3 Poglavlje

Proraun kratkih spojeva
172
Poglavlje 3
PRORAUN KRATKIH SPOJEVA
173
Zadatak 3.1
Na sl. 3.1a monofazno je prikazan trofazni elektroenergetski sistem sa parametrima
elemenata sistema. U nekom reimu rada sistema kroz prekida (P) protie fazna struja od
IP2 = (168-j140) A u naznaenom smeru. Fazni stav naznaene struje je odreen u odnosu na fazni
napon na sabirnicama 2, koji u tom sluaju iznosi 111 / 3 kV.
Odrediti naizmeninu komponentu tranzijentne struje trofaznog kratkog spoja koja protie
kroz prekida (P) u sluaju da se kvar dogodio na sabirnicama 2. Koliko iznosi snaga iskljuenja
prekidaa (P) u tom sluaju?
Zadatak reiti metodom superpozicije. Nacrtati smerove struje u pojedinim delovima
sistema, u stvarnoj i u fiktivnim ekvivalentnim emama.
Napomena: Trofazna snaga iskljuenja prekidaa (Si) je definisana kao 3U 2 I P (gde je U2
meufazni napon, a I P fazna struja).
Sistem
beskonane
snage
3
Lv1 = 50 km
xv = 0,4 /km
Lv2 = 50 km
4
SnT1 = 80 MVA
mnT1 = 121/10,5 kV/kV
XT1% = 10
SnG =%80 MVA
UnG = 10,5 kV
X'dG% = 30 %
T1
(168 - j140) A (P)

U2 = 111 kV
SnT2 = 20 MVA
mnT2 = 110/36,75 kV/kV
XT2% = 10 %
1
T2
T2
P
Distributivna
mrea
Sl. 3.1a Monofazna ema i osnovni podaci o sistemu iz zadatka 3.1
Reenje:
Na sl. 3.1b prikazane su ekvivalentne eme datog sistema za reim trofaznog kratkog spoja
(reim 1), koji se na osnovu principa superpozicije moe ekvivalentovati preko dva reima (reimi
2 i 3). Reim 2 odgovara normalnom reimu neposredno pre nastanka kvara, dok reim 3
predstavlja reim za vreme kvara, gde se pretpostavlja da se kvar desio iz praznog hoda, odnosno ne
tretira se radno stanje koje je prethodilo kvaru.
U reimu 2 poznata je struja koja protie kroz prekida (P): I P 2 = (0,168 j 0,140) kA.
Prema tome, potrebno je samo odrediti struju kroz prekida (P) u reimu 3. Sabirajui struje kroz
prekida (P) u reimu 2 i 3 dobie se traena struja u reimu 1. Preostaje da se odredi struja kroz
prekida P za reim 3.
174
Vrednosti impedansi pojedinih elemenata datog sistema svedeni na naponski nivo na kome
se desio kvar jednaki su:
X v1 = X v 2 = 50 0 ,4 = 20 ;
10 1212
X T1 =
= 18,3 ;
100 80
30 1212
=
X dG
= 54 ,9 .
100 80
Reim 1
(P)
UC / 3
I=0
ZM
UB / 3
UB / 3
E / 3
UC / 3
Reim 2
(P)
Reim 3
(P) 2
ZM
UB / 3
ZM
UB / 3
E / 3
Sl. 3.1b Ekvivalentna ema sistema iz zadatka 3.1, za proraun ukupne tranzijentne
struje trofaznog kratkog spoja (reim 1), dobijene superpozicijom struje pre
kvara (reim 2) i struje kvara (reim 3)
Izraunati podaci o impedansama elemenata sistema mogu se uneti u ekvivalentnu emu

koja odgovara reimu 3, prikazanu na sl. 3.1c.
j20
I a 3
j20
j18,3
(P) 2
ZM
jXT2/2
111 / 3
j54,9
Sl. 3.1c Ekvivalentna ema sistema, za proraun struje kvara, koja odgovara Reimu 3 sa sl. 3.1b
175
Ekvivalentovanjem paralelnih i rednih grana dobija se zamenska ema na sl. 3.1d.

I a 3
(P) 2
j35,7
ZM
jXT2/2
111 / 3
Sl. 3.1d Ekvivalentna ema sistema iz reima 3 sa sl. 3.1b, posle ekvivalentovanja paralelnih i
rednih grana sa sl. 3.1c
Na osnovu ekvivalentne eme sa sl. 3.1d moe se izraunati struja kvara kroz prekida P za
reim 3, kao
111 / 3
I P3 =
= j1,8 kA .
j 35,7
Ukupna struja kroz prekida (P) dobija se kao zbir
I P = I P 2 + I P 3 = (0,168 j 0,140 ) j1,8 = (0,168 j1,94 ) kA = 1,947 kA / 85,05
Snaga iskljuenja prekidaa (P) je onda:
S i = 3U 2 I P = 1,73 111 1,947 = 374 MVA .
176
Zadatak 3.2
Dat je elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.2a. Parametri elemenata sistema izraeni u
r.j. za baznu snagu SB = 100 MVA dati su u tab. 3.2a ispod slike, za bazne napone navedene u
drugoj koloni iste tabele.
a) Proraunati bazne struje i impedanse svih elemenata, za bazne vrednosti napona iz druge
kolone tab. 3.2a.
b) Nacrtati mree impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda sistema.
c) Mree iz take b redukovati na odgovarajue Theveninove ekvivalente, gledano sa mesta
kvara (na sabirnicama 3).
G1
T1
L12
T2
G2
~
L13
L23
3
Sl. 3.2a Monofazna ema i osnovni parametri sistema iz zadatka 3.2
Tab. 3.2a Osnovni parametri sistema

Naponski nivo
Reaktanse elemenata
Elemenat
(bazni napon)
Xd
Xi
X0
(kV)
(r.j.)
(r.j.)
(r.j.)
G1*
25
0,2
0,2
0,05
G2*
13,8
0,2
0,2
0,05
T1**
25/230
0,05
0,05
0,05
T2***
13,8/230
0,05
0,05
0,05
L12
230
0,1
0,1
0,3
L13
230
0,1
0,1
0,3
L23
230
0,1
0,1
0,3
* - Oba generatora uzemljena su preko induktivne reaktanse 0,03 r.j.
**- Sprega Y/y (oba zvezdita su direktno uzemljena)
***- Sprega Y/d (zvezdite na strani vieg napona je direktno uzemljeno)
Reenje:
a) Za SB = 100 MVA, bazne vrednosti struja i impedansi na pojedinim naponskim nivoima
su:
- Mrea 25 kV:
G1 i T1: I B =
SB
3U B
100 10 3
= 2310 A ;
3 25
ZB =
U B2 25 2
=
= 6 ,25 .
S B 100
177
- Mrea 230 kV:

100 10 3
T1, T2, L12, L13 i L23: I B =
=
= 251 A ;
3U B
3 230
U B2 230 2
ZB =
=
= 529 .
SB
100
SB
- Mrea 13,8 kV:

G2:
IB =
T2 :
IB =
SB
3U B
100 10 3
= 4184 A .
3 13,8
S B 100 10 3
=
= 7246 A (Zbog sprege na strani 13,8 kV) .
UB
13,8
U B2 13,8 2
G2 i T2: Z B =
=
= 1,905 .
SB
100
b) Mree impedansi sistema direktnog, inverznog i nultog redosleda (sa upisanim

vrednostima napona i impedansi) prikazane su na sl. 3.2b.
j0,1 r.j.
j0,2 r.j.
j0,05 r.j.
j0,05 r.j.
j0,1 r.j.
j0,1 r.j.
E1=1,0 /0
E2=1,0 /0
Uf3=1,0
b1)
j0,1 r.j.
j0,2 r.j.
j0,2 r.j.
j0,05 r.j.
j0,05 r.j.
j0,1 r.j.
j0,2 r.j.
j0,1 r.j.
5
3
K
j0,3 r.j.
j0,05 r.j.
b2)
2
j0,05 r.j.
j0,05 r.j.
j0,3 r.j.
j0,05 r.j.
j0,3 r.j.
j0,09 r.j.
j0,09 r.j.
b3)
Sl. 3.2b Mree direktnih (b1), inverznih (b2) i nultih (b3) impedansi sistema
178
Za proraune ekvivalentnih impedansi sva tri redosleda (impedanse direktnog i inverznog

redosleda su iste) treba prvo izvriti transfiguraciju trougla 1-2-3 sa prethodnih slika, a potom
sprovesti ekvivalentovanje paralelnih i rednih grana, shodno sl. 3.2c i sl. 3.2d.
j0,25 r.j.
j0,033 r.j.
j0,033 r.j.
j0,25 r.j.
2
j0,033 r.j.
3
K
Sl. 3.2c Ekvivalentna mrea direktnih (inverznih) impedansi, posle
transfiguracije trougla 1-2-3 sa sl. 3.2b1 i sl. 3.2b2
Sa sl. 3.2c dobija se:

Zd =
ekv
j 0,25 + j 0,033
+ j 0,033 = j 0,175 r.j.
2
Ekvivalentna inverzna impedansa jednaka je ekvivalentnoj direktnoj impedansi:

ekv
Zi
= Z ekv
d = j 0,175 r.j.
Ekvivalentna nulta impedansa dobija se na analogan nain kao i direktna impedansa, i ona je
posle transfiguracije trougla 1-2-3 sa sl. 3.2b3 u zvezdu prikazana na sl. 3.2d.
j0,05 r.j.
j0,05 r.j.
4
j0,1 r.j.
j0,1 r.j.
j0,09 r.j.
j0,05 r.j.
2
j0,01 r.j.
3
Sl. 3.2d Ekvivalentna mrea nultih impedansi posle transfiguracije trougla 1-2-3 sa sl. 3.2b3 u
zvezdu
Z0 =
ekv
( j 0,29) ( j 0,15) + j 0,1 =

j (0,29 + 0,15)
j 0,199 r.j.
179
Theveninovi ekvivalenti mrea direktnog, inverznog i nultog redosleda, za kvar na

sabirnicama 3, prikazani su na sl. 3.2e.
j0,175 r.j.
j0,175 r.j.
Ii
Id
Ed = U d + Z d I d
ekv
e1)
I0
Ui
Ud
Ed=1,0 /0
j0,199 r.j.
U i = Z i I i
ekv
e2)
U0
U 0 = Z 0 I 0
ekv
e3)
Sl. 3.2e Theveninovi ekvivalenti mrea direktnog (e1), inverznog (e2) i nultog redosleda sistema
(e3), pri kvaru na sabirnicama 3
180
Zadatak 3.3
Pod pretpostavkom da su ekvivalentne impedanse sistema direktnog i inverznog redosleda
ekv
(gledano sa mesta kvara) jednake ( Z ekv
d = Z i ) i da se otpori u impedansama elemenata mogu
zanemariti ( R ekv 0 ):
a) Nai izraze za odnose struja jednofaznog (Ik1Z) i dvofaznog kratkog spoja sa zemljom
(Ik2Z) i struje trofaznog kratkog spoja (Ik3) u funkciji modula odnosa ekvivalentnih impedansi nultog
i direktnog redosleda ( k = Z 0
ekv
Z d ), kao i izraz za odnos 3 I 02 Z I k 3 = f (k ) ( 3I 02 Z je struja,

ekv
koja pri dvofaznom kratkom spoju sa zemljom tee kroz zemlju).

b) Nai vrednosti odnosa km pri kojima se struje jednofaznog i dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom izjednauju.
c) Nacrtati dijagrame I k1Z I k 3 = f1 (k ) ; I k 2 Z I k 3 = f 2 (k ) i 3 I 02 Z I k 3 = f 3 (k ) i dati
odgovarajue komentare.
Reenje:
a) Izrazi za pojedine struje kvara (po fazi) za uproenja definisana u zadatku su:
I k3 =
U fr
X dekv
I k1Z =
;
3U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z0
U fr
X dekv
(1 + a )Z
2
I k 2 Z = 3U fr
= 3
ekv
ekv
Zd Zi
U fr k a
ekv
Z d 1 + 2k
ekv
i
3
3
= Ik3
;
2+k
2+k
+Z0
ekv
+ Zd Z0 + Zi Z0
ekv
ekv
ekv
k+
1
3
j
2
2
= 3I k 3
ekv
= 3I k 3
1 + 2k
k 2 + k +1
,
1 + 2k
ili:
I k 2Z = 3
U fr k a
ekv
Zd
k+
1 + 2k
= 3I k 3
1
3
+j
2
2
1 + 2k
ekv
I 02 Z = U fr
Zi
ekv ekv
Zd Zi
ekv ekv
Zd Z0
ekv ekv
Zi Z0
= 3I k 3
U fr
ekv
Zd
k 2 + k +1
;
1 + 2k
1
1
= Ik3
.
1 + 2k
1 + 2k
U gornjim relacijama sa Ufr obeleena je fazna vrednost radnog napona na mestu kvara pre
nastanka kvara.
Sada su izrazi za traene odnose struja kvara:
181
I k1Z
3
=
;
I k3 2 + k
I k 2Z
k 2 + k +1
= 3
;
I k3
2+k
I
3
3 o2Z =
,
I k 3 1 + 2k
dok je
I o1Z I k1Z
3
.
=
=
Ik3
Ik3 2 + k
b) Vrednost odnosa k m = Z 0
ekv
ekv
Zd
pri kojima su struje dvofaznog i jednofaznog kratkog
spoja sa zemljom (struje zemljospoja) jednake nalaze se iz jednaine:

k 2 + km + 1
3
= 3 m
.
2 + km
1 + 2k m
Ona se, posle sreivanja svodi na algebarsku jednainu etvrtog stepena po km:
k m4 + 5k m3 3k m2 4k m + 1 = 0 ,
koja ima dva realna reenja:
k m1 = 1,00 i k m 2 = 0,227 .
S druge strane, struje koje teku kroz zemlju (3I0) pri jednostrukom i dvostrukom
zemljospoju, izjednaavaju se samo pri vrednosti km1 = 1,00.
c) Dijagrami I k1Z I k 3 , I k 2 Z I k 3 i 3I 02 Z I k 3 u funkciji od k = Z 0
ekv
ekv
Zd
= X 0ekv X dekv
nacrtani su na sl. 3.3a. Vidi se da postoje tri oblasti, koje karakteriu najveu vrednost struje kvara u
mrei, zavisno od veliine odnosa k:
1. 0 k 0 ,227 ,
najvea je struja dvofaznog kratkog spoja sa zemljom Ik2Z,
2. 0 ,227 k 1,000 , najvea je struja jednofaznog kratkog spoja sa zemljom Ik1Z,
3. 1,000 k ,
najvea je struja trofaznog kratkog spoja Ik3.
Pri tome je najvea struja dvofaznog kratkog spoja (bez spoja sa zemljom):
Ik2 =
3U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
U fr
ekv
Zd
1+
3
3
3
= Ik3
=
I k 3 = 0,866 I k 3 .
ekv
1+1 2
Xd
X iekv
182
S druge strane struja 3I0, merodavna za dimenzionisanje uzemljenja, koja pri zemljospoju
tee kroz zemlju za vrednosti 0 k 1,000 , vea je pri dvofaznom kratkom spoju sa zemljom, a za
1,000 k , pri jednofaznom kratkom spoju sa zemljom.
2
Ik3 struja trofaznog kratkog spoja
I k / I k3
Ik1Z struja jednofaznog kratkog spoja sa zemljom

Ik2Z struja dvofaznog kratkog spoja sa zemljom
1.5
I02Z struja koja tee u zemlju pri dvofaznom

kratkom spoju sa zemljom
I k 2Z
3
=
k2 + k +1
I k3
1 + 2k
I k1Z
3
=
I k3
2+k
0.5
0 0.227
0.5
1.5
2.5
k=
3
ekv
Z0
I 02 Z
3
=
I k3
1 + 2k
3.5
ekv
/Zd
X 0ekv
4
ekv
Xd
Sl. 3.3a Dijagram zavisnosti struja pri zemljospojevima, od odnosa ekvivalentnih impedansi nultog
i direktnog redosleda na mestu kvara k = Z 0
ekv
ekv
Zd
183
Zadatak 3.4
Pod istim pretpostavkama kao u zadatku 3.3, proraunati napone zdravih faza na mestu
kvara pri svim nesimetrinim kratkim spojevima u funkciji odnosa ekvivalentnih impedansi
(gledano sa mesta kvara) k = Z 0
Z d . Dati fazorsku interpretaciju dobijenih rezultata za k
ekv
ekv
(izolovano zvezdite), i nacrtati dijagrame napona zdravih faza i zvezdita za dva razmatrana tipa
kratkih spojeva sa zemljom, u funkciji od odnosa k.
Reenje:
a) Dvofazni kratak spoj (bez istovremenog spoja sa zemljom) faza B i C:
Simetrine komponente struja i napona su:
U
Id =
fr
ekv
Z ekv
d + Zi
U d =Ui,
U0 = 0,
Zd + Zi
I i = I d ,
ekv
Z iekv
Ud =
,
ekv
I 0 = 0,
U fr ,
tako da je napon faze A:

ekv
fA
= U d +U i +U 0 =
2Zi
Zd + Zi
ekv
ekv
U fr = U fr ,
odnosno, on je jednak faznom radnom naponu sistema na mestu kvara pre nastanka kvara.
b) Jednofazni kratak spoj sa zemljom (faza A):

Id = Ii = I0 =
Ud =U
=
fr
U
ekv
Zd
Z ekv
d Id
X iekv + X 0ekv
2 X dekv
X 0ekv
fr
ekv
Zi
=U
U
fr
fr
+ Z ekv
0
Z ekv
d
fr
ekv
ekv
Z ekv
+ Z ekv
d + Zi
0
Ui =
U0 =
ekv
Z 0 I 0
Zi
ekv
ekv
+ Zi + Z0
ekv
Z0
ekv
ekv
ekv
Zd + Zi + Z0
ekv
Zd
Zi
+ Z0
ekv
ekv
Z ekv
+ Z ekv
d + Zi
0
fr
1+ k
U fr ;
2+k
ekv
ekv
Z i I i
fr
fr
X iekv
2 X dekv
X 0ekv
X 0ekv
2 X dekv
X 0ekv
fr
fr
1
U
2+k
fr
k
U fr .
2+k
184
Naponi zdravih faza (B i C) su onda:
U fB = a U d + aU i + U 0 = U fr a
2
= U fr
=
(a
) (
a + k a 1
2
2+k
3U fr
2+k
= U fr
U fC = aU d + a U i + U 0 = U fr
(a a )+ k (a 1)
2+k
3U fr
2+k
= U fr
k 2 + k +1 ,
3U fr
2+k
k 2 + k +1 .
Napon zvezdita je:

U N = Z 0 I 0 = U 0 =
ekv
k
U
2+k
fr
odnosno
UN =
k
U fr .
2+k
Za k = 1 ima se:
U fB = U fC =
U N = U fr
3 U fr
2 +1
U fr
1
=
.
2 +1
3
Kada k ima se:
k2
9 2
k + 31 + k +
4
4
a + ak a 2 k
+a +k
= U fr
=
2+k
2+k
3
k
k + j 3 1 +
2
2 U fr
=
2+k
2+k
tj.
U fB = U fC =
a +a k ak
+a +k
= U fr
=
2+k
2+k
3
k
k j 3 1 +
U fr
2
2
=
2+k
2+k
(a
a
k 2 + k +1 ,
= U fr
(a
1 + 1 + 1 = U fr ;
9 2
k2
=
k + 31 + k +
4
4
185
U fB = U fC = 3U fr ;
U N = U fr .
Fazorska interpretacija napona na mestu kvara u sluaju jednofaznog kratkog spoja sa

zemljom, kada je zvezdite sistema izolovano, prikazano je na sl. 3.4a.
U
r
fC
fC
r
= U CA
U CA
UN =0
U N = U
U BC
r
fA
r
fA
U AB
U
r
fB
a)
= U AB
r
fB
b)
Sl. 3.4a Fazorska interpretacija napona na mestu kvara za sluaj jednofaznog kratkog spoja sa
zemljom, pri izolovanom zvezditu sistema (r u superskriptu oznaava fazore napona pre kvara):
a) fazorski dijagram napona pre kvara, b) fazorski dijagram napona posle kvara
c) Dvofazni kratak spoj sa zemljom (faze B i C)

Simetrine komponente napona su:
Ud =Ui =U0 =
Z iekv Z 0ekv
ekv
ekv
Zd Zi
+ Zd Z0 + Zi Z0
ekv
ekv
k
U fr .
2k + 1
Napon zdrave faze je:

U fA =
3k
U fr ,
2k + 1
a napon zvezdita:
U N = Z 0 I 02 Z = U 0 =
ekv
Za k = 1 dobija se:
U fA =
3U fr
3
= U fr ;
U
ekv
k
U fr .
2k + 1
ekv
fr
X iekv X 0ekv
X dekv X iekv + X dekv X 0ekv + X iekv X 0ekv
fr
186
1
U N = U fr .
3
a kada k ima se:
3
U fA = U fr = 1,5U fr ;
2
1
U N = U fr = 0,5U fr .
2
Fazorska interpretacija napona na mestu kvara u sluaju dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom, prikazana je na sl. 3.4b.
U Cr
U rB
U A = 1,5 U A
r
U rN = 0
UA
U N =U A /2
r
a)
b)
Sl. 3.4b Fazorska interpretacija napona na mestu kvara za sluaj dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom, pri izolovanom zvezditu sistema (r u superskriptu oznaava fazore napona pre kvara):
a) fazorski dijagram napona pre kvara, b) fazorski dijagram napona posle kvara
Dijagrami napona zdravih faza i zvezdita u funkciji odnosa k, za sluaj jednofaznog
kratkog spoja sa zemljom, prikazani su na sl. 3.4c1, a za sluaj dvofaznog kratkog spoja sa
zemljom, na sl. 3.4c2.
U fB U fC
;
Uf Uf
UN
Uf
1.5
U fB
1.5
Uf
U fC
U fA
Uf
Uf
UN
Uf
UN
Uf
0.5
3.4c1)
U fA
Uf
0.5
UN
Uf
10
10
3.4c2)
Sl. 3.4c Dijagrami napona zdravih faza i zvezdita, u funkciju odnosa k = Z 0
ekv
ekv
Zd
uz
pretpostavku R ekv = 0 i X dekv = X iekv : 3.4c1) Jednofazni kratak spoj sa zemljom; 3.4c2) Dvofazni
kratak spoj sa zemljom
187
Zadatak 3.5
Za sistem definisan u zadatku 3.2, proraunati fazore struja i napona, ako se pretpostavi da
su se na sabirnicama 3 sistema dogodili sledei kvarovi:
a) Trofazni kratak spoj.
b) Dvofazni kratak spoj.
c) Dvofazni kratak spoj sa zemljom (dvofazni zemljospoj).
d) Jednofazni kratak spoj sa zemljom (jednofazni zemljospoj).
U gornjim proraunima, koristiti ekvivalentne reaktanse sistema direktnog (inverznog) i
nultog redosleda, sraunate u taki c zadatka 3.2, uz pretpostavku da je u momentu nastanka kvara
napon na sabirnicama 3 bio 1,00 r.j..
Reenje:
a) Trofazni kratak spoj
Granini uslovi su: U d = U i = U 0 = 0.
Simetrine komponente struja su:
Id =
fr
ekv
Zd
1,0
= 5,71 r.j. /90 = j 5,71 r.j. = j 5,71 251 = j1433,2 A ;
0,175 /90
I i = I 0 = 0.
Fazni naponi na mestu kvara su:
U fA 0

U fB = 0.
U fC 0
Fazne struje na mestu kvara su:
I A 1
I = a 2
B
I C a
1 j 5,71 r. j. 5,71 /-90 1432,2 A /-90

= 5,71 /150 = 1432,2 A /150.
1
0

5,71 /30 1432,2 A /30

1
0
1
a
a2
b) Dvofazni kratak spoj (faze B i C)

Granini uslovi su: I A = 0; I B = I C ; U fB = U
I d = I i =
I 0 = 0.
U
ekv
Zd
fr
ekv
Zi
fC .
1,00
= j 2,86 r.j. = j 2,86 251 = j 717,9 A ;
j 0,175 + j 0,175
188
U d = U i = E Z d I d = Z i I i = j 0,175 j 2,86 = 0,5 r.j. = 0,5 231 = 115,5 A ;

U 0 = 0.
ekv
ekv
Fazni naponi na mestu kvara su (za U fB = U B / 3 = 133,4 kV ):

U fA 1
2
U fB = a
U fC a
1
a
2
a
1 0,5 1,0 r.j. 133,4 kV /0

1 0,5 = 0,5 r.j. = 66,7 kV /0 .
1 0 0,5 r.j. 66,7 kV /0
I A 1
I = a 2
B
I C a
1
a
a2
1 j 2,86 0 r.j.
0
1 j 2,86 = 4,95 r.j. = 1242,5 A .

1 0 4,95 r.j. 1242,5 A
c) Dvofazni zemljospoj (faze B i C)

Granini uslovi su: I A = 0; U fB = U fC = 0.
1,0
fr
=
= j 3,73 r.j. = j 936,2 A ;
ekv ekv
0
,
175
0
,
199
Z
Z
i
0
j 0,175 + j
Z ekv
d +
ekv
ekv
0,175 + 0,199
Zi + Z0
ekv
Z0
j 0,199
I i = ekv
I =
j 3,73 = j1,99 r. j. = j1,99 251 = j 499,5 A ;
ekv d
j 0,175 + 0,199
Zi + Z0
Z iekv
j 0,175
I 0 = ekv
I =
j 3,73 = j1,75 r. j. = j1,75 251 = j 439,25 A ;
ekv d
j 0,175 + 0,199
Zi + Z0
ekv
U d = U i = U 0 = Z i I i = j 0,199 j 0,175 = 0,348 r.j. = 0,348 133,4 = 46,42 kV .
Id =
)(
U fA 1
2
U fB = a
U fC a
1
a
2
a
1 0,348 1,044 r.j. /0 139,3 kV /0

1 0,348 = 0 r.j. = 0 kV /0 .
1 0,348 0 r.j. 0 kV /0

I A 1
I = a 2
B
I C a
1
a
2
a
189

1 j 3,73
0 r.j.
0
1 j1,99 = 5,6 r.j. /152,1 = 1405,6 A /152,1 .

1 j1,75 5,6 r.j. /27,9 1405,6 A /27,9
Za proraun modula napona i struja kvara, mogu se koristiti i uproene formule iz zadataka
3.3 i 3.4. Odnos modula ekvivalentnih impedansi direktnog i inverznog redosleda je:
ekv
k=
Z0
ekv
Zd
0,199
= 1,1372 ,
0,175
tako da je za U fr = 1,00 r.j. i Ik = 5,71 r.j.:

k
1,1372
= 1,0
= 0,3473 r.j. ;
2k + 1
2 1,1372 + 1
= 3U 0 = 1,042 r.j. (umesto ranije proraunate vrednosti 1,044 r.j.);
U d = U i = U 0 = U fr
U fA
1,1372 2 + 1,1372 + 1
k 2 + k +1
Ik = 3
5,71 = 5,594 r.j. (umesto
2k + 1
2 1,1372 + 1
ranije proraunate vrednosti 5,60 r.j.; razlika je 0,11 %).
I k 2Z = I B = I C = 3
d) Jednofazni zemljospoj (faza A)

Granini uslovi su: U fA = 0; I B = I C = 0.
Id = Ii = I0 =
U
Z ekv
d
fr
ekv
Zi
Z ekv
0
1,0
= j1,82 r.j. ;
j (2 0,175 + 0,199)
ekv
U d = E Z d I d = 1 j 0,175 j1,82 = 0,681 r.j. ;
ekv
U i = Z i I i = j 0,175 j1,82 = 0,319 r.j. ;
ekv
U 0 = Z 0 I 0 = j 0,199 j1,82 = 0,362 r.j.
U fA 1
2
U fB = a
U fC a
1
a
2
a
1 0,681
0
0

1 0,319 = 1,022 r.j. /238 = 136,34 kV /238 .

1 0,362 1,022 r.j. /122 136,34 kV /122
I A 1
I = a 2
B
I C a
1
a
a2
190
1 j1,82 j 5,46 r.j. j1370,5 A

=
.
1 j1,82 =
0
0

1 j1,82
0
0
Provera: Za k = 1,1372, po uproenim formilama iz zadataka 3.3 i 3.4, struja kvara i naponi
zdravih faza su:
I k1Z =
3
3
Ik =
5,71 = 5,46 r.j. (ista vrednost kao i napred proraunata);
2+k
2 + 1,1372
1,1372 2 + 1,1372 + 1
k 2 + k +1
U fr = 3
1 = 1,0226 r.j. (umesto napred
2+k
2 + 1,1372
proraunate vrednosti 1,022 r.j.).
U fB = U fC = 3
Uoava se dobro slaganje rezultata iz taaka c i d sa rezultatima dobijenim preko uproenih

formula iz zadataka 3.3 i 3.4.
191
Zadatak 3.6
Da li kabl nominalnog napona 10 kV u postrojenju ematski prikazanom na sl. 3.6a moe
termiki da podnese trofazni kratki spoj koji se iskljuuje posle 2,5 s ako maksimalno dozvoljeno
zagrevanje kabla za vreme kratkog spoja iznosi 115C, a temperatura zagrevanja kabla za okrugli
0,0058 2
I k 3 trajno (t1 + t ) gde je s presek u mm2,
bakar se rauna prema obrascu (C) =
s2
Ik3 trajno - trajna struja trofaznog kratkog spoja u A, ti vreme iskljuenja kvara u s, a
2
I k3
, pri emu se za T moe usvojiti vrednost T = 0,2 s.
t = T
I k 3 trajno
U sluaju da je odgovor negativan, koju bi prigunicu trebalo staviti na red ispred kabla da
se ogranii njegovo zagrevanje, ako se prigunice nominalnog napona U np = 10 / 3 kV i
nominalne struje I np = 250 A proizvode sa reaktansama Xp = 2; 4; 6; 8; 10 %.
SnG = 220 MVA

UnG = 10,5 kV
X G % = 12 %
XSG% =160 %
SnT = 34,2 MVA

mnT = 10,5/35 kV/kV
XT % = 7 %
Un = 35 kV
S k3 = 600 MVA
S k 3 trajno
Ur = 10,5 kV
Imax = 250 A
ti = 2,5 s
3 fazni
kratki spoj
Cu 395 mm2
Sl. 3.6a Monofazna ema i osnovni podaci za postrojenje iz zadatka 3.6
Reenje:
Subtranzijentna reaktansa generatora je:
X G =
2
X G % U nG
12 10,5 2
=
= 0,33075 .
100 S nG 100 2 20
Sinhrona reaktansa generatora je:

X SG =
2
X SG % U nG
160 10,5 2
=
= 4,41 .
100 S nG 100 2 20
192
Reaktansa transformatora posmatrana sa strane 10,5 kV (poto se kvar na kablu deava na

toj strani) je:
XT =
2
X T % U nT
7 10,5 2
=
= 0,612 .
100 S nG 100 3 4,2
Reaktansa mree 35 kV, svedena na stranu napona 10,5 kV je:

XM
=
= XM
U m2 10,5 2
=
= 0,184 .
Sk3
600
Ekvivalentna ema impedansi direktnog redosleda za subtranzijetni period, prikazana je na

sl. 3.6b. Sa te slike se vidi da je ekvivalentna direktna reaktansa, gledano sa mesta kvara u
subtranzijentnom periodu:
X e =
(0,612 + 0,184) 0,33075 = 0 ,2338 .

0 ,184 + 0 ,612 + 0 ,33075
j0,33075
j0,612
j0,184
I k3
jX e
jX e
jX e
Sl. 3.6b Mrea impedansi direktnog redosleda u subtranzijentnom periodu
Struja trofaznog kratkog spoja u subtranzijentnom periodu je onda:
I k3 =
Ur
3 X e
10,5
= 25,93 kA 26 kA .
3 0,2338
Ekvivalentna reaktansa direktnog redosleda u trajnom periodu izraunava se prema sl. 3.6c i
iznosi:
Xe =
0 ,796 4 ,41
= 0 ,675 .
5,206
Trajna struja trajnog trofaznog kratkog spoja je onda:
I k3 =
Ur
3 Xe
193
10,5
= 8,981 kA 9 kA.
3 0,675
j4,41
j0,612
I3pks
j0,184
jXe
jX e
jX e
Sl. 3.6c Mrea impedansi direktnog redosleda u trajnom periodu
Poto je struja normalnog reima rada daleko manja (250 A) od struje trofaznog kratkog
spoja (9 kA), ona e se zanemariti pri daljem proraunavanju.
Onda je:
2
2
I k3
26
t = T
= 0.2 9 = 1,67 s .
I k3
Temperatura zagrevanja za okrugli bakar, prema navedenom obrascu u formulaciji zadatka,

je:
0 ,0058
9000 2 (2 ,5 + 1,67 ) = 217C .
9025
Kako je gornja temperatura zagrevanja (217C) vea od dozvoljene temperature zagrevanja

za vreme kratkog spoja (115C), to znai da kabl termiki ne moe da podnese trofazni kratki spoj
koji se iskljuuje posle 2,5 s.
Da bi kabl izdrao trofazni kratki spoj sa vremenom iskljuenja od 2,5 s, na red sa kablom
vezae se prigunica ija je reaktansa:
X p % U n2 X p % U n
10 10 3
Xp =
=
= 0,02
= 0,462 .
100 S np
100 3 I np
3 250
Reaktansa prigunice sraunata je za rasipanje Xp% = 2 %.
Ekvivalentne eme za subtranzijentni i trajni period kada je na red sa kablom vezana i
prigunica predstavljene su na sl. 3.6d.
Ekvivalentna subtranzijentna reaktansa je onda:
X e = 0,2338 + 0,462 = 0,6958 .
194
j0,33075
j0,612
j0,462
j0,184
jX e
j0,4,41
j0,612
j0,462
j0,184
a)
jX e
b)
Sl. 3.6d Ekvivalentna ema sistema direktnog redosleda posle ugradnje prigunice ija je
reaktansa 0,462 , na red sa kablom; a) Subtranzijentni period; b) Trajni period
Takoe struja kvara u subtranzijentnom periodu kada je na red sa kablom vezana prigunica
je:
I k3 =
Ur
3 X e
10,5
= 8,73 kA.
3 0,6958
Ekvivalentna reaktansa u trajnom periodu je:

X e = 0,675 + 0,462 = 1,137 ,
pa je struja kvara u trajnom periodu, kada je na red sa kablom vezana prigunica:
I k3 =
Ur
3X e
10,5
= 5,34 kA.
3 1,137
Na osnovu izraunatih struja za oba perioda ima se da je:

2
I
8,73
t = T k 3 = 0,2
= 0,5352 s.
5,34
I k3
2
Temperatura zagrevanja za okrugli bakar kada je na red sa kablom vezana prigunica je

onda
0 ,0058
5340 2 (2 ,5 + 0 ,5352 ) = 55,5C .
9025
Poto je temperatura zagrevanja (55,5C) manja od dozvoljene za trofazni kratki spoj

(115C) to je za zatitu kabla od termikog pregrevanja dovoljno na red sa kablom vezati prigunicu
sa rasipanjem od 2 %.
195
Zadatak 3.7
Na sl. 3.7a prikazan je jednostavan elektroenergetski sistem. Za sluaj jednofaznog kratkog
spoja na sredini dalekovoda V2 odrediti:
a) Struju kvara.
b) Struje koje teku kroz prekidae P1 i P2 u fazi koja je pogoena kvarom na vodu V2.
Napon na mestu kvara pre nastanka kvara je iznosio U fr = 220 / 3 kV. Ostali podaci o sistemu dati
su takoe na sl. 3.7a.
G1
T1
2
V1
T3
G2
T2
P1
SnG1 = SnT1 = 200 MVA

UnG1 = 15,75 kV
mT1 = 15,75/231 kV/kV
X'dG% = XiG% = 18 %
XT1% = 12 %
G2 G1; T2 T1
V2
Unv = 220 kV
Lv = 100 km
xv = 0,4 /km
X0v = 1,2 /km
P2
S'k3 = 10000 MVA

pri UM = 400 kV
XiM = XdM
X0M = 2 XdM
SnT3 = 400 MVA

mT3 = 220/400 kV/kV
XT3% = 11 %
Sl. 3.7a Monofazna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.7
Reenje:
Vrednosti parametara mree svedeni na naponski nivo 220 kV su:
X G1 =
2
X G1 % U nG
18 15,75 2 2312
1 1
=
= 48,02 ;
100 S nG1 mT21 100 200 15,75 2
2
X T 1 U nT
12 2312
1
=
= 32,02 ;
100 S nT 1 100 200
X v = xv Lv = 0,4 100 = 40 ;
X T1 =
X 0v = x0v Lv = 1,2 100 = 120 ;

XT3 =
2
X T 3 % U nT
11 220 2
3
=
= 13,31 ;
100 S nT 3 100 400
U M2 2
400 2 220 2
mT 3 =
= 4,84 ;
S k 3
10000 400 2
= 2 4,84 = 9,68 .
= 2 X dM
X ' dM =
X 0M
Ekvivalentna ema impedansi sistema za direktni i inverzni redosled data je na sl. 3.7b.

j48,02
196
j32,02 1
j40
2
j13,31
j48,02
j32,02
j20
j4,84
j20
j18,15
X dekv = X iekv
j40,02
Sl. 3.7b Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog)

redosleda sistema sa sl. 3.7a
Daljim pojednostavljenjem eme sa sl. 3.7b (saimanjem paralelnih grana i transfiguracijom

trougla 1-2-0 u zvezdu) dobijaju se ekvivalentne eme sistema direktnih (inverznih) impedansi,
prikazane na sl. 3.7c.
0
j7,4
j7,4
1
j16,31
j7,4
j20
2
j36,31
j20
IdL
IdD
X dekv = X iekv
j27,4
X dekv = X iekv
Sl. 3.7c Ekvivalentne eme direktnih (inverznih) impedansi, posle

saimanja eme sa sl. 3.7b
Konano, sa poslednje eme sa sl. 3.7c, dobija se da su ekvivalentne impedanse direktnog i

inverznog redosleda za pretpostavljeno mesto kvara:
X dekv = X iekv = 23,02 23 .

Ekvivalentna ema impedansi sistema nultog redosleda data je na sl. 3.7d.
j32,02
j120
j13,31
j60
j9,68
j60
j22,99
X oekv
Sl. 3.7d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.7a
197
Sreivanjem eme sa sl. 3.7d, na slian nain kao to je to uinjeno i kod eme za direktni i
inverzni redosled sa sl. 3.7b, dobijaju se eme na sl. 3.7e.
j4,21
j4,21
1
j21,96
j15,76
j60
j60
2
j81,96
I0L
X 0ekv
I0D
j75,76
X 0ekv
Sl. 3.7e Ekvivalentne eme impedansi nultog redosleda, posle saimanja eme sa sl. 3.7d
Sa poslednje eme sa sl. 3.7e, dobija se da je ekvivalentna impedansa nultog redosleda za

pretpostavljeno mesto kvara:
X 0ekv = 43,58 .
a) Na osnovu izraunatih podataka proraunava se traena struja kvara:
Id = Ii = I0 =
IK = IA
U fr
220 / 3
= j1,418 kA ;
j (2 23 + 43,58)
ekv
Z ekv
+ Z ekv
0
d + Zi
= I d + I i + I 0 = 3 ( j1,418) = j 4,254 kA.
b) Radi odreivanja struje kroz prekidae P1 i P2 potrebno je izraunati simetrine

komponente struja koje u mesto kvara utiu sa leve (L) i desne strane (D). One se raunaju na
osnovu konanih ekvivalentnih ema impedansi za direktni, inverzni i nulti redosled sa sl. 3.7c i
sl. 3.7e koristei pravilo strujnog razdelnika:
27,4
I d = 0,43 ( j1,418) = j 0,61 kA = I iL ;
36,31 + 27,4
36,31
I dD =
I d = 0,57 ( j1,418) = j 0,808 kA = I iD ;
36,31 + 27,4
75,76
I 0L =
I 0 = 0,48 ( j1,418) = j 0,681 kA ;
81,96 + 75,76
81,96
I 0D =
I 0 = 0,52 ( j1,418) = j 0,737 kA .
81,96 + 75,76
I dL =
198
Na kraju mogu se izraunati struje koje teku kroz prekidae P1 i P2 u fazi pogoenoj
kvarom:
I AP1 = I dL + I iL + I 0 L = j 0,61 j 0,61 j 0,681 = j1,901 kA ;

I AP2 = I dD + I iD + I 0 D = j 0,808 j 0,808 j 0,737 = j 2,353 kA
Provera: Mora biti I AP1 + I AP2 = I K = j 4,254 kA .
199
Zadatak 3.8
Jednostavan radijalni elektroenergetski sistem sa sl. 3.8a, izloen je dvofaznom kratkom
spoju sa zemljom na sabirnicama 3.
a) Nacrtati mree simetrinih komponenata i izraunati ekvivalentne impedanse direktnog
(inverznog) i nultog redosleda.
b) Izraunati struje i napone direktnog, inverznog i nultog redosleda pri kvaru na
sabirnicama 3.
c) Izraunati ukupne struje kvara pojedinih faza (A, B, C) kao i struje koje dotiu u mesto
kvara (sabirnice 3) iz napojne mree i preko direktno uzemljenog zvezdita transformatora T2.
d) Nai fazne (UfA, UfB, UfC) i linijske napone (UAB, UBC, UCA) na mestu kvara.
Uticaj potroaa prikljuenih na sabirnice 4 zanemariti. Proraun sprovesti korienjem
relativnih jedinica za SB = 60 MVA i UB1 = 10 kV, pri naponu na mestu kvara U3 = 63 kV. Ostali
podaci o parametrima elemenata sistema dati su na sl. 3.8a.
G
T1
T2
Vod
UB2
UB3
SnG = 60 MVA
SnT1 = 40 MVA
UnG = 10,5 kV
mnT1 = 63/10,5 kV/kV
X"G% = 12 %
XT1% = 10 %
Potroa
UB1
Unv = 60 kV
Zdv = j8,8 /fazi
Z0v = 3 Zdv
SnT2 = 31,5 MVA

mnT2 = 60/10 kV/kV
XT2% = 11 %
Sl. 3.8a Monofazna ema i parametri sistema iz zadatka 3.8
Reenje:
a) Bazni naponi i struje za pojedine delove sistema (1-potroaka strana; 2-vod,
3-generatorska strana) su:
60
= 60 kV;
10
= 577,4 A;
60 10 ,5
= 10 kV;
10 63
= 3,464 kA.
U B1 = 10 kV;
U B 2 = 10
U B 3 = 10
I B1 = 3,464 kA;
I B2
I B3
Impedanse (u r.j.) su:
XG =
2
X G % U nG
SB
12 10,52 60
=
= 0,132 r.j. ;
100 S nG U B2 3 100 60 10 2
2
X T 1 % U nT
10 632 60
1 SB
=
= 0,165 r.j. ;
100 S nT 1 U B2 2 100 40 60 2
S
60
X dv = xdv 2B = 8,8 2 = 0,147 r.j. ;
U B2
60
X 0v = 3 X dv = 0,441 r.j.
X T1 =
200
2
X T 2 % U nT
11 60 2 60
2 SB
=
= 0,21 r.j.
100 S nT 2 U B2 2 100 31,5 60 2
XT 2 =
Mrea direktnih (inverznih) impedansi prikazana je na sl. 3.8b.

1
j0,132
j0,165
j0,147
j0,21 4
Sl. 3.8b Mrea direktnih (inverznih) impedansi sistema sa sl. 3.8a
Ekvivalentne impedanse direktnog i inverznog redosleda, gledano sa mesta kvara su:
X dekv = X iekv = 0,132 + 0,165 + 0,147 = 0,444 r.j.

Mrea nultih impedansi prikazana je na sl. 3.8c.
j0,165
j0,441
j0,21
Sl. 3.8c Mrea nultih impedansi sistema sa sl. 3.8a
Ekvivalentna impedansa nultog redosleda, gledano sa mesta kvara je:

X 0ekv =
(0,165 + 0,441) 0,21 = 0,156 r.j.

0,606 + 0,21
b) Simetrine komponente struje dvofaznog kratkog spoja sa zemljom na sabirnicama 3 su

onda:
U
I d3 =
Z ekv
d +
fr
Z iekv Z 0ekv
Z iekv + Z ekv
0
63 / 60
1,05
=
=
0,444 0,156
j (0,444 + 0,116 )
j 0,444 + j
0,444 + 0,156
= j1,875 r.j. = j1,875 577,4 = j1083 A;

ekv
I i3 =
U fr Z o
ekv
ekv
Zd Zi
+ Zd Z0 + Zi Z0
ekv
ekv
ekv
ekv
1,05 ( j 0,156 )
=
0,444 2 + 2 0,444 0,156
= j 0,488 r. j. = j 0,488 577,4 = j 281,8 A;
201
ekv
I 03 =
ekv
U fr Z i
ekv ekv
Zd Zi
ekv ekv
Zd Z0
ekv ekv
Zi Z0
Zi
ekv
Z0
I i3 = j
0,444
0,488 =
0,156
= j1,388 r. j. = j1,388 577,4 = j801,4 A.

Naponi simetrinih komponenata na mestu kvara ( U fB 2 = U B 2 / 3 = 34,64 kV ) su:
U d3 = U
Z d I d = 1,05 j 0,444 ( j1,875) = 0,2175 r.j. 7,5 kV ;

ekv
fr
U i 3 = Z i I i = j 0,444 ( j 0,488) = 0,2167 r.j. 7,5 kV ;

ekv
U 03 = Z 0 I 0 = j 0,156 ( j1,388) = 0,2165 r.j. 7,5 kV .

ekv
Priblino je U d 3 = U i 3 = U 03 = 7,5 kV.
c) Fazne struje kvara na sabirnicama 3 su:
I A3 1
I = a 2
B3
I C 3 a
1
a
a
1 j1,875 r.j.
0
1 j 0,488 r.j. = ( 2,037 + j 2,084 ) r.j. =

1 j1,388 r.j. (2,037 + j 2,084 ) r.j.
0
0
= ( 1176 + j1203) A = 1682 A / 134,35.

(1176 + j1203) A 1682 A / 45,65
Ukupna struja dvofaznog zemljospoja (Ik2Z = 1682 A) moe se proraunati i korienjem
uproenog izraza iz zadatka 3.3:
0,3514 2 + 0,3514 + 1
k 2 + k +1
= 2,365 3
=
1 + 2k
1 + 2 0,3514
= 2,922 r.j. = 2,922 577,4 = 1687 A
I k 2Z = I k 3 3
gde je:
I k3 =
k=
U fr
X dekv
3
ekv
X 03
=
X dekv
3
1,05
= 2,365 r.j. = 2,365 577,4 = 1365,5 A ;
0,444
0,156
= 0,3514 .
0,444
Razlika u dobijenim rezultatima za struju dvofaznog zemljospoja, kada se koristi priblina

formula i precizniji proraun je samo 5 A (cca 0,3 %).
Raspodela struja simetrinih komponenata dobija se posmatranjem ekvivalentnih ema iz
take a, odakle se vidi da ukupne struje direktnog i inverznog redosleda kompletno dotiu od strane
mree. Znai:
202
I d = I d 3 = j1,875 r.j. = j1083 A ;

23
I 43
d = 0;
I i = I i 3 = j 0,488 r.j. = j 281,8 A ;
23
I i = 0;
43
I 023 ( j 0,606 ) = I 043 ( j 0,21) = I 03 ( j 0,156 ), odakle je

0,156
23
I0 =
I 03 = 0,2574 ( j1,388) = j 0,3573 r.j. = j 0,3573 577,4 = j 206,3 A ;
0,606
0,156
43
I0 =
I 03 = 0,7426 ( j1,388) = j1,0307 r.j. = j1,0307 577,4 = j 595,1 A .
0,21
Onda su raspodele struja pojedinih faza (A, B i C), koje dotiu iz mree (indeks 23) i
potroaa (indeks 43):
23
23
23
I 23
A = I d + I i + I 0 = j1,875 + j 0, 488 + j 0,357 = j1,03 r.j. = j 594,7 A ;
I A = I d + I i + I 0 = 0 + 0 + j1,0315 = j1,0315 r.j. = j 595,6 A .

43
43
43
43
Provera:
43
I A = I 23
A + I A = j 594,7 + j 595,6 = j 0,9 A (treba da bude I A = 0 ).
Uoava se mala greka (od 0,9 A) koja je posledica zaokruivanja rezultata.

2 23
23
23
I 23
B = a I d + aI i + I 0 =
= ( 0,5 j 0,866)( j1,875) + ( 0,5 + j 0,866) ( j 0,488) + j 0,357 = ( 2,044 + j1,052) r.j.;
2 43
43
43
I 43
B = a I d + a I i + I 0 = 0 + 0 + j1,031 = j1,031 r. j.
Provera:
I B 3 = I B + I B = ( 2,044 + j 2,083) r.j. (treba da bude I B 3 = ( 2,037 + j 2,084 ) r.j.) ;
23
43
I C23 = a I d23 + a 2 I i23 + I 023 =
= ( 0,5 + j 0,866) ( j1,875) + ( 0,5 j 0,866) ( j 0,488) + j 0,357 = (2,044 + j1,051) r.j.;
I C43 = a I d43 + a 2 I i43 + I 043 = 0 + 0 + j1,031 = j1,031 r. j.
Provera:
I C 3 = I C23 I C43 = (2,044 + j 2,082 ) r.j. (treba da bude I C 3 = (2,037 + j 2,084 ) r.j.) .
d) Fazni naponi na mestu kvara su:

U
fA3
= U d + U i + U 0 = 3 0,2165 = 0,65 r.j. = 0,65 34,64 = 22,5 kV ;
fB 3
= a U d + aU i + U 0 = 0 ;
203
U fC 3 = aU d + a U i + U 0 = 0 .
2
Napon neutralne take sistema je:

U N = U 0 = 0,2165 r.j. = 7,5 kV = 7,5 kV / 180 .
Provera se moe izvriti primenom uproenih obrazaca iz zadatka 3.4:
3 0,3514
3k
= 34,64
= 21,45 kV (treba da bude 22,5 kV).
2k + 1
2 0,3514 + 1
0,3514
k
= U fr
= 34,64
= 7,15 kV (treba da bude - 7,5 kV).
2k + 1
2 0,3514 + 1
U fA3 = U fr
UN
Uoavaju se neto vee relativne razlike proraunatih vrednosti napona zdrave faze na mestu
kvara, ako se primene uproeni obrasci, nego to je to sluaj kod prorauna struja kvara.
204
Zadatak 3.9
Trofazna transformatorska grupa, formirana od tri monofazna tronamotajna transformatora,
snage 16,67/16,67/5,56 MVA ima sledee karakteristike:
S n = 50 / 50 / 16 ,67 MVA;
U n = 150 / 50 / 16,8 kV/kV/kV;
Sprega Y0/y0/d1; Zvezdita primara (150 kV) i sekundara (50 kV) transformatorske grupe
direktno su uzemljena, ali su zvezdita ostatka mree 50 kV izolovana.
I n = 192 ,5 / 577 ,5 / 573 A/faza;
u k12 = 13 %; u k13 = 20 %; u k 23 = 6 % (sve vrednosti su svedene na snagu 50 MVA);
Otpornosti namotaja se zanemaruju.
Trofazna tronamotajna transformatorska grupa povezana je na mree, ije su subtranzijentne
snage trofaznog kratkog spoja:
Mrea 150 kV: 6000 MVA;
Mrea 50 kV: 1000 MVA;
Mrea 16,8 kV: 500 MVA.
Ekvivalentna nulta reaktansa mree 150 kV je X 0pM = 2 % (svedena na snagu od 50 MVA), dok je
s
ekvivalentna nulta reaktansa mree 50 kV (koja radi sa izolovanim zvezditem) X oM
= .
Koristei sistem relativnih jedinica za SB = 50 MVA; UB1 = 150 kV, odrediti:
a) Bazne vrednosti napona sekundara i tercijera i bazne vrednosti svih struja i impedansi.
b) Vrednosti impedansi (reaktansi) transformatora i uticaja mrea na koje je prikljuena (u
r.j.) i nacrtati ekvivalentne eme mrea direktnog (inverznog) i nultog redosleda, za sluaj kvara na
krajevima sekundara transformatorske grupe.
c) Proraunati struju zemljospoja (u r.j. i A) za kvar na sabirnicama sekundara faze A pri
U = Un = 1,00 r.j., izraunavajui je kao umnoak nominalne struje transformatorske grupe.
d) Izraunati raspodelu struje kvara iz ta. c, odnosno udeo pojedinih namotaja i spoljne
mree, kao i struje koje pri kvaru teku kroz pojedine faze (A, B, C) sva tri namotaja
transformatorske grupe.
Reenje:
a) Za SB = 50 MVA i obeleavajui primar indeksom 1, sekundar indeksom 2 i tercijer
indeksom 3, uz zadatu baznu vrednost napona primara U1B = U np = 150 kV je U 2 B = U ns = 50 kV i
U 3 B = U nt = 16,8 kV, bazne struje i impedanse za primarnu, sekundarnu i tercijernu stranu

transformatora su:
I1B = I nP =
I 2B =
I nS
I 3 B = I nT = 3
S nP
3U nP
S nS
3U nS
50 000
= 192,5 A;
3 150
Z1 B =
U12B 150 2
=
= 450 ;
SB
50
50 000
= 577,5 A;
3 50
Z 2B =
U 22B 50 2
=
= 50 ;
SB
50
Z 3B =
U 32B 16 ,8 2
=
= 5,645 .
SB
50
S nT
3U nT
=3
16 670
= 1719 A;
3 16,8
205
U prethodnoj jednaini za I3B broj 3 ispred razlomka je zbog trostruko manje nominalne
snage tercijera od snage primara i sekundara.
b) Monofazna ekvivalentna ema tronamotajne trofazne tranformatorske grupe, prikazana je

na sl. 3.9a.
jX2
S
P
jX1
Mrea 150 kV
Mrea 50 kV
jX3
T
Mrea 16,8 kV
Sl. 3.9a Monofazna ekvivalentna ema trofazne transformatorske grupe

(zanemarena impedanse praznog hoda) iz zadatka 3.9
Reaktanse transforamtora (izraene u r.j.), koje figuriu na sl. 3.9a su:

1
(u k12 + u k13 u k 23 ) = 1 (0,13 + 0,2 0,06) = 0,135 r.j. ;
2
2
1
1
X 2 = (u k12 + u k 23 u k13 ) = (0,13 + 0,06 0,2 ) = 0,005 r.j. ;
2
2
1
1
X 3 = (u k13 + u k 23 u k12 ) = (0,2 + 0,06 0,13) = 0,065 r.j.
2
2
X1 =
Ekvivalentne impedanse (reaktanse) mrea direktnog (inverznog) redosleda, na koje je

prikljuena transformatorska grupa su:
X dM 1 =
U 12n 1
150 2 1
=
= 0,00833 r.j. ;
S k1 Z1B 6000 450
X dM 2 =
U 22n 1
50 2 1
=
= 0,05 r.j. ;
S k2 Z 2 B 1000 50
X dM 3 =
U 32n 1
16,8 2 1
=
= 0,10 r.j.
S k3 Z 3 B
500 5,645
Ekvivlaentne impedanse mrea nultog redosleda, na koje je prikljuena transformatorska

grupa su:
X 0 M 1 = X 0pM = 0,02 r.j. ;

X 0M 2 = ;
X 0 M 3 = 0.
Ekvivalentne eme mrea simetrinih komponenata sistema direktnog (inverznog) i nultog
redosleda, sa upisanim vrednostima impedansi, prikazane su na sl. 3.9b i sl. 3.9c:
206
Ekvivalentne impedanse mrea simetrinih komponenata sistema, gledano sa mesta kvara

su:
X dekv = X iekv = 0,05 ( 0,005 + 0,1433 0,165) = 0,0295 r.j. ;

X 0ekv = 0,005 + 0,155 0,065 = 0,0408 r.j. ,
gde simbol
oznaava da se vrednosti paralelnih reaktansi sa jedne i druge strane ekvivalentuju.
ZdM1=j0,0083 r.j. P U ZdT1=j0,135 r.j.

P
ZdT2= -j0,005 r.j. V S ZdM2=j0,05 r.j.
Id
ZdM3=j0,1 r.j. T W ZdT3=j0,065 r.j.

T
Id
Id + Id
P
Sl. 3.9b Ekvivalentna ema mree direktnih (inverznih) impedansi sistema, sa sl. 3.9a
Z0M1=j0,02 r.j. P U
Z0T1=j0,135 r.j.
Z0T2= -j0,005 r.j. V
T W Z0T3=j0,065 r.j.
K
Sl. 3.9c Ekvivalentna ema mree nultih impedansi sistema, sa sl. 3.9a
c) Simetrine komponente i ukupna struja zemljospoja faze A na sabirnicama sekundara

transformatorske grupe su:
U fr
1,00
I dA = I iA = I 0 A =
=
= 10,02 10 r.j. = 10 577 = 5770 A ;
2 X dekv + X 0ekv 2 0,0295 + 0,0408
I A = 3I dA = 3I iA = 3I 0 A = 30,06 30 r.j. = 30 577 = 17309 A ;
I B = I C = 0.
d1) Raspodela struja direktnog (inverznog) redosleda (sve apsolutne vrednosti struja su
stvarne, a ne svedene) sa sl. 3.9b je:
I d = I dP + I dT + I dSM = 10 I n = 5770 A = I i .
Udeo mree se izraunava preko jednaina:
207
0,0295I d = 0,05I dSM I dSM = 0,59 I d = 0,59 10 I n = 5,9 I n ,

odakle je:
I dSM = I iSM = 3404,3 A .

Udeo transformatora se izraunava preko jednaina:
I dS = I dP + I dT = I d I dSM = (10 5,9)I n = 4,1I n = 2367 ,5 A ;

I dP 0,1433 = I dT 0,165 I dT = 0,8687 I dP ,
odakle je:
I dP
I dT
I dP
(1 + 0,8687 ) = 4 ,1I n
I dP = 2 ,19 I n = I iP = 1263,6 A
I dT = 1,91I n = I iT = 1102,1 A
d2) Raspodela struje nultog redosleda na mestu kvara izraunava se na slian nain kao i
raspodela struje direktnog (inverznog) redosleda.
Udeo mree:
I 0SM = 0
Udeo transformatora:
I 0P + I 0T = I 0S = I 0 = 10 I nS ;
I 0P 0,155 = I 0T 0,065 ;
I 0P = 2,955I nS = 1705 A ;
I 0T = 7,045I nS = 4065 A .
d3) Struje pojedinih faza namotaja transformatora:

Primar:
Zbog Y-sprege namotaja primara, fazne i linijske struje su iste:
I AP = I dP + I iP + I 0P = (2,19 + 2,19 + 2,955)I nP = 7,33I nP = 7,33 192,5 = 1411 A ;

1
3
+ j 3 2,19 + 2,95 I nP =
I BP = a 2 I dP + aI iP + I 0P = j
2
,
19
+
2
2
2
2
= 0,76 I nP = 0,76 192,5 = 146,3 A;
208
3
j 3 2,19 + 2,95 I nP =
I CP = aI dP + a 2 I iP + I 0P = + j
2
,
19
+
2
2
2
2
= 0,76 I nP = 0,76 192,5 = 146,3 A.
Sekundar:
Poto je i sekundar transformatora spregnut u zvezdu, fazne i linijske struje i ovde su
jednake:
I AS = I dS + I iS + I 0S = (4,1 + 4,1 + 10 )I nS = 18,2 I nS = 18,2 577 = 10501 A ;

1
1
3
3
4,1 + + j
4,1 + 10 I nS =
I BS = a 2 I dS + aI iS + I 0S = j
2
2
2
2
= 5,9 I nS = 5,9 577 = 3404 A;

1
1
3
3
2
4,1 + j
4,1 + 10 I nS =
I CS = aI dS + a I iS + I 0S = + j
2
2
2
= 5,9 I nS = 5,9 577 = 3404 A.
Udeo sekundarne mree:
I ASM = I dSM + I iSM + I 0SM = (5,9 + 5,9 + 0)I nS = 11,8I nS = 11,8 577 = 6808 A ;
1
3
+ j 3 5,9 + 0 I nS =
I BSM = a 2 I dSM + aI iSM + I 0SM = j
5
,
9
+
2
2
2
2
= 5,9 I nS = 5,9 577 = 3404 A;

1
3
j 3 5,9 + 0 I nS =
I CSM = aI dSM + a 2 I iSM + I 0SM = + j
5
,
9
+
2
2
2
= 5,9 I nS = 5,9 577 = 3404 A.

Tercijer:
Struje su u tercijeru fazno pomerene u odnosu na struje primara i sekundara, i to I Td kasni, a
I Ti prednjai za 30 isto induktivnim strujama I dP ( I iP ) i I dS ( I iS ) . Kao i u prethodnim sluajevima,
u proraunima e se dati samo vrednosti modula struja.
Fazne struje (struje u namotajima tercijera spregnutim u trougao):
I TAC = I dT + I iT + I 0T = (1,91 + 1,91 + 7,045)I nT = 10,865 I nT = 10,865 1719 = 18677 A ;
209
3
T
+ j 3 1,91 + 7,045 I nT =
I BA
= a 2 I dT + aI iT + I 0T = j
1
,
91
+
2
2
2
2
= 5,135 I nT = 5,135 1719 = 8827 A;

1
3
T
j 3 1,91 + 7,045 I nT =
I CB
= aI dT + a 2 I iT + I 0T = + j
1
,
91
+
2
2
2
= 5,135 I nT = 5,135 1719 = 8827 A.

Linijske struje:
(
(a
)
a ) + I (a a ) = 0 A ;
(a 1) + I (a 1) = 3I = 3 1,91I
T
I TA = I TAC I BA
= I dT 1 a + I iT (1 a ) = 3I dT = 3 1,91I nT = 5,73 1719 = 9850 A ;
T
T
I BT = I BA
I CB
= I dT
T
I CT = I CB
I TAC = I dT
T
i
T
i
T
d
T
n
= 5,73 1719 = 9850 A .
Raspodela struja kvara grafiki je prikazana na sl. 3.9d.
I CP = 146 A
I BP = 146 A
I AP = 1411 A
1703 A
1703 A
I CS = 3404 A
I BS = 3404 A
I AS = 10501 A
17309 A
B
I ASM = 6808 A
A
17309 A
I CT = 9850 A
C
W
T
I WV = 8827 A
I BT = 0 A
B
V
T
I VU
= 8827 A
I TA = 9850 A
A
U
T
I UW
= 18677 A
Sl. 3.9d Ilustracija raspodele struje kvara pri zemljospoju na sabirnicama sekundara faze A
transforamtorske grupe (sve upisane veliine struja su stvarne, a ne svedene vrednosti)
210
Zadatak 3.10
Elektroenergetski sistem, prikazan na sl. 3.10a izloen je jednofaznom kratkom spoju sa
zemljom (zemljospoju) na sabirnicama 3 (faza A).
a) Pod pretpostavkom da su impedanse direktnog i inverznog redosleda elemenata sistema
jednake, nacrtati mree direktnog (inverznog) i nultog redosleda i upisati njihove vrednosti.
b) Proraunati ekvivalentne impedanse direktnog (inverznog) i nultog redosleda, pri kvaru
na sabirnicama 3, kada se zanemare otpornosti vodova.
c) Proraunati subtranzijentnu struju i snagu kvara pri naponu U3 = 110 kV, kao i napone
zdravih faza.
d) Izvriti proraune iz take c, korienjem uproenih formula iz zadataka 3.3 i 3.4 i
uporediti rezultate.
e) Nai udele u struji kvara iz take c) i to generatora G3 i zbirnog udela generatora G1 i
mree prikljuene na sabirnice 4.
G1
T1
V1
T2
~
15 kV
110 kV
60 kV
V2
V3
3
T3
10 kV
G3
Sl. 3.10a Monofazna ema sistema iz zadatka 3.10

Osnovni podaci o sistemu su:
Generator 1:
S n = 75 MVA;
X d % = X i % = 11,2 %;
Generator 3:
S n = 100 MVA;
X d % = X i % = 10,5 %;
Transformator 1:
S n = 50 MVA;
U n = 15 kV;
r 0.
U n = 10,5 kV;
r 0.
m = 123/15 kV;
X T % = 10 %;
X 0T % = 1,2 X dT %; r 0.
Transformator 2:
S n = 60 MVA;
m = 110 / 60 kV;
X T % = 10 %;
X 0T % = 2,4 X dT %; r 0.
Transformator 3:
S n = 90 MVA;
m = 115/10 ,5 kV;
X T % = 10,5 %;
X oT % = 2,4 X dT %; r 0.
Vod V1:
L1 = 38 km; z dV1 = (0,15 + j 0,4 ) /km; z 0 V1 = (0,3 + j1,6 ) /km. (vazd. vod)
Vod V2:
L2 = 12,1 km; z dV 2 = (0,17 + j 0,2 ) /km; z 0 V 2 = (0,79 + j 0,3) /km. (podz. kabl)
Vod V2:
L3 = 30 km; z dV3 = (0,19 + j 0,4 ) /km; z 0 V3 = (0,34 + j1,6 ) /km. (vazd. vod)
( R4 0. )
Uticaj spoljne mree 60 kV: S 4 = 1000 MVA;
211
Uticaj spoljnih mrea 15 kV i 10 kV se zanemaruje. U proraunima pod ta. b i c, zanemariti

i otpornosti vodova 1, 2 i 3.
Reenje:
a) Proraun impedansi elemenata sistema, svedenih na napon vora 3 (110 kV):
X G 1 =
2
X d1 % U nG
11,2 15 2 123
1
mT 1 =
= 22,59 ;
100 S nG1
100 75 15
X T1 =
2
X T 1 % U nT
10 123 2
1
=
= 30,26 ;
100 S nT 1 100 50
X oT 1 = 1,2 30,26 = 36,31 ;
XT2 =
2
X T 2 % U nT
10 110 2
2
=
= 20,17 ;
100 S nT 2 100 60
X oT 2 = 2,4 20,17 = 48,4 ;
XT3 =
2
X T 3 % U nT
10,5 115 2
3
=
= 15,43 ;
100 S nT 3 100 90
X oT 3 = ;
X U 2
10,5 10,5 2 115
X G 3 = d 3 nG 3 mT 3 =
= 13,89 ;
100 S nG3
100 100 10,5
2
U n24
60 2 110
X M 60 =
mT 2 =
= 12,1 ;
SN4
1000 60
Z dV1 = (5,7 + j15,2 ) ;
Z 0 V1 = (11,4 + j 60,8) ;
Z dV 2 = (2,06 + j 2,42 ) ;
Z 0V 2 = (9,56 + j 3,63) ;
Z dV3 = (5,7 + j12 ) ;
Z 0 V3 = (10,2 + j 48) .
Mrea sistema direktnih (inverznih) impedansi sistema, prikazana je na sl. 3.10b, a mrea
nultih impedansi, na sl. 3.10c. Na sl. 3.10b i sl. 3.10c veliine impedansi su u omima.
1
ZG1 = j22,59
0
ZV1 = 5,7+j15,2
ZT2 = j30,26
2
ZT2 = j20,17 ZM60 = j12,1
ZV2=2,06+j2,42
ZV3=5,7+j12
3
ZT3 = j15,43
ZG3 = j13,89
0
Sl. 3.10b Osnovna mrea impedansi sistema direktnog (inverznog) redosleda sistema sa sl. 3.10a
212
1
Z0V1 = 11,4+j60,8
Z0T1 = j36,31
Z0T2 = j48,4
Z0V2=9,56+j3,63 Z0V3=10,2+j48
Sl. 3.10c Osnovna mrea impedansi sistema nultog redosleda sistema sa sl. 3.10a
b1) Proraun ekvivalentne impedanse direktnog (inverznog) redosleda.

Transfiguracija trougla 123 u zvezdu (otpori vodova se zanemaruju) svodi emu impedansi
direktnog (inverznog) redosleda na emu prikazanu na sl. 3.10d, a saimanjem paralelnih grana Z10
i Z20 na emu datu na sl. 3.10e. Vrednosti impedansi pojedinih grana zvezde dobijene
transfiguracijom trougla 123 su:
15,2 2,42
15,2 2,42
=
= 1,242 ;
15,2 + 2,42 + 12
29,62
15,2 12
=
= 6,16 ;
29,62
2,42 12
=
= 0,981 .
29,62
X Z1 =
XZ2
X Z3
j52,85
0
j1,242
j54,092
j6,16
j0,981
j32,27
j38,43
3
j29,32
0
Sl. 3.10d Mrea sistema impedansi direktnog (inverznog) redosleda posle transfiguracije
trougla 123 na sl. 3.10b u zvezdu 123Z, pri zanemarenju otpora vodova
Ekvivalentovanjem dveju paralelnih grana Z0 dobija se reaktansa

X Z0 =
54,092 38,43
= 22,468 .
54,092 + 38,43
213
0
Z
j22,468
IdG1+M4
j0,981
IdG3
j29,32
j23,449
Sl. 3.10e Mrea sistema impedansi direktnog (inverznog) redosleda posle
ekvivalentovanja paralelnih grana na sl. 3.10d
Ekvivalentovanjem paralelnih grana 30 i 3Z0 dobija se konana vrednost ekvivalentne

direktne (inverzne) reaktanse pri kvaru na sabirnicama 3:
X dekv = X iekv =
23,449 29,32
= 13,03 .
23,449 + 29,32
b2) Proraun ekvivalentne impedanse nultog redosleda (sl. 3.10f i 3.10g):

Transfiguracija trougla 123 sa sl. 3.10c u zvezdu daje:
60,8 3,63
60,8 3,63
=
= 1,963 ;
60,8 + 3,63 + 48
112,43
60,8 48
=
= 25,958 ;
112,43
3,63 48
=
= 1,55 .
112,43
X 0Z1 =
X 0Z 2
X 0Z 3
0 j36,31
j1,963
j38,273
j25,98
j1,55
j48,4
j74,38
Sl. 3.10f Mrea sistema impedansi nultog redosleda, posle transfiguracije

trougla 123 na sl. 3.10c u zvezdu 123Z, pri zanemarenju otpora vodova
Ekvivalentovanje paralelnih grana Z10 i Z20 daje zamensku reaktansu grane Z0 na

sl. 3.10g:
X 0Z 0 =
38,273 74,358
= 25,268 .
38,273 + 74,358
214
0
I0GA+M4
j25,268
j1,55
Sl. 3.10g Mrea sistema impedansi nultog redosleda, posle

ekvivalentovanja paralelnih grana na sl. 3.10f
Ekvivalentovanje rednih grana 0Z i Z3 sa sl. 3.10g daje konanu vrednost ekvivalentne nulte
impedanse pri kvaru na sabirnicama 3:
X 0ekv = 25,268 + 1,55 = 26,82 .
c) Struja i snaga jednofaznog zemljospoja na sabirnicama 3 su:
I d 3 = I i 3 = I 03 =
U
Z ekv
d
fr 3
ekv
Zi
Z ekv
0
110 / 3
= j1,201 kA = 1,201 kA / 90 ;
2 j13,03 + j 26,82
I k1Z = 3I d 3 = 3,603 kA / 90 ;
S k1Z = 3U 3 I k1Z = 3 110 3,603 kA / 90 = 686,44 MVA / 90 .
*
Naponi zdravih faza (B i C) na mestu kvara su:

U
fB 3
= a 2U
fC 3
= aU
fr 3
ekv
a 2 Z ekv
+ Z ekv
d + aZ i
0 I d3 = U
fr 3
/ 240 Z i
ekv
+ Z 0ekv I d 3 =
= 63,51 / 240 + ( j13,03 j 26,82 ) ( j1,201) = 31,755 j 55,001 16,56 =

= 48,31 j 55,001 = 73,2 kV / 248,7;
fr 3
aZ d + a Z i
ekv
ekv
+ Z 0 I d3 = U
ekv
fr 3
/ 120 Z i
ekv
+ Z 0 I d3 =
ekv
= 63,51 / 120 + ( j13,03 j 26,82 ) ( j1,201) = 31,755 + j 55,001 16,56 =

= 48,31 + j 55,001 = 73,2 kV / 131,3 .
d) Za potrebe priblinog prorauna potrebno je najpre izraunati struju trofaznog kratkog

spoja:
I k3 =
fr 3
ekv
Zd
110 / 3
= j 4,874 kA.
j13,03
Za k = X 0ekv X dekv = 26,82 13,03 = 2,0582, po priblinim formulama iz zadataka 3.3 i 3.4
dobija se:
I k1Z = I k 3
3
3
= 4,874
= 3,603 kA (isti rezultat kao i napred);
2+k
2 + 2,0582
215
2,0582 2 + 2,0582 + 1
k 2 + k +1
2,701
= 3 63,51
= 110
= 73,21 kV ,
2+k
2 + 2,0582
4,0582
(takoe isti rezultat kao u prethodnom proraunu).
U fB 3 = 3U fr 3
e) Raspodela struje kvara

Sa sl. 3.10e dobija se raspodela struja direktnog i inverznog redosleda:
23,449
23,449
I d3 =
( j1,201) = j 0,533 kA ;
23,449 + 29,32
23,449 + 29,32
29,32
29,32
= I iG1 + M 4 =
I d3 =
( j1,201) = j 0,668 kA .
23,449 + 29,32
23,449 + 29,32
I dG3 = I iG3 =
I dG1 + M 4
Sa sl. 3.10g dobija se raspodela struja nultog redosleda:
I 0G3 = 0 ;
I 0G1 + M 4 = I 03 = j1,201 kA .
Prema tome odgovarajui udeli u ukupnoj struji jednofaznog zemljospoja u taki 3 su:
I Gk13Z = I dG3 + I iG3 + I 0G3 = j 0,533 j 0,533 + 0 = j1,066 kA ;

I Gk11Z+ M 4 = I dG1 + M 4 + I iG1 + M 4 + I 0G1 + M 4 = j 0,668 j 0,668 + j1,201 = j 2,537 kA .
G +M 4
(Provera: I k13Z + I k11Z

G
= j1,066 j 2,537 = j 3,603 kA = I k1Z ).
216
Zadatak 3.11
Za mreu prikazanu na sl. 3.11a izraunati struju direktno uzemljenog zvezdita generatora
G3 pri jednofaznom kratkom spoju sa zemljom (k1Z) na sabirnicama 3. Kolika je ova struja ako se
zvezdite generatora G3 uzemlji preko prigunice ija je induktivni otpor sveden na naponski nivo
500 kV, Xp = 10 .
Napomena: Fazni napon na mestu kvara pre kvara je U fr = 500 / 3. Ostali podaci o elementima
sistema, neophodni za proraune, dati su ispod sl. 3.11a.
G1
T1
V13
T3
G3
V12
G2
T2
T4
V23
G4
k1Z
X d % = X i % = 15 %,
G1:
Sn = 1000 MVA,
Un = 15 kV,
G2:
Sn = 1000 MVA,
Un = 15 kV,
G3:
Sn = 500 MVA,
Un = 13,8 kV,
G4:
T1 :
T2 :
T3 :
T4 :
V12:
V13:
V23:
Sn = 750 MVA,
Sn = 1000 MVA,
Sn = 1000 MVA,
Sn = 500 MVA,
Sn = 750 MVA,
Unv = 500 kV,
Unv = 500 kV,
Unv = 500 kV,
Un = 13,8 kV,
X0% = 10 %.
mT = 15/500 kV/kV, XT% = 10 %.
mT = 15/500 kV/kV, XT% = 10 %.
mT = 13,8/500 kV/kV, XT% = 11 %.
mT = 13,8/500 kV/kV, XT% = 12 %, X0% =100 %, Xd% = .
Xdv = 50 , X0v = 150 .
Xdv = 40 , X0v = 100 .
Xdv = 40 , X0v = 100 .
X d % = X i % = 25 %,
X d % = X i % = 20 %,
X d % = X i % = 30 %,
X0% = 7 %.
X0% = 10 %.
X0% = 12 %.
Sl. 3.11a Jednpolna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.11
Reenje:
2
1 % U nG
X dG
15 15 2 500 2
1 1
1 =
X dG
=
= 37,5 ;
100 S nG1 mT21 100 1000 15 2
2 =
X dG
3
X dG
2
2 % U nG
X dG
25 15 2 500 2
2 1
=
= 62,5 ;
100 S nG 2 mT2 2 100 1000 15 2
2
3 % U nG
X dG
20 13,8 2 500 2
3 1
=
=
= 100 ;
100 S nG 3 mT2 3 100 500 13,8 2
X 0G 3
2
X oG 3 % U nG
12 13,8 2 500 2
3 1
=
=
= 60 ;
100 S nG 3 mT2 3 100 500 13,8 2
2
4 % U nG
X dG
30 13,82 500 2
4 1
=
= 100 ;
100 S nG 4 mT2 4 100 750 13,8 2
4 =
X dG
X T1
217
2
X T 1 % U nT
10 500 2
1
=
=
= 25 ;
100 S nT 1 100 1000
XT2 =
2
X T 2 % U nT
10 500 2
2
=
= 25 ;
100 S nT 2 100 1000
XT3 =
2
X T 3 % U nT
11 500 2
3
=
= 55 ;
100 S nT 3 100 500
XT4 =
2
X T 4 % U nT
12 500 2
4
=
= 40 ;
100 S nT 4 100 750
X 0 T 4 =
2
X 0 T 4 % U nT
4
100
S nT 4
100 500 2
=
= 333,33 .
100 750
Ekvivalentna ema impedansi direktnog i inverznog redosleda, data je na sl. 3.11b.

j37,5
j25
j40
j55
j100
j40
j100
j50
j62,5
j25
j40
X dekv = X iekv

Daljim sreivanjem gornje eme sa sl. 3.11b dobijaju se eme prikazane na sl. 3.11c.
j62,5
j15,38
j12,31 3 j73,56
j87,5
j56,64 3
j73,56
j15,38
X dekv = X iekv
Sl. 3.11c Ekvivalentne eme impedansi direktnog (inverznog)

redosleda posle saimanja sistema sa sl. 3.11b
X dekv = X iekv
218
Sa poslednje eme sa sl. 3.11c dobijaju se ekvivalentne reaktanse direktnog i inverznog

redosleda gledano otono sa mesta kvara:
X dekv = X iekv = 32 .
Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda data je na sl. 3.11d.
j25
j100
j55
j60
j150
j25
j40/2=j20
j100
2
X 0ekv
j333,33
Sl. 3.11d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.11a
U prethodnoj emi pretpostavljeno je da su impedanse rasipanja primarnog i sekundarnog

namotaja transformatora T4 jednake polovini ukupne impedanse rasipanja transformatora.
Sreivanjem eme sa sl. 3.11d dobijaju se eme na sl. 3.11e.
j25 1 j42,86
3
j28,57
j25
j42,86
2
j115
I0DG3
j353,33
X 0ekv
j62,5
j86,76
I0D
X 0ekv
Sl. 3.11e Ekvivalentne eme impedansi nultog redosleda posle saimanja eme sa sl. 3.11d
Konano se sa sl. 3.11e dobija da je ekvivalentna reaktansa nultog redosleda, gledano sa

mesta kvara:
X 0ekv = 36,33 .
Na osnovu izraunatih ekvivalentnih impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda
mogu se izraunati simetrine komponente struje kvara:
Id = Ii = I0 =
219
U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z0
500 / 3
= j 2,877 kA.
j (2 32 + 36,33)
Za struju zvezdita generatora G3 merodavna je struja nultog redosleda kroz granu sa tim
generatorom. Koristei pravilo strujnog razdelnika moe se odrediti ta struja, kao:
I 0D =
I 0 DG3
62,5
I 0 = 0,419 ( j 2,877 ) = j1,205 kA ;
62,5 + 86,76
353,33
=
I 0 D = 0,754 ( j1,205) = j 0,909 kA.
353,33 + 115
Struja koja tee kroz zvezdite je onda:
I NG3 = 3I 0 DG3 = 3 ( j 0,909) = j 2,727 kA.

Dodavanjem prigunice u zvezdite generatora G3 menja se samo deo eme mree nultih
impedansi sa sl. 3.11e desno od kvara, kako je to pokazano na sl. 3.11f.
j115
j62,5
j353,33
3j10
I0DG3
X 0ekv
Sl. 3.11f Ekvivlaentna ema sistema nultih impedansi kada se zvezdite generatora G3 sa
sl. 3.11a, uzemlji preko prigunice, ija je reaktansa 10
Sreivanjem eme sa sl. 3.11f dobija se ema na sl. 3.11g.
j62,5
j102,81
I0D
X 0ekv
Sl. 3.11g Konana ekvivalentna ema sistema nultih impedansi, posle

saimanja osnovne eme sa sl. 3.11f
Sa prethodne eme na sl. 3.11g dobija se da je, posle prikljuenja prigunice, reaktanse od
10 , ekvivalentna nulta reaktansa sistema:
220
X 0ekv = 38,87 .
Struja zvezdita generatora G3 dobija se na isti nain kao i za sluaj direktnog uzemljenja
zvezdita generatora G3:
Id = Ii = I0 =
U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z0
500 / 3
= j 2,806 kA ;
j (2 32 + 38,87 )
62,5
I 0 = 0,378 ( j 2,806 ) = j1,061 kA ;
62,5 + 102,81
353,33
I 0 DG3 =
I 0 D = 0,709 ( j1,061) = j 0,752 kA ;
353,33 + 145
I NG3 = 3I 0 DG3 = 3 ( j 0,752 ) = j 2,257 kA .
I 0D =
Na osnovu proraunatih vrednosti uoava se da se posle uzemljenja zvezdita generatora G3

preko prigunice reaktanse
X p = 10
13,8
= 0,276 ,
500
struja njegovog zvezdita, u odnosu na sluaj kada je zvezdite direktno uzemljeno, smanjuje za
17,24 %.
221
Zadatak 3.12
Za dati elektroenergetski sistem prikazan monofazno na sl. 3.12a moduo struje po vodu 2-3,
u fazi pogoenoj kvarom pri jednofaznom kratkom spoju na sabirnicama 3 je I23 = 1,4 kA.
Izraunati struju kvara i struju po pojedinim fazama voda 2-3 u sluaju dvofaznog kratkog spoja bez
zemljospoja na sabirnicama 3.
Napon na mestu kvara pre kvara je jednak nominalnom naponu voda. Zanemariti prethodni
radni reim. Ostali podaci o sistemu dati su na sl. 3.12a.
4
1
T2
2
3
3
S'k3 = 10000 MVA
T1
XdM1 = ?
pri UM2 = 400 kV
XiM1 = XdM1
XiM2 = XdM2
2
1
X0M1 = 2XdM1
X0M2 = 2XdM2
SnT1 = 2100 MVA
mT1 = 220/110 kV/kV
XT1% = 11 %
Unv = 220 kV
Lv = 80 km
xv = 0,41 /km
X0v = 1,2 /km
Sn12 = 200 MVA

mT2 = 400/220/33 kV/kV/kV
X12% = 12 %, X13% = 15 %
X23% = 9 %
Reenje:
2
X T 1 % U nT
11 220 2
1
X T1 =
=
= 26,62 ;
100 S nT 1 100 200
X v = xv Lv = 0,41 80 = 32,8 ;
X 0v = x0v Lv = 1,2 80 = 96 ;
X 12 =
2
X 12 % U nT
12 220 2
2
=
= 29,04 ;
100 S nT 2 100 200
X 13 =
2
X 13 % U nT
15 220 2
2
=
= 36,3 ;
100 S nT 2 100 200
X 23 =
2
X 23 % U nT
9 220 2
2
=
= 21,78 ;
100 S nT 2 100 200
1
( X 12 + X 13 X 12 ) = 21,78 ;
2
1
X 2 = ( X 12 + X 23 X 13 ) = 7,26 ;
2
1
X 3 = ( X 13 + X 23 X 12 ) = 14,52 ;
2
U2
1
400 2 220 2
2 = M2 2 =
X dM
= 4,84
S k 3 mnT 10000 400 2
;
X1 =
222
2 = 9,68 .
X 0 M 2 = 2 X dM
U cilju odreivanja struja kvara kod dvofaznog kratkog spoja potrebno je na osnovu struje
po vodu 2-3 za sluaj jednofaznog kratkog spoja izraunati nepoznate parametre mree vezane na
transformator T1.
Ekvivalentna ema tog sistema za direktni i inverzni redosled data je na sl. 3.12b.
jX'dM1
jXT1
jXv1
j26,62
j32,8
jX12
jX'dM2
j29,04
j4,84
ekv
Z ekv
j33,88
d = Zi
j59,42

Uvoenjem smene X dL = 59,42 + X dM 1 za ekvivalentnu impedansu direktnog i inverznog
redosleda dobija se izraz:
Z d = jX dekv = j
ekv
33,88 X dL
= jX i .
33,88 + X dL
Ekvivalentna ema impedansi sitema za nulti redosled je data na sl. 3.12c.
jXT1
jX0v1
j26,62
j32,8
jX1
jX2
j7,26
j21,78
ekv
Z0
jX3
jX0M2
j9,68
j14,52
Sl. 3.12c Ekvivalentna ema impedansi nultog

Na osnovu gornje eme dobija se ekvivalentna impedansa nultog redosleda za kvar na

sabirnicama 3, ija je vrednost:
Z 0 = jX 0ekv = j17,19 .
ekv
Simetrine komponente struje kvara za sluaj jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3

su:
Id = Ii = I0 =
223
U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z0
220 / 3
.
33,88 X dL
2 j
+ j17,19
33,88 + X dL
Direktna i inverzna komponenta struje kvara koje sa leve strane utiu u mesto kvara su
jednake i date su izrazom.
I dL =
X dD
33,88
220 / 3
Id =
= I iL
X dL + X dD
33,88 + X dL 2 j 33,88 X dL + j17,19
33,88 + X dL
Ovo su ujedno izrazi za direktnu i inverznu komponentu struje po vodu 2-3. Nulta
komponenta struje kvara koja sa leve strane utie u mesto kvara, odnosno nulta komponenta struje
voda 2-3, jednaka je nuli pa se prema tome za struju faze pogoene kvarom (faza A) voda 2-3
dobija vrednost:
I A23 = I dL + I iL + I 0 L = 2 I dL
Po uslovu zadatka vrednost modula struje IA23 je 1,4 kA pa se dalje dobija jednakost
I A23 = 2
33,88
220 / 3
= 1,4 kA ,
33,88 + X dL 2 j 33,88 X dL + j17,19
33,88 + X dL
odnosno:
I A23 = 2
33,88 220 / 3
= 1,4 kA .
2 33,88 X dL + 17,19 (33,88 + X dL )
U gornjoj jednaini jedina nepoznata veliina je XdL pa se sreivanjem izraza u imeniocu

dobija njeno reenje, koje za XdL daje vrednost:
X dL = 65,51 .
1 , kao:
Konano, dobija se i vrednost za X dM
1 = X dL 59,42 = 6,09 .
X dM
Sada se moe izraunati i vrednost ekvivalentne impedanse direktnog i inverznog redosleda,
gledano sa mesta kvara:
Z d = jX dekv = j
ekv
33,88 65,51
= j 22,33 = jX iekv .
33,88 + 65,51
224
Za sluaj dvofaznog kratkog spoja bez zemljospoja, mogu se dalje izraunati simetrine
komponente struje kvara:
Id =
U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
220 / 3
= j 2,844 kA = I i ; I 0 = 0.
2 j 22,33
Direktna komponenta struje koja u mesto kvara utie sa leve strane (direktna komponenta
struje voda) je:
I dL =
X dD
33,88
Id =
( j 2,844 ) = j 0,969 kA = I iL .
X dL + X dD
65,51 + 33,88
Konano, struje pojedinih faza voda 2-3 pri dvofaznom kratkom spoju na sabirnicama 3 su:
I A23 1
I = a 2
B 23
I C 23 a
1
a
a2
1 I dL 1
1 I iL = a 2
1 I 0 L a
1
a
a2
1
1
1
0,969 0
j 0,969 = 1,678 kA.
0 1,678
225
Zadatak 3.13
Struja zemljospoja Iz na sabirnicama srednjeg napona (SN) razvodne stanice RS, napajane iz
TS VN/SN preko tri trofazna identina kabla poveanog preseka (tzv. fidera) sa sl. 3.13a,
ograniena je po intenzitetu (modulu) na 750 A putem takozvanog niskoomskog uzemljenja. Na
osnovu poznatog izraza za vezu izmeu ukupne struje zemljospoja i njenih simetrinih
komponenata za istu fazu (A), skicirati vektorske dijagrame simetrinih komponenata struja kroz
mesto kvara za sve tri faze, a zatim na osnovu raspodele tih komponenata nai i uneti intenzitete i
smerove struja za sve tri faze u svim sa takom () naznaenim delovima kola SN, uvaavajui
injenicu, da je direktna impedansa malog transformatora za uzemljenje TU neuporedivo vea od
odgovarajue impedanse monog energetskog transformatora TE, zajedno sa napojnom mreom
visokog napona.
Napomena: Impedanse sabirnica prema impedansama ostalih elemenata su zanemarljive.
Primedba: Mogue je raditi sa modulima i smerovima, jer se pokazuje da su sve fazne struje ili u
fazi ili protivfazne. Uticaj predoptereenja lako se po potrebi nadodaje metodom superpozicije.
VN mrea
Faze
CBA
TE
TU
IZ
ZU
Niskoomsko
uzemljenje
fideri SN
Sl. 3.13a Trofazna ema razvodne stanice iz zadatka 3.13
Reenje:
Na mestu kvara vae jednaine:
I ZA = I d + I i + I 0 = 750 A, odnosno I d = I i = I 0 = 250 A ;
(
)
= (a + a + 1)I
I B = a2 I d + aI i + I 0 = a2 + a + 1 I d = 0 ;
I C = aI d + a2 I i + I 0
=0.
RS
226
Ekvivalentne eme sistema po fazama i simetrinim komponentama (d, i, 0) prikazane su na

sl. 3.13b.
- faza (A)
250
166,66
83,33
83,33
83,33
(di)
83,33
83,33
250
83,33
(0)
250
166,66
83,33
83,33
250
- faza (B)
a2250
a283,33
a2166,66
a283,33
(d)
a283,33
a2250
83,33
a 83,33
83,33
a250
a166,66
a83,33
(0)
a83,33
250
166,66
a83,33
(i)
83,33
83,33
250
a250
a83,33
- faza (C)
a250
a83,33
a166,66
a83,33
(d)
a83,33
a250
83,33
a83,33
a2250
2
a 166,66
(i)
83,33
a283,33
a283,33
83,33
(0)
250
166,66
83,33
250
a2250
2
a283,33
a 83,33
Sl. 3.13b Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.13a po fazama (A, B, C) i simetrinim
komponentama (d, i, 0)
227
Direktnim sabiranjem pojedinih komponenata struja za svaku fazu i svako mesto u sistemu
sa prethodnih slika, lako se nalaze ukupne fizike struje. Raspodela struja predstavljena je na
sl. 3.13c.
250
250
500
250
250 250
250
250
0
250
250
0
250
250
250
0
250
750
500
750
250
0
250
0
250
Sl. 3.13c Raspodela struja po fazama elemenata razvodne stanice sa sl. 3.13a
228
Zadatak 3.14
Na kom rastojanju L od sabirnica 1 na vodu V1 sistema sa sl. 3.14a bi trebalo da se desi
jednofazni kratki spoj da bi intenzitet tranzijentne struje kvara dostigao ekstremnu vrednost. O kom
ekstremumu se radi?
Napomena: Za vrednost napona na mestu kvara, pre kvara, uzeti nominalni napon voda.
1
G
V2
S'k3 = 10000 MVA

pri UM = 220 kV
XiM = XdM
X0M =2XdM
V1
Unv = 220 kV
Lv = 200 km
xv = 0,4 /km
X0v = 3xv
SnG = SnT = 2200 MVA

UnG1 = 15,75 kV
mT = 15,75/231 kV/kV
X'dG% = XiG% = 25 %
XT1% = 12 %
Reenje:
Impedanse sistema svedene na naponski nivo 220 kV su:
X G =
2
X G % U nG
1
25 15,75 2 2312
=
= 33,35 ;
100 S nG mT2 100 2 200 15,752
2
X T % U nT
12 2312
=
= 16,01 ;
100 S nT 100 2 200
X v = xv Lv = 0,4 200 = 80 ;
X 0v = 3 X v = 240 ;
XT =
XM
220 2
U M2
=
=
= 4,84 ;
S k 3 10000
X 0 M = X M = 9,68 .
Ekvivalentna ema sistema direktnog i inverznog redosleda data je na sl. 3.14b.

j80
1
0
j33,35 j16,01
j49,36
j4,84
jXL
j80-jXL
3
Zd = Zi
ekv
ekv
Sl. 3.14b Ekvivalentna ema direktnih (inverznih) impedansi sistema sa sl. 3.14a
229
Transfiguracijom trougla 0-1-2 sa sl. 3.14b u zvezdu dobija se ema sa sl. 3.14c.
0
j1,78
j2,88 2
1 j29,42
jXL
j80-jXL
3
ekv
ekv
Zd = Zi
Sl. 3.14c Ekvivalentna ema sistema direktnih impedansi posle

transfiguracije trougla 0-1-2 na sl. 3.14b u zvezdu
Ekvivalentna impedansa direktnog i inverznog redosleda u funkciji od induktivnog otpora

dela voda nepoznate duine L sa sl. 3.14c je:
Zd = j
ekv
(29,42 + X L ) (82,88 X L ) +
29,42 + X L + 82,88 X L
j1,78 = j 0,0089 X L2 + 0,476 X L + 23,49 = Z i .

ekv
Ekvivalentna ema sistema nultog redosleda data je na sl. 3.14d.

j240
1
0
j16,01
j9,68
j3XL
j240-j3XL
3
ekv
Z0
Sl. 3.14d Ekvivalentna ema nultih impedansi sistema sa sl. 3.14a
Transfiguracijom trougla 0-1-2 sa sl. 3.14d u zvezdu dobija se ema na sl. 3.14e:
Ekvivalentna impedansa nultog redosleda u funkciji od reaktanse dela voda nepoznate
duine L je:
Z0 = j
ekv
(14,46 + 3 X L ) (248,74 3 X L ) +
14,46 + 3 X L + 248,74 3 X L
j 0,58 = j 0,0342 X L2 + 2,67 X L + 14,25 .
230
0
j0,58
j8,74
1 j14,46
j3XL
j240-j3XL
3
ekv
Z0
Sl. 3.14e Ekvivalentna ema nultih impedansi posle transfiguracije

trougla 0-1-2 sa sl. 3.14d u zvezdu
Struja jednofaznog kratkog spoja je onda:

I k1Z = 3
U fr
Zd + Zi
ekv
ekv
+ Z ekv
0
ekv
odnosno posle zamene prethodnih izraza za

veliine XL.
I k1Z = 3
= 3
2 j
ekv
i Z0
dobija se izraz, koji je funkcija od
U fr
0,0089 X L2
0,052 X L2
ekv
Zd , Zi
) (
+ 0,476 X L + 23,49 + j 0,0342 X L2 + 2,67 X L + 14,25
U fr
+ 3,622 X L + 61,23
)=
),
Nalaenje ekstremne vrednosti modula struje Ik1Z svodi se na nalaenje ekstremne vrednosti
modula imenioca u izrazu za struju Ik1Z, izjednaavanjem sa nulom njegovog prvog izvoda po XL:
0,052 X L2 + 3,622 X L + 61,23

= 0,
X L
odakle je:
2 0,052 X L + 3,622 = 0,
odnosno:
XL =
3,622
= 34,827 .
2 0,052
Poto se ekstremna vrednost modula imenioca dobija za X L = 34,827 , to je traena

duina voda:

L=
231
X L 34,827
=
= 87,067 km.
xv
0,4
2
Imajui u vidu znak lana uz X L u imeniocu izraza za Ik1Z, za kvar koji se desio na
rastojanju L = 87,067 km od sabirnica 1 ima se maksimalna vrednost modula imenioca u izrazu za
struju kvara, odnosno minimalna vrednost modula struje kvara.
Struja jednofaznog kratkog spoja za kvar na rastojanju L = 87,067 km od sabirnica 1 je
onda:
220 / 3
min
I k1Z = 3
= j 3,0655 kA .
j 0,052 34,827 2 + 3,622 34,827 + 61,23
232
Zadatak 3.15
Za dati trofazni, monofazno prikazani sistem na sl. 3.15a ispitati da li e u sluaju
jednofaznog kratkog spoja na kraju voda doi do iskljuenja generatorskih prekidaa P (kao jedinih
sa te strane kvara) ako su prekostrujni releji, prikljueni na sekundare strujnih transformatora
(100/5 A/A) u sve tri faze podeeni da reaguju tek na struje koje odgovaraju primarnim strujama
veim za 20 % od nominalnih struja generatora.
Radi dobijanja najmanjih struja pri kratkom spoju, pretpostaviti praktino neoptereene
maine (tranzijentnu direktnu, a time i priblino i inverznu reaktansu mree nai iz zadatog udela u
tranzijentnoj trofaznoj snazi kratkog spoja na sabirnicama i nominalnog napona na njima).
Svi podaci o elementima sistema, neophodni za proraune, dati su ispod sl. 3.15a.
P
U fr = 60 / 3 kV
Yd5
~
S'k3 = 60 MVA
pri
P
U
=
nm 20 kV
~
SnT1 = 2 MVA
Unv = 60 kV
SnG = 21 MVA
mnT1 = 6,3/63 kV/kV Lv = 100 km
UnG = 6,3 kV
X'dG% = XiG% = 35 % XT1% = 9 %
xv = 0,4 /km
X0v = 1,3 /km
SnT2 = 2 MVA
mnT2 = 60/20 kV/kV
XT2% = 9 %
X0% = 100 %
Sl. 3.15a Monofazna ema i parametri elemenata sistema iz zadataka 3.15
Reenje:
Direktna (inverzna) reaktansa jednog generatora svedena na stranu voda gde se dogodio
kvar je:
2
2
X % U nG
35 6,32 63
1 1
=
X G 1 = dG
= 1389,15 .
100 S nG1 mT 1 100 1 6,3
Reaktansa transformatora T1 posmatrana sa strane vieg napona je:

X T1 =
2
X T 1 % U nT
9 632
1
=
= 178,605 .
100 S nT 1 100 2
Direktna reaktansa voda je:

X v = Lxv = 100 0,4 = 40 .
Nulta reaktansa voda je:
X 0v = Lx0v = 100 1,3 = 130 .
Reaktansa transformatora T2 posmatrana sa mesta kvara (sa strane vieg napona) je:
XT 2
233
2
9 60 2
X T 2 % U nT
2
=
=
= 162 .
100 S nT 2 100 2
Reaktansa magneenja transforamtora T2 je:

X 0 =
2
X 0 % U nT
2
100
S nT 2
100 60 2
= 1800 .
100 2
Reaktansa mree svedena na stranu kvara je:
Xm =
2
U nm
20 2
mT2 2 =
S k 3
60
60
= 60 .
20
Na osnovu sraunatih podataka mogu se nacrtati ekvivalentne eme simetrinih

komponenata za direktni, inverzni i nulti sistem. Ekvivalentna ema inverznog sistema identina je
sa ekvivalentnom emom direktnog sistema poto su im reaktanse elemenata iste. Ekvivalentna
ema direktnog (inverznog) sistema prikazana je na sl. 3.15b.
j1389,15
j178,605
j40
j162
j60
j1389,15
Ud-Ufr
Sl. 3.15b Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda

sistema sa sl. 3.15a
Saimanjem reaktansi dobija se ekvivalentna jednostavnija ema prikazana na sl. 3.15c,

odakle se lako nalaze direktna (inverzna) reaktansa sistema posmatrana otono sa mesta kvara.
j913,18
IdL
j222
Ud-Ufr
Sl. 3.15c Ekvivalentna ema sistema direktnih (inverznih) impedansi posle

ekvivalentovanja paralelenih i rednih elemenata na sl. 3.15b
Ona iznosi:
Zd = Zi
ekv
ekv
j 913,18 j 222
= j178,8 .
j 913,18 + j 222
Homopolarna (nulta) ekvivalentna ema sistema ima izgled kao na sl. 3.15d.
234
j178,60
j130
j81
j1800
U0
Sl. 3.15d Ekvivalentna ema nultih impedansi za sistem sa sl. 3.15a
Prostija ema sistema nultih impedansi, dobijena ekvivalentovanjem impedansi rednih

elemenata sa sl. 3.15d, prikazana je na sl. 3.15e, odakle je:
j308,6
j1881
U0
Sl. 3.15e Ekvivalentna ema nultih impedansi, posle ekvivalentovanja

rednih elemenata sa sl. 3.15d
Z0 =
ekv
j 308,60 j1881
= j 265 .
j 308,60 + j1881
Nulta, direktna i inverzna struja jednofaznog kratkog spoja na mestu kvara su jednake i
iznose:
I0 = Id = Ii =
U/ 3
Z ekv
0
Z ekv
d
Z iekv
60 / 1,73
= j 55,7 A .
j 265 + 2 j178,8
Direktna komponenta struje kratkog spoja koja tee od strane generatora nalazi se iz
jednaine:
Z ekv
d I d = Z dL I dL ,
odakle je
I dL =
Zd Id
j178,8 ( j 55,7 )
=
= j10,9 A .
Z dL
j 913,18
Preraunavanjem prethodno izraunate vrednosti struje na stranu nieg napona dobija se da

je njen moduo jednak:
I dN = I iN =
1
10,9 = 109 A .
6,3 / 63
235
Sprega transformatora T1 je Yd5. Znai, fazna struja (napon) na strani nieg napona kasni za
530 = 150 u odnosu na faznu struju (napon) vienaponske strane. Na strani vieg napona fazni
stavovi direktne i inverzne struje poklapaju se. Na niskonaponskoj strani njihov meusobni poloaj
bie kao na sl. 3.15f, (Idn kasni za Id za 530=150, a Iin prednjai ispred Ii za150).
IdN
IiN
60
150
Id= Ii=-j10,9 A
Sl. 3.15f Fazni stavovi direktne i inverzne struje na nienaponskoj strani
Direktna komponenta struje sa strane nieg napona je:

I dN = I dN cos 60 + jI dN sin 60 = ( 54,5 + j 94,5) A .
Inverzna komponenta struje sa strane nieg napona je:
I iN = I iN cos 60 + jI iN sin 60 = (54,5 + j 94,5) A .
Namotaj nieg napona transformatora T1 spregnut je u trougao pa se nulte komponente
struje zatvaraju u njemu samom.
Struja koja e tei kroz fazu A na nienaponskoj strani kada se na strani vieg napona
dogodio jednofazni kratki spoj je:
I AN = I dN + I iN = j189 A .
Struja u fazi B na strani nieg napona je:
I BN = a 2 I dN + a I iN = 0 A .
Struja u fazi C na strani nieg napona je:
I CN = a I dN + a 2 I iN = j189 A .
Nominalna struja generatora uveana za 20 % je:
1,2 I nG = 1,2
1000
= 110 A .
3 6,3 / 3
Kako je 189/2 = 94,5 < 110 t nee doi do iskljuenja generatorskih prekidaa.
236
Zadatak 3.16
a) Izraunati procentualnu vrednost reaktanse X12% tronamotajnog transformatora sa
sl. 3.16a tako da snaga trofaznog tranzijentnog kratkog spoja na strani 10 kV pri radnom naponu
10,5 kV ne pree 200 MVA, koliko izdrava izabrana oprema 10 kV.
b) Izraunati niskoomsku reaktansu prigunice prikljuene u zvezdite sekundara
transformatora, tako da tranzijentna struja jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 10 kV ne
pree 300 A, ako su rasipne reaktanse X13% = 18 % i X23% = 9 % raunate za snagu 31,5 MVA
, X 0M = 2 X M
.
X = XM
(tercijer je manje snage), i ako je iM
a
c) Kolika je struja zemljospoja na dalekovodu 10 kV, jednostrano napajanom iz naznaenog
postrojenja, na udaljenosti 3 km, ako je xv = 0,37 /km, a x0v = 3xv. Raunati sa nominalnim
naponom na mestu kvara, pre nastanka kvara. U obzir uzeti prigunicu izraunatu u ta. b.
d) Proveriti da li je za sluaj zemljospoja na stubu udaljenom kao pod c) zadovoljen uslov
po kome napon dodira za maksimalno vreme iskljuenja kvara ne sme da pree 130 V, ako se radi o
betonskim stubovima iji otpor uzemljenja, odnosno rasprostiranja, zajedno sa prstenastim
trakastim uzemljivaem na udaljenosti 1 m od temelja i dubini 0,5 m iznosi z (m)/7 () i ako je,
zahvaljujui oblikovanju potencijala usled prstenastog uzemljivaa, pad potencijala na prvom metru
28 % od napona stuba.
Dalekovod ima zatitno ue Fe 50 mm2 iji je poduni otpor rZU = 3,5 /km, dok su rasponi
2
4
a = 200 m, a specifini i poduni otpor zemlje = 100 m i rz = f (Hz) 10 (/km ) .
z
1
110 U reg
reg 2 %
e) Izraunati minimalni potreban opseg regulacije

, ako se radi o regulacionom
trasformatoru, iji primarni napon varira od 123 kV pri minimalnom optereenju S = 5 MVA uz
cos = 0,9, do 100 kV pri maksimalnom optereenju jednakom nominalnoj snazi uz cos = 0,93, i
ako sekundarno treba postii pri maksimalnom optereenju napon 10,5 kV, a pri minimalnom
10 kV. Otpor namotaja transformatora, shodno sl. 3.16b je 0,5 %.
.
mrea (M)
f = 50 Hz
S'k3 = 5000 MVA

pri
UnM = 110 kV
3
2
110
Ureg1 %
Ureg2 %
RT12 % = 0,5 %
XPR
SnT12 = 31,5 MVA
mnT12 = 110/10,5 kV/kV
Sl. 3.16a Monofazna ema postrojenja i osnovni
podaci transformatora iz zadatka 3.16
Reenje:
Sl. 3.16b Osnovni podaci za proraun

iz take e, zadatka 3.16
237
a) Kako snaga trofaznog tranzijentnog kratkog spoja ne sme da pree 200 MVA na strani
10 kV pri radnom naponu 10,5 kV, to mora biti ispunjen uslov:
S k 3 = 200 MVA 3U r I k 3 I k 3
ili:
S k 3
,
3U r
S k 3
Ur
I k 3 =
.
+ X 12 )
3U r
3(X M
Ekvivalentna ema sistema impedansi direktnog redosleda onda ima izgled kao na sl. 3.16c.
jXM
jX12
k3
Sl. 3.16c Ekvivalentna ema impedansi sistema direktnog redosleda iz zadatka 3.16
Dalje se dobija:
X 12
U r2
,
XM
S k 3
gde je tranzijentna reaktansa mree, svedena na napon 10,5 kV:

2
U M2 1
110 2 10,5 2
=
=
XM
= 0,022 ,
S k 3 (M ) mT 12
5000 110 2
tako da je reaktansa primar-sekundar, takoe svedena na napon 10,5 kV:
X 12
10,5 2
0,022 = 0,529 ,
200
odnosno, u %:
X 12 % =
100 X 12
100 0,529
S nT =
31,5 = 15,12 % .
2
Un
10,52
b) Poto su reaktanse rasipanja izmeu tri namotaja transformatora, svedene na napon

10,5 kV:
X 12 = 0,529 (sraunato pod a) );
X 13
238
X 13 % U n2
18 10,52
=
=
= 0,63 ;
100 S nT 100 31,5
X 23 =
X 23 % U n2
9 10,5 2
=
= 0,315 ,
100 S nT 100 31,5
to su reaktanse ekvivalentne zvezde 3-namotajnog transformatora:

1
( X 12 + X 13 X 23 ) = 1 (0,529 + 0,63 0,315) = 0,42 ;
2
2
1
1
X 2 = ( X 12 X 13 + X 23 ) = (0,529 0,63 + 0,315) = 0,107 ;
2
2
1
1
X 3 = ( X 12 + X 13 + X 23 ) = ( 0,529 + 0,63 + 0,315) = 0,208 .
2
2
X1 =
Ekvivalentna ema za sraunavanje direktne i inverzne ekvivalentne impedanse posmatrane

sa mesta kvara, shodno sl. 3.16c data je na sl. 3.16d.
jX12
jX'M
Zd = Zi
ekv
ekv
Sl. 3.16d Ekvivalentna ema za proraun ekvivalentne impedanse

(direktne i inverzne) kvara iz zadatka 3.16
Sa poslednje eme na sl. 3.16 dobija se:

Zd = Zi
ekv
ekv
+ X 12 ) = j 0,551 .
= j( X M
Ekvivalentna ema za sraunavanje nulte ekvivalentne impedanse posmatrane sa mesta

kvara prikazana je na sl. 3.16e.
jX0M
jX1
jX2
jX3
j3XPR
ekv
Z0
Sl. 3.16e Ekvivalentna ema za proraun ekvivalentne nulte impedanse

kvara iz zadatka 3.16.
Sa eme na sl. 3.16 dobija se:
239
Z 0 = j (3 X PR + X 2 ) + X 3 j ( X Mo + X 1 ) .
ekv
= 2 0,022 = 0,044 , to je:

Kako je X 0 M = 2 X M
Z 0 = j (3 X PR + 0,107 ) + j 0,208 j (0,044 + 0,42 ) = j (3 X PR + 0,251) .
ekv
Poto struja zemljospoja na sabirnicama 10 kV ne sme da bude vea od 300 A, uslov je:
I k1Z =
3U fr
ekv
Zd
+ Zi
ekv
+ Z0
ekv
300 A ,
odnosno:
3 10500
300 A ,
j 3 (2 0,55 + 0,251 + 3 X PR )
odakle se dobija vrednost reaktanse prigunice za uzemljenje:
X PR 19,76 .
c) Zamenske eme za sraunavanje ekvivalentnih impedansi posmatranih sa mesta kvara

ostaju iste kao u ta. b, s tim to se na red sa sraunatim ekvivalentnim reaktansama vezuju
direktna, odnosno nulta reaktansa deonice dalekovoda 10 kV dugake 3 km, tako da je:
Z d ( c ) = Z i (c ) = Z d (b ) + jX v = j (0,551 + 1,11) = j1,661 ;
ekv
ekv
ekv
Z 0(c ) = Z 0(b ) + jX 0v = j (3 X PR + 0,251 + 3,33) = j 62,86 ,

ekv
ekv
gde je:
X v = xv L = 0,37 3 = 1,11 ;
X 0v = 3 X v = 3 1,11 = 3,33 ;
X PR = 19,73 .
Struja zemljospoja na dalekovodu 10 kV, na udaljenosti 3 km od datog postrojenja je onda:
I k1Z =
3U fr
ekv
Z d (c )
ekv
Z i(c)
ekv
Z 0(c )
3 10000
= j 261,71 A , odnosno:
j 3 (2 1,661 + 62,86 )
I k1Z = 261,71 A .
d) Otpor rasprostiranja stuba iznosi:
RS =
240
100
= 14,286 .
7
Ako se sa oznakom prim oznae veliine po rasponu, to je otpor zatitnog ueta po

rasponu
r ' ZU = 3,5 ( km) 0,2 (km/rasponu) = 0,7 /rasponu .
Poduni otpor zemlje (rz) je:
rz = 2 f (Hz) 10 4 ( km) = 2 50 10 4 = 0,04935 /km ,
tako da je otpor zemlje po rasponu:
rz = 0,04935 ( km) 0,2 (km/rasponu) = 0,00987 /rasponu .

Koeficijent je onda:
+ r 'z
rZU
0,7 + 0,00987
=
= 0,223 .
RS
14,286
Napon stuba u kvaru (US) moe se izraunati kao:

U S = I Z Z ekv ,
gde je Iz ukupna struja zemljospoja za kvar na posmatranom mestu, a Zekv je ekvivalentni otpor
lanca: zatitno ue, stubovi, zemlja:
Z ekv =
2 1 e
rZU
r + r
+ ZU z
RS
tako da je:
U S = I z Z ekv = 261,71
2 1 e 0, 223
0,7
= 408,27 V .
0,7 + 0,00987
+
14,286
Sada je konano:
U = 0,28 U S = 0,28 408,27 = 114,3 V < 130 V = U dozv

dod ,
pa se zakljuuje da je napon dodira, odnosno kriterijum napona dodira na posmatranom stubu
zadovoljen.
241
e) Prema uslovu zadatka vai relacija:
P R + Qmax X
U z max NN = UVN max
U VN
10,5
110 + U reg1
Kako je eljena vrednost napona na nienaponskoj strani pri maksimalnom optereenju,

U z maxNN = 10,5 kV
(napon treba da je maksimalan kako bi i najudaljeniji potroa imao kvalitetan
napon), onda je na vienaponskoj strani napon UVN = 100 kV, tako da vai:
29,295 1,92 + 11,578 58,08 10,5
,
10,5 = 100
100
110 + U reg1
gde je:
Pmax = S n cos = 31,5 0,93 = 29,295 MW ;
Qmax = S n sin = 31,5 1 0,932 = 11,578 MVAr ;
R=
RT 12 % U n2
0,5 110 2
=
= 1,92 ;
100 S nT 100 31,5
X 12 % U n2 15,12 110 2
X =
=
= 58,08 .
100 S nT
100 31,5
Kada se gornja jednaina rei po Ureg1 dobija se:
U reg1 = 17,287 kV ,
odnosno
U reg1 % =
U reg1
Un
100 =
U reg1
110
100 =
17,287
100 = 15,715 % ,
110
Slino, iz uslova:
P R + Qmin X
U z min NN = U VN min min
U VN min
10,5
,
110 + U reg 2
gde je:
U z min NN = 10 kV ,
eljena vrednost napona na nienaponskoj strani pri minimalnom optereenju iznosi:
U VN min = 123 kV .
Takoe je:
Pmin = S min cos min = 5 0,9 = 4,5 MW ;
242
sin min = 1 cos 2 min = 0,43588 ;
Qmin = S min sin min = 5 0,43588 = 2,179 MVAr ,

pa se za vrednost napona Ureg2 nalazi da je Ureg2 = 17,996 kV.
Tada je:
U reg 2 % =
U reg 2
Un
100 =
U reg 2
110
100 =
17,996
100 = 16,36 % .
110
Odavde se sagledava potreban nominalni opseg regulacije, pa se on moe usvojiti da bude

11018 %.
243
Zadatak 3.17
Koliku niskoomsku
a) reaktansu X ili
b) rezistansu R
treba prikljuiti izmeu zvezdita vieg napona kunog transformatora (TK) i uzemljenja u
jednopolno prikazanoj TS 110/10 kV/kV na sl. 3.17a ako se eli ograniiti struja kvara izmeu faze
i zemlje (struja zemljospoja) na sabirnicama 10 kV (pa onda i u mrei 10 kV) na maksimalno
300 A. Svi neophodni podaci za proraune dati su na sl. 3.17a.
Napomene:
1) Uticaj povienog radnog napona pre kvara iznad nominalnog i jake mree priblino se
kompenzuju pa se moe raunati sa nominalnim naponom i mreom beskonane snage.
2) Zbog malih snaga kunog transformatora i sopstvene potronje mogu se zanemariti njegova
direktna i inverzna reaktansa u odnosu na odgovarajue paralelne reaktanse (glavnog)
transformatora.
Jaka aktivna
mrea 110 kV
i jo viih
napona
XT% = 20 %
SnT = 40 MVA
mnT = 110/10,5 kV/kV
TK
Sopstvena
potronja
Iz 300 A
SnTK = 250 kVA
mnTK = 10/0,4 kV/kV
X1/2N % = 1 %
a)
X=?
b)
R=?
Sl. 3.17a ema i parametri sistema iz zadatka 3.17
Reenje:
a) Ekvivalentna ema sistema za direktni i inverzni redosled ima izgled kao na sl. 3.17b.
Kako je prema uslovu zadatka
X T 1 / 2 >> X T ,
to je:
Zd = Zi
ekv
ekv
= jX T .
244
jXT
ekv
Z ekv
d = Zi
Sl. 3.17b Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.17a za impedanse

direktnog i inverznog redosleda
Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.17a za impedanse nultog redosleda, prikazana je na

sl. 3.17c.
jXT1/2
j3X
ekv
Z0
Sl. 3.17c Ekvivalentna ema sistema sa sl. 3.17a za impedanse

nultog redosleda
Sa eme ns sl. 3.17c je:

Z 0 = j ( X T 1 / 2 + 3 X ) ,
ekv
gde je:
2
X T % U nT
20 10,52
XT =
=
= 0,55 ;
100 S nT 100 40
X T 1 / 2 =
2
X T 1 / 2 % U nTK
100
S nTK
1 10 2
= 4 .
100 0,25
Struja zemljospoja treba da je manja od 300 A, pa vai uslov:
IZ =
3U fr
Zd + Zi
ekv
ekv
+ Z0
ekv
300 A ,
odnosno:
300 3
odakle je
10000 / 3
3 X 52,64 ,
j 0,55 2 + j 4 + j 3 X
245
X 17,55 .
b) Ekvivalentna ema za impedanse direktnog i inverznog redosleda ostaje ista kao u ta. a,
a za impedanse nultog redosleda, prikazana je na sl. 3.17d.
jXT1/2
3R
ekv
Z0
Sl. 3.17d Ekvivalentna ema sistema impedansi nultog

redosleda iz ta. b zadatka 3.17
Analogno, kao u proraunu reaktanse za uzemljenje u ta. a je:
IZ =
3U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z0
3 10000 / 3
300 A ,
2 j 0,55 + j 4 + 3R
odakle je
(3R )2 + 5,12
3 10000
= 57,66 ,
300
odnosno
(3R )2 57,66 2 5,12 ,

pa se konano dobija:
R 19,44 .
246
Zadatak 3.18
Koliki je u sistemu prikazanom na sl. 3.18a (sa parametrima elemenata datim na toj slici)
napon zvezdita 35 kV namotaja transformatora u vreme jednofaznog kratkog spoja na vodu
nominalnog napona 110 kV, ako tranzijentna struja jednofaznog kratkog spoja iznosi 1,5 kA i ako
je Petersenova prigunica, prikljuena na sekundarno zvezdite transformatora, podeena na prvu
niu vrednost svojih nominalnih struja u odnosu na struju zemljospoja 35 kV mree bez
Petersenovog kalema
a) za sluaj da je transformator bez tercijera,
b) za sluaj transformatora sa tercijerem, spregnutim u trougao.
SnT = 20 MVA
mnT = 110/38,5 kV/kV
X12% = 10 %, X13% = 11 %
MREA
3
Ur = 110 kV
X23% = 6 %, X0% =100 % nominalnog napona
35 kV
Zo = j120
1
2
L = 200 km
c0 = 510-9 F/km
U nPR = 35 / 3 kV
Ik1Z = 1,5 kA
InPR = 5, 10, 15, 20, 25, 30 A
Sl. 3.18a Trofazna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.18
Reenje:
Reaktanse izmeu pojedinih namotaja i reaktansa magneenja transformatora svedene na
napon 110 kV su:
X 12 =
2
X 12 % U nT
10 110 2
=
= 60,5 ;
100 S nT 100 20
X 13 =
2
X 13 % U nT
11 110 2
=
= 66,55 ;
100 S nT 100 20
X 23 =
2
X 23 % U nT
6 110 2
=
= 36,30 ;
100 S nT 100 20
X 0 =
2
X % U nT
100 S nT
100 110 2
=
= 605 .
100 20
Odgovarajue reaktanse ekvivalentne zvezde tronamotajnog transformatora su:

1
( X 12 + X 13 X 23 ) = 1 (60,5 + 66,55 36,30) = 45,375 ;
2
2
1
X 2 = ( X 23 + X 12 X 13 ) = 15,125 ;
2
1
X 3 = ( X 13 + X 23 X 12 ) = 21,175 .
2
X1 =
247
Struja zemljospoja u 35 kV-noj mrei bez Petersenove prigunice je:
I z = + j 3U n c0L = j1,73 35 103 5 10 9 314 200 = j19 A .

Petersenova prigunica, prema uslovu zadatka, treba da se podesi na InPR = 15 A, pa je
reaktansa prigunice svedena na stranu 35 kV:
X PR 35 =
U nPR 35 / 3
=
1000 = 1350 ,
I nPR
15
ili, svedena na stranu 110 kV:

2
X PR 35
110
= 1350
= 11 020 .
38,5
a) Za sluaj bez tercijara kapacitivna reaktansa nultog redosleda mree 35 kV je:

1
1
=
= 3183,1 ,
c0 L 314 5 10 9 200
ili svedena na stranu 110 kV:
2
110
3183,1
= 26 000 .
38,5
Ekvivalentna ema sistema impedansi nultog redosleda ima izgled prikazan na sl. 3.18b.
j45,375
j15,125 j311020
I0
j120
j605
-j 26000
U0
Sl. 3.18b Ekvivalentna ema mree impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.18a,
za sluaj da je transformator bez tercijera
Saimanjem redno i paralelno vezanih reaktansi na emi sa sl. 3.18b, dobijaju se

ekvivalentne eme na sl. 3.18c.
1
Ako se usvoji da je struja I0 uslovno u faznoj osi bie: I 0 = I k1Z , tj. I 0 = 500 A , pa je
3
shodno sl. 3.18c:
I 01 + I 02 = 500 A ;
248
j120 I 01 = j (45,37 + 557,5) I 02 .

Iz gornje dve jednaine dobija se struja I02, koja iznosi:
I 02 = 83 A .
j45,37
I0
I0PR
j605
j120
j7075,125
U0
c1)
j45,37
I01
I0
I02
j120
j557,5
U0
c2)
Sl. 3.18c Ekvivalentne mree nultog redosleda posle saimanja
rednih (c1) i paralelnih elemenata (c2), na sl. 3.18b
Struja I0pr se shodno emama sa sl. 3.18c, moe odrediti iz jednaine:

j 7075,125 I 0 PR = j 557,5 I 02 ,
odakle je:
I 0 PR = 6,54 A .
Traeni napon zvezdita transformatora za vreme kvara bie:
38,5
38,5
U = j 3 X PR I 0 PR
= j 3 11020 6,54
= j 75500 V = j 75,5 kV .
110
110
b) Ekvivalentna ema sistema nultog redosleda za sluaj da transformator raspolae sa

tercijerom prikazana je na sl. 3.18d.
Sukcesivnim uproavanjem dobija se odgovarajua pojednostavljena ema sistema,
prikazana na sl. 3.18e.
Iz jednaina:
I 01 + I 02 = 500 A ;
j120 I 01 = j (45,37 + 20,38) I 02 ;
249
dobija se vrednost za struju kvara:
I 02 = 324 A .
j45,37
I0
j15,12 j311020
j605
j120
j21,175
-j26000
Uo
Sl. 3.18d Ekvivalentna ema impedansi sistema nultog redosleda za sluaj da transformator iz
zadatka 3.19 ima tercijer spregnut u trougao
j45,37
I0
I0PR
j605
j120
j21,175
j7075,125
U0
e1)
j45,37
j120
I01
I0
I02
j20,38
U0
e2)
Sl. 3.18e Ekvivalentne eme sistema nultih impedansi sa sl. 3.18d pre (e1) posle saimanja
rednih i paralelnih elemenata (e2)
Struja prigunice moe se odrediti iz jednaine:

j 7075,125 I 0 PR = j 20,38 I 02 = j 20,38 324 ,
odakle je:
I 0 PR = 0,932 A .
Traeni napon u zvezditu transformatora za vreme kvara bie:
38,5
U N = j 3 11020 0,932
= j10780 V = j10,78 kV .
110
250
Zadatak 3.19
U elektroenergetskom sistemu, iji su podaci dati na sl. 3.19a dolazi do jednofaznog kratkog
spoja sa zemljom na sabirnicama 1.
a) Izraunati ukupnu struju jednofaznog kratkog spoja sa zemljom na sabirnicama 1 za
sluaj izolovanog, a potom za sluaj direktno uzemljenog zvezdita transformatora T1.
b) Za sluaj izolovanog zvezdita transformatora T1 izraunati napon tog zvezdita, za
vreme kvara.
c) Da li se zvezdite transformatora T1 moe ostaviti izolovano? Obrazloiti odgovor.
5
G
T1
L12 = L13 = L23 = L = 150 km
AT
xv = 0,42 /km
x0v = 3xv
~
SnG = SnT1 = 300 MVA
UnG1 = 15,75 kV
mT1 = 15,75/231 kV/kV
X'dG% = XiG% = 30 %
XT1% = 12 %
SnAT = 300 MVA

mAT = 220/400 kV/kV
XAT% = 11 %
3
T2
1
3
2
pasivno
potroako
podruje
S'k3 = 10000 MVA

pri UM = 400 kV
XiM = XdM
X0M =2 XdM
SnT2 = 150 MVA

mT2 = 220/110/35 kV/kV/kV
X12% = 15 %; X13% = 9 %
X23% = 12 %
Reenje:
Proraun impedansi generatora, transformatora T1 i AT i vodova:
= X iG =
X dG
2
% U nG
X dG
1
30 15,75 2 2312
=
= 53,36 ;
100 S nG mT21 100 300 15,752
2
X T 1 % U nT
12 2312
=
= 21,34 ;
100 S nT 100 300
= X v13 = X v 23 = X v = xv L = 0,42 150 = 63 ;
X T1 =
X v12
X 0v12 = X 0v13 = X 0v 23 = X 0v = 3 X v = 189 ;

U M2 2
400 2 220 2
m AT =
= 4,84 ;
S k 3
10000 400 2
= 9,68 .
= 2 X dM
=
X dM
X 0M
X AT =
2
X AT % U nT
11 220 2
=
= 17,75
100 S nT 100 300
Proraun impedansi tronamotajnog transformatora T2:
X 12
251
2
15 220 2
X 12 % U nT
2
=
=
= 48,4 ;
100 S nT 2 100 150
X 13 =
2
X 13 % U nT
9 220 2
2
=
= 29,04 ;
100 S nT 2 100 150
X 23 =
2
X 23 % U nT
12 220 2
2
=
= 38,72 ;
100 S nT 2 100 150
1
( X 12 + X 13 X 23 ) = 19,36 ;
2
1
X 2 = ( X 12 + X 23 X 13 ) = 29,04 ;
2
1
X 3 = ( X 13 + X 23 X 12 ) = 9,68 .
2
X1 =
Ekvivalentna ema sistema za direktni i inverzni redosled, data je na sl. 3.19b.

1
0 j53,36
j63
j21,34
j17,75 j4,84
j63
j74,7
ekv
Zd
j63
ekv
Zi
j22,59
3
j48,4
Sl. 3.19b Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda za sistem sa sl. 3.19a
Sreivanjem prethodne eme dobija se ema na sl. 3.19c.
j63
j74,7
2
j22,59
j126
Zd = Zi
ekv
ekv
j64,59
Sl. 3.19c Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda

posle sreivanja eme sa sl. 3.19b
Konano, ekvivalentna impedansa direktnog i inverznog redosleda je:

Zd = Zi
ekv
ekv
= j
252
74,7 64,59
= j 34,64 .
74,7 + 64,59
Ekvivalentna ema za nulti redosled za sluaj izolovanog zvezdita transformatora T1 data je

na sl. 3.19d.
j189
2
j17,75
0 j21,34
j189
ekv
Z0
j189
j9,68 0
j27,43
3
j29,04
j19,36
j9,68
j29,04
Sl. 3.19d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.19a, pri
izolovanom zvezditu transformatora T1
Ekvivalentovanjem trougla 1-2-3 sa sl. 3.19d u zvezdu, dobija se ema na sl. 3.19e.
j21,34
Z ekv
0
j63
j63
j63
j92,04
2 j27,43
j90,43
3
j29,04
Sl. 3.19e Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda posle transfiguracije

trougla 1-2-3 sa sl. 3.19d u zvezdu 123Z.
Konano, ekvivalentna impedansa nultog redosleda za sluaj izolovanog zvezdita

transforamtora T1 je:
Z 0ekv
(iz ) = j 63 + j
90,43 92,04
= j108,61 .
90,43 + 92,04
253
a) Traena struja jednofanog kratkog spoja za sluaj izolovanog zvezdita transformatora T1

je:
I k1Z (iz ) = 3I 0(iz ) =
U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z 0(iz )
3 220 / 3
= j 2,142 kA .
2 j 34,64 + j108,61
Za sluaj direktno uzemljenog zvezdita ekvivalentna impedansa nultog redosleda je:

Z 0(uz ) = Z 0(iz ) j 21,34 = j
ekv
ekv
108,61 21,34
= j17,84 .
108,61 + 21,34
Struja jednofaznog kratkog spoja sa zemljom za ovaj sluaj je:

I k1Z (uz ) = 3I 0(uz ) =
U fr
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z 0(uz )
3 220 / 3
= j 4,374 kA .
2 j 34,64 + j17,84
b) Napon izolovanog zvezdita transformatora T1 za sluaj jednofaznog kratkog spoja sa

zemljom na sabirnicama 1 je:
U N = Z 0(iz ) I 0(iz ) = Z 0(iz )
ekv
ekv
I k1Z (iz )
3
= j108,61
j 2,142
= 77,55 kV .
3
c) Poto je kriterijum efikasnosti uzemljenja zvezdita proizvoljnog elektroenergetskog

X 0 X d 3,
za elektroenergetski sistem iz zadatka za sluaj izolovanog zvezdita
sistema
transformatora T1 se dobija:
X 0 X d = 108,61 34,64 = 3,135 > 3 ,
pa se moe zakljuiti da zvezdite transformatora T1 ne sme raditi izolovano.
254
Zadatak 3.20
Za dati trofazni, jednofazno prikazani elektroenergetski sistem sa sl. 3.20a, proveriti da li
sme zvezdite jednog od dva generatorska transformatora da se dri neuzemljeno, ako je izolacija
zvezdita prema masi (zemlji) dimenzionisana za nivo treine nominalnog faznog napona
odgovarajueg namotaja. Proveru vrednosti kvazistacionarnog napona zvezdita prema zemlji
izvriti samo za sluaj jednofaznog kratkog spoja na poetku jednog od dva voda u tranzijentnom
periodu.
Podaci o parametrima elemenata sistema, dati su ispod sl. 3.20a.
U fr = 230 / 3 kV
2
3
SnG = SnT = 2200 MVA

UnG = 15,75 kV
mT = 15,75/231 kV/kV
X'dG% =20 %
XT1% = 12 %
Unv = 220 kV
Lv = 160 km
xv = 0,42 /km
X0v = 1,2 /km
S'k3 = 8000 MVA

pri UM = 400 kV
XiM = XdM
X0M = 2XdM
SnAT1-2 = 400 MVA

SnAT3 = 133,3 MVA
mAT = 220/400/36,75 kV/kV/kV
ux12 = uk12 = 8 %
ux13 = uk13 = 12 % pri snazi
ux23 = uk23 = 14 % 400 MVA
Sl. 3.20a Jednofazna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.20
Reenje:
Parametri elemenata elektroenergetskog sistema sa sl. 3.20a su:
2
X dGe
2
X % U nG
1
20 15,75 2 231
= dG
=
= 26,68 ;
100 2 S nG mT2 100 2 200 15,75
2
X T % U nT
12 2312
=
= 16 ;
100 2 S nT 100 2 200
1
1
1
= X v = xv Lv = 0,42 160 = 33,6 ;
2
2
2
2
u % U nT
8 220 2
= x12
=
= 9,68 ;
100 S AT 12 100 400
X Te =
X ve
X 12
X 13 =
X 23
2
u x13 % U nT
12 220 2
=
= 14,52 ;
100 S AT 12 100 400
2
u x 23 % U nT
14 220 2
=
=
= 16,94 .
100 S AT 12 100 400
255
Na osnovu napred proraunatih reaktansi rasipanja autotransformatora, svedenih na

naponski nivo voda (220 kV), nalaze se parametri odgovarajue zvezde tog tronamotajnog
autotransforamtora:
1
( X 12 + X 13 X 23 ) = 1 (9,68 + 14,52 16,94) = 3,63 ;
2
2
1
1
X 2 = ( X 12 + X 23 X 13 ) = (9,68 + 16,94 14,52 ) = 6,05 ;
2
2
1
1
X 3 = ( X 13 + X 23 X 12 ) = (14,52 + 16,94 9,68) = 10,89 .
2
2
X1 =
Reaktansa mree svedena na naponski nivo voda je:
=
X dM
U M2 220
400 2 220
=
= 6,05 .
S 'k 3 400
8000 400
Na osnovu izraunatih parametara na sl. 3.20b nacrtana je odgovarajua ekvivalentna ema

impedansi za direktni i inverzni redosled.
jXGe
jXTe
jXve
jX1
jX2
jXdM
jX3
ekv
Zd
ekv
Zi
Sl. 3.20b Mrea direktnih i inverznih impedansi sistema sa sl. 3.20a
Krak zvezde sa reaktansom jX3 je otvoren, s obzirom da je tercijer neoptereen. Naime,

direktne i inverzne ems se indukuju u tercijeru ali je njihov fazorski zbir po zatvorenoj konturi
(trouglu) jednak nuli (sistem od 3 vektora meusobno pomerena za 120), tako da struje direktnog i
inverznog redosleda u simetrinim reimima ne teku po trouglu.
Sa sl. 3.20b nalazi se da je:
Zd = Zi
ekv
ekv
+ X Te ) j ( X ve + X 1 + X 2 + X dM
),
= j ( X Ge
odakle je posle zamene brojanih vrednosti pojedinih reaktansi:

Zd = Zi
ekv
ekv
= j 42,68 j 49,33 = j 22,88 .
Nulta ekvivalentna ema impedansi sistema kada je samo jedan blok-generatorski

transformator direktno uzemljen, ima izgled kao na sl. 3.20c. Nulte reaktanse elemenata na sl. 3.20c
su onda:
256
X T = 2 X Te = 32 ;
1
1
X 0ve = xov Lv = 1,2 160 = 96 ;
2
2
= 2 6,05 = 12,1 .
X 0 M = 2 X dM
jXT
jX0ve
jX1
jX2
jX0M
jX3
ekv
Z0
Sl. 3.20c Mrea nultih impedansi sistema sa sl. 3.20a

Ekvivalentna nulta impedansa posmatrana otono sa mesta kvara je:
Z 0ekv = jX T
( j( X 0ve + X 1 ) + j ( X 2 + X 0 M )
jX 3 ) = j 32 j106,44 = j 24,604 .
Napon zvezdita izolovanog transformatora prema zemlji odreen je samo nultom

komponentom napona poto direktna i inverzna komponenta napona (kod simetrinog trofaznog
sistema) ne utiu na potencijal zvezdita. Pri tome, napon zvezdita upravo je jednak naponu na
mestu kvara (nultoj komponenti) poto se nulte struje kroz izolovano zvezdite ne zatvaraju i
jednostavno se nulti potencijal sa mesta kvara prenosi do zvezdita. Dakle, shodno sl. 3.20d je:
U N = U 0 =
Z 0ekv
Z 0ekv
Z ekv
d
Z iekv
U fr =
24,604
230
=
24,604 + 2 22,88 3
1
1 231
= 46,43 kV > U izolacije zvezdita = U nf =
= 44,456 kV .
3
3 3
Io
Io
Io
3Io
Uo
Uzv
Sl. 3.20d Ekvivalentna ema sistema iz zadatka 3.20 za proraun napona izolovanog
zvezdita blok-generatorskog transformatora na strani mree
Zakljuuje se da zvezdite treba izolovati jae od 1/3 punog faznog napona (npr. izolacija
zvezdita treba da je dimenzionisana na 2/3 vrednosti punog faznog napona).
257
Zadatak 3.21
Za elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.21a odrediti:
a) Struju trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 6.
b) Struju jednofaznog kratkog spoja na istim sabirnicama, kao i struju i napon na krajevima
otpora za uzemljenje u naredna dva sluaja:
b1) Svako od zvezdita na 35 kV strani transformatora T3 je uzemljeno preko otpornosti za
uzemljenje R = 30 .
b2) Zvezdita na 35 kV strani oba transformatora T3 meusobno su povezana i uzemljena
preko zajednike otpornosti za uzemljenje R = 30 .
Napon na mestu kvara, pre kvara je U fr = 36,5 / 3 kV. Ostali podaci o sistemu su dati na sl. 3.22a.
Napomena: Procentualne reaktanse transformatora T2 su proraunate za snagu 150 MVA, dok su za
transformatore T3 date za odgovarajue prolazne snage.
3
4
S'k3 = 8000 MVA
Unv = 110 kV
2
1
pri UM = 225 kV
xv = 0,41 /km x0v = 1,2 /km
~
XiM = XdM
T2
L24 = 80 km
,
X0M =1,5XdM
3
L25 = 60 km
L45 = 60 km
SnT2 = 150/150/50 MVA
SnG = SnT = 250 MVA
mT2 = 220/110/10,5 kV/kV/kV
X'dG% = 25 %
5
X12% = 12 %, X13% = 15 %, X23% = 7 %
UnG = 15,75 kV
mT1 = 115/15,75 kV/kV
SnT3 = 75/75/25 MVA
XT% = 12 %
mT3 = 110/36,75/10,5 kV/kV/kV
sprega Yd5
T T
X % = 7 %, X % = 3,8 %, X % = 1 %
T1
12
13
23
Sl. 3.21a Jednoplna ema i osnovni podaci sistema iz zadatka 3.21
Reenje:
Parametri sistema svedeni na naponski nivo 35 kV su:
2
=
X dG
2
% U nG
X dG
1
25 15,75 2 115 36,75
mT21 2 =

= 3,69 ;
100 S nG
mT 3 100 100 15,75 110
X T1 =
2
X T 1 % U nT
12 115 2 36,75
1 1
=
= 1,77 ;
100 S nT mT2 3 100 100 110
X dv 24
1
36 ,75
= xdv L24 2 = 0 ,41 80
= 3,661 ;
mT 3
110
X 0v 24
1
36,75
= x0v L24 2 = 1,2 80
= 10,715 ;
mT 3
110
258
2
X dv 25
1
36 ,75
= xdv L25 2 = 0 ,41 60
= 2 ,746 ;
mT 3
110
2
1
36,75
X 0v 25 = x0v L25 2 = 1,2 60
= 8,036 ;
mT 3
110
X dv 45 = X dv 25 = 2 ,746 ;
X 0v 45 = X 0v 25 = 8,036 ;
X T 212 =
2
2
X T 212 % U nT
12 110 2 36,75
2 1
=
= 1,08 ;
100 S nT 21 mT2 3 100 150 110
X T 213 =
2
2
X T 213 % U nT
15 110 2 36,75
2 1
=
= 1,35 ;
100 S nT 21 mT2 3 100 150 110
X T 223 =
2
2
X T 223 % U nT
7 110 2 36,75
2 1
=
= 0,63 ;
100 S nT 21 mT2 3 100 150 110
1
1
X T 212 + X T 213 X T 223 = (1,08 + 1,35 0 ,63) = 0 ,9 ;
2
2
1
1
X T 22 = X T 212 + X T 223 X T 213 = (1,08 + 0 ,63 1,35) = 0 ,18 ;
2
2
1
1
X T 23 = X T 213 + X T 223 X T 212 = (1,35 + 0 ,63 1,08) = 0 ,45 ;
2
2
2
2
xT 312 U nT 3
7 36 ,75
X T 312 =
=
= 1,26 ;
100 S nT 31 100 75
X T 21 =
X T 313 =
2
xT 313 U nT
3,8 36 ,75 2
3
=
= 2 ,053 ;
100 S nT 33 100 25
X T 323 =
2
xT 323 U nT
1 36 ,75 2
3
=
= 0 ,54 ;
100 S nT 33 100 25
X T 31 =
X T 32
X T 33
1
1
X T 312 + X T 313 X T 323 = (1,26 + 2 ,053 0 ,54 ) = 1,3865 ;
2
2
1
1
= X T 312 + X T 323 X T 313 = (1,26 + 0 ,54 2 ,053) = 0 ,1265 ;
2
2
1
1
= X T 313 + X T 323 X T 312 = (2 ,053 + 0 ,54 1,26 ) = 0 ,6665 ;
2
2
X 0M
U M2 2 1
225 2 110 36,75
mT 2 2 =

= 0,1766 ;
S k 3
mT 3 8000 220 110
= 1,5 X dM = 0,2649 .
=
X dM
Ekvivalentna ema za impedanse direktnog (inverznog) sistema data je na sl. 3.21b.

j3,69
259
2
j1,77
j3,661
j2,746
j1,08
j0,1766
j2,746
5
j1,26
j1,26
6
K
Sl. 3.21b Ekvivalentna ema impedansi direktog (inverznog) redosleda sistema sa sl. 3.21a
Ekvivalentovanjem rednih grana i prebacivanjem trougla 2-4-5 mree sa sl. 3.21b u zvezdu
dobija se ema data na sl. 3.21c:
2
j5,46
j1,098
j1,098
0
j6,558
j1,2566
j2,3546
j0,824
5
j1,454
j0,63
6
K
Sl. 3.21c Ekvivalentna ema impedansi sa sl. 3.21b, posle transformacije
trougla 2-3-4 u zvezdu
Sa prethodne eme dobija se ekvivalentna impedansa direktnog (inverznog) redosleda, za

kvar na sabirnicama 6:
ekv
Z ekv
d = jX d = j1, 454 + j
6,558 2,3546
= j 3,1865 .
6,558 + 2,3546
Struja trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 6 je onda:
I k3 =
U fr
ekv
Zd
260
36,5 / 3
= j 6,613 kA.
j 3,1865
b1) Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda za sluaj kada je svako od zvezdita
transformatora T3 uzemljeno preko individualnih otpornosti za uzemljenje, data je na sl. 3.21d.
2
j1,77
j10,715
j8,036
j0,18
j8,036
j0,9
j0,2649
j0,45
5
j1,3865
j1,3865
j0,6665
j0,6665
-j0,1265
-j0,1265
3R=90
3R=90
6
K
Sl. 3.21d Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda sistema pri individualnom uzemljenju
zvezdita na 35 kV strani transformatora u grani 5-6 preko otpora od 30
Ekvivalentovanjem paralelnih i rednih grana i prebacivanjem trougla 2-4-5 i zvezdu dobija
se uproena ema data na sl. 3.21e.
Sa sl. 3.21e se dalje dobija ekvivalentna nulta impedansa sistema, za kvar na sabirnicama 6:
Z 0 = (45 + j 0,25) .
ekv
Struja jednofaznog kratkog spoja za kvar na sabirnicama 6 je onda:

I k1Z =
3U fr / 3
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z0
3 36,5 / 3
= (1,375 j 0,202 ) = 1,39 kA / 8,37
2 j 3,1865 + 45 + j 0,25
Struja kroz otpornik za uzemljenje svakog od transformatora u grani 5-6, jednaka je polovini
struje jednofaznog kratkog spoja:

IR =
261
I k1Z
= (0,6875 j 0,101) = 0,695 kA / 8,37.
2
Napon na krajevima otpornosti za uzemljenje je:
U R = I R R = 0,695 30 = 20,85 kV.

j1,77
j0,5046
j3,214
j3,214
j4,984
j3,7186
j4,5407
j2,411
j0,6932
j0,33325
j0,25
- j0,06325
45
6
K
Sl. 3.21e Ilustracija postupka saimanja mree nultih impedansi sa sl. 3.21d
b2) Za sluaj kada su zvezdita na 35 kV strani oba transformatora u grani 5-6 meusobno
povezana i uzemljena preko zajednike otpornosti menja se samo deo ekvivalentne eme
transformatora T3, kako je to pokazano na sl. 3.21f.
Sa sl. 3.21f se dobija da je u ovom sluaju ekvivalentna nulta impedansa sistema, za kvar na
sabirnicama 6:
Z 0 = (90 + j 0,25) .
ekv
Struja jednofaznog kratkog spoja za kvar na sabirnicama 6 onda je:
I k1Z =
3U fr / 3
+
+
= 0,7005 kA / 4,21 .
ekv
Zd
ekv
Zi
ekv
Z0
3 36,5 / 3
= (0,6986 j 0,0514 ) =
2 j 3,1865 + 90 + j 0,25
262
Struja kroz otpornost za uzemljenje jednaka je struji jednofazog kratkog spoja, tj:
I R = I k1Z = (0,6986 j 0,0514 ) = 0,7005 kA / 4,21.
Napon na krajevima otpornosti za uzemljenje je:
U R = R I R = 30 0,7005 = 21,016 kV.
j4,5407
j0,25
j1,3865
j1,3865
j0,6665
j0,6665
- j0,1265
- j0,1265
3R=90
6
K
Sl. 3.21f Ekvivalentna ema sistema nultih impedansi pri zajednikom uzemljenju zvezdita na
35 kV strani transformatorau grani 5-6, preko otpora od 30
263
Zadatak 3.22
Na sl. 3.22a dat je dalekovod 1-2 duine Lv, podune nulte reaktanse xov, na ijim krajevima
su transformacije sa direktno uzemljenim zvezditima na strani voda. Za vreme jednofaznog
kratkog spoja na vodu, izmerene su blokiranjem merenja pri iskljuenju prekidaa u istom trenutku
tranzijentnog perioda, efektivne vrednosti napona i struja na poetku i kraju voda (U1, U2, I1, I2).
Voltmetri i ampermetri za merenja napona i struje prikljueni su u odgovarajua sekundarna kola
mernih transformatora prema ematski prikazanom nainu merenja na sl. 3.22a. Izraunati
rastojanje l mesta kvara od podstanice 1.
Lv
1
faza C
faza B
faza A
r0v<< x0v
ST1
NT
ST2
A
m NT =
220 / 3 kV
0 ,1 / 3 kV
Im
500 A
5 A
1A
=
1A
m ST 1 =
m ST 2
V
Um

Reenje:
Fazorski dijagrami simetrinih komponenata faznih napona i struja za vreme kvara, na
mestu kvara prikazani su na sl. 3.22b (odnose se na simetrine komponente faze A gde je oznaka
faze namerno izostavljena).
Ufr f.o.
Ud
a2Ui
aIi
aId
aUi
Id
aUd
Ii
I0
a Ud
Ui
U0
a2Id
a2Ii
Sl. 3.22b Fazorski dijagrami simetrinih komponenata napona i struja na mestu kvara,
za vreme kvara
264
Da bi se odredilo mesto kvara na vodu posmatra se monofazna ema prema sl. 3.22c.
Lv
1
Lv-l
I01
U01
I02
U02
U0P
Sl. 3.22c Monofazna ema sistema sa sl. 3.22a,

na osnovu koje se odreuje mesto kvara
Prema emi sa sl. 3.22c, jednaine za napone na kraju i poetku voda su:
U 02 = U 0 P + j (Lv l )x0v I 02 ;
U 01 = U 0 P + jlx0v I 01 .
Odavde je:
U 02 U 01 = j (Lv l )x0v I 02 j lx0v I 01 ,
odnosno kada se gornja jednaina rei po l (rastojanju mesta kvara od take 1), bie
l=
U 01 U 02 + jLv x0v I 02
.
jx0v (I 01 + I 02 )
Idui od mesta kvara U0 se smanjuje, ali je fazni stav isti. Prema orijentaciji osa on je
negativan, pa u obrazac treba staviti U01 i U02. Slinim rezonovanjem zakljuuje se i za struje
I01 = jI01 i I02 = jI02.
Kada se ovo uvrsti u izvedeni obrazac, dobija se konani obrazac za izraunavanje mesta
kvara na kome se dogodio jednofazni kratak spoj ako su poznate nulte komponente struje i napona
na poetku i kraju voda:
l=
U 02 U 01 + Lv x0v I 02
.
x0v (I 01 + I 02 )
Za brojane vrednosti izmerenih veliina:

U m1 = 30 V ; U m 2 = 40 V ; I m1 = 9 A ;
Lv = 180 km ; x0v = 1,3 /km ;
dobija se:
I m 2 = 12 A ;
265
30 V 220
40 V 220
= 22 000 V ;
U 02 =
= 29 200 V ;
3 0,1
3 0,1
9 A 500
12 A 500
I 01 =
= 300 A ;
I 02 =
= 400 A ;
3 5
3 5
U U 01 + Lv x0v I 02 29200 22000 + 180 1,3 400
l = 02
=
= 110,8 km .
x0v (I 01 + I 02 )
1,3(300 + 400)
U 01 =
Potrebno je naglasiti da na sl. 3.22a voltmetar meri trostruki nulti napon, a ampermatar
trostruku nultu struju pa otuda broj 3 u imeniocu u izrazima za U01, U02, I01, I02.
266
Zadatak 3.23
Za trofazni sistem prikazan na sl. 3.23a, izraunati da li e u sluaju kratkog spoja faze A sa
zemljom na poetku dalekovoda 220 kV iskljuiti prekida (odnosno pol prekidaa) na istoj fazi na
kraju dalekovoda, ako je dalekovod pre kvara radio praktino neoptereen sa meufaznim naponom
na poetku od 230 kV, a impuls za iskljuenje prekidaa se dobija preko reaktantnog releja
220 / 3 kV
i strujnog
napajanog iz naponskog transformatora odnosa transformacije
0 ,1 kV
500 A
transformatora odnosa transformacije
, u sluajevima kada je merena reaktansa (ovde odnos
1 A
sekundarnog merenog/raunatog napona i sekundarne merene/raunate struje) manja od reaktanse
na koju se pobuuje rele i koja iznosi 60 .
Podaci o parametrima elemenata sistema dati su na sl. 3.23a.
CBA
Unv = 220 kV
Lv = 225 km
xv = 0,4 /km
x0v = 1,3 /km
jaka
mrea
110 kV
X0
~
SnG = 350 MVA
UnG = 10,5 kV
SnT = 275 MVA
mT = 10,5/231 kV/kV
X'dG% = XiG% = 35 %
XT% = 12 %
RR
SnMT = 50 MVA
220 / 3 kV
m MT =
110 / 3 kV
XT% = 12 % X% = 4000 %
Reenje:
Reaktanse generatora, transformatora, voda i monofaznih transformatora sistema su:
= X iG =
X dG
2
% U nGsv
X dG
35 2312
=
= 124,509 ;
100 S nG
100 150
2
X T % U nT
12 2312
=
= 42,688 ;
100 S nT 100 150
X v = xv Lv = 0 ,4 225 = 90 ;
XT =
X MT =
2
X T % U nMT
12 220 2
=
= 38,720 .
100 3S nMT 100 150
267
Zamenske eme mrea simetrinih komponenata direktnog i inverznog sistema su identine

i prikazane su na sl. 3.23b.
j124,509 j42,688
j90
j167,197
Z ekv
d
j38,72
j128,72
= Z iekv
Sl. 3.23b Zamenska ema impedansi direktnog i inverznog

Posle sreivanja eme sa sl. 3.23b dobijaju se ukupna direktna i inverzna impedansa gledane
sa mesta kvara:
ekv
Z ekv
= j
d = Zi
167,197 128,72
= j 72,7 .
167,197 + 128,72
Nulte reaktanse voda i transformatora su:

X 0v = x0v Lv = 1,3 225 = 292,5 ;
X T =
2
X % U nMT
100 S nMT
4000 220 2
= 12906,66 .
100 150
Ekvivalentna ema nultog (homopolarnog) sistema impedansi, prikazana je na sl. 3.23c.

Reaktanse levo od transformatora nisu prikazane poto je transformator spregnut u trougao sa
primarne strane mree pa se nulte struje zatvaraju kroz navoje primara.
j42,688
1
j292,5 j 38,72
2
j12906,609
ekv
Zo
j13218,469
Sl. 3.23c Zamenska ema impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.23a
Posle sreivanja prethodne eme sa sl. 3.23c dobija se ekvivalentna nulta impedansa sistema
posmatrana sa mesta kvara, ija je vrednost:
Z0 = j
ekv
42,688 13218,469
= j 42,6 .
42,688 + 13218,469
Simetrine komponente struja na mestu kvara su jednake i iznose:
I0 = Ii = Id =
268
U
ekv
Zd
fr
ekv
Zi
ekv
Z0
230 / 3
= j 0,707 kA .
j 72,7 + j 72,7 + j 42,6
Direktna i inverzna komponenta struje, koje pritiu sa strane voda na mesto kvara
izraunavaju se iz jednaine:
I dD = I iD
I Z
j 0,707 j72,7
= d d =
= j 0,4 kA = j 400 A .
Z dD
j128,72
ekv
Nulta komponenta struje kvara, koja protie sa strane voda na mesto kvara bie:
I 0D =
I0Z0
j 0,707 j42,6
=
= j 0,00228 kA = j 2,28 A .
Z 0D
j13237,88
ekv
Direktna komponenta napona na mestu kvara, posle nastanka kvara moe se izraunati iz
jednaine:
230
ekv
U d = U fr I d Z d =
( j 0,707 ) j 72,7 = 81,6 kV .
3
Inverzna komponenta napona na mestu kvara, posle nastanka kvara moe se izraunati iz
jednaine:
U i = I i Z i
ekv
= ( j 0,707 ) j 72,7 = 51,5 kV .
Nulta komponenta napona na mestu kvara, posle nastanka kvara moe se izraunati iz
jednaine:
U 0 = I 0 Z 0 = ( j 0,707 ) j 42,6 = 30,2 kV .
S obzirom da je kvar na fazi A, na mestu kvara treba da je U d + U i + U 0 = 0. Kada se u ovoj
jednaini zamene izrazi za U d , U i i U 0 dobie se tano 0.
Direktna komponenta napona na kraju prenosnog voda (tamo gde su prikljueni merni
transformatori) shodno sl. 3.23d bie:
U d = U d + j 90 I dD = 81,6 + j 90 ( j 0,4 ) = 81,6 + 36 = 117,6 kV .
j90
-j0,4 kA
Ud =81,6 kV
Ud
Sl. 3.23d Ekvivalentna ema za proraun direktne komponente

napona na kraju voda
Inverzna komponenta napona na mestu prikljuenja mernog transformatora shodno sl. 3.23e
je:
269
U i = U i + j 90 I iD = 51,4 + j 90 ( j 0,4 ) = 15,4 kV .

j90
-j0,4 kA
Ui=-51,4 kV
Ui
Sl. 3.23e Zamenska ema za proraun inverzne komponente

Nulta komponenta napona na tom istom mestu shodno sl. 3.23f bie:
U 0 = U 0 + j 292,5 I 0 D = 30,2 + j 292,5 ( j 0,00228) = 29,53 kV .
j29,25
-j2,28 A
Uo =-51,4 kV
Uo
Sl. 3.23f Zamenska ema za proraun nulte komponente

Struja i napon u fazi A na kraju voda za vreme kvara su onda:

I ' A = I dD + I iD + I 0 D = j 0,4 j 0,4 j 0,00228 = j 0,80228 kA ;
U ' A = U ' d +U 'i +U '0 = 117,6 15,4 29,53 = 72,666 kV .
Kada se oni preko mernih transformatora svedu na njihove sekundarne strane, bie:
1
1
= 802,28
= 1,60456 A ;
500
500
0,1
0,1
= U A
= 72,666
= 52,7 V .
127
220 / 3
I AMT = I A
U AMT
Reaktantni rele e da meri reaktansu, ija je vrednost:
U AMT
52,7
=
= 35,6 ,
I AMT 1,60456
te e naznaeni prekida iskljuiti.
U ovakvim sluajevima kada sekundarna strana nije uzemljena, a nema ni tercijera, nulta
reaktansa ima visoku vrednost pa je potrebno proveriti ispunjenje uslova za pobuivanje releja.
270
Zadatak 3.24
U transformatorsku stanicu 110/35 kV, shodno sl. 3.24a ugraena su dva identina
tronamotajna transformatora 110 kV/35 kV/10,5 kV, sprega Y0y0d5, sa zajednikim sabirnicama
110 kV i 35 kV (tercijeri 10,5 kV, vezani u zatvoren trougao, ne koriste se), preko kojih su dalje
povezani sa odgovarajuim mreama. Razmatrati dva uobiajena stanja njihovih neutralnih taaka:
a) Oba transformatora rade sa direktno uzemljenim zvezditem na strani 110 kV i 35 kV.
b) Transformator T1 radi sa direktno uzemljenim zvezditem na strani 110 kV (dok mu je
zvezdite 35 kV izolovano), a transformator T2 sa direktno uzemljenim zvezditem na strani 35 kV
(zvezdite na strani 110 kV mu je izolovano).
Proraunati struje i snage trofaznog kratkog spoja i jednofaznog zemljospoja, pri kvarovima
na sabirnicama S1 (110 kV) i S2 (35 kV), ako su uticaji mrea koje povezuju:
- na strani sabirnica 110 kV: SkM1 = 5000 MVA;
- na strani sabirnica 35 kV: SkM2 = 1500 MVA.
U proraunima pretpostaviti da su ekvivalentne impedanse susednih mrea jednake za sve tri
simetrina komponente ( Z dM 1 = Z iM 1 = Z 0 M 1 , odnosno Z dM 2 = Z iM 2 = Z 0 M 2 ).
Ostali parametri transformatora, neophodni za proraune, dati su na sl. 3.24a.
S3(1)
S1
T2
Un1 = 110 kV
S3( 2)
Un3 = 10,5 kV
SnT = 31,5/31,5/10,5 MVA
S2
m = 110 kV101,5 %/36,75 kV/10,5 kV
uk12 = 12 %; uk13 = 6 %; uk23 = 2 %
T1
Impedasne rasipanja svedene su
na prolaznu snagu
Un2 = 35 kV (otpornosti namotaja zanemariti)
io = 1,5 %
Un3 = 10,5 kV
Sl. 3.24a Monofazna ema i parametri transformatora transformatorske stanice iz zadataka 3.24
Reenje:
a1) Proraun impedansi (sve vrednosti svedene su na napon Un1 = 110 kV i prolaznu snagu):
X 12 =
X 13
u k12 U n21 12 110 2

=
= 46,1 ;
100 S n1 100 31,5
u k13 U n21
6 110 2
=
=
= 69,15 ;
100 S n3 100 10,5
X 23 =
u k 23 U n21
2 110 2
=
= 23,05 .
100 S n3 100 10,5
Impedanse Y-ekvivalenta tronamotajnog transformatora, shodno emi sa sl. 3.24b su:

X1 =
1
( X 12 + X 13 X 23 ) = 46,1 ;
2
271
1
( X 12 + X 23 X 13 ) = 0 ;
2
1
X 3 = ( X 13 + X 23 X 12 ) = 23,05 ;
2
U n21 100 110 2 100
X =
=
= 25 608,5 .
S n1 io
31,5 1,5
X2 =
Ekvivalentna reaktansa paralelnih otonih grana sa sl. 3.24b je:

X =
X X3
X + X3
25 608,5 23,05
= 23,03 .
25 608,5 + 23,05
Z1=jX1=j46,1
Z=jX=j25608,5
Z2=jX2=0
Z3=jX3=j23,05
Sl. 3.24b Y-ekvivalent tronamotajnog transformatora sa sl. 3.24a
Direktna i inverzna impedansa transformatora su jednake i u oba sluaja (a i b) iznose:

Zd = Zi
ekv
ekv
= j
X1
46,1
= j
= j23,05 .
2
2
Nulte impedanse se razlikuju u dva pomenuta sluaja:

a) Oba zvezdita transformatora su direktno uzemljena: Ekvivalentna ema nultih impedansi
svakog transformatora prikazana je na sl. 3.24c.
b1) Zvezdite transformatora T1 na strani 110 kV je direktno uzemljeno (zvezdite na strani
35 kV je izolovano): Ekvivalentna ema nultih impedansi prikazana je na sl. 3.24d.
b2) Zvezdite transformatora T2 na strani 35 kV je direktno uzemljeno (zvezdite na strani
110 kV je izolovano): Ekvivalentna ema nultih impedansi prikazana je na sl. 3.24e.
Mrea
110 kV 1
2
Z1=j46,1
Z2=0
Mrea
35 kV
3
Z=j23,03
O
Sl. 3.24c Y-ekvivalent za nulte impedanse svakog od transformatora, u postrojenju sa sl. 3.24a kada
su mu oba zvezdita direktno uzemljena
Mrea
110 kV 1
272
2
Z1=j46,1
Z2=0
Mrea
35 kV
3
Z=j23,03
O
Sl. 3.24d Y-ekvivalent za nulte impedanse transformatora sa sl. 3.24a, kada mu je zvezdite
na strani 110 kV direktno uzemljeno, a na strani 35 kV izolovano
Mrea
110 kV 1
2
Z1=j46,1
Z2=0
Mrea
35 kV
3
Z=j23,03
O
Sl. 3.24e Y-ekvivalent za nulte impedanse transformatora sa sl. 3.24a, kada mu je zvezdite
na strani 35 kV direktno uzemljeno, a na strani 110 kV izolovano
Ekvivalentne impedanse uticaja mrea visokog napona (U1) i srednjeg napona (U2), svedene
na napon 110 kV su:
Z dM 1 = Z iM 1 = Z 0 M 1 = j
U n21
110 2
= j
= j 2,42 ;
S kM 1
5000
2
Z dM 2 = Z iM 2 = Z 0 M 2
U2 U
110 2
= j n 2 n1 = j
= j8,07 .
S kM 2 U n 2
1500
Ekvivalentna ema direktnih (inverznih) impedansi postrojenja sa sl. 3.24a ista je za sve
naine uzemljenja zvezdita transformatora i prikazana je na sl. 3.24f.
S1
ZdM1=j2,42
S2
ZdT=jXdT=j23,05
ZdM2=j8,07
Sl. 3.24f Ekvivalentna ema impedansi direktnog (inverznog) redosleda

sistema sa sl. 3.24a
273
Za kvar na sabirnicama S1, ekvivalentne impedanse sistema direktnog i inverznog redosleda

su:
Z dS1 = Z iS1 = j
ekv
ekv
2,42 (23,05 + j8,07 )

75,31
= j
= j 2,255 .
2,42 + 31,12
33,54
a) Ekvivalentna impedansa nultog redosleda, kada su zvezdita na obe strane transformatora

T1 i T2 uzemljena, dobija se sa eme prikazane na sl. 3.24g.
2 S2
T1
S1 1
Z1=j46,1
Z2=0
3
Z0M1=j2,42
Z=j23,03
Z1=j46,1
Z=j23,03
T2
Z2=0
Z0M2=j8,07
3
2
Sl. 3.24g Ekvivlalentna ema impedansi nultog redosleda sa sl. 3.24a, kada su
zvezdita na obe strane transformatora T1 i T2 direktno uzemljena
Elementarnim transformacijama, ema sa sl. 3.24g, svodi se na emu prikazanu na sl. 3.24h,
odakle se, pri kvaru na sabirnicama S1, ekvivalentna impedansa nultog redosleda sistema dobija
paralelnim sprezanjem ekvivalenta mree Z 0 M 1 = j 2,42 , sa ekvivalentom paralelnih grana
Z ' / 2 = j11,515 i Z 0 M 2 = j8,07 , vezanim na red sa impedansom Z 1 / 2 = j 23,05 :
Z 0 S1 = j
ekv
(4,75 + 23,05) 2,42 =

27,8 + 2,42
j 2,23 .
S2
S1
j2,42
j11,515
j23,05
j4,75
j8,07
Sl. 3.24h Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda, pri kvaru na sabirnicama S1 (S2) (oba
zvezdita transformatora direktno uzemljena), posle elementarnih saimanja eme sa sl. 3.24g
Struja i snaga trofaznog kratkog spoja na sabirnicama S1 su onda:
I k3 =
U n1/ 3
Z ekv
dS1
274
110/ 3
= 28,164 kA;
2,255
S k 3 = 3U n1 I k 3 = 5365,7 MVA .
S druge strane, struja i snaga jednofaznog zemljospoja su:
)
I k(1aZS
1 =
)
S k(1aZS
1
3U n1
X dekv
X iekv
X 0ekv
3 110
= 28,27 kA;
2 2,255 + 2,23
S1
= 3U n1 I k1Z = 5385,5 MVA .
Za sluaj kvara na sabirnicama S2, kada su oba zvezdita transformatora uzemljena,

ekvivlalentne impedanse simetrinih komponenata, shodno emama sa 3.24f i 3.24h su:
Z dS 2 = Z iS 2 = j
ekv
ekv
Z 0S 2
ekv
(2,42 + 23,05) 8,07 =
j 6,13 ;
25,47 + 8,07
4,75 (23,05 + 2,42 )
= j
= j 4,0 .
4,75 + 25,47
Struja i snaga trofaznog kratkog spoja na sabirnicama S2 su onda:
I k3 =
U n1 / 3 110 110/ 3 110

=
= 10,36 2,993 = 31,01 kA
ekv
6,13 36,75
Z dS
2 36,75
Prethodno proraunata vrednost struje trofaznog kratkog spoja na sabirnicama S2 svedena je

na naponski nivo 35 kV, tako da je trofazna snaga kratkog spoja:
S k 3 = 3U n1 I k 3 = 3 110 10,36 == 3 36,75 31,01 = 1973,8 MVA .

Struja i snaga jednofaznog zemljospoja na sabirnicama S2 su:
)
I k(1aZS
2 =
110
3 110
=
2,993 = 11,72 2,993 = 35,07 kA (svedena
36,75 2 6,13 + 4
3U n1
X dekv
X iekv
X 0ekv
S2
na naponski nivo 35 kV)

)
S k(1aZS
2 = 3U n1 I k 1Z = 3 110 11,72 = 2232,9 MVA
b) Ekvivalentne impedanse sistema direktnog i inverznog redosleda, za sluaj da je

uzemljeno po jedno zvezdite na svakom od transformatora (T1, na strani vieg, a T2 na strani
srednjeg napona) iste su kao u prethodnom sluaju, kada su im uzemljena zvezdita na obe strane,
tj. shodno sl. 3.24f:
Pri kvaru na sabirnicama S1:
275
Z dS1 = Z iS1 = j 2,255 .

ekv
ekv
Pri kvaru na sabirnicama S2:

ekv
Z ekv
dS 2 = Z iS 2 = j 6,13 .
Proraun ekvivalentnih impedansi nultog redosleda sprovee se uz pomo zamenske eme

sa sl. 3.24i.
T1
Z1=j46,1
S1 1
S2
Z2=0
3
Z0M1=j2,42
Z=j23,03
Z1=j46,1
T2
Z=j23,03
Z2=0
Z0M2 =j8,07
3
2
Sl. 3.24i Ekvivlalentna ema impedansi nultog redosleda za sluaj da je na T1 uzemljeno zvezdite
na strani vieg napona, a na T2 na strani srednjeg napona
Uvidom u sl. 3.24i vidi se da je mrea nultih impedansi razdvojena. Impedanse
transformatora T1 se pridruuju sabirnicama S1, a T2 sabirnicama S2.
Ekvivalentna impedansa sistema nultog redosleda pri kvaru na sabirnicama S1 je:
Z ekv
0 S1 = j
2,42 (46,1 + 23,03)

= j 2,34 ,
2,42 + 69,13
a pri kvaru na sabirnicama S2 je:

Z 0ekv
S2 = j
8,07 23,03
= j 5,98 .
8,07 23,03
Struje trofaznog kratkog spoja su iste kao u prethodnom sluaju, jer stanje zvezdita
transformatora utie samo na nulte impedanse sistema, odnosno na struje zemljospoja.
Struja i snaga pri jednofaznom zemljospoju na sabirnicama S1 su:
)
I k(1bZS
1 =
(X
3U n1
ekv
d
+ X iekv +
(b )
X 0ekv S1
3 110
= 27,81 kA.
2 2,255 + 2,34
Gore proraunata vrednost je neto nia nego u sluaju a, gde je iznosila 28,27 kA.
276
)
(b)
S k(b1ZS
1 = 3U n I k 1ZS 1 = 3 110 27,85 = 5306 MVA .
Struja i snaga jednofaznog zemljospoja pri kvaru na sabirnicama S2 su:

)
I k(1bZS
2 =
(X
3U n1
ekv
d
+ X iekv +
(b)
X 0ekv S 2
110
3 110
110
=
= 10,445 2,993 = 31,26 kA. ;
36,75 2 6,13 + 5,98 36,75
)
(b )
S k(1bZS
2 = 3U n1 I k 1ZS 2 = 3 110 10,445 = 3 36,75 31,26 = 1990 MVA .
Znai u sluaju b, snaga jednofaznog zemljospoja je u odnosu na sluaj a) oko 10,9 % manja
pri kvaru na sabirnicama S2, a svega oko 1,5 % manja, pri kvaru na sabirnicama S1. Drugim reima,
otvaranje zvezdita sekundara jednog od dva paralelna transformatora iz ta. b zadatka prvenstveno
utie na smanjenje snage zemljospoja na sabirnicama sekundara.
277
Zadatak 3.25
Jednostavan radijalni elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.25a, sastoji se od generatora
(G), generatorskog blok-transformatora (T1), distributivnog voda (V) i distributivno-potroakog
transformatora (T2), preko kojeg se napaja industrijski potroa (P).
a) Proraunati subtranzijentne struje i napone pri dvofaznom kratkom spoju izmeu faza B i
C (bez zemljospoja) na sabirnicama 3 transformatora T2 posredstvom impedanse kvara
Z k = (4 + j 0 ) , uvaavajui efekat potroakog optereenja.
b) Nai raspodelu struje kvara.
c) Nacrtati fazorske dijagrame napona i struja u taki kvara. Parametri sistema, neophodni
za gornje proraune dati su takoe na sl. 3.25a.
G
T1
~
10 kV
20 kV
20 kV
SnG = 25 MVA
SnT1 = 30 MVA
Zv = (2+j4)
UnG = 10 kV
Zk = (4+j0)
mnT1 = 20/10 kV/kV
X"dG% = 12,5 %
XT1% = 10,5 %, sprega Y0d5
4 Potroa P
T2
6 kV
SnT2 = 20 MVA
mnT2 = 20/6 kV/kV
XT2% = 5 %
sprega Y0d5
Sp = (10+j5) MVA
Up = U4 = 6 kV
(pre kvara)
Sl. 3.25a Monofazna ema i osnovni podaci za sistem iz zadatka 3.25
Reenje:
a1) Proraun impedansi elemenata sistema svedenih na napon sabirnica 3 (20 kV):
2
% U nG
X dG
12,5 10 2 20
2
=
X dG
mnT 1 =
= 2,0 ;
100 S nG
100 25 10
2
2
X T 1 % U nT
10,5 20 2
1
=
= 1,40 ;
100 S nT 1 100 30
Z v = (2 + j 4 ) ;
X T1 =
XT2
2
X T 2 % U nT
5 20 2
2
=
=
= 1,00 ;
100 S nT 2 100 20
Zp =
2
U np
S p
2
mnT
2 =
6 2 20
= (32 + j16 ) ;
10 j 5 6
Z k = (4 + j 0 ) = 4 /0 .
a2) Ekvivalentna ema mrea direktnih (inverznih) impedansi prikazana je na sl. 3.25b.
278
ZT1= j1,40
Zv=(2+ j4)
Z''G= j2
ZT2= j1,0
ekv
Z ekv
d = Zi
Zp=(32+j16)
Sl. 3.25b Ekvivalentna ema direktnih (inverznih) impedansi sistema sa sl. 3.25a
a3) Struja potroaa pre kvara je:
Ip =
S p
3U p
10 j 5
= (0,962 j 0,481) kA .
3 6
Struja potroaa, svedena na napon 20 kV je:

Ip =Ip
sv
6
= (0,289 j 0,145) kA .
20
a4) Theveninov napon na sabirnicama 3 pre kvara:

20
+ j 3 1,00 (0,289 j 0,145) =
6
= (20,25 + j 0,5) = 20,25 kV / 1,415.
U 3 = U 4 + j 3X T 2 I p = 6
sv
sv
a5) Ekvivalentne vrednosti impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema, gledano iz

take 3 su:
Z d 3 = Z i3 =
ekv
ekv
(2 + j 7,4) (32 + j17 ) = (2,56 + j 6,14) = 6,64 / 67,37 ;

34 + j 24,4
a6) Struje direktnog i inverznog redosleda, pri kvaru na sabirnicama 3 (dvofazni kratak spoj,
bez spoja sa zemljom), kroz impedansu luka Zk su:
I "d 3 = I "i 3 =
f3
ekv
Zi
20,25 / 3 / 1,45
(2,56 + j 6,14) 2 + 4
= 0,764 / 51,985 = (0,471 j 0,602 ) kA.
ekv
Zd
+Zk
11,692 / 1,415
15,3 / 53,4
a7) Fazne struje na mestu kvara su:
I " A3 1
I " = a 2
B3
I "C 3 a
1
a
a2
1 I "d 3 I "d 3 + I "i 3

1 I "i 3 = a 2 I "d 3 + a I "i 3 , jer je I 03 = 0.
1 I "03 a I "d 3 + a 2 I "i 3
279
Onda je:
I " A3 = 0 ;
1
3 1
3
2
I "d 3 = j 3 I "d 3 =
I " B 3 = a a I "d 3 = j
+ j
2
2
2
2
= ( 1,043 j 0,816 ) kA = 1,323 kA / 218,05;
I "C 3 = a a I "d 3 = I "S 3 = j 3 I "d 3 = (1,043 + j 0,816 ) kA = 1,323 kA / 38,05 .

2
a8) Naponi simetrinih komponenata na mestu kvara su:

U 03 = 0 ;
U d3 = U
Z d I "d 3 = (11,692 + j 0,289 ) (2,56 + j 6,14 ) (0,471 j 0,602 ) =

ekv
f3
= 11,692 + j 0,289 (4,89 + j1,349 ) = (6,802 j1,06 ) kV = 6,89 kV / 8,86;
U i 3 = Z i I "i 3 = (2,56 + j 6,14 ) (0,471 j 0,602 ) =

ekv
= (4,89 + j1,349 ) kV = 5,073 kV / 15,42.
a9) Fazni i linijski naponi u taki 3 posle kvara su:

U
fA3
= U d 3 + U i 3 = 6,802 j1,06 + 4,89 + j1,349 = (11,692 + j 0,289 ) kV = 11,693 kV / 1,415
fB 3
= a U d 3 + aU i 3 = 1 / 240 6,89 / 8,86 + 1 / 120 5,073 / 15,42
fC 3
= aU d 3 + a U i 3 = 1 / 120 6,89 / 8,86 + 1 / 240 5,073 / 15,42
= ( 7,935 j1,804 ) kV = 8,138 / 188,81;

2
= ( 3,763 + j1,517 ) kV = 4,057 / 158,04.

U AB = U
fA3
U BC = U
fB 3
U CA = U
fC 3
( 3)
fB 3
= 11,692 + j 0,289 + 7,935 + j1,804 =
fC 3
= 7,935 j1,804 + 3,763 j1,517 =
fA3
= 3,763 + j1,517 11,692 j 0,289 =
= (19,627 + j 2,093) kV = 19,74 kV / 6,09;
( 3)
= ( 4,172 j 3,321) kV = 5,33 kV / 218,51;
( 3)
= ( 15,455 + j1,228) kV = 15,504 kV / 175,457.
Provera:
U AB + U BC + U CA = (19,627 + j 2,093) + ( 4,172 j 3,321) + ( 15,455 + j1,228) = 0
( 3)
( 3)
( 3)
U BC = Z K I " B 3 = 4 ( 1,043 j 0,816 ) = 5,33 kV / 218,038
(Treba da bude U BC = 5,33 kV / 218,51 ; postoji mala raunska greka u veliini faznog
stava U BC , usled zaokruivanja rezultata).
280
b) Raspodela struje kvara nalazi se iz jednaina:

Z dL I "dL = Z dD I "dD = Z ekv
d I "d 3 ;
I "dL + I "dD = I "d 3 ;
Z iL I "iL = Z iD I "iD = Z i I "i 3 ;
I "iL + I "iD = I "i 3 ,
ekv
gde je:
Z dL = Z iL = j 2,0 + j1,40 + (2,0 + j 4,0 ) = (2 + j 7,40 ) ;

Z dD = Z iD = j1,0 + (32 + j16 ) = (32 + j17 ) ;
Z d = Z i = (2,56 + j 6,14 ) ;
I" dL = I" iL ; I" dD = I"iD .
ekv
ekv
Onda je:
Z
2,56 + j 6,14
(0,471 j 0,602) =
I "dL = d I "d 3 =
Z dL
2,0 + j 7,4
ekv
6,64 / 67,37
7,67 / 74,88
0,764 / 51,95 = 0,662 kA / 59,46 = (0,336 j 0,570 ) kA;
Zd
2,56 + j 6,14
(0,471 j 0,602) =
I "d 3 =
Z dD
32 + j17
ekv
I "dD =
=
6,64 / 67,37
36,24 / 27,98
0,764 / 51,95 = 0,14 kA / 12,56 = (0,137 j 0,031) kA.
Provera:
I "dL + I "dD = 0,336 j 0,570 + 0,137 j 0,031 =
(0,473 j 0,601) kA I "d 3 = (0,471 j 0,602) kA;

I "iL = I "dL = ( 0,366 + j 0,570 ) kA = 0,662 kA / 120,54;
I "iD = I "dD = ( 0,137 + j 0,031) kA = 0,140 kA / 167,44;
I " AL = I "dL + I "iL = 0 ; I "AD = I "dD + I "iD = 0 ;
I " BL = a I "dL + a I "iL = a a I "dL = j 3 I "dL =

2
= j 3 (0,336 j 0,570 ) = ( 0,988 j 0,582 ) kA = 1,147 kA / 210,5;
I " BD = a I "dD + a I "iD = a a I "dD = j 3 I "dD =

2
= j 3 (0,137 j 0,031) = ( 0,054 j 0,237 ) kA = 0,243 kA / 257,17.
Provera:
I " B 3 = I "BL + I " BD = ( 0,988 j 0,582 ) + ( 0,054 j 0,237 ) = ( 1,042 j 0,819 ) kA ,
(ranije je proraunato: ( 1,043 j 0 ,816 )).
281
I "CL = I " BL = (0,988 + j 0,582 ) kA = 1,147 kA / 30,5 ;
I "CD = I " BD = (0,054 + j 0,237 ) kA = 0,243 kA / 77,17 .
c) Fazorski dijagrami napona i struja u taki 3, posle kvara, prikazani su na sl. 3.25c:
( 3)
U AB
UfC3
Ui3
UfA3
( 3)
U CA
U03
UfB3
( 3)
U BC
Ud3
f.osa
c1)
I C 3
I i3
= I A 3 = 0
I 03
f.osa
I B 3
I d3
c2)
Sl. 3.25c Fazorski dijagram napona (c1) i struja (c2) na mestu kvara (posle nastanka kvara)
282
Zadatak 3.26
Jednostavan radijalni elektroenergetski sistem prikazan na sl. 3.26a izloen je dvofaznom
zemljospoju (faze B i C) na sabirnicama 3.
a) Uz pretpostavku da je impedansa luka Zk = 0, impedanse sistema Zd = Zi, izraunati
veliinu struje kvara, prema kojoj treba proveriti opasnost od napona koraka i dodira, pod
pretpostavkom da je potroa na sabirnicama 4 pasivan, a napon na sabirnicama 3 u trenutku kvara
U3 = 63 kV.
ekv
ekv
b) Ako se sa k obelei moduo odnosa ekvivalentnih impedansi Z o / Z d
na mestu kvara,
korienjem priblinih izraza koji daju struju kvara u funkciji od k, izvedenih u zadatku 3.3, odrediti
tip kvara i veliinu struje, prema kojoj treba proveriti snagu prekidanja prekidaa na sabirnicama 3.
c) Nai napon zdrave faze na sabirnicama 3 posle kvara koristei formulu izvedenu u
zadatku 3.4.
Proraun sprovesti koristei sistem relativnih jedinica sa SB = 60 MVA i UB2 = 60 kV (na
kraju izraunati i sve traene apsolutne vrednosti struja i napona iz taaka a, b, c).
Osnovni podaci neophodni za proraune, dati su na sl. 3.26a.
G
T1
Vod
~
UB3
T2
UB2
SnG = 60 MVA
SnT1 = 40 MVA
UnG = 10,5 kV
mT1 = 63/10,5 kV/kV
X"G% = 12 %
XT1% = 10 %
Unv = 60 kV
Zdv = j8,8 /fazi
Z0v = 3 Zdv
Potroa
UB1
SnT2 = 12 MVA
mT2 = 60/10 kV/kV
XT2% = 8 %
Sl. 3.26a Monofazna ema i osnovni podaci elemenata sistema iz zadatka 3.26
Reenje:
a1) Proraun baznih vrednosti napona, struja i impedansi za SB = 60 MVA i UB2 = 60 kV:
U B1 = 60
SB
60
U 2 10 2
10
= 10 kV; I B1 =
=
= 3,464 kA; Z B1 = B1 =
= 1,667 .
60
SB
60
3U B1
3 10
U B 2 = 60 kV; I B 2 =
U B 3 = 60
SB
60
U2
60 2
=
= 0,5774 kA; Z B 2 = B 2 =
= 60 .
SB
60
3U B 2
3 60
SB
U2
60
10 ,5
10 2
= 10 kV; I B 3 =
=
= 3,464 kA; Z B 3 = B 3 =
= 1,667 .
63
SB
60
3U B 3
3 10
Z dG = jX dG
2
X dG % U nG
1
12 10,5 2 1
= j
= j
= j 0,132 r.j. ;
100 S nG Z B 3
100 60 1,667
283
2
X T 1 % U nT
10 63 2 1
1 1
Z dT 1 = jX dT 1 = j
= j
= j 0,165 r.j.
100 S nT 1 Z B 2
100 40 60
Z 0T 1 = Z dT 1 = j 0,165 r.j. ;
8,8
Z dv = jX dv = j
= j 0,147 r.j. ;
Z 0v = 3Z dv = j 0,44 r.j. ;
60
2
X % U nT
8 60 2 1
2 1
Z dT 2 = jX dT 2 = j T 2
= j
= j 0,4 r.j. ;
100 S nT 2 Z B 2
100 12 60
Z 0T 2 = Z dT 2 = j0,4 r.j. ;
Mrea sistema direktnog (inverznog) redosleda, prikazana je na sl. 3.26b, a sistema nultog
redosleda, na sl. 3.26c.
0
1
ZdG= j0,132 r.j.
ZdT1= j0,165 r.j.
Zdv= j0,147 r.j.
ZdT2= j0,4 r.j.
Sl. 3.26b Mrea sistema direktnog (inverznog) redosleda

1
2
Z0T1= j0,165 r.j.
Z0v= j0,44 r.j.
0
Z0T2= j0,4 r.j.
Slika 3.26c Mrea sistema nultog redosleda
Sa prethodnih slika se dobijaju ekvivalentne impedanse simetrinih komponenata, gledano

sa mesta kvara:
Z d 3 = Z i 3 = j (0,132 + 0,165 + 0,147 ) = j 0,444 r.j. ;
(0,165 + 0,44) 0,4 = j 0,605 0,4 = j 0,2408 r.j.
ekv
Z 03 = j
0,605 + 0,4
1,005
ekv
ekv
a2) Proraun nulte komponente struje dvofaznog zemljospoja na sabirnicama 3:
I0 =
=
U f 3 X iekv
X dekv X iekv
X dekv X 0ekv
X iekv X 0ekv
63 60
=
+ 2 X 0ekv
X dekv
1,05
= 1,134 r.j. = 1,134 0,5774 = 0,655 kA;
0,444 + 2 0,2408
Za proraun napona koraka i dodira, pri dvofaznom zemljospoju, merodavna je trostruka

vrednost nulte komponente struje kvara:
3I 0 = 3 1,134 r.j. = 3,403 r. j. = 3,403 0,5774 = 1,965 kA .
284
Raspodela trostruke struje nultog redosleda, dobija se sa sl. 3.26c, shodno formulama:
X 0T 2
0,4
3I 0 =
3,403 = 1,354 r.j. = 0,782 kA;
X 013 + X 0T 2
0,605 + 0,4
X 013
0,605
=
3I 0 =
3,403 = 2,049 r.j. = 1,183 kA.
X 013 + X 0T 2
0,605 + 0,4
3I 013 =
3I 003
Za proveru napona koraka i dodira, u postrojenju kod sabirnica 3, merodavna je znai struja
3I 003 = 1,183 kA, tj. trostruka struja nultog redosleda, koja na mesto kvara (taka 3) dotie iz
napojne mree (sa strane potroaa).
b) Proraun merodavne struje iskljuenja prekidaa na sabirnicama 3, shodno uproenim

formulama iz zadatka 3.3.
Struja trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3 je:
I k3 =
U fpk3
X deq3
1,05
= 2,365 r.j. = 1,366 kA .
0,444
Struja dvofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3 je:

Ik2 =
3
I k 3 = 0,866 2,365 r.j. = 2,048 r.j. = 1,183 kA .
2
ekv
Struja dvofaznog zemljospoja na sabirnicama 3, za k = X 03
/ X dekv
3 = 0,2408 / 0,444 = 0,542
prema uproenoj formuli iz zadatka 3.3 je:
I k 2Z = I k 3
3 0,542 2 + 0,542 + 1
3 k 2 + k +1
= 2,365
= 2,663 r.j. = 1,538 kA
1 + 2k
1 + 2 0,542
Struja jednofaznog zemljospoja na sabirnicama 3, prema uproenoj formuli iz zadatka 3.3,

za k = 0,542 je:
3
3
I k1Z = I k 3
= 2,365
= 2,791 r.j. = 1,612 kA.
2+k
2 + 0,542
Za dimenzionisanje prekidaa na sabirnicama 60 kV na kraju voda, merodavna je znai
struja jednofaznog zemljospoja, koja iznosi 1,612 kA.
c) Napon zdrave faze (A) na sabirnicama 3, posle dvofaznog zemljospoja (faze B i C) za

k = 0,542, shodno uproenom obrascu izvedenom u zadatku 3.4 je:
U fA =
3k
3 0,542
U f3 =
U f 3 = 0,78 U f 3 = 0,78 1,05 = 0,819 r.j. = 28,37 kV .
2k + 1
2 0,542 + 1
285
Zadatak 3.27
Za mreu sa sl. 3.27a:
a) Odrediti matrice impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda za proraun kratkih
spojeva matrinom metodom.
b) Izraunati kolika je indukovana elektromotorna sila u telekomunikacionom vodu za sluaj
jednofaznog kratkog spoja na mestu koje se nalazi na polovini voda V1. Vodovi V1 i V2 su paralelno
voeni i njihovo meusobno rastojanje je 50 metara.
Napomena: Za bazne vrednosti usvojiti SB = 100 MVA i UB = 220 kV. Napon na mestu kvara pre
kvara je 1 r.j. Ostali podaci o parametrima elemenata sistema, dati su u tab. 3.27a.
1
G1
V1
T1
T2
Jaka
mrea
~
V2
a=400 m
TKV
Lp=5 km
Tab. 3.27a Parametri sistema sa sl. 3.27a
Xd = Xi (r.j.)
X0 (r.j.)
G1
0,25
0,1
T1
0,1
0,1
T2
0,1
0,1
V1
0,2
0,6
V2
0,2
0,6
Mrea
0,02
0,05
Reenje:
Radi odreivanja indukovane elektromotorne sile u TK vodu potrebno je najpre odrediti
matrice direktnog, inverznog i nultog redosleda.
Ekvivalentna ema sistema za direktni i inverzni redosled je ista i predstavljena je na
sl. 3.27b.
jXv1/2
jXv1/2
1
3
2
jXG
jXT1
j0,25 r.j.
j0,1 r.j.
j0,35 r.j.
j0,1 r.j.
j0,1 r.j.
jXv2
j0,2 r.j.
jXT2
jXM
j0,1 r.j.
j0,02 r.j.
j0,12 r.j.
Sl. 3.27b Mree impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema sa sl. 3.27a
U prethodnoj emi sa sl. 3.27b imaju se praktino tri vora i pet grana pa je za dobijanje
matrice impedansi direktnog i inverznog redosleda potrebno sprovesti sledeih pet koraka:
286
1. korak: Dodavanje grane izmeu novog vora (k = 1) i referentnog vora, (Zgr = j0,35 r.j.):
[ ]
Z d = Z gr = j[0,35] .
2. korak: Dodavanje grane izmeu novog vora (k = 2) i starog vora (i = 1), (Zgr = j0,1 r.j.):
post
Zd
pre
Z pre
Z d (1, i )
= pred
=
pre
Z d (i,1) Z g + Z d (i, i )
0,35 0,35
j
.
0,35 0,45
post
Zd
pre
Z d (1, i )
pre
Zd
pre
=
Z d (2, i ) =
Z dpre (i,1) Z dpre (i,2 ) Z gr + Z dpre (i, i )
0,35 0,35 0,35

j 0,35 0,45 0,35 .
0,35 0,35 0,55
4. korak: Dodavanje grane izmeu dva stara vora (i = 2, j = 3), (Zgr = j0,1 r.j.):
post
Zd
pre
Zd
= Z d Z d = Z d
pre
(i, i ) +
post
Zd
Z dpost
pre
pre
Zd
0,35
= j 0,35
0,35
0,35
= j 0,35
0,35
( j, j ) 2 Z dpre (i, j ) + Z gr
Z dpre (1, i ) Z dpre (1, j ) Z dpre (1, i ) Z dpre (1, j )

pre
pre
pre
pre
Z d (2, i ) Z d (2, j ) Z d (2, i ) Z d (2, j )
Z pre (3, i ) Z pre (3, j ) Z pre (3, i ) Z pre (3, j )
d
d
d
d
0,35 0,35
1
0,45 0,35
j (0,45 + 0,55 2 0,35 + 0,1)

0,35 0,55
0,35 0,35
0,425 0,4 .
0,4 0,45
0,35 0,35
j 0,45 0,35
0,35 0,55
0,35 0,35
j 0,45 0,35
0,35 0,55
5. korak: Dodavanje grane izmeu starog vora (i = 3) i referentnog vora, (Zgr = j0,12 r.j.):
Z dpost = Z dpre Z d = Z dpre
Z dpost
Z dpost
Z dpre
(i, i ) + Z gr
Z dpre (1, i ) Z dpre (1, i )
pre
pre
Z d (2, i ) Z d (2, i )
Z pre (3, i ) Z pre (3, i )
d
0,35 0,35 0,35

0,35
1
= j 0,35 0,425 0,4

j 0,4
j (0,45 + 0,12)
0,35 0,4 0,45
0,45
0,1351 0,1044 0,0737
= j 0,1044 0,1443 0,0842 = Z d = Z i .
0,0737 0,0842 0,0947
0,35
j 0,4
0,45
287
Ekvivalentna ema za impedanse nultog redosleda data je na sl. 3.27c.

1
jXoG1
jXT1
j0,1 r.j.
j0,1 r.j.
jX0v1/2
j0,3 r.j.
jX0v1/2
j0,3 r.j.
jXv2
j0,6 r.j.
j0,2 r.j.
Sl. 3.27c Mrea impedansi nultog redosleda sistema sa sl. 3.27a
U prethodnoj emi na sl. 3.27c ima praktino 3 vora i 4 grane pa je potrebno sprovesti 4
koraka u cilju dobijanja matrice impedansi za nulti redosled.
[ ]
Z 0 = Z gr = j [0,2] .
Z 0post
pre
Z 0pre
Z 0 (1, i )
= pre
=
pre
Z 0 (i,1) Z gr + Z 0 (i, i )
0,2 0,2
j
.
0,2 0,5
post
Z0
pre
Z 0 (1, i )
pre
Z
0
pre
=
Z 0 (2, i ) =
Z 0pre (i,1) Z 0pre (i,2 ) Z gr + Z 0pre (i, i )
0,2 0,2 0,2

j 0,2 0,5 0,2 .
0,2 0,2 0,8
post
Z0
pre
Z0
= Z 0 Z 0 = Z 0
pre
(i, i ) +
Z 0post
pre
pre
Z0
( j, j ) 2 Z 0pre (i, j ) + Z gr
Z 0pre (1, i ) Z 0pre (1, j ) Z 0pre (1, i ) Z 0pre (1, j )

pre
pre
pre
pre
Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j ) Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j )
0
0
0
0
0,2 0,2 0,2

1
= j 0,2 0,5 0,2
j (0,5 + 0,8 2 0,2 + 0,3)

0,2 0,2 0,8
0,2 0,2
j 0,5 0,2
0,2 0,8
0,2 0,2
j 0,5 0,2
0,2 0,8
Z 0post
288
0,2
0,2 0,2
= j 0,2 0,425 0,35 = Z 0 .
0,2 0,35 0,5
Na osnovu izraunatih matrica impedansi za direktni, inverzni i nulti redosled, mogu se

odrediti simetrine komponente struje na mestu jednofaznog kratkog spoja:
I d 2 = I i 2 = I 02 =
U fr
Z d (2,2 ) + Z i (2,2 ) + Z 0 (2,2 )
1
= j1,401 r.j.
2 j 0,1443 + j 0,425
Da bi se odredila indukovana elektromotorna sila u TK vodu potrebno je odrediti vrednosti

nultih struja po oba voda. Najpre e se odrediti nulti naponi u vorovima 1 i 2:
U 01 = Z 0 (1,2 ) I 02 = j 0,2 ( j1,401) = 0,2802 r.j. ;
U 02 = Z 0 (2,2 ) I 02 = j 0,425 ( j1,401) = 0,595 r.j.
Na osnovu vrednosti nultih komponenata napona u vorovima 1 i 2 mogu se izraunati nulte
komponente struje na oba voda:
I 0v1 =
I 0v 2 =
(U 01 U 02 ) ( 0,2802 + 0,595)
=
= j1,049 r.j.
gr
Z 012
(U 01 U 02 )
gr
Z 013
gr
Z 023
j 0,3
I 0v1 = 1,049 r.j. ;
( 0,2802 + 0,595) = j 0,3498 r.j.

j 0,6 + j 0,3
I 0v 2 = 0,3498 r.j.
Na osnovu bazne vrednosti za struju:
IB =
SB
3U B
100
= 0,262 kA,
3 220
mogu se izraunati vrednosti nulte komponente struja vodova u amperima:
I 0v1 = 1,049 0,262 = 0,2753 kA = 275,3 A ;

I 0v 2 = 0,3498 0,262 = 0,0918 kA. = 91,8 A .
Ukupna elektromotorna sila koja se indukuje u TK vodu jednaka je zbiru elektromornih sila
koje su posledica uticaja nultih struja u pojedinanim vodovima:
Ev1 = 3 I 0v1 2fL p
4
4
= 3 0,2753 2 50 5
= 244,63 V ;
a1
450
Ev 2 = 3 I 0v 2 2fL p
4
4
= 3 0,0918 2 50 5
= 86,52 V ;
a2
400
E = Ev1 + Ev 2 = 331,15 V .
289
Zadatak 3.28
Na sl. 3.28a dat je jedan elektroenergetski sistem. Parametri elemenata sistema dati su u
tab. 3.28a.
a) Odrediti matrice impedansi direktnog, inverznog i nultog redosleda za proraun kratkih
spojeva matrinom metodom.
b) Odrediti fazne struje kroz transformator T3 u dva sluaja:
b1) Za jednofazni kratki spoj na sabirnicama 3.
b2) Za jednofazni kratki spoj na sabirnicama 4.
Napomena: Napon na mestu kvara pre kvara je 1 r.j.
1
G1
T1
T3
Jaka
mrea
G2
T2
~
2

G1
Xd = Xi (r.j.) 0,14
X0 (r.j.)
0,05
* Podaci za jedan vod
G2
0,14
0,05
T1
0,06
0,06
T2
0,06
0,06
T3
0,05
0,05
V12
0,1
0,3
V13
0,1
0,3
V23* Mrea
0,1* 0,02
0,3* 0,05
Reenje:
a) Ekvivalentna ema za impedanse direktnog i inverznog redosleda je ista i predstavljena je
na sl. 3.28b.
1
j0,2 r.j.
j0,1 r.j.
3
j0,05 r.j.
j0,02 r.j.
j0,1 r.j.
j0,2 r.j.
j0,05 r.j.
2
Sl. 3.28b Mrea impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema sa sl. 3.28a
290
Na prethodnoj emi (sa sl. 3.28b) ve su ekvivalentovane impedanse generatora G1 i

transformatora T1, generatora G2 i transformatora T2 i dva paralelno vezana voda izmeu sabirnica
2 i 3. Prethodna ema ima 4 vora i 7 grana pa je potrebno sprovesti sledeih 7 koraka za dobijanje
matrice impedansi direktnog i inverznog redosleda:
[ ]
Z d = Z gr = j[0,2] .
post
Zd
Z pre
= d
0
0
=
Z gr
0,2 0
j
.
0
0
,
2
= Z d Z d = Z d
post
pre
Zd
pre
pre
Zd
Z dpost
(i, i ) + Z dpre ( j, j ) 2 Z dpre (i, j ) + Z gr
T
Z dpre (1, i ) Z dpre (1, j ) Z dpre (1, i ) Z dpre (1, j ) ;
pre
pre
pre
pre
Z d (2, i ) Z d (2, j ) Z d (2, i ) Z d (2, j )
0,2 0
1
= j
0 0,2 j (0,2 + 0,2 2 0 + 0,1)
0,2 0
j
0 0,2
0,2 0
0,12 0,08
j
= j
.
0 0,2
0,08 0,12
post
Zd
pre
Z d (1, i )
pre
Z
d
pre
=
Z d (2, i ) =
Z dpre (i,1) Z dpre (i,2 ) Z dpre (i, i ) + Z gr
0,12 0,08 0,12

j 0,08 0,12 0,08 .
0,12 0,08 0,22
post
Zd
= Z d Z d = Z d
pre
pre

pre
pre
;
pre
pre
Z d (2, i ) Z d (2, j ) Z d (2, i ) Z d (2, j )
d
d
d
d
pre
Zd
(i, i ) +
pre
Zd
( j, j ) 2 Z dpre (i, j ) + Z gr
Z dpost
0,12 0,08 0,12

1
= j 0,08 0,12 0,08
j (0,12 + 0,22 2 0,08 + 0,05)

0,12 0,08 0,22
Z dpost
0,113 0,087 0,0957

= j 0,087 0,113 0,1043 .
0,0957 0,1043 0,1348
0,08 0,12
j 0,12 0,08
0,08 0,22
0,08 0,12
j 0,12 0,08 ;
0,08 0,22
291
post
Zd
post
Zd
pre
Z d (1, i )
pre
pre
Zd
Z d (2, i )
;
=
pre
Z d (3, i )
pre
pre
pre
pre
Z d (i,1) Z d (i,2 ) Z d (i,3) Z d (i, i ) + Z gr
0,113 0,087
0,087 0,113
= j
0,0957 0,1043
0,0957 0,1043
0,0957 0,0957
0,1043 0,1043
.
0,1348 0,1348
0,1348 0,1848
7. korak: Dodavanje grane izmeu starog vora (i = 4) i referentnog vora, (Zgr = j0,02 r.j.):
post
Zd
post
Zd
post
Zd
= Z d Z d = Z d
pre
pre
0,113 0,087
0,087 0,113
= j
0,0957 0,1043
0,0957 0,1043
0,0684
0,0382
= j
0,0327
0,0093
pre
Zd
(i, i ) + Z gr
Z dpre (1, i ) Z dpre (1, i )

pre
pre
Z d (2, i ) Z d (2, i )
Z pre (3, i ) Z pre (3, i )
dpre
dpre
(
)
Z
4
,
i
d
Z d (4, i )
0,0957 0,0957
0,1043 0,1043
1
0,1348 0,1348 j (0,1848 + 0,02 )
0,1348 0,1848
0,0957
0,1043
j
0,1348
0,1848
0,0957
0,1043
j
0,1348
0,1848
0,0382 0,0327 0,0093

0,0599 0,0357 0,0102
= Z d = Z i.
0,0357 0,0461 0,0132
0,0102 0,0132 0,018
Ekvivalentna ema za impedanse nultog redosleda data je na sl. 3.28c.

1
j0,11 r.j.
j0,3 r.j.
3
j0,05 r.j.
j0,05 r.j.
j0,3 r.j.
j0,06 r.j.
j0,15 r.j.
2
292
Na prethodnoj emi (sl. 3.28c) ve su ekvivalentovane impedanse generatora G1 i

transformatora T1 i dva paralelno vezana voda izmeu sabirnica 2 i 3. Prethodna ema ima 4 vora i
7 grana ali se broj grana moe redukovati na 6 ekvivalentovanjem grana koje su incidentne voru 4.
Prema tome, za dobijanje matrice impedasni nultog redosleda, potrebno je sprovesti sledeih 6
koraka:
[ ]
Z 0 = Z gr = j[0,11].
Z pre
Z 0post = 0
0
0
=
Z gr
0,11 0
j
.
0 0,06
Z 0post = Z 0pre Z 0 = Z 0pre

1
Z 0pre (i, i ) + Z 0pre ( j , j ) 2 Z 0pre (i, j ) + Z gr

post
Z0
Z 0post
T
Z 0pre (1, i ) Z 0pre (1, j ) Z 0pre (1, i ) Z 0pre (1, j ) ;
pre
pre
pre
pre
Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j ) Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j )
0,11 0
1
= j
0 0,06 j (0,11 + 0,06 2 0 + 0,3)

0,0843 0,014
= j
.
0,014 0,0523
0,11 0
j
0 0,06
0,11 0
j
;
0 0,06
post
Z0
pre
Z 0 (1, i )
pre
Z
0
pre
=
Z 0 (2, i ) =
Z 0pre (i,1) Z 0pre (i,2 ) Z 0pre (i, i ) + Z gr
0,0843 0,014 0,0843

j 0,014 0,0523 0,014 .
0,0843 0,014 0,3843
post
Z0
pre
Z0
= Z 0 Z 0 = Z 0
pre
(i, i ) +
pre
pre
Z0
( j, j ) 2 Z 0pre (i, j ) + Z gr

pre
pre
pre
pre
Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j ) Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j )
0
0
0
0
Z 0post
293
0,0843 0,014 0,0843

= j 0,014 0,0523 0,014
0,0843 0,014 0,3843
0,014 0,0843
1
j 0,0523 0,014
j (0,0523 + 0,3843 2 0,014 + 0,15)
0,014 0,3843
Z dpost
0,0754 0,0189 0,0377

= j 0,0189 0,0497 0,0394.
0,0377 0,0394 0,1389
6. korak: Dodavanje grane

(Zgr = j0,05/2 = j0,025 r.j.):
Z 0post
0,014 0,0843
j 0,0523 0,014
0,014 0,3843
Z pre
0
0
=
=
0
0 0 0 Z gr
izmeu
novog
vora
(k = 4)
referentnog
vora,
0
0,0754 0,0189 0,0377
0,0189 0,0497 0,0394
0
j
= Z 0.
0,0377 0,0394 0,1389
0
0
0
0,025
0
b1) Simetrine komponente struja za sluaj jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 3 su:
I d 3 = I i 3 = I 03 =
U fr
Z d (3,3) + Z i (3,3) + Z 0 (3,3)
1
= j 4,327 r.j.
2 j 0,0461 + j 0,1389
Za pronalaenje struja kroz transformator T3 potrebno je najpre izraunati simetrine

komponente napona vorova 3 i 4 jer su oni od interesa. Njihove vrednosti su:
U d 3 = U fr Z d (3,3) I d 3 = 1 j 0,0461 ( j 4,327 ) = 0,8 r.j. ;
U i 3 = Z i (3,3) I i 3 = j 0,0461 ( j 4,327 ) = 0,2 r.j. ;
U 03 = Z 0 (3,3) I 03 = j 0,1389 ( j 4,327 ) = 0,6 r.j. ;
U d 4 = U fr Z d (4,3) I d 3 = 1 j 0,0132 ( j 4,327 ) = 0,943 r.j. ;
U i 4 = Z i (4,3) I i 3 = j 0,0132 ( j 4,327 ) = 0,057 r.j. ;

U 04 = Z 0 (4,3) I 03 = j 0 ( j 4,327 ) = 0 r.j.
Na osnovu izraunatih simetrinih komponenata napona, mogu se izraunati simetrine

komponente struja kroz transformator T3:
I dT3 = I d 43 =
I iT3 = I i 43 =
U d4 U d3
gr
Z d 43
U i 4 U i3
gr
Z i 43
0,943 0,8
= j 2,86 r.j. ;
j 0,05
0,057 + 0,2
= j 2,86 r.j. ;
j 0,05

I 0T3 = I 043 =
294
U 04 U 03
gr
Z 043
0 + 0,6
= 0 r.j.
Konano, fazne komponente struja kroz transformator su:

I AT 1
3 2
I BT3 = a
I CT a
3
1 I dT3 1
2
1 I iT3 = a
1 I 0T3 a
1
a
2
a
1
a
2
a
1
1
1
2,86
j 2,86 =
0
5,72
j 2,86 r.j.
2,86
b2) Simetrine komponente struja za sluaj jednofaznog kratkog spoja na sabirnicama 4 su:
I d 4 = I i 4 = I 04 =
U fr
Z d (4,4 ) + Z i (4,4 ) + Z 0 (4,4 )
1
= j16,39 r.j.
2 j 0,018 + j 0,025
Simetrine komponente napona vorova 3 i 4 su:

U d 3 = U fr Z d (4,3) I d 4 = 1 j 0,0132 ( j16,39 ) = 0,784 r.j. ;
U i 3 = Z i (4,3) I i 4 = j 0,0132 ( j16,39 ) = 0,216 r.j. ;
U 03 = Z 0 (4,3) I 04 = j 0 ( j16,39 ) = 0 r.j. ;
U d 4 = U fr Z d (4,4 ) I d 4 = 1 j 0,018 ( j16,39 ) = 0,705 r.j. ;

U i 4 = Z i (4,4 ) I i 4 = j 0,018 ( j16,39 ) = 0,295 r.j. ;
U 04 = Z 0 (4,4 ) I 04 = j 0,025 ( j16,39 ) = 0,41 r.j.
Sada se mogu izraunati i simetrine komponente struja kroz transformator T3:

I dT3 = I d 34 =
I iT3 = I i 34 =
U d3 U d 4
gr
Z d 34
U i3 U i 4
I 0T3 = I 004 =
gr
Z i 43
0 U 04
gr
Z 004
0,784 0,705
= j1,58 r.j. ;
j 0,05
0,216 + 0,295
= j1,58 r.j. ;
j 0,05
0 + 0,41
= j8,2 r.j.
j 0,05
Konano, fazne komponente struja kroz transformator su:
I AT 1
3 2
I BT3 = a
I CT a
3
1
a
a
1 I dT3 1
2
1 I iT3 = a
1 I 0T3 a
1
a
a
1
1
1
1,58
j 1,58 =
8,2
11,36
j 6,62 r.j.
6,62
295
Zadatak 3.29
U mrei na sl. 3.29a na sabirnicama 4 desio se jednofazni kratki spoj sa zemljom. Matrinim
postupkom izraunati:
a) Struju kvara.
b) Struju po vodu 1-3 u sve tri faze.
Napomena: Napon na mestu kvara pre kvara je 1 r.j. Podaci o parametrima sistema dati su u
tab. 3.29a.
G1
T1
~
3
G2
T3
T2
~
2
Xd = Xi (r.j.)
X0 (r.j.)
G2
0,35
0,09
G1
0,35
0,09
T1
0,1
0,1
T2
0,1
0,1
T3
0,05
0,05
V12
0,35
1,15
V13
0,45
1,40
V23
0,35
1,15
Reenje:
a) Ekvivalentna ema za impedanse direktnog i inverznog redosleda je identina i
predstavljena je na sl. 3.29b.
1
j0,45 r.j.
j0,45 r.j.
3
j0,05 r.j.
j0,35 r.j.
j0,45 r.j.
2
j0,35 r.j.
Sl. 3.29b Mrea impedansi direktnog i inverznog redosleda sistema sa sl. 3.29a
Na prethodnoj emi ve su ekvivalentovane impedanse generatora G1 i transformatora T1 i

generatora G2 i transformatora T2 sa sl. 3.29a. Prethodna ema ima 4 vora i 6 grana pa je potrebno
sprovesti sledeih 6 koraka za dobijanje matrice impedasni direktnog i inverznog redosleda:
296
[ ]
Z d = Z gr = j[0,45] .
post
Zd
Z pre
= d
0
0
=
Z gr
0
0,45
j
.
0,45
0
= Z d Z d = Z d
post
pre
Zd
pre

pre
pre
;
pre
pre
Z d (2, i ) Z d (2, j ) Z d (2, i ) Z d (2, j )
T
pre
Zd
Z dpost
post
Zd
(i, i ) + Z dpre ( j, j ) 2 Z dpre (i, j ) + Z gr
0
0,45
1
= j
0,45 j (0,45 + 0,45 2 0 + 0,35)

0
0,288 0,162
= j
.
0,162 0,288
0,45 0
j
0 0,45
0,45 0
j
;
0 0,45
post
Zd
pre
Z d (1, i )
pre
Z
d
pre
=
Z d (2, i ) =
Z dpre (i,1) Z dpre (i,2 ) Z dpre (i, i ) + Z gr
0,288 0,162 0,288

j 0,162 0,288 0,162 .
0,288 0,162 0,738
post
Zd
= Z d Z d = Z d
pre
pre

pre
pre
pre
pre
Z d (2, i ) Z d (2, j ) Z d (2, i ) Z d (2, j ) ;
d
d
d
d
pre
Zd
(i, i ) +
post
Zd
pre
Zd
( j, j ) 2 Z dpre (i, j ) + Z gr
0,288 0,162 0,288

= j 0,162 0,288 0,162
0,288 0,162 0,738
0,162 0,288
1
j 0,288 0,162
j (0,288 + 0,738 2 0,162 + 0,35)
0,162 0,738
0,162 0,288
j 0,288 0,162
0,162 0,738
Z dpost
297
0,2729 0,1771 0,219

= j 0,1771 0,2729 0,231 .
0,219 0,231 0,4226
Zd
post
pre
Z d (1, i )
pre
pre
Zd
Z d (2, i )
=
pre
Z d (3, i )
pre
pre
pre
pre
Z d (i,1) Z d (i,2 ) Z d (i,3) Z d (i, i ) + Z gr
Z dpost
0,2729 0,1771 0,219 0,219

0,1771 0,2729 0,231 0,231
= Z d = Zi.
= j
0,219 0,231 0,4226 0,4226
0,219 0,231 0,4226 0,4726
Ekvivalentna ema impedansi nultog redosleda data je na sl. 3.29c.

1
j0,1 r.j.
j1,4 r.j.
3
j0,05 r.j.
j1,15 r.j.
j0,19 r.j.
2
j1,15 r.j.
Na prethodnoj emi ve su ekvivalentovane impedanse generatora G2 i transformatora T2.

Kao i kod ekvivalentne eme za direktni redosled i ovde je potrebno sprovesti sledeih 6 koraka:
[ ]
Z 0 = Z gr = j[0,1].
post
Z0
Z dpre
=
0
0
=
Z gr
0,1 0
j
.
0 0,19
298
Z 0post = Z 0pre Z 0 = Z 0pre

1
Z 0pre (i, i ) + Z 0pre ( j , j ) 2 Z 0pre (i, j ) + Z gr

pre
pre
pre
pre
Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j ) Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j )
0,1 0
1
= j
0 0,19 j (0,1 + 0,19 2 0 + 1,15)
post
Z0
0,1 0
j
0 0,19
0,1 0
0,0931 0,0132
j
= j
.
0 0,19
0,0132 0,1649
post
Z0
pre
Z 0 (1, i )
pre
Z
0
pre
=
Z 0 (2, i ) =
Z 0pre (i,1) Z 0pre (i,2 ) Z 0pre (i, i ) + Z gr
0,0931 0,0132 0,0931

j 0,0132 0,1649 0,0132.
0,0931 0,0132 1,4931
post
Z0
= Z 0 Z 0 = Z 0
pre
pre

pre
pre
pre
pre
Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j ) Z 0 (2, i ) Z 0 (2, j ) ;
0
0
0
0
pre
Z0
(i, i ) +
post
Z0
pre
Z0
( j, j ) 2 Z 0pre (i, j ) + Z gr
0,0931 0,0132 0,0931

= j 0,0132 0,1649 0,0132
0,0931 0,0132 1,4931
0,0132 0,0931
1
j 0,1649 0,0132
j (0,1649 + 1,4931 2 0,0132 + 1,15)
0,0132 1,4931
0,0908 0,0176 0,0506
post
Z 0 = j 0,0176 0,1566 0,0939.
0,0506 0,0939 0,7057
0,0132 0,0931
j 0,1649 0,0132
0,0132 1,4931
post
Z0
pre
Z 0 (1, i )
pre
pre
Z0
Z 0 (2, i )
;
=
pre
Z 0 (3, i )
pre
pre
pre
pre
Z 0 (i,1) Z 0 (i,2 ) Z 0 (i,3) Z 0 (i, i ) + Z gr
post
Z0
299
0,0908
0,0176
= j
0,0506
0,0506
0,0176 0,0506 0,0506

0,1566 0,0939 0,0939
= Z0.
0,0939 0,7057 0,7057
0,0939 0,7057 0,7557
a) Simetrine komponente struje kvara za sluaj jednofaznog kratkog spoja su:

U fr
I d 4 = I i 4 = I 04 =
Z d (4,4 ) + Z i (4,4 ) + Z 0 (4,4 )
1
= j 0,5879 r.j.
2 j 0,4726 + j 0,7557
Struja kvara je onda:

I k = I A4 = I d + I i + I 0 = j1,764 r.j.
b) U cilju odreivanja struje po vodu 1-3 potrebno je najpre odrediti simetrine komponente
napona vorova 1 i 3.
U d 1 = U fr Z d (1,4 ) I d 4 = 1 j 0,219 ( j 0,5879 ) = 0,8712 r.j. ;
U i1 = Z i (1,4 ) I i 4 = j 0,219 ( j 0,5879 ) = 0,1287 r.j. ;
U 01 = Z 0 (1,4 ) I 04 = j 0,0506 ( j 0,5879 ) = 0,0297 r.j. ;
U d 3 = U fr Z d (3,4 ) I d 4 = 1 j 0,4226 ( j 0,5879 ) = 0,7515 r.j. ;
U i 3 = Z i (3,4 ) I i 4 = j 0,4226 ( j 0,5879 ) = 0,2484 r.j. ;

U 03 = Z 0 (3,4 ) I 04 = j 0,7057 ( j 0,5879 ) = 0,4149 r.j.
Simetrine komponente struja po vodu 1-3 su:

I d 13 =
I i13 =
I 013 =
U d1 U d 3
gr
Z d 13
U i1 U i 3
gr
Z i13
U 01 U 03
gr
Z 013
0,8712 0,7515
= j 0,266 r.j. ;
j 0,45
0,1287 + 0,2484
= j 0,266 r.j. ;
j 0,45
0,0297 + 0,4149
= j 0,275 r.j.
j1,4
Konano, fazne struje koje teku po vodu 1-3 su:
I A13 1
I = a 2
B13
I C13 a
1
a
a2
1 I d 13 1
1 I i13 = a 2
1 I 013 a
1
a
a2
1
1
1
0,266
j 0,266 =
0,275
0,807
j 0,009 r.j.
0,009
300
Zadatak 3.30
Za uproeni elektroenergetski sistem EPS-a, iji su parametri vodova i transformatora dati
u zadatku 2.15, proraunati:
a) Struju tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, kao i struje u granama
incidentnim ovom voru, usvajajui za poetni radni reim onaj koji je obraivan u zadatku 2.15.
b) Struju tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, kao i struje u granama
incidentnim ovom voru, u sluaju zanemarivanja struja radnog reima koji je prethodio kvaru.
c) Struje tranzijentnog perioda svih nesimetrinih kratkih spojeva u tom voru, u sluaju
zanemarivanja struja radnog reima koji je prethodio kvaru.
Vrednosti nominalnih snaga ekvivalentnih agregata pridruenih generatorskim vorovima u
sistemu, kao i snaga angaovanih agregata i odgovarajuih snaga blok-generatorskih transformatora
u sistemu, usvojene na osnovu specifikovanih i proraunatih snaga generisanja u zadatku 2.15, date
su u tab. 3.30a.
Tab. 3.30a Nominalne i angaovane snage ekvivalentnih agregata sistema
Broj vora
1
5
6
15
17
21
Naziv vora
Obrenovac 400
erdap
Kostolac
Obrenovac 220
Bajina Bata
Kosovo 220
Sn
[MVA]
2188
1360
2132
1564
1728
1782
Sna [MVA]
1461
760
527
732
1308
509
Reaktanse generatora u tranzijentnom reimu po d osi xd , reaktanse generatora inverznog

redosleda xi i blok-generatorskih transformatora xBT (sprege Yd), izraene u relativnim jedinicama u
odnosu na nominalnu snagu elementa, date su u tab. 3.30b.
Tab. 3.30b Reaktanse xd i xi generatora i reaktanse blok-generatorskih transformatora xBT izraene
u relativnim jedinicama u odnosu na nominalnu snagu elementa
Broj vora
Naziv vora
xd [r.j.]
xi [r.j.]
xBT [r.j.]
1
5
6
15
17
21
Obrenovac 400
erdap
Kostolac
Obrenovac 220
Bajina Bata
Kosovo 220
0,220
0,380
0,220
0,220
0,280
0,330
0,250
0,345
0,215
0,225
0,210
0,270
0,1260
0,1167
0,1200
0,1341
0,1200
0,1162
Reaktanse vodova direktnog redosleda su date u zadatku 2.15, dok je za reaktanse vodova
nultog redosleda generalno uzeto da su tri puta vee od datih reaktansi direktnog redosleda. Podaci
za transformatore 400/220 kV/kV za emu direktnog redosleda u relativnim jedinicama su takoe
dati u zadatku 2.15. Pri formiranju eme nultog redosleda neophodno je uvaiti da su sve to
autotransformatori sa direktno uzemljenim zvezditem i kompenzacionim tercijarnim namotajem
301
vezanim u trougao. Podaci za reaktanse ovih transformatora, uz zanemarivanje aktivnih otpornosti,

kao i grane magneenja nultog redosleda, u relativnim jedinicama za baznu snagu SB = 100 MVA i
bazni napon UB = 400 kV dati su u tab. 3.30c.
Tab. 3.30c Reaktanse transformatora 400/220 kV/kV izraene u relativnim jedinicama za
SB = 100 MVA i UB = 400 kV
vor i
10
10
7
8
1
9
3
vor j
12
13
19
18
15
21
23
x12 [r.j.]
0,02970
0,02970
0,03100
0,01550
0,01481
0,01485
0,04200
x13 [r.j.]
0,03462
0,03366
0,03503
0,02060
0,01731
0,01689
0,05126
x23 [r.j.]
0,02385
0,02538
0,02595
0,01808
0,01193
0,01255
0,03394
Reenje:
Reaktanse angaovanih generatora i blok-generatorskih transformatora, preraunate na
baznu snagu SB = 100 MVA i bazni napon UB = 400 kV su date u tab. 3.30d.
Tab. 3.30d Reaktanse xd i xi generatora i reaktanse blok-generatorskih transformatora xBT izraene
u relativnim jedinicama za SB = 100 MVA i UB = 400 kV
Broj vora
Naziv vora
xd [r.j.]
xi [r.j.]
xBT [r.j.]
1
5
6
15
17
21
Obrenovac 400
erdap
Kostolac
Obrenovac 220
Bajina Bata
Kosovo 220
0,015
0,050
0,042
0,030
0,020
0,065
0,017
0,045
0,041
0,031
0,015
0,053
0,009
0,0154
0,023
0,018
0,010
0,023
Reaktanse pojedinih grana transformatora 400/220 kV/kV, neophodne za formiranje

zamenskih ema nultog redosleda su date u tab. 3.30e, pri emu je oznaavanje izvreno u odnosu
na originalne vorove mree, tj. bez posebnih oznaka za fiktivna zvezdita tronamotajnih
transformatora.
Tab. 3.30e Reaktanse pojedinih grana transformatora 400/220 kV/kV
vor i
10
10
7
8
1
9
3
vor j
12
13
19
18
15
21
23
x1 [r.j.]
0,02023
0,01899
0,02004
0,00901
0,01010
0,00960
0,02966
x2 [r.j.]
0,00947
0,01071
0,01096
0,00649
0,00472
0,00525
0,01234
x3 [r.j.]
0,01438
0,01467
0,01499
0,01159
0,00722
0,00073
0,02160
302
Korienjem proraunatih podataka, kao i podataka iz zadatka 2.15, mogu se izvriti svi
potrebni prorauni kratkih spojeva.
a) Struja trofaznog kratkog spoja, uz uvaavanje radnog reima proraunatog u zadatku

2.15, sa naponom na sabirnicama 1 pre kvara U1 = 1,0075 r.j. iznosi:
Ik3 = 101,3708 r.j.
Ova struja je jednaka u sve tri faze sa meusobnim faznim pomerajem od 120, ime je
zadrana simetrija u sistemu.
Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, po granama
incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30f.
Tab. 3.30f Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30a
Grana
2-1
8-1
10 - 1
15 - 1
IA
[r.j.]
8,7034 -80,1882
19,7533 -77,9235
5,0447 -81,5542
19,8622 -80,9767
IB
[r.j.]
8,7034 159 ,8118
19 ,7533 162,0765
5,0447 158,4458
19,8622 159,0233
IC
[r.j.]
8,7034 39 ,8118
19,7533 42,0765
5,0447 38,4458
19,8622 39,0233
Struje u granama koje su elektriki udaljenije od mesta kvara su manjeg intenziteta (na
primer amplituda struje u grani 6 - 8 iznosi 8,0629 r.j., odnosno znatno je manja od struje u grani 8 1, te kvar na sabirnicama 1 ne predstavlja kritian kvar za izbor opreme ovih grana. Zbog toga je i
pregled struja kvara i ogranien na grane incidentne voru pogoenom kvarom, tj. grane na koje
ovaj kvar ima najvie uticaja.
b) U sluaju zanemarivanja prethodnog radnog reima, odnosno u sluaju da su zanemareni

potroai, ime poetni radni reim prelazi u ''prazan hod'', naponi svih vorova su jednaki i iznose
1 r.j., dok je struja trofaznog kratkog spoja na sabirnicama 1 u tranzijentnom periodu jednaka
Ik3 = 88,1028 r.j.
Fazne struje u granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30g.
Tab. 3.30g Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda trofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30b
Grana
21
81
10 1
15 1
IA
[r.j.]
7,0308 -87,1105
17,4635 -87,2286
4,1059 -83,3162
18,7648 -89,5522
IB
[r.j.]
7,0308 152,8895
17,4635 152,7714
4,1059 156,6838
18,7648 150,4478
IC
[r.j.]
7,0308 32,8895
17,4635 32,7714
4,1059 36,6838
18,7648 30,4478
303
Poreenjem rezultata iz taaka a) i b) pokazuje se da struje u normalnom radnom reimu

koje su prethodile kratkom spoju, kao i odstupanje napona od jedininih vrednosti malo utiu na
veliinu struje kvara, kao i struje po granama mree. Odstupanje ovih struja u sluaju izostavljanja
prorauna prethodnog radnog stanja u odnosu na struje gde je prethodno radno stanje uvaeno je
retko vee od 10 % (u ovom primeru znatno manje), te se prorauni kratkih spojeva sa dovoljnom
tanou mogu izvriti uz zanemarenje prethodnog radnog reima.
c) Sluaj nesimetrinih kratkih spojeva sproveden putem prorauna metodom simetrinih

komponenata daje sledee rezultate:
Jednofazni kratki spoj
Simetrine komponente struje kvara su:
Ik1Zd = (-0,7710 + j36,5857) r.j.;
Ik1Zi = (-0,7710 + j36,5857) r.j.;
Ik1Z0 = (-0,7710 + j36,5857) r.j.
Fazne struje kvara su:
Ik1ZA = 109,7815 r.j. -88,7928;
Ik1ZB = 0;
Ik1ZC = 0,
dok su fazni naponi pojedinih faza na mestu kvara
Uk1ZA = 0;
Uk1ZB = 0,9076 r.j. -105,5432;
Uk1ZC = 0,9041 r.j. 105,4555.
Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda jednofaznog kratkog spoja faze A vora 1, po
granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30h.
Tab. 3.30h Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda jednofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30c
Grana
21
81
10 1
15 1
IA
[r.j.]
7,3129 -86,9300
18,7749 -86,9600
7,6005 -85,2660
26,4030 -89,5145
IB
[r.j.]
2,3010 86,5290
3,7870 86,4275
1,4620 -85,7439
2,5600 -83,6868
IC
[r.j.]
2,2945 96,9840
3,7798 96,1046
1,4839 -93,4267
2,5795 -95,6875
304
Dvofazni kratki spoj

Ik2d = (-0,9715 + j43,6246) r.j.;
Ik2i = (0,9715 - j43,6246) r.j.;
Ik20 = 0.
Ik2A = 0;
Ik2B = 75,5788 r.j. -178,7242;
Ik2C = 75,5788 r.j. 1,2758,
Uk2A = 1,0094 r.j. -0,0882;
Uk2B = 0,5047 r.j. 179,9118;
Uk2C = 0,5047 r.j. 179,9118 .
Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja faza B i C vora 1, po
granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30i.
Tab. 3.30i Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja u voru 1, po
granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30c
Grana
21
81
10 1
15 1
IA
[r.j.]
0,0191 137,2622
0,3071 92,8764
0,3556 -92,7383
0,3701 92,4500
IB
[r.j.]
6,2743 -176,9686
15,3623 -176,5878
3,6155 -176,0044
16,4127 -178,7793
Dvofazni kratki spoj sa zemljom

Ik2Zd = (-1,3721 + j68,7474) r.j.;
Ik2Zi = (0,5018 - j18,9732) r.j.;
Ik2Z0 = (0,8703 - j49,7742) r.j.
Ik2ZA = 0;
Ik2ZB = 106,3290 r.j. 136,6140;
Ik2ZC = 106,7417 r.j. 45,6154,
IC
[r.j.]
6,2877 2,9064
15,3625 2,2670
3,6742 9,5104
16,4248 -0,0702
305

Uk2ZA = 0,6586 r.j. 0,1509;
Uk2ZB = 0;
Uk2ZC = 0.
Struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja sa zemljom faza B i C vora
1, po granama incidentnim voru 1 su date u tab. 3.30j.
Tab. 3.30j Fazne struje za vreme tranzijentnog perioda dvofaznog kratkog spoja sa zemljom u
voru 1, po granama incidentnim voru 1 iz zadatka 3.30c
Grana
21
81
10 1
15 1
IA
[r.j.]
2,7261 -88,4960
4,6401 -89,0099
2,3091 90,5072
3,8485 90,3082
IB
[r.j.]
6,9958 155,4785
18,2725 149,7606
6,8476 125,4576
25,3818 130,2660
IC
[r.j.]
6,9323 30,6503
18,1219 36,1556
7,1566 63,7637
25,4963 50,4347

3 Poglavlje

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

3 Poglavlje

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Proraun kratkih spojeva

PRORAUN KRATKIH SPOJEVA

Proraun kratkih spojeva

(168 - j140) A (P)

Sl. 3.1a Monofazna ema i osnovni podaci o sistemu iz zadatka 3.1

Proraun kratkih spojeva

Izraunati podaci o impedansama elemenata sistema mogu se uneti u ekvivalentnu emu

Proraun kratkih spojeva

Ekvivalentovanjem paralelnih i rednih grana dobija se zamenska ema na sl. 3.1d.

S i = 3U 2 I P = 1,73 111 1,947 = 374 MVA .

Proraun kratkih spojeva

Sl. 3.2a Monofazna ema i osnovni parametri sistema iz zadatka 3.2

Tab. 3.2a Osnovni parametri sistema

Proraun kratkih spojeva

- Mrea 230 kV:

- Mrea 13,8 kV:

b) Mree impedansi sistema direktnog, inverznog i nultog redosleda (sa upisanim

Proraun kratkih spojeva

Za proraune ekvivalentnih impedansi sva tri redosleda (impedanse direktnog i inverznog

Sa sl. 3.2c dobija se:

Ekvivalentna inverzna impedansa jednaka je ekvivalentnoj direktnoj impedansi:

( j 0,29) ( j 0,15) + j 0,1 =

Proraun kratkih spojeva

Theveninovi ekvivalenti mrea direktnog, inverznog i nultog redosleda, za kvar na

Proraun kratkih spojeva

Z d ), kao i izraz za odnos 3 I 02 Z I k 3 = f (k ) ( 3I 02 Z je struja,

koja pri dvofaznom kratkom spoju sa zemljom tee kroz zemlju).

Proraun kratkih spojeva

pri kojima su struje dvofaznog i jednofaznog kratkog

spoja sa zemljom (struje zemljospoja) jednake nalaze se iz jednaine:

Proraun kratkih spojeva

Ik3 struja trofaznog kratkog spoja

Ik1Z struja jednofaznog kratkog spoja sa zemljom

I02Z struja koja tee u zemlju pri dvofaznom

Proraun kratkih spojeva

Z d . Dati fazorsku interpretaciju dobijenih rezultata za k

tako da je napon faze A:

b) Jednofazni kratak spoj sa zemljom (faza A):

Proraun kratkih spojeva

Naponi zdravih faza (B i C) su onda:

Napon zvezdita je:

Kada k ima se:

Proraun kratkih spojeva

Fazorska interpretacija napona na mestu kvara u sluaju jednofaznog kratkog spoja sa

c) Dvofazni kratak spoj sa zemljom (faze B i C)

Napon zdrave faze je:

Proraun kratkih spojeva

Sl. 3.4c Dijagrami napona zdravih faza i zvezdita, u funkciju odnosa k = Z 0

Proraun kratkih spojeva

Fazne struje na mestu kvara su:

1 j 5,71 r. j. 5,71 /-90 1432,2 A /-90

5,71 /30 1432,2 A /30

b) Dvofazni kratak spoj (faze B i C)

Proraun kratkih spojeva

U d = U i = E Z d I d = Z i I i = j 0,175 j 2,86 = 0,5 r.j. = 0,5 231 = 115,5 A ;

Fazni naponi na mestu kvara su (za U fB = U B / 3 = 133,4 kV ):

1 0,5 1,0 r.j. 133,4 kV /0

Fazne struje na mestu kvara su:

1 j 2,86 = 4,95 r.j. = 1242,5 A .

c) Dvofazni zemljospoj (faze B i C)

Fazni naponi na mestu kvara su:

1 0,348 1,044 r.j. /0 139,3 kV /0

Fazne struje na mestu kvara su: