lsemiyeceine
kanaat getirince, hi deilse baka hususlarda stnln gstermek
hevesine kapld. Zeksna ve dzgn konumasna gvenerek birtakm
akraklklarla meclisi idare etmeye kalkt. Dilb, bir hiss-i kablev-vuku ile Mehpeyker'in bu gizii niyetini kefetmi gibi, tatl tatl
konumaya balad. Kakibinden ok daha dzgn, daha ekici bir eda ile
konuuyor; araya zarif nkteler ve fkralar kartrarak dinliyenlerin
olanca alkalarn kendi zerinde topluyordu. Mehpeyker'in aiftece
gevezeliklerine kulak veren kalmamt...
Kadn, bu alanda da Dilb'tan kat kat aa olduunu anlaynca
hiddetinden deta ifrit kesilmiti. Eline gese kzcaz bir kak suda
boacakt. Eer rakibini kendisinden deersiz bulmu olsayd, kendinden
daha aa, daha deersiz bir kadna gnlnde yer verdii iin, Ali Bey'e
kar gayz belki biraz hafifliyecek, hatta belki de bu gayzn yerini
hakaret arzular dolduracakt. Fakat gelgelelim, hem yakkl bir
sevgiliyi kaybetmek, hem de onu, her hususta kendisinden ok stn bir
rakibe teslim etmek, Mehpeyker gibi di bir muhitten yetimi, btn mr
binbir ktlk iinde gemi aiftelerin deil, en terbiyeli, en kadir
bilir kadnlarn "bile kolay kolay tahamml edebilecei belalardan
deildi... Bu nazenin ise, ye'si oaldka ihtiyar de elden
130
giderek, tasarlad intikam plann bir kere daha gz-den geirmek
zere, kalabalktan bunaldn bahane ederek dn evinden ayrld;
doruca Abdullah Efendinin evine kotu. Arab' bu ite bir maa gibi
kullanmay dnyordu.
htiyar, aralarndaki son mukaveleye gre, alt aylk mhlet
tamamlanmadan Mehpeyker'in yzn grmekten bile umudunu kesmi; gnln
elendirmek iin baka areler aramakla meguld... Mukavelenin zerinden
henz bir ay bile gememiken, byle hi ummad bir anda sevgilisinin
oda kapsndan ieri girdiini grnce aptallat. Gzlerine
inanamyordu... Mamafih, bu ani ziyaretin para ile ilgili olabileceini
hesaba katarak yle bir topland. Gayet vakrne ve ayn zamanda
msaadekrane btr tavrla:
Buyursunlar, efendim! Buyursunlar iki gzm! Sizi hangi rzgrlar
att? Grdnz m, koca fellah insana nasl lazm olurmu... Madem ki,
siz fakiri sevindirmek iin, mhletin bitiminden ok nce terif ettiniz.
Bu ltufkrlnza karlk, bendeniz de va'dim-cien ve her zamankinden
kat kat fazla hizmette kusur etmem elbette diyerek misafirini karlad.
Fakat, kadnn heyecanl halinden ve hzl hzl nefes alndan, gayet
hiddetli ve tell olduunu anlaynca, iin rengi deiti. Muhatabnn
yzne dikkatle bakt. Sararm ehresinde derin bir elemin izleri
okunuyor; titreyen dudaklarndan ve imek imek akan baklarndan,
alevli gazaplar salyordu.
Abdullah Efendi, konuma eklini ve ses tonunu hemen deitirerek szne
devam etti:
Bende ne divane herifim... Mnasebetli, mnasebetsiz her zaman aka
yapmaya kalkrm... Fakat yznde bir rahatszlk almeti var... Allah
akna ne oldunuz?

131
Ne mi oldum? Ne olduumu halimden de anlamyor musun? Dur, syliyeyim
yleyse... Fakat istediimi yapmak elinden gelecek mi? Eer istediimi
ya-pabilirsen. Bunu taahht edersen... Maksadm gerekleinceye kadar
yanndan ayrlmam... Senin olurum... Anlyor musun? Yalnz ve ancak
senin... Ah! ntikam... Bir gn intikam... Bir kere intikam... Ondan
sonra isterse dnyann alt stne gelsin...
Mthi bir kin ve intikam kasrgas iin yz korkun bir hal almt...:
Herif, kadnn maksadn iyice kavrayamamakla beraber, birisinden intikam
almak iin, kendisinin bu alandaki tecrbe ve maharetinden faydalanmak
istediini anlamt. Bu ta yrekli canavar iin, adam ldrtmek, tavuk
kestirmekten daha basit bir eydi: Kendisince bu kadar basit bir ey iin
kadnn bu derece tela gstermesi tuhafna gitmiti... Kmser bir
tavrla ve alayc bir eda ile cevap verdi:
Vah! Vah!
Vah!. Demek telanz bunun iindi? Glmeden elenmeden
baka bir ey dnmeyen Mehpeykercik, demek imdi intikam sevdalanna
tutuldu? Lakin bu melek gibi vcuda, o kadar korkun hayaller yakr
m? Ama niin yakmasn? Azrail de melek deil mi?
Szlerinin ne tesir yaptn anlamak iin biraz durdu; Mehpeyker'in
yzne bakt; sonra daha cidd bir eda ile devam etti:
Lakin ne oluyorsun? Derdin nedir? u dnyada Abdullah gibi bir kulun
varken, arzularnn gerekleip, gereklemeyeceini dnmen bile abes.
Sen yalnz emret! tesine karma! Emirlerin en ksa zamanda yerine
getirilmezse, o zaman bana ne istersen syle!
Mehpeyker, ac ac glmseyerek maksadn aklad:
132
Bizim, yoluna dnyalar feda ettiimiz Beyefendi, bir gn buraya
geldiimiz iin yalda bulunmaymza hiddet buyurmu. Bizi terk edip,
gitti... Gya ks-kanm. Gleyim bari. Kah! Kah! Kah! Ne tuhaf
kskanlk bu... Beni kskanyor da kendine gre bir cariye paras
buluyor, gnln onunla elendiriyor...
zldnz eye bakn!. Siz kendinize ondan daha l, onu bin defa
cebinden karacak kadar zengin erkek mi bulamayacaksnz? Elinizi
sallasanz ellisi...
Mehpeyker'in gzellik gururunu okamak amaciyle sylenen bu szler,
kadnn zerinde tamamen aksi bir tesir yapmt. Hayret ve tahkir dolu
baklarla herifi tepeden trnaa yle bir szdkten ve iki dakika
durduktan sonra, kmser bir tavrla sze devam etti:
Sen galiba mrnde kimseyi sevmemisin... Akn ne olduunu
bilmiyorsun...
Nasl kimseyi sevmemiim... Ne vakit muhabbet belasndan kurtulduumu
grdnz?
Benim kanaatimce, insan dnyaya bir kere geldii gibi, mrnde de
yalnz bir kere sever... tekiler nihayet geici bir hevestir. Hele sen,
gerek akn ne demek olduunu buseydin, demincek bana Varsn kiminle
elenirse elensin! diyemezdin. Demek ki sen, bir sevdiini elinden
karm olsan, kederlenmiyeceksin...
Ben baka... Fellaha bu suratla hangi kadn yz verir ki, binbir bela,
binbir glkle elde edebildii nazenini karnca kederlenmesin?
Bu kadar paran varken, hi sana elence olacak kadn m bulunmaz?
Vallahi, ben size dorusunu syleyeyim mi? Parann bu gibi gnl
ilerinde sadece yalanc bir hreti vardr. Gzelce bir ka gz, bu
ilerde, okkalarla altndan daha ok basan salyor. Fakir bir ktip par133
as, bizlerden ok daha iyi eleniyor. Paraya taham ederse, ancak
muhabbet meclislerinden, ihtiyar zenginler iin, artakalm yadigrlar
tamah ediyor. te siz meydanda deil misiniz? u biare Arap gebermi
olsayd, imdiki halinizin yz binde biri kadar kederlenir miydiniz?
Szlerimi sitem sanmaynz! lemin halini tarif ediyorum. Demek isterim

ki, ben sizin yerinizde olsam, gider kendime ondan daha mkemmel bir k
bulur; o, cebi delik zibidiyi de haset ve hiddetten ldrtrdm...
Sen ne vakit benim durumuma dersen, o zaman kendi bildiini
yaparsn. imdi benim intikamma hizmet elinden gelir mi, gelmez mi? Onu
soruyorum?
ocuk! Bir delikanldan intikam almann da lakrds m olurmu? Bir
bahane bulup hapis mi ettireyim? ldrteyim mi? Gnlnz hangisini
arzuluyorsa emredin!...
Hibirini istemem... Bunun iin tek bir are var: Ali Bey'i o kadndan
ayracaksn!.
Sz, bu ekle dklnce Abdullah Efendi, muzaffe-rae bir tavrla, yava
yava.sandalyesine yasland. Byk altndan srtarak cevap verdi:
Ne kadar da g bir i teklif ettiniz. O derece telanz bunun iin
miydi? O kadar kskan, o derece marur bir beyefendiyi, karsndan,
cariyesinden ayrmakta da insan glk ekerse dnyada kolay
kelimesinin mns kalmaz. Siz, kzn ya phe uyandrabilecek bir
hareketini, yahut da vcudunun gizli yerlerinde bir nian varsa onu
renip bana haber verin! tesine karmayn. Rakibinizi en di bir
fahie durumuna drmek boynuma bor olsun. kacak dedikodular, en ge
bir hafta iinde Beyefendinin kulana gider... O kadar lakrddan sonra
ayrlacaklarna phe kalmaz ya... Her zaman yaptmz eyler...
134
ihtiyar k, lakrdsn bitirmi, sevgilisini memnun etmenin sevinciyle
yerinde duramyor, iskemlesinin stnde bir saa, bir sola kmldayp
duruyordu...
Ylan, zehirinin tesirinden, cellat kemendinin kuvvetinden nasl eminse;
Mehpeyker de, kararlatrdklar intikam plannn yzde yz basan ile
sonulanacandan ylece emindi. Bu eit ilerde, Abdullah Efendi gibi
tecrbeli bir kurdun yardmn saladna ok seviniyordu. Herife biraz
taklmak istedi:
By yapanlar, sen dururken, niin eytandan yardm umarlar bilmem ki,
diyerek herifin boynuna sarld; mundar yanaklanndan birka defa pt,
nazik dudaklarn Arab'n salyal azna brakarak birka dakika ylece
kald. Sonra, kendisinden daha bireyler mit eden herifin hevesini
kursanda brakarak, Dilb'a dair renecei eyleri bir an nce
tahkik edip renmek amaciyle sokaa frlad...
x
Bir yandan gnlk olaylar tahkik etmek ve mmkn olursa Fatma Hanmn
cariyelerinden birini, para ile kandrarak kendisine casus edinmek iin,
gvendii bohac kadnlar, Ali Bey'in evine musallat etti. Bir yandan
da kendisi o civardaki hamamlar dolamaya balad...
Felek, meydana bir musibet getirmek isteyince, sebeplerini de abuk
tedarik eder... Mehpeyker ie baladnn drdnc gn Dilb'a bir
hamamda tesadf etti. Dikkatli baklarla kzn vcudunu incelemeye
balad. Grd ki; t petemal bann yannda, bir siyah, biri kumrala
alan iki tane beni var... Maksadna ulamak iin bu iki nian kfi
grd, Mel'anet arkadann yanna bir an nce varmak iin, acele acele
giyinip, kendini sokaa att. Geerken bir i iin yalsna da urad.
Frsat bir kere balaynca birbirini takip edegelme135
si, her zaman tesadflerdendir... Bare Dilb da, o gn hamama
gitmeden nce, odasnda oturmu, gnlnden geenleri htra kabilinden
bir kda yazmakla meguld. O srada Ali Bey ieri girdi. Yan aka, yan
cidd bir tavrla kzn elindeki kd grmek istedi. Bizde bir kadn
velev inasi30 istidadnca olsun, bu ka-darck renimle ne kadar gzel
yazabilecek? Zavall kz, yazd eyleri kendi beenmedii iin utand,
gstermek istemedi. Ali Bey ltife yollu elinden almaya kalk-,mca, o da
kd yrtp att.
Sureta al-veri bahanesiyle, habis ruhlar gibi, daima kzn etrafnda
dolaan bohac kadnlardan biri, o srada tesadfen konakta bulunuyordu.
Ali Beyle Dilb arasnda geen bu olay cariyelerden renince, mal

bulmu Maribi gibi haberi bir an nce yerine ulatrmak ve mkfatn

almak amacyle, soluu Mehpey-ker'in yalsnda ald. Bu ehemmiyetsiz
hdiseyi iire iire cariyelere anlatmaya balad. Tam o srada
Mehpeyker de hamamdan km, Abdullah Efendinin evine giderken hatrna
gelen bir i iin yalya uramt. Me-:seleyi renince, bohac kadn
odasna gtrd ve g-zelce sorguya ekti. Ali Bey'den gizlediine ve
sknca ona gstermemek iin, yrtp attna baklrsa, yazd
herhalde bir ak mektubu filan olacakt. Sadece bu Mle rakibini yere
vurmak iin kfi idi...
Mehpeyker bylece, Arab'n renmek istedii delillerin ikisini birden,
arka arkaya elde edince midi bsbtn kuvvetlendi. Sevinten etekleri
zil alarak stanbul'a geti; doruca Abdullah Efendinin evine kotu;
Dilb'un vcudundaki benleri ve kt yrtma olayn etrafiyle anlatt.
Arap da kendisiyle ayn fikirdeydi: Maksada ulamak iin bu iki delil
fazlasiyle kfiydi.
Mehpeyker, intikamnn en ksa bir zamanda ve istediinden daha mkemmel
bir ekilde gerekleeceine
136
tt
ihtiyar
nuflilarrurl
fta taranes A*,
*
te
nde eti ****
bir kere daha teminat aldktan Oiarak yalsna dnd. Ektii fesat tolenmesmi beklemeye balad. Ali Bey, kavutuu temiz aile hayat ut
yaayp gidiyor, muhtelif meguli-ve imkn bulduka, mesirelere
curt1*
A
kl
bir
de
Ali Beye mnasip bir yerde rast-peine musallat ettii casuslar vastayine amllca'ya gideceini haber al-talarndan Pertev Aa adnda gayet
yaSereken talimat verdi. Ali Bey'in
yy etmesi ve balamak zere olan intika-temas iin Mehpeyker'i de davet
edegu
nar
tesi ^.o
bi,
11
ttig1
Bey'in her geliinde altnda oturdu-bir yere oturdu.
in yanan gizli bir kzgnlk gne domadan uyanm; doru c' glt.
Kafasnn iinde sabit bir fikir almak. Avn arayan dii bir kaplan gioralarda dolamaya balad, geiyordu ki, Ali Bey, kardan g-biraz
dolatktan sonra, Arab'n tah-aac altnda oturdu, avn grm ylan
gibi, kzgnlndan hareketleriyle fkesini belli ederek bekliyor; bir
aa, bir yukar geziniKer ve
bk frsat
yordu.
atfia81 im. srtna bol bir araf giydii ve . -^ma
^
bir pee rtt j-^^g Ali BeV; eski
Dlakta glk ekmedi. Kadnn o halle-1
- J^aretten ve intikam
alamamaktan ileri i, ur . jjb^leri zannediyor,
mektubunda eksik

gelen is
.

137
kalm hareketlerini bu defa da hareketleriyle tamamlamaya alyordu.
Ali Bey'in geliinden aa yukar yirmi dakika sonra, Arab'n av kpei
mahut Pertev Aa skn etti. Endieli bir tavrla kh bam gzn
oynatarak, kh salarn kartrarak efendisine doru gidiyordu. Mehpeyker de hemen arabasn ektirdi; balamak zere olan oyunu daha yakndan
seyretmek ve konuulanlar daha iyi iitmek iin arabay mnasip bir
yerde durdurdu.
Pertev kpei, mahut tavrlariyle efendisinin yanna gelince, oradaki bo
sandalyelerden birisini kaparak tam karsna oturdu. Telal telal
anlatmaya balad:
Bu kzcazla ne yapacaz bilmem ki? Ne de tuhaf bir belaya attk...
Gya ok heyecanl olduunu belirtmek iin hzl hzl nefes alyordu.
Abdullah Efendi, nceden kararlatrdklar plan gereince hibir ey
bilmiyormu gibi sordu:
Hangi kzcaz? Kimden bahsediyorsun?
Canm! Hani u gn nce nnden getiimiz mavi konaktaki kz..,
Hani sa tarafnda bir harap mescit, karsnda bir yourthane,
bahesinin yannda da hani u stavri'nin bostan bulunan mavi konak...
O anda zavall Ali Bey'in bandan aar sanki bir teneke kaynar su
dklmt. Tarif edilen ev, kendi eviydi. Herifin bahsettii kz da,
herhalde evdeki cariyelerden biri olacakt. Gittike artan bir phe ile
tepeden trnaa kulak kesilerek, konuulanlar daha byk bir dikkatle
dinlemeye balad...
Abdullah Efendi, omanna soruyordu:
Eee! Ne olmu o mavi konaktaki kza?
Nasl ne olmu? nsana musallat ite... Pencereden bin trl
iaretler, bin trl ivelerle aklm bamdan ald...
138
Delikanllarn kzlardan grd iltifattan ikyet etmesi de yeni mi
kt? Sen de ona iaret et! Bulumann bir aresini ara!... Buluup
zevkinize bakn!..
Herifler konutuka, Ali Bey renkten renge giriyor, teessrden boulacak
gibi oluyordu. Evinin ve hanedannn bunca yllk namusunu, byle iki
paralk eden aifte, acaba hangi azgn cariye idi?
Ali Bey, unun adn bir renebilsem diye dnrken Pertev de Abdullah
Efendiye izahat veriyordu:
Kzla anla, keyfine bak! diyorsun ama, bilmem ki atmak mmkn olacak
m? Tahkik ettim, edindiim malmata gre, kz oraya daha yeni satlm.
Bir gen apknn penesine dm... Ad da Ali miymi neymi... Orasn
iyice renemedim...
Bu son cmle zerine Ali Bey, kalbine kurun isabet etmi bir arslan gibi
kkreyerek yerinden frlad. Tyleri diken diken olmu, yzn ate,
gzlerini kan brmt. Yldrm gibi herifin stne atlaca srada,
yan banda, cierleri paralayacak kadar mthi ve alayl bir kahkaha
tufan koptu. Ali Bey, bam hiddetle o tarafa evirdi. Mehpeyker, zakkum
iei gibi, etaretlere gark olmu, urad felakete katla katla
glyordu. Zavall gencin damarlarndaki btn kan, bir anda soluk bir
renk alm, kire gibi bembeyaz olmutu. Oturduu yere ylverdi.
Fakat karsndaki mel'anet mttefikleri bu darbeyi kfi grmediler;
galibiyet, silahlar altnda can veren biarelerin l vcutlarn da
paralamadka ga-yzlar snmeyen Bulgar canavarlar gibi, iin bu
derecesiyle yetinmediler...
Mel'un fellah, imdi daha yksek bir sesle etrafa zehir sayordu:
Sen galiba Dilb'tan bahsediyorsun... Ayol, biz o yosmay daha nceki
hanmnn evinden tanrz...
139

Aifte, kendine bir kap mandaln buluncaya kadar ilerini dorusu ok

iyi idare etti... Geri o zamanlar da, frsat bulduka bize gler yz
gstermekten geri kalmaz; fakat ok tedbirli davrand iin etrafa en
ufak bir ip ucu bile vermezdi...
Yalnz gler yz deil,
gbeinin
stndeki benleri bile
gsteriyor da biz enayi gibi bekleyip duruyoruz..., Amma grseniz ne
benler...
Eee! Anladm canm! O benleri biz senden ok daha nce biliyoruz. Biri
siyah, biri de kumrala alyor deil mi? al, delikanl, al! Ye'se
kaplma! Biraz kafan iletirsen kz bir iki gn iinde elde edersin.
Birka gn nce bize mektup yazyormu. Ali Bey midir, ne kann
ansdr... Sevdals olacak o koca kodo, tam o srada anszn ieri
girmez mi? Zavall, elindeki mektubu gstermemek iin yrtmak
zorunda
kalm. Ho, o mektup yrtlsa ertesi gn bir bakasna nail olmaktan
geri kalmadk ya... Ben bile bu suratla kz elde ettikten sonra sen mi
vuslatndan mahrum kalacaksn?
Haince maksatlarn gerekletirmek iin daha bir sr yalan, dolanla
zavally en can alacak yerlerinden vurduktan sonra kalktlar; oralarda
gezinmeye baladlar. Mehpeyker. de, zehirli kahkahalarna devam ederek
ve gzlerinde kanl intikam imekleri akarak, az sonra defolup gitti...
Ali bey, bulunduu yerde deta ta kesilmiti. ittii mthi szlerin
her kelimesi, tpk bir alev paras halinde kulaklarndan giriyor, btn
damarlarn dolatktan sonra, kalbine yapp kalyordu. Dakikalarca
yerinden kmldayamad. Neden sonra biraz kendine gelebildi. Karsna ne
karsa yakp, ykacak bir yldrm hzyla eve kotu. Ne olduysa ite o
gn oldu. Ali Bey, o hiddetle hem kendi istikbal emellerini, hem de mesut
ve sakin yuvasnn dzenini bir anda alt st etti...
140
En edn ltfuna can vermiye mtak iken ad hyf Beni evrinle ldrdn,
beyUn, ayara aldandn.
Senin en kk bir ltfn iin sevine seviue canm vermeyi arzu
ederken, ne yazk ki, dmanlarn uydurduu birtakm yalanlara aldanarak
beni cefalarnla ldrdn, beyim!...
Ali Bey, konaa gelince, ban avularnn iine alarak, ne kadar emeli,
ne kadar zevki varsa hepsini birer birer hatrndan geirdi. Fakat
bunlar, kendisi iin artk, emel deil, zevk deil, her biri ayr bir
azap, ayr bir ikenceydi... Hayatla arasnda bir tek ba kalmt;
intikam hrs... Dilb fahiesini ne ekde cezalandracan
dnyor, cezalann en dehetlisi olan lm cezasn bile onun iin hafif
buluyordu...
Konaa geldii zaman, annesiyle Dilb evde deildi Nerede olduklarn
sordu. Bir yere gezmee gitmilerdi. indeki yanar dan kzgn lavlar
akacak saha bulamadndan, yava yava, sindire sindire btn vcuduna
yaylyor; damarlarn, iliklerini her tarafn yakp tututuruyordu.
Hatta teneffs ettii hava bile, adeta bir gaz gibi her nefes aldka
kendisini biraz daha ldryordu. Bu mthi straplar iinde hrsndan
141
kh dudaklarn srarak, kh dilerini gcrdatarak odada mtemadiyen
dolayor, her dakikada bir kalbi sanki duracakm gibi oluyor; sonra
birden mthi bir tehevvrle btn vcudu sarslyor, sarslyordu... Kh
phe gibi ac ac glyor, kh yetim gibi garip garip alyordu...
Saatlerce, bu dayanlmaz straplar iinde, sinirleri alt st olmu, kan
yerine, damarlarndan beynine hcum eden akc alevlerle dima neredeyse
eriyecek hale gelmiti.
Hibir eyden haberi olmayan biare annesiyle, hibir gnah olmayan
zavall masum kz, o srada gezmeden dnyordu. Ali Bey, kana susam
yrtc bir kaplan saldnsiyle, annesinin ardndan oraya giden Dilb'un
stne atld; daha dne kadar koklamaya kyamad o gzel, ipek
salarndan insafszca yakalad, lm deindeki hastann son nefes
hrltsn andran bouk ve korkun bir sesle sordu:

 Bbeinin stndeki benleri kime gsterdin fahie? Geen gn, benden

saklyarak
yrtp attn o mektubu hangi zamparana yazyordun, alak?
Enayi gibi yutacam sandn deil mi? Fingirdetiin herifin bari insana
benzer bir taraf olayd. Bula bula o ebek suratl fellah m buldun,
midesiz kan?...
Hibir eyden haberleri olmad iin, sylenenlerin bir tek kelimesini
bile anlamayan ve sevgilisini ldrm zanneden zavall kzcazn
ban hemen yandaki duvara yle iddetle arpt ki, biarenin azndan
burnundan kpkl siyah kanlar boand, l gibi boylu boyunca olduu
yere yl verdi...
Annesi arm, mrnde ilk defa grd byle dehetli bir frtna
karsnda akl bandan gitmiti...
Ali!. Ali!. Ne yapyorsun, olum? Dur!.. Biraz beni dinle!, diye
telal telal feryat ederek aralarna
142
girmek istedi. Fakat olan, lakrd anlayacak durumda deildi. Gayet
kstah ve terbiyesiz bir tavrla:
ekil!.. Sen de bam ayrca belaya sokma! diye haykrd ve elinin
tersiyle kadncaz bir tarafa itiverdi.
Bir trl hrsm alamyor, penesine av geirmi, gzlerini kan brm
bir canavar gibi, dileriyle, trnaklaryla kzn tesini berisini
didikliyor, sryor, ko-paryordu... Odann her taraf kan iinde
kalmt...
Biare bandaki darbenin tesiriyle urad baygnlktan, vcudundaki
di ve trnak yaralarnn iddetli acsiyle ara sra gzlerini
aabildike son bir gayretle srnerek ve o haliyle yine de glmsemeye
alarak, bu amansz canavann ayaklarna yzn, gzn srmeye
urayordu...
Bu facia yarm saatten fazla srd. Zavall kzcaz, kendisini tamamen
kaybetmiti. Kza daha fazla ikence edecek takati kalmayan Ali Bey de,
saras tutmu gibi, eneleri kslarak bir tarafa yld, kald...
O ana kadar olayn dehetiyle ne yapacan aran ve akn akn
etrafna bakmaktan baka bir. ey yapamayan Fatma Hanm olunu hayatla
lm arasnda yle ne olduu bilinmez halde grnce san ban yolarak
alamaya, feryat etmeye balad. Sesini iiten cariyeler yetiti;
dehetle ve teessr iinde alaya alaya, Beyefendiyi bir yataa
yatrdlar, biare Dilb'u da baka bir odaya gtrdler....
Birbiri ardnca teye beriye koturan uaklardan biri, olaydan ancak iki
saat sonra bir doktor bulup konaa getirmiti. Ali Bey'in rahatszl
hemen hemen tedavi edilemiyecek kadar fazlalat srada doktor yetiti;
gereken salk tedbirlerini ald. Biare Dilb'a lzumlu ilalarn
yazd.
143
Hanmefendinin en byk endiesi, geirdii mthi sinir buhranlar
neticesinde, biricik evladnn, akln oynatm olmas ihtimaliydi. Olup
bitenleri alaya alaya doktora anlatt; endielerini syledi. Bin trl
yalvanlar, bin trl yeminlerle doktoru deta sorguya ekerek, fazla
endie edecek bir durum olmadm, ocuun kalb heyecanyla kank bir
ba hummasna tutulduunu, gsterdii cinnet almetlerinin de bu humma
nbetinden ileri geldiini renince yreine biraz su serpildi, ii
rahatlad...
te taraftan bare Dilb, ald ilalarn yardmyla biraz kendine
gelip de canndan ok sevdii beyini o halde grnce, ruh bir eza iinde
bulunanlarn btn madd straplarn unuttuklar giW,_ycjudun-daki
yaralan hatrna bile gjetirmlye^ilmn^hizmeti-axne kotur
SeVgiltslnffi"b]^ an nce iyjlsme^Jcjn^ kan alayan kalbiyle Tanrya
yalvarmaktan baka bir ey dnmyordu.
efkatli bir anne ile vefakr ve gnl yaral bir ev, iddetli nbetler
iinde kendinden gemi hastann ba ucundan, iki koruyucusu melek gibi,
sabahlara kadar alap durdular; ulu Tannya yalvardlar... Ali Bey,

verilen ilalan asab bir hareketle iiyor, fakat asla kendini

bilmiyordu...
Bylece sabah ettiler. Ali Bey'in nbetleri de biraz hafifler gibi
olmutu. Saat iki sulannda doktor, hastalarn yoklamaa geldi. Humma
nbetleri gemi, Ali Bey, biraz daha sakinlemiti. Doktor odaya girdii
srada yava yava gzlerini at, akn akn etrafna baknmaya
balad. Zihnini bir trl toparlyanyor, dn akamdan beri olup
bitenlerin hibirini hatrlamyordu. Birka dakika kimseyi tanyamad.
Sonra, ba rtsyle hizmet etmekte olan Dilb'a gz iliince, yine
kalbi yerinden oynayarak iddetle arpmaya ba144
lad. Gnlnden bu kzla ilgili ve giderilmesi imknsz bir teessr
olduunu derhal anlamt. Fakat bu teessrn sebebini ve meselenin
esasn bir trl bulup -karamyordu. Sanki hafzasn kaybetmiti.
Dne dne nihayet olaylar hatrlad... Zavall Dilb'u btn
saadetlerinin kaatili gibi gryordu. Yine delicesine bir tehevvrle
yerinden frlayarak kzn zerine saldrmak istediyse de doktor, nne
geti, byle fevri hareketlerin mahzurlarn sayp dkerek,
hatta
hayatna mal olabileceini syleyerek bu lgnla mani oldu. Esasen
hanmefendi de kz baka bir odaya karmt. Bir gn evvelki faciann
tekrar bylece nlenmi oldu... Hasta, tekrar yatana yatnld. O
srada annesi de odaya dnmt. Doktor, kh Ali Bey'e, kh annesine
hitabederek sze balad:
Beyefendi bir sinir rahatszl geiriyor... Gerekli tedaviyi
yapabilmek iin, hereyden nce, gnlndeki strabn sebebini bilmek
gerekir... Mesela az nce yatakta sakin sakin yatarken gzlerini ap da
karsnda o kz grnce birden neye o kadar hiddetlendi ve
paralayacakm gibi, kzn stne saldrd. Doktorlardan bir ey
gizlenmez... Biz, meslek icab, ne aile srlan biliriz. Hastann bir an
nce iyilemesini istiyorsanz, konutuklarmzn bu oda iinde
kalacana emin olarak, meselenin esasn bana anlatmalsnz. Bunu
yapmadnz takdirde, hastaln tedavisi maalesef ok gleecek, hatta
belki de imknsz hale gelecektir...
Doktorun bu makul ve inandnc szleri karsnda Ali Bey, salk
durumundaki vahameti yeteri kadar takdir etmiti. Zaten iini dkecek yer
anyordu. Kesik kesik anlatmaya balad:
Efendi, az nce bomak iin stne atldm cariyenin namusundan
pheleniyorum. phe deil... Yzde yz eminim M, bu aiftenin danda
baz apkn145/10
larla mnasebeti var. Ailemizin bunca yllk namusunu berbat etti. Onun
iin evden hemen uzaklatrlmasn istiyorum. nk yzn grdke
kendimi tutamyorum, stne atlp boazn skvermek istiyorum... O
hiddet annda elimden belki bir cinayet de kabilir... Annesi,
Dilb'un namusundan kendi namusu kadar emindi. Fakat biricik evladnn
salk durumunu gznnde tutarak, kz istedii gibi mdafaa edemedi.
Mdafaa etse de zaten tesiri olmayacan biliyordu. Dilb'un lehinde
birka sz sylemek istediyse de doktor, lakrdsn azna tkayverdi:
Madem ki, i bu dereceye gelmitir. Kzn kabahati olup olmadn
dnecek zaman deildir... Beyefendi olumuzun bir an nce
iyileebilmesi iin yegane are cariyenin bu evden derhal
uzaklatrlmasdr. Bence konakta o kz bulundurmakla bir cellat
bulundurmann hi bir fark yoktur. Nereye defedecekseniz u dakikada
hemen defetmelisiniz. Aksi takdirde beyefendinin tedavisini zerime
alamayacam... diyerek son szn syledi...
Hanmefendi Dilb'u geri evlad gibi seviyordu. Kendisine btn
mevcudiyetiyle bal olan bu kzcaz, bo bir phe uruna feda etmek,
hem ok g, hem de gnaht .Fakat ne are ki cierparesinin hayat bahis
konusuydu ve hkm veren de, olunun tedavisini stne alan doktordu.
aresiz ehven-i erri tercih etmek zorunda kald; kzn konaktan

uzaklatrlmasna raz oldu. Zavall kadn, Dilb'un gidiiyle bunca

yllk aile saadetinin de yklacan nereden tahmin edebilirdi?
Derhal bir esirci armak iin adam gnderdi. Doktor, gereken reeteleri
yazp brakm, baka bir hastasna gitmiti ki, arlan esirci
kageldi...
te tarafta Mehpeyker aiftesi, Ali Beye cuma gn amlca'da oynadklar
ak hava tiyatrosundan son146
ra, Dilb'un nasl olsa satlacan bildii iin o gn evine dndkten
sonra ve ertesi gn stanbul'un belli bal esircilerini dolaarak bir
cariye satn almak istediini, satla karlacak btn cariyelerin
nce kendisine gsterilmesini, beendii takdirde ka para isterlerse hi
pazarlksz derhal dedikten baka aynca bol bahi de vereceini hepsine
ayr ayn sylemiti. Maksad Dilb'u penesine drerek, hakaretleri
altnda ezmek ve namusunu berbat ederek bir daha Ali Beyin sevgisini
kazanamayacak hale getirmekti...
Gnderilen uak, bulduu esirci kadnla birlikte, birka saat sonra
konaa dnd. Esirci, Ali Beyin yatt odaya girip de satlk cariye
olduunu renince, hanmefendiye hitaben:
Vallahi efendim, bir istekli mteri var, istediiniz fiyata da
alacak. Fakat kendisi pek yle salam bir ayakkab olmad iin
korkuyorum. Konanzdan kacak bir cariyenin yle yerlere dmesini
istemiyorum... deyince Ali Bey yatandan dorularak sze kart ve
kadna sordu:
Salam ayakkab deil mi? Nasl yani?
Canm nasl var m? Anlayverin ite... Gnah boynuna, muhabbetilik
yapt syleniyor...
Daha iyi ya ite... Benim istediim de zaten buydu. ok iyi tesadf
oldu. Aifte gitsin, randevu evlerinde sarho daya yiyerek, sarho
kusmuu temizleyerek bin bir zillet iinde gebersin. Kpei hemen imdi
gtr! Ucuz pahal deme! Ne verirlerse defet gitsin!. Akama da parasn
getirirsin...,
Mteriyle yaplacak pazarln ve fiyat takdirinin kendisine
braklmas, esircinin canna minnetti. Sat bedelinin mhim bir ksmn
kendi cebine indirdikten baka ayrca bol bahi de alacakt.
Ferman sizin! Allah mrnze bereket versin!
147
Madem ki ii bendenize havale buyurdunuz. Hizmetimden efendilerimi,
elimden geldii kadar memnun etmeye alacam... dedi ve cariyeyi alp
gtrmek iin dar kmak istedi. Hanmefendi, hemen arkasndan
frlayarak kadm bir keye ekti, satlmak zere gtrldn kza hi
belli etmemesini sk sk tembih ettikten sonra bare kzn yanna
gitti. i szlaya szla-ya yalan sylemek zorunda kald:
Kzm, Ali'ciimin btn hiddeti, urad sinir rahatszlndan ileri
geliyormu. Doktorun sylediine gre, sen konakta bulunup da olann
gzne grndke hastaln tedavisi mmkn olmayacakm. Bundan dolay
birka gn iin senin bir yere gitmen icap ediyor. Yanmdaki hanm eski
ahbaplarmdandr. Bey iyileinceye kadar onlarda misafir kalacaksn...
Sonra seni yine aldrrm hi merak etme, kzm!...
Kendisine oynanan oyundan hi haberi olmayan zavall DUb ise, Ali
Beyin sal iin birka gnlk misafirlie deil, ahrete bile gitmeye
bin can ile teneydi. Sevgilisinden grd kaba muamelelerin, hatta
yedii dayaklarn, hep o sinir rahatszlndan ileri geldiini iitince
endieleri hafiflemi, yreine biraz su serpilmiti. Hemen yamakland.
Beyefendinin salk durumundan kendisini sk sk haberdar etmesini, hazin
bir ifade ile' hanmndan istirham ederek, esirci kadnla birlikte
gitmeye hazrland...
Bu ayrl Fatma Hanma ok dokunmutu. Az kalsn, olunun hayatm dahi
dnmeyerek kz alakoya-cak, bunu yapmasa bile, dt belay kza

hkra "hkra kendini g zaptetti. Sonra bir kanepeye ylarak

hkra hkra alamaya balad...
Ali Bey, yatt odann, sokak kapsna bakan penceresine ban dayam,
emirlerinin yerine getirilip getirilmediini bizzat anlamak istiyor ve
Dilb'un ka148
pdan kmasn bekliyordu. Kzn, esirci ile ktn grnce gayri
ihtiyar ii szlad. Db, bir daha geri gelmemek zere, gidiyordu...
Bu gzel kzla birlikte yaadklar tatl gnler sinema eridi gibi
gznn nnden geti. Vicdannn derinliklerinde hafif bir pimanlk
duyar gibi oldu. Fakat bir defa ok yaydan kmt. Kararndan geri
dnemezdi. Kalbi, yerinden frlayacakm gibi, yine hzl hzl arpyor,
iddetli heyecanlarla btn vcudu sarslyor, evvelkilerden daha mthi
bir kriz geiriyordu. Nihayet bu sarsntya dayanam-yarak bayld.
Korkun korkun sayklamaya balad. Annesiyle cariyeler g yetitiler.
Hep birlikte hastay ayltmaya urayorlar, fakat bir trl muvaffak
olamyorlard...
Hastalk, git gide iddetini artrarak, on be gn srd. Bu mddet
zarfnda annesinin gzne bir damla uyku girmedi. Zavall Kadncaz
bitmi, ayakta sallanan canl bir cenazeye dnmt. Btn ihtunam-lara
ramen hastaln seyri gittike iddetleniyordu. Biarenin hayatndan
artk mitlerini kesmilerdi...,
Fakat felein bu talihsiz aile iin hazrlad felket serisi henz
tamamlanmam olacak ki, on altnc gn Ali Bey gzlerini at. Kefeni bu
defa da yrtm, yava yava iyilemeye yz tutmutu. On be yirmi gnlk
bir nekahat devresinden sonra shhati tamamen dzeldi..."
149
Ka fermd be-imir-i siyset ktenem, Ya nedd nin rzem be-hri
dmenem.
Keke ferman buyursaydm da beni siyaset klc ile ldrselerdi. Hi
deilse byle felketli bir gnmde dmanlarn benim u dkn halimi
grmezlerdi.
Dilb'a gelince; Esirci, zavally peine takarak konaktan kard
gibi, doruca Mehpeyker'in yalsna gtrmt. Avn sabrszlkla
bekleyen canavar karnn odasna gittiler. Kapdan girer girmez,
esircinin ilk ii, gayet hain bir tavrla ve mtehakkim bir eda ile:
Kz! yle aptal aptal bakacana hanmefendinin eteini psene!, diye
kz azarlamak oldu.
Zavall neye uradn armt. in iyzn bilmediinden,
kaynvalidesinin ahbab diye tand bu cadnn yzne bakarak:
O nasl lakrd yle? Biz buraya misafirlie gelmedik mi? diye soracak
oldu. Esircinin cevap vermesine meydan brakmadan Mehpeyker atld.
ntikam hrsiy-le titreyen bir sesle ve gayet alayc bir tavrla:
Hayr, hanmefendi hazretleri,
misafirlie gelmediniz. Basbaya
satlmaya geldiniz. Hani Ali Beyin
150
konana nasl satldnzsa, buraya da ylece satlmak iin geldiniz.
Beyinizden bu muameleyi ummuyordunuz deil mi? O apknn size kar
dknlne, muhabbetine kendi gzelliinize ve ismetinize marurdunuz
deil mi? Btn bunlara ramen, gryorsunuz ki, sizi satla kard.
Lakin esef etmeyiniz! Onun, .istedii kadar gnl elendirdikten sonra,
hi bir kabahati olmakszn terkettii gzel, yalnz siz deilsiniz. Hem
insan ne kadar namuslu olursa olsun, baz kere namussuzlardan daha
namussuz duruma da debilir. Bunlar olaan eylerdir.
Kz, daha bir hayli inceledikten sonra, birden kalarn atarak
bard:
Ne bakyorsun alk? Haydi, soyun da arkana bir hizmet esvab geir!
nln de tak! Doru mutfaa! Akam yemeine misafirlerim var...
Zavall kz, ne maksatla, nasl bir yere gnderildiini nihayet
anlamt. stelik, o ana kadar hi grmedii byle hain bir muameleye

de mruz kalnca, eli aya buz kesildi. Fel gelmi gibi birka dakika
yle hareketsiz durduktan sonra olduu yere yld, kald...
Gerek Mehpeyker, gerek esirci, kz o halde grnce ld sandlar; biri
intikamndan, teki de menfaatinden mahrum kalmak korkusuyla hayli
tellandlar. Fakat yzne biraz su serpince biarenin vcudunda bir
kprdama oldu; az sonra da gzlerini aarak cellatlarna akn akn
bakmaya balad...
Mehpeyker, zavall kz, o halinde bile inelemekten geri kalmad,
esirciye hitaben:
Bir ey olmam, kadn! Nazik hanmefendi bu ya, baylm. Beyinden
ayrldna o kadarck da kederlenmesin mi? Hasta, salam, her ne ise
benim makbulm dedi...,
Dilb, kvrlp yatt yerde straptan kvrana151
dursun... Berikiler pazarla giritiler... aa, be yukar
anlatlar. Esirci, sat bedelini alarak sevine sevine Ali Beyin
yalsna dnd...
Dilb, ayrlnca vcudundaki fenaln iddetine bakarak, bir saat nce
kavuamad lmn bir saat sonra kendisini bu felket ve straptan
kurtaracana iyice kanaat getirmiti... Fakat heyhat! Hi lmde, yegne
kurtulu aresi olarak kendini sabrszlkla bekleyenlere koacak kadar
merhamet mi olur? Zavall kzn gnlndeki yeis, yrtc bir canavarn
keskin dileri gibi, iini paralyor, elem vermekte lmle eit olan o
dp baylmalar iki saatte bir kzcaza ecel terleri dktryordu.
Bu dayanlmaz aclara, Mehpeyker'in ard arkas gelmeyen hakaretleri,
alaylar ve dayaklar ayrca tuz biber ektike, o glden nazik vcudu
deta ta kesildi. Bir trl lp de bu cehennemi hayattan kurtulmaya
muvaffak olamad...
Mehpeyker, gerek vcut ve yz gzellii, gerekse ruh asaleti bakmndan
Dilb'un, kendisinden kat kat stn olduunu biliyor; fakat en ziyade
namusunu e-kemiyordu. Alak kadn, her eyden nce biareyi namus
cevherinden mahrum ederek kendi aalk mertebesine drmek iin
aylarca urat; cellatlara parmak srtacak ikenceler icat etti...,
Fakat ne yaptysa kt emeline eriemedi; bu namuslu ve masum kzn elini
bir erkek eline dokundurmaya muvaffak olamad...
Her eit ktle kucak am bu gnah yuvasnn iinde, o kadar tazyik,
o kadar eziyet ve mezellet altnda bile Dilb namusunu harikulade bir
metanetle muhafaza ederek, hem kahr penesinde esir bulunduu Mehpeyker
aiftesini aczinden ve hrsndan kudurtuyor, hem de, en kk bir suu ve
gnah olmad halde kendini bu felaket uurumuna yuvarlayan
sevgilisinden bylece mnevi bir intikam alm oluyordu...
152
zartada taz, kencl
ett
-*
153
Fkn envnda yz bin kerre ettim cst- c llet-i lm- ye'se
bulmadm bir are ben
Sefahat ve ahlkszln her trlsne bavurarak yz bin defa aradm
halde, mitsizlik elemleri denilen bu illete hibir are bulamadm.
Gelelim beri tarafa: Ali Bey'in hayatndan mit kesilmiken mucize
kabilinden kurtuluu, annesini tarif olunmaz derecelerde sevindirmiti.
Biare kadn, biricik evlad, cier-presi ahretten geri dnm, yahut
yeniden dnyaya gelmi gibi, sevincinden ne yapacan bilemiyor, st
ste kurbanlar kestiriyor; fakir fukaraya bol bol sadaka datyordu...
Ali Bey ise, vcuta geri tamamen iyilemiti. Fakat ruhu ebediyen
hasta, ebediyen sakat kalacakt. Geirmekte olduu ruh buhranlar, o
derece iddetliydi ki, lmden kurtuluunu bir saadet deil, bilakis en
byk, bir felaket sayyordu... Keke lp kurtulsayd.
Dilb'ta tasavvur ettii hiyanet, Tanr kudretine,, h, zulm isnat
edecek kadar imann bozmutu. lgn bir sevdal gibi ne yapacan

bilemiyor, biraz avunmak, bir nebze neelenmek iin aklna gelen her
areye ba vuruyordu. Az zamanda, iki gibi, kumar gibi,.
154
zamparalk gibi, vakit ldrecek, zihni uyuturacak kt iptilalara
kendini adamakll kaptrmt. Hayattan daima ikayet ettikleri halde,
lm de hi bir zaman gze alamayan zayf kalbli, iradesiz insanlar
gibi, iine yuvarland sefahat leminden kendisi de memnun deildi.
Fakat yine de bir gn hibirinden mahrum kalmak istemezdi. Gitgide
gnlerce kumarhanelerde, haftalarca .meyhanelerde, aylarca genelevlerde
kalmaya balad. Ne arkadalar, ne dairesi, hatta ne de annesi hatrna
geliyordu. Hepsini unutmutu...
Bu israfa kazanc kfi gelmedii iin, babadan kalanlar yava yava
satp savmaya balad...
Dnyada en sadk dostu Atf Beyle, Mesut Efendiydi. Atf Bey o sralarda
memuriyetle Rumeliye gitmiti. Mesut Efendi de yalnz bir kere sokakta
kendisine rastlayarak biraz nasihat etmek istemise de, en sabrl
insanlarn bile tahamml edemiyecei kadar fena bir muameleye mruz
kalmt. nk, bana bunca felketlerin gelmesine sebep olan
Dilb'un satn alnp konaa getirilmesi, Mesut Efendi'nin tavsiyesiyle
olmutu. Bunu annesinin azndan birok defalar iitmiti. Mesut Efendi
onun nazarnda bir dost deil, en byk bir dmand...
Mesut Eefndi ise, isteiyle atld felaket uurumundan kendisim
kurtarmak iin uzatlan yardm elini sracak kadar nankr bir deli ile
uramaktan hibir fayda elde edemiyeceini anlayarak daha fazla zerinde
durmam, onu kendi haline brakmt.
Dnyada kendisini gerekten seven bir Dilb ile bir biare annesi
kalmt. Zavall Dilb, yukarda anlatlan belalar altnda inliye
inliye hayr^joLualana, dehpr arftyp bavurarak olunu bu felaket uurumundan kurtarmaya alyordu. Kocasna olan
ak yznden zerre kadar st155
raba uramam olan biare kadn, mitsiz bir akn te^ sirlerini ne
bilsin? Oluna by yapldn sanyor; byc gruhundan ne kadar
dolandrc varsa, hepsine ayr ayr bavurmak, by zdreceim diye,
su gibi para sarf ediyordu. Bir yandan Ali Beyin israf ve se^ fahatine,
bir yandan da a gzl byclere para yer titirebilmek iin, babadan
kalma ne varsa sratle elden karlyordu.
Zavall kadn, olunun yzn ayda bir defa an-, ak grebiliyor, onda da
biraz nasihat etmek istediket Mesut Efendinin azna bakarak Dilb'u
eve soktuu iin, bin trl sitemlere, hatta kstaha hakaretlere mruz
kalyordu. Ali Bey, annesinin nasihatlerini din--lememek iin eve daha
seyrek gelmeye balamt. Biare kadn, hakarete uramak ve cierpresini bs-. btn elden karmak korkusuyle, bu haylaza artk bir-ey
sylemeye de cesaret edemiyordu.
Olann sefahat ve israfna para dayanr gibi de-. ildi. Annesinin btn
mcevherat pek ksa bir zaman-, da elden karld. Ayda yz elli
liradan fazla gelir sa-, layan gayrimenkulleri bir sene iinde yok olup
gitti. Nihayet, oturduklar koca konak da, iindeki nadide eyalar ve
cariyeleriyle birlikte, hara mezat satld.
Doduu gnden beri bolluk ve refah iinde yaa-, yan, geim sknts
diye bir ey bilmiyen zavall Fat-. ma Hanmn elinde kala kala azatl
bir zenci kadnla bir iki para eski psk oda takm, krk rk birka
sahan ve tencere kalmt, mrnn rahata en ok muh-ta olduu bu son
yllan kira kelerinde srnerek ge-> iriyor, el dikii dikerek, nak
ileyerek ve bekr amar ykayarak kazand be on kurula kt kanaat
geinmeye alyordu. Haylaz ve sefil olu ise, de d-. e nihayet,
birka kadeh rak ile bir para ekmek te156

dariki iin, Yenicami arkasnda krkar altmar paraya arzuhalcilie

kadar dmt...
ifte ifte dadlar elinde byyen, elini scak sudan souk suya sokmayan
zavall Fatma Hanm, bu korkun sefalete dayanamayarak nihayet
hastaland, yataa dt... Kalbinden ve midesinden rahatszd...
inde yzd sefahat mezbelesinde Ali Beyin ahlak ve terbiyesi de o
derece bozulmutu ki; hasta annesine doktor gtrmek, ilalarn temin
etmek yle dursun, semtine uramak bile aklna gelmiyordu. Yirmi gnden
fazla sren hastal esnasnda yalnz bir de-fack yanna gitmi, onda
da:
Ne yapalm? Herkes ettiini bulur... Evin iine soktuun fahie,
ikimizi de bu hale getirdi... diyerek strabna tuz biber ekmi,
kadncaz lm deinde kabir azabna uratmt...
Fatma Hanm, hastalandnn yirmi nc gn bu fni dnyaya gzlerini
yumdu ve ektii straplardan kurtuldu...
Nankr ve hain evlat, iki sofrasndan, kumar masasndan ayrlp da
annesinin cenazesine bile gitmemiti. Garip ve talihsiz kadnn cenazesi,
bir iki hayrsever komunun delaletiyle, belediye tarafndan
kaldrld...
Olunun btn hainliklerine ve nankrlklerine ramen hanmefendi,
urad bunca belalar srf kendi talihsilziinden bilmi; son nefesinde
bile ona hayr- duadan geri kalmamt.
157
Cismimi yaktnsa pyiml etme gnlmden sakn Klhanm eksik deil
hkisterimde ahkerim
Vcudumu yaktnsa, gnlmden sakn ve beni ayaklar altna alma ben yle
bir hamam ocaym ki, kllerimin altnda daima kor bulunur...
Ali Beyden grd o kt muamele Mesut Efendinin ok gcne gitmi, bu
fena kalbli gencin bir daha adn bile anmamaya karar vermiti. Fakat
bana gelen bu son felaketi iitince krgnl filan unuttu...
Yaradlmdaki olgunluk icab, zavallnn haline acmaktan yine kendini
alamad. Dorudan doruya Ali Bey'i grp yardm elini uzatsa yine
srlacan ve belki de daha fena bir muameleye maruz kalacan
biliyordu... Yeeni Atf Bey'e mufassal bir mektup yazarak durumu
bildirmekten baka are bulamad. Bu sefih olana ne ekilde yardm
edebileceklerini sordu...
Atf Bey, zavall arkadann feci durumunu daysnn mektubundan
renince ok mteessir oldu. Hemen kda, kaleme sarld. Ali Bey'e
uzun bir mektup yazarak basal diledi. Skntda olduunu haber
aldndan bahisle, stanbul'da tandklar bir sarraf vas-tasiyle,
kendisine dn olarak her ay bin kuru gn158
derileceini bildirdi. Arkadann kibir ve azametini bildii iin, bu
parann yardm olarak deil, bor diye kabuln rica etti. Mektubunda
ayrca baz nasihatlerde bulunmaktan da kendini alamad.
Ali Bey, de de o derece dmt ki, artk meyhanecileri
dolandryor; kumar masalarndan el abukluu ile para aryordu.
Arkadann para ile ilgili teklifini tereddtszce kabul etmekle beraber
bu iyiliksever arkadana teekkr edecek yerde, kendisine nasihat
vermeye kalkt iin, alay ve hakaret dolu bir cevap yazmaktan da
utanmad...
Ali Beyi'n dnyada irtikp etmedii bir tek alaklk kalmt:
Mehpeyker'le yeniden mnasebet kurmak... Binbir rezalet iinde yzd
halde alakln bu derecesine tenezzl etmeye kibir ve azameti mni
oluyor; karnn adn imdilik azna bile almyordu.
te tarafta Mehpeyker, zavall Dilb'u penesine drm binbir trl
hakaret ve eziyetlerle gayzm biraz olsun yattrabilmiti. Fakat onun
asl hedefi Ali Beydi. Dilb, nihayet bir rakipten ibaretti. Ona da
yapacan yapmt ve hl yapmaktayd. Ali Beye olan infiali ve gayz

ise, ne derece iddetli olursa olsun, ikinci derecede kalyor, iliklerine

kadar yaylan ehvet hrs btn benliini kasp kavuruyordu...
Ali Bey, dt sefahat uurumunda yuvarlana-dursun. Mehpeyker, Ali
Bey'in kollan arasnda yaad ak ve ehvet dakikalarn bir trl
unutamyor; fakat bir yandan da kalbindeki dmanlk duygularm
yenemiyordu. ntikam hrs ile ehvet arzusu iinde mthi bir mcadele
halindeydi. Uzun mddet devam eden bu mcadele sonunda ehvet arzusu
stn geldi. Ali Bey'i bir kere daha kucana drmek iin vesileler
aramaya balad..
159
Ali Bey ise, insan her fenala srkleyen zaruretin artk son
mertebesine gelmiti. Mehpeyker'le yeniden mnasebet kurmak yine o
mreffeh hayata kavumay aklndan geirmiyor deildi. Fakat kibrine
yedirip de kadna bir haber gnderemiyordu. Bunun iin her iki taraf da
birbirlerinden sarih bir teklif bekliyorlard.
Ali Bey, azminde sebat ettike Mehpeyker'in ehvet itiyaki artyor;
hrsndan kendini .kaybedecek derecelere geliyordu... Ali Beyin bu yolda
bir mracaatndan nihayet midini kesince kendisi mracaat etmek
tenezzlnden de ekinmedi. Fakat bu son karan verinceye kadar geirdii
tereddtler, endieler, rea ve hakaret ihtimalleri kendisini ok sarsm,
deta hasta etmi, neesiz ve huysuz bir kadn olmutu. Dp kalkt
erkekleri istedikleri gibi elenceden mahrum brakyor, hatta skyor,
bilhassa Abdullah Efendiye dnyay zindan ediyordu...
Gerek Abdullah Efendi, gerek teki zamparalar, Mehpeyker'i bu arzusundan
vazgeirmek iin ok uratlar; uzun uzun nasihat, hatta tehdit ettiler.
Fakat hibirinin faydas olmad. Bunun zerine Abdulliah_E|sn di, ister
istemez araclk yapmaya karaf verdi. Bu gibi ilere zaten alkt...
-^^ * i>,H.^-ty
Delikanly ikna etmek iin araya baz vastalar koydu. Fakat bu defa da,
kadnn yeni yeni macerala-riyle kulaklar dolup taan Ali Bey, o tarafa
hi yanamyordu bile...
Bu mit kesilince Abdullah Efendi, son are olarak bir iki meclisinde
onu gafil avlamaya karar verdi, nceden tertipleyecekleri bu toplantya
Ali Bey de davet edilecek ve kafalar ttslenmeye balaynca,
Mehpeyker'le gya tesadfen karlalacakt, bu kerteye geldikten
sonra Ali Bey nasl olsa mukavemet edemiyecek ve Mehpeyker'in kucana
decekti...
160
Koca kodo, bu fikrini tekrarlya tekrarlya nihayet kadna da kabul
ettirdi. nk Mehpeyker, Ali Beyin kendisinden ne kadar iddetle nefret
ettiini ok ac tecrbelerle bildii halde, gzelliinin yapaca tesire
gvenmekten yine de kendini alamyordu.
Tertipleyecekleri iki meclisinin plan iyice hazrlandktan sonra
Abdullah Efendi'nin tazlarndan biri, efendisinden ald talimatgereince Ali Bey'i aramaya koyuldu. Birka gnlk aratrmadan sonra bir
akam meyhanelerin birinde kendisine rastlad. Yanndaki bo masaya
oturdu. Mnasebet drerek ikide bir lakrdsna karyor, ahbaplk
kurmaya alyordu... Olduka dzgn konuan ve nabza gre erbet
vermekte hayli usta olan bu herif, bir iki saat iinde Ali Bey'e
kendisini sevdirmeye muvaffak oldu. Meyhaneden karlarken, krk yllk
ahbap gibi can-cier olmulard. Herif trl diller dkyor; Ali Bey'e
olan sevgisini anlatmak iin adeta kelime bulamyordu.
Gerekten ehl-i dil bir zatsnz. u meyhanede iyi bir tesadf eseri
olarak tanmamz beni cidden bahtiyar etti. Sohbetinizden son derece
holandm. stiyorum ki arkadalmz burada bitmesin... Bence pek
kymetli olan bu dostluu devam ettirelim... dedi.
Ertesi akam baka bir meyhanede bulumak zere ayrldlar...
Artk her akam baka bir meyhanede buluuyorlar ve ge saatlere kadar
iiyorlard...

Kadeh arkadalklar bylece bir iki hafta kadar srd. Bir akam yine
ierlerken herif, puntuna getirerek, arkadandan yle kadnl, sazl
bir iki ziyafeti istedi..,
Ali Bey, arkada Atf Bey tarafndan balanan on lira ayln o gn
sarraftan almt. Cebinde bol para vard. Herifin isteini memnuniyetle
kabul etti. Hemen
161/11
o gece, ukurbostan taraflarnda, Ali Beyin bildii o biim bir eve
gittiler. Orada da kadnlarla birlikte hayli ierek gayet sefihane ve
rezilne bir ekilde, szm ona, elendiler...
Sonra iki gn yine birbirlerinden ayrlmadlar... Artk det
edinmilerdi; ortalk kararrken buluuyorlar ve her gece baka bir evde,
kadnlarla birlikte, sabahlara kadar yeyip eleniyorlard...
Nihayet, bir sabah keyfi esnasnda, Abdullah Efendinin adam, gayet lks
bir randevu evi sahibiyle ok iyi tantn, yksek sosyeteye mensup
gzel kadnlarla istedikleri gibi elenebileceklerini syledi. Evin
adresini verdi ve o gn akam zeri orada bulumalarn teklif etti. Bu
eit elentiler, zaten Ali Bey'in canna minnetti. Hemen raz oldu...
Herif, gidecekleri ve haber vermek bahanesiyle, Ali Bey'in yanndan
ayrld; nefes nefese koup Abdullah Efendiye ve yannda bulunan
Mehpeyker'e durumu bildirdi. Derhal Edirnekap civarnda bo bir ev
buldular; aifte takmnn pek o kadar dmemi kibarcala-rndan birka
yosma tedarik ettiler. Gerekli tertibat tamamlandktan sonra, alaturka
saat sekiz sularnda herif, Ali Bey'i brakt yere dnd. Beraberce
Edime-kap's yolunu tuttular. Elenti yerine vardklar zaman ortalk
iyice kararmt.
iki meclisi o kadar mkemmeldi ki, Ali Bey en varlkl zamanlarda bile
bu derece zengin bir iki sofrasn pek az grnt...( Fakat kalbi
iyice nasrlat iin, konukseverlikte arkadandan kat kat aa
kaldndan en ufak bir utan bile duymad. Bilakis, bu yeni arkadan
gsterdii bu olaanst konukseverlik karsnda Meer ben neymiim?
gibilerden kendinde baya bir meziyet tasavvur ederek bbrlenmeye bile
balamt.
162
Kzlar bir taraftan ark sylyor, bir taraftan misafirlere kadeh ve
pck mezesi sunuyorlard.
Aradan bir, buuk saat geer gemez Ali Bey, aylardan beri mayalanm
olan sarholuunun tesiriyle, artk kendini bilemeyecek hale geldi,
sarhoa naralarla ve sefihe heyheylere balad. Tam o srada Mehpeyker, olanca ivekrl ile kapdan grnd, yi giyinip iyi sslenmek
iin haftalarca uramt. En byk endiesi znt ve uykusuzluk
sebebiyle yznde hsl olan solukluu gstermemekti. Gzelliini iyice
gsterememek korkusu ile cesareti bile hayli krlmt. Btn
krgnlklarn gizleyerek geldi. Ali Bey'in yanna oturdu. Yapmack bir
sitemle sabretmeye alr grnerek:
Vefasz! Nzn ve eziyetin daha elvermedi mi? Mehpeyker'in sana ne
yapt ki, zavally btn btn feda etmeye kyabildin? Mecbur bir
hareketime katlanmak, hatta bir kabahatim bile olsa affetmek senin anndand... te bak: Sensiz, ne hallere girdim. Yzme bak da, biraz
merhamet et!... diye yalvarmaya balad.
Lakin, Ali Bey, eski Ali Bey deildi. O toy delikanllk ve kskan
klk devri oktan gemiti. Bu evde imdi sadece elenmeye gelmi bir
hovardayd. Mehpeyker'in yalvarlar onda en kk bir tesir bile
yapmad. Gayet souk bir tavrla ve hakaret dolu baklarla kadn batan
aa yle bir szdkten sonra:
Hanm, dedi; biz buraya elenmek iin arlarak geldik...
Meclisimizde, gryorsun ki, kz da ok. lerinden bir tanesini
beendim... imdi onu brakp seni alaym da sabaha kadar azap m
ekeyim? Bizi buraya davet eden beyefendinin aada birok uaklar var.

Hepsi de maallah gl kuvvetli herifler... Cann erkek istiyorsa bir

tanesini al, keyfine bak!.
163
Sonra Mehpeyker'e arkasn evirdi; kadeh datan yosmalardan birini
yanna ekerek onunla tatl tatl konumaya balad...
Bir zamanlar dizleri dibinden ayrlmayan eski nn bu souk davran
Mehpeyker iin, dnyada tasavvur edemiyecei kadar mthi bir hakaretti.
Neye uradn ard; olduu yerde donakald... Grd hakaret, tpk
bir lm soukluu gibi, vcudunun her tarafna yaylm, tek kelime
syleyecek hali kalmamt. Dmemek iin duvarlara tutuna tutuna odadan
kp gitti... Hemen yamaklanmaya balad...
Ali Bey, hi beklemedii bir yerde ve hi ummad bir zamanda
Mehpeyker'i birden karsnda grnce ard; trl trl phelere
derek arkadana sordu:
Birader! Bu kan, mantar gibi, byle
anszn nereden kverdi?
teki, gya hibir ey bilmiyor ve hi mhimsemi-yrm gibi, cevap
verdi:
Ne bileyim, kardeim, kzlarn arasna naslsa karm ite...
Eskiden fena deildi. imdi yz biraz solgunlam... Mamafih yoklukta
ie yarar...
Arkasndan da baka bir konuya geerek bu bahsi
kapatt...
Ali Bey, korkulu bir ryadan uyanm gibi, birka dakika hafif bir
heyecan geirdikten sonra, yine zev-kiyle megul olmaya balad.
Mehpeyker, urad mthi hakaret darbesinin ilk tesirinden kurtulup,
biraz kendine gelince, kafasnn ii birtakm korkun tasavvurlarla dolu
olarak, doruca Abdullah Efendinin evine kotu. Ali Bey, onun iin artk
nazl bir sevgili deil, kanl bir dmand.
Arap, Ali Beyle bulutuktan sonra, Mehpeyker'in neesi yerine geleceini
ve daha iyi eleneceklerini d164
~f *W ^
f
np birtakm hayaller kurarken kar, mezar kakn gibi korkun ve
sapsar bir yzle kageldi... Abdullah Efendi, arp kalm:
Eyvah! Gryor musunuz, a dostlar, bu yine hastaland. Bakn bamza
gelenlere... diye birtakm kocakar yaygaralarna balamt.
Mehpeyker, sabrsz bir eda ile kalarn atarak ihtiyar azarlad:
Sus! Sen de bunak msn nesin? Hastal da nereden kardn?
Sonra, her lakrd syledike cierlerinin bir paras azndan
dklyormu gibi, son derece zgn bir eda ile bana gelenleri birer
birer anlatt.
Koca fellah, kadnn bu ackl hikayesini dinlerken, av bekleyen yrtc
hayvanlarn zehirli glmsemeleri gibi, yz ekilden sekile giriyordu.
Mehpeyker, hikyesini bitirip susmu, odaya derin bir mezar sessizlii
kmt. Birka dakika ylece kaldlar. Abdullah Efendinin, bela
baykuunu andran irkin sesi, bu derin sktu birden datt:
Olmayacak... O katr yaadka sen rahat yz grmeyeceksin.
Vcudunu dnyadan
kaldnvermeli. Bitsin gitsin... diye fikrini
syledi...
Mehpeyker bouk bir sesle cevap verdi:
Ah!.. Vcudu dnyadan kalknca rahat edebileceimi bilsem...
Bu konu zerinde bir hayli konuup tarttktan sonra nihayet Ali Bey'i
ldrmeye karar verdiler. Yine Arab'n tazlarndan birini delikanlnn
bulunduu eve gndererek kzlarn patronunu ardlar.
Kodo kar, ertesi gece iin yine byle sazl, szl ve kadnl kzl bir
iki toplants tertibi iin, o srada Ali Beyle mzakere halindeydi. Bir
bahane uydurarak
165

delikanldan ayrld. Gelen adamla birlikte Abdullah Efendinin evine

gittiler.
Arap, her ne suretle olursa olsun, Ali Bey'i bir kere daha byle bir
toplantya getirmek iin are bulmasn syleyince kadn:
yleyse tamam! Hemen imdi eve git! Yarn gece skdar'da bizim ba
kknde toplanmak iin herifi ikna et! Yarn sabah da gelip bana
neticeyi bildirir, vereceim talimatla birlikte bahiini de bol bol
alrsn... diyerek kary savd.
Kadn, tekrar Edirnekaps'ndaki eve dnd. Ali Bey, henz yatmam,
ertesi gece yapacaklar toplanty bir karara balamak zere kendisini
bekliyordu. Abdullah Efendinin ald talimat gereince, ertesi akam,
skdar'daki ba kknde toplanmak zere, Ali Bey'i kolayca ikna etti.
Berikiler ise geceyi, ileyecekleri korkun cinayetin planlarn
hazrlamakla geirdiler...
Abdullah Efendinin bu dnyada elinden gelmeyecei fenalk tasavvur
olunamazd. Zengin olmak urunda evler ykmak, ocaklar batrmak onun iin
yn krpmak, st samak kadar ehemmiyetsiz bir i; sefahati yolunda adam
ldrmek de, elence iin ava kmak kadar basit, hatta elenceli bir
eydi. Binaenaleyh tasarlad mthi cinayet, bu ta yrekli canavarn
gznde, tavuk kesmekten daha ehemmiyetsizdi.
Fakat o gne kadar en iddetli intikam, cariye dvmek, rakipleriyle alay
etmek, ve nihayet k zmekten ibaret olan Mehpeyker iin, durum yle
deildi. leyecekleri cinayetin dehetini dndke, daha imdiden
korkular iinde titriyor, sar'a nbetleri geiriyordu... Arab'n canice
kararna nceden itirak ettii halde imdi korkuyor; tereddt ediyor;
kesin kararn bir trl veremiyordu... Vefasz kmdan intikam alabil166
l
mek iin, daha baka areler bulmaya uratysa da muvaffak olamad;
nihayet ilk fikrine dnmek zorunda kald.
Hain bir gnl, byle tereddt anlarnda ne kadar korkak olursa olsun bir
kere karar verdikten sonra da o nisbette cesur ve hilekr olur. Bu,
deimez bir kaidedir! Mehpeyker de, Arab'n fikrini bir defa iyice
benimsedikten sonra, bu ii nasl baaracaklarn dnmeye ve Abdullah
Efendiyi uzun uzun sorguya ekmeye balad. ki lakrdda bir:
Ah! Acaba baarabilecek miyiz? cmlesini tekrarlyordu. imdi iinde
korku deil, baaramamak endiesi vard...
*
Arap, kaytsz bir tavrla kendisini ikna ve son tereddtlerini gidermeye
alyordu:
Otuz be bin kese servet, bir adamn vcudunu ^ortadan kaldrmaya
yetimezse, bu dnyada neye yarar? O katr, yarn akam skdar'daki ba
kkne gider... Talimat verdiimiz kadn, nne bir ie rak koyar;
sonra kz getirmek bahanesiyle yanndan savuur... Bizim hrvat orada
hazrdr... Talimatn ald gibi, herifin bin can olsa birini sa
komaz. Ka defa tecrbe etmiim. Hrvat bu gibi ilerde cidden mahirdir.
Hem ne hacet... Kkte odadan bol ne var. isterseniz siz de baka bir
odada oturup seyredebilirsiniz.
Cinayet plan iyice hazrlandktan sonra birbirinden ayrlp yataklarna
ekildiler...
16-
lyd-i ekberdir ebid-i akna derse o ml Bir nigh- rahm bire,
kurbnm mdr?
O ay yzl gzel, bir defack merhamette bakarak (Bu zaWu, benim
kurbanm mdr?) derse^ senh itan yolunda ehit olan iin bu, en byk
bir bayramdr.
Abdullah Efendi, ast adamn daraacnda salla-IUHU kaytszca
seyreden cellatlar gibi, o gece deliksiz
hpeyker iin vaziyet M de ^djJL cinayetin,
imdilik
ahrette
deilse bile, sorumluunu dnerek
korkular iinde biraz uyuyabmek

iin
gzlerim kapadka,, us katibi, kh yarg, ? P^g de kbuslar,
zerine hcum ediyor, kah Ah Beym^a ya kanh kefeniyle yakasna sarlarak
on* bir daluka Lhat brakmyordu. Sabaha kadar gzne b r damla uTu
girmedi
Mezarla dm bir cad gibi, etra-W saTmthi hayaletler
arasnda, konan her ta-SrTdo^rdurdu.. Fakat, btn vehimlerine, butun
^Zarna ramen, verdikleri cinayet karanndan da geri dnemedi...
168
Sabah olup da randevucu kadn geldii zaman Meh-peyker'i iddetli bir
intizar iinde bulmutu. Henz uykuda olan Abdullah Efendiyi beraberce
yatandan kaldrdlar. Oynanacak faciann ba aktr ve bir numarals
cani Arap, gerek kadna, gerekse bir gn nce bu i iin artt
Hrvata icap eden talimat verdi...
Av kpeinin ve zulm silahnn insan sekline girmi birer timsali olan
bu iki alak, doruca ba kkne gittiler. Abdullah Efendi ise, en meru
bir hizmeti grdrmeye adam gndermi gibi, en ufak bir tela eseri
gstermiyor; en kk bir teessr bile duymuyordu... Kadnla Hrvat
kapdan kar kmaz yine kendi dalavereli ileriyle megul olmaya
balad.
Mehpeyker de ustasndan cesaret alarak bsbtn canavarlamt.
leyecekleri cinayetle yetinemiyor, kafasnn iinde daha korkun, daha
mthi eyler tasarlyordu. Klan yalamaktan lezzet alan en vahi
hayvanlarda bile nefret uyandracak kadar merhametsizce bir intikam
hevesine kapld; Ali Bey'i ldrdkten sonra kanl vcudunu Dilb'a
gstermek... Sevdii erkei, o fec durumda grdkten sonra kzn
yaayacana ihtimal vermedii iin bu cinayetin meydana kmasndan da
korkmuyordu. Bu alaka karar verdikten sonra, Abdullah Efendinin
uaklarndan birini yanna alarak hemen Kuzguncuk'taki yalsna kotu.
Hibir eyden haberi olmayan zavall kz da yanna ald. Hep birlikte
ba kknn yolunu tuttular.
Oraya varncaya kadar Dilb'a tek kelime sylemedi. Sadece, mezar
toprandan yaratlm kadar korkun ve mazlum kamyle boyanm kadar
iren yzyle, kz yiyecekmi gibi, dik dik bakmakla iktifa etti.
Ba kkne vardlar. Mehpeyker, phe zerinde olan bin yllk bir
haydut ba gibi, binann btn oda169
larn, btn kaplarn, btn ke bucan dikkatle inceledi. Sonra
kendisi iin sokak kapsna yaknl ve baheye alan ayr bir kaps
olan bir yer odas seti. Dilb'u da, bir ara kap ile birbirine
geilen yandaki odaya getirdi. Hmla elinden tutarak ve kan brm
gzlerini aarak kz kapdan ieri itti ve sert bir sesle:
Nerede bulunduunu biliyor musun? Buras ahretin kap araldr.
Buraya giren, nnde adam bo-azlansa grmemeli, yannda kyamet kopsa
iitmeme-lidir. Buraya giren, tpk bir l gibi, grnte insan
hakikatta toprak olmaldr. yice bil ki, grecein eylerin, iitecein
lakrdlarn bir tanesi azndan kacak olursa cann da beraber kar.
Unutma ki, nerde olsan penem cierindedir. Vcudunu parampara etseler
ruhun duymayacak, ruhuna kastetseler vcudun yardm etmiyecektir.. dedi.
nceleri, tepeden trnaa incecik ve nezaket denilebilecek kadar zayf
kalbli bir kz olan, hafif bir azar iitse veya birisi yzne azck dik
baksa baylmaktan kendini alamayan Dilb, ektii binbir elemin ve
urad binbir belann tesiriyle umulmadk derecelerde merdane bir sebat
ve cesaret peyda etmiti. lmden korkmuyor; onu bilakis yegane kurtulu
yolu sayyordu... Kendini kahredici penesinde inleten bu canavar ruhlu
kadnn tehditlerine deta dmanca cevap verdi:
Sizden umulan ve beklenen de zaten byle yerlerde bulunmak ve birtakm
kirli iler peinden komakt... Fakat yardm iin beni setiinize
ayorum... Syliyeceim lakrd ile beraber canm da kacak yle mi?
Beni lmden korkar m sanyorsunuz? imdiden tezi yok, elinizden geleni
arkaya koymayn!.

Mehpeyker'in yz hiddetten pancar gibi olmutu. Kzn zerine yryerek

sert bir sesle bard:
170
Kan! Akln bana topla! Vallahi seni diri diri mezara gmerim de
geberinceye kadar gne yz gremezsin...
Sonra zavally, hi hazrlamad bir bela vahi-mesi iinde brakarak
ara kapy iddetle zerine kapad. Kendisi de bahe kulbesinde bekliyen
Hrvatm yanna gitti...
Fahienin, sonu endiesiyle gnlnn helecan azndan dklerek
derecelerde tamaktayd...
Hrvat kendini grnce, efendisinden ald emir zerine,
terbiyesizliinin msaadesi nisbetinde naziklemeye alarak, her emrini
yerine getirmeye hazr olduunu syledi. Mehpeyker, gayz, tereddt,
korku, baarszlk endiesi gibi birtakm iddetli hislerin tesiri
altnda renkten renge girerek ve sesi titreyerek cevap verdi:
Anladk..., Emirlerime itaat edeceksin... Fakat i orada deil...
Efendinden aldn emri acaba yerine getirebilecek misin?.. Yoksa bu ii
yaparken ellerin mi titreyecek?. Fakat iini bitirmeye memur edildiin
adamn ne kadar sulu olduunu bilsen hi kendini grp grmediini
dnmezdin; z kardeini ldrm bir dmann stne atlrcasma
saldrr ve cann cehenneme gnderirdin.
Mehpeyker, bu kiralk katili cesaretlendirmek ve iinde ufak tereddt
izleri varsa onlar gidermek istiyordu... Halbuki buna hi lzum yoktu...
Herif, byle kirli ve kanl iler iin biilmi kaftand. Muhatabnn
saf-liyle alay eder gibi, irkin bir tebessmle cevap verdi:
Velinimetim Abdullah Efendi, kanaatimce bu ite elbette hakldr...
Velev haksz be olsa ben emir kuluyum... Aldm emrin eriliini,
doruluunu dnmem bile... Benim vazifem sadece aldm emri ye-; rine
getirmektir... tesi beni ilgilendirmez... Endieye
171
mahal yok... Msterih olun!.... Bu i basan ile sonulanacaktr.
Hrvatn bu szleri Mehpeykerl son derece sevindirmi ve cesaretini
artrmt. Herifin eline bir kese altn tututurdu. Baz tembihlerde
bulunmak zereyken bahe kaps alnmaya balad. Kar, lakrdsn tamamlayamadan, telala odasna ekildi. Hrvat kapy at. Ali Beyle
randevucu kadn gelmilerdi...
5ilb*un bulunduu oda, ba kulbesine pek yakn olduundan
Mehpeyker'le Hrvat arasnda geen konumay kz, batan sona kadar
dikkatle dinlemiti. Konumalar henz bitmeden, derin bir nefret iinde,
elleriyle yzn rtt ve yere kapanarak alamaya balad. Kapdan
girenlerin kim olduunu grmemiti.
Ali Bey'le kadnn geldii urada gne henz batmt; etrafa, alar
gibi gaml, matemli ve kasvetli bir karanlk kmeye balamt. Ba
kk ise bu gibi iren ve kanl iler iin yaplm olduundan, yksek
bahe duvarlariyle, bask tavanl odalariyle deta bir zindan
andryordu. Ali Bey, ieri girince yanndaki randevucu kadna:
Bu batakhane klkl
yeri de nerden buldun? Kk demeye bin ahit
ister. Hani benim yerimde bir elebi olsayd korkusundan sar'a
nbetlerine tutulurdu... diye yan cidd yan aka tarizlere balaynca
kadn:
A beyim! Siz istediiniz gibi ak sak elenmek istiyorsunuz....
Byle ssz bir yer olmal ki, insan baskndan emin olsun... Cevabn
verdi. Sonra Ali Bey'i yukar kard; evvelden kararlatrdklar odaya
gtrd. Odann ortasnda
bir
iki masas hazrlanmt-Ali Bey de
masaya bakarak:
172
Pekl, fakat ge kalma. Siz gelinceye kadar ben kendi kendime elenirim.
Hazr rak da var... dedi ve imeye balad. Kan defolup gitti.
Bekleme mddeti uzadka Ali Bey sklmakta ve skldka da kadehleri
sklatrmaktayd... Aradan bir saat gemi olmasna ramen hl gelen

yoktu. Can skntsndan bunalacak hale gelmiti. Gayriihtiyari yerinden

kalkt ve odadan dar kt. st ste yuvarlad kadehlerin tesiriyle
kafas
adamakll ttslen* misti... Ayaklar birbirine dolaarak
merdivenden indi. Bahe kapsndan girdii srada grm olduu Hrvat
aryarak kulbesinde buldu. Peltek bir sesle:
Hani, giden hanm nerede kald, ahbap? diye sordu.
Hrvat kaytsz ve sakin bir sesle cevap verdi:
Merak etmeyin! imdi gelirler, efendim! Yer biraz uzakadr da...
Ali Bey ilave etti:
nsan bu kadar da bekletmek olur mu ya? Vallahi geldiime piman
oldum...
Ali Bey yukar doru ekilip gitmi; fakat Dil-b, daha ilk
lakrdsnda
kendini sesinden tanmt. . Zihninde korkun
istifhamlar belirmeye balad... Biraz nce Mehpeyker'le Hrvatn,
ldreceinden bahsettikleri talihsiz adam, acaba Ali Bey miydi? Fakat
bu, pek mthi bir eydi. Olduu yerde dizleri titriyor; tepeden trnaa
tecesss kesildii halde pencerenin yanma yaklamaya bir trl cesaret
edemiyordu. Zann yanlsa urad dayanlmaz endielerden kurtulmak,
doru ise sevgilisinin hayatn kurtarmaya bir are bulabilmek
dncesiyle nihayet kalbine biraz kuvvet geldi; kendini birazck
toplad. Binbir tereddt ve strap iinde pencereye yaklap da darya
baknca, korktuu felaketin gereklemek zere olduunu grd. Tam
173
o srada Ali Bey ar admlarla merdivenden yukar kyordu. Kalbine
birden sivri bir haner saplanm gibi ecel terleri dkmeye balad.
Btn vcudu korkun sinir krizleriyle sarslyordu... Bu hal daha be on
dakika srseydi hemen orackta kalb sektesinden gidive-recekti...
Akn galip kuvvetine yzlerce aferin ki, son derece mitsiz ve yaral
bir kalbi bir anda kuvvet ve cesaretle doldurdu. Kz gerekten merte
bir gayrete getirdi... Dakika kaybedecek vakit yoktu... Yaplacak ilk i,
her ne surette olursa olsun, Ali Bey'i kurtarmaya almakt...' Byle
tehlikeli anlarda hatra gelen ilk are pencereyi amak ve sesinin olanca
kuvvetiyle m-daaat! diye bararak etraf tan yardm istemekti... Fakat
sesini acaba etrafa kolay kolay duyurabilecek miydi? Duyursa bile yardma
koacak insanlar yetiinceye kadar Hrvat, Ali Bey'in iini bitirmiyecek
miydi?... Beyni karncalanyor, ne yapacan bilemiyordu... Sevgilisini
kurtarabilmek iin gerekirse kendi hayatn bile fedaya hazrd. Fakat i
bununla da bitmiyecek, byle bir fedakrlk da bouna olacakt. Son mit
, iine yuvarlanmak zere olduu tehlike uurumundan Ali Bey'i
haberdar etmek ve fikir birliiyle bir kurtulu aresi bulmakt...
Bu mitle Ne etsem?... Nasl yapsam?... diye r-pmrken odann
penceresinden Mehpeyker'i grd. Kar, odasndan km, Hrvatn
kulbesine doru gidiyordu. Dilb bu frsat, kanlmaz bir ganimet
bilerek hemen odasndan frlad; nefes nefese yukar kt. Odalarn
kaplarn birer birer ap bakyor, sevgilisini aryordu... Epeyce
dolatktan sonra nihayet bir odada kendisini buldu.
Ali Bey, hi mit etmedii bir zamanda ve bilhassa byle bir batakhanede
Dilb'u anszn karsnda g174
r verince ard; sanki dili tutulmu gibi, tek lakrd sylemeye
meydan bulamad... Kz, hemen sevgilisinin yanna komu ve ellerine
sarlm; heyecandan titreyen bir sesle yalvarmaya balamt:
Bey!... Allahakna gel... Kar taraftaki pencereden sokaa in ve
buradan uzakla!.. Hayatn tehlikede... yalvarrm... Allahakna derhal
buradan ka...
Kz hem sylyor, hem de hkra hkra alyordu... Fakat Ali Bey hi
oral olmad... Dt sefahat leminde o kadar ok oyuna, hileye ve
dzenbazla ahit olmutu ki, gnlnden byle sadkane hisleri anlamaya
kabiliyet kalmamt... Ellerini hmla kzn ellerinden ekti ve:

 Dnyada beni her elencemden mahrum ettin... Bu hallere drdn... Bu

geceki rahatm da ok mu gryorsun?.. Ykl karmdan!... Hazr, arzu
ettiin yerlere dmsn... Buraya kimin iin geldinse git onu aldat!...
Beni artk aldatamazsn... diye bararak biareyi tahkir etmeye
balad...
Zavall Dilb, yle sitemlerden ve tahkirlerden mteessir olacak
durumda deildi. Sevgilisini kurtarmaktan baka hibir ey
dnmyordu... Ali Bey'in ayaklarna kapanarak yalvarlarna devam
etti. Annesinin vefat ettiini bilmedii iin:
Sevgili annenizin ba iin kendinize kymayn!.. te ayaklarnzn
altna yatyorum... Benden en kk bir hile, en kk bir hainlik mit
ederseniz vcudumu pencereden aa atnz!...
Para para ediniz!...
Fakat Allah akna siz de hemen u pencereden inip kanz!... Vallahi
billahi hayatnz
tehlikede... diye yalvaryor, hem de gzlerinden
iplik iplik yalar dklyordu...
Masum annenin ruhu, ldkten sonra olunu fenalklardan korumaya memur
bir melekti... Rahmetli an175
neciinin bu vesileyle anlmas bile, Ali Bey'in gnlnden, mukavemeti
imknsz bir hakikat hissi uyandrmaya kafi geldi.
Gafil delikanl biraz yumuar gibi oldu ve:
Ne demek istiyorsun? Ak syle! Beni kim ldrecek? Hem niin
ldrsn?... diye sorunca Dilb, sylediklerinin gerekliini apak
bir dille gsterebilmek iin bir iki dakika dndkten sonra, sanki
Tanr tarafndan ilham olunmu gibi:
Gel! Gel de kendi gzlerinle gr! Kendi kulaklarnla iit!, diyerek
kapya doru yrd. Ali Bey de gayriihtiyari arkasna taklmt.
Sofaya knca Dilb etraf szerek Hrvatn kulbesine bakan bir
pencerenin nne yaklat; bir iki saniye aa baktktan ve ses
dinledikten sonra hemen elinden tutarak Ali Bey'i de ayn yere gtrd.
Pencere ak, gece karanlk ve sofa da mumsuz olduu iin dardan
grnmek tehlikesi yoktu. Kulak yerip dinlemeye baladlar. Kulbenin
kaps yan tarafta olduundan ne Mehpeyker'i grebiliyorlard ne de
Hrvat... Fakat gecenin sessizlii iinde sesler olduka net
iitilebiliyor-du. Hrvat:
Efendmi, diyordu, daha fazla beklemeye ne hacet!. Yanna kar kmaz
bir hamlede iini bitiriveri-rim... O, istedii kadar barsn... Sokakta
adam, etrafta komu mu var ki duyacak?...
Mahpeyker, biraz daha ihtiyatl davranyor ve:
Hayr, olmaz... Olmaz... Biraz daha dur!. O, can skldka ikiye
dalar ve yarm saate kadar szar... Uyurken ahirete gndermek daha
kolaydr... O vakit btn tehlikelerden emin olabiliriz... Ama dikkat
et!... Bak tam kalbinin stne saplanacak... T u elimle gsterdiim
yere...
Derdim zaten onun
kalbinden...
176
Kendisinden nce yreinin kan topraa akmal... diye cevap veriyordu...
Ali Bey, bu szleri iyice iittii gibi, Mehpeykertn sesini de ok iyi
tanmt. Bana gelecek felaketin dehetim tamamiyle takdir ederek
Dilb'la birlikte sokak zerindeki odalardan birine girdiler. Ali Bey,
deme rtlerinden birini uzunluuna yrtarak bir ucunu beline balad;
bir ucunu da kza tutturdu. Mmkn olduu kadar duvara tutuna tutuna
aaya indi. imdi sokaktayd. Selamete erimi, tatl canm
kurtarmt. Fakat ne gariptir ki, civarda bir ev anyarak yarm saat
kadar etraf dolat mddete hep Mehpeyker'in bu hainliini cezasz
brakmamay dnm; zavall Dilb'un fedakrln ve bu masum
kzcaza kar besledii yanl fikirleri hatrna bile getirmemiti...
Dilb'u kurtarmak endiesiyle deil, srf Mehpeyker'i kahretmek
dncesiyle ilk rastlad polis karakoluna girdi. Bu yollarda de
kalka alnndaki haya damar atlam olduundan apknln nazarnda

utanacak bir taraf kalmamt..., Her trl sayg ve utan duygularndan

uzak, edepsizce bir tavrla, komisere olay anlatt:
Bu gece zamparalk iin u civardaki bir ba kkne geldim. Meer bir
batakhaneye dm, kendi ayamla ecelime gelmiim... Beni iyice sarho
ettikten sonra nasl ldreceklerini konuurlarken kendi kulamla
iittim...
Komiser, mesleine bal ve terbiyeli bir adamd. Bu derece kstaha bir
ifade karsnda nefretini belirtmekte kusur etmemekle beraber bir yandan
da gereken tedbirleri almaya balad. mam efendi ile mahallenin ileri
gelenlerini armak iin etrafa bekiler gnderdi.
mam ve birka mahalleli gelir gelmez, Ali Bey'i
177/12
nlerine katarak, derhal ba kknn yolunu tuttular. Kke yapacaklar
basknda bulunmak zere artt zevatn bazlar kafileye yolda
katld. Gelenlerin biri de, birka gn nce o civarda bir ba kkne
tanm olan Mesut Efendi idi.
Baskn heyeti yoluna devam ededursun... Dilb'a gelince: Zavall kz,
uzun zamandanberi, bir yandan talihsiz aknn straplar, bir yandan da
Mehpeyker'in bitmez tkenmez eziyet ve hakaretleri altnda inliye inliye
zaten canndan bile bezmiti... lmden zerre kadar korkmuyor; bilkis
onu hasretle bekliyordu.
En kk bir suu ve gnah olmad halde kendisini haksz yere bu feci
durumlara dren vefasz sevgilisini kkten kararak, hayatn
kurtarmak, onun iin yine de en byk bir saadet olmutu. Biraz sonra Ali
Bey'i odasnda bulamaynca kendisi tarafndan karldn anlayacaklar
ve onu nasl olsa sa brakm-yacaklard. Bunu biliyor ve imdi de yine o
vefaszn yolunda can vermeyi doyulmaz bir bahtiyarlk sayyordu...
lmle arasnda bir bak srt kadar mesafe kalmt... Belki be on
dakika sonra Hrvatn hoyrat ellerinde ve haner darbeleri altnda can
vermek...
.Zavall kz, bu dehetle meye, titremeye balad. Etrafna baknd.
Ali Bey'in pencereden inerken yastn zerine att paltosu gzne
iliti. Paltoyu alp srtna geirdi. Ban avular arasna alarak ve
iddetli bir zleyile o gzel salarnn birazn yolarak:
Ah! Beyim... Beyim!... Yolunda lmek benim iin dn bayramd... Bir
kerecik adm anmadn... Bir kerecik dnp de yzme bakmadn... te
buna yanyor ve ahrete mahzun gidiyorum. Ne yapalm... Alnmn yazs
byleymi... Ah! Bir kerecik mezarma ol178
sun geleceini bilsem... Yok, ben hl deliliimden gememiim... Fahie
evinde, haydut elinde ehit olan biarenin mezar m olur?... diyerek
alya alya odann bir tarafna ykld... Vcudunda ne kendini
savunacak kuvvet, ne de urayaca azab ekecek takat kalmt...
mitsiz bir teslimiyetle neticeyi beklemeye balad...
Ali Bey pencereden inip gittikten sonra yukarda ses seda kesilmi,
odadaki mumlar da tkenip kendiliinden snmt. Mehpeyker, bekledii
frsatn ve intikamn dakikalarnn geldiine hkmederek tela arasnda
Dilb'u hatrna bile getirmeyerek Hrvatn kulbesine gitti. Kiralk
katili de yanna ald. Beraberce yukar ktlar. Baktlar ki Ali Bey
odasnda yok... Mehpeyker, korkusundan deil, fakat bu kanl ilere
alk olmadndan telalanmaya balad..., Hrvat, alacak bir
soukkanllkla:
Efendim, nereye gidecek? Sarho bu ya...
Bir kede szp
kalmtr... diyerek kadn teskine alt... Odalar birer birer
aramaya baladlar... Sra Dilb' un bulunduu odaya gelmiti... Biare
kzn yatt oda mehtaba karyd. Ali Bey'in kp gittii pencere de
ak kalmt. Zavall kzcaz, birka dakikadan beri kulana kadar
gelen ayak patrtlarndan artk son da-kikalanmn yaklatn anlamt.
lm deinde hastalar gibi, sadece nefes almaktan baka hayat eseri

gsterecek iktidar kalmamt... Paltoya iyice sarnp yatt iin kim

olduu belli deildi...
Hrvat, kendisini o halde grnce muzaffer bir eda ile:
Nah! te burada szm kalm... diyerek ve en ufak bir tela eseri
gstermeyerek
yanna yaklat... Cellatlktaki maharetini,
Mehpeyker'den ald emrin la-ykiyle yerine getirilmesinde gstermek
istiyordu... Ay
179
nda bir elin havaya kalkt ve sivri bir eyin par-lad
grld... Katil souk ve insafsz ba zavall kzn tam kalbine
saplamt..., Bouk bir Ah! duyuldu...
Tam o srada baskn heyeti de kkn yanna gelmi bulunuyordu... Fakat ne
yazk ki ge kalmlard... iddetli grltlerle duvarlardan atlamaya,
kaplan k-np amaya baladlar...
Hrvat, bu grltleri iitmi ve Mehpeyker'in telalanmasna meydan
brakmadan:
Bir ey yok... Bunlar olaan eylerdir... Abdullah Efendi bunu da
dnm ve hesaba katmt... u dolab anz!... Tavanna
dokununuz!... Tavan alr... Siz yukar knca yine kendiliinden
kapanr... Yukarda gizli bir oda vardr... Kalabalk defolup gidinceye
kadar orada oturun... abuk defolmazsalar bile zarar yok... Odann kar
tarafndaki pencereden br eve geilir... Efendi oradadr... Ne yapar
yapar, sizi kurtarr... dedi ve srgn avna tutulmu bir kurt sratiyle
oda kapsndan dar frlad... Mehpeyker de, Hrvatn tavsiyelerine
uyarak tavan arasna kat...
Oradan da karki eve gemek zereyken birden Ali Bey'in sesini duydu:
u odann
penceresinden indim...
Hayatma kastedecek herif olsa
olsa oradadr... diye baryordu.
Mehpeyker'in btn vcudu korkudan titremeye balamt... Fakat bu nasl
olurdu?. Korkulu bir rya m gryordu?... Biraz nce Hrvatn bak
darbesi altnda can veren o deil miydi? Hatta son nefesinde azndan
dklen Ah bizzat kendi kulayle iitmemi miydi?. Yoksa Ali Bey
hiretten geri mi dnmt?...
Bir yandan intikamn alamamak hrs, bir yandan da iledii suun
cezasn grmek korkusu ile, iin iyzn renmeyi yle iddetle arzu
ediyordu ki... Ban180
da dolaan tehlikeyi bile dnecek halde deildi... Sakland yer gayet
emniyetli olduu halde orada bile duramad. Yine dolaba indi. Kapsnn
aralndan etraf gzetlemeye balad...
Birka dakika sonra, bata komiser olmak zere, kalabalk bu odaya
dolmutu, herkesin gzne ilk arpan ey, zavall Dilb'un yaral
vcudu oldu. Yerler kan iindeydi... Komiser, kzn nabzna bakt...
Henz yayordu...,
Ali Bey'in ifadesini isbat iin baka delil aramaya lzum yoktu. Su
ortadayd..., Polislerin ve polislerle beraber gelenlerin her biri,
katili aramak iin, kkn Ve ban bir tarafma daldlar..., Yalnz Ali
Bey, HrVa-tn telala ortada brakt kanl bakla, kendi paltosuna
sarlm bir vcut grnce, bir adm ileri gitmeye muvaffak olamad.
Bulunduu yerde sanki donmu k&l-mt. yle perian bir haldeydi ki,
yzndeki solukju-a, vcudundaki hareketsizlie bakanlar, kendisini
ayaa kalkm bir mumya zannederlerdi... Grd korkun manzarann
dehetiyle gzleri nerdeyse yuvalarp-dan frlayacakt. Yerde, kanlar
iinde yatann Dil^b olduunu derhal anlamt... Ondan baka kim
ol^bi-lirdi?... Gzlerinin nndeki korkun hakikate bir trl inanmak
istemiyor; kzn yanma yaklamaya cesaret edemiyordu. Kanlar iinde yatan
u zavall kz, kendisini kurtarmak iin hayatn fedadan ekinmemiti...
Di-lb'la ilk tant gnden itibaren geen olaylar, bir sinema
eridi halinde gzlerinin nnde canland... Crz-lerini rten gaflet
perdesi yava yava syrlyordu... 'urunda cann bile seve seve feda

eden bu vefakr gen kzn sadakatinden bou bouna phelenmi; birtakm

sakat dncelere kaplm; phelerinin ne dereceye kadar doru veya
yanl olduunu aratrmaya bile; lzum grmeden hem kendi hayatn
zehirlemi, hem de
181
zavall anneciine ve u masum kzcaza hayat zehir etmiti... Duyduu
pimanlk, tarif edilemiyecek kadar bykt... Cierleri paralayacak
derecede hazin ve yank bir eda ile:
__ Ah! Yarabbi1- Yarabbi! Suum ne kadar byk
olsa da senin merhametin ondan yz bin defa daha byktr... Bana ac,
Allahm!.. hirette her cezaya razym... u dakikada canm al da bana
korktuum felketi gsterme!... diye dua etmeye balad.
Sevgilisinin azndan kan u birka kelimelik dua ve gzlerden dklen
bir iki damla ya, kzn zerinde, Hazret-i sa'nn nefesi gibi,
diriltici bir etki yapmt... O gzel gzleri yava yava alyor,
solgun ehresi hafif hafif pembelemeye balyordu.
Ali Bey, biare kzn vcudunda hareketten bir eser grr grmez delice
bir telala yanna kotu... Dilb gzlerini am, tatl bir bakla
kendisine bakyordu... Birka dakika hibir ey sylemeye muktedir
olmakszn kzn ellerini, yzn pp kokladktan ve kalbindeki heyecan
alaya alaya biraz yattrdktan sonra, kesik kesik, garip garip
yalvarmaya balad:
__Ah! Dilb! Seni bu halde grmektense zebaniler elinde ebediyen azap
ekmek bin kat daha hayrldr... Sana ben kydm... Allah bin trl
belam vereydi de u dnyaya gelmiyeydim... Anneciim benim gibi alak
bir evlat douracana ta doursayd... Keski gzlerim kr olsayd da
vaktiyle seni hi grmiyeydim... Yok! Yok! Sana bir ey olmad...
inallah kurtulacaksn... ektiimiz belalarn hepsini unutacam, deil
mi?... Ah! Yzme bakyor da bir tek lakrd sylemiyor... Niin
sylesin?... Niin sylesin?... Ben onu ldrmek istedim... O benim
yoluma can verdi de giderken yzne bile bakmadm..., Dilb, ben sana
mer182
hamet etmedim... Sen de bana merhamet etmiyecek misin?...
Biare kzcaz, uzun zamandr hasretini ektii byle bir iltifat
karsnda sadetin son mertebesine erimi; yle bir hale gelmiti ki,
sevin hislerini hal diliyle dahi ifade edemiyordu...
Nihayet Ali Bey'in eneleri kilitlenerek baylmak zere bulunduunu
grnce, vcudunda kalan son takati de toplayarak sevgilisinin boynuna
sarld. Hazin fakat mesut bir eda ile:
Ah! Ben kimim ki, size merhamet edeceim?. Sizden ayrlp da lmediim
meer yolunuzda can vermek iinmi... Ben sizin iin lyorum. Siz de
madem ki sadakatimi anladnz ve ba ucumda alyorsunuz... Bu saadet
bana yeter de artar bile... Allah akna bana acyp kendinizi
zmeyiniz!... Bin yl yatanzda yat-m olsaydm, u anda ve ylece
kucanza yaslanp lrken duyduum saadetin binde birini duyamazdm...
Bana hakknz helal ediniz! Allah mrnze bereket versin..., Allah sizi
bir daha byle belalara drmesin... Ah! Bu kim? Anneniz, deil mi?.
Baksanza a!... Tekrar birletiimiz iin ne kadar mesut... Gzlerinin
ii glyor... Geliyorum, hanmefendiciim, geliyorum... Bey beni yine
kabul etti... Elbette sizin sayenizdedir... Allah mrnze bereket
versin... Beyim, efendim, beyim!... Elinizi bana verin!. Sakn halimi
hanmefendiye sylemeyin. Sonra mahzun olurlar...
Ah! Gidiyorum...
Gidiyorum... Beyim! Beyim, diyerek ve her defasnda daha zayf bir sesle
hitabn tekrarlyarak kollan Ali Bey'in boynundan zld; vcudu
sevgilisinin kucana yld... Zavall kz lm, ektii straplardan
kurtulmutu.
Alak ve hain Mehpeyker'in ise, iinde bulunduu dolabn kap
aralndan, tiyatroya gelmi seyirci gibi,
183

nnde g***
WW*to ve doya doya yeter bulmaana ttrvat takip ^A?Sn ta cierine saplanan feiTsaTSU ^VdW^al^m takatinden phe-tmSi Siz tuttunuz, o zavaU^
^
Nazan-rrtfK^^-ssMS^j.

184
l
da size kar ne kadar merhametliydi... Yazk ki, siz bunu takdir
edemediniz... htimal ki, ben cariyenizin sadakatime de yine
inanmyacaksnz... Fakat yzme niin yle fena fena, korkun
bakyorsunuz? Sizi skyorsam gideyim... Belki terbiyenize aykr bir
muameleye kalkrsnz... Bir daha gremezsek, nasihat kabilinden
sylediklerimi unutmaynz!... Ksmet olur da tekrar grrsek bu gibi
hizmetlerde kusur etmem elbette...
Kadn, olanca zehirini dkm, avnn kann ien ylan gibi memnun
salna salna geldii delie dorulunca Ali Bey, ald yarann tesiriyle
lmek zereyken #on bir gayretle dmannn stne saldran aslanlar
gibi, bir hamlede yerinden srad, Mehpeyker'i yakasndan tutarak yere
arpt... Sonra Hrvatm brakt kanl ba eline alarak gsnn
stne iyice oturdu...
Kadn, eski kndan byle hain bir muamele beklemiyordu. Konumasnn
devam mddetince gsterdii aknca sessizlie ve hatta cevap bile
veremeyii-ne aldanm, kstahlatka k&tahlamt... Gzlerinin
nnde bir l upuzun yatarken, ban etrafnda bu kadar polis memuru
vzr vzr dolap dururken Ali Bey'in bu cr'eti gsterecei hatrna
bile gelmemiti. Bilakis, iine yuvarland belalardan kurtulabilmek
iin Ali Bey'in yine kendisine snacan umuyordu... Szlerinin sonuna
doru muhatabnn yzne bakp da salarnn diken diken oluunu,
gzlerindeki kanl parlakl ve dudaklanndaki zehirli gl grnce
birden akl bana gelmi, fakat ok ge kalmt... Gsnn stne
ken delikanlnn kkremi bir arslan ga--zabiyle, hayatna
kastedeceini derhal anlad... O derece alak bir kadnn bu kadar
tehlikeli bir zamanda .aklna gelebilecek her trl hezeyanlarla tatl
canm
185
kurtarmaya alyordu... Bereket yaadklar tatl gnlerden balayarak,
btn bunlar kendisini ldrasya sevdii iin yaptn, imdi canna
kyacak olursa bildiklerinin intikamndan kurtulamyacan, kurtulsa
bile ahirette ekecei cezann ok mthi olacan sylyor ve aklna
daha ne gelirse arka arkaya sralayarak Ali Bey'i mthi kararndan
vazgeirmeye urayordu... Hatta daha da ileri giderek, Dilb ldyse
yerine kendisi esir olmak, istediinden daha gzel cariyeler satn almak,
kaybolan servetini f azlasiyle demek gibi birtakm ahmaka tekliflerden
daha geri kalmad... O syledike Ali Bey, her szne bir bak
darbesiyle mukabele ediyor, fakat abuk lmesin, biraz daha azap eksin
diye gebermiyecek yerlerine vuruyordu.., Her bak darbesinde karn can
havliyle kprdanyor; iren bir sesle yalvaryor; fakat bunlarn hepsi
Ali Bey'in hiddetini bir kat daha artrmaktan baka bir ie
yaramyordu...,
Mehpeyker, cann kurtarabilmekten midini kesince son bir are olarak,
Dilb'un ruhu zerine yemin -vermek gibi bir kstahla kalknca
delikanl btn btn ileden kt ve elindeki ba btn kuvvetiyle
fahienin kalbine saplad. Cann cehenneme gnderdi.
Hrvat yakalamaya gidenler, bir hayli zaman aradktan sonra, herifi
badaki metruk ahrn bir kesinde yakaladlar... Katilin daha baka su
ortaklan olabileceini dnerek onlar da yakalamak amaciyle kkn

btn odalarn aramaya baladlar... Ali Bey'in bulunduu odaya

geldikleri zaman kendisini, Dilb'un ayak ucunda diz km, alar
durumda buldular,..
Komiser, polisler ve dier zevat ieri girince Ali Bey ayaa kalkt;
gayet vakur ve resm bir eda ile maceray bandan sonuna kadar btn
tafsilatiyle anlatt. Ackl hikyesini bitirince, kanun ne emrediyorsa
yapmalan186
m rica etti... Dinliyenlerin gayri ihtiyar gzleri yaarmt...,
lerinden en fazla mteessir olan, Mesut Efendiydi, Ali Bey her
cmlesini bitirdike:
nannz! Vallahi dorudur... Ah, biare ocuk! Vaktiyle benim
szlerimi dinlesen ne olurdu... diye zntsn belirtiyor ve Mehpeykertn
yerde upuzun yatan kanl cesedine nefret ve hakaretle bakmaktan kendini,
alamyordu... Zavall adam, yeeninin bu talihsiz arkadan kurtarmak
iin ok alt..., Fakat fayda vermedi..., Ortada, hakl veya haksz
ilenmi bir cinayet
vard...,
lk ifadesini zapta geirdikten
sonra polisler Ali
Bey'i alp gtrdler...
Mesut Efendi insanln bir kere daha gstererek Dilb'u Fatma Hanmn
yanna defnettirdi...
Hrvat, yakalanncaya kadar ald yaralarn tesiriyle daha sorgusu
yaplrken gebermiti...,
Abdullah Efendi olup bitenleri iitince az daha yreine iniyordu. O da,
erirlerin hibir zaman kurtulamadklar akbete urad; kendisine
tehlikeli bir fel gelerek cezasn buldu...
Yalnz Ali Bey, hapiste yatt mddete, ara sra hapishane mdrnn
izniyle, bir gardiyan refakatinde mezarla gidiyor; annesinin ve
Dilb'un mezarlarna kapanarak alyor, alyor, her ikisinin kara
topraklarm scak gzyalanyle slatyordu...
Ne faydas var ki bu pimanlk, o zavallnn da alt ay iinde kederle
lmesinden baka bir netice vermedi...
Mehur ataszdr:
SON PMANLIK FAYDA VERMEZ
SON
187
DPNOTLAR
<!) Yahtil'arz- ba'de mevtiha: Dnyamzn ldkten (k mevsimi
girdikten) sonra tekrar dirilmesi, yani ilkbahara kavumas.
<2) Kalie hal (kah) kelimesiyle, (durumu) anlamna gelen (hli) ve
(bo) anlamna gelen (hli) kelimeleri eski harflerle bir nokta farkiyle,
ayn ekilde yazldndan, herhangi bir yanl anlalmaya meydan
vermemek iin yazar (hal)nn f ara karl olan (kalie) kelimesini
de parantez iinde ilve etmitir.
(3)
Hill: Yeni ay (Bir sylentiye gre gecelik aya kadar hill
denilir.)
(4)
Bedir: Ayn on drd.
(5)
Serv-i smn (gm servi) : Bulutsuz,
rzgrsz veya hafif
rzgrl gecelerde, ay durgun bir suya aksedince, suyun iinde uzayp
giden beyaz bir serviyi andrr. Eski divan airlerimiz buna (serv-
smn) derler ve iirlerinde bundan sk sk bahsederlerdi.
-(6) Ab- hayat (b- beka, b- cavidan, b- hayvan, ab- Hzr) :
Nerede olduu bilinmeyen bir kaynan, ien insan ebediyen yaatan suyu.
Hazret-i Hzr, bu sudan itii iin hl sam denir.
<7) Eskiden ka-g vard. Kadnlar, topuklarna kadar bir stlk
giyerler; yzlerine de pee rterler; sokaa ve mesire yerlerine yle
karlard. Saraya ve dier yksek tabakaya mensup kadnlar ile hali
vakti yerinde olanlar, mesirelere ara189

ba ile giderlerdi. Baz apkn erkekler de bu arabalarn ardnda taz

gibi dolar dururlard.
(8)
Unkapan: istanbul'da, Halic'in istanbul yakasnda bir semtin ad.
(9)
Piyade Paya. Burada bir eit kayk anlamna.
(10)
Sakn, sakn ki, ecel erimeden
defnedilmiim
(gmlmm).
(11)
Cd:: Sihirbaz,
byc (Kelime Trkeleerek halkn dilinde
ekil ve anlam deiikliine uramtr. Yazar, kimbi-lir ne dnerek,
(cad) kelimesinin yanna, parantez iinde,
larsa karln (cdu) da ilve etmitir.
(12-13)
O zamanlar alaturka saat kullanlr ve saat tam on ikide akam
ezan okunurdu.
(14)
Beylerbeyi: istanbul'da Boazii'nin Anadolu yakasnda bir
semtin ad.
(15)
irket: O zamanlar Boazii'ne vapur ileten irketi Hayriye.
(16)
Dilenci vapuru : Kprden Boazii'nin sonu olan
Kavak-lar'a
kadar sal sollu btn iskelelere urayp giden vapura istanbullular bu
ismi takmt.
(17)
iyi niyetle,
yerinde sylenen (yalan), fitne koparp herkesi
birbirine drecek (doru)dan daha iyidir.
(18)
Kymetli canm feda ederek u dnyadan kurtuldum.
(19)
O devrin modasna uygun, gayet zarif vir nevi ferace.
(20)
Haccc : Yusuf (661-714) Emev devletinin en deerli valilerinden
ve komutanlarndan olup islm tarihinde (Haccc- Zalim) diye mehurdur.
Gerekten de son derece zalim bir adamd. Hem Hicaz, hem Irak Valisi
iken Hindistan hudutlarna kadar hkm srm ve Horasan'a ordular
gndererek Trk'lerle de birok savalar yapm, pek mamur bir Trk ehri
olan Baykent'i 707 de insafszca yakp yama ettirmitir. Anari ve
isyan iinde bulunan Emev devletini iddet tedbirleriyle dzene
sokmutur. Hayatnda yz otuz bin kadar insan ldrtt, ld zaman da
hapishanelerinde elli bin erkek ve otuz bin kadn bulunduu sylenir.
Zulmlerinin cezas olarak gayet strapl bir hastalkla ve sanldna
gre, mide kanseriyle kvrana kvrana can vermitir.
190
<21)
Kapatma: Nikhsz kadn, o devirde metres (22)
arii:
istanbul'un mehur Kapalars. Q ,
... dinli, erkekli mehur bir
gezinti yeriydi.
(23)
Direkleraras: Yine istanbul'da ehzadebat hassa k mevsimine
raslamyan Ramazan Sultanahmet'e kadar, ine atlsa yere kalabalk olur
ve bu insan seli sahura giderdi.
(24)
O zamanlar alaturka saat
kullanlr ve 12 de okunurdu. Bu
duruma gre bir ndan bir buuk saat sonra demektir.
yer. Bil-i, Fatih'ten derecede devam edip
m ezan saat gnein bat125)
Piyade : Boaziinde imdiki gibi sk ve muntazam iliyen
vapurlar olmad iin dier deniz tatlarnjdan istifad
,. lirdi.
Piyade, o tarihlerde ok kullanlan bir-
-, , mektir.
^ elt kayk de(26)
Cumad-el-ul (Cemayiel-evvel) : Arab ay,lan
.
zamanlar, tarih atarken hep hicr yl ve arah

,
Ol ay kullanlrd. <27)
rf: irazda domu bir Iran airi. Gazel ve
kasidelerinde
benzetmelere ok yer verirdi. XVII. yzy^^ T" >

arasnda tannd. Nef' etkisi altnda kald (28)

evket: Buhara
Emirinin oludur. Babasnln
yerek iire merak sard. Hindistan' ve iran' HOI
t
l

(29)
Odalk : Nikhsz kadn, o devirde metres.
(30)
O zamanlar, yurdumuzda bugnk kadar .

bulunmad gibi, esasen kz ocuklar da *_ ,

,
, , Ui , ,
.
,
.
Iazla okutulmaz:
dokuz, on yana basnca hemen arafa =~v
inasi: ibrahim inasi
(1823-1871) yaz rn aan ve gazetecilik
nev'ini ~wran mesh Resimli Yeni Lgat ve Ansiklopedi, cilt 5, Sahife '^
e~.lp' mk Kemal'i Divan Edebiyatndan vazgecij.jp edebiyata ynelten,
yetimesinde nemli rol olduu iin, Namk Kemal de en stad yazar
hocasndan bahseder. Tabi burada
191