See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/257351831

Balklarda Mide Icerigi Analiz Yontemleri

(ANALYSIS METHODS OF STOMACH CONTENTS
IN FISH)
Article January 2012

CITATIONS

READS

96

2 authors:
Ebru fakat zcan

Nuri BAUSTA

Tunceli niversitesi

Firat University

16 PUBLICATIONS 36 CITATIONS

84 PUBLICATIONS 519 CITATIONS

SEE PROFILE

All in-text references underlined in blue are linked to publications on ResearchGate,

letting you access and read them immediately.

SEE PROFILE

Available from: Nuri BAUSTA

Retrieved on: 09 September 2016

ISSN:1306-3111
e-Journal of New World Sciences Academy
2012, Volume: 7, Number: 1, Article Number: 5A0070

NWSA-ECOLOGICAL LIFE SCIENCES

Received: July 2011
Accepted: January 2012
Series : 5A
ISSN
: 1308-7258
2010 www.newwsa.com

Ebru fakat zer

Nuri Bausta
Firat University
nbasusta@firat.edu.tr
Elazig-Turkey

BALIKLARDA MDE ER ANALZ YNTEMLER

ZET
Baln mide ierii analizleri, baln beslenme alkanl ve
balklk biyolojisi almalarnda yararl bilgilere ulalmasn
salamaktadr. Bu almada; balklarda mide ierii analizinde
kullanlan 12 metotdan bahsedilmektedir. Bunlar; bulunma frekans
yntemi, saysal yntem, arlk yntemi, hacim yntemi, subjektif
yntem, stnlk yntemi, iaret yntemi, mide ykama yntemi,
kusturucularn kullanm yntemi, gut-fullness yntemi, rus mide
doluluk indeksi ve geometrik nem indeksidir. Ancak bu yntemler
arasnda
en
gvenilir
yntemin
bulunma
frekans
olduu
belirtilmektedir. zellikle mide ykama yntemi ve kusturucularn
kullanm metodu son zamanlarda yaygn bir ekilde kullanlan yeni
yntemlerdendir.
Anahtar Kelimeler: Balk, Mide erii, Analiz, Beslenme,
Yntem
ANALYSIS METHODS OF STOMACH CONTENTS IN FISH
ABSRACT
Studies of stomach content analysis provide important insight
into fish feeding patterns and quantitative assessment of food habits
is an important aspect of fisheries management. In this study, twelve
methods of stomach content analysis, which are used to determine the
diet of the species, are mentioned. The methods are numerical,
volumetric, gravimetric, occurrence frequencies, subjective, geometric
importance index, gut-fullness, stomach flushing and use of emetics.
However, occurrence frequency method is the most reliable method among
these methods. Especially, methods of stomach flushing and use of
emetics are novel methods, which are widely used in recent years.
Keywords: Fish, Stomach Content, Analysis, Food,
Method

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

1. GR (INTRODUCTION)
Akarsu ve gllerdeki balk potansiyeli, evresel koullar ile
yakndan ilgilidir. Bu koullar altnda hi phesiz, ortamn
besleyicilik kapasitesi en nemli olanlardan biridir. Balklarn
bulunduklar ortamdan aldklar besinin nitelii ve nicelii, balk
ile ortam arasndaki ilikinin bir sonucu olmakta ve bu sonucun
anlalabilmesi iin de sindirim sistemi ierii analizinin yaplmas
gerekmektedir [1].
Mide ieriinin incelenmesi balklarn besinleri ve beslenme
davranlar, metabolizmas, beslenme gleri, yaad ortamlar, bir
blgenin fauna ve floras, predatrlk, farkl trlerin populasyonlar
arasndaki etkileim, besin olarak kullanlan trlerin populasyon
dinamikleri, su kirlilii ve su rnlerinin beslenmesi gibi benzeri
konularda pek ok yararl bilgilere ulalmasn salar [2].
Predatrler ve onlarn besinleri arasndaki ilikiyi belirten bu
almalar balklk ekolojisinde nemli yer tutmaktadr. zellikle
doal lm oranlarnn nemli bir blmn tekil eden predatrlk,
balk stoklarnn ynetim stratejilerinin belirlenmesinde kullanlan
modellerde
esas
parametrelerden
biridir
[3].
Nerede
ve
nasl
beslendii bilinen balklarn; avlanaca sahann belirlenmesi ve
trn davranna uygun av aracnn seilerek dizayn edilmesi, ayrca
kullanlacak
yemin
belirlenmesi
kolaylamaktadr.
Okyanuslarn
binlerce metre derinliklerinde yaayan dev mrekkep balklarnn
varlndan ispermeet balinalarnn mide ierikleri incelenerek
haberdar olunmutur [4]. Hatta baz balk trlerinin sindirilmeden
tespiti yaplabilmektedir. Balklar tarafndan yenilen pek ok canl
sindirildikten sonra otolit, di, pul, kemik, yzge n, kabuk,
sap, kk, iek, polen gibi baz paralar mide ve dier organlar
iinde kalabilmektedir.
Bir blgede yaayan bitki ve hayvan topluluu hakknda bilgi
edinmek ya da baka yntemlerle elde edilemeyen trlerin populasyon
parametrelerini belirlemek iin balklarn mide ierii ok iyi bir
kaynaktr [2]. lkemizde balklarn beslendii organizmalar hakknda
ok sayda aratrma mevcuttur.
2. ALIMANIN NEM (RESEARCH SIGNIFICANCE)
Baln mide ierii analizleri, baln beslenme alkanl ve
balklk biyolojisi almalarnda yararl bilgilere ulalmasn
salamaktadr. Bu almada; balklarda mide ierii analizinde
kullanlan 12 yntemden bahsedilmektedir. Bunlar; bulunma frekans
yntemi, saysal yntem, arlk yntemi, hacim yntemi, subjektif
yntem, stnlk yntemi, iaret yntemi, mide ykama yntemi,
kusturucularn kullanm yntemi, gut-fullness yntemi, rus mide
doluluk indeksi ve geometrik nem indeksidir. Ancak, bu yntemler
arasnda
en
gvenilir
yntemin
bulunma
frekans
olduu
belirtilmektedir. zellikle mide ykama yntemi ve kusturucularn
kullanm yntemi son zamanlarda yaygn bir ekilde kullanlan yeni
yntemlerdendir.
3. BALIKLARDA SNDRM SSTEM VE MDENN YAPISI
(DIGESTIVE SYSTEM AND STOMACH OF STRUCTURE IN FISH)
Balklarn sindirim sistemi az, yemek borusu, mide, pilorik
ekum, barsak ve ansten ibarettir. Bunlarn zellikleri ksaca
yle belirtilebilir; balklarda dilin sindirimle herhangi bir ilgisi
yoktur. Baln aznda besini saran ve bir nevi yalayan mukus
bezleri bulunur. Buna ramen tkrk bezleri yoktur. Dier bir
ifadeyle, azda sindirim balamaz. Balk tarafndan aza alnan
besinler ksa olan farinkse gelir. Baz balklarda solunga kemeri ve
13

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

solunga aklklarnn boaz blgesinde bulunan farinks dileri,

farinksin ieriye doru alan ksmnda bir kapak gibi grev yapar.
Alnan besinler farinksten yemek borusuna geer. Yemek borusu
kvrml, bzlp alabilen bir yapda olup, uzunluu trlere gre
deiir.
ok
genileyebilen
yemek
borusu,
bir
baln
azna
alabilecei her eit besini yerletirebilecek ldedir. Fakat nadir
de olsa baln azna ald herhangi bir besinden dolay boaz
tkayarak ld de olabilir. Bu durum zellikle karnivor ve saldrgan
balklarda grlebilir.
Mide, sindirim kanalnn tipik olarak asit salgs olan ve
byklk, yap, ileyi asndan balklar arasnda farkllk gsteren
bir yapdr[5].
Besinin girii ile birlikte midede meydana gelen genileme
hcrelerde HCI sekresyonunu balatr. HCI mideye sindirim enzimlerinin
aktivite gstermesi iin asidik bir ortam yaratr. Pepsinojen retilip
hzl bir ekilde pepsine evrilir. Bu salglarn kontrolnde scaklk
nemli bir etkendir. Her 10C scaklk artnda, sindirim hz 3-4
kat art gstermektedir [6].
4. BALIKLARDA MDE ANALZNN NEM
(IMPORTANCE OF ANALYSIS STOMACH IN FISH)
Balklarda mide analiz yapmnn amac belirli bir blgede
yaayan balk trlerinin sindirim aygtlarnda hangi organizmalarn ne
ekilde bulunduunu tespit etmektir. Bu ekilde yaplacak ilem iin
belli zaman aralklar iinde belirlenen alanda (gl, deniz, akarsu)
yakalanan balklarn sindirim sistemi ierii bulunma frekans ve say
yntemleri kullanlarak incelenir. Sonuta incelenen balklardan elde
edilen veriler bu konuda alm olan bilim adamlar tarafndan
yaplm olan sistematik veriler kullanlarak sistematikleri yaplr.
Sistematik
sonulara
gre
incelenen
balklarn
sindirim
aygtlarndan elde edilen organizmalarn bitkisel organizma veya
hayvansal organizma olularna gre ayrlr. Elde edilen organizmalar
trlerine kadar tehis anahtarlar kullanlarak tr tehisleri
yaplr. ncelenen balk rneklerinin aylara gre dalm sindirim
aygtlarnda saptanan organizmalarn birer aylk ortalamas, er
aylk ortalamas, bu organizmalarn aylk bulunu frekans yzdesi,
aylk bulunu frekans yzdesi ve yllk bulunu frekans yzdesi, aylk
saysal yzdesi, aylk saysal yzdesi ve yllk saysal yzdesi
bulunur.
Elde
edilen
bu
verilerle
izelgeler
ve
histogramlar
hazrlanr.
5. MDE ER N RNEK ALMA
(TAKE EXAMPLE FOR STOMACH CONTENT)
Baln
mide
ierii
analizleri,
balklk
biyolojisi
aratrmalarnda, baln beslenme alkanl ve av-avc arasndaki
ilikiyi bulmada devamllk arz eden bir almadr. Bu almalarda
elde edilen veriler deniz ve okyanuslarn biyolojik retimlerinin veya
balklk sahalarnn ekillenmesi hakknda geni bilgi birikiminin
temel dayanan oluturur.
Elde edilen balk rneklerinden mide ieriklerinin, balklar
ldkten sonra, ancak taze iken mide ile birlikte karlmas en
yaygn
olarak
kullanlan
yntemler
arasndadr
Fakat
mide
ieriklerinin
karldktan
sonra
balklarn
tekrar
doaya
salverilmesinin gerektii durumlarda, przsz ve temiz, cam veya
akrilikten yaplm mide tpleri veya el, basn ya da elektrik
pompalarnn kullanlmasyla balk midesine su gndererek, ieriin
dar kmasn salayan tekniklerde kullanlabilmektedir [7, 8 ve
9].
14

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

Balk rneklemesi yapldktan sonra, elde edilen rnekler, eer belli

bir sre sonra inceleneceklerse, uygun bir yntemle ve mide ieriinin
sindiriminin devamna olanak vermeden saklanmaldrlar. Alnan mide
ierikleri analiz yntemleri iin plastik kaplarda veya dondurucularda
bekletilir [10]. Kullanlmakta olan dier bir yntem ise mide
ieriklerini %5, 10 gibi oranlarda hazrlanm olan formalin veya
%70lik etanol ierisinde saklamaktr.
Organizmalarn tehisleri eitli aratrclarn verdikleri
tehis
zellikleri
ile
bunlarn
belirledikleri
diyognastik
karakterlerden yararlanlarak yaplr. Ayn zamanda baz rneklerin
sindirim sistemi ieriklerinde besin eidi bulunmamasnn nedeni
olarak, balklarn aa takldktan sonra uzun sre canl kalmalar ve
sindirim
sistemlerindeki
besinleri
sindirmeye
devam
etmeleri
sylenebilir.
Sindirim
sistemi
ieriinde
rastlanan
ve
ksmen
sindirilmi ve tehis edilemeyen hayvansal besin eitlerine baz
aratrclarn almalarnda da [11, 12 ve 13] rastlanmtr.
6. BALIKLARDA MDE ERNN TESPT
(DETERMINATION OF STOMACH CONTENTS IN FISH)
Balklarn lleri alnarak yemek borusundan anse kadar
sindirim aygt makasla kesilerek etiketlenir. %5lik formol bulunan
kavanozlara konularak laboratuvara gtrlr. nceleme srasnda
formolden
kaynaklanan
sertliin
giderilmesi
iin
ya
ve
mezenterlerinden temizlenmesi iin 24 saat musluk suyunda bekletilir.
Sindirim aygtlar petri kutularnda alarak ierii karlr.
eriin hacmi mezr kullanlarak genellikle suyla yer deitirme
metodu kullanlarak tespit edilir ve mevcut organizmalar binokler
mikroskopla tanmlanr.
Tanmlanan
organizmalar
tehis
edilerek
gruplandrlr
ve
saymlar yaplr. Bu ekilde tehis edilerek ayklanr geri kalan
ierik saf su ile tamamlanr ve ielerde saklanr. nceleme
yaplaca zaman iede bulunan materyal alkalanarak iyice homojen
duruma getirilmelidir. Bu karmdan alnan 1 cm 3 rnek Sedgevic-Rafter
sayma lam kullanlarak sayma ve tehis ilemi yaplr. Tehis
edilebilenler karmdan ayrlarak daimi preparatlar yaplr. yi
grntlenebilenlerin resimleri ekilir.
Organizmalarn tehisleri yaplarak sistematik sraya gre cins
ve tre kadar sistematikleri yaplr. Saym annda trlere inilmez ise
Laglerin (1956) belirttii formle gre hesaplanr.
a) Balk bana organizma says u formlle hesaplanr:

(1)
b) Bulunu frekans yzdesi u formlle hesaplanr:

(2)
c) Saysal yzde u formlle bulunur:

(3)
ncelenen balk saysnn mevsimlere gre dalm her cins
organizmann birer ve er aylk ortalamalar izelgeler halinde
hazrlanr.
15

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

Organizmalarn mevsimsel bulunu yzdeleri ile mevsimsel saysal

yzdeleri izelgeler halinde hazrlanmal ve histogramlar halinde
hazrlanr.
Organizmalarn er aylk ve yllk bulunma frekans yzdeleri
ile ve er aylk ve yllk saysal yzdeleri izelgeler halinde
verilmeli ve bu izelgelere dayanarak histogramlar hazrlanr.
6.1. Bulunma Frekans Yntemi (The Presence Frequency Method))
Mide ieriklerinden elde edilen organizmalarla ilgili olarak
fikir edinmenin en kolay yolu, her bir besin grubuna ait bir veya daha
fazla bireyin ka midede bulunduu, dier bir deile ka balk
tarafndan
tketilmi
olduunu
belirlemektir.
Bulunma
frekans
yntemi; mide ierii analiz yntemlerinin en kolay olandr [14];
[26]. Bu yntemin en byk avantaj elde edilmi olan besinsel
elerin, kolayca ve herhangi bir zel araca gereksinim duyulmadan
gerekletirilebilmesidir. Ancak bu yntem, bireylerin tkettikleri
besinler konusunda bir miktar ham kalitatif veri salamasna karn,
midede bulunan her bir besin grubunun oransal miktar konusunda
salkl bir bilgi verememektedir [8].
Bu
yntem
baz
aratrclar
tarafndan
trler
aras
besin
rekabetinin bir belirleyicisi olarak da kullanlmtr. Aratrmac,
herhangi bir besinin bulunma frekansnn, iki ya da daha fazla tr
iin %25 i amas halinde, trler aras besin rekabetinin olduunu
belirtmitir. Ayn zamanda yntem besin kompozisyonundaki mevsimsel
deiimleri ortaya koymak iinde kullanlabilmitir [15].
6.2. Saysal Yntem (The Number Method)
rnekteki bireylerin midelerinden alnm olan besinlerden, her
bir besin kategorisindeki bireylerin saylarn ifade etmektedir. Yani
balklarn midelerinden km olan her trn, her grubun toplam
saysn ifade eder. Bu toplam, o trn ksm ya da genelliklede %
olarak btn besin kategorileri arasndaki yerini belirtir. Her bir
besin kategorisinde bulunan yemin, her bir birey bana den ortalama
saylar da bu yntem yardmyla hesaplanabilir. Dou Karadenizde bu
yntemle yaplan almada kalkan balnn (Psetta maxima) mide
ieriinde balca balk (mezgit, barbun, hamsi, istavrit vs.),
krustase (yenge, al karidesi, amur karidesi, amfipod, isopod vs.)
ve
yumuakalarn
(bivalve
ve
gastropodlar)
bulunduu
tespit
edilmitir [16].
Saysal yntem, yem olarak tketilen organizmalarn tanmlanmas
amacyla yaplan ve uygulanmas olduka hzl ve basit olan bir
yntemdir. Bu yntemin kullanlmasyla allan trlerin farkl
organizmalar seip semedikleri ve ne tr organizmalar yakalamay
tercih ettikleri konusunda da fikir edinilebilir.
zellikle
farkl
trler
tarafndan
tketilen
ancak
ayn
byklklerde olan organizmalarn sz konusu olduu durumlarda en
uygun yntem olarak deerlendirilebilir [26].
Buna
karn,
planktonla
beslenen
balklarda
bu
almann
gerekletirilmesi, plankton saymnn zorluundan dolay zaman alc
olabilir. Fakat baz aratrmaclar, planktonla beslenen balklarn
mide ieriklerini alt rnekleme yntemiyle saymlardr.
Hacmi bilinen ve hcrelerin homojen bir ekilde dalmlarnn
saland ortamlardan alt rneklemeler yaplarak toplam hacimdeki
hcre miktar saptanr. Hcre saymlar ise, hcre saym lamlarnn
kullanlmasyla gerekletirilebilir. Dier baz faktrler bu yntemin
her koulda kullanlmasn snrlayabilmektedir. Saysal yntem yenmi
olan
kk
organizmalar
n
plana
kartmaktadr.
Bu
durumda
tketilmi olan bu organizmalarn dierlerine gre daha nemli olduu
16

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

izlenimi doabilmektedir. Bu nedenle baz aratrmaclar, bu durumdan

kanmak amacyla, bu kk organizmalar gz ard etmektedirler.
Belki de konu edilen avc tr iin bu kk organizmalar, daha ok
tketilebildikleri ve daha abuk sindirilebildikleri iin daha fazla
bir neme sahip olabilirler [8].
6.3. Hacim Yntemi (The Volume Method)
Hacim ya da volumetrik analizler genellikle dorudan ve dolayl
olmak zere iki ekilde gerekletirilebilmektedir. Bu yntemlerden
ilki, mide ieriklerinin tm olarak ya da teker teker ll bir kabn
ierisinde bulunan su ierisine braklarak, ykselen suyun ne kadar
bir hacmi ifade ettiinin belirlenmesiyle yaplr. Dier yntemde ise,
hacmi bilinen ve ll olan bir ortama braklan ieriklerin
hacimlerinin llmesiyle gerekletirilir. Mide ieriinin kk
olduu durumlarda, yer deitirme ynteminin kullanlmasnn ok zor
olmas nedeniyle sz edilen ikinci yntem daha etkin olarak
kullanlabilmektedir.
Baz
almalarda
ise
mide
ieriklerinin,
yaklak boyutunun llmesi ile de hacim lm yaplabilecei
bildirilmitir.
Ancak
burada
kullanlacak
hacim
hesaplama
formllerinin, ele alnacak olan bireyin eklinin neye benzedii ile
ilgisi vardr [8].
Bir balk populasyonundan elde edilmi olan bir besin grubunun
toplam hacmi genellikle, tm midelerin toplam ieriklerine oranyla
ifade edilir. Baz almalarda yalnzca belli oranlarda doluluu
saptanm olan mideler dikkate alnmaktadr. Ortalama mide ierik
hacimleri ise balk besleme aktivitesinin mevsimsel deiimlerini
belirlemek amacyla kullanlabilmektedir.
6.4. Arlk Yntemi (The Weight Method)
Arlk veya gravimetrik analizde, aralarnda nemli dzeyde
korelasyon olduundan dolay, besinlerin ya ya da kuru arlklar
kullanlabilmektedir. Ancak zellikle rnek saysnn ok olduu
durumlarda, hzl ve pratik olmasndan dolay ya arlk yntemi
tercih edilmektedir. Kuru arlk tespit yntemi zaman alcdr ve
daha
ok
besinlerin
kalorifik
deerlerinin
de
belirlenmesinin
amalad durumlarda kullanlmaktadr. Fakat hangi kurutma tekniinin
kullanld da nem tamaktadr. Ama mide ieriinin sabit arla
eriinceye kadar suyunun uurulmasn salamaktr. Bu ama iin 80 Cye
kadar olan scaklklar, doku ierisindeki uucu lipitlerin kaybna
neden olmad iin tercih edilir. Aksi halde bu lipitlerin kayb
besinin gerek arln saptamada yanltc olabilmektedir. Baz
aratrmaclar tarafndan uygulanan dondurarak kurutma yntemi de
doru sonular verebilmektedir [8].
Ya arlkla alrken fazla svnn kurutma kad yardmyla
alnmas klasik bir yntem olmasna karn, besinlerin byklkleri ve
kurutma kad zerinde tutulma sreleri farkl olabileceinden, bu
farkllklar elde edilecek sonulara da yansyabilmektedir. Bu nedenle
rneklerin bir sre svlar szlnceye kadar bekletilmeleri, scak
bir ortamda bir sre tutulmalar veya santrifj edilmeleri de
kullanlan yntemler arasndadr [8].
Bir besin grubunun ya ya da kuru arl, toplam mide ierii
arlna oranlanarak ifade edilebildii gibi, besinlerin yaa ya da
kuru
arlnn
balk
vcut
arlna
oran
olarak
da
belirtilmektedir. Balk vcut arlna oranlanarak elde edilmi olan
bu deerler, balk byklne oranland iin daha fazla anlam ifade
etmektedir.

17

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

6.5. Subjektif Yntem (The Subjective Method)

Subjektif yntem, rnein ok fazla olduu, hzl sonu alnmas
gereken ve yukarda saylan yntemlerin kullanlamayaca durumlarda
bavurulabilecek bir yntem olarak grlebilir. Bu yntem her bir
besin grubu ya da trn, toplam ieriin ne kadarn oluturduunun
tahmin edilmesi esasna dayanmaktadr. Bunun iin bir puanlama sistemi
gelitirilmitir. Bu sistemde her bir besin esi ya da grubu, toplam
mide hacmine gre oranlanarak puanlanr. Forst (1943) bu yntemi mide
doluluklar
arasndaki
farkll
gz
nnde
bulundurarak
uygulamtr. Burada mide doluluklar nce belirlenmi (bo, yar
dolu,
dolu
vb.)
ve
puanlama
bu
doluluk
durumlarna
oranla
uygulanmtr [8].
6.6. aret Yntemi (The Point Method)
Her bir balk midesinde bulunan besin maddelerini onlarn
varlklarnn yan sra organizmalarn byklklerini de gz ve kabaca
sayma yntemiyle tespit edilen bir metot kullanlr ve her besin grubu
derecelere ayrlr ve her derece bir iaretle gsterilir [17].
6.7. stnlk Yntemi (The Dominance Method)
Bu yntemde incelenen btn midelerdeki baskn besin maddeleri
tespit edilir.
Bu baskn besin gruplar hacim lme ve sayma ile
incelenir[15];[17].
6.8. Mide Ykama Yntemi (The Stomach Flushing Method)
Bu yntem, yem verildikten sonra ve daha nceden belirlenen
zaman aralklar sonunda, azdan mideye veya ansten sindirim
kanalna bir tpn yerletirilmesi ve bu tp vastasyla basnla
verilen su ile mide ieriinin darya karlmas esasna dayanr,
darya kan mide ierii kuru veya ya olarak tartlr ya da
almann amacna gre daha farkl uygulamalara tabi tutulur [18].
6.9. Kusturucularn Kullanm (The Use of Emetics)
Yntem, kusturma zellii olan baz maddelerin baln midesine,
yardmc bir malzeme kullanarak az yoluyla boaltlmas eklinde
yaplr. Kusturucu maddeler arsenik asit veya hidroklorik asitle
solsyon haline getirilerek kullanlr. Solsyona kusturucu madde
olarak potasyum nitrat veya apomorfin eklenir [18].
6.10. Gut- Fullness ndeksi (GFI)

(4)
Gutfullness
arasndadr.

indeksi

[19]

ayrca

kullanlan

yntemler

6.11.Rus Mide Doluluk ndeksi (SFI)

Rus mide doluluk indeksi [20]

kullanlan yntemlerden biridir.

mide

ierii

analiz

yntemlerinde

6.11. Geometrik nem ndeksi (Geometric Index of Importance)

Balklarn besin eitlerinin hesaplanmasnda kullanlan ve daha
gvenilir olduu tahmin edilen baka bir metod ise Geometrik nem
18

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

indeksi olan GII dr. Bu metotta da sindirim sistemi ierii analizi

ile elde edilen sonulardan saysal yzde, bulunu frekans yzdesi ve
sindirim sistemi ierii hacmi kullanlmaktadr. Bu deerler her bir
kategori iin ayr ayr deerlendirmelerden geirilerek balklarn
besin eitleri hakknda bilgiler elde edilebilmektedir [22].
Geometrik nem ndeksi (Geometric Index of Importance) olan GIIdir.
GII, ok deikenli bir yaklam esas alr ve iki boyutlu indis
tanmna uygun prensiptedir. GII deerini elde etmek iin Assis
(1996)in [21] forml kullanlmtr [22].
GII

(6)

GII= Geometrik nem indeksi

Vi= Besin eidinin saysal yzdesi
Vj= Besin eidinin bulunu frekans yzdesi
n= Kullanlan kategori says
Bu forml yardmyla balklarn tercih ettii besin eitlerini
nem
srasna
gre
hesaplamak
mmkndr.
Besin
eitlerinin
incelenmesi amacyla yaplan sindirim sistemi ierii analizlerinin,
sadece say ve bulunu frekans yzdeleri hesaplanmasnda kullanlarak
baln besin eitlerinin bulunmasnn yanl ve gvenilir olmad,
bunlarn yannda besin eitlerinin geometrik nem indekslerinin de
hesaplanmas ve buradan elde edilen veriler nda baln besin
eitleri hakknda bilgiler verilmesi daha uygundur [23].
7. SONU (CONCLUSION)
Balklarn da dier hayvanlar gibi, yaamak ve bymek iin
elverili bir biimde beslenmeye gereksinimleri vardr [26]. Balk
potansiyeli, yaam olduu ortam artlarna sk bir ekilde
baldr. Kukusuz bu artlar arasnda ortamn besleyicilik kapasitesi
en nemli faktrlerden biri saylmaktadr. Balk tarafndan alnan
besinin nitelik ve nicelii balk ile ortam arasndaki ilikinin bir
sonucudur. Bu sonucun anlalabilmesi iin de mide analizlerinin
yaplmasyla mmkn olmaktadr [25].
nsanlar tarafndan tketilen balk miktarlarnn gn getike
art gstermesi, balkln daha da gelimesini salamaktadr.
Ancak bu gelime halen lkemizde gerekli ilgiyi gstermemitir. Balk
retiminin artrlmas; yetitirilecek baln beslenme eklinin
bilinmesi ile salanmaktadr. Bunun iin de baln sindirim sistemi
ieriinin incelenmesi gerekmektedir. Sadece sindirim sistemi ierii
ile
kalnmayp
ayn
zamanda
ortamdaki
besin
eitlerinin
de
incelenmesi gerekmektedir. Bylece baln beslenmesi hakknda gerekli
bilgiler elde edilmi olunmaktadr.
Elde edilen verilerden yola karak (yetitirilecek olan baln
hangi besinleri tercih ettii tespit edilerek) ortamda o besin
eitlerinden yeterince bulunmas salanr. Bu ekilde ekonomik olan
balklarn
ksa
srede
daha
fazla
yetitirme
imkan
ortaya
kmaktadr. Bu da lke ekonomisine ve de reticilere maddi kazanlar
salamaktadr.
Beslenme ekolojisi ve beslenme fizyolojisi ile balklarn ne
yedii, ne kadar yedii ve ne zaman yedii konularna cevap
verebilmeyi salar. Balklarn bulunduklar ortamdan aldklar besinin
nitelii ve nicelii, balk ile ortam arasndaki ilikinin bir sonucu
olmakta ve bu sonucun anlalabilmesi iin de sindirim sistemi ierii
analizinin yaplmas gerekmektedir [27].
Ayrca
mide
ierii
almalarnda
baz
problemlerde
oluabilmektedir. Avlama srasnda alnan besinin geri kmas (prey
19

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

tanm zorlar), yine baz avlama yntemlerinde avlandktan sonra

sindirimin devam etmesi, mevsimsel besin farkll ve tr ayrmna
dikkat edilmesi gerekir.
KAYNAKLAR (REFERENCES)
1. Ekingen, G., (1983). Munzur ay alabal (Salma trutta labrax
Pall.) nn doal beslenme olanaklar, E.. Faculty of
ScienceJournal Series B, C.1, 120-129.
2. Erdem, Y., zdemir, S., Smer, ., (2001). Vatoz (Raja clavata
L.) balnn mide ierii zerine bir aratrma, XI.Ulusal Su
rnleri Sempozyumu, (04-06 Eyll 2001, Hatay).
3. Salam, N.S., (1995). Mezgitlerde (Merlangius merlangus
exinus,1830) beslenme fizyolojisi zerine bir alma.Yksek
Lisans Tezi, Karadeniz Teknik niversitesi,Fen Bilimleri
Enstits, Trabzon,53 s.
4. Broad, W.J., (1996). Scientists Close in Elusive Giant Squid,
New York Times Science Times, February 13.
5. Sar, M. ve akmak M.N., (1996). Balk Besleme, Frat
niversitesi yaynlar No: 37, Elaz, 270 s.
6. ztrkcan, M. ve Seyhan, K., (2011). Balklarda sindirim
sistemi, in: Balk Biyolojisi. Editr: Bausta, N., Karata, M.,
Ko, h.T., Nobel Yaynlar (Basmda).
7. Waters, D.S., Kwak, T.J., Arnott, J.B., and Pine, W.E., (2004).
Evaluation of stomach tubes and gastric lavage for sampling
diets from blue cat fish and flat head cat fish. North American
Journal of Fisheries management. 24, 258-261.
8. Gke, M.A., Bausta, N., Tabozan, O. ve Akamca, E., (2005).
Balklarda mide ierii analizleri, in: Balk Biyolojisi
Aratrma Yntemleri. Editr: Do. Dr. Mehmet KARATA. Bol: 12
S: 357-375. Nobel Yayn No: 772, Fen ve Biyoloji Yaynlar Dizi
No: 1.
9. Gke, M.A., (1997). Reproductive biology and feding ecology of
gurnards. PhD thesis.University of Wales, Swansea, UK.
10. Basusta, N., Demirhan, S.A., Karalar, M., and Cekic, M., (2007).
Diet of Common Guitarfsh (Rhinobatos rhinobatos L., 1758) n
the skenderun Bay. Rapp.Comm.int.Mer Medit. Vol ( 38) 426.
11. Polat, N. ve Kr, ., (1996). Suat Uurlu Baraj Glnde yaayan
tatl su Levrei (Perca fluviatilis)nin besin organizmalar
zerine bir aratrma, Sleyman Demirel niversitesi, Eirdir Su
rnleri Fakltesi Dergisi, Say:5, 67-81, Isparta.
12. Polat, N. ve Ylmaz, M., (1999). Suat Uurlu Baraj Gl
(aramba-Samsun) nde yaayan Chondrostoma regium Heckel,1843
(Pisces:Cyprinidae) populasyonunun sindirim sistemi Cyprinidae)
populasyonunun sindirim sistemi ierii, Doa Tr. J. 23, ek say
2, 679-693.
13. Avar, D., (1994). Trkiyenin Karadeniz Kylarndaki aa
bal (Sprattus sprattus phalericus RISSO)nn mide ierii,
Tr. J. of Zoology, 18, 69-76.
14. Lima-Junior, S.D. and Goitein, R., (2001). A new method for the
analysis of fish stomach contents. Departamento de Zoologia,
421-424.
15. Frost, W.E., (1977). The food of Charr Salvelinus willughbii in
Windemere. J. Fish Biol. 11, 531-547.
16. Zengin, M., (2000). Trkiyenin Dou Karadeniz Kylarndaki
kalkan (Scophthalmus maeoticus) balnn biyo-ekolojik
zellikleri ve populasyon parametreleri, Doktora Tezi, KT Fen
Bilimleri Enstits, Balklk Teknolojisi Mhendislii
Anabilim Dal, 225 s.
20

e-Journal of New World Sciences Academy

NWSA-Ecological Life Sciences, 5A0070, 7, (1), 12-23
fakat zer, E. ve Bausta, N.

17. Hynes, H.B.N., (1950). The food of fresh water stickle backs
(Gasterosteus aculeatus and Pygosteus pungitius) with a review
of method sused in studies of the food of fishes. J. Anim.
Ecol., Oxford, v. 19, p.36-58.
18. Seyhan, K., (2010). Balklarda sindirim ve modellenmesi, in:
Balk Biyolojisi Aratrma Yntemleri.Editr: Karata, M.,
Sayfa: 117-129. Nobel yaynlar.
19. Wurtsbaugh, W.A. and Li, H., (1985) Diel Migrations of a
Zooplanktivorous Fish (Menidia beryllina) in Relation to the
Distribution of its Prey in a Large Eutrophic Lake. Limnology
and Oceanography Vol. 30, No.3pp.565-576
20. Windell, J. T. (1968). Food analysis and rate of digestion, in:
Methods for Assesment of Fish Production in Fresh Waters. (Ed.
Ricker W. E.). IBP Handbook No: 3. Blackwell Scientific
Publications, Oxford and Edinburg, 197-2003.
21. Assis, C., (1996) A Generalised Index for Stomach Contents
Analysis in Fish, Scienta Marina, 60(2-3): 385-389.
22. Ylmaz, M., Ylmaz, S., Bostanc, D., Polat, N. ve Yazcolu,
O., (2007). Bafra Balk Gllerinde Yaayan Havuz Bal
(Carassius gibelio, Bloch 1782)nn Beslenme Rejimi. 1(2): 4857.
23. Ylmaz, M., Gm, A., Ylmaz, S. ve Polat, N., (2003). Samsun
Bafra Balk Glleri (Tatl Gl ve Gc Gl)nde yaayan sazan
(Cyprinus carpio L., 1758) n yalara gre besin tercihi.
Aratrma Makalesi. 27, 971-978.
24. Demir, N., (2006). htiyoloji, Nobel Yayn No: 924 Fen ve
Biyoloji Yaynlar Dizisi: 31, stanbul. s. 151-156.
25. Ekingen, G., (1978). Munzur ay Alabal (Salma trutta labrax
Pall.)nn Doal Beslenme Olanaklar (Doentlik Tezi).
26. en, D., Harlolu, M., Pala, G., Telliolu, A., Barm, .,
(2004). Frat niversitesi Cip Balk retim ve Yetitirme
Tesislerindeki Kerevit (Astacus leptodactylus Esch., 1823)in
Sindirim Aygt erii. F. . Fen ve Mhendislik Bilimleri
Dergisi, 16(1), 151-161.

21