Professional Documents
Culture Documents
Gioi Tinh Tuoi Hoa Book Zip 417
Gioi Tinh Tuoi Hoa Book Zip 417
MC LC
Tnh dc hc - mt ngnh khoa hc tr..................................................... 3
Nhng trc trc trong qu trnh pht trin sinh dc .................................. 6
Tnh dc v nhn cch ............................................................................... 8
Gio dc tnh dc trong trng ph thng .............................................. 11
S hnh thnh gii tnh ............................................................................ 14
Nhng c sc tui th.............................................................................. 17
Bnh cng nhi........................................................................................ 19
Tui dy th.............................................................................................. 23
C gi ang ln........................................................................................ 25
Chng trai dy th .................................................................................... 26
Trc ngng ca i ............................................................................. 28
Th dm ................................................................................................... 29
Tm trng th dm................................................................................... 31
V sao tr em li th dm? ....................................................................... 32
Thi i vi th dm .......................................................................... 33
Th dm ca n ....................................................................................... 33
Quan im gio dc i vi th dm ...................................................... 33
Nhng mi tnh u................................................................................. 34
Nhng mi tnh lch tui......................................................................... 37
Khi con trai yu ngi n b ng tui................................................. 40
Trnh thai cho thanh nin ........................................................................ 40
Nhng bnh truyn nhim ng tnh dc.............................................. 42
Nhng dng tnh dc d bit .................................................................... 45
ngi hn ch hoc ngn nga c nng lng v bn nng tnh dc, chuyn
nhng nng lng vo nhng lnh vc hot ng khc. T l thuyt thng
hoa ca Freud, c th rt ra kt lun: ngi no mnh m trong i sng tnh
dc th t thnh cng trong lao ng v nhng hot ng khc, cho d anh ta
khe mnh v hon ton sng sut. iu cng c ngha l ngi no phung
ph qu nhiu sc lc vo nhng lnh vc phi tnh dc, u t nng lng ca
mnh vo nhng hot ng x hi khc th s yu ui trong chuyn tnh dc.
Tt nhin, nhng ngi ng h l thuyt thng hoa c th tm c nhiu
v d ph hp chng minh cho n. Nhng vic khng nh hay ph nhn
mt l thuyt khng th ch bng cch a ra mt vi trng hp ring l.
Chng ti khng c nh khng nh hay ph nh l thuyt ny, ch nu ra
mt thc t l, c nhiu ngh s, chnh tr gia, nh khoa hc ni ting lm
vic qun mnh trong cc lnh vc chuyn mn, ng thi vn kh mnh m
trong lnh vc tnh dc. Nhng kt qu thm d gn y chng minh mi
lin h qua li tch cc gia hai lnh vc hot ng: tnh dc v phi tnh dc.
Chn l dng nh li nm trong ci l thuyt Phn thng hoa ny: Khi cc
hot ng sn xut, sng to khoa hc, ngh thut t hiu qu cao, ngi ta s
vui v, hi lng, dn n i hi kht khe hn trong hng th c nhn. V vy
m nhu cu tnh dc ca ngi ta d b kch thch, thc dy. Ngc li, khi
cuc sng tnh dc y , hi lng th con ngi cm thy say m hn trong
cc hot ng lao ng sng to.
Mt bc nhy vt na ca khoa hc tnh dc l nhng cng trnh nghin
cu ca A.C. Kinsey v nhng cng s ca ng. Tuy l gio s ng vt hc
nhng Kinsey l ngi u tin nghin cu tnh dc t gc x hi hc. ng
tin hnh kim tra rt nhiu ph n v n ng. Kt qu kim tra c cng
b trong cun sch "ng x tnh dc ca n ng", in nm 1948, vi s lng
200.000 cun. Sch c bn ht ngay trong vng hai thng. L do hp dn ca
cun sch rt n gin: Ln u tin trong lch s loi ngi, mt s liu c th
v i sng tnh dc c cng b rt nghim tc v l gii mt cch khoa hc.
Trc cun sch , khng ai bit chuyn th dm ph bin ti mc
no, bao nhiu n ng, n b nm tri th tnh dc ng gii, bao nhiu phn
trm ph n bit t 5 bn tnh tr ln. Mt iu ng ngc nhin na l cun
sch cn cng b bao nhiu phn trm cc cp bn tnh kch thch b phn sinh
dc bng ming, trong khi thi y ngi ta vn coi phng php kch thch ny
l mt s i bi.
Cun sch ca Kinsey nh mt tri bom lm rn nt nh kin x hi.
Di s tc ng ca nhng s liu iu tra, x hi hc buc phi thay i mt
s quan nim. V d, nu nh trong thc t c ti 90% n ng tr th dm th
phi xem hnh vi tnh dc l iu bnh thng, v x hi phi quan tm lu
khng phi ti 90% , m l vi 10% cn li kia.
mi khi s hi, gp lnh hoc khi b kch thch vng hng. Nhng cng cn
ni ngay rng, nu mt cu b 10 tui c kh nng ny th phi a cu ti
ngay bnh vin. la tui ny, hai tinh hon bt u to nhanh. Nhng c trt
ln bng nh vy s lm chng chm ln.
Khi b cn l bo thai, hai tinh hon nm vng khoang bng. Ch gn
ti ngy ra i, chng mi tt xung bu. Khi mi sinh, cu b ca chng ta c
th thiu mt, thm ch c hai hn. Nhng khng sao, hy ch xem! Mt vi
thng sau, chng s tt dn xung ch quy nh. Tt nhin, nu ti 2 tui m
tinh hon vn cha xung ht th b cn c s can thip ca bc s.
Khi con trai ln hai tui, b m phi kim tra xem phn da quy u cu
b c lng khng, c kh nng tt tr li, l ci nn t bn trong hay khng.
Nu c th t tui th ba tr i, mi khi tm cho cu b, cha m cn phi ra ci
phn da . Cng t ba tui, cha m phi thng xuyn nhc nh cu nh
rng, ra bao quy u l mt cng vic v sinh bt buc, mt nhim v phi
lm sut c i ngi. Bi v gn ti tui dy th, cc cu c th c tinh
trng. Nu khng ra sch thng xuyn, bao quy u s l ni phn hy ca
tinh dch a ra ngoi. Cc chng trai trng non c th b vim nhim, au
n. V vy, d cha c tinh dch th vic ra bao quy u vn l mt cng vic
v sinh bt buc i vi tt c cc ng my ru tng lai.
C trng hp bao quy u khng c ng do b phimodip (mt hin
tng bm sinh do phn di ca bao quy u qu hp), hoc kt dnh bm sinh
(da trong ca bao quy u kt dinh vi u chim). iu ny khng ng lo
ngi, v ch l hin tng pht trin chm hoc khng ng b ca cc c
quan sinh dc thi k bo thai. Nht thit khng c c nn bao quy u, ch
nn mn nh trong nc mi khi tm.
Tuy bnh phimodip v kt dnh khng c g ng lo ngi nhng bao
quy u ca cu b cn c x l trc khi cu cp sch ti trng. Sau khi
kim tra c th, bc s nhi khoa s cho bit cn thanh ton vo thi k no.
Thng thng, bao quy u nu hp ch l hp mt phn, khi gii phng n
khi u chim th cn co ko trong nc sch. Nu thy au th nn hi bc s
c mt th thuc m thch hp. Nhiu cu b ln 10 tui m vn khng
bit rng bao quy u c th vn ng qua li c u chim. l li ca
cha m, h khng bit ra bao quy u cho con. V cng chnh v vy m h
khng pht hin c nhng khuyt tt bm sinh ca cu b.
i vi cc b gi, mc d b phn sinh dc ngoi c b tr, sp xp
chu o v an ton hn so vi cc chng trai, nhng chng cng i hi s
chm sc thng xuyn v sm sa. C quan sinh dc ph n pht trin mnh
vo tui dy th, nhng ngay trong thi th u vn c th b nhim bnh.
Bnh thng gp cc c b l chy m. Tht ra, y khng phi bnh
m l mt triu chng vim nhim phn ngoi m h. Nguyn nhn l v sinh
10
11
12
Tr em hin nay trng thnh nhanh hn. Chng thay rng sm hn.
Trc khi cp sch n trng, nhiu em bt u thay rng. Nhng em
thnh ph ln nhanh hn chng ta xa kia. Thc n ca chng cht lng hn,
chng c nhiu thi gian ngh ngi, chi th thao, khng b pht trin mt cn
i do lao ng nng trc tui. Nhng iu kin lm chng pht trin sm
hn chng ta v mt tnh dc. Cc c gi ngy nay c kinh nguyt sm hn hai
nm so vi b ni, b ngoi cc c trc kia. Cc cu con trai cng c tinh
trng sm hn so vi th h ng ni ca h. Cha hc ht ph thng c s, mt
s cu c kh nng c con. Ni g th ni, bn nng tnh dc trong ngi h
cng ln ting sm hn cc th h trc. Nhng c mt iu k cc l s chn
chn v mt x hi, tm l ca h li chm hn cc th h trc. S chn chn
khc vi s hiu bit. y chng ti mun ni ti s chn chn, s trng
thnh ch khng ni ti s hiu bit. R rng l th h tr ngy nay bit nhiu
hn so vi cc th h trc. C nhiu ci hm nay vn rt thng thng, quen
thuc th ngy xa cha h c. ng b chng ta xa kia thnh thong khn gi
ra khi lng mi bit mt vi ci khc l ca nhng vng qu khc. Tr em
ngy nay ch cn bm nt radio hay tivi l lp tc c th thu nhn hng lot
thng tin t cc nc khc nhau trn th gii. C rt nhiu ci chng khng
hiu c nhng chng c th cm th c. Th gii mi ngy mt a dng,
phc tp hn. Tm c th gii y mt ch ng, mt thi ph hp vi
mnh khng phi chuyn d dng, chng vnh.
Trong lnh vc tnh dc, thi k mo him ca lp tr ngy nay c ko
di ra. iu kin sng thun li thng kch thch nhu cu tnh dc. V vy, nu
khng c chun b, khng c dy d mt cch khoa hc, khi bc vo tui
dy th, h d b qut ng bi sc p ca bn nng.
nhiu nc trn th gii, hn ba mi nm nay, cc hnh thc gio dc
tnh dc c v tr ca n trong trng ph thng. Nu cc hnh thc c
tin hnh tt p th tr em tng tui u c c nhng thng tin cn
thit, lnh hi c mi vn c lin quan ti i sng tnh cm ca con
ngi. Nhng cc thy c gio li l nhng con ngi trc kia cha tng c
gio dc chu o v mt ny, nn h lun cm thy bi ri, cm thy mnh b
t ln mt u ca chic bp bnh trong vn tr. Ni ci g, ni vo tui
no th ph hp? Hng lot cc cu hi c t ra. Cc trng hc tin hnh
hi tho vi nhiu tng lp ph huynh. Sau nhiu nm thc nghim, kim tra,
chng trnh c vch ra.
bc ph thng c s
T lp 1 n lp 4
Gio dc tnh dc trong thi k ny phi tha mn s t m rt t nhin
v chnh ng ca tr em. Bi hc c th bt u t mt s kin, mt cu
chuyn thc t no m tr em chng kin. Bi ging c tin hnh nh
mt bui chuyn tr, trao i gia thy gio v hc sinh.
13
ti:
1. S khc nhau gia hai gii tnh.
2. V sao cn c nhng em b ra i?
3. Bt k ai cng phi c cha v m.
4. Cc em b ra i t u?
tui ny (10 tui tr xung), tr em cn bit rng em pht trin t
mt chic trng trong c th m, v c th m nh em ra nh th no. Nu
cc em hi v vai tr ca ng b th cn gii thch tht ngn gn, nhng phi
chn tht. mi ti, gio vin c th cp tr li mt i ln v kim tra
kh nng lnh hi ca cc em. Cui lp tiu hc, cc em phi c nhng hiu
bit c bn ni trn. Nu tr em khng tip nhn c nhng thng tin ng
n t gio vin, chng s t to ra nhng l thuyt khc nhau cho mnh. C
em b gi ngh rng bng b m t nt ra cho em b chui ra ri sau bc s
khu bng b li. Chnh ci ngh ngy th ny c th tr thnh nguyn nhn
xa xi ca ni hong ht mt s ph n nhy cm khi ln u tin ln bn .
T lp 5 n lp 6
thi k ny, tr em ti nhng thay i ca c th, cm nhn
c nhng du hiu u tin ca tui trng thnh ang tin li gn mnh. V
vy chng cn c s chun b.
ti:
1. Cu trc v chc nng ca cc b phn sinh dc.
2. Hnh kinh v hin tng xut tinh t nhin.
3. Th thai, mang thai v .
4. Trnh thai.
5. Tnh dc v vic ung bia ru.
bc ph thng trung hc
Trong thi k ny, cn trao i vi hc sinh nhng vn lun l
nghim tc, gip h hnh thnh quan im o c. Nhng bi hc v vn
tnh dc cn c tip tc o su v hon chnh.
ti:
1. Tnh bn v tnh yu.
14
15
16
gi mnh bit ngi n ng s mng ra sao khi v sinh con trai. Ln ln, mc
d l ngi tr thc, c vn lun tht bi trong ngh nghip ln cuc sng gia
nh. C thng xuyn kim chuyn, gy s vi chng. C l c mun xem
chng c x s c ging b mnh khng.
Mt cp v chng c 3 con gi v ch v li mang thai. H do d ri
tc li: Bit u a cui cng ny li l con trai. nh h sinh, sau khi nghe
b thng bo l con gi, c ng chng khng mun nhn mt con. Sau ,
mc d con gi t c ci tn rt p, ng vn thm du vo, gi n bng tn
con trai. C t l a con duy nht c ng b cho i xem bng . C c
php cng b cha xe my. Khi c i chi v, nu ngi ngm bn thu th ng
b rt mng: N chng phi l a con gi hay lm m!. Ln 17 tui, c vn
cha rnh nhng chuyn v sinh ph n. B m vi chy i gp bc s tm
cch lm cho con gi t mnh ln ph n mt t. Cc bc s bt lc. Cui cng,
c vn ly chng, c con, nhng l mt ngi m rt d i. C c x vi
mi ngi v gii quyt mi chuyn rt n ng.
Cng c rt nhiu ngi ln ln trong mt hon cnh khc nghit, phi
tri qua mt tui th cay cc nng n, nhng h li khng b trc trc g v tm
l gii tnh. V sao? V con ngi khng phi ai cng nh ai. C nhng quy
lut chung, nhng mi ngi li c nhng c tnh c nhn ring bit. V vy
m nhng tc ng ca ngoi cnh ti mi ngi cng rt khc nhau, ci gy
tc hi ngi ny li v hi ngi khc. Tt nhin chng ta khng bit
chnh xc c ci g i vi a tr ca mnh l v hi. V vy, tt hn l ta
ng tin hnh th nghim, ng i lch quy lut chung.
Trong con mt ca ngi ln, tr em nh mt sinh vt trung tnh. Nhng
tnh cht trung tnh ny b gi v b trai cng khc nhau rt sm. b trai,
quy lut c tnh bc l kh sm. Cc cu hay p ph chi. Cha ti 3
tui, cc cu bit la chn chi cho ph hp vi phi my ru. Cn cc
c b gi thng gi gn chi ca mnh tt hn v khng tham gia cc th
tr chi hoang d kiu con trai.
Chng ti c cm gic l hin nay, ngi ta t quan tm ti vn gio
dc gia nh. Nhng phm cht n ng, phm cht ph n truyn thng ang
di tn i ti ni no khng r. Cc chng trai tr hm nay v ngay c chng
ta cng khng c gio dc bit trc mt s tht l: Chnh ngi v
tng lai ca mnh cng s phi i lm, cho nn bn thn mnh cng phi gnh
vc mt phn cng vic ni tr v gio dc con ci.
c tnh quan trng ca ngi n ng thi no cng vy, l tnh tch
cc, lng dng cm, tnh bn b, ngoan cng Nu nh chng ta khuyn
khch nhng c tnh th khi gio dc con trai chng ta cng cn nhng bin
php cng rn. mt s gia nh kh gi, t con, cc cu con trai gn nh
khng vp phi mt s thiu thn, tr ngi no. H gn nh khng c nhng
tnh hung th thch. Th ri di khu hiu nghe rt hp tai nh gio dc
17
Nhng c sc tui th
Trong bui hp ph huynh lp hai, mt chuyn khng vui xy ra. Mt
b m gin d ng dy trch c gio l lp c c rt nhiu hc sinh h hng.
Con trai b cho bit c my bn trong lp vo nh v sinh ci trung ra, nghch
chim. Khi tan hc, chng cn r my bn gi chui vo bi rm chi tr y
Rt may, c gio ch nhim l ngi thng minh, giu kinh nghim. Cc v ph
huynh cha kp th di i ngi, c gio ln ting. C ni cc em khng
phi l h hng m ch l t m. Cc em t m nhiu chuyn, trong c c
chuyn b mt ca c th con ngi.
Chng ti ngh rng hc sinh v ph huynh lp hai may mn c
c mt c gio thng minh. C rt hiu v yu mn tr em. C nhn thy
nhng a tr ca c mt s pht trin lnh mnh.
tng c mt bnh nhn nam 26 tui n khm bnh ch chng
ti. C l mt ngi c hng ng bnh vn cn khng n ni bt hnh nh
anh. Anh hai i v v b c hai t b v anh rt s giao tip tnh dc vi ph
n. Lc n bnh vin chng ti, anh ang yu ngi n b th ba. Hai ngi
tnh ti chuyn ci xin, nhng anh vn lng trnh, khng dm chm vo
thn th c v cha ci. Anh ni: Chng ti sp ci, nhng ti bit trc l
ti s tht bi trong chuyn y. ti, kh nng lm chuyn hnh nh khng
c!". Anh l ngi hon ton khe mnh, c th pht trin cn i, nhng li s
bt k mt s va chm thn th no. Anh khng can m nhn mt c th
ph n trn trung, khng dm ci qun o trc mt ngi khc, thm ch
khng i gii c nu c ngi no cng i gii ng cnh anh. Nguyn
nhn ca chuyn ny n rt xa xi, trong thu thiu thi. Khi cn hc lp hai,
anh cng mt bn trai v mt bn gi chi tr bc s. C ba ci trung m
18
19
20
21
22
23
Tui dy th
Mi hm qua cn quanh qun trong nh, hm nay cu chng chng
nnh ng gia m bn b, ri n o r nhau i sinh nht bn gi. Hm qua,
c b gi cn m c, ti t khc nh, ngy hm nay c bit dng gng lc,
nghe cha ni vi thi l nh, i mt th nhng li kn o lic cp i
ch ca chng trai qua ph B m ch cn bit th di: Bit lm th no
c, tui dy th m!.
ng tic l v tui dy th, ngi ta ni kh nhiu nhng bit y
v n th cha. Vy ci g xy ra vi con ci chng ta tui dy th?
Cch y na th k, cc nh khoa hc tin hnh mt th nghim l
th. H tim mt cht kch thch c bit cho nhng con nng nc tc ng
ti qu trnh bin i t nng nc thnh ch. l cht tiroxin tit ra t tuyn
gip trng. Nhng con nng nc rt sm t gi chic ui ca mnh.
Chnh hot ng ca cc tuyn hoc mn dn n s trng thnh sinh dc.
Nh hoc mn, tuyn sinh dc pht trin nhanh ( n ng l tinh hon, n
b l bung trng). Cc tuyn sinh dc , n lt n li nh hng rt mnh
ti c th.
24
25
C gi ang ln
Cc c phi bit rng s sng con ngi bt u khi c s gp g, chan
ha, thm nhp vo nhau gia t bo n ng v t bo n b. Cha c tinh
trng, cn m th c trng. V vy, mi ngi u mang mt s c tnh ging
b v mt s c tnh ging m. Trc khi vo tui dy th, c gi khng
sng st trc hin tng hnh kinh, cha m cn ging gii cho c bit ci g s
din ra khi bung trng bt u chuyn mnh v qu trng u tin s dn dn
chn.
Trng chn s t gii phng khi bung trng, chui qua ng dn trng ri
tip tc cuc hnh trnh ti t cung. Trn ng hnh trnh, nu gp tinh trng,
n s dng li t cung v bt u pht trin. T cung trong thi k c
s chun b trc. N to ra trong bung mt t mng. Nu trng khng gp
tinh trng th mi s chun b ni trn u v ngha. Trng s thot khi t
cung v ra ngoi c th. Lp nim mc t cung s t tch ra, cc mnh vn
ca n s cng vi qu trng v duyn b phn hy thot ra ngoi. Trong
thi k , bung trng th hai, mt qu trng khc bt u chn dn v lp
li quy trnh c. V quy trnh mi thng din ra mt ln nn ngi ta gi l
hin tng chy mu hng thng l kinh nguyt.
Trong nm u tin, kinh nguyt c th bt thng. iu l do hot
ng ca hai bung trng cn cha ng b nh nhau. Bn cnh , nhng yu
t tinh thn v th cht ca tui trng thnh rt d to nn nhng bin ng.
V chuyn ny, cc c gi thng bc bi, cu knh mt cch v l. Nu nh
trong nhng t hnh kinh u tin, c gi thy au di bng th cng
khng nn qu lo lng. khng phi l triu chng ca bnh tt m l hot
ng u tin ca t cung nhm xua ui khi c quan sinh dc ton b mu
cng nhng ht trong tuyn nht. Cc b m cn dy cho con gi bit lp lch
hnh kinh v nhc nh chuyn v sinh thn th. V c th ph n, cc b
phn sinh dc bn trong gn b trc tip vi cc b phn bn ngoi nn s vim
nhim rt d xy ra.
Trong thi gian ny, c gi thng c hin tng chy dch dy th do
cc bung trng bt u vo thi k vn hnh. Mt s c gi c th c hin
tng chy m. Trong trng hp ny, cn phi ti bnh vin khm. Hin
tng dch dy th s gim dn v mt hn sau khi c gi hnh kinh u n.
Ngoi ra, trong cc b phn sinh dc bn ngoi thng xut hin mt
cht nht vng gia mp trong v mp ngoi. Cht ny thng bc mi hi, c
tc dng ngn chn nhng mm tinh th thi trong m h. Cng cn nh l b
phn lng ging thn cn nht ca c quan sinh dc l hu mn. V vy cn
v sinh trit v thng xuyn mi bui sng v mi bui ti.
Khi c t hnh kinh u tin, cc c phi tng cng v sinh nhiu hn.
V mt s ph n, trong khi hnh kinh th hot ng ca tuyn nc tiu cng
26
Chng trai dy th
Nhn chung, vic gio dc tnh dc cho cc chng trai c thc hin t
hn v mun hn so vi cc c gi. Phn ng cha m hay cho h t
rt kinh nghim trn c th mnh.
mt c th ang tui trng thnh, tc ng ca hoc mn ti cc b
phn sinh dc v tm l rt mnh. Khi y, cc chng trai cm thy trong ngi
c mt ci g rt xa l vi h. H cm thy thiu bnh tnh, bi ri v c thn
thng. Khong 13-14 tui, c th h sn xut tinh trng. Nu h khng th
dm th c th s t th tiu lng tinh trng trong gic ng m. Cha m
cn ni trc cho cc cu bit hin tng xut tinh ban m. Hin tng rt
bnh thng. Tt c cc chng trai u tri qua giai on ny. Nu ti 16-17
tui m vn khng c hin tng ny th cn hi ngay bc s.
Cng rt c l khi nhiu cha m xem a con trai tui 13,14 ca mnh
nh mt a tr con. Thc ra chng ch tr con v mt thc, tm l. Cn v
mt sinh dc th nhng ngi n ng tr ny c kh nng c con. Tuy
nhin, nhng c hi nm tri cm gic tnh dc ca h l rt him hoi, v x hi
no cng ngn chn iu y. Cng phi ni ngay rng, tui ny, cc cu cha
c nhng kht vng giao tip tnh dc thc s. gii quyt tnh trng cng
thng tnh dc, th dm xut hin.
i khi cha m bt qu tang cc cu ang gii quyt tnh trng cng
thng y. Nhiu ng b, b m gin d v iu ny hoc mi ti khi mi gii
thch cho cc cu nhng iu l ra phi gii thch t lu. Tip xc vi cc bnh
nhn ang tui trng thnh, chng ti bit l cc ng b b m hay nhc nh
con trai theo nhng ni dung sau:
- Th dm lm c th kit sc. Khi vo tui trng thnh, c th con
ang cn sc lc cho nhng vic khc, ch khc.
- Th dm lm ng tr, gim thng minh v hy hoi phm gi con
ngi.
27
28
Trc ngng ca i
Thut ng dy th (pubertal) xut pht t mt t la tinh c ngha l "n
di lp lng v". Chim non cha bay ra khi t nhng lng v ca n .
Chim non vn ngh rng lng ca n mm mi v ng nh hn lng ca m,
rng i cnh ca n s a n bay cao hn m, xa hn m. Con chim non cn
qu t kinh nghim. Con ngi cng vy, ngi ln cng nghim khc vi bn
thn mnh bao nhiu th cc c cc cu cng d di vi chnh mnh by nhiu.
Chng ta khng ngc nhin khi nhiu ng b, b m tng tri, lch duyt
vn vp phi nhng sai lm trong gio dc con ci. Bi v nhng kinh nghim
sng mi, mnh m hn tui trung nin thng hay ph lp nhng kinh
nghim xa xa. H qun mt rng, c mt thi h cng c thot khi gng
cm uy v ln tnh thng ca cha m. Hm nay, n lt h li tr thnh cha
m, ri cht nhn ra rng mnh ang chu ng mt s lnh lo trong quan h
tnh cm gia mnh v con mnh.
Mt s ng b, b m c gi a con mnh tui u th, trong khi n
gi t la tui ny t lu ri. H ngn chn, khng cho con giao du vi nhng
a tr cng la tui. S ngn cm dn ti hu qu tc th: Cc c, cc cu
dng nhiu th on i ph, k c la gt cha m chp nhn mun ca
mnh, hoc thc hin c ca mnh. n lt mnh, cha m li phi
tm nhiu th thut khc nhau bit con mnh ang mu tnh chuyn g. Hu
qu l c hai pha ch bao gi thc s tin nhau v hiu nhau. Cng may m
chuyn din ra khng lu. Sau mt vi nm, hai pha li gn nhau khi
cng x s khc i. Tuy nhin, ngay trong nhng chuyn bay u tin ra khi
t m ca lng m, con chim non ca chng ta b thng mt cch v ch.
29
Th dm
Sinh sn l chc nng khi thy ca tnh dc. V vy m nhiu dn tc,
nhiu thi i, nhng hnh vi tnh dc no khng nhm vo chc nng ny u
b ln n. Th dm l mt trong nhng b co oan ung . Trong mt s ngn
30
31
Tm trng th dm
Khi th dm, ngi ta hay c nhng hnh nh tnh dc h tng. Ngi
th dm cng t tui bao nhiu th nhng tng tng i km cng ngho nn
by nhiu. Trc tui dy th, tr em th dm mt cch v thc. Chng ch
to cm gic d chu bng cch kch thch, vut ve mt khu vc no trn
thn th mnh. Ch ti lc bc vo tui dy th, khi nhu cu v gii tnh khc
mnh tng ln, tr tng tng tnh dc mi xut hin v pht trin. Mt chng
trai ang ln khi th dm thng tng tng mnh ang m p c gi mnh
yu thch, ci qun o c ta v yu c. iu rt chnh ng v cn phi
th. Cng khng phi l chuyn ti li nu nh mt chng trai ang ln dng
tranh nh nhng c gi tr nh thc v gip tr tng tng ca mnh
32
V sao tr em li th dm?
Tr em tui cha i hc thng th dm khi b ri vo tm trng chn
ngn trn ging. Trong lc bun chn, t nhin chng pht hin ra trn c
th chng c mt v tr m nu c c xt th s d chu. Tr cng c th c
th dm khi ang c bnh ngoi da. S nga ngy, bt rt khin chng tm
kim, pht hin ra ch c th em li cm gic d chu, thch th.
Cc bc cha m thng hay ht hong, gh s khi thy con tr th dm v
h lin tng ti s th dm ca ngi ln. Nhng th dm ca tr em vi
ngi ln hon ton khc nhau v bn cht. Hnh vi y tr em khng gn vi
tnh dc. Mc cm gic m chng t c cng rt xa vi cm gic tnh
dc. Sau ny khi ln ln, khi th dm kt thc bng xut tinh, nhng cu con
trai s nhn ra s khc nhau ca th dm hai thi k. i a s tr khng
d g qun c cm gic d chu ca th dm ln u. Ngc li, rt nhiu
thanh nin t b vic th dm mt cch chng vnh, nh nhng khi bit ti tnh
cm yu thng thc s. Trong giai on u ca tui dy th, cc cu con trai
th dm do s cng thng bn trong. S cng thng ny do hot ng ca
hoc mn gy nn, mc d lc ny cc cu cha c tinh trng v cha c s
xut tinh. Trong thi k cui ca tui dy th v tui trng thnh, th dm
c s tr gip ca tr tng tng. Khun mt, hnh th ca mt c gi hoc
ngi n b p no xut hin trong u cc cu khi cc cu bt u th
dm. Nhng sau , khi cc cu c s giao tip tnh dc th s th dm t rt
lui khi c th cu. N ch tip din nhng ngi c kh khn, trc trc no
trong hot ng tnh dc.
Du vt u tin ca nhng thin hng bt bnh thng trong tnh dc
thng bc l tr tng tng. Tt nhin, khi c nhn cha thc c s
d bit ca mnh. Nhng ngi ng tnh luyn i khi th dm hay tng tng
ti nhng ngi ng gii khe mnh, chng hn c th mt chng trai cng
lp m anh ta trng thy r trong gi th thao hay trong lc tm. D bit rng
chng trai c c gi ring ri, cu ta vn thm c lng chng, ghen vi
c gi c yu kia. Khi nhn ra s d thng ca mnh v mt gii tnh, cu ta
c gng che y n bng cch c gng lm quen, i li vi cc c gi nhng
vn ch l hnh thc, l quan h bn b thun ty. Ch sau ny, khi tm c s
giao tip tnh cm v tnh dc vi mt ngi n ng no ri, cu ta mi
33
nhn r rng, quan h gia cu vi c gi n mang tnh cht khc, hon ton gi
to v mt tnh dc.
Thi i vi th dm
Hin nay, c nhiu thanh nin tt nghip ph thng trung hc m vn
khng xa ni nhng nh kin sai lm v th dm. Bt chp cc bi ging v
tnh dc, h vn khng coi th dm nh mt giai on, mt nhu cu t nhin
trong bc pht trin ca mnh. Trong phng khm bnh, chng ti vn gp
nhng ngi phn nn rng, khi giao hp h khng t ch ni ch v h th
dm. Tht ra phn ln h l nhng ngi c h thn kinh khng bnh thng.
Ngay trong ln giao tip tnh dc u tin, h c thi thiu t tin, thm
ch kh chu. Tm trng khng ch kh nng hng dc t nhin, khin h
khng thc hin c s giao hp hoc giao hp khng ng . H i tm
nguyn nhn v cui cng ln n th dm mt cch bt cng: V lc tr ti
hay th dm nn b cn lc!. V n hn v s dn vt lng tm, khng t
ngi n ng tnh ti chuyn t t.
Th dm ca n
tui u th, khi th dm cn cha gn g vi tnh dc th cc em gi
hay th dm hn cc em trai. Khi tui dy th lm bng ln nhu cu th dm
thc s, cc cu con trai li th dm nhiu hn cc c gi. Khi git tinh trng
u tin a ra l lc cu con trai bc vo ngng ca ca s trng thnh.
cc c gi, nhng xc ng tnh dc xut hin mun mng v yu t
hn, v phi km theo mt iu kin l c mt chng trai no m c yu. Cng
cn nhc r hn l: Tuy bc vo tui dy th sm hn nhng con gi li t
khoi cm tnh dc chm chp v yu t hn con trai. Cc c gi hay th dm
bng tay hoc bng mt vt g . H kch thch vo vng c ht khoi lc, vo
mp trong hoc ca m o. Rt t khi h a c mt vt no vo su
trong m o, nu c th ch ph n c tui. n ng thng th dm trong
qung tui 20, ph n quanh tui 40.
Quan im gio dc i vi th dm
Cc bc cha m v cc nh gio phi thc c mt iu: Th dm
(trc ht v ch yu l con trai) bao gi cng l nhu cu t nhin, l chuyn
thng thng.
Xin dn ra y mt trng hp: C cp v chng a cu con trai 16 tui
hi chm pht trin tr khn n phng khm ca chng ti. Cu cha h bit
ti s xut tinh bao gi, hay b cng dng v nhn ng ph n. V khng gii
quyt c tnh trng cng thng tnh dc nn cu tr nn th bo vi bn b,
cha m v c vi thy c gio. Chng ti phi cha cho cu bng thuc g y?
34
Nhng mi tnh u
Hc xong ph thng c s, bc vo ph thng trung hc, cc chng trai,
c gi ca chng ta bt u bc vo thi k d phi lng nhau. l thi k
ca nhng tnh cm khc gii, ca nhng mi tnh u. cng l lc cc b
m thy kh m ng ngon, lo lng theo di lch hnh kinh ca con gi, php
phng v nhng iu khng hay no ang rnh rp quanh a con gi vng
di ca mnh. Cha m lo con mnh sau ny yu phi mt ngi khng hp, lo
con quan h tnh dc trc tui, s con mnh cha hoang. Khng th giam con
nh nh giam trong tu vin, cng khng th theo di con mi ni mi lc.
Thi th cn cch no khc hn l tin vo hiu qu gio dc ca mnh!
35
36
37
38
39
40
41
ngn chn th thai trong nhng t giy papyrus (loi giy c, di hng mt, ch
vit c mt mt) ca ngi Ai cp c i ngay t nm 1850 trc cng
nguyn. Nm 1200 trc cng nguyn, vua Minot Hy Lp bit dng bong
bng c (c chc nng nh chic bao cao su hin nay) trnh th thai v cc
bnh ng sinh dc. Qua kinh thnh, chng ta c bit nhn vt Onan, ngi
giao hp theo kiu xut tinh ra ngoi m o.
Ci bao cao su, mt phng tin trnh thai m cho ti nay cha phng
tin no cnh tranh ni, c mt lch s kh lu i. Sau pht minh ca ng
vua Minot, khong nm 1660 n nm 1665, mt vin quan ng y c tn l
Condom (Anh) c sng kin dng rut con cu c lm bao cn tinh trng.
Pht minh ny v sau c ph bin rng ri Php ri c p dng hu ht
cc nc chu u. Ngi ta ly lun tn ngi pht minh t cho n.
Condom bt u c sn xut hng lot nh mt hng kinh doanh M sau
chin tranh th gii th nht. Nh vy, nhng c gng ca loi ngi trong vic
tm kim mt phng tin trnh thai l tng (ng tin, khng hi sc khe v
r tin) ko di hng nghn nm ri. Cho ti nay, qua thc t, cha mt
phng tin trnh thai no c u th vt bao cao su.
Cc phng tin trnh thai hin nay kh phong ph, hin i, to thnh
mt chin ly b th, n ng trong i sng tnh dc ca con ngi. Chng ta
c cc phng tin v bin php nh ngn gi tinh trng, dng cht ha hc,
iu chnh hoc mn, dng vt cn t cung, giao hp na vi, v cui cng l
tranh th nhng ngy trong vng an ton. Chic bao cao su thuc vo loi
phng tin ngn chn tinh trng, dng cho n ng. Vng trnh thai dng cho
n b, lm bng cao su hoc bng nha theo hnh nhn, c t su vo m
o trc c t cung. Thuc trnh thai l mt phng tin ha hc c tc dng
chn kh nng vn ng ca cc t bo sinh dc n ng. Chng c sn xut
di dng thuc vin, kem, m hoc bt.
Ngi ta cng c th s dng hoc mn trnh thai. Sau khi a mt
lng hoc mn nht nh vo c th, trng kh lng c gii phng khi
bung trng. ng thi nh tc ng ca hoc mn, tuyn nhy t cung c s
thay i bt bnh thng. Nu nh trng c bong ra c khi bung trng th
cng kh lng lm t c trong t cung. Nh hoc mn mi, c t cung s
c mt tit t lm cho tinh trng kh lt qua c.
Mt phng php trnh thai khc l i mi giai on kt thc ca qu
trnh giao hp: Cho xut tinh ngoi m o. Bn cnh cc phng php trn,
cn c th tn dng thi k an ton ca vng kinh trnh thai. Bi v s th
thai ch c th xy ra vo qung thi gian rng trng, tc l vo thi k trng
chn, rng khi bung trng v di ng trong ng dn trng.
Nhng bin php trnh thai ni trn c v rt phong ph. Nhng i vi
thanh nin th chng vn cn t i v yu t. Phng php trnh nhng ngy
rng trng tht ra khng c g m bo chc chn. V mt mt, trng khng
42
43
44
Bnh lu
Vi khun song cu lu ch yu nm trong ng niu o, c t cung
v hu mn. Thng thng, n ng sau khi nhim khun 5 ngy, ph n sau 57 ngy bt u thy nhc khi tiu tin v nc gii c mi thi. ph n, triu
chng ca bnh ny khng biu hin r rt lm.
Sau mt thi gian nht nh, bnh nhn c th cm thy nh ht bnh.
Tht ra bnh chuyn sang giai on kinh nin. giai on ny, bnh nhn
n khng cm thy au, nhng s tr thnh ngi truyn bnh sang ngi khc
khi giao hp. Bnh ny khng e da ti tnh mng v khng kh cha. Nhng
nu khng cha, bnh s lan dn sang cc b phn sinh dc khc v dn ti v
sinh.
Bnh nm hoa
Bnh ny mi xut hin t 10-14 nm gn y, do loi nm bao hoa
(chlamydeous) gy ra. Bnh ny khng c triu chng r rt, khng gy au
n. Nm bao hoa gy vim nhim cc t chc sinh dc v bi tit. S vim
nhim ch l ra sau 2 tun tnh t khi giao hp. n ng mc bnh thng thy
au bao tinh hon, sau c th b v sinh. Cn ph n s b hng bung
trng v cng v sinh.
Bnh trng roi
y cng l mt bnh sinh dc. Bnh ny vn khng phi pht sinh t
n ng, song ngi n ng tr thnh trung gian truyn bnh cho ph n. Nm
ngy sau khi giao hp, ph n s b vim m o. n ng nu mang bnh ny
lu ngy s b vim ng niu o. Bnh trng roi rt kh chu song d cha.
Bnh AIDS
y l bnh ang thu ht s quan tm ca ton nhn loi, do virus HIV
gy nn. Virus HIV hy dit nhm bch cu T4, khin h thng min dch ca
c th b ph v. C th khng cn kh nng khng v t v trc mi th
bnh khc. Nhng kt qu nghin cu v th nghim cha cn bnh ny tht
ra vn cha vt qu ranh gii ca nhng gi thit v hy vng.
Virus HIV c tr trong cc t chc lng ca c th, ch yu l trong
mu, tinh trng, dch m o, c th sng trong tuyn l v nc bt. Trong
khng kh kh ro hoc khi chm phi nhng vi khun khc loi, virus ny cht
rt nhanh. V vy, trong giao tip thng thng, ngi mang vi rt HIV khng
ly bnh sang ngi khc. Nu khng tnh ti vic tim chch ma ty trc tip
vo mu th con ng c nht nhim bnh l giao tip tnh dc.
45
46
- S giao tip tnh dc phi c tin hnh gia hai ngi khc nhau
v gii tnh.
- S giao tip phi c c hai pha ng .
- Cp bn tnh phi l nhng ngi trng thnh v mt th cht.
Trong 3 im ny, im th nht khng c thc hin nhng ngi
tnh dc ng tnh. im th hai b b qua i vi nhng ngi c bnh bo
dm, cng dm; v im th ba nhng ngi mc chng huyn nhi hay
cng nhi.
Chng ta khng coi mc , s ln hot ng tnh dc (qu t hoc qu
nhiu) l mt hin tng tnh dc lc hng, mc d ngi lch hng tnh dc
c th hot ng qu nhiu hoc qu t. Ni ti tnh dc lc hng hay tnh dc
d bit l ch yu ni ti nhng ngi n ng. V sao li xut hin nhng bin
th tnh dc ? iu ny cho ti nay cha c s l gii y , chc chn. C
gi thit cho rng, l do nhng trc trc trong qu trnh hnh thnh cu trc
ca trung tm thn kinh tnh dc thi k pht trin trong bng m, chng hn
nh bnh tnh dc ng tnh. mt s bnh khc th ch yu l do nh hng
ca cc yu t vn ha, gio dc thi k nin thiu v tui trng thnh. Chng
xut hin nhiu n ng l do nhng nguyn nhn t nhin: S pht trin ca
thai nam trong bng m vn l mt qu trnh phc tp, bo thai d b tn
thng v i hi s tng hp ca nhiu yu t hn thai n. Hn na, trong
thi k trng thnh, n ng d xc cm tnh dc hn, d b kch ng hn
cho nn gp nhiu kh khn hn trong vic kim ch nhu cu tnh dc ca
mnh.
Chng ti tm chia nhng hin tng tnh dc bt thng ra lm bn
loi:
- Tnh dc lc hng: Bao gm tnh dc ng gii, tnh dc huyn nhi,
tnh dc bi vt.
- Lch cng dc: Gm chng tnh dc l th, tnh dc bo lc, tnh
dc t hoi.
- Tnh dc chuyn v.
- Cc kiu tnh dc d bit, kt hp tnh cht c c hai dng tnh dc lch
hoc lch hng no ; v d tnh dc bo lc ng tnh, tnh dc bo lc
huyn nhi.
Chng ti ch trnh by nhng hin tng ni trn vo hai hng tnh dc
ph qut l tnh dc lch hng v tnh dc lch .
Tnh dc lch hng
47
48
49
50
thun li, h khng cng li c s thi thc bn trong v tha nhn rng
chnh ngi n ng no mi em li cho h lc th v hnh phc ch thc.
Nhng ngi ng tnh luyn i ngay t tui u th c th bc l du
hiu tnh dc ca mnh ca mnh qua nhng s thch v chi. Con trai thch
cc th chi ca con gi nh bp b; ngc li, con gi thch cc tr chi
nh bng , t hay cc chi chin tranh. D c cm on tr chi nhng
tr tri gii th cng khng th ngn cn c s pht trin ca xu hng
tnh dc ny. Tuy nhin, nu b m thy a con trai mnh ngoan ngon theo
kiu thch gip m nu nng, thch cng ch khu v, thu tha hn l lu lng
vi cc bn trai ca n th hy a con ti phng khm bnh tm l tnh dc.
Ngay tui dy th, xu hng tnh dc c nhn cha phi c khng
nh chc chn. Nhiu cu con trai ng tnh luyn i tui dy th vn c th
bt chc cc bn cng tui, tc l vn thch hn cc c gi; v thc hay
khng c thc u coi quan h gia mnh vi mt c gi no nh l tnh
yu vy. Ch khi qua i tui dy th, lc ny cu ta mi pht hin ra hoc
chu tha nhn rng mnh thch nhng ngi ng gii.
Trc y ngi ta cho rng s pht trin ca xu hng tnh dc
ny chu nh hng ca cc nhn t gio dc. Thm ch chnh nhng ngi
mang tt ny kt ti cha m mnh mt cch oan ung rng, s d h mc
bnh l v h c mt ng b qu nghim khc hoc mt b m kh khan tnh
cm v y quyn hnh trong nh. Nhng khi iu tra hon cnh thc t th tnh
cch ca cha m h c th li hon ton tri ngc. Chng ti phng vn
mt cp sinh i, trong mt ngi ng tnh luyn i, mi ngi nhn xt v
cha m mnh mt kiu.
ng tnh luyn i xut hin n ng nhiu hn n b. Nhng ngi
n ng c tt ny thng sinh hot tnh dc d di, ty tin. Ngc li, ph n
thng c tm kim xy dng mt quan h bn tnh n nh. Nhu cu v con
ci ph n ln hn n ng, v vy nhng ngi ph n c tt ny thng c
gng sng vi chng bo v a con. Tt nhin cuc sng v chng y
khng khi no l hnh phc.
Chng ti xin kt lun bng mt li khuyn: Mt khi cha m xc nh
c con mnh c xu hng tnh dc ng gii th phi cm thng vi nhu cu
tnh dc khng th o ngc ca con lm cho cuc i a con sau ny
bt kh. iu c ngha l khng ch phi chp nhn n nh chp nhn mt
hin tng t nhin m cn phi ng h con mnh, to iu kin cho con tm
c mt ngi bn tnh ng gii thy chung khi bc vo tui trng thnh.
y, tnh thng ca cha m vi con phi thc s ln lao, cao c. Tnh
thng phi vt ln, chin thng c s h thn v l, tc l chin thng
c nhng nh kin tm thng, thiu hiu bit ca ngi ngoi.
51
52
53
54
55
Tnh dc lch
Hot ng tnh dc bao gi cng c tnh cht hp tc sng i. N bao
gm hai giai on: tip cn tnh cm v giao tip tnh dc. V nguyn tc, c
nhn khng c php lm iu g m bn tnh mnh khng mun. Bt k hnh
vi tnh dc no cng i hi s chp nhn, ng tnh ca ngi th hai. Ph b
nhng nguyn tc tc l ri vo s lch hng tnh dc, hoc lch tnh
dc.
Bin th thng thng nht ca tnh dc lch l bnh tnh dc l thn
(exhibitionnisme). c im ca n l: Ngi n ng c kch thch v tha
mn khi kha thn trc ph n. Ngi mang bnh ny thng tin hnh rt
lng l. Anh ta ch hut so nh hoc gy ting ng no cho ngi ph n
trng thy, nhng hon ton khng c nh chim ot, cng hip. Anh ta
ch ch vo c th mnh v khng hay c nhng hnh vi th b. Theo iu tra,
c ti mt na s ph n mt ln trong i tr thnh i tng ca ngi
tnh dc l thn. V c bn, ngi mang bnh ny khng nguy him, mc d
khi xut hin nhng ni vng v, bnh nhn c th da ph n. C nguy him
chng l trng hp con bnh ci trung trc mt tr em, nht l khi tr ang
chi mt mnh. Cnh tng c th tr thnh mt n tng khng khip, chn
ng tm hn tr th.
Bnh ny c th xut hin ngay sau tui dy th, tc l qung 15, 16 tui.
Bnh nhn ln u tin bt thnh lnh hnh ng v b kch thch c bit mnh
m. S nm tri cm gic tnh dc khin h nui nh ti phm. Tnh
hung hnh ng ca bnh nhn cng khng c g c bit lm nu ta nghe qua
h s cc phin ta lu nay. Mt b co tr tui k rng vo qung 16 tui,
mt ln khi ang i gii, anh ta bt thn pht hin ra c mt ph n ang nhn
dng vt ca mnh. Anh ta cm thy c ci g nh mt tia chp nng nh
vo mnh khin anh ta c cm gic khoan khoi bt thng. T , ngi
thanh nin ny c nhu cu kha thn trc mt ph n tm li cm gic c.
c c cm gic , tt nhin anh ta phi tr gi bng ni lo lng, s hi v
khng bit c phn ng ca ngi ph n l s ra sao. Cn nh kha thn
trc v hay bn tnh quen thuc ca mnh th ngi c tt ny khng t ti
cm gic tha mn. Khi tui cng nhiu th ngi bnh cng hn ch dn nhng
hnh vi bnh tt . T 40 tui tr i, bnh ny dt hn.
C khong 10% nhng ngi tnh dc l thn th nhn rng mnh cn c
tt nhn trm ph n. Nu nh tt ny pht trin qu mc thnh mt nhu cu
ch yu trong hot ng tnh dc th h mc chng th dm (voyeurisine).
Vo tui dy th, nhu cu tm hiu gii tnh khc tng ln cc chng trai. H
khng b st cc c hi c th nhn thy c th ph n. iu l hon ton t
56
57
58
59
60
61
62
khng phi vi n ci lng, bao dung. Chng ti cho rng, thanh nin cn
phi bit vi ngi bn trc khi chn ly trong s mt ngi chung thy
sut i. Nhng ch c th bit mt con ngi trong qu trnh quan h lu di
ch khng phi sau mt s quen bit vi ngy vi gi.
Cc bn tr cng phi sm c mt thi hin thc i vi cuc sng
sau ngy ci. Phn ln cc bn tr xy dng gia nh v tnh yu. H hay ngh
rng tnh yu ca h cng s tip tc tng cng sau hn l, rng cuc sng
sau ngy ci s cn cung cp cho h nhiu nim vui, nhiu thun li. Nhng
ri mi ci li khng din ra nh mong i. H ly d nhau c khi c con
chung. C bit bao cp v chng ly d mt cch khng cn thit. iu ch
chng t rng nhng ngi ha hn khng c chun b g v mt t
tng. H khng bit rng cuc sng v chng i hi s lng v tha th
cho nhau, s ng cm v hy sinh ca ngi ny cho ngi kia. Trong quan h
v chng, khng c chuyn ai ngc hn ai m ch c chuyn ai chu hy sinh,
chu ng. Nhng iu l ci tt yu, l t nhin trong cuc sng con ngi.
C bao nhiu c du, ch r chun b cho hn l kh y nhng li khng
chun b ci iu quan trng .
Vi t cch l mt b phn quan trng trong i sng con ngi, tnh
dc va l yu t ng sng to va l yu t phn nh nhn cch c nhn. Tnh
dc ch lm phong ph cuc sng cho nhng ai c kh nng bit a vo n
du n con ngi, nhng ai bit xy dng n trn c s ca tnh yu thng.
Ring iu y, thin nhin khng u i cho con ngi. iu y chng ta phi
t to ly, bng cch gio dc nhng con ngi cn nh nhng mm cy non
nt trc mt ta kia.