Professional Documents
Culture Documents
Fizik 2 (Elektrik Alanı) PDF
Fizik 2 (Elektrik Alanı) PDF
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
14
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
elektrik ve manetik alanlar birbirlerine dik dzlemlerde dalga eklinde salnrlarken bu dzlemlerin
arakesiti boyunca da k hz ile yaylrlar.
q1 yk, etrafndaki uzayda bir elektrik alan oluturur ve bu alana konan dier bir q2 zerine F
kuvveti uygular. Dier taraftanda bu elektrik alan ykler arasndaki kuvvetlerin nedeni olarak
dnebilir. Bu durumda iki deiik problemle kar karya kalrz:
1) Belirli bir yk dalmnn oluturduu elektrik alann hesaplanmas.
2) Ykler tarafndan oluturulan alanlarn ,ykler zerine uygulayaca kuvvetlerin hesaplanmas.
ile gsterilen deeri, bu noktaya konmu olan pozitif bir deneme ykne
kuvvetinin deneme yk deeri qo' a oran olarak tanmlanr. Buna gre elektrik alan
vektr;
E=
F
qo
( 01)
dir. Belli bir elektrik alandaki pozitif ykl cisim elektrik alan dorultusu ve ynnde bir kuvvet
etkisinde kalr. Negatif ykl cisin ise elektrik alana ters ynde bir kuvvet etkisinde kalacaktr
01). Elektrik alann S I sistemindeki birimi
Bir elektrik alann her noktasnda bir
N / C dur.
(ekil
(02)
15
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
F
E
F
q
yk
F=
q1q 2
r
4 o r 2
E=
F
q'
dr. Alan oluturan q yk pozitif ise alan yn q dan uzaklaan ynde, negatif ise q ya dorudur.
Birden daha fazla yk ( ekil 02 ) deki gibi dalmlarsa, bunlarn bir A noktada oluturduklar
toplam elektrik alan deeri E, her yk kendi banaym gibi kabul edilerek bu yklere ait verilen A
noktasndaki elektrik alanlar bunlarn vektrel toplam yaplarak bulunur.
16
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
Q2
r2
Q3
r1
E1
E3
E2
r3
Q1
ekil 02 Elekrik alan vektrel bir niceliktir. Bunlarn toplam etkisi vektrel toplam yaplarak bulunur.
E = E1 + E2 + E3 +.........En
(03)
olacaktr.
Elektrik ykleri sonlu byklkteki cisimler zerinde dalmlarsa, bu ykler sonsuz kk dq
elemanna blnebilirler ve bunlarn integrali alnarak bileke elekrik alan iddeti aadaki bantlar
yardmyla hesaplanabilir;
dE =
1 dq
4 o r 2
E = dE
(04)
(05)
Noktasal ykler arasndaki Coulomb yasas, noktasal ktleler arasndaki ktlesel ekimi veren Newton
yasasna aada grlecei gibi oldukca benzer. ( evrensel ktle ekim sabiti)
F=
m. m '
r2
17
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
Dier taraftan bir elektrik alan iddetinin tanmda ktlesel ekim alannn tanmyla ayndr.
G=
F
m'
veya
G =
dm
r2
Yk dalm iin
q
r
r2
q
E = k 2 i ri
i ri
E = k
dir. Burada r ve ri birim vektrleri gstermektedir. Eer ykler arasndaki uzaklk elektrik alan
bulunacak noktaya gre ok kkse, son ifade
E= k lim
q i 0 i
q i
dq
ri =k 2 r
2
ri
r
( 06 )
halini alacaktr. Son bantya ait hesaplamalar vektrel integral ilemi olduundan ykn bir doru
boyunca veya bir hacme dzgn olarak dald varsaylr. Bu nedenle de tanmlamalar ve yk
younluu kavram kullanl olacaktr. Buna gre bir Q yk bir V hacmine dzgn olarak dalmsa
birim hacim bana den yk
18
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
( 07)
( 08)
(09)
dir. Burada nn birimi C/m dir. Yk bir hacim, yzey veya doru zerinde dzgn olmayacak
ekilde dalmsa
dQ
dV
dQ
dA
dQ
dl
( 10)
olur.
19
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
Genelde elektrik alanna ait kuvvet izgileri uzayn verilen bir blgesinde
onun nasl
(a)
(b)
(c)
(d)
Byle bir tabakann nnde serbest braklan pozitif bir deneme yk levhaya dik bir izgi zerinde
ondan uzaklar.
E
+
E
F
+
+
+
ekil 04 .
Pozitif ykl bir tabakann elektrik alan izgileri.
izgileri
++
++
+q F
++
++
++
++
-----------
ekil 05
Zt ykl levhalar arasndaki elektrik alan
20
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
ekil 5'te zt ykl dzlem iki paralel levha arasndaki alan grlmektedir. Plakalar arasndaki alan
dzgndr fakat levhalarn d yzlerine doru alann dzgnl bozulur. Dzgn elektrik alan,her
yerde iddeti ve dorultusu ayn olan bir alandr. Dzgn alan paralel izgilerle gsterilir.
Elektrik alann iletken bir yzeye teet bileeni olamaz. Eer byle olsayd iletken iindeki elektrik
ykleri hemen harekete geerdi ve o zaman elektrostatik konusu olmazd. Buna gre, elektrik alan
izgilerinin daima bir iletkenin yzeyine dik olarak kmas ve ona dik olarak yaklamas
gerekmektedir. letken bir madde iinde elektrik alan izgileri olamaz.
Dzgn bir E , elektrik alann kendisine dik bir S yzeyinden geirebilecei alan izgisi says N
N = 0 .E . S
( 11 )
N = 0 E.S =
1 q
4r 2 = q
2
4 r
( 12 )
elde edilir. (12) bantsyla krenin yzeyinden geen toplan elektrik alan izgisi saysn buluruz. Bu
say krenin yarapna bal deildir, dolaysyla yk merkezde olan her kreden ayn sayda kuvvet
izgisi geer. Dier taraftan kuvvet izgileri hi bir zaman kesimezler. Eer elektrik alan izgileri
yzeye dik deilse, elektrik alanla dS yzeyinin normali arasnda as varsa bu sonlu yzeyden
geen toplam elektrik alan izgi says
N = E dS Cos
( 13 )
9
olur. 1 / o = 36 . 109 olduundan, (07) bantsna gre bir Coulombluk pozitif ykten 36..10
says kadar alan izgisi kar.
21
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
+q
a
a
E2
E1
-q
ekil 0 6 .
E = E1 + E2
( 14 )
E1 = E 2 =
q
1
2
4 o a + x2
cos =
a + x2
2
E=
2qa
4 o a 2 + x 2
3 /2
( 15 )
22
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
E
1 2 aq
4 o x3
( 16.a )
eklini alr. Son bantda, ekil 06 daki yk dalm nedeniyle 2a uzakl ile q yk arpm tek
terim gibi gzkmektedir. Bu elektrik dipolden r >>a olacak ekildeki eitli uzaklklardaki elektrik
alann lerek q ve 2a y tek balarna bulamayz. Ancak 2a.q arpmnn deerini bulabiliriz. Burada
a uzakln aniden yarya indirip q yu iki katna karrsak elektrik alannn deeri deimez. Buna
gre 2aq arpmna elektrik dipol momenti ad verilir ve bu genelde p ile gsterilir. Deeri ise
p=2aq dur. Bu tanma gre (16.a) bants
E=
( 16.b )
4o r 3
olarak son ifadesine dnr.Dipol momenti,ykleri birletiren doru boyunca eksi ykten art yke
ynelmi bir vektrlr gsterilir.
bilgilerimizdende biliyoruz. Kuvvet iftinin var olduu yerde baka bir d etki yoksa bir dnme
meydana gelecektir. Dnme oluturan
bu kuvvet iftleri
(ekil 07.a ),
= 2a F sin
= 2 a QEsin = pEsin
olarak yazlabilir.
( 17 )
23
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
B +Q
F
-Q
(a)
(b)
= pE
( 18 )
eklinde gsterilir. Dipol momentiykleri birletitren doru boyunca eksi ykten art yke ynelmi
bir vektrle gsterilir.
Bu bantdaki vektrler ekil 07.b de gsterilmitir. Elektrik alana yerletirilen dipole etkiyen
moment bir i yapacaktr. Bu i dipolde ve elektrik alan oluturan sistemde potonsiyel enerji olarak
depolanr. Dipoln o asndan asna kadar dnmesinde yaplan i
W = dW =
d = U
U = pE sin d = PE sin d
U = pE ( cos)
( 19 )
elde edilir. Dnme balangcnda o = 0 ise, buradaki potansiyel enerjide sfr olacaktr. Dolaysyle,
U = - pE cos
( 20 )
24
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
U=P.E
olarak gsterilir.
dQ = Q
ds
(21 )
2a
olur. Bu yk eleman P noktasnda bir dE elektrik alan iddeti oluturur. Simetri gerei bileke alan
halka ekseni zerinde bulunacaktr. Buna gre hesaplamalarda
dE
zerindeki dE cos bileeni bileke alann hesaplanmasnda sonuca gidecektir. Elektrik alann dE sin
bileenleri ikier ikier birbirlerinmi yok ederler.
ds
+
r = R2 + x 2
x
+
P
dEsin
dEcos
dE
ekil 0 8 . Pozitif ykl bir halkann simetri ekseni zerinde oluturduu elektrik alan
Buna gre vektrel integral yerine,
E = dE cos
25
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
dE =
1 dQ
4 o r 2
dE =
1 Qds 1
4 o 2R r 2
olur. Ayrca,
E = dE cos =
Qds 1
1
cos
4 o 2R r 2
ve
cos =
x
=
r
x
x 2 + R2
ifadelerinden yararlanlarak,
E=
Qx
4 o x 2 + R2
( 22 )
3/ 2
olur.
1 Q
4 o x2
olur. Buna gre eksen zerinde ve merkezden ok uzakta bulunan bir x noktasndan halkaya
bakldnda, halka nokta yk gibi grnr.
III.2.09.GAUSS YASASI
inde
(+Q) yk bulunan bir kresel yzeyden geen elektrik alan kuvvet izgilerinin N toplam
says, sayca (Q) ya eit olduunu daha nce gstermitik. Gauss yasas bu ifadenin genelletirilmi
eklidir. Gauss yasasna gre, cebirsel toplam
kapatlm olsun.Bu yzeyin bir yzey eleman ds' i gsterelim ekil 0 9. Buradaki E alan vektr
26
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
btn yk dalm nedeniyle A noktasndaki alan iddetidir ve yzey elemanna normal ile bir as
yapmaktadr. Bu yzey elemanndan geen elektrik alan kuvvet izgisi says
Nor
mal
En
dS
dN = o ( E cos ) ds = o E n ds
( 23 )
N = dN = o E n ds
( 24 )
o Eds cos = o E n ds = Q
= E n ds
ve ye elektrik alan iddeti aks denildiinden en son eitlii
= E n ds =
1
o
( 25 )
olarak elde edilir. Gauss tarafndan verilen bu bant elektromanyetizmann drt temel yasasndan
biridir. Gauss yasasna gre; Her hangi bir kapal yzeyden kan toplam ak, bu kapal yzey
iindeki net elektrik yknn l / o katna eittir.
27
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
ekil l0 daki gibi, telle ayn eksenli olan, r yarapl ve a uzunluunda bir dik silindir eklinde, kapal
bir yzey '' Gauss yzeyi '' izelim.
(Gauss Yzeyi)
r
+
++ ++ +
+ +
E=
dir.
1
a
o
1
.
2o r
28
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
ki dzlem paralel iletken levhaya eit ve zt ykler verildii zaman bunlar arasndaki ve bunlarn
dndaki alan hesaplanabilir
karlkl yzeylerinde toplanr, dier kk bir ksm yk ise levhalarn d yzeylerinde toplanr.
E1
E1
E2
E2
E2
E1
dr.
3) Yaltkan Kredeki Yk Dalm ve bunun eitli noktalarda oluturduu elektrik alan
Yarap a olan yaltkan bir krenin dzgn yk younluu ve toplam Q pozitif yk vardr.
krenin dndaki bir noktada r>a ve
bulunuz (ekil 12.a.b.c).
a)
29
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
Q
r2
a
a
E=k
r
Gauss yzeyi
(a)
Q
r2
r
(b)
(c)
ekil 12.a.b.c Yaltkan kredeki yk dalm ve bunun eitli noktalarda oluturduu elektrik alan .
b) krenin iinde r yarapl bir Gauss yzeyi seiyoruz (ekil 12.b). Gauss yzeyinin hacmi
4
4
V = r 3 hacmindeki qi yk, V = a 3 hacimli krenin Q yknden daha kktr. Buna
3
3
gre Gauss yzeyi qi yk
q i = V =
4
3
r 3
kre yk
Q = V =
4
3
a 3
dr. ki bantdan
q i =
r3
a3
EdA = E dA = E ( 4 r 2 ) =
3
q i
o
r
Q
3
Q
1
a
E=
=
=
3 r
2
2
4 o a
4 o r
4 o r
q i
30
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
E = k
Q
a3
r<<a
bulunur. Bu bantya gre ro iin Eo dr.E nin r ye gre deiimi ekil 12.c de gsterilmitir.
dzgn yk younluklu yaltkan sonsuz bir dzlem tabakann alann hesaplayalm. ekil
13 de grld gibi simetriden dolay E elektrik alan dzleme diktir ve dzlemin heriki yzeyinde
Gauss Yzeyi
E
A
E
ynleri terstir. Gauss yzeyi iin silindirik yzey seilmitir. Burada E silindirin yan yzeyine paralel
olduundan bu yzeyden hibir ak gemez. Silindirin herbir tabanndan geen ak EA dr. E tabanlara
diktir bylece Gauss yzeyinden geen toplam ak 2EA dr. Gauss yzeyinin i ksmndaki toplam yk
A olduundan, Gauss yasasna gre ;
= 2EA =
E=
q i
o
A
o
2 o
bulunur.
31
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
bulunur.
3. Ykl iletkenin hemen dndaki elektrik alan iletken yzeyine dik olup /o
byklndedir.
4.Dzgn biimli olmayan iletkende, yzeyce erilik yarapnn en kk olduu sivri
ularda ykler toplanr
f
d yzey +Q
+2Q
tabakadaki
net yk -Q
32
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
a<r<b kreler aras 2 blgesinde Gauss yzeyi iinde kalan net yk +2Q (i kredeki yk) dur.
Kresel simetri nedeniyle elektrik alan izgileri Gauss yzeyinde ap dorultusunda da doru ve
byklkce sabittir. Gauss yasasna gre 2 blgesi iin
E 2 A = E 2 ( 4 r 2 ) =
E2 =
2Q
4 o r 2
= 2k
q i
o
Q
2Q
o
r2
(a<b<r iin)
elde edilir.
r>c olan 4 blgesi iin, Gauss yzeyi iinde toplam yk qi=+2Q+(-Q)=Q olacaktr. Gauss yasasna
gre
E4 = k
Q
r2
(r>c iin)
olur.
b<r<x olan 3 blgesi iin, kresel tabaka elektrostatik dengede olduundan elektrik alan bu blgede
sfr olmaldr. Bu yarapta bir Gauss yzeyi alnrsa E3= 0 olduundan qi= 0 olmaldr. Buna gre
dolu krenin (+2Q) ykn karlamak iin kresel tabakann i yzeyi (-2Q) ykl olmaldr.( -2Q)
yk dolu krenin (+2Q)yk etkisiyle oluur. Ayrca kresel kabuun net yk
(-Q) olduundan
iletken haline geldii limit bir elektrik alan deeri vardr. Bir yaltkann zellii
bozulmadan dayanabilecei maksimum elektrik alan iddetine onun dielekrik ''yaltkanlk'' sertlii
denir. rnek olarak, normal artlardaki havann dielektrik sertlii Em=3.l06N / C dur, oysa camn ki
bundan iki veya misli daha fazladr.
Buna gre l cm yarapl bir krenin hava iindeyken tutabilecei maksimum yk miktarn
hesaplamak amacyla nce onun yzey yk younluu
33
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
= oE m =
3.106
= 27 .106 C / m2
36 .109
Katot nlar doasnn elektronlar olduunu 1897 ylnda J.J .Thomson ortaya koymu ve elektron
yknn onun ktlesine orann e / m ilk kez lmtr. Bu lmde kullanlan katot nlar
tpnde bir elektron demeti , bir akmn oluturduu manetik alanda ( manetik sapma ) veya metal
levhalar arasnda kurulan elektrik alan ile yolundan saptrlarak ( elektrostatik sapma ) istenilen
lm yaplr. Thomsonun kullandna benzeyen katot nlar tpleri zamanmzda nemli modern
elektronik aleti olarak gelitirilmitir. Katot nlar tp radar sistemleri, televizyon alclar ve
bilgisayar ekranlarnda elektronik bilgilerin grntlenmesinde kullanlr.
Bir elektron demetinin elektrostatik sapmas ossiloskoplarn katot nlar tpnde kullanlr ekil
15.Tp camdan yaplmtr ve tpn havas olduka boaltlmtr. Elektronlar ( katot nlar ) stlan
bir filemandan ( katot ) yaylr ve filemandan birka yz veya birka bin volt yksek potansiyelde
tutulan anoda doru hzlandrlrlar. Anodun kk bir deliinden geen bir lektron demeti floresan
ekrana ( fosforlanm ekran ) arpar ve ekrann merkezinde kl bir leke ( spot ) oluturur.
34
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
levhalarndan birinde art dierinde eksi yk bulunacak ve onun yk miktarn deitirecek ve kontrol
edecek ayr bir d elektrik devresi kullanlr. Uygulamalarda dey ve yatay saptrc levhalar birlikte
kullanlr.
Dey ve yatay levhalarda hibir yk yokken, filemandan kan elektron demeti fosforlu ekrann
merkezine vurarak bir ldama noktas meydana getirir. Yatay levhalardaki yk yavaa arttrlrsa,
kl lekenin ( elektron demetinin ) merkezden ekran kenarna doru yatay olarak kayd gzlenir.
Fosfor ldamas nedeniyle ekranda kl nokta hareketi yerine ekran boyunca uzayan yatay bir izgi
zlenir. Dey aptrc levhalardada yk deiimi yavaa oluturulursa, kl noktann hareketi
ekranda dey olacandan bukez ekranda dey bir izgi grlecektir. Baz tplerde elektron
demetinin saptrlmas tp dndaki manetik alanlarla yaplr ( televizyon tplerinde olduu gibi ).
Ossilaskobun katot nlar tpnn yanna kuvvetli bir U mknats tutulursa kl lekenin yer
deitirdii gzlenir.
125 C
36 C
4m
3m
E32
32 C
E125x
E36
E125
E125y
35
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
3610
. 6
= 3610
E 36 = 9.10
. 3N / C
2
3
12510
. 6
= 4510
E125 = 9.109
. 3N / C
2
5
32.106
= 1810
E 32 = 9.109
. 3N / C
2
4
9
Bu alann bilekesi E125 i yatay ve dey bileenlerine E125x ve E125y eklinde bileenlerine
ayrrsak,
4
4
= 45.103 = 36.103 N / C
5
5
3
3
= E125 = 45.103 = 27 .103 N / C
5
5
E125x = E125
E125y
9 . 81
= 6 , 13.103 C
48.104
36
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
elektron plakalar arasndaki l cm yolu aldnda hz, kinetik enerjisi ne olur ve bu yolu ne kadar
zamanda alr. Elektron alan iersine yatay vo hz ile atlrsa yrngesinin denklemi ne olur.
zm : a) Kuvvet sabit olduundan elektron
a=
F 1. 6.1019 .104
=
= 1, 8.1015 m / s
31
m
9 , 1.10
v = 2ax = 2.1,810
. 15 .102 = 610
. 6m/ s
olur. Kinetik enerjisi
1
1
mv 2 = 9,110
. 31 (610
. 6 ) 2 = 1610
. 18 J (Joule)
2
2
dr. Geen zamanda
v
6.106
t= =
= 3, 3.109 s
a 1, 8.1015
dir.
b) Elektron alan iersine yatay bir hzla atlmtr.Alann yn yukar doru olduundan elektrona
etkiyen elektriksel kuvvetin yn aa doru olacaktr (ekil 17). Bu durumda y ekseni
dorultusunda ivmenin deeri - e E / m dir. O halde bir t zaman sonra
y
voo
x
F = -eE
y=
eE 2
x
2 mv2o
1 eE 2
t
2 m
37
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
elde edilir. Bu eitlik bir parabol denklemidir. Bu hareket, yerkreye parelel bir hzla atlan bir
cisminkiyle ayndr.
III.2.15.PROBLEMLER
1 ) ekil 18 deki paralel levhalar arasndaki yukar ynl dzgn alan iine ,levhalar arasndaki orta
noktadan ve levhalarn balangcndan bir elektron yatay olarak vo = l07 m / sn lik hzla saa doru
frlatlyor.
a) Elektron alandan karken alt levhann tam kenarna rastladna gre elektrik alan iddetini
hesaplaynz.
b) Elektronun alandan karken hznn dorultusunu bulunuz.
2m
E
voo
1cm
ekil 18 . Problem 1.
cevap : a ) l , 4 . l04N / C
b) yatayla 27o
lik a yapar.
2 ) - l44 .l0-6 C luk bir yk, bir A noktasndan 4 m uzaa konulmutur. A daki alan iddetinin sfr
olmas iin, 324 . l0 -6 C luk bir ykn, A noktasndan ne kadar uzaa konmas gerektiini bulunuz.
cevap : eksi ykten 2 m nce.
+ ( 5 )l/2 l03 C luk bir yke etkiyen kuvvetin deer ve dorultusunu bulunuz.
cevap : l6,l N / C , 36 . l0-3 N ( Alan ve kuvvet CD ye dik ve AB den uzaklaan yndedir. )
4 ) Normal atmosfer basnc altnda havann iletkenlii bozulmadan, tutabilecei maksimum elektrik
alan iddeti 3 . l06 N / C dur. Yar ap 6 cm ve yzeyindeki alan iddeti bu deerde olan yaltlm
38
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
5 ) Herbirinin yzlm l00 cm2 olan, zt ykl iki dzlem ve parelel levha arasndaki blgede
6 ) Ktlesi 0,l gr olan kk bir kre, 3 . l0-9 C' luk yk tamaktadr ve 5 cm uzunluktaki bir ipek
ipliin uuna balanmtr. pliin dier ucu 25 . l0-7 -C / m 2 yzey younluklu yke sahip byk
7 ) Yatay iletken paralel levhalar arasndaki blgede elektrik alan iddeti 30000 N / C dur. a ) Bu
C).
Cevap : l , 67 m .
9 ) ekil 18 deki Katot n ossiloskobunun plakalar arasndaki elektrik alan iddeti l,2.l04 N/C dur.
Eer bir elektron elektrik alana dik olarak 3,2.l0 -l6 J lk bir enerji ile girerse, saptrma sisteminin
P
2m
+ + + + + + + + + + +Q
E
vo o
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
S
ekil 18 . Problem 9
39
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
l0 ) Kenar uzunluklar 20 cm olan bir ekener genin kelerine birer elektron yerletirilmitir.
a)
kenarlardan birinin orta noktasndaki elektrik alan bulunuz. b ) Bu noktaya konulacak dier bir
elektrona etkiyen kuvveti hesaplaynz.
Cevap : a ) 8,85 . 10-9 N / C
b ) 5 . 10-7 N
11) Bir elektron demetindeki elektronlarn herbirirnin kinetik enerjisi 1,6.10-17 J dr. Bu elektronlar
12) Bir elektron 8,6.105 i m/s hzla E=4,1.103 i N/C luk bir elektrik alana giriyor. a) elektronun
ivmesini b) elektronun alana girdii andan duruncaya kadar geen sreyi c) elektronun duruncaya
kadar elektrik alan ierisinde ald yolu bulunuz.
Cevap : a ) 1,76 1014 m / s2 b ) 1,19 . 10- 9 s c ) 0, 512 mm.
13) 1g lk mantar top iin bir iplikle dzgn bir elektrik alann bulunduu bir blgede aslyor.
E=(
3i+5j ).10 N/C olduunda top deyle 37 de dengede kalyor. a) toptaki yk b) ipteki gerilmeyi
bulunuz.
Cevap : a ) 1,09 . 10-8 C b ) 5, 43 10-3 N.
14) Art yk (protonlar) dalm merkeziyle, eksi yk (elektronlar) dalm merkezi tam olarak
akmad iin birok molekl elektrik dipole sahiptir. Buhar durumunda su moleklnn elektrik
dipol 6,24.10-30 Cm dir.
a)104 N/C luk bir elektrik alan iine konan bir su moleklne alan
x=+a
ve
x=-a da bulunan zde iki +q nokta yk iftinin orta yerindeki orijinde dengededir.
f=
4 kq 2
Ma 3
40
BLM III.2.
ELEKTRK ALANI
x 2
)
almn
a
dnmektedir. Bu yzeyden geen elektrik aksnn elektrik alan a) yzeye dik olduunda b) yzeye
paralel olduunda c) yzey dzlemiyle 75 lik bir a yaptnda hesaplaynz.
Cevap : a ) 1,98 10 6 N m2 / C
b) 0
c ) 1,92 10 6 N m2 / C .
17) ai+bj dzgn elektrik alan A yzlml bir yzeyden gemektedir. Bu yzlmden geen
b) bA
c ) 0.
18) 40cm apl bir ilmek dzgn bir elektrik alannda en byk aknn elde edildii konuma kadar
dndrlyor. Bu konumda 5,2.105 Nm/C olarak llyor. Elektrik alan iddeti nedir?
Cevap : 4,14 106 N / C.
19) Yeryz atmosferinde elektrik alan E=100N/C olup aa ynldr. Yeryzndeki elektrik
ykn bulunuz.
Cevap : Q = 4,5 10 5 C.
20) Ak, gneli bir gnde dz bir toprak veya su yzeyi zerinde dey dorultuda aa ynelmi
yaklak 130N/C luk bir elektrik alan bulunmaktadr. (Yukarda bulutlarn bulunmas durumunda
alann bykl deiebilecei gibi yn de tersine dnebilir.) Bu koullarda topraktaki yzeyce yk
younluu ne kadardr?
Cevap : 1,15 C / m2
21) +5C luk yk, 8cm apl yaltkan bir krenin hacmine dzgn olarak dalmtr. Bu kre ile ayn
b ) 4,5 104 N / C
c ) 45 104 N / C .
22) i bo iletken dolu bir kre +8C luk yke sahiptir. Bu kreyle ayn merkezli iletken bir kre
tabakasnn i yarap 4cm d yarap 5cm ve net yk -4C dur. Bu yk dalmnn merkezinden
a) r=1cm b) r=3cm c) r=4,5cm ve d) r=7cm uzaklklardaki elektrik alann bulunuz.
Cevap :
a ) 0 . b ) 8 10 7 N / C
c)0
d ) 7,35 10 6 N / C .