Professional Documents
Culture Documents
Hoang Viet
QUA IEN AP
TRONG
HE THONG IEN
(Tai ban lan th hai co bo sung, chnh l)
MUC LUC
Li noi au 5 ......................................................................................................... 5
Chng 1. SET - NGUON GOC CUA QUA IEN AP KH QUYEN ............. 7
1.1 Cac giai oan phat trien cua phong ien set ....................................... 7
1.2 Cac tham so chu yeu cua set - cng o hoat ong cua set .............. 14
Chng 2. QUA TRNH SONG TREN NG DAY TAI IEN .................28
2.1 S truyen song ien t tren ng day khong ton hao ....................... 28
2.2 Hien tng phan xa va khuc xa cua song: qui tac Petersen ............... 32
2.3 S phan s nhieu lan cua song .......................................................... 43
2.4 Vai phng phap tnh toan qua trnh truyen song bang o th ........... 51
2.5 Qui tac ve song ang tr ..................................................................... 59
2.6 Qua trnh truyen song trong he thong nhieu day dan ........................ 63
2.7 S bien dang cua song ..................................................................... 669
Chng 3. BAO VE CHONG SET ANH TRC TIEP CHO HE THONG
IEN .................................................................................................75
3.1 Khai niem chung ................................................................................ 77
3.2 Xac nh pham vi bao ve cua cot thu set - mo hnh
A. Kopian .......................................................................................... 77
3.3 Pham vi bao ve cua day chong set .................................................... 84
3.4 Cac yeu cau ky thuat kinh te khi dung he thong cot thu set e
bao ve set anh thang cho tram bien ap va nha may ien ................ 87
3.5. Ly thuyet mo hnh ien hnh hoc ...................................................... 92
Chng 4. NOI AT TRONG HE THONG IEN .........................................112
4.1 Cac khai niem chung ....................................................................... 112
4.2 ien tr tan noi at tan so cong nghiep R~................................... 116
4.3 ien tr tan cua noi at chong set ................................................... 122
4.4 Anh hng cua chat at va thi tiet en ien tr noi at ................ 131
4.5 Cac yeu cau ve kinh te ky thuat khi thiet ke he thong noi at cho
tram va ng day tai ien .............................................................. 133
4.6 Phng phap dien tch e tnh ien tr tan cua li noi at ................. 136
Chng 5. BAO VE CHONG SET CHO NG DAY TAI IEN ............141
5.1 ng loi tong quat e tnh toan ch tieu chong set cua ng day tai
ien................................................................................................. 135
Li noi au
Cach ien cua trang thiet b ien ap cao khong ch chu tac
dung thng xuyen, lau dai cua ien ap lam viec ma con phai chu
tac dung trong mot thi gian ngan hoac rat ngan cua nhng ien
ap tang cao ot ngot vt xa kha nang chu ng cua cach ien.
o la hien tng qua ien ap trong he thong ien.
QUA IEN AP TRONG HE THONG IEN trnh bay nguon
goc, dien bien va thong so cua cac dang qua ien ap cung nh cac
bien phap nham ngan nga, han che chung e bao ve cho cach
ien cua cac trang thiet b ien.
QUA IEN AP TRONG HE THONG IEN c bien soan
tren c s cua cuon sach Qua ien ap trong he thong ien dung
giang day cho sinh vien nhieu khoa cua nganh He thong ien va
c chnh sa, bo sung cap nhat thng xuyen.
Tuy nhien hien tng qua ien ap, ac biet la qua ien ap noi
bo rat a dang va phc tap, ma thi lng cho phep oi vi mon
hoc co gii han, nen tap sach nay cha the e cap ay u moi
dang qua ien ap ma ch neu mot vai dang tieu bieu ien hnh.
Tac gia hoan nghenh va xin chan thanh cam n moi gop y quy
bau cua oc gia.
Moi gop y xin gi ve: Bo mon He thong ien Khoa ien ien t, Trng ai hoc Bach khoa - ai hoc Quoc gia TPHCM.
ien thoai: 8 651 821.
TS. Hoang Viet
Chng
cha giai thch c mot thc te, la hn mot na the tch cua am may khong
phai c tao thanh t cac giot nc ma t cac tinh the bang va bong tuyet
ma hnh dang va cau tao cua chung lam cho chung kho co the b phan cc bi
ien trng cua qua at.
Tom lai, cac gia thuyet cho en nay eu cha giai thch c mot cach
triet e ve nguon ien tch cua cac am may dong va s phan li chung, khien
ngi ta ngh rang trong thc te co the co nhieu nguyen nhan ong thi tac
ong va rat phc tap.
Nhng co ieu chac chan la trong suot cn dong, cac ien tch dng va
ien tch am b cac luong khong kh manh liet tach ri nhau, gan lien vi s
phan bo cac tinh the bang tuyet tren tang nh va cac giot nc ma tang
ay cua am may dong. S tach ri ien tch nay tuy thuoc vao o cao cua
am may, nam trong khoang t 20010.000m, vi tam cua chung cach nhau
c khoang t 3005000m. Lng ien tch trong cac am may tham gia vao
cn set vao khoang t 1100C va co the cao hn. ien the cua cac am may
dong vao khoang 107108V. Nang lng toa ra bi mot cn set khoang
250kWh.
Ket qua quan trac cho thay phan di cua cac am may dong chu yeu
cha ien tch am, do o cam ng tren mat at nhng ien tch dng tng
ng va tao nen mot tu ien khong kh khong lo. Cng o ien trng trung
bnh ni ong nhat thng t khi qua 1kV/cm, nhng ca biet ni mat o ien
tch cao, hoac ni co vat dan ien tot nho len cao tren mat at ien trng cuc
bo co the cao hn nhieu va co the at en ngng ion hoa khong kh ( mat
at tr so nay 2530kV/cm va cang len cao cang giam, o cao mot vai km
giam con khoang 10kV/cm) se gay ion hoa khong kh tao thanh dong plasma,
m au cho qua trnh phong ien set phat trien gia may dong va mat at.
Qua trnh phong ien set nay gom co ba giai oan chu yeu:
1- Thoat tien xuat phat t may dong mot dai sang m keo dai tng t
gian oan ve pha mat at vi toc o trung bnh khoang 105106 m/s. ay la
giai oan phong ien tien ao tng t c goi la tien ao bac (stepped
leader). Kenh tien ao la mot dong plasma mat o ien tch khong cao lam,
khoang 10131014 ion/m3. Mot phan ien tch am cua may dong tran vao kenh
va phan bo tng oi eu doc theo chieu dai cua no (H.1.3a).
10
Hnh 1.3 Cac giai oan phong ien set va bien thien cua dong ien set theo thi gian
a) Giai oan phong ien tien ao (1)
b) Tia tien ao en gan mat at, hnh thanh khu vc ion hoa manh liet (2)
c) Giai oan phong ien ngc hay phong ien chu yeu (3)
d) Phong ien chu yeu ket thuc, dong set at gia tr cc ai (4)
Thi gian phat trien cua tia tien ao moi t keo dai trung bnh khoang
1s, tng ng tia tien ao dai them trung bnh c khoang vai chuc met en
bon nam chuc met. Thi gian tam ngng phat trien gia hai t lien tiep
khoang 3090s.
ien tch am t may tran vao kenh tien ao bang Q = l vi l la chieu
dai kenh. ien tch nay thng chiem khoang 10% lng ien tch chay vao
at trong mot lan phong ien set. Di tac dung cua ien trng tao nen bi
ien tch am cua may dong va ien tch am trong kenh tien ao, se co s tap
trung ien tch cam ng trai dau (ien tch dng) tren vung mat at pha di
am may dong. Neu vung at pha di co ien dan ong nhat th ni ien
tch tap trung se nam trc tiep di kenh tien ao. Neu vung at pha di co
ien dan khac nhau th ien tch cam ng se tap trung chu yeu vung ke can,
ni co ien dan cao nh vung quang kim loai, vung at am, ao ho, song ngoi,
vung nc ngam, ket cau kim loai cac nha cao tang, cot ien, cay cao b t
trong ma... va ni o thng la ni o bo cua set.
Cng o ien trng au kenh tien ao trong phan ln giai oan phat
trien cua no (trong may dong), c xac nh bi ien tch ban than cua kenh
11
va cua ien tch tch tu am may. ng i cua kenh trong giai oan nay
khong phu thuoc vao tnh trang cua mat at va cac vat the mat at, phng
co cng o ien trng cao nhat phu thuoc vao nhieu nhan to ngau nhien
phc tap. Ch khi kenh tien ao con cach mat at mot o cao nao o (o cao
nh hng), th mi thay ro dan anh hng cua s tap trung ien tch mat
at va cac vat dan nho khoi mat at oi vi hng phat trien tiep tuc cua
kenh. Kenh se phat trien theo hng co cng o ien trng ln nhat. Nh
vay, v tr o bo cua set mang tnh chon loc. Trong ky thuat, ngi ta a li
dung tnh chon loc o e bao ve chong set anh thang cho cac cong trnh,
bang cach dung cac thanh hoac day thu set bang kim loai c noi at tot, at
cao hn cong trnh can bao ve e hng set phong vao o, han che kha nang
set anh vao cong trnh.
nhng vat dan co o cao ln nh cac nha choc tri, cot ien ng day
cao ap, cot anten cac ai thu phat thanh, truyen hnh, bu ien... th t nh
cua no, ni ien tch trai dau tap trung nhieu lam cho cng o trng cuc bo
tang cao cung se ong thi xuat hien ion hoa khong kh, tao nen dong tien ao
phat trien hng len am may dong. Chieu dai cua kenh tien ao t di len
nay tang theo o cao cua vat dan, co the at en o cao mot vai tram met va
tao ieu kien de dang cho s nh hng cua set vao vat dan o. Qua trnh
nay thng c goi la qua trnh phong ien on set. Nhng au thu set the
he mi xuat hien vao nhng na m cu a tha p ky 80 va 90 the ky chnh la a
n g du n g hie u n g na y e ta ng kha nan g o n bat kenh tien ao t tren
may dong xuong, han che xac suat set anh vao cong trnh c bao ve.
2- Giai oan phong ien chnh (hay phong ien ngc). Khi kenh tien ao
xuat phat t may dong tiep can mat at (thi gian vao khoang 20ms) hoac tiep
can kenh tien ao ngc chieu, th bat au giai oan phong ien ngc hay
phong ien chnh, tng t nh cac qua trnh phong ien ngc trong chat kh
ien trng khong ong nhat (H.1.3.b). Trong khoang cach kh con lai gia au
kenh tien ao va mat at (hoac gia hai au kenh tien ao ngc chieu) cng
o ien trng tang cao gay nen ion hoa manh liet khong kh, dan en s hnh
thanh mot dong plasma mi, co mat o ien tch cao hn nhieu so vi mat o
ien tch cua kenh tien ao (1016 1019 ion/m3 ) , ien dan cua no tang len
hang tram, hang ngan lan, ien tch cam ng t mat at tran vao dong ngc
nay trung hoa ien tch am cua kenh tien ao trc ay va thc te au dong
mang ien the cua at, lam cho cng o ien trng khu vc tiep giap cua
hai dong plasma ngc chieu nhau tang len gay ion hoa manh liet khong kh
12
khu vc nay va nh vay au dong plasma ien dan cao tiep tuc phat trien ngc
len tren theo ng a c don san bi kenh tien ao. Toc o cua kenh phong
ien ngc vao khoang 1, 5 107 1, 5 198 m/s (bang 0,05 0,5 toc o anh
sang) tc la nhanh gap tren tram lan toc o phat trien cua dong tien ao
(H.1.3c). V mat o ien tch cao ot nong manh liet nen kenh phong ien chnh
sang choi chang (o chnh la tia chp). Nhiet o trong kenh phong ien co the
en vai ba chuc ngan oC, (gap vai ba lan nhiet o tren be mat mat tri). Va s
dan n ot ngot cua khong kh bao quanh kenh phong ien chnh tao nen nhng
t song am manh liet, gay nen nhng tieng no chat chua (o la tieng sam) va
tieng ren am keo dai. ac iem quan trong nhat cua phong ien chnh la
cng o dong ln. Neu v la toc o cua phong ien chu yeu va la mat o
ng cua ien tch th dong ien set se at gia tr cao nhat khi kenh phong
ien chnh len en am may dong va bang Is = .v (H.1.3d). o chnh la dong
ngan mach khoang cach kh gia may-at, co tr so t vai kA en tren vai tram
kA.
3- Giai oan ket thuc c anh dau khi kenh phong ien
chnh len
ti am may, ien tch cam ng t mat at theo len, tran vao va trung hoa vi
ien tch am cua am may, mot phan nho cua so ien tch con lai cua may se
theo kenh phong ien chay xuong at va cung tao nen cho set anh mot dong
ien co tr so giam dan tng ng phan uoi song cua xung dong set. S toa
sang m dan. Trong 50% cac trng hp, s thao ien tch xuong at nay tao
nen mot dong khong oi khoang 100A, keo dai co the en 0,1s. Do thi gian
keo dai nh vay nen hieu ng nhiet do no gay nen cung khong kem phan
nguy hiem cho cac cong trnh b set anh.
Ket qua quan trac set cho thay rang, mot cn set thng gom nhieu lan
phong ien ke tiep nhau, trung bnh la ba lan, nhieu nhat co the en vai ba
chuc lan. Thi gian gia cac lan phong ien ke tiep nhau trung bnh khoang
3050ms, nhng co the keo dai en 0,1s neu co dong khong oi trong giai
oan ket thuc. Cac lan phong ien sau co dong tien ao phat trien lien tuc
(khong phai tng t nh lan au), khong phan nhanh va theo ung qu ao
cua lan au nhng vi toc o cao hn ( 2.106 m/s) , thng goi la tien ao hnh
kim (needle leader) cung con co ten goi la tien ao hnh mui ten (dart leader).
Moi lan phong ien tao nen mot xung dong set. Cac xung set sau thng co
bien o be hn, nhng o doc au song cao hn nhieu so vi xung au tien.
Mot cn set co the keo dai en 1,33s.
13
1- Giai oan tien ao; 2- Giai oan phong ien chu yeu;
3- Giai oan sau phong ien - sang m; 4- Tia tien ao hnh mui ten hoac hnh kim;
5- Giai oan tien ao cua cac cu set ke tuc; 6- Dong ien tien ao;
7- Dong ien chu yeu; 8- Dong ien trong giai oan sang m
Hnh 1.4 Qua trnh phat trien cua phong ien set
S phong ien nhieu lan cua set c giai thch nh sau: am may dong
co the co nhieu trung tam ien tch khac nhau, hnh thanh do cac dong khong
kh xoay trong may. Lan phong ien au tien, d nhien se xay ra gia at va
trung tam ien tch co cng o ien trng cao nhat.
Trong giai oan phong ien tien ao th hieu the cua trung tam ien tch
nay vi cac trung tam ien tch khac ke can thc te khong thay oi ang ke
va t co anh hng qua lai gia chung. Nhng khi kenh phong ien chu yeu a
len en may th trung tam ien tch au tien cua am may thc te mang ien
the cua at lam cho hieu the gia trung tam ien tch a phong vi cac trung
tam ien tch lan can tang len va co the dan en phong ien gia chung vi
nhau. Qua trnh nay xay ra rat nhanh. Trong khi o th kenh phong ien cu
van con mot ien dan nhat nh do s kh ion cha hoan toan, nen phong ien
tien ao lan sau theo ung qu ao o, lien tuc va vi toc o cao hn lan au.
Phong ien set cung co the xay ra gia cac am may mang ien tch khac
nhau hoac gia cac trung tam ien tch cua mot am may lng cc, tuy nhien
qua ien ap trong he thong ien, hoa hoan hoac h hong cac cong trnh tren
mat at ch xay ra khi co phong ien set ve pha mat at. V vay, ay ch
xet en set gia may dong va mat at cung tac hai cua no oi vi he thong
ien. Set may - at cung co the xay ra vi tien ao mang ien tch dng xuat
phat t phan mang ien tch dng cua am may, nhng rat hiem thay. Loai
set dng nay ch co mot xung duy nhat, co bien o dong va tong ien tch rat
ln, thi gian song keo dai. Tac dung pha hoai cua no rat ln, ac biet la hieu
14
1.2 CAC THAM SO CHU YEU CUA SET - CNG O HOAT ONG
CUA SET
Dong ien set nh hnh 1.5, co
dang mot song xung. Trung bnh
trong khoang vai ba micro giay, dong
ien tang nhanh en tr so cc ai tao
nen phan au song va sau o giam
xuong cham cham trong khoang
20 100s , tao nen phan uoi
song.
S lan truyen song ien t tao
nen bi dong ien set gay nen qua
ien ap trong he thong ien, do o
can phai biet nhng tham so chu yeu cua no.
- Bien o dong ien set vi xac suat xuat hien cua no.
- o doc au song dong ien set hoac thi gian au song s vi xac suat
xuat hien cua no.
- o dai song dong ien set s (tc thi gian cho en khi dong set giam
con bang 1/2 bien o cua no).
- Cc tnh dong ien set.
Ngoai ra, phai biet cng o hoat ong trung bnh cua set tc la so ngay
co dong set trung bnh hoac tong so gi co dong set trung bnh trong mot nam
moi khu vc lanh tho va mat o trung bnh cua set trong khu vc o, tc la
so lan set anh vao mot n v dien tch mat at (1km2) trong mot ngay set.
nhieu nc phat trien a xay dng c ban o phan vung hoat ong cua set.
1.2.1 Bien o dong ien set va xac suat xuat hien cua no
Dong ien set co tr so ln nhat vao luc kenh phong ien chnh len en
trung tam ien tch cua am may dong. Neu ni (vat) b set anh co noi at
tot, ien tr noi at khong ang ke, th tr so ln nhat cua dong ien set, nh
a trnh bay tren, bang is = .v . Nhng neu ien tr noi at cua vat b set
anh co mot tr so R nao o th dong ien set qua vat o se giam theo quan
he:
15
is = .v
zo
zo + R
vi zo la tong tr song cua khe set, co tr so trong khoang 200 500 , trung
bnh 300 .
Nh vay, neu ien tr noi at R thay oi t 0 30 th dong ien qua
vat b set anh ch giam khoang 10%. ien tr noi at cua cot va day thu set
trong he thong ien thng t khi qua 20 30 , nen trong tnh toan co the
lay gan ung tr so cc ai cua dong ien set is = .v .
e o bien o dong ien set t lau ngi ta dung rong rai trong he thong
ien thiet b ghi t. o la nhng thanh hnh tru bang bot sat t tron vi keo
cach ien ep lai. Thanh c gan vao cot thu set hay cot ien, song song vi
ng sc cua t trng dong ien set chay qua cot khi b set anh.
Nh lam bang vat lieu sat t nen thanh duy tr mot o t d ln. Cuoi
mua set ngi ta thao thiet b ghi t, o lng t d va xac nh c dong
ien set ln nhat a chay qua cot. o chnh xac cua thiet b t nay khong cao
nhng nhc iem nay c bu lai bi so lng rat ln thiet b at trong he
thong ien (en hang chuc ngan chiec).
Ket qua o ac trong nhieu nam nhieu ni cho thay bien o dong ien
set bien thien trong pham vi rat rong, t vai kA en tren vai tram kA, nhng
phan ln thng di 50kA va rat hiem khi vt qua 100kA.
Trong tnh toan chong set co the dung qui luat phan bo xac suat bien o
dong ien set gan ung sau, cho vung ong bang:
16
is
i
hay lg vis = s
(1.1)
26
60
vi vis la xac suat xuat hien dong ien set co bien o bang hoac ln hn is.
tc:
ln vis =
V du: xac suat phong ien set co bien o dong ien set is 60 kA
bang:
lg vis =
60
= 1 ; vis = 0,1 = 10%
60
Co ngha la trong tong so lan set anh ch co 10% so lan set co bien o
dong ien set t 60 kA tr len. Dong ien set co bien o t 100 kA tr len
thng rat hiem xay ra, nen ch phai dung en khi thiet ke chong set cho
nhng tram phan phoi vo cung quan trong.
i
s
30
10
hay lg vis =
is
30
(1.2)
17
1.2.2 o doc au song dong ien se t va xac sua t xua t hien cua no
Viec xac nh bang thc nghiem o doc au song hoac o dai au song
dong ien set kho khan hn nhieu, v vay lng so lieu thc nghiem ve nhng
thong so nay tng oi t.
e o o doc dong ien set, ngi ta thng dung mot khung bang day
dan treo canh cot thu set. Cac au day cua khung noi vao mot hoa ien ke e
o bien o cua ien ap (xem Ky thuat
ien cao ap, tap 1, chng 4 trang 133 134).
Khi set anh vao cot thu set vi o
di
doc dong ien set a = s th trong
dt
khung se cam ng nen mot sc ien
di
ong bang M s vi M la he so ho cam
dt
gia day dan dong ien set cua cot thu
set vi khung.
Hoa ien ke ghi c bien o ien
ap gia cac au ra cua khung:
u = M(
dis
)max
dt
Biet c u co the xac nh c o doc ln nhat cua song dong ien set
a chay qua cot:
amax = (
dis
)max ,
dt
kA/s
o doc au song dong ien set cung thay oi trong mot pham vi rong va
cung c cho di dang ng cong xac suat. Thng dung ng cong thc
nghiem sau.
Cho vung ong bang:
(1.3)
va = e a / 15,7 = 10 a / 36
hay
ln va =
a
;
15, 7
lg va =
a
36
trong o va la xac suat xuat hien dong ien set co o doc au song dong ien
bang va ln hn a.
18
nhng vung nui cao, xac suat xuat hien dong ien set co cung o doc
au song thng thap hn va co the xac nh theo:
va = 10 a / 18 = e a/7,82
(1.4)
Ket qua o ac cho thay phan ln song dong ien set co thi gian au
song t s = 1 10 s thng gap la t 1 4s va o dai song trong khoang
s = 20 100 s . Trong tnh toan thiet ke thng lay thi gian au song
s = 1, 2 s va o dai song trung bnh la 50 s tng ng vi dang song
Ve quan he gia o doc au song va bien o dong ien set, cho en nay
vi nhng so lieu o c, ngi ta van cha tm thay co mot quan he toan
hoc ro rang, chat che. Co khuynh hng tuy khong ro rang, la o doc au
song tang khi bien o dong ien set tang. Trong tnh toan khi ong thi phai
xet anh hng cua ca o doc au song va bien o, ngi ta coi chung nh la
nhng ai lng ngau nhien oc lap va dung xac suat phoi hp:
- oi vi vung ong bang:
hay
lg v( is , a ) = (
is
a
+
)
60 36
ln v( is , a ) = (
is
a
+
)
26 15, 7
(1.5)
19
lg v( is , a ) = (
is
a
+ )
30 18
(1.6)
g ien tch tan vao at trong thi gian phong ien set nhieu lan thay oi
trong pham vi t 0,1C100C va co the ln hn, tr so trung bnh vao khoang
20C. Chnh lng ien tch tan vao at trong thi gian phong ien set nay
ong mot vai tro ang ke trong s duy tr ien tch am cua qua at.
g Ve dang tnh toan dong ien set, tuy tng trng hp cu the co the
dung cac dang n gian hoa nh sau:
Hnh 1.10 Cac dang song tnh toan dong ien set
a) Dang song hnh thang is = at (H.1.10a) dung khi qua trnh can xet
chu anh hng chu yeu cua phan au song, con s giam dong ien sau tr so
cc ai theo qui luat nay hay qui luat kia khong co anh hng ang ke en
qua trnh. V du nh khi xet qua trnh song trong cuon day may bien ap.
b) Dang ham mu is = Ise t/T (H.1.10b) dung khi tnh toan cac qua trnh
phat trien cham, nh khi tnh hieu ng nhiet cua dong ien set, trong o s
tang dong ien au song theo qui luat nay hay qui luat kia thc te khong co
anh hng nhieu en ket qua.
20
dong set hang nam hoac bang tong so gi trung bnh co dong set hang nam.
Cng o hoat ong cua set rat khac nhau cac vung kh hau khac nhau.
Khuynh hng chung la cng o hoat ong cua set tang dan t cac mien a
cc en mien nhiet i xch ao, ni co o am khong kh va nhiet o cao hn,
tao ieu kien de dang cho s hnh thanh may dong.
Theo so lieu thong ke cua nhieu nc, so ngay set hang nam cac vung
nam, bac cc vao khoang 23, vung on i khoang 3050, vung nhiet i
khoang 75100 va vung xch ao khoang 100150.
Tuy nhien, khuynh hng tren cung khong phai la tuyet oi. Thc te
ngay trong cung mot mien kh hau, cng o hoat ong cua set cung co the
khac nhau nhieu, do cac ieu kien kh tng thuy van a chat cua tng khu
vc tieu kh hau thay oi phc tap.
Tren toan bo be mat qua at trong moi giay xay ra khoang 100 lan
phong ien set, tc moi ngay co khoang 89 trieu lan set anh xuong mat at.
- Mat o cua set la so lan set anh trung bnh tren mot n v dien tch
mat at (1 km2 ) trong mot ngay set hoac trong mot gi set. So lieu nay cung
thay oi theo vung lanh tho.
1.2.4 Cc tnh cua set
So lieu quan trac set nhieu nc trong nhieu nam cho thay, song dong
ien set mang cc tnh am xuat hien thng xuyen hn va chiem khoang
8090% toan bo so lan phong ien set.
21
Dong co kha nang xuat hien hau nh quanh nam cac vung, song thi
ky tap trung nhat la vao mua ma. Cung co the goi o la mua dong. T ket
qua thong ke cua hn 100 tram nghien cu set, co the rut ra mot so nhan xet
sau:
- phan pha ong Hoang Lien Sn, dong phat trien manh t thang 4,
cc ai vao thang 7 hoac thang 8 vi so ngay dong trung bnh moi thang len
ti tren 10 ngay, sau o giam nhanh, ti thang 10, so ngay co dong ch con 2-3
ngay. Cac thang mua dong so ngay dong xuat hien khong ang ke.
- Tay Bac, mua dong en sm hn, cc ai hang nam cung xay ra sm
hn. Thang 3, dong a phat trien kha manh, trung bnh 4-6 ngay vi khoang
20-25 gi co dong. So ngay co dong cc ai vao thang 4 en thang V vi
khoang 11-15 ngay va 40-70 gi dong. Mua ong co the coi la bat au t
thang 3 en thang 9. Ba thang t dong nhat la 6, 7, 1.
- Ven bien Trung Bo, bien trnh nam cua dong co en 2 cc ai. Cc ai
chnh ri vao thang 7-9 va cc ai th 2 ri vao thang 5 nhng tr so chenh
nhau ch khoang 0,5-1 ngay. Cac thang 6, 7 so ngay dong giam ang ke ch
con khoang 2-3 ngay vi so gi dong 3-6 gi. Mua dong keo dai 7 thang t
thang 6 en thang 10), cac thang mua ong kha nang xuat hien dong rat nho.
Bang 1.1: So ngay co dong tai mot so tram tieu bieu (trung bnh thang va nam)
Thang
10
11
12
Nam
Tram
Sn La
0.6
1.9
4.2
11.2
11.3
11.2
10.0
9.6
6.3
2.2
0.5
0.1
69.2
H.Giang
0.1
0.8
3.1
7.5
9.4
11.7
14.5
12.7
6.3
1.9
0.6
0.0
68.6
T.Nguyen
0.2
1.0
2.3
6.0
9.2
10.8
11.3
11.5
6.3
2.6
0.3
0.1
61.6
Ha Noi
0.2
0.6
1.6
5.9
9.0
8.8
9.8
8.8
5.4
1.9
0.4
52.4
Vinh
0.1
0.7
2.5
5.0
6.5
3.8
3.3
6.1
5.9
3.4
0.4
0.1
37.8
0.2
0.7
3.1
3.8
3.1
3.5
2.6
3.9
3.0
0.5
21.4
a Nang
22
Quy Nhn
1.0
3.4
2.9
2.1
2.2
4.7
2.2
0.7
19.2
Nha Trang
0.5
2.1
1.9
1.1
1.5
3.1
1.7
1.1
13.0
T.S.Nhat
0.3
0.2
2.0
11.0
8.0
13.0
9.0
9.0
8.0
6.0
1.0
67.5
Can Th
0.1
0.2
0.8
4.2
9.2
5.6
5.8
5.2
8.5
7.8
3.5
0.2
51.1
Rach Gia
0.3
0.4
1.8
7.5
13.6
7.8
7.5
7.0
10
9.8
6.9
1.2
73.8
Trng Sa 0.2
0.2
0.2
1.2
2.8
2.1
2.1
2.5
2.5
1.8
1.7
1.2
18.5
0.1
0.3
0.5
0.8
0.3
1.1
1.0
0.2
0.1
4.4
Hoang Sa
Da tren nguon so lieu khai thac chi tiet ve thi gian co dong tai tram
trong 10 nam (1981-1990) mot so iem tieu bieu (Bang 1.2) va bieu o bien
trnh ngay tan suat co dong (H.1.11) ta co the i en mot so nhan xet:
Bang 1.2 Thi gian co dong trung bnh (gi)
Thang
Mua ong
Mua he
Nam
Tram
12
77
Sn La
0.650
2.525
34.17
35.70
32.72
224.9
Ha Giang
4.525
0.425
43.80
60.23
43.35
262.0
Thai
Nguyen
1.675
0.175
26.13
38.00
31.70
187.9
Ha Noi
2.225
0.500
27.77
28.66
24.85
154.0
Vinh
1.250
0.050
4.43
5.45
7.88
57.1
a Nang
0.700
4.35
2.85
2.55
31.8
Nha Trang
1.250
2.93
0.38
1.13
15.3
B.M.Thuot
4.500
5.30
5.38
2.20
45.1
23
- tat ca cac vung, hang ngay dong phat trien chu yeu vao thi gian
buoi chieu va toi, sau 13 gi. Thi gian t co kha nang xuat hien dong nhat ri
vao buoi sang (5-10 gi).
- Bien trnh xuat hien dong hang ngay tren cac khu vc cung co nhng
net rieng. na phan pha Bac, sau 24 gi kha nang xuat hien dong con kha
ln, trong khi o cac khu vc pha Nam tr so nay nho hn ro ret.
- Thi gian co kha nang xuat hien dong ln nhat trong ngay thng ri
vao khoang 18-20 gi. Tuy nhien, cung co ni sm hn nh a Nang 15-16
gi...
- cac khu vc sau trong noi a, tan suat toi a trong moi khoang gi
ti 15-16% trong khi cac khu vc ven bien t dong ch khoang 3-5%.
Ngoai ra, so ngay co dong hang nam bien oi kha ln t nam nay qua
nam khac. Nam co so ngay dong cc ai gap 4-5 lan nam co so ngay dong
cc tieu.
1.3.2. Phan vung mat o set Viet Nam
T cac nguon so lieu khac nhau ve ngay dong, gi dong, so lan set anh
xuong cac khu vc, ngay gi xuat hien va ket thuc dong hang nam, qua x ly, tnh
toan a phan ra c 5 vung ac trng ve cng o hoat ong dong set tren toan
24
Gi dong TB
(gi/nam)
Mat o set TB
(lan/km .nam)
Thang dong
cc ai
51.1
219.1
6.47
VIII
61.6
215.6
6.33
VII
Khu vc
47.6
95.2
3.31
V va VIII
44.0
89.32
3.55
V va VIII
60.1
126.21
5.37
V va IX
Khu vc A
Khu vc B
Khu vc C
Khu vc D
Khu vc E
20 40
2.43 4.86
2.1 4.2
1.2 2.4
1.22 2.44
1.26 2.52
40 60
4.86 7.29
4.2 6.3
2.4 3.6
2.44 3.65
2.52 3.78
60 80
7.29 9.72
6.3 8.4
3.6 4.8
3.65 4.87
3.78 5.04
80 100
9.72 12.16
8.4 10.5
4.8 6.0
4.87 6.09
5.04 6.3
100 120
12.15 14.58
10.5 12.6
6.0 7.2
6.09 7.31
6.3 7.56
Nhan xet:
- Khu vc ong bang ven bien mien Bac (khu vc A): cng o hoat ong
dong set manh nhat. Nhng thang co nhieu dong set t thang 5 en thang 9,
cc ai la thang 8. Trung bnh mot ngay set keo dai 4.05 gi.
- Khu vc mien nui trung du mien Bac (khu vc B): la khu vc co cng
o hoat ong dong set manh, nhng thang co nhieu dong set t thang 3 en
thang 9, manh nhat la cac thang 5, 6, 7, 8, cc ai la thang 7. Khu vc nay co
25
thi gian mua set dai nhat. Trung bnh mot ngay set dai 3,5 gi.
- Khu vc mien nui trung du mien Trung (khu vc C): la khu vc t set
hn, bien trnh hoat ong dong set that thng, mua set thng keo dai t
thang 2 en thang 9, manh nhat vao thang 5 sau o giam dan roi lai tang
manh dan vao thang 8, thang 9. Bien trnh dong co 2 nh vao thang 5 va
thang 8. Gi dong trung bnh trong ngay dong cua khu vc la 2 gi.
- Khu vc ven bien mien Trung (khu vc D): la khu vc co ac iem hoat
ong dong set gan giong khu vc cao nguyen mien Trung. Tuy nhien mc o
hoat ong dong set tang dan vao cuoi mua set. Khu vc nay ve bien trnh
dong co 2 cc ai so ngay dong vao cac thang V, thang VIII. Mua set keo dai
t thang II en thang XI. Gi dong trung bnh trong mot ngay dong la 2,03
gi.
- Khu vc ong bang mien Nam (khu vc E): la khu vc co so ngay dong
ln. Tuy nhien gi dong trong ngay dong thng ngan hn. Mua dong chu yeu
tap trung vao thi gian t thang V en thang X. Manh nhat vao thang V sau
o giam dan en thang VIII, thang IX lai tang cng tr lai. Thi gian gi
dong keo dai trung bnh la 2,1 gi.
1.3.3. Phan bo xac suat bien o va o doc dong set Viet Nam
T cac ket qua o lng cac thong so phong ien set xuong at bang to
hp dao ong ky t ong va bang cac bo ghi t tnh co the thay rang:
- Xac suat xuat hien cac cu set co cng o manh tai Viet Nam la tng
oi thap.
- Imax = 90, 97kA va Amax = 65, 8kA / s (theo dao ong ky t ong).
- ng cong phan bo xac suat bien o va o doc dong set khong co ot
bien va nam trong mien tap hp cac ng phan bo tai cac vung khac
nhau tren the gii.
Ket luan
Viet Nam la nc nam trong vung kh hau nhiet i am, kh hau nay rat
thuan li cho s phat sinh, phat trien cua dong set. Do anh hng cua che o
gio mua va a hnh oi nui va ong bang xen ke, nen phan bo dong tren cac
vung lanh tho khong eu, cac vung bien va ven bien t dong, ac biet la ven
bien Nam Trung Bo.
Cac vung sau trong at lien dong phat trien nhieu hn, mot so khu vc
hnh thanh cac trung tam dong, ac biet phan tay bac cua Nam Bo.
26
27
28
Chng
29
Hnh 2.0 S o thay the thong so rai mo ta qua trnh truyen song
tren ng day tai ien
He phng trnh vi phan bieu dien qua trnh truyen song tren ng day
khong ton hao co dang nh sau:
u
i
= Lo
x
t
i
u
= Co
x
t
(2.1)
2u
x2
t2
2i
2i
= LoCo 2
x2
t
(2.2)
2u
hay
= LoCo
30
u = u+ + u = f + ( x vt ) + f ( x + vt )
1 +
1
[ f ( x vt ) f ( x + vt )] = ( u+ u )
Z
Z
vi: Z = Lo /Co - tong tr song cua ng day khong ton hao (
(2.4)
i = i+ + i =
v=
1
LoCo
u+
u
va i =
Z
Z
Can lu y la song ap va song dong ngc luon luon trai dau vi nhau.
Trong qua trnh truyen song moi ng day khong ton hao co the ac
trng bi hai thong so:
- Hoac ien cam Lo va ien dung Co theo n v chieu dai ng day.
31
T o
Z =
2hdd
107 ,
rdd
1
2
c Lo
Lo
Co
1
2hdd
2 9 10 ln
rdd
= 60 ln
(2.5)
H /m
,
F /m
(2.6)
2hdd
,
rdd
(2.7)
vi: hdd - o treo cao trung bnh cua day dan so vi mat at, m
rdd - ban knh day dan, m.
Tong tr song Z phu thuoc vao o treo cao va ban knh day dan cua
ng day, nhng mc phu thuoc khong nhieu v di dang ham logarit (can
lu y la Z khong phu thuoc vao chieu dai cua ng day), thay oi trong
khoang t 450550 oi vi ng day co pha khong phan chia, va t
250400 oi vi ng day co pha phan chia.
Tong tr song cua ng day cap, do Co ln va Lo be nen nam trong
khoang t 540 tuy theo tiet dien loi, ien ap nh mc va cau tao cua cap
(Ucao, cong suat ln Z be do Lo giam, Co tang).
oi vi ng day khong ton hao, toc o truyen song v hau nh khong
thay oi oi vi mot moi trng truyen song nhat nh, tc la bang toc o anh
sang oi vi ng day tren khong va bang na toc o anh sang oi vi
ng day cap.
Cac thong so ac trng cho ng day khong ton hao co quan he vi nhau
theo:
Z = Lo /Co
Lov = Z
1 hay
Cov = Z
v = L C
o o
(2.8)
32
hao.
Trng hp ng day dai vo tan se khong co song ngc, tc song t
cuoi ng day tr ve, nh vay ap va dong tai mot iem tren ng day c
xac nh duy nhat bi thanh phan song thuan, tc la theo qui luat cua song tac
dung t au ng day:
u( x, t ) = f + ( x vt )
i( x, t ) =
1 +
f ( x vt )
z
33
uk = ut + u p
ik =
hay
1
( ut u p ) = it + ip
z1
(2.10)
z1ik = ut u p
uk + ik z1 = 2ut
z1
) = 2ut
z2
hay
uk =
2 z2
2
ut =
ut
1 + z1 /z2
z2 + z1
34
up
ut
He so t le u =
u =
up
ut
z2 z1
= u
z2 + z1
(2.13)
uk
c goi la he so khuc xa cua song ap t Z1 sang Z2 ;
ut
z1.
Cung vi phng phap tng t, neu thay uk = ik z2 va ut = it z1 vao bieu
thc (2.11) se suy ra c quan he gia song dong ti va dong khuc xa nh
sau:
ik ( z2 + z1 ) = 2it z1 ik =
2 z1
it
z1 + z2
Biet c ik, theo bieu thc (2.10) suy ra quan he gia dong phan xa va
dong ti.
ip = ik it = (
2 z1
z z2
1)it = 1
it
z1 + z2
z1 + z2
Cac he so ty le:
i =
ik
2 z1
=
it z1 + z2
va
i =
ip
it
z1 z2
z1 + z2
(2.14)
i = 1 + i
va trong moi trng hp luon dng, con co the dng hoac am tuy theo
tng quan gia z1 va z2 .
e biet pham vi bien thien cua va , xet cac trng hp gii han:
- Khi z2 = 0 , (tc ng day co tong tr song z1 b ngan mach cham at)
th u = 0; u = 1 tc la ap tai iem nut bang khong do song ap phan
xa am toan phan va i = 2, i = +1 tc la dong tai iem nut tang gap
oi do song dong phan xa dng toan phan.
- Khi z2 = tc ng day co tong tr song z1 b h mach th
35
u = 0
i = 0
tc la song truyen qua iem nut lien tuc ma khong co phan xa.
Tom lai, cac he so khuc xa va phan xa bien thien trong pham vi nh sau:
0 2 ; 1 1
Trong trng hp tong quat, z2 co dang so phc, th co the viet qui tac
Petersen di dang toan t Laplace tng ng vi s o thay the (H.2.3).
Hnh 2.3 S o thay the theo quy tac Petersen di dang toan t Laplace
g
uk ( p) + ik ( p) z1 = 2 ut ( p)
(2.16)
T o, tnh c:
g
u k ( p) =
g
u p ( p) =
2 z2 ( p) g
g
u t ( p) = u ( p) u t ( p)
z2 ( p) + z1
(2.17)
z2 ( p) z1 g
g
u t ( p ) = u ( p ) u t ( p )
z2 ( p) + z1
(2.18)
T nghiem di dang toan t bien oi ve dang goc theo cac qui tac toan
hoc a biet u( p) u( t )
g
36
Hnh 2.4: Song truyen theo mot trong n ng day vao tram
T s o thay the (H.2.4b) co the suy ra mot cach de dang ien ap tren
thanh gop cua tram.
z
)
2
n
1
= ut
= ut
z
n
z+
n 1
2(
u A = uk
(2.19)
37
Hnh 2.5
Gia thiet song truyen theo ng day Z1 co dang vuong goc, o dai song
vo han: ut = uo = const
Can xac nh ien ap tac dung len thanh gop cua tram.
Tren cac s o thay the theo qui tac Petersen, ien ap tren thanh gop cua
tram chnh la ien ap tren tong tr song tng ng Z2 cua tong tr song cua
(n1) ng day con lai.
V C va L la nhng phan t phc nen ay co the dung phng phap
toan t Laplace e tnh ien ap khuc xa va phan xa.
1- ien ap khuc xa
duc uc
+ ) z1 + uc = 2uo
dt
z2
duc z1
+
uc + uc
dt
z2
uo
z g
g
g
= C. z1 . p. uc ( p) + 1 uc ( p) + uc ( p)
p
z2
38
Suy ra:
2 z2
g
uc ( p) = uo
z1 + z2
z1 + z2
C. z1 z2
z + z2
)
p( p + 1
C. z1 . z2
uk ( t ) = uc ( t ) = u o (1 e t/TC )
(2.20)
2z2
trong o:
khi khong chu y en anh hng cua ien dung C
C.z1 .z2
Tc =
(2.22)
: hang so thi gian truyen song qua ien dung C
z1 + z2
- oi vi s o co ien cam noi tiep (H.2.5b) phng trnh can bang ien
ap co dang:
2ut = 2uo = iz1 + L
di
+ iz2
dt
Suy ra:
2uo g
= i( p)( z1 + pL + z2 )
p
g
u
1
i( p) = 2 o
p z1 + z2 + pL
z1 + z2
g
z1 + z2
L
uo
z1 + z2
p( p +
)
L
Bien oi ngc ve dang goc, se co ien ap tac dung tren thanh gop:
uk ( t ) = uo (1 e t/TL )
vi: =
(2.22)
2z2
- he so khuc xa cua song ap trc tiep t z1 sang z2
z1 + z2
39
L
z1 + z2
(2.23)
T (2.20) va (2.22) thay rang trong ca hai trng hp, ien ap tren thanh
gop (khuc xa) eu co dang giong nhau, ch khac nhau hang so thi gian T.
Neu cha ke en anh hng cua ien dung C va ien cam L, ien ap khuc xa
qua thanh gop van gi dang song vuong goc va bien o bang:
2 z2
uk = uo
= uo
z1 + z2
ien dung C va ien cam L co tac dung
lam giam o doc au song khuc xa tng ng
vi cac hang so thi gian TC va TL (H.2.6),
nhng trng hp song ti dai vo han th
chung khong co anh hng en bien o cua
song khuc xa.
oi vi tram au vi ng day tren khong th nen dung tu ien au vao
thanh gop, con oi vi tram au vi ng day cap th nen dung cuon ien
cam v hieu qua giam o doc au song se tot hn.
V du: a) ien dung cua thanh gop va cua cac thiet b au vao thanh gop
cua tram thng co tr so trong khoang (15) 103 F . Khi o, oi vi mot tram
cut au vi ng day tren khong (z=500) th hang so thi gian:
TC = (1 5)103 500 = ( 0, 5 2, 5)s , con oi vi tram cut au vao ng day
b) ien cam cua cac cuon khang ien au gia ng day va thanh gop
tram co tr so thng vao khoang (25) mH. Nh vay oi vi mot tram chuyen
tiep (n=2) au vi cac ng day tren khong ( Z1 = Z2 = 500 ) th hang so thi
( 2 5) 500
= 2 5 s . Neu tram au vi cac ng day cap th TL
1000
co the tang len gap tram lan, TL = 100 500s
gian TL =
40
ien dung va ien cam co tac dung giam ang ke bien o song khuc xa ch
khi o dai song ti s be hn nhieu so vi hang so thi gian T. Trong trng hp
nay song ti vi o dai song s co the coi nh xep chong cua hai song o dai vo
han cung bien o nhng khac dau va lech nhau mot thi gian s (H.2.7). Va nh
vay ien ap khuc xa la tong cua hai thanh phan uk' cua song dng va u''k cua
song am co o dai song vo han:
uk = uk' + uk''
s
= 1
T
s
T
s
(2.24)
T
Nh vay, trong thc te ien dung va ien cam au vao thanh gop cua
tram co the giam rat nhieu bien o va o doc cua cac song cat truyen vao
tram.
Do o:
uk max U o
2- ien ap phan xa
Tren ay a noi en tac dung giong nhau cua ien cam va ien dung oi
vi song khuc xa. Nhng trong hai trng hp, song phan xa khac nhau nhieu.
g Trng hp s o co ien dung song song:
u p = uk ut = U o (1 e t/Tc ) U o = U o ( 1 e t/Tc )
(2.25)
41
Khi t , up at en tr so on nh bang:
z z1
u p ( ) = U o ( 1) = U o = 2
Uo
z2 + z1
Tren ng day song ti ( z1 ) , khi a co song phan xa tr ve th ien ap
bang:
u1 ( t ) = ut ( t) + u p ( t) = U o + U o ( 1 e t/TC )
u1 ( t ) = U o (1 e t / TC )
(2.26)
co dang giong nh song khuc xa. Nh vay, ien dung co tac dung giam o doc
au song ca ve hai pha ca tram lan ng day (H.2.8).
g Trng hp s o co ien cam noi tiep, ien ap khuc xa iem B
(trc cuon cam) bang.
g
2( z2 + pL )
2 u( p)
( z2 + pL) =
u B ( p) =
Uo
z1 + z2 + pL
p( z1 + z2 + pL )
g
42
(2.27)
(2.28)
z2 z1
Uo
z2 + z1
(2.29)
Khi t = 0 u1 = 2U o = u1 max ; t u1 = U o
thi iem ban au, do song ap phan xa dng toan phan nen ien ap
tren ng day z1 tang len gap oi. Tnh chat nay cung c ng dung e lam
tang o nhay cua thiet b chong set (Chng 7).
2.2.3 Song tac dung len mach dao ong
Trng hp song ut tac dung len mot mach dao ong tao thanh bi ien
cam L va ien dung C (H.2.10a) th theo s o thay the (H.2.10b) phng trnh
can bang ien ap co dang
2ut = L
d2uc
di
+ uc = LC
+ uc = 2U o
dt
dt2
43
Suy ra:
uc ( p) = 2U o
1/LC
p( p2 + 1/LC )
= 2U o
2
p( p2 + 2 )
Hnh 2.10 Song ut = U o = const tac dung len mot mach dao ong
(2.30)
Nh vay, ien ap tren ien dung C gom hai thanh phan xep chong len
nhau:
Thanh phan khong chu ky 2Uo khong oi;
Thanh phan ( 2U o cos t ) bien thien theo chu ky:
T=
Khi t =
2
= 2 LC
T
th uc = uc max = 4U o
2
T
va
4
dU o
1
)max = 2U o
. Nh vay, o doc cua song tang khi giam tr so L
dt
LC
hoac (va) C cua mach dao ong.
bang (
44
ng day ngan co chieu dai l va tong tr song zo. Song truyen qua cac moi
trng o se co s phan xa nhieu lan tai cac iem nut A va B. Can xac nh
ien ap hai iem nut o theo thi gian.
Gia thiet ng day z1 va z2 co chieu dai ban vo han, tc la khong co
song phan xa t au ng day z1 va t cuoi ng day z2 tr ve. Qua trnh
truyen song c minh hoa trong hnh 2.11. Trong o cac he so khuc xa va
phan xa c xac nh nh sau:
He so khuc xa
T z1 sang zo:
10 =
2 zo
z1 + zo
T zo sang z2:
02 =
2 z2
zo + z2
T zo sang z1:
01 =
2 z1
zo + z1
He so phan xa
T B ve zo:
20 =
z2 zo
= 02 1
z2 + zo
T A ve zo:
10 =
z1 zo
= 01 1
z1 + zo
45
Neu vo la toc o truyen song trong moi trng zo th thi gian e song i
t A en B bang = l/vo
Chon thi iem khi song ti iem A lan au tien lam goc thi gian. ien
ap iem A khi song co dang bat ky. Khi
0< t <2 u A = u A1 = 10u( t )
2 t < 4 u A = u A1 + u A2 = 10u( t ) + 1020 01u( t 2 )]
4 t <6
2
u A = u A1 + u A2 + u A3 vi u A3 = 10 01 20
10u( t 4 )
Co the nhan thay de dang la uA3 ch khac uA2 mot he so bang 1020 va
thi gian cham sau bang 2.
T o co the suy ra ien ap iem A mot cach tong quat
46
2 2
u A = 10[ u( t) + 20 01[ u( t 2 ) + 1020u( t 4 ) + 10
20u( t 6 )
(2.31)
3 3
k k
+ 10
20u( t 8 ) + K + 10
20u[ t 2( k + 1) + K ]}
(2.32)
Trng hp song tac dung co dang au song vuong goc, o dai song vo
tan, tc u( t ) = U o = const th ien ap iem A va B se bang:
u A = U o10 [1 + 0120[1 + 1020 + (1020 )2 + K + (1020 )k + K ]}
(2.33)
(2.34)
Bieu thc trong dau ngoac vuong [ . . . ] la mot cap so nhan hoi tu v
cong boi 1020 < 1 . Neu so lan phan xa tang len vo cung th tong cua chung
at en tr so gii han bang:
n
u A = 10U o[1 +
20 01
]
1 1020
uB = 10 02U o[
1
]
1 1020
nhng:
20 01
1 1020 + 20 01 1 + 20 ( 01 10 )
1 + 20
02
1+
=
=
=
=
1 1020
1 1020
1 1020
1 1020 1 1020
Do o, khi so lan phan xa tang len vo cung tc la khi t , th ien ap
iem A va B se tien en cung mot gii han va bang:
u A = uB =
ma:
10 02
Uo
1 1020
10 02
2 zo
2 z2
=
1 1020 z1 + z2 zo + z2
2 z2
1
=
= 12
z1 zo z2 zo
z1 + z2
1(
)(
)
z1 + zo z2 + zo
47
(2.35)
do o:
10 20 > 0
va
01 20 > 0
1
Ct = Co l =
=
( vi Co =
)
zo vo zo
zo vo
u A = uB = 12U o (1 e t/C )
48
vi:
c =
Ct z1 z2
z /z
= 2 o
z1 + z2
1 + z2 /z1
Trng hp nay co the gap trong thc te, khi song truyen t ng day
tren khong qua oan cap vao tram. oan cap co tac dung nh mot ien dung,
lam giam o doc au song, tang an toan cho cach ien doc cua may bien ap
va thiet b ien trong tram.
2.3.2 oan day gia co tong tr song zo ln hn tong tr song z1 va z2 cua
cac ng day hai ben (H.2.13)
Trong trng hp nay:
zo > z1 ;
zo > z2
10 > 1
10 < 0
01 < 1
20 < 0
02 < 1
10 .20 > 0
vi:
TL =
z1 t/TL
e
)
z2
Lt
Lo l
zo
z /z
=
=
= o 1
z1 + z2 z1 + z2 z1 + z2
1 + z2 /z1
49
Hnh 2.14
Chu y:
12
I
z2 > z1 12
>1
2 z2
=
II
z1 + z2
z2 < z1 12 < 1
Qua hnh 2.14a, s bo co the thay trng hp z1 < zo < z2 ien ap tai
iem B co the at en nhng tr so gap tren ba lan song ti. o la trng hp
can tranh (tr so ien ap en iem B lan au bang uB1 = uo10 02 ).
V 10 =
2 zo
2 z2
> 1 ; 02 =
> 1 uB max = uB1 > uo
z2 + zo
z2 + zo
Ct =
Co l
2
50
zo =
Lo
;
Co
z
1
1
1
(
1 )2
Lt Ct 4 Ct z2 Lt
2 z2
et
[1
cos( t )]
cos
z1 = z2
tc la gom mot dao ong tat dan xep chong len tr so on nh U o12 vi:
He so tat dan:
z
1
1
(
+ 1 )
2 Ct z2 Lt
2
2
1 vo
Tan so dao ong: =
=
=
T 4l / vo 2 l
tg =
Tr so ien ap ln nhat tac ong len z2 xay ra sau mot na chu ky cua dao
ong, tc la khi t =
2 z2
Nh vay:
uC max = U o
(1 + e/ )
z1 + z2
hay
uC max
=
Uo
2
1+
z1
z2
(1 e )
2
1+
z1
z2
(1 + e
z1 /z2
51
vi tan so cua nguon. Qua ien ap cong hng co the lam h hong cach ien
cua cac cuon day MBA va may ien. Do o can phai tranh nhng dang s o
kieu o.
Hnh 2.15
e giai bai toan truyen song qua nhieu moi trng vi cac dang song
n gian (song vuong goc, xien goc, song ham mu), con co the dung phng
phap o th - phng phap cac ng ac tnh sau ay.
Song truyen t ng day Z1 sang ng day Z2 qua mot oan ng day
tong tr song Zo, chieu dai l (H.2.15a). S o thay the theo qui tac Petersen
cho hnh 2.15b; cac tr so cua ap A (theo thi gian) phai nam tren ng
thang U A = 2U o Z1i (ng 1). Con tr so uB nam tren ng U B = Z2i
(ng 2, (H.2.15c).
Ngoai ra, ap va dong tai bat c iem nao tren oan Zo, ke ca tai hai iem
A va B, eu co the bieu dien di dang tong cua cac song thuan (xuat phat t
A) va song ngc (xuat phat t B):
u = u+ + u ; i =
Suy ra:
u+ u
hay Zoi = u+ u
Z o Zo
U B = 2u+ Zoi ( ng 3)
U A = 2u + Zoi ( ng 4 )
52
Ve hai he truc toa o u(i) va u(t) ben canh nhau. Tren he truc u(i) hnh
2.16a ve cac ng ac tnh uA va uB. Giao iem M cua chung cho tr so gii
han cua uA va uB khi so lan phan xa n tang vo cung (tc la khi t ):
uM = u A ( t ) = uB ( t ) =
2 z2
U o = 12U o
z1 + z2
Chon goc thi gian t = 0 khi song en iem A lan au tien. Trong khoang
thi gian 0 t 2 ( vi = l/vo ) cha co song phan xa t B ve, tc u = 0, nen
ac tnh ngc luc nay bang u A = zoi qua goc toa o.
Giao iem A1 cua no vi ng u A = 2U o z1i cho ien ap uA1 tai nut A
trong khoang thi gian nay.
That vay, t
u A1 = 2U o z1i
2 zo
U o = 10U o
suy ra u A1 =
u A1 = zoi
Zo + Z1
53
Giao iem cua no vi ng uB = zoi tai iem B1 cho ien ap uB1 tai
iem B thi iem t = . Tr so cua no c xac nh bi:
uB1 = 210U o zoi
2 z2
10U o = 10 02U o
suy ra uB1 =
uB1 = z2i
z2 + zo
54
Hnh 2.17-1
55
Hnh 2.18 Bien thien cua u A va uB theo t khi z2 la mot phan t phi tuyen
1- Xac nh bang o th ham: y = e t / T
56
u1 ; u1 = uc ( T ) , t u1 ve ng
thang noi lien vi iem t2 = T + T
ng thang o se cat ng
t = 2T u2 , tung o cua
u2 = u( 2T ) va c tiep tuc nh vay.
3- Xac nh ien ap tac dung len mot ien tr khong ng thang cuoi
ng day khi song tac dung co dang bat ky (H.2.19)
Hnh 2.19
(2.32)
57
( u p = uk ut )
2.4.2 Song dang bat ky tac dung len chong set van at cuoi ng day
(H.2.20)
Chong set van gom khe h phong ien K co ac tnh Volt-giay a biet
ucsv ( t ) noi tiep vi mot ien tr khong ng thang R co ac tnh Volt-Ampe
a cho: ucsv = f (icsv )
Hnh 2.20
Trc khi khe h K phong ien tc cuoi ng day h mach, do o: ix = icsv = 0
va ux = 2 ut = ucsv
Khi khe h K phong ien, thi iem phong ien tp c xac nh bi giao
iem cua ng cong ux = 2 ut vi ac tnh Volt-giay cua khe h K. Luc nay
ien tr khong ng thang R c ghep noi tiep vao mach; ien ap tac dung
len chong set van c xac nh theo qui tac Petersen 2ut = ucsv + zicsv
(H.2.21). ucsv bay gi thc chat la ien ap tac dung len ien tr khong ng
thang R cua chong set van, thng c goi la ud cua chong set van. Cach
xac nh ucsv ( t ) tng t nh trng hp a xet tren. Hnh 2.21 cung trnh bay
cach xac nh dong qua CSV theo t: icsv ( t ) .
58
Hnh 2.22 Song Ut dang bat ky tac dung len ien dung C
at cuoi ng day
V song co dang bat ky nen dung phng phap giai tch se rat phc tap,
con dung phng phap o th se n gian hn nhieu.
S o thay the theo qui tac Petersen cho hnh 2.22b. Theo o lap c
phng trnh can bang ien ap sau:
du
du
2u( t ) = Zi + uc = ZC c + uc vi i = C c
dt
dt
Thay CZ = T, hang so thi gian nap ien cho ien dung C va bien oi
phng trnh ve dang chuan se co:
59
duc
1
1
+
uc = 2u( t)
dt
T
T
(2.34)
iem 2.
g Noi 2 vi 2, oan 22 cat ng t3 tai 3.
g Qua trnh tiep theo c lap lai tng t nh vay. Cuoi cung co c ng
gay khuc qua cac iem uc ( 0) , 1,2... n, o chnh la ng cong uc ( t ) can
tm.
g e chng minh ieu o, ta xet tam giac vuong 333 : iem 3 co tung o bang
2u(t), iem 3 gia thiet la nghiem cua bai toan co tung o la uc ( t ) , chieu dai
33 2u( t ) uc ( t )
=
. Mat khac t phng
33
T
duc 2u( t ) uc ( t )
duc
trnh chuan (2.34) cung co
=
. Tom lai tg =
, ieu
dt
T
dt
nay chng to ng gay khuc 1, 2, 3, chnh la li giai cua bai toan.
60
61
Trong thc te, thng gap nhieu trng hp song truyen ong thi tren
nhieu ng day en mot iem nut. Van e c at ra la can xac nh tr so
qua ien ap xuat hien tai iem nut. Hnh 2.24a trnh bay mot trng hp tong
quat:
g Co n ng day, tong tr song lan lt la z1 , z2 K zi , zn (gia cac
iA =
(iiA + iAi )
(2.35)
(2.36)
i=1
uiA
u
; iAi = Ai va t (2.35) suy ra: u Ai = u A uiA
z1
z1
62
iA =
n
n
uiA u A uiA
uiA
1
)=2
uA
zi
zi
z
z
i=1 i
i=1 i
zi
(2.37)
i=1
n
1 n 1 1
1 1
(
) = u A + iA (
)
zi i=1 zi
z
i=1 i
uiA
i=1
n
ma
zi )1 = z1 // z2 // K zn = zt
i=1
va at
uiA
i=1
1 n 1 1
(
) =
zi i=1 zi
uiA
i=1
zt
= u tA
zi
(2.38)
trong o tA =
63
u2 = 21 q1 + 22 q2 + K + 2n qn
un = n1 q1 + n2 q2 + K + nn qn
(2.39)
64
1
2hk
ln
( m/ F )
2 o
rk
D
1
=
ln ki ( m/F )
2 o dki
kk =
ik
(2.40)
vi:
rk - ban knh day dan th k, m
hk - o treo cao trung bnh cua day dan k, m
dki - khoang cach gia cac day dan k va i, m
Dki - khoang cach gia day dan k va anh soi qua mat at cua day dan i,
m.
V dki = dik va Dki = Dik nen ki = ik
Hnh 2.25
ien trng tao nen bi ien tch tnh la ien trng tnh.
e chuyen ien trng tnh sang ien trng trang thai song phang,
tng tng gan cho no mot toc o chuyen dch v khong oi doc ng day.
Bang cach nhan va chia cac so hang cua ve phai cua he phng trnh
Maxwell (2.39) vi van toc chuyen dch v cua song, ong thi thay the
qk .v = ik la song dong truyen theo day dan k, va thay ki /v = zki v ty so nay
co th nguyen cua tong tr, ta nhan c he phng trnh truyen song cho he n day
dan.
65
(2.41)
vi zkk = kk /v - tong tr song ban than cua day dan k, no bieu hien quan he
gia song ap va dong trong day dan k
Zki = ki /v - tong tr song tng ho gia cac day dan k va i, no bieu
hien quan he gia dong trong day i vi song ap ma no cam ng tren day
dan k.
oi vi ng day tren khong v = c = 3 108 m/s th:
zkk = 60 ln
zki
2hk
rk
D
= zik = 60 ln ik
dik
2 hk
rk
D
= 138 lg ik
dik
= 138 lg
(2.42)
ay la mot v du thc te co the xay ra khi set anh gan ng day, gay
nen song cam ng tren tat ca day dan tren ng day.
66
Trong trng hp nay ien ap tren day dan co the coi mot cach gan ung
eu bang nhau va bang Uo. Gia th ng day co ba day dan co cung ban
knh va treo tren cung mot o cao (nh ng day co cot hnh ) th:
z11 = z22 = z33
Suy ra: i1 = i3 = U o
z11 z12
2
z11
2
z11 z13 2 z12
; i2 = U o
< i1
Co the nhan thay la trang thai song, khi co nhieu day dan i song song
th dong ien trong moi day nho hn khi song truyen trong mot day dan duy
nhat, v du.
i1 = U o
z11 z12
2
z11
2
z11 z13 2 z12
<
Uo
z11
2.6.3 Mot day dan noi vi nguon song, mot day noi vi at
V du khi set anh vong qua day chong set 1 vao day dan 2.
ieu kien b trong trng hp nay la u1 = 0; u2 = U o .
He phng trnh truyen song trong trng hp nay co dang (H.2.27):
u1 = 0 = z11i1 + z12i2
u2 = U o = z12i1 + z22i2
t o suy ra:
i1 = i2
va:
i2 =
z12
z11
Uo
z22
2
z12
z11
>
Uo
z22
67
Nh vay, song dong ien chay trong day dan 2, khi co day chong set 1,
ln hn khi khong co DCS.
Co the giai thch ieu nay nh sau:
Khi co day 1 noi at, dong ien i1 ngc chieu vi i2 do o t trng cua
dong i1 trong day 1 lam giam t trng cua dong ien trong day 2, mat khac
day 1 noi at at gan day 2 co tac dung lam tang ien dung C2 cua day 2 oi
vi at, ket qua la tong tr song ang tr cua day 2 giam ( Z2 = L2 /C2 )
2.6.4 Mot day dan noi vi nguon song, mot day at cach ien vi at
V du set anh vao day chong set 1 dung bao ve cho day dan 2 (H.2.28).
ieu kien b trng hp nay la u1 = U o va i2 = 0 .
Hnh 2.28 Set anh vao DCS (1) va s ket noi vi DD pha (2)
Suy ra u2 =
z21
u1 = k21u1
z11
He so k21 =
z21 u2
=
= k goi la he so ngau hp tnh hay he so ngau hp
z11 u1
D21
2h1
/ ln
<1
d21
r1
(2.43)
68
Hnh 2.29 Set anh vao nh cot cua ng day co hai DCS (1) va (2)
va s ket noi vi DD pha (3)
u2
i3 = 0,
= Uo
i1 = i2 ( do h1 = h2 , rr = r2 z11 = z22 )
T o suy ra:
69
u3 = U o
z31 + z32
= k31,2U o = kU o
z11 + z12
(2.44)
ng trong day dan 3 gay nen bi song set tren hai day chong set ln hn
trng hp ch co mot day chong set. Nh vay cach ien (chuoi s) cua day 3
chu tac dung cua mot hieu the nho hn so vi trng hp ch co mot day
chong set. Noi mot cach khac, cach ien cua ng day co hai day chong set
chu tac dung cua qua ien ap be hn so vi trng hp ch co mot day chong
set uch s = u13 = u1 u3 = u1 (1 k ') .
2.7.1 S bien dang cua song do ton hao nhiet tren ien tr tac dung cua
mach truyen song
Song truyen tren day dan thng khep kn mach qua at. Nh vay R gom
ien tr tac dung cua day dan va cua ng at ma song truyen ve, tc bang
ien tr th t khong cua ng day. ien tr nay phu thuoc vao tiet dien cua
day dan va ien tr suat cua at, va oi vi ng day cao ap 110 kV tr len
co tr so khoang 0,1 0, 4/km .
Tuy nhien ton hao trong at la chu yeu, con ton hao tren ien tr tac
dung cua day dan rat be, co the bo qua. at la vat dan co tiet dien ln. Song
dong ien vi o doc ln lan truyen trong at se chu s chi phoi cua hieu ng
be mat nh khi truyen dong
ien cao tan, co ngha la se
truyen chu yeu tren be mat, ket
qua la ien tr cua at se tang
len nhieu.
Hnh 2.30: S bien dang cua song
do ton hao nhiet tren ien tr tac
dung cua mach truyen song
70
Gia thiet khi bat au truyen vao at, song co dang au song vuong goc
th sau khi truyen qua mot quang ng l, song b bien dang, au song se bt
doc i (H.2.30). Trong tnh toan co the thay the bi mot au song xien goc
tng ng, co thi gian au song c tnh theo cong thc gan ung sau:
t =
l2
260h2 z 2
(2.45)
Co the thay la s bien dang cua song do ton hao nhiet trong at khong
phu thuoc vao bien o cua song qua ien ap.
Bang 2.1 cho ket qua tnh toan ve s bien dang cua au song (thong qua
t ) khi , l thay oi ng vi cac tr so Z = 500 va h = 10m.
Bang 2.1 t = f ( , l ) vi Z = 500; h = 10m
(m)
100
500
1000
l (km)
0,5
1,0
2,0
0,5
1,0
2,0
0,5
1,0
2,0
t (s)
0,004
0,015
0,06
0,02
0,08
0,3
0,04
0,15
0,6
T bang 2.1 thay rang, ch oi vi vung at dan ien xau va o dai truyen
song (l) ln th bien dang cua au song mi ang ke. Thc te thng gap cac
trng hp co o dai truyen song ngan hn (cac khoang vt ti tram khoang
vai ba tram met). Khi o co the bo qua s bien dang cua song do ton hao trong
at.
2.7.2 Bien dang va tat dan cua song do ton hao vang quang xung tren ng
day
Bien o cua song qua ien ap thng vt qua rat nhieu lan ien ap phat
sinh vang quang. V vay khi truyen tren ng day no gay ra phong ien vang
quang manh liet. Vang quang tieu hao mot phan nang lng cua song, do o
lam bien dang va giam bien o cua song. Vang quang do song qua ien ap
kh quyen tao nen la dang vang quang xung, no co mot so ac iem rieng,
71
khac vi vang quang on nh ien ap mot chieu va xoay chieu tan so cong
nghiep:
g Khu vc ion hoa cua vang quang xung cung lan truyen tren ng day
tai ien cung vi song qua ien ap, sau khi song a i qua th vang quang
xung giam, cac ien tch con sot lai se b trung hoa.
g Vang quang xung cung co cau tao dong, nhng mat o ien tch trong
cac dong plasma rat cao, do o ien dan cua no tang rat nhieu theo bien o cua
song ien ap va cao gap hang tram lan so vi ien ap tan so cong nghiep. Do
mot so lng tng oi ln ien tch di chuyen trong dong nen cac khe dan co
the b ot nong len ti 20003000oC. nhiet o nay, cng o trng ti han
e duy tr ion hoa va cham giam thap ch con khoang
293
Evq = 3 4 kV /cm( 30
3) . Tuy nhien nhan to ion hoa chu yeu ay
3000
van la ion hoa va cham, ch cha phai la ion hoa nhiet v nhiet o trong khe
cha at en 40005000oC.
g cung tr so ien ap th vang quang dng manh liet hn vang quang
am nhieu, dong plasma dai hn, tieu hao nhieu nang lng hn, nen song b
bien dang nhieu va bien o giam nhieu hn (H.2.31).
g Vang quang xung truyen doc theo chieu dai cua day dan gom cac dong
plasma ri rac khong lien nhau nen khong co s di chuyen ien tch men theo
quang sang doc theo chieu dai ng day (ma ch co dong ien chay trong
day dan). V vay vang quang xung hau nh khong anh hng ang ke en
ien cam cua ng day) trong khi o s di chuyen mot so ln ien tch cung
dau vi day dan theo cac dong plasma ra quang sang lam cho ien dung cua
ng day (oi vi at) tang len nhieu.
Cac dao ong o ghi dang song di tac dung cua vang quang xung cho thay:
- au song b bien dang nhieu.
- uoi song t b bien dang.
72
Trc khi xuat hien vang quang xung ( u < uvq ) , cha co ion hoa, tc
cha co ien tch khong gian, ien tch do nguon phat ra eu phan bo tren day
dan, do o gia ien tch q va ien ap u tren day dan, co quan he ng
thang:
qo = Cou
(2.46)
(2.47)
vi: qo, q - ien tch theo n v chieu dai cua day dan, C/m
B - he so xac nh bang thc nghiem, phu thuoc vao ng knh d va cc
tnh day dan, tnh theo (1/kV ) (H.2.34).
ien tch tong q phu thuoc vao tr so tc thi cua ien ap u, do o co the
a ra mot khai niem ve ien dung ong:
73
C ( u) =
dq
= Co (1 + 2 Bu)
du
(2.48)
No cho thay cung vi s xuat hien cua vang quang xung, ien dung cua
day dan se tang, va ien ap cang cao th ien dung cang ln.
Phng trnh vi phan mo ta qua trnh truyen song khi xuat hien vang
quang xung se co dang:
u
i
= Lo
x
t
i
u
= C
x
t
(2.49)
74
l
l
l
= ( 1 + 2 Bu 1)
vvq ( u ) vo vo
q
1 = 1 ) co the tnh gan
qo
l
Bu
vo
(2.51)
Bang cach xac nh thi gian cham tre cua tng bang song co the xac
nh gan ung s bien dang au song (H.2.33b).
V du: Tai ni xuat hien qua ien ap (x = 0) song co dang au song
khong vuong goc ( s = 0) bien o khong oi u = u0,5 th sau khi truyen qua
mot oan x = l th di tac dung cua vang quang xung au song b keo dai,
thi gian au song bang
s
l
B u0,5
c
(2.52)
75
u0,5
s
c
Bl
Khi ng cong bien dang au song cat phan uoi song, iem giao nhau
cho bien o cua song sau khi a truyen qua oan ng
x = l. Trng hp song co o dai song ngan nh trng hp song cat th bien
o cua song giam ro ret di tac dung cua vang quang xung.
phan uoi song, vang quang khong tiep tuc phat trien, cac dong
plasma giam dan o dan ien, vang quang se tan dan. Co the coi mot cach
gan ung nh la uoi song khong b bien dang.
Quan he B = f(d) oi vi song cc tnh am cho hnh 2.34, hay co the lay
theo cac tr so trung bnh:
B = 0, 5 103
1
vi d = 1215mm (tng ng vi D 110kV)
kV
B = 0, 3 103
1
vi d = 2530mm (tng ng vi D 220kV)
kV
1
vi d = 4060mm (tng ng vi D 330380kV)
kV
B = 0, 2 103
Trong tnh toan chong set, ngi ta con dung mot cong thc gan ung,
qui s bien dang cua au song di tac dung cua vang quang xung khi en
tram, thanh mot au song xien goc tng ng theo cong thc thc nghiem
sau:
(2.53)
76
t = o + ( 0, 5 + 0, 008
umax
hdd
)l,
(2.54)
Nh vay s bien dang cua song di tac dung cua vang quang xung ln
hn nhieu so vi s bien dang do ton hao bi ien tr tac dung cua at.
* Vang quang xung lam giam tong tr song cua day dan va lam tang he
so ngau hp.
Thanh phan dong ien vang quang tng ng vi mot bang song du co the
viet:
1
du
zvq
divq =
la tong tr song cua day dan co vang quang xung khi ien ap tac
vi zvq
ivq =
divq
0
u
1
=
=
zvq zo
1 + 2 Bu du
u 1 + Bu
zo
(2.5
77
z21
z11 ( 0)
z11 ( 0) tong tr song ban than cua day 1 khi cha co vang quang.
Khi tren day 1 xuat hien vang quang xung th tong tr song ban than cua
no giam trong khi tong tr song tng ho thc te khong thay oi, do o he so
ngau hp se tang theo:
k21( vq ) =
z21
z
= 21
1 + Bu
z11 ( vq) z11 ( 0)
k21( vq ) = k21( 0 ) 1 + Bu
(2.56)
k( vq) con goi la he so ngau hp ong (dynamic coupling factor) hay he so ngau
78
Chng
79
kim thu set at tren ket cau cong trnh bang vat lieu khong dan ien nh ong
khoi, cot go, mai nha. Bo phan noi at (3) c tao thanh bi mot he thong
coc va thanh bang ong hoac thep noi lien nhau, chon trong at, co ien tr
tan be e dong ien set tan mot cach de dang trong at.
nh cua bo phan thu set vt cao tren tat ca cac thiet b va bo phan
mang ien can c bao ve.
Tac dung bao ve cua cot thu set (hoac day chong set) dien ra trong giai
oan phong ien tien ao cua set. Dong tien ao phat trien theo phng co
cng o ien trng ln nhat. Khi con tren cao, cach xa mat at th phng
nay ch do ban than ien trng cua au dong tien ao xac nh, phong ien
phat trien theo con ng thuan li nhat cho ieu kien ion hoa khong kh,
hoan toan ngau nhien. Nh vay, cac vat tren mat at thc te khong co anh
hng g en phan ln ng i cua khe tien ao (H.3.2a).
Hnh 3.2 Phng phat trien cua khe set khi con tren cao (a)
va t o cao nh hng (b)
Nhng bat au t mot o cao H nao o, goi la o cao nh hng cua khe
set, do co s tch tu ien tch cam ng trai dau vi mat o cao nhng ni co
o dan ien cao mat at, nh cac ket cau kim loai, cay cao b ma t...
trng cua dong tien ao b bien dang. Phng co cng o ien trng cao
luc nay se la gia au dong tien ao va nh cua cac vat dan nho cao tren
mat at (cot thu set, day chong set, cot ien, cot anten...) (H.3.2b).
Do o, dong tien ao se phat trien hng ve nh cac vat dan nay (cot,
DCS). Nh vay, kha nang set anh vao nh cot (hoac day chong set) se tang
va t co kha nang set anh vao cac vat thap xung quanh cot. Neu cot thu set
vt qua mot gii han nao o so vi o cao cua vat can c bao ve at gan
no, th hau nh toan bo cac lan set anh eu vao nh cot, cac vat se c bao
ve an toan. Khu vc an toan o c goi la pham vi bao ve cua cot thu set.
80
Pham vi bao ve nay phu thuoc vao nhieu yeu to: chieu cao, so lng, cach bo
tr cac cot thu set, chieu cao nh hng cua set va cac ieu kien a chat thuy
van cua ni at he thong thu set.
81
ong nhat phong ien xuat phat t ien cc thanh dng va ien ap phong
ien xuyen thung khoang cach kh be hn hai lan so vi khi cc thanh am).
Cot thu set (2) gi co nh, thay oi v tr cua ien cc (1) tren mat phang
ngang tng ng vi o cao nh hng H va xac nh xac suat set anh vao
cot thu set phu thuoc vao v tr ien cc ( moi v tr cua ien cc, cho phong
ien nhieu lan, v mc o tan man cua phong ien trong khoang cach ln rat
cao).
Ket qua thc nghiem cho thay khi R 3,5h (H.3.4) th toan bo so lan phong
ien eu tap trung vao nh cot thu set, khu vc nay c goi la khu vc co xac
suat 100% set anh vao cot. Khi R > 3,5h th co mot so lan phong ien xuong
at.
Khi R tang th so lan phong ien xuong at cang nhieu. Do cot thu set
lam bien dang trng cua dong tien ao nen ni o bo cua set mat at b
lech ve pha chan cot mot khoang cach be nhat ro 1,6 h. Nh vay khoang
cach be nhat ro la ban knh cua pham vi bao ve ngay tren mat at (H.3.5).
e xac nh pham vi bao ve cho mot vat co o cao hx, ngi ta dung mot
thanh kim loai co o cao hx (theo ty le a chon cua mo hnh) at cach cot thu
set khoang cach rx (H.3.6). ien cc (1), cot thu set (2) va vat c bao ve (4)
cung nam trong mot mat phang vuong goc vi mat at (3).
moi v tr cua ien cc (1) xe dch vat c bao ve (4) ra xa dan cot
thu set (2) tc tang dan rx cho en khi xay ra phong ien vao vat c bao ve.
Va moi v tr tng ho o cua chung tien hanh phong ien nhieu lan. T o,
82
vi:
h hx
p
h + hx
p=1
khi h 30 m
p=
30
= 5, 5/ h khi 30 m < h 60 m.
h
Hnh 3.6: a) Cach xac nh pham vi bao ve cua mot cot thu set
b) Pham vi bao ve cua mot cot thu set
(3.1)
83
Thc te van hanh cung cho thay rang oi vi cot thu set co o cao ln
hn 60 m th set khong ch anh vao nh kim thu set ma con anh ca vao mot
phan than cot gan nh. V vay chieu cao cua pham vi bao ve cua cot thu set
co o cao t 60250 m giam con h = h h.
- oi vi cot thu set cao t 60100 m th h tnh theo
h = 0, 5 ( h 60)
(3.2a)
(3.2b)
Neu o cao hieu dung ha cua cot thu set bang hay ln hn h ( ha h)
th pham vi bao ve cua cot thu set c tnh theo (3.1), trong o h c thay
bang h ' = h h .
Neu o cao hieu dung nho hn h ( ha < h) th cot thu set khong con
pham vi bao ve na.
Trong thiet ke, e n gian, ngi ta thng thay the ng sinh dang
hyperbol gii han khu vc bao ve bi hai oan thang (H.3.8).
84
oan ab noi lien nh cot thu set a vi iem a tren mat at cach chan
cot oan 0,75ph.
oan bc noi lien iem c co o cao 0,8h tren cot thu set vi iem c tren
mat at cach chan cot 1,5ph (o cao cua iem b bang 2h/ 3 ), nh vay co ngha la
neu vat c bao ve co o cao hx 2h/ 3 th pham vi bao ve c xac nh
bi:
rx = 1, 5hp(1
va neu hx >
hx
)
0, 8h
(3.3)
h
2
h th rx = 0, 75hp(1 x )
3
h
(3.4)
Nh tren a trnh bay, khi ien cc (1) v tr R 3,5h tren o cao inh
hng th 100% so lan set anh se vao cot thu set (2). Nh vay neu hai cot thu
set cung chieu cao h cach nhau a = 2R = 7h th moi iem tren mat at gia hai cot
thu set se khong b set anh.
T o suy ra, neu hai cot thu set at cach nhau a < 7h th chung co the
bao ve c mot vat co o cao ho at gia chung, vi ho xac nh theo:
h ho =
a
7p
hay
ho = h
a
7p
(3.5)
Hoac noi mot cach khac, e bao ve mot o cao ho gia hai cot thu set th
khoang cach a gia hai cot thu set phai thoa ieu kien:
a 7 p( h ho )
Hnh 3.9 trnh bay cach xac nh pham vi bao ve cua hai cot thu set bang
phng phap n gian hoa: Tren mat chieu ng, pham vi bao ve pha ngoai
hai cot thu set c xac nh nh oi vi moi cot rieng le. Khu vc gia hai
cot c gii han bi mot cung tron qua hai nh cot A1 , A2 va iem B co o
cao ho gia khoang cach hai cot (H.3.9a).
85
Hnh 3.9 Pham vi bao ve cua hai CTS cung chieu cao
Hnh 3.9b la mat chieu bang cua pham vi bao ve o cao hx. Be rong be
nhat rox gia hai cot c xac nh nh la co mot cot thu set o cao ho at gia
khoang a, bao ve cho vat co o cao hx (H.3.9c).
2- Hai cot thu set co o cao khac nhau
- Neu hai cot thu set co o cao khac nhau, v du h1 > h2 th pham vi bao
ve cua chung c xac nh nh sau (H.3.10):
- Pham vi bao ve pha ngoai hai cot thu set giong nh pham vi bao ve
cua tng cot rieng le.
- Pham vi bao ve gia hai cot co c bang cach qua nh cot thap ( h2 )
ve mot ng thang ngang, no cat ng sinh cua pham vi bao ve cua cot cao
h1 iem 3, iem nay c xem nh la nh cua mot cot thu set gia tng
h1 = h2 va khu vc bao ve gia cot thap h2 va h1 cach nhau a nh a trnh
bay tren gia hai cot co o cao bang nhau.
86
Hnh 3.10 Pham vi bao ve cua hai cot thu set co o cao khac nhau
vi p = 1
p=
khi
5, 5
h
(3.6)
h 30 m
30m < h 60 m
D la ng knh vong tron ngoai tiep cua hnh tam giac hay hnh ch
nhat chay qua nh cac cot thu set.
87
Hnh 3.11 Mat bang cua pham vi cua ba cot thu set (a) va bon cot thu set (nam
tren bon nh cua mot hnh ch nhat)
Neu cac cot thu set co o cao tren 60m, th pham vi bao ve ven chu vi
gia tng oi cot, theo chieu cao (mat cat ng cua pham vi bao ve) phai
giam i h ke t nh, con pham vi bao ve ben trong dien tch cua a giac van
gi nguyen theo (3.6). h cung c tnh theo (3.2a) hoac (3.2b).
Neu so cot thu set nhieu hn ba va bo tr bat ky th phan ra tng nhom ba
cot gan nhau va kiem tra ieu kien bao ve theo (3.6).
88
Cach ve gii han pham vi bao ve cua mot day chong set trnh bay trong
hnh 3.12. Neu vat can bao ve co o cao hx th pham vi bao ve vi o tin cay
99% c xac nh theo:
1- Vi day chong set co o treo cao h 30m
bx = 1, 2h
h hx
h + hx
(3.7)
(3.8)
(3.9)
Pham vi bao ve theo chieu cao (mat cat ng) giam mot khoang h tnh
t nh. Vi h tnh theo:
30m < h 100m h = 0, 29 (h 30)
100m < h < 250m h = 0, 2h
(3.10a)
(3.10b)
S
4
(3.11)
89
Khi day dan ba pha cua ng day tai ien cung nam tren mot mat
phang ngang th ieu kien e day gia vi o cao hDD c bao ve la khoang
cach S gia hai day chong set phai thoa ieu kien:
S < 4 ( hDCS hDD )
(3.12)
Gii han pham vi bao ve (mat cat ng) pha ngoai hai day chong set
cung giong nh oi vi tng day chong set rieng le, con khu vc bao ve gia
hai day chong set c gii han bi cung tron ve qua hai iem treo day chong set
va iem gia co o cao ho (H.3.13a).
Tren mat chieu bang (H.3.13b), be rong cua pham vi bao ve cho vat co
o cao hx bang S + 2bx .
3.3.3 Cach xac nh pham vi bao ve cua day chong set cua ng day tai
ien cao ap
Trong thc te, day chong set thng c dung e bao ve cac day dan cua
ng day tai ien cao ap. o treo cao trung bnh cua day dan thng ln hn
2h/ 3 , do o trong trng hp nay viec ve toan bo pham vi bao ve cua day chong
set la khong can thiet va thong thng ch can xac nh goc bao ve la u.
la goc tao thanh gia ng thang noi lien cac iem treo day chong set
va day dan va ng thang vuong goc vi mat at qua day chong set
(H.3.14).
90
cang be th xac suat set anh vao day dan v cang be:
lg v =
hc
90
(3.13)
vi hc chieu cao cua cot ien, m; - goc bao ve, tnh theo o.
2
hDCS th day chong set co the bao ve
3
= 31o ( tg gh = 0, 6) .
Song trong thc te, e tang mc an toan, tc la giam xac suat set anh
vong qua day chong set vao day dan, ngi ta thng chon = 2025o cho
cac ng day tai ien quan trong.
ng day co chieu dai ln, cac cap sieu cao ap co the en hang ngan
km, mot mua set co the chu en hang tram lan set anh, viec tang mc an
toan (chon goc be) cua ng day se lam giam xac suat set anh vao day
dan mot cach ang ke.
91
thanh gop) neu ien ap giang xung tren he thong noi at vt qua mc cach
ien xung cua tram. Do o, viec at cot thu set tren ket cau cong trnh cua
tram ch cho phep khi tram co mc cach ien xung cao va ien tr noi at be.
oi vi tram 110kV tr len, cac yeu cau nay de dang thoa man. Con oi vi
tram 35kV ch cho phep at cot thu set tren cac ket cau cong trnh cua tram
(tr xa may bien ap), trong cac ieu kien, khi ien tr noi at cua ket cau co
at cot thu set khong vt qua 4 trong pham vi co ban knh 20m, neu ien
tr suat cua at 500m va trong pham vi ban knh 30m neu ien tr suat
cua at > 500m.
Chan cua cac ket cau co at cot thu set phai c noi theo ng ngan
nhat vao he thong noi at cua tram tai giao iem cua cac thanh can bang the,
ong thi tai ni at cot thu set e tan dong set thuan li, noi at cua tram
c tang cng bang cach bo sung them mot so tia hoac coc hoac to hp tia
coc noi at tuy tr so ien tr suat cua at be hay ln, c goi la noi at bo
sung.
Khi cac ieu kien tren khong thoa man, cung nh khi ien tr suat cua at
> 1000m th cot thu set c at cach ly vi ket cau cong trnh cua tram va noi
at cua cot thu set khong noi chung vao mach noi at an toan cua tram. Khi at
cot thu set cach ly th khoang cach t than cot, thu set en cac vat can bao ve cua
tram, trong khong kh, cung nh khoang cach trong at gia noi at cua cot thu set
va noi at an toan cua thiet b, phai u ln e bao am khong co phong ien
ngc t pha cot thu set sang thiet b c bao ve (H.3.15).
92
Khi set anh vao cot thu set ien the cua iem A tren than cot (tng ng
vi o cao ln nhat cua vat c bao ve) c tnh theo:
U A = Is Rx + LA (
dis
)tb
dt
(3.14)
va ien ap giang xung tren he thong noi at cot thu set c tnh theo:
U = Is Rx
(3.15)
93
T o U A = 150 Rx + 30 1, 7lA .
Muon khong co phong ien t cot sang vat c bao ve, ro rang phai bao
am sao cho o ben ien xung cua khoang cach khong kh cao hn ien ap
xung tac dung len khoang cach khong kh o, tc la:
K
UA
K
(3.16)
Ex
vi: U xK - ien ap phong ien xung be nhat cua khoang cach khong kh Sk, kV
K
Con ien ap tren bo phan noi at cua cot thu set bang:
U
U x = E x S > U S >
Ex
(3.17)
94
e bao ve chong set anh trc tiep vao tram se dung he thong kim thu
set at tren ket cau cong trnh cua tram, v tr cua chung anh so t 1, 2,... 7, 8
(tren tru xa cong va cac xa trung gian).
C s e tnh toan ay la he thong cot thu set phai co pham vi bao ve
trum kn toan bo cac thiet b va bo phan mang ien cua tram, mat khac phai
co, o cao hieu dung va phai, khoang t (0,50,6) o cao cua cong trnh,
khong gay tr ngai cho s van hanh bnh thng cua tram va bao am my
quan cho cong trnh.
Chia mat bang cua tram thanh cac khu vc t I en V va lan lt tnh o
cao hieu dung cua cac cot thu set trong tng khu vc, ket qua cho trong bang
sau:
95
Khu vc
D (m)
ha (m)
hx (m)
htt (m)
55
6,9
11
17,9
II
48,3
6,0
11
17,0
III
49,6
6,2
11
17,2
IV
49,6
6,2
11
17,2
53,8
6,7
11
17,7
La chon tat ca cac cot cung o cao hieu dung la ha = 7m, nh vay o
cao cua tat ca cac cot thu set h = ha + hx = 7 + 11 = 18m (chu y: cac xa tram
co at kim thu set co o cao 11m).
T hnh ve thay rang cac oan thanh gop gan xa A va B co o cao 8,2m
nam ngoai gii han khu vc III va IV, nen can kiem tra lai kha nang bao ve
oi vi cac oan thanh gop nay.
Ve pham vi bao ve cua oi cot 4 7 va 6 8
h hx
18 8, 2
= 1, 6 18
= 10, 8 m
h + hx
18 + 8, 2
a
45, 8
= h
= 18
= 18 6, 6 = 11, 4 m
7
7
h hx
11, 4 8, 2
3, 2
= 1, 6ho o
= 1, 6 11, 4
= 1, 6 11, 4
= 3m
ho + hx
11, 4 + 8, 2
19, 6
rx = 1, 6h
ho
rox
Hnh ve cho thay cac oan thanh gop gan cac xa A va B eu nam trong
pham vi bao ve cua cac cot thu set tng ng.
Ket luan: Toan bo trang thiet b va bo phan mang ien cua tram eu
c bao ve kn chong set anh thang.
96
met, th cng o ien trng cac nh vat the nay a u cao e gay ion hoa
khong kh va tao nen nhng dong plasma hng ve pha au kenh tien ao
(K), ay chnh la nhng tien ao ngc va qua trnh nay c goi la qua trnh
phong ien on set. Kenh phong ien on set nao en gan kenh tien ao (K)
t may xuong nhat se c ket noi va nh vat v tr set o bo a c xac
nh (H.3.17).
97
(3.18)
rc = kisnmax
k
6,72
6,72
7,1
3
9,4
........
n
0,8
2/3
0,75
1
1/3
..........
Tren c s quan trac va nghien cu set rong rai nhieu nam cua nhieu
chuyen gia trong lanh vc, CIGRE e ngh thong nhat dung mot quan he chnh
xac hn:
rc = 2is max + 30(1 eis max / 6,8 )
(3.19)
Theo cac quan he rc = f ( is max ) th khoang cach phong ien cuoi cung rc
cua dong set co bien o be nho hn so vi rc cua dong set co bien o ln.
ieu o co ngha la au kenh tien ao (K) cua dong set be se tien en gan
nh vat the hn la au kenh tien ao cua dong set ln, tc la is max be th rc
ngan hn so vi is max ln.
rc1 ( Is max 1 ) < rc2 ( Is max 2 ) neu Is max 1 < Is max 2
Nh vay neu oi hoi he thong thu set co hieu qua bao ve cang cao, o tin
cay cang ln, th khi thiet ke can phai chu y en dong set co bien o cang be.
Theo tieu chuan cua CIGRE cac mc oi hoi o tin cay tng ng vi
khoang cach phong ien cuoi cung va bien o dong set nh sau:
Bang 3.2
Mc o tin
cay oi hoi
Rat cao
rc (m)
is max (kA)
20
3,7
Theo 2
86,76%
Theo 3
99,9%
98
Cao
Bnh thng
30
45
6,1
10,6
95%
90%
79,13%
66,6%
99%
92%
Mc o tin cay oi hoi tng ng vi tam quan trong cua cong trnh oi
vi nen kinh te, an ninh, quoc phong va chnh tr cua at nc. Theo bang 2
th:
1. Phan bo xac suat bien o dong set am au tien theo CIGRE (3.19) .
2. Phan bo xac suat xuat hien bien o dong set am au tien
vis = e Is / 26,1 (theo Qui pham CS hien hanh).
3. Phan bo xac suat xuat hien bien o dong set am au tien theo cong bo
cua Viet Nam (Trung tam NC set Gia Sang 1997).
3.5.2 Pham vi bao ve cua cot thu set (CTS)
1. Trng hp chieu cao h cua cot thu set be hn hoac bang khoang cach
phong ien cuoi cung h rc .
T nh H cua CTS lam tam ve mot hnh cau (A) co ban knh bang rc .
Hnh cau (A) cat mat phang ngang (B) cach mat at khoang cach bang rc theo
ng tron M. T mot iem M bat ky tren ng tron M lam tam ke mot cung
tron (C) ban knh rc th cung tron nay va tiep xuc vi CTS tai nh H va
tiep xuc vi mat at. Cung tron (C) la gii han cua pham vi bao ve cua CTS;
trong khong gian ba chieu pham vi bao ve tao thanh mot hnh chop tron xoay
quanh CTS (H.3.18a) (co ng sinh la mot cung tron ban knh rc , tam di
chuyen tren ng tron M).
Khi tien ao set cham vao mat cau (A) th set se anh vao nh H cua
CTS. Khi tien ao set cham vao mat phang (B) th set se anh xuong at.
Pham vi bao ve ln nhat ng vi h = rc .
99
100
bao ve ln nhat.
Bieu thc nay cho thay pham vi bao ve cua cot thu set va phu thuoc vao
chieu cao h cua CTS va phu thuoc vao dong ien set ( rc = f ) ( is max ) .
Bien o dong set cang ln th rc cang ln, do o r0 cang ln, tc pham
vi bao ve cang rong, nhng o tin cay cang thap. (v xac suat xuat hien dong
set co bien o cang cao cang be vis1 < vis2 neu is2 > is1 ).
2. Trng hp h > rc (H.3.18b)
T nh H cua CTS lam tam vi ban knh rc ve ban cau (A) va hnh tru
tron (D) ban knh rc nhan CTS lam truc. Hnh tru (D) cat mat phang ngang
(B) cach mat at rc theo ng tron M. T mot iem M tren ng tron ve
mot cung tron (C) ban knh rc . Cung tron (C) tiep xuc vi CTS tai iem H va
tiep xuc vi mat at tai T. Trong khong gian ba chieu no tao thanh mot hnh
chop tron xoay quanh CTS co nh la H va ban knh ay la
r0 = OT = rc = OH . ay chnh la trng hp co pham vi bao ve ln nhat.
Nhng cung la trng hp hieu qua bao ve cua CTS kem, v phan CTS
HH = h r c khong co tac dung bao ve: khi tien ao set cham ban cau (A)
set anh vao nh H cua CTS, khi tien ao set cham vao mat phang ngang B
th set se anh xuong at, nhng khi tien ao set cham mat tru (D) th set se
anh vao phan than cot thu set.
HH = h r c
Tom lai trng hp chieu cao h cua cot thu set ln hn khoang cach
phong ien cuoi cung rc th ch co phan cot co chieu cao h = rc co tac dung
bao ve va pham vi bao ve trong trng hp nay la ln nhat. Con phan than
cot t nh H en H ( HH = h rc ) co the b set anh vao, tc khong co tac
dung bao ve.
3.5.3. Pham vi bao ve cua day chong set
a) Trng hp o cao cua day chong set h < rc (H.3.19)
101
Cung vi cach ve tng t, pham vi bao ve cua day chong set (DCS)
trong trng hp nay, trong khong gian hai chieu (tren mot mat phang vuong
goc vi truc DCS) c gii han bi cac cung tron (C) co tam tai M ban knh
bang rc .
Khi tien ao set cham vao mat tru A th set se anh vao DCS, con khi
tien ao set cham vao mat phang B th set anh xuong at.
Pham vi bao ve ln nhat khi h = rc .
b) Trng hp h > rc (H.3.20)
Khi rc < h < 2 rc pham vi bao ve thu hep ch con mot vung nam di day
chong set c gii han bi cung tron (C) co tam tai M va ban knh rc (H.3.20a).
h cang ln hn nhieu so vi rc th pham vi bao ve cang b thu hep va khi
h 2 rc th pham vi bao ve khong con na (H.3.20b).
102
Hnh 3.20: Pham vi bao ve cua day chong set, trng hp h > rc
c) Pham vi bao ve cua hai DCS.
Xet trng hp tong quat: hai DCS co o cao khac nhau, h1 < h2 < 2 rc .
Hnh 3.21 trnh bay cach xac nh pham vi bao ve trong mot mat phang
vuong goc vi ng day.
T cac iem H1 , H2 tren cung mot mat phang vuong goc vi cac DCS1
va DCS2 lam tam ve cac cung tron A1 , A2 ban knh rc . Cac cung tron nay
cat mat phang (B) cach mat at rc tai cac iem M1 , M2 va cat nhau tai M3 .
T cac iem M1 , M2 va M3 lam tam ve cac cung tron (C) ban knh rc .
Cac cung tron (C) chnh la gii han cua pham vi bao ve cua hai day chong set
1 va 2.
103
Trong ap dung thc te, e n gian thng thay the mat cau (C) bi mat
phang ngang tiep xuc vi mat cau ( chnh gia chom cau). Mat phang gii
han pham vi bao ve nay nam thap hn chieu cao cua li mot oan ; khong
phu thuoc vao o cao cua li tren mat at.
Vi cho trc th be rong o li d bang:
d = ( 2rc ) , m
(3.21)
(3.22)
Hnh 3.23 V du xac nh v tr cua mat phang gii han () theo be rong be nhat
cho trc (d) cua o li bao ve.
104
Neu cong trnh can c bao ve theo mc o tin cay cao th tng ng
vi khoang cach phong ien cuoi cung rc = 30m th:
= 30 302 ( 5 / 2)2 = 0,104m = 10, 4 cm
Neu cong trnh can c bao ve vi mc o tin cay bnh thng, tc
tng ng vi rc = 45m th:
= 45 452 ( 5 / 2)2 = 0, 0695m = 6, 95cm
Hnh 3.24 S phu thuoc cua pham vi bao ve cua day chong set vao bien o dong set
105
Vi tien ao dong set Ij > Ii th cung MjNj se ngan hn, co ngha la kha
nang set anh vao DD se giam bt. Khi bien o dong set at en Ik th khong
con vong cung (Bk) na, ng tron (Ak) cat trc tiep ng thang (Dk) cach
mat at rck tai Mk, co ngha la kha nang set anh vao DD la be nhat. Nh
vay kha nang set anh vao DD ch xay ra oi vi nhng dong set co bien o
Is Isk. Isk chnh la bien o ti han cua dong set, tng ng vi khoang cach
phong ien cuoi cung. rck = 2 Isk + 30(1 e Isk / 6,8 ) . Vi mot ng day tai
ien cao ap co cac kch thc hnh hoc a cho th khi set anh vi bien o
dong set ln hn hoac bang gia tr ti han Is > Isk th day dan se khong b set
anh tc la day dan nam trong pham vi bao ve cua day chong set. Con cac
dong set co bien o Is Isk eu co kha nang anh vao DD, va Is cang be th
xac suat set anh vao DD cang cao.
3.5.4. Phng phap qua cau lan va ng dung
a. Xac nh pham vi bao ve cua mot he thong thu set bat ky Phng phap lan
qua cau set
C s tren ly thuyet mo hnh ien hnh hoc mot phng phap tong quat
a c xay dng phng phap lan qua cau set e kiem tra xem vi he
thong thu set a thiet ke, cong trnh can c bao ve co nam trong pham vi
bao ve vi mc o tin cay oi hoi hay khong.
Ban knh cua mo hnh qua cau set c chon bang khoang cach phong
ien cuoi cung rc tng ng vi mc o tin cay yeu cau theo mot ty le nao
o, v du t 1/100 en 1/500. Tam K cua mo hnh qua cau set mo phong au
tia tien ao set, khi bat au nh hng ve pha he thong thu set bao ve cong
trnh hoac ve pha mat at co cung khoang cach phong ien cuoi cung rc .
Xay dng mo hnh cua cong trnh c bao ve cung vi he thong thu set
theo ty le a chon.
Bay gi lan qua cau set theo moi hng co the co cua cong trnh:
- Xung quanh ngoai vi cua cong trnh.
- Theo moi hng mai, noc, v.v... cua cong trnh.
Cong trnh coi nh c bao ve chong set anh thang vi mc o tin cay
yeu cau neu:
- Khi lan qua cau set xung quanh ngoai vi cong trnh, qua cau set ch
cham at va cham vao he thong thu set ma khong cham vao cong trnh
c bao ve.
106
- Khi lan qua cau set theo moi hng mai, noc,... qua cau set ch cham
vao he thong thu set ma khong cham vao cong trnh theo cac hng
nay.
Can lu y, neu cong trnh co mai bang kim loai, co lp giap kim loai hay
cot thep (cua cau truc be tong, cot thep) tng vach ngoai vi cong trnh va
c noi at tot th co the coi chung nh mot bo phan cua he thong thu set.
Neu qua cau set cham vao mot phan nao o cua cong trnh th s bao ve
cho phan nay cua cong trnh la khong at, can phai cai tien, tang cng he
thong thu set cho en khi qua cau set khong con cham vao cong trnh bat c
mot ni nao.
Trng hp cong trnh co cau truc n gian co the khong can thiet phai
xay dng mo hnh ma thong qua trc giac (suy ngh, can nhac hoac tnh toan
tren c s mo hnh ien hnh hoc) co the i en ket luan ve kha nang bao ve
cua cong trnh.
e v du, hnh 3.25 trnh bay cach xac nh pham vi bao ve cua mot
nhom 4 kim thu set co cung o cao h bao ve cho mai bang cua mot cong trnh
kch thc X Y. qua cau set vi tam K, ban knh rc , tng ng vi mc o
tin cay yeu cau, tiep xuc vi nh cua 4 kim thu set va chom cau cach mat
bang mai mot oan h. Nh vay, mai cong trnh nam hoan toan trong pham vi
bao ve cua 4 kim thu set.
107
b. ng dung phng phap qua cau lan e xac nh v tr set anh tren cau
truc cao co hnh dang phc tap
Khi lan mot qua cau vi ban knh bang khoang cach phong ien qua mot
cau truc t moi hng, iem nao tren cau truc cham vao be mat qua cau th
iem o co kha nang b set anh vao vi bien o dong set tng ng vi
khoang cach phong ien bang ban knh qua cau. Ro rang la iem nao tiep xuc
cang lau vi be mat qua cau khi lan eu th xac suat b set anh vao iem o
cang cao. ta noi rang be mat nho ra cua iem o ln. Be mat nay chnh la quy
tch nhng iem tam cua qua cau khi lan (xoay) xung quanh iem o. Ta nh
rang tam cua qua cau chnh la au tien ao cua cu set. Do o oi vi mot
iem nhon, quy tch cac iem tien ao tao thanh mat cau, be mat nho ra cua
mot iem nam tren mat phang ch la mot iem, khi lan qua cau th be mat
qua cau lap tc i qua iem khac. Ngha la xac suat set anh vao mot iem
tren mat phang la nho nhat.
1. Xac suat set anh vao cac cau truc co hnh dang n gian
Ap dung phng phap mo ta tren, ta co the anh gia xac suat tia tien ao
se cham vao mot cau truc n gian nh la hnh tru thon thang ng, mot cau
truc mong hnh ch nhat dng ng, mot cau truc hnh khoi, mot cau truc hnh
tru hoac mot hnh chop.
oi vi hnh tru thon thang ng (H.3.26) phan tren cung co xac suat tia
tien ao cham en ln nhat (quy tch au tien ao la hnh ban cau). Tiep en
la phan di cua cot (quy tch la cac ng tron).
108
Hnh 3.26 Quy tch cac iem au tien ao tai phan tren
cua cau truc hnh tru nhon thang ng
Hnh 3.27 Quy tch cac iem au tien ao tai cac bo phan khac nhau cua cau truc
mong hnh ch nhat
oi vi cau truc hnh khoi (H.3.28), cac iem co xac suat cao nhat la bon
goc cua cau truc (mot phan tam mat cau) tiep en la cac iem tren cac canh
ng va ngang (mot phan t ng tron).
Hnh 3.28 Quy tch cac iem au tien ao cua cau truc hnh khoi
109
suat oi vi cac iem tren canh ng. Nhng cac iem tren canh nam ngang co
xac suat tia tien ao cham vao cao hn do trong thc te set anh vao iem theo
hng nam ngang khong pho bien bang cu set anh t hng nghien hoac thang
ng.
oi vi cau truc hnh tru tron, o canh cung la hnh tron (hnh 3.29),
cac iem tren canh tron co xac suat set anh cao nhat (Quy tch la mot phan
mat cau).
Hnh 3.29 Quy tch cac iem au tien ao cua cau truc hnh tru
oi vi cau truc co hnh chop kim t thap (H.3.30), ta co the coi nh cau
truc la s ket hp cua mot tru bo tr truc cua hnh khoi. iem co xac suat
cao nhat nam ngon cua kim t thap (quy tch la mat cau) tiep en la cac goc
cua ay hnh chop va sau o la cac canh xien. ieu nay giai thch tai sao set
anh vao cac cau truc hnh chop thng xay ra ngon hoac rat gan ngon, va
set van anh vao cac canh xien di ngon.
Hnh 3.30 Quy tch cac iem au tien ao cua cau truc hnh chop
2. Xac suat set anh vao cac cau truc co hnh dang phc tap
110
Mot cau truc phc tap co the c coi nh la s ket hp cua cac cau truc
n gian a c xem xet tren. Cac iem tren cau truc vi xac suat b set
anh cao co the xac nh bang phng phap mo ta tren oi vi cac cau truc
n gian thanh phan cua cau truc phc tap.
Ap dung phng phap nay oi vi cau truc co hnh dang phc tap
(H.3.31) se nay sinh van e phu hoac giao nhau cua cac quy tch do viec gan
ung cua cac cau truc n gian khac nhau.
Khi o, quy tch ngoai cung se mang tnh troi hn so vi quy tch ben
trong. Do o, xac suat tia tien ao cham vao oi vi cac iem se t le vi kch
thc (ngha la dien tch va chieu dai) cua quy tch troi hn nhng iem khac.
Phan tch mot cau truc phc tap co dang bac thang cho thay rang xac
suat set anh vao canh cua bac tren cung (A) va di cung (B) cao nhng thap
oi vi canh cua bac gia do o ln cua cac quy tch tng ng. Trong thc
te, ngi ta quan sat c set anh vao canh cua bat di cung cua cau truc
co dang bac thang nh vay.
111
Vi phng phap tren, khi thiet ke he thong bao ve chong set, ta co the
xac nh v tr lap at kim thu set nhng iem nhay cam vi set e co
c he thong bao ve hieu qua va kinh te.
112
Chng
Trong rat nhieu trng hp, cung mot he thong noi at ong thi thc
hien hai hoac ba nhiem vu noi tren.
Cac loai noi at thong thng c thc hien bang mot he thong nhng coc
thep (hoac ong) ong vao at hoac nhng thanh ngang bang cung loai vat lieu
113
chon trong at, hoac coc va thanh noi lien nhau va noi lien vi vat can noi at.
Coc thng lam bang thep ong hoac thep thanh tron khong r (hoac ma kem),
ng knh t 3 en 6cm, dai t 2 en 3m hoac bang thep goc 4040mm.mm,
5050mm ong thang ng vao at, con thanh ngang bang thep thanh det tiet dien
(35)(2040)mm2 hoac thep thanh tron ng knh 10 en 20mm. Coc va thanh
c goi chung la cc noi at, thng c chon sau cach mat at 50 en 80cm e
giam bt anh hng thi tiet khong thuan li (qua kho ve mua nang, b bang gia
ve mua ong) va tranh kha nang b h hong ve c gii (do ao bi cay cuoc).
Dong ien I chay qua cac cc tan vao at, tao nen trong at quanh no
mot ien trng (ien trng trong moi trng dan ien). Moi iem trong ien
trng o ke ca tren mat at co mot ien the nhat nh. Tren mat at nhng
iem cach xa cc khoang 20m tr len co the coi nh co ien the bang khong
(cng o trng cac khoang cach o thng khong qua 1V/m). ien the
cua cc noi at oi vi cac iem co ien the khong, ve tr so bang ien ap
giang tren cc c goi la ien ap tren cc U.
g ien tr noi at c nh ngha nh la t so gia ien ap tren cc U
va dong ien qua no I.
R =
U
I
(4.1)
g ien tr R gom ien tr cua ban than ien cc va ien tr tan trong
at. ien tr cua ban than ien cc phu thuoc vao vat lieu va kch thc cua
cc. Khi tan dong mot chieu hoac xoay chieu 50Hz th tr so cua ien tr ban
than ien cc rat be co the bo qua. Khi tan dong ien xung co o doc ln
(dong set) no co the co tr so ang ke, se c xet sau.
114
g Khi tan dong set, do tr so bien oi nhanh theo thi gian nen e mo ta
qua trnh truyen song ien t tren cc noi at thng dung s o thay the
thong so rai tng t nh tren ng day tai ien. Tuy nhien trong s o thay
the thong so rai nay, ien tr tac dung cua ban than ien cc ro rat be so vi
cam khang Lo cua ien cc va dong qua ien dung Co cua no rat be so vi
dong qua ien dan tan go ra moi trng at quanh ien cc nen co the bo qua
ro va Co (H.4.2). Nh o, phng trnh mo ta qua trnh truyen song tren cc
at n gian hn va co the giai bang cac phng phap giai tch n gian thong
dung:
u
i
= Lo ;
x
t
i
= go u
x
Hnh 4.2 S o thay the khi tan dong set qua cc noi at
g Khi dong set vi o doc au song ln chay qua ien cc th, ban au
do t thong khong bien thien ot ngot, nen ien cam cua cc co tac dung can
tr dong ien i sau vao chieu dai cua no, do o tr so ien tr noi at thi
115
iem ban au ln va giam dan theo thi gian, ien ap giang au vao ln va
giam dan theo chieu dai ien cc, tc la ien the phan bo khong eu tren ien
cc.
Anh hng cua ien cam se giam dan theo thi gian, ien ap phan bo
theo chieu dai ien cc tr nen eu an hn va khi qua trnh qua o ket thuc
ien tr tan on nh bang:
1
(4.2)
R =
= R:
go l
vi: go - ien dan tan cua at tren mot n v chieu dai cua ien cc
l - chieu dai ien cc.
R cung chnh la tr so ien tr tan R~ khi tan dong mot chieu hoac xoay
chieu tan so 50Hz v trong trng hp nay anh hng cua ien cam Lo khong
ang ke, do toc o bien thien dong ien be.
Nh vay anh hng cua ien cam Lo cua ien cc thay oi theo thi gian
cua qua trnh truyen song qua ien cc, ngha la phu thuoc vao hang so thi
gian cua qua trnh qua o T Lo . go . l2 tc la phu thuoc rat nhieu vao chieu
dai l cua ien cc noi at.
Khi tan dong set, tr so ien tr tan cua cc noi at ln nhat gan ung
vao luc dong set at tr so cc ai, tc la luc t =T s Neu hang so thi gian
cua qua trnh qua o T = T
trnh qua o a ket thuc, anh hng cua ien cam Lo khong con na, ien tr
tan co tr so bang R = 1 va co the coi phan bo the theo chieu dai ien cc
gol
gan ong nhat, tc la ien the tai moi iem tren ien cc gan bang nhau.
Trng hp nay ng vi hnh thc noi at bang coc hoac thanh ngang, co
chieu dai khong ln va c goi la hnh thc noi at tap trung. Neu cc noi
at dai, T co the bang hoac ln hn s ( T T s ) th khi dong set qua tr so
cc ai ( t =T
qua trnh qua o cha ket thuc, anh hng cua ien cam
116
Neu anh hng cua ien cam cua cc noi at nho (chieu dai be) th
x < 1 tng ng vi hnh thc noi at tap trung, ngc lai neu anh hng
cua ien cam ln (chieu dai ln) th x 1 , tng ng vi hnh thc noi at
keo dai.
Cac kien thc ve noi at an toan a c trnh bay giao trnh an toan
ien, ay ch nhac lai mot vai iem co lien quan en viec tnh toan va thiet
ke he thong noi at chong set cho tram va nha may ien. Theo Qui pham ve noi
at trong li ien hien hanh cua ta th:
g oi vi he thong co trung tnh trc tiep noi at (tc he thong co dong
ngan mach cham at mot pha ln I > 500 A va thi gian duy tr khoang t
0,15s (xac nh bi thi gian tac ong cua bao ve rle chnh) th ien tr cua
noi at an toan cua trang thiet b ien trong moi trng hp va moi ieu kien
thi tiet khong c vt qua 0, 5 ( R 0, 5 ) .
g oi vi he thong co trung tnh cach ien ( I 500 A ) neu noi at
rieng cho cac thiet b ien cao ap (U 1000V ) th ien tr noi at an toan
cho phep: R 250/I , , neu noi at chung cho ca thiet b ien ap cao
(U 1000V ) va ien ap thap (U < 1000V ) th ien tr noi at an toan cho
phep tnh theo: R 125/I , .
Nhng trong ca hai trng hp, ien tr tan noi at an toan cho phep
khong vt qua 4 10 oi vi noi at cua tram va nha may ien va khong
qua 5 30 oi vi noi at cot ien ng day. Trong cac cong thc tren I
la dong cham at mot pha tnh tai ni nh at noi at. Neu he thong co trung
117
I = | I L I C | la dong ien bu d.
ien tr tan tan so cong nghiep (on nh) cua cac ien cc noi at
dang n gian, trong moi trng at ong nhat, co the xac nh bang giai tch.
V du: oi vi mot ien cc hnh ban cau, ban knh ro, noi vi mot vo
may bien ap cong suat, gia s v mot ly do nao o xay ra cham vo (phong
ien mat cach ien ngoai hay phong ien xuyen thung cach ien trong)
dong ien tan so cong nghiep se qua ien cc ban cau tan vao at (H.4.3).
ien tr tan cua lp at nam gia hai mat ang the co ban knh r va r + dr
bang:
dr
dR =
2r2
vi la ien tr suat cua dat
Nh vay ien tr tan cua ien cc hnh ban cau ban knh ro bang:
R =
ro
dR =
dr
r2
ro
2ro
(4.2)
118
Phan bo the tren mat at xung quanh ien cc noi at hnh ban cau c
xac nh theo:
r = I dR =
r
I
2r
(4.3)
Ngi (hay thu) i trong khu vc gan thiet b trong thi gian s co chu
mot hieu so ien the gia hai ban chan goi la ien ap bc:
U b = c1 c2
ien the vo may bang ien ap giang tren ien cc tiep at:
U m = I R = I
2ro
e am bao an toan cho ngi van hanh, he thong noi at phai c thiet ke
sao cho ien ap tiep xuc va ien ap bc trong moi ieu kien khong vt qua tr
so nguy hiem cho ngi. e thoa man yeu cau nay, phai co bien phap giam nho
ien tr tiep at R, phai co bien phap can bang the trong khu vc gan thiet b
c noi at va tang ien tr oi vi dong ien qua ngi vao at bang cach dung
em cach ien, ung, gang tay cach ien. Tren mat at khu vc tram thng c
rai mot lp soi hoac a dam day khoang 8 15 cm co tac dung gi am cua lp
at tren va tang cng ien tr oi vi dong ien chay vao t ban chan qua c the
ngi, do o, giam kha nang b ien giat. Tuy thuoc chung loai, kch thc, tnh
trang be mat sach hay ban, o am cua moi trng va thi tiet, ien tr suat cua
lp soi, a nay thay oi trong mot pham vi rong, co the t mot vai ngan .m en
hang trieu .m.
ien tr tan tan so cong nghiep (on nh) cua mot so dang ien cc
thng dung, c xac nh theo cac cong thc bang 4.1.
Bang 4.1
Loai ien cc
Cach chon
Ghi chu
119
4l
ln
2l d
Rc =
2l 1 4t + l
(ln + ln
) (4.5)
2l
d 2 4t l
vi t = to +
(4.4)
nh tren
l
2
l2
Rt =
ln
2l dto
Neu dung
sat goc co be
rong b th thay d
= 0,95b
Rc =
Neu dung
sat det co be
rong b th thay
(4.6)
d=
Rv =
Thanh hnh
xuyen chon chm
22D
(ln
8D
D
+ ln
)
d
4to
(4.7)
b
2
nh tren
kL2
ln
2L
dto
(4.8)
vi: L - tong chieu dai cua ien cc (neu la mach vong th lay bang chu vi)
d - ng knh cua thanh dung lam ien cc - neu dung sat
det th thay d = b/2 vi, b la be rong sat det
to - o chon sau ien cc
k - he so phu thuoc cach bo tr thanh ngang co tnh en hieu ng man
che, cho trong (bang 4.2) c xac nh bang thc nghiem.
Bang 4.2 He so hnh dang k dung trong cong thc (4.8)
S o bo tr
thanh
k
1
S o bo tr thanh
l1 / l2
5,53
120
1,27
1,5
5,81
1,46
6,42
2,38
8,17
8,45
10,40
19,2
l2
4D 2
e am bao yeu cau ve tr so ien tr noi at, thng phai dung cac hnh
thc noi at to hp, gom mot so lng nhat nh cac thanh va coc noi lien
nhau theo nhieu cach khac nhau (tia, mach khep kn).
Trong trng hp nay, dong ien s co t cac ien cc tan vao at khong
ong eu theo moi phng (H.4.4), do ien trng cua dong ien qua chung
co anh hng lan nhau - o la hieu ng man che, ket qua la hieu qua tan
dong ien cua at kem hn so vi trng hp tng ien cc rieng le, do o
ien tr tan cua to hp Rth: cac ien cc ln hn so vi ien tr tan tng
ng Rt: cua toan bo cac ien cc rieng le:
Rth:
1
n
i=1
hay
Rth:
i=1
suy ra
~ =
Rt:
Rth:
1
Ri:
Rt:
~
1
Ri:
= Rt:
(4.9)
121
la he so s dung khi tan dong ien xoay chieu tan so cong nghiep.
e minh hoa hieu ng man che, xet v du mot to hp n gian gom hai
ien cc ban cau noi song song nhau (H.4.5).
Trong trng hp nay dong ien chay qua moi ien cc bang I/2. ien
ap giang tren moi ien cc gom hai thanh phan:
- Do ban than dong ien chay trong ien cc o gay nen
- Do dong ien chay trong ien cc kia gay nen.
T o ien tr tan cua to hp gom hai thanh phan xac nh theo:
Rth~ =
U
1 1
=
( + )
I 4 ro a
vi: ro - ban knh ien cc; a - khoang cach gia hai ien cc.
Neu hai ien cc at rat xa nhau, tc a rat ln, ien trng cua chung
khong anh hng lan nhau th:
R
~ = Rt ~ =
Rth
=
4ro
2
tc ien tr tan cua to hp bang ien tr tan tng ng cua cac ien cc. T
so gia ien tr tan cua to hp khi khong ke va khi co ke en hieu ng man che
122
~
Rth
=
Rth~
/ 4ro
1
=
1 1
r
/ 4( + )
1+ o
ro a
a
< 1
T v du n gian nay co the rut ra mot qui luat chung la: he so s dung
cua to hp ien cc se giam neu tang kch thc cua ien cc va giam khoang
cach gia chung.
Ngoai ra, he so s dung con phu thuoc vao loai ien cc (coc, thanh...),
so lng va cach bo tr chung. oi vi cac to hp phc tap, he so s dung
c xac nh bang mo hnh va co the tra cu trong cac bang so hoac cac
ng cong cho trong cac tai lieu hng dan thiet ke noi at, cac qui pham ve
noi at cac trang thiet b ien. Neu to hp ien cc noi at gom nhieu coc noi
lien nhau bi cac thanh (theo cac kieu hnh tia hay mach khep kn) th ien tr
tan cua ca he thong Rht~ c xac nh nh la ien tr cua to hp coc Rc noi
song song vi ien tr cua to hp thanh Rt .
Rc
Rc Rt
nc
nc t
Rht =
Rc
R
Rt
+ t
Rt =
nc t
t
Vi Rc =
Rc Rt
Rct + Rt n c
(4.10)
vi: Rt - ien tr cua to hp thanh tnh theo cong thc gan ung (4.8) va bang 4.2
Rc - ien tr tan cua tng coc rieng le
c , t - he so s dung cua coc, thanh trong to hp; n - so coc.
Cac he so s dung c , t phu thuoc vao t so bc coc tren chieu dai coc
( ( a/lc ) , vao so lng coc n, vao cach bo tr thanh (tia, mach khep kn) co the
tra cu theo cac tai lieu a neu tren.
123
phat trien ong eu, at trong khu vc phong ien tia la co o dan ien
tng ng vi kim loai lam ien cc, co ngha la tng ng vi s tang
kch thc cua ien cc (H.4.6), ngoai ra at ngoai khu vc tia la ien
cung co ien dan tang len t nhieu so vi moi trng at xung quanh.
Khu vc phong ien tia la xung quanh
ien cc c gii han bi be mat co cng o
trng bang cng o trng phong ien trong
at ( E = E p( ) ) . Nh vay, kch thc that cua
ien cc co the c thay the bang kch thc
cua khu vc phong ien tia la ng vi khi dong
ien xung co tr so bang bien o chay qua trong
thi gian bang thi gian au song T s va e
tnh toan ien tr tan xung cua mot loai ien
cc nao th dung cong thc tnh ien tr tan
tan so cong nghiep cua no, ch can thay kch
thc that cua ien cc bang kch thc bieu
kien cua no (tc la kch thc cua khu vc co
phong ien tia la).
Neu at khong ong nhat th trong tnh
toan vi o chnh xac chap nhan c thay
bang t (ien tr suat ang tr) xac nh c trong che o on nh. Sau ay
la mot vai v du:
1- ien cc hnh ban cau, ban knh ro
be mat gii han khu vc phong ien tia la vi ban knh bieu kien rbk ,
cng o ien trng bang:
E =
Is
2
2rbk
t = E p ( )
vi Ep( ) la cng o trng phong ien trong at khi dong bang bien o
chay qua trong thi gian t = s
124
Hnh 4.7 Phong ien tia la trong at ien cc hnh ban cau
T o, ban knh khu vc phong ien tia la hay ban knh bieu kien cua
ien cc bang:
rbk =
Is t
2 E p( )
Rx =
t
=
2rbk
x =
2E p( )
Rx
r
= o = ro
R~
rbk
Is t
2Is
va he so xung bang:
Nh vay ien tr tan xung khong phu thuoc vao kch thc hnh hoc cua
ien cc ma ch phu thuoc vao cac ac tnh cua at ( t , E p( ) ) va bien o
dong ien, gay nen phong ien tia la trong at.
2- ien cc la coc chon thang co chieu dai l, ng knh d
Khu vc phong ien tia la co dang hnh tru vi ban knh bieu kien rbk ,
cng o trng be mat gii han bang (H.4.6)
Is
Is t
E = E p( ) =
t rbk =
2rbk l
2lE p( )
T o:
Rx
va he so xung bang:
4 l2 E p( )
t
t
2l
=
ln
=
ln
2l
rbk
2l
Is t
125
Rx
=
=
R~
ln
4l2 E p( )
Ist
ln 4 l/d
Cach tnh ien tr tan xung cua mot ien cc thanh chon ngang chieu dai
khong ln va he so xung cua no cung tien hanh tng t
T bieu thc xac nh x cua noi at tap trung, co the rut ra vai nhan xet sau:
g He so xung phu thuoc vao tch Is , co ngha la bien o cua dong set
Is cang ln, ien tr suat cua at cang cao th x cang giam va ien
e xac nh ien tr tan xung cua mot to hp noi at tap trung (v du noi
at cua cot thu set oc lap, cua cot ien ng day...) can tien hanh theo cac
bc sau:
g Tnh ien tr tan xoay chieu tan so cong nghiep cua tng loai ien cc
rieng le ( Rc~ , Rt~ )
g Xac nh s phan bo dong set tren tng loai ien cc, gan ung theo t
le nghch cua tr so ien tr tan xoay chieu cua chung.
g Xac nh he so xung cua tng loai ien cc phu thuoc dong set qua
chung va ien tr suat cua at x = f ( I , ) (bang cach tra bang hoac
cac ng cong tng ng cho trong tai lieu thiet ke chong set, so tay
ky thuat ien...) t o xac nh c ien tr tan xung cua tng loai
ien cc rieng le o.
va
Rxc = xc R:
Rxt = xt R:
Rx
Rxc
Rxt
Rxc . Rxt
1
1
n
=
Rxc
Rxc + nRxt x
+ Rxt x
n
126
coc
bang
thep
ong
Rv:
Rc :
t
2
2 D
(ln
8D
D
+ ln
) 32
dt
4 to
c
2l
1 4 t + lc
(ln c + ln
) 74
dc 2 4 t lc
2lc
Rv
32
I4 c
I + I = I = 80kA
4c
s
v
tnh c:
g Dong ien chay trong hnh vong xuyen Iv 30 kA
g Dong ien chay trong moi coc Ic = 50/ 4 13 kA
127
coc xc = 0, 55 Rxc = 74 * 0, 55 = 41 .
He so s dung xung cua to hp vong co bon coc tra bang c
x = 0, 75 . Cuoi cung tnh c ien tr tan xung cua to hp noi at:
Rx =
41 16
1
8, 3
41 + 16 4 0, 75
4.3.2 ien tr tan xung cua noi at keo dai bang thanh ngang
1- Khi bo qua qua trnh phong ien trong at
Trng hp nay co the xay ra khi dong ien set co bien o khong ln
truyen qua ien cc hoac dong set re theo nhieu nhanh cua he thong noi at.
Trong
thay
the
vi
cac
thong
so
rai
(H.4.9):
l
0, 31) H /m la ien cam theo n v chieu dai cua ien cc.
r
Lo - khong oi va ien dan tan theo n v chieu dai (ng vi mot ien tr
suat cua at va bien o dong set nhat nh) cung khong oi:
Lo = 0, 2(ln
go =
1
,
R~ l
(1/m)
128
u
i
= Lo
x
t
= go u
va
(4.6)
Vi dong ien set co o doc au song khong oi is(0,t) = at, nghiem cua
phng trnh vi phan cho bien thien cua ien ap theo thi gian t tai mot iem x
bat ky doc theo chieu dai ien cc bang:
a
1
kx
u( x, t ) =
[ t + 2T1
(1 e t/Tk ) cos(
)]
2
go l
l
k=1 k
Lo go l2
vi T1 =
; Tk =
Lo go l2
T1
(4.7)
2
2 k2
k2
song ieu hoa bac mot va bac k.
a
1
[ t + 2T1
(1 e t / Tk )]
2
go l
k=1 k
(4.8)
Nh vay, tong tr tan xung au vao tai mot thi iem t bat ky se la:
2T 1
u( 0, t )
1
Z ( 0, t ) =
=
[1 + 1
(1 e t/Tk ]
(4.9)
is ( 0, t )
go l
t k=1 k2
s ) =
2T
1
[1 + 1
go l
T s
k2 (1 eT
s/Tk
)]
(4.10)
k=1
Trong cong thc tren ch can khai trien chuoi , en so hang th i tng ng
s
k2
k=1
2
6
129
Ti
Ti =
Lo go l2
i2 2
l 3Lo go
T s
Z ( 0,T s )
2T
=1+ 1
R~
T s
k2 (1 eT
s /Tk
(4.11)
k=1
T cac bieu thc tren ( 4.9 4.10) co the nhan thay tong tr tan xung
gom hai thanh phan:
g Thanh phan on nh co tr so bang ien tr tan xoay chieu:
R =
1
go l
g Thanh phan cam khang qua o giam theo thi gian. ien cc cang
ngan, hang so thi gian cua qua trnh qua o ( T go Lo l2 ) cang be th qua
trnh qua o cang chong ket thuc, do o tong tr cang tien nhanh en tr so on
nh R, phan bo ien ap theo chieu dai ien cc cang ong nhat hn
(H.4.10).
ien cc cang dai th cang cach xa au vao ien ap cang giam nhanh,
tc la hieu qua tan dong set cang kem. Hnh 4.11 trnh bay s phan bo ien
130
s /T1
s .
ai se bang:
Z ( 0, s ) =
2T
1
[1 + 1
go l
s
Z ( 0, s ) = R +
T12
]
=
[
+
]
R
1
2
3 s
k=1 k
Lo l
3 s
Do anh hng cua ien cam nen mat o dong ien va cng o ien
trng giam dan doc theo chieu dai ien cc, lam cho khu vc phong ien tia
la hep dan. V vay, ien dan tan xung theo n v chieu dai cua noi at keo
dai khong con la hang so na ma phu thuoc vao phan bo ap doc theo chieu
dai ien cc, co ngha la g x = f ( u) . He phng trnh (vi phan) truyen song
tr nen khong ng thang, ch co the giai bang phng phap gan ung hoac
phng phap so. ay se khong i vao qua trnh tnh toan ma ch neu ra mot
vai qui luat bien thien cua tong tr xung cua noi at keo dai khi co hien tng
phong ien trong at.
Hnh 4.12 trnh bay cac ng cong R: = 1/go l; Zo = f ( l ) khi bo qua
phong ien trong at va Zx = f(l) khi co phong ien trong at tng ng cac
dong set co bien o khac nhau ( I1 < I2 < I3 ) va at co ien tr suat nhat
nh.
So sanh cac ng cong co the thay rang mot ien tr suat nhat nh
cua at, khi dong set tang, phong ien trong at manh liet hn se lam giam
tong tr tan xung Zx ang ke.
131
Hnh 4.12 S phu thuoc cua R~, Zo va Zx vao chieu dai ien cc
va dong ien set
500
1000
2000
4000
lgh (m)
30 40
45 55
60 80
80 100
132
dan cua chung khong ln. Nhng khi b tham t, cac muoi khoang von co trong
at se hoa tan thanh dung dch ien phan, lam cho ien dan cua at tang len.
ien dan cua at do o phu thuoc vao mua, vao lng ma, vao o sau, vao cac
vung nc chung quanh, vao mach nc ngam. Kha nang gi am cua at phu
thuoc vao kch thc cua hat at, hat cang be th kha nang gi am cang cao.
Cac loai at thng gap la at cat, at set, at mun.
at cat cau tao bi cac hat thach anh, ng knh t 0,22 mm, co rat t
cac chat ien phan va kha nang gi am kem; khi cat b am khe trong gia cac
hat cat se cha ay nc, ien dan cua cat tang nhanh va co the tang bang
ien dan cua nc.
at set cung co goc vo c, gom nhng hat rat mn ng knh khoang vai
phan ngan mm va trang thai quanh. Trong at set co nhieu thanh phan muoi
khoang, at set co kha nang gi am cao, nen ien dan cua no ln hn nhieu
so vi at cat.
at mun co goc hu c, cung the nhao nhng b, kha nang gi am ln
va cung cha nhieu dung dch ien phan. Khi at set, at mun b am, do s
hnh thanh cac dung dch ien phan, ien dan cua at tang cao co the vt ca
tr so ien dan cua nc.
Trong nam, do ieu kien thi tiet kh tng thay oi lam cho nhiet o cua
at, ham lng cua am trong at va o bao hoa cua chung cac tang at khac
nhau cung thay oi. Do o, ien tr suat cua at bien oi trong mot pham vi
rong, tr so trong mua ma va mua kho co the khac nhau rat xa. Tr so ien
tr suat tin cay nhat dung trong tnh toan thiet ke he thong noi at co c
bang cach o ac tai cho, tai nhieu iem, thc hien nhieu lan va lay gia tr
trung bnh thong ke.
Tr so o c ( o ) phai nhan vi mot he so an toan, goi la he so mua
(km) e chu y en kha nang tang ien tr suat do s thay oi trang thai cua at
khi thi tiet trong nam thay oi bat li:
tt = o: km
(4.12)
133
Bang 4.3
Loai noi at
Noi at an toan va
noi at lam viec
Loai ien cc
Thanh ngang
Coc thang ng
Thanh ngang
Coc thang ng
He so mua km
o chon sau
(m)
at kho
at am
0,5
4,5
6,5
0,8
1,6
0,8
1,4
0,5
1,4
1,8
0,8
1,25
1,45
0,8
1,15
1,3
Noi at an toan va noi at lam viec phai phat huy tac dung vao bat c
luc nao trong nam. Ve mua kho ien tr suat cua at tang cao, do o phai
chon he so mua co tr so ln. Con noi at chong set ch phat huy tac dung vao
mua set, tc la mua ma dong, at am t nen ch can he so d tr thap hn,
tc he so mua be hn.
He so mua con phu thuoc vao o chon sau ien cc. ien cc c chon
cang sau th anh hng do s thay oi thi tiet cang han che. Khi thieu nhng
so lieu o lng ( o ) th trong tnh toan s bo co the dung nhng tr so ien
tr suat cua at cho trong bang 4.4.
Bang 4.4
Loai at
Cat
( m )
Loai at
( m )
400
at en
50
at cat
300
Than bun
20
at tht
100
Nc song
10 50
at set
60
Nc bien
134
135
xa MBA. ien tr noi at cua day chong set hay cua cot thu set noi lien vi
noi at an toan cua tram khong c vt qua 4 trong pham vi ban knh 20m
oi vi at co ien tr suat < 500 m va trong pham vi 30m oi vi at co
ien tr suat 500 m ). Ngoai ra trong moi trng hp e tan dong set
thuan li phai thc hien noi at bo sung (bang mot so coc hoac thanh ngan
hoac to hp coc thanh) tai cho cot thu set hoac day chong set noi vao he
thong noi at cua tram, ong thi phai am bao khoang cach theo thanh dan
t cho noi at cua MBA en cho noi at cot thu set va day chong set t 15m
tr len. Neu a thc hien cac bien phap tren ma tong tr tan xung cua he
thong noi at chung van ln, khien ien ap giang tren no vt qua mc cach
ien xung cua tram gay nen phong ien ngc vi xac suat ln, th phai at
cot thu set cach ly va tach rieng noi at chong set. Khi o phai bao am
khoang cach trong khong kh va trong at en thiet b cua tram u ln e
khong the xay ra phong ien gia chung vi nhau nh a neu trong chng 3
(chong set anh trc tiep).
4- e giam ton kem, khi thiet ke he thong noi at cua tram va ng day
can chu y tan dung cac hnh thc noi at co san (hay con goi la noi at t
nhien) nh cac ng ong kim loai chon trong at nh ong dan nc (tr cac
ong dan chat long de chay, de no nh xang dau, kh ot, cac ong co sn lp
chong r) vo ch cua cap at trong at, cac ket cau kim loai cua be tong cot
thep, cua mong nha, mong cot... ien tr noi at cua he day chong set - cot
ien cua cac ng day tai ien cao ap noi vao tram. Neu ien tr tan cua
cac noi at t nhien a thoa man yeu cau ky thuat th co the khong at them
noi at nhan tao oi vi he thong co dong ien cham at be hoac ch can at
them he thong noi at nhan tao vi yeu cau a giam nhe ( R 1 ) oi vi he
thong co dong ien cham at ln.
Tr so ien tr noi at t nhien nen xac nh bang o ac tai cho. Trong
tnh toan s bo, co the dung cac cong thc gan ung (se trnh bay trong hng
dan thiet ke chong set).
5- Noi at day chong set cua ng day tai ien cao ap
Noi at cot ien thc chat la noi at chong set, la mot bien phap tang
cng tnh van hanh am bao cua ng day tai ien khi co qua ien ap kh
quyen. e hp ly ve ky thuat va kinh te, Qui pham ve thiet ke ng day tai
ien cao ap qui nh tieu chuan noi at cot ien theo ien tr suat cua at nh
136
bang 4.5.
Bang 4.5: Tieu chuan noi at cot ien
ien tr suat cua at (.m)
100
R 10
R 15
500 1000
R 20
500 >
R 30
V khong the o trc tiep ien tr tan xung, nen ch qui nh tr so ien
tr tan tan so cong nghiep. Can c dang noi at va tr so dong set se xac nh
c he so xung va suy ra ien tr tan xung.
Khi ng day i qua vung at am co 300m, nen tan dung ket cau
kim loai trong mong va chan cot bang be tong cot thep lam noi at t nhien
e bo sung hoac thay the cho noi at nhan tao.
A
S
1
)
L + nl
trong o: R - ien tr tan tan so cong nghiep cua he thong noi at,
L - tong chieu dai cua toan bo cc thanh ngang, m
l - chieu dai cua mot coc, m; n - so lng coc
S - canh mot hnh vuong tng ng cua dien tch khu vc
tram, gii han bi mach vong noi at ven chu vi khu vc
tram, m
(4.13)
137
l
S
0,02
0,05
0,1
0,2
0,5
0,44
0,43
0,4
0,37
0,33
0,26
138
(1)
Is = 40kA
(2)
Is = 100kA
Hnh 4.15 cho thay, cang cach xa v tr au vao cua dong set trong he
thong noi at th thi gian au song cua ien ap tang con tr so cc ai cua
ien ap giam.
He so xung cua he thong noi at kieu mang li phu thuoc ien tr
suat cua at ( = 100 600 m ) vao bien o dong set ( Is = 10kA 100kA )
va vao kch thc cua khu vc tram ( S = 20 80 m ) co gia tr phong chng cho
139
1500 S
( + 320)( Is + 45)
(4.14)
oi vi tram thuoc li co trung tnh trc tiep noi at, yeu cau ien tr
noi at an toan R 0,5 , trong nhieu trng hp kho co the thoa man c.
ac biet, khi at trong khu vc tram co ien tr suat cao, kch thc cua tram
be va khong li dung c noi at san co. Mat khac, thc te van hanh nhieu
nam cho thay trong nhieu trng hp ien ap an toan oi vi ngi trong cac
tram nay co the at c vi ien tr noi at cao hn 0,5 .
140
Is , kA
10
100
10
100
, .m
100
100
600
600
Hnh 4.16: He so xung cua mang li noi at phu thuoc dong set,
ien tr suat cua at va kch thc khu vc tram
Di
0,1
0,2
0,5
0,7
3 va cao hn
500
400
400
130
100
65
ien ap giang tren he thong noi at ln nhat cho phep khong vt qua
10kV.
141
Chng
142
Hnh 5.1 Xac suat set anh phu thuoc vao khoang cach B
Neu ng day co chieu dai bang L th dien tch cua khu vc 100% set
anh vao ng day la 6hL oi vi ng day co mot day chong set va
( 6h + S) L oi vi ng day co hai day chong set, vi S la khoang cach gia
hai day chong set (hoac day pha cao nhat oi vi ng day khong co day
chong set).
Goi m la mat o set trung bnh trong moi ngay (hoac moi gi) co dong
set va n la so ngay (hoac so gi) co dong set trung bnh moi nam trong khu
vc co ng day i qua, th so lan set anh trung bnh vao ng day trong
mot nam:
oi vi ng day co mot day chong set:
143
(5.1)
N = 6hL.m.n.103
Nh vay, so lan phong ien tren cach ien ng day trong mot nam:
- oi vi ng day co mot day chong set:
N p = Nvp = 6hL.m.n.vp .103 (lan/nam)
(5.2)
(lan/nam)
144
Um kv
( )
3lc m
(chuoi s)
50
30
20
10
0,6
0,45
0,25
0,1
= 1, 5( E1v 4 ).102
vi: E 1v =
U m
3 lpd
- gradient ien ap lam viec trung bnh doc theo chieu dai
(5.4)
(lan/nam)
e so sanh kha nang chu set cua cac ng day co thong so khac nhau,
145
i qua nhng vung co hoat ong cua set khac nhau: thng dung suat cat ien
ng day nc, tc la so lan trung bnh cat ien hang nam do set tren 100km
ng day.
oi vi ng day co mot day chong set:
nc = 0, 6h.m.n.vp .
(lan/nam)
(5.5)
vi: Ncp - so lan ngng cung cap ien cho phep trong nam ( N cp 0,1 khi
khong co d tr va N cp 1 khi co d tr)
TL - he so t ong lai thanh cong, lay bang 0,80,9 oi vi ng day
146
1
nc
trong o M la khoang thi gian trung bnh gia hai lan cat ien
ng day lien tiep do set gay nen.
147
gan ng day
h is
h
= kd ( v) is
b v
b
148
Di tac dung cua t trng cua dong set trong giai oan phong ien chu
yeu, trong mach vong kn day dan - at xuat hien thanh phan ien ap cam
ng t. Tr so cc ai cua no tang theo tr so cc ai cua dong set va toc o
phat trien cua phong ien chu yeu:
U tc = kt ( v)
h
is
b
h
is U0,5
b
T o suy ra dong set nguy hiem cho cach ien ng day, tc la mc
chu set (hay mc bao ve) cua cach ien ng day:
c
Umax
= 30
b
(5.8)
30h
Moi dong set ln hn hay bang mc chu set cua ng day is ibv eu
ibv = U 0,5
dan en phong ien tren cach ien ng day. Xac suat xuat hien dong set
nguy hiem o cung chnh la xac suat phong ien cua cach ien ng day:
vp = vibv =
ibv
e 26
u0,5 .b
= e
780 h
(5.9)
5.2.4 Xac nh so lan phong ien tren cach ien ng day do qua ien ap
cam ng
149
Hnh 5.3 Pham vi set anh gay qua ien ap cam ng tren ng day
So lan set anh tren dai at rong db ngoai pham vi set anh trc tiep
bmin = 3h doc theo chieu dai L cua ng day gay nen phong ien tren cach
ien ng day (H.5.3) bang:
u0,5 .b
3
dN p = m.n. L.db.10 .e
780 h
Nh vay, toan bo so lan set anh xuong at ve ca hai ben ng day gay
nen phong ien tren cach ien ng day bang:
Np = 2
dNp = 2mnL10
bmin =3 h
U0,5
e 780h
db
3h
N p = 2mnL10
780h
e
U 0,5
U0,5
260
u0,5
h 260
= 1, 56m.n. L
e
u0,5
(5.10)
Suat phong ien tren cach ien ng day la so lan phong ien ng vi
100km chieu dai ng day bang:
np
h
= 156.m.n
e
U0,5
U0,5
(5.11)
260
V du: ng day co o treo cao trung bnh cua day dan tren cung h = 10m i
qua vung set hoat ong manh vi n = 100 ngay/nam, mat o m = 0,1
lan/km2/ngay set. Neu:
ng day, kV
U0,5, kV
np, lan/nam
vp
35
350
11,6
0,26
110
700
1,5
0,068
150
ln nen suat phong ien thap, ngoai ra neu ng day co day chong set th tr
so qua ien ap cam ng giam thap khoang 30%, thc te co rat t kha nang gay
phong ien tren cach ien ng day, do o trong tnh toan ch tieu chong set
co the bo qua trng hp nay ma sai so khong ang ke.
oi vi ng day t 35 kV tr xuong, do U0,5 be nen suat phong ien np
ln, can phai co bien phap han che suat phong ien do qua ien ap cam ng.
Bien phap thong dung oi vi ng day cac cap ien ap thap nay la dung
cot xa go e tang mc cach ien xung cua ng day va giam xac suat
chuyen thanh ho quang on nh. Ngoai ra, neu li 35kV co trung tnh noi at
qua cuon dap ho quang th xac suat hnh thanh ho quang on nh 0 , nh
o suat cat ien ng day do set hau nh khong ang ke.
Can lu y, mot ac iem cua qua ien ap cam ng la no xuat hien ong
thi ca ba pha, ien ap gia cac pha do o khong chenh lech nhau nhieu va
khong nguy hiem oi vi cach ien gia cac pha.
151
U DD =
Is Z DD
= 100 Is
4
(5.13)
Neu tr so cua qua ien ap nay ln hn mc cach ien xung cua cach
ien ng day: U DD U 0,5 th se gay nen phong ien. V mc cach ien
xung cua ng day cot thep (hoac be tong cot thep) va cua ng day cot go
khac nhau nhieu, xac suat phong ien do o cung khac nhau nen can xet
rieng biet.
5.3.1 ng day cot thep hoac be tong cot thep
Trong trng hp nay, cach ien cua ng day tai cot ien ch la chuoi
s va cac khoang cach khong kh gia day dan va cot. Phong ien se xay ra
neu: U DD = 100 Is U 0,5 .
ieu kien nay ng vi khi dong set vt qua mc chu set (hay mc bao
ve chong set) cua ng day:
Is Ibv =
U 0,5
100
(5.14)
(Nh vay ieu kien phong ien trong phng phap tnh toan gan ung
nay ch phu thuoc vao bien o cua dong set ma khong phu thuoc vao o doc
au song cua no). V tat ca cac trng hp set anh vi bien o Is Ibv eu
dan en phong ien tren cach ien ng day, nen xac suat phong ien vp
cung chnh la xac suat xuat hien dong set co bien o ln hn hoac bang mc
bao ve chong set cua ng day.
Vp = Vibv = e ibv/ 26 = 10 ibv/ 60
152
a) oi vi ng day thuoc he thong co iem trung tnh trc tiep noi at,
tc la (oi vi nc ta) ng day thuoc cac cap ien ap t 110kV tr len, khi
co ngan mach cham at mot pha, bo phan rle bao ve se lam viec va cat
nhanh ng day s co. Suat cat ien nc c tnh theo:
oi vi ng day co day dan bo tr tren cac nh cua mot hnh tam
giac:
nc = 0, 6h.n.m.vp .
day cot thep (hay be tong cot thep) lay bang = 0,7. Neu o treo cao trung bnh
cua day dan tren cung h = 10m , ng day i qua vung co cng o set hoat ong
manh vi n = 100 ngay/nam va m = 0,1 lan/km2/ngay th
nc = 0, 6 10 0,1 100 0, 8 0, 7 = 33, 6 lan/nam . Suat cat ien ng day
nh vay qua ln, do o ng day 110kV tr len co cot thep (hay be tong cot
thep) i qua cac vung set hoat ong trung bnh va manh can phai c bao ve
bang day chong set.
b) oi vi ng day thuoc he
thong co trung tnh cach ien hoac noi
at qua cuon dap ho quang, thng la
cac cap ien ap t 35kV tr xuong,
cham at mot pha khong yeu cau cat
ien ng day ngay, ma ch khi phong
ien phat trien them mot hoac hai pha
con lai a en ngan mach cham at
hai hoac ba pha th mi cat ien ng
day.
Gia thiet set anh vao pha A va
153
gay phong ien tren chuoi cach ien cua pha nay.
Chon trng hp nguy hiem nhat la set anh vao day dan gan cot, v khi
cach ien pha A b phong ien th gan nh toan bo dong set i qua cot e vao
ien tr noi at cua cot ien (do Rx = Z DD / 2) . Luc nay ien ap cua cot, xa
bang ien the tren day dan pha A va gan bang ien ap giang tren Rx, ien tr
tan xung cua noi at cot ien:
U cot = U DD( A ) Is .Rx
Tren day dan cac pha con lai do hien tng cam ng tnh ien se xuat
hien ien ap cam ng bang K . Is . Rx vi K la he so ngau hp ong (co tnh
en anh hng cua vang quang xung) cua day dan cac pha C hoac pha B oi
vi day dan pha A.
Nh vay, cach ien cua cac pha khong b set anh nay (C hoac B) chu
tac dung cua mot ien ap bang:
U A U B = U A UC
= Is .Rx .(1 K )
U 0,5
Rx (1 K )
(5.15)
ay U0,5 cua pha C (hoac pha B) chon theo cc tnh dng (ien ap
cam ng tnh ien, be hn t nhieu so vi cc tnh am).
Qua (5.15) thay ro mc bao ve cua ng day phu thuoc rat nhieu vao
ien tr noi at cua cot ien: giam ien tr noi at se tang c mc bao ve
chong set cua ng day.
V du: ng day 35kV cot thep co U 0,5 = 350kV , gia thiet o treo cao
trung bnh cua day dan la h = 10m qua vung set hoat ong manh vi n = 100
ngay/nam, m = 0,1 lan/km2/ngay, he so ngau hp ong k = 0, 3 . Xac suat
hnh thanh ho quang on nh = 0, 7 . neu ien tr tan xung cua noi at cot
154
350
= 50 kA
10(1 0, 3)
do o xac suat phong ien vp = 1050 / 60 = 0,15 va suat cat ien ng day bang
nc = 0, 6 10 0,1 100 0,15 0, 7 = 6, 3 lan/nam . Neu giam ien tr noi at
350
= 100kA, vp = 10100 / 60 = 0, 02 va suat cat ng day
5(1 0, 3)
155
Hnh 5.6 Cac kha nang phong ien cua ng day cot xa go khi b set anh
- Xuong at theo ng (a), mot phan xuyen qua khoang cach khong kh
gia day dan va cot, mot phan men theo than cot, mc cach ien xung theo
ng (a) la:
U 0( a,5) = U 0chs
,5 + 100.hDD
vi:
U 0chs
,5
100hDD - mc cach ien xung cua oan than cot tnh en o cao
hay
( b)
Is Ibv
=
U0( b,5)
100(1 kd )
(5.16)
Kinh nghiem van hanh cho thay, tren ng day cot xa go, phong ien
thng theo ng (b), tc la gia cac pha. Do o mc bao ve cua ng day
cot go c tnh theo (5.16).
V du: ng day 110kV cot go co cac thong so tng t nh tren. Mc
cach ien theo ng (b) c xac nh theo:
U 0( b,5) = 2 650 + 4 100 = 1700kV
(vi 2 650 la U0,5 cua hai chuoi s; 4 100 la U0,5 cua 4m xa go gia hai pha).
156
T o mc bao ve bang:
va xac suat phong ien:
( b)
Ibv
=
1700
= 24 kA
100(1 0, 3)
vp = 1024 / 60 = 0, 4
Chieu dai ng phong ien gom chieu dai phan cach ien cua hai chuoi
s
chs
lc
chs
Vi chieu dai phan cach ien cua mot chuoi s 110kV bang lc
= 1, 3 m
110
3( 4 + 2, 6)
= 9, 62 kV /m
157
nay neu dung cot, xa go th mc bao ve chong set cua ng day se tang kha
cao.
hc
90
(5.17)
Is
Z DD = 100 Is
4
Phong ien tren chuoi s se xay ra, neu:
U DD =
158
U0,5
U 0,5
e100.26
10100.60
Biet gradient ien ap lam viec trung bnh cua chuoi s se xac nh c
xac suat hnh thanh ho quang on nh . Suat cat ien ng day khi set anh
vao day dan bang nDD = 0, 6hcs .n. m. v .vp1.1 , vi vp1 va 1 la xac suat
phong ien va xac suat chuyen thanh ho quang on nh tai chuoi s.
5.4.2. Set anh vao day chong set
Trong trng hp nay, ac iem cua qua trnh va anh hng cua cac yeu
to tac ong (bien o va o doc cua dong set, ien tr noi at, chieu cao cua
cot, chieu dai khoang vt) se khac nhau tuy thuoc vao v tr set o bo: vao
cot hay vao day chong set gan cot hoac vao day chong set trong khoang
vt. Mot phng phap tnh toan tong quat cho trng hp nay rat phc tap.
ay ch xet hai trng hp gii han la khi set anh vao nh cot va khi set
anh vao day chong set gia khoang vt.
1- Khi set anh vao nh cot hoac day chong set gan cot
So lan set anh vao nh cot co the xac nh theo cong thc thc nghiem:
N cot = N (1 v )
4 hc
l
(5.18)
vi: N - so lan set anh vao ng day; hc - chieu cao cot ien
l - chieu dai khoang vt; v - xac suat set anh vao day dan.
Khi set anh vao nh cot (H.5.7) do ien tr tan xung cua noi at cot
ien Rx nho hn nhieu so vi tong tr song cua day chong set ( Rx = ZDCS )
nen phan chu yeu cua dong set se i qua cot (ic) vao ien tr noi at cua cot
e tan vao at, con phan nho ics , theo day chong set i en bo phan noi at
cua cac cot ien ke can, ve hai pha cua cot b set anh.
159
Hnh 5.7 Phan bo dong set khi set anh vao nh cot
ien ap tac dung len chuoi cach ien ng day tai cot ien b set anh
gom cac thanh phan sau:
a) ien ap giang tren ien tr tan xung cua noi at cot ien b set anh:
(5.19)
U R = ic Rx
dong chay qua cot tac dung len ien cam cua cot LDD
c dic /dt va bi dong ien
trong khe set is tac dung len ho cam gia khe set va mach vong kn day dan
- at, M sDDdi s /dt
t
U c
= LDD
c
dic
di
+ M sDD s
dt
dt
(5.20)
vi: LDD
- ien cam cua cot ien tnh t mat at en o treo cao day dan
c
M sDD - ho cam gia khe set va mach vong kn day dan - at, t le vi
o treo cao day dan va phu thuoc vao thi gian, v chieu dai khe set tang cung
s phat trien cua phong ien ngc, co the coi khe set nh mot thanh dan
thang ng co o dai thay oi va bang vt.
Nhng v vt ? hc nen tr so ho cam thay oi theo t khong nhieu, co the
tnh toan M sDD gan ung theo: M sDD = 0, 5h DD .
t
Thanh phan ien ap cam ng t U c
cung dau vi cc tnh cua dong set.
160
t
Hnh 5.8 S o minh hoa thanh phan ien ap cam ng t U c
khe set trong giai oan phong ien ngc, cac ien tch rang buoc tren day
dan (c tao nen do cam ng trong giai oan phong ien tien ao) c giai
phong chay ve hai pha cua day dan tao nen thanh phan ien ap cam ng
ien, ngc dau vi cc tnh dong set. Mot cach gan ung co the nhan rang
ien tien ao, day chong set co tac dung man che lam giam so lng ien tch
rang buoc tren day dan, con trong giai oan phong ien chu yeu cac ien tch
dng (set co cc tnh am) c giai phong di chuyen tren day chong set, se
cam ng tren day dan nhng ien tch am, lam giam ien the cua day dan. Co
the chng minh rang neu tnh en anh hng cua day chong set th:
U c
= (1 k
di
hCS
)hDD s = ( h DD khcs )a
dt
h DD
(5.21)
vi: hDD , hCS - o treo cao trung bnh cua day dan va day chong set
k - he so ngau hp gia day dan va day chong set. Dau e noi rang
ien ap cam ng tren day dan co cc tnh ngc vi cc tnh cua dong set. Va
di
is = at s = a
dt
d) Thanh phan ien ap cam ng (tnh ien) tren day dan gay nen bi dong
ien chay trong day chong set. Neu ien ap tren day chong set la UCS th thanh
phan nay se bang k.UCS vi k la he so ngau hp gia day dan va day chong
161
set. Do qua trnh phan xa nhieu lan cua song ap t cac cot lan can, lam giam
ien ap tren day chong set, nen ien ap tren day dan co the tnh vi he so ngau
hp tnh k.
UCS bang ien ap tai nh cot b set anh Uc, gom ien ap giang tren ien
tr noi dat cua cot va thanh phan ien ap cam ng t:
dic
di
di
di
U CS = U c = Rx .ic + Lcs
+ M scs s Rx ic + L ' hcs c + 0, 5hcs s (5.22)
c
dt
dt
dt
dt
vi: L - ien cam cua mot n v chieu dai cua cot ien
M scs - ho cam gia khe set va mach vong day chong set - at co the
Hnh 5.9 Phan bo dong set khi set anh vao nh cot
Trong pham vi au song cua dong set, theo s o thay the xac nh c
dong chay qua cot t he phng trnh mach vong sau:
(5.23)
dic
= 0
dt
ic + 2ics = is = at
aM scs +
Lcs
C
LCS 2diCS
2diCS Rx
+
2iCS iC Rx LDD
C
2
dt
2
dt
2
dic ( t )
nh sau:
dt
162
0, 5 LCS 0, 5hCS 1 et
)
t
0, 5 LCS + Lcs
C
dic
0, 5 LCS 0, 5hCS t
= a(
)e
cs
dt
0, 5 LCS + LC
ic = at (
(5.24)
vi = Rx /( 0, 5 LCS + Lcs
C)
ien cam cua day chong set trong mot khoang vt:
LCS =
ZCS
l
v
2
=
T
T/ 2
U m
3
sin tdt =
2
2 U m 2
U p max =
0, 5U m (5.25)
Tong cua nam thanh phan ien ap a trnh bay tren cho ien ap tren
chuoi cach ien cua cot ien b set anh:
U c = U c U DD
dic
hcs
+ 0, 5hDD a a[ hDD (1 k
)]
dt
hDD
di
( U1v ) k( ic Rx + L hcs c + 0, 5hcs a )
dt
di
c
= (1 k) Rx ic + LDD
kLcs
+ 0, 5 hDD k hcs a
c
c
dt
hcs
+(1 k
)h DD a + 0, 5U m
h DD
= ic Rx + LhDD
(5.26)
163
Bieu thc nay ch ung trong khoang thi gian au song dong set, v sau
thi gian au song th cac thanh phan ien ap cam ng giam va do o ien ap
tac dung tren cach ien se giam theo. V vay, hien nhien phong ien tren
cach ien ch co the xay ra trong thi gian au song dong set.
Neu ve quan he cua ien ap tren cach ien theo t: U c ( t ) , ng vi cac
o doc au song khac nhau cua dong set a1 , a2 ,K , ai th giao iem cua chung
vi ng ac tnh Volt-giay cua chuoi cach ien se cho thi gian phong ien
t p1 , t p2 ,K tpi (H.5.10).
isi = ai tpi
isi la tr so dong set co o doc ai gay nen phong ien tren cach ien ng
day.
Quan he gia bien o va o doc dong set gay nen phong ien tren chuoi
cach ien is = f ( a ) , goi la ng cong thong so nguy hiem. Tat ca cac lan set
anh co o doc a va bien o is, nam tren ng cong thong so nguy hiem va
trong vung P ben tren no eu dan en phong ien tren chuoi cach ien.
ng cong thong so nguy hiem phu thuoc vao ien tr noi at Rx cua
cot. Rx cang be th ien ap tac dung len cach ien ng day Uc cang thap
(chuoi cach ien co kha nang chu dong set co tham so cang cao), vung nguy
hiem P cang hep.
Xac suat phong ien tren chuoi cach ien la xac suat xuat hien dong set
ong thi co o doc va bien o nam trong vung nguy hiem P.
164
vp =
f ( is , a)dis .da
(5.27)
( p)
vi f(is, a) la ham mat o xac suat xuat hien dong set co bien o is va o doc
a.
Tch phan c thc hien trong toan vung nguy hiem P.
Cho en nay tat ca cac o ac thong ke ve thong so dong set cho thay
gia bien o is va o doc a khong co mot quan he toan hoc chat che, do o
cho phep coi gan ung chung nh nhng bien so ngau nhien oc lap va tnh
xac suat phong ien tren chuoi cach ien bang tch cua xac suat xuat hien
nhng bien so ngau nhien oc lap o:
vp =
( p)
(5.28)
= P { is isk } = e isk/ 26
= 10 isk/60
165
hp khac.
2- Set anh vao day chong set gia khoang vt
a) Xet kha nang phong ien trong khoang cach khong kh MM (H5.13a).
So lan set anh vao DCS chnh gia khoang vt bang:
N kv = N (1 v )(1
4 hc
)
l
Hnh 5.13 Set anh vao DCS chnh gia khoang vt (a) va kha nang phong ien
tren khoang cach khong kh MM
166
Khi set anh vao day chong set gia khoang vt, ien ap tac dung len
khoang cach khong kh S gia day chong set va day dan c xac nh theo s
o thay the (H.5.13b), trong o chap nhan gia thiet gan ung la tong tr song
khe set Zs bang na tong tr song day chong set Zs = ZCS/2 va bo qua ien tr
noi at cua day chong set v Rx = ZCS.
ng cong bien thien ien ap tren day chong set tai iem M gia
khoang vt c trnh bay tren hnh 5.13c. Khi cha co song phan xa t ien
tr
noi
at
cua
cac
cot
ien
lan
can
tr
ve
(t < = l/v) ien ap tren day chong set c tnh gan ung theo:
U cs ( t ) = Zcs
is ( i)
at
= Zcs
4
4
(5.29)
Sau khoang thi gian = l/v tai iem M ong thi xuat hien song phan xa
am gan nh toan phan t ien tr noi at cua hai cot ien lan can tr ve (v
rx = Zcs ) va ien ap tren day chong set at en tr so cc ai xac nh theo:
l
( Khi t = = )
v
U cs max =
aZcs l
4 v
(5.30)
al
4v
(5.31)
Trong (5.31) bo qua cac thanh phan ien ap cam ng va ien ap lam viec, v
chung nho hn nhieu so vi ien ap do set anh trc tiep.
ieu kien e xay ra phong ien tren khoang cach khong kh S la:
U MM = (1 k )Zcs
al
U 0( k,5) = Ex( k) S
4v
(5.32)
vi Ex( k ) la cng o ien trng phong ien xung cua khong kh (trong
khoang thi gian au song) co the tnh gan ung bang 700kV/m.
167
= 3000
(1 k )Zcs l
(1 0, 3).400 l
l
(5.33)
T o, suy ra xac suat phong ien: vp = vanh = e anh / 15,7 = 10 anh / 36 (xac
suat phong ien vp trong cach tnh gan ung nay cung chnh la xac suat xuat
hien dong set co o doc bang va ln hn o doc nguy hiem vanh ).
Thc te kha nang cat ien do phong ien tren khoang cach khong kh
gia day chong set va day dan gia khoang vt rat t xay ra, v khoang
cach nay kha ln, co U0,5 cao va xac suat hnh thanh ho quang on nh rat be.
V du: ng day 220 kV co S = 8 m, gradient ien ap lam viec trung
bnh:
220
E1v =
= 16 kV /m = 1, 5( E 1v 4 ).102 0, 2
38
Neu tnh vi chieu cao cot hc = 25m goc bao ve = 20 ( v = 0, 0013),
chieu dai khoang vt l = 350m th suat cat ng day qua vung set hoat ong
manh vi n=100 ngay, m=0,1 lan/km2/ngay c tnh nh sau:
68,6
s
8
anh = 3000 = 3000
= 68, 6kA/s vp = 10 36 = 0, 0125
l
350
Suat cat ien ng day do set anh vao DSC chnh gia khoang vt
va gay phong ien tren khoang cach khong kh S bang:
4h
nckv = (1 v )(1 c )0, 6hc .n.m.vp .
l
4.25
= (1 0, 0013)(1
) 0, 6 25 100 0,1 0, 0125 0, 2
350
= 0, 267 lan/nam
b) Kha nang phong ien tai chuoi s
Khi set anh vao day chong set gia khoang vt, con phai xet kha
nang phong ien tren chuoi s khi song truyen en cot ien. ien ap tac dung
len chuoi s gom cac thanh phan chu yeu sau:
- ien ap giang tren ien tr noi at cua cot ien
Dong set chay ve moi pha cua day chong set bang is(t)/4, tai ien tr noi at
cua cot do Rx = ZCS , coi nh song (dong) phan xa dng toan phan, do o:
168
U R = is ( t ).Rx / 2
- ien ap cam ng t, chu yeu la thanh phan ien ap tao nen bi dong
set chay qua ien cam cua than cot:
t
U c
=
1 cs dis
LC
2
dt
con ien ap cam ng gay nen bi dong ien trong khe set ( M scs .dis /dt ) thc
te khong ang ke v khe set cach xa cot.
Cung vi ly do nh vay, co the bo qua thanh phan ien ap cam ng ien.
- ien ap ngau hp tren day dan:
is ( t ) Rx 1 cs dis
+ Lc
)
2
2
dt
- ien ap lam viec, can tnh en oi vi ng day cac cap ien ap cao
t 220kV tr len.
Tom lai, ien ap tac dung len chuoi s trong trng hp nay bang:
i ( t)
dis
1
U c = U c U DD = ( s Rx + Lcs
)(1 k ) + U1v
(5.34)
c
2
2
dt
Vi dong set is = at tnh va ve cac ng cong uc ( t ) vi cac o doc
Ve tr so
U DD = kU cs = k (
Tong hp suat cat cua ca ba trng hp set anh vao ng day co day
chong set a trnh bay tren ta co:
nc = 0, 6hcs .n.m.{ v .1 .vp1 + (1 v )[
4 hc
4h
vp21 + (1 c )( vp32 + vp4 1 )]}
l
l
(5.35)
169
170
Chng
171
172
Khe h bao ve khong co kha nang t dap tat ho quang cua li co dong
ien ngan mach va va ln va trong trng hp o se dan en cat ien ng
day, khong bao am tnh lien tuc cung cap ien.
Ngoai ra s thay oi ieu kien thi tiet co anh hng en tr so ien ap
phong ien cua khe h bao ve, co ngha la ien ap phong ien cua no tan
man, ac tnh bao ve khong on nh.
Do nhng nhc iem c ban ke tren, khe h phong ien khong c
dung e bao ve cach ien trong cua cac thiet b trong tram, ma ch dung e
bao ve cach ien ng day, cach ien ngoai cua thiet b, nhng ni cach
ien yeu trong he thong co dong ngan mach cham at be (he thong co trung
tnh cach ien hoac noi at qua cuon dap ho quang) hoac khi phoi hp vi cac
thiet b t ong lai e bao am cung cap ien lien tuc.
173
Hnh 6.3
S o nguyen ly
cau tao cua chong set ong
Hnh 6.4
ien ap d tren chong set ong
Chong set ong c cau tao gom mot khe h phong ien (st) c goi la
khe h trong, at trong mot ong cach ien. au tren cua ong c bt kn bi
nap kim loai gi ien cc thanh, au di cua ong c gan vi ien cc hnh
xuyen e h va c noi at. Ong cach ien c lam bang vat lieu ran hu
c nh phirobakelit hoac bang chat deo viniplast la nhng chat sinh kh manh
khi tiep xuc vi ho quang. au bt kn at cach day dan mot khoang khong
kh Sn - goi la khe h ngoai.
Khi bien o cua song qua ien ap kh quyen truyen en cho at chong
set ong vt qua ien ap phong ien cua khe h ngoai va khe h trong
( St + Sn ) th cac khe h nay b phong ien va dan dong ien set tan vao at.
Khi qua ien ap cham dt, ho quang duy tr bi dong ien tan so cong nghiep
kem theo, lam cho chat sinh kh b nung nong, san sinh mot lng kh ln lam
cho ap suat trong ong tang cao (hang chuc at), ho quang b thoi phut ve pha
au h cua ong va b dap tat khi dong ien kem theo i qua tr so khong.
Khi chong set ong lam viec, dong ien set c dan qua bo phan noi at
cua no va gay nen tren o mot ien ap giang, o chnh la ien ap d cua
chong set ong, no tac dung len cach ien cua thiet b c bao ve, do o chong
set ong phai c noi at tot.
174
Khoang cach cua khe h trong (St) c chon theo ieu kien dap tat ho
quang (v vay con goi la khe h dap ho quang) va khong ieu chnh c. Con
khoang cach cua khe h ngoai (Sn) c chon theo ieu kien bao ve cach
ien, tc la sao cho ac tnh Volt-giay cua khe h ngoai phai nam hoan toan
di ac tnh Volt-giay cua cach ien c bao ve, co tnh en kha nang la
khi co qua ien ap noi bo th chong set ong khong c tac ong. Ngoai ra,
khe h ngoai con co tac dung la cach ly chong set ong vi ien ap lam viec
e tranh s hnh thanh dong ien ro tac dung thng xuyen len cach ien cua
chong set ong. Khe h ngoai co the ieu chnh trong mot pham vi nhat nh.
Chong set ong ch lam viec am bao trong mot pham vi nhat nh cua
dong ien kem theo (tc tr so cua dong ien ngan mach cham at i qua cho
at chong set ong). Neu dong ien kem theo qua be, lng kh sinh ra qua t,
ap suat cua no khong u e thoi tat nhanh chong ho quang, lam keo dai tnh
trang ngan mach cham at. Ngc lai, dong ien kem theo qua ln th lng
kh sinh ra qua nhieu, ap suat trong ong tang cao co the lam no chong set ong.
Gii han tren va di cua dong ien kem theo phu thuoc vao cau tao cua
chong set ong: ng knh trong cua ong bang vat lieu sinh khi, chieu dai cua
khoang cach trong (St) va o ben c cua chong set ong. Giam chieu dai cua
khoang cach trong, tang ng knh cua ong cach ien eu lam tang ca hai
gii han cua dong ien cat. Chong set ong c che tao cho nhng pham vi
khac nhau cua dong ien kem theo. ieu quan trong la phai am bao dong
ien ngan mach cham at tai ni at chong set ong nam trong pham vi gia
hai gii han tren va di cua dong ien cat cho phep oi vi loai chong set
ong c chon.
Khi chong set ong lam viec nhieu lan, chat sinh kh b tieu hao dan,
ng knh trong cua ong tang len lam thay oi gii han cua dong ien cat.
Do o, khi ng knh trong tang khoang 20 en 25% so vi tr so ban au
(sau khoang 8 en 10 lan lam viec) th phai thay chong set ong.
Khi lam viec, chong set ong thai ra chat kh b ion hoa, do o khi lap
chong set ong tren cot phai chu y sao cho kh thoat ra khong gay nen phong
ien gia cac pha hoac phong ien en cac bo phan noi at. Muon the, trong
pham vi thoat kh cua chong set ong phai khong co day dan cua cac pha khac,
khong co day dan noi at va khong giao cheo vi pham vi thoat kh cua chong
set ong at cac pha khac. Chong set ong co ac tnh Volt-giay tng t nh
cua khe h, ngha la rat doc trong pham vi thi gian be. Do nhc iem o
cung nh do kho bao am gii han dong ien cat, nen chong set ong khong
175
c dung lam thiet b bao ve chnh cho tram. Tuy nhien, do cau tao tng oi
n gian va re tien, chong set ong c dung nh la bien phap ho tr trong
bao ve tram (at trong cac khoang vt ti tram e han che dong set qua
chong set van), hoac e bao ve cho nhng tram cong suat be, t quan trong va
bao ve nhng ni cach ien yeu cua ng day tai ien (nh nhng ni bat
buoc phai at day chong set va noi at day chong set tai cac cot ien tren
ng day cot go...).
Nhc iem quan trong cua chong set ong la phai tuan thu nghiem ngat
cac gii han cua dong ien cat. Nh vay mot mat phai che tao nhieu loai
chong set ong cho cac gii han dong cat khac nhau, ieu nay lam phc tap
cho viec che tao; mat khac can phai kiem tra nh ky ng knh trong cua
ong vat lieu sinh kh, ieu nay gay kho khan cho viec van hanh.
e bo khuyet nhc iem tren, ngi ta a nghien cu che tao loai chong
set ong khong co gii han cua dong cat. Nguyen ly cau tao cua loai chong set
ong nay nh sau: at kht vao khe h trong cua chong set ong, gia cac ien cc
mot ong em bang cung loai vat lieu sinh kh nh vach cua chong set ong.
Dong set do thi gian duy tr ngan se i qua de dang trong toan bo khe h gia
ong em va vach chong set ong, trong khi o s sinh kh manh liet trong the
tch rat be nay lam can tr s i qua dong ien kem theo. Nh vay, s hao mon
cua ong vat lieu sinh kh giam rat nhieu, va chong set ong co the c at bat
k iem nao can thiet cua li, khong phu thuoc vao tr so cua dong ien ngan
mach.
Loai chong set ong phibro-bakelit dung vat lieu sinh kh la phibro. e
tang cng o ben c, ben ngoai ong phibro c quan giay tam bakelit va
mat ngoai c quet sn chong am. ac iem cua loai chong set phibrobakelit la au bt kn cua ong co buong tr kh (H.6.5).
176
Trong thi gian co dong ien i qua, ap suat kh trong buong tang cao,
khi dong ien kem theo qua tr so khong, cng o sinh kh giam, kh t
buong sinh kh se phut ra vi toc o cao lam cho ho quang b cat t va dap
tat de dang. au h cua ong con co mot li ga bang la kim loai, khi dap ho
quang luong kh ong thi lam bat li ga ra, bao hieu chong set ong a lam
viec.
Loai chong set ong viniplast dung vat lieu sinh kh la nha viniplastchlorvinil, co kha nang sinh kh tot hn, o ben c cao hn va khong hut am,
do o co cau tao n gian hn (H.6.6) khong can lp giay tam bakelit, khong
can quet sn chong am va cung khong can buong tr kh. Viec tang ap suat
kh c thc hien ngay tai khe h gia ien cc thanh va vach trong cua ong.
Loai chong set ong phibro-bakelit co kha nang dap ho quang dong ien
kem theo ln nhat la 10kA, loai chong set ong viniplast co the cat c dong
ien en 15kA. Vi viec tang cng o ben c cua ong viniplast bang cach
quan vai thuy tinh tam nha epoxy chu c tac dung cua ieu kien kh
quyen, ngi ta a che tao c loai chong set ong viniplast tang cng co
gii han cua dong ien cat en 30kA.
177
Viec bao ve chong qua ien ap (QA) trong li ien cao ap c thc
hien bi mot to hp nhieu bien phap, mot trong cac bien phap o la at chong
set van tai tram e han che bien o cua qua ien ap, bao ve cac thiet b ien
trong tram chong song qua ien ap truyen theo ng day tai ien vao tram.
Phan chnh cua chong set van gom mot chuoi nhieu khe h nho noi tiep
nhau va ghep noi tiep vi mot chong nhieu a ien tr khong ng thang,
con goi la ien tr lam viec.
Tat ca at kn trong mot ong vo s bao ve.
Khi song qua ien ap truyen en cho at chong set van co bien o vt
qua tr so ien ap xuyen thung xung cua chuoi khe h, th tai ay se xay ra
phong ien va dong ien xung chay qua ien tr khong ng thang R, qua
bo phan noi at tan vao at. Dong ien xung nay gay nen tren ien tr khong
ng thang mot ien ap giang goi la ien ap d cua chong set van. Chnh la
ien ap d nay tac dung len cach ien cua thiet b c bao ve, nen tr so cua
no phai nho hn mc cach ien xung cua thiet b vi mot o d tr nhat nh
(2030%) e chu y en s gia tang ien ap do khoang cach truyen song gia
ni at chong set van va ni at thiet b c bao ve.
Khi dong ien xung a ket thuc tc la khi qua ien ap a cham dt th
chay qua chong set van la dong ien kem theo gay nen bi ien ap lam viec
tan so cong nghiep, ban than la dong ien ngan mach cham at mot pha. Ho
quang cua dong ien nay phai c dap tat khi no i qua tr so khong au
tien. ien tr khong ng thang, luc nay co tr so tang rat cao do ien ap tac
dung len CSV a giam nho, nh o giam dong ien kem theo en gii han
178
ma khe h co the dap tat ho quang de dang. Mat khac, khe h c tao nen
bi nhieu khe h nho noi tiep nhau, nh o ho quang cua dong ien kem theo
b chia thanh nhieu oan ngan tiep xuc vi nhieu ien cc, nguoi nhanh nen
khi dong ien kem theo qua tr so 0, tai cac ien cc cua khe h nho qua trnh
kh ion c thuan li lam cho kha nang cach ien cua khe h c phuc hoi
nhanh chong, tao ieu kien de dang cho viec dap tat ho quang.
6.4.2 Cac ac tnh c ban cua CSV va phng hng cai tien
Tr so ln nhat cua ien ap tan so cong nghiep ma tai o dong ien kem
theo b cat t mot cach an toan, c goi la ien ap dap tat U t va dong ien
kem theo tng ng c goi la dong ien dap tat It .
S dap tat ho quang cua dong ien kem theo co the xay ra trong ieu
kien ngan mach cham at mot pha, bi v trong thi gian cung mot cn dong
co the xay ra phong ien tren cach ien cua mot pha va gay tac ong CSV
hai pha khac. Nh vay, ien ap dap tat U t phai bang ien ap tren pha khong
s co khi co cham at mot pha.
U t = KU m
(6.1)
trong o: K - he so phu thuoc phng thc lam viec cua iem trung tnh cua
li (K = 0,8 oi vi li co trung tnh noi at trc tiep va K = 1,1 oi vi li
co trung tnh cach ien)
U m - ien ap day nh mc.
Tac dung dap tat ho quang cua chuoi khe h cua CSV c ac trng bi
he so tat K t va tac dung bao ve cua ien tr khong ng thang bi he so
bao ve K bv nh sau:
Kt =
U p:
K bv =
Ut
U d
2U t
(6.2)
(6.3)
179
Hnh 6.8 ac tnh V-A cua CSV va cac bien phap giam U d
180
trong mot khoang thi gian rong - t micro - giay en mili - giay - va t tan
man. Ngoai ra U px khong c thay oi sau nhieu lan cho qua dong xung va
dong kem theo nh mc, cung nh khi co dao ong nhiet o, hoac chu nhng
tac dung c nh xoc lac va ap va rung ong. Khe h phong ien phai dap tat
ho quang cua dong ien kem theo khi qua tr so khong lan au tien.
e thoa man cac yeu cau nay trong loai CSV au tien dung mot chuoi
nhieu khe h nho noi tiep nhau. Do anh hng cua ien dung ky sinh cua
chung oi vi at lam cho ien ap xung phan bo tren cac khe h khong eu
nhau, rat ln ve pha cc cao ap, ieu o dan en s phong ien day chuyen
(tc la lan lt ke tiep nhau t au cao ap tr i) cua toan bo cac khe h nho
mot tr so ien ap be hn tong ien ap phong ien xung cua tng khe h
nho rieng re. ien ap lam viec tan so cong nghiep ln nhat cho phep moi
khe h chu tac dung cua mot lng ien ap t 1,01,7 kV (tr so hieu dung).
Trong giai oan dap tat ho quang, khi dong ien kem theo qua tr so
khong, qua trnh ion hoa trong cac khe h b nh ch, qua trnh kh ion c
tang cng. Neu kha nang cach ien cua khe h c phuc hoi nhanh hn la toc
o phuc hoi ien ap lam viec th ho quang se khong b chay lai. Chnh la nh
cac ien tr tac dung ln noi song song vi tng nhom khe h tao ieu kien cho
s phuc hoi ien ap eu an tren cac khe h, loai tr kha nang ho quang chay
lai.
Cac loai CSV thong dung hien nay co khe h vi cac nguyen tac dap ho
quang khac nhau nh sau:
- Vi ho quang cua dong ien kem theo ng yen ngay tai cho khe h b
phong ien xuyen thung cho en khi b dap tat (tng ng loai PBC cua Nga)
- Vi ho quang chay quanh trong mot khe h hnh xuyen gia cac ien
cc di tac dung cua t trng, nh loai PBM (335kV), PBM (110500kV)
cua Nga.
- Vi ho quang c keo dai chuyen dch gia cac ien cc di tac
dung cua t trng, chieu dai cua ho quang tang len ang ke (en hang tram
lan) nh loai PBT va PBP cua Nga.
a) Khe h nho co ho quang ng yen c tao nen gia hai ien cc oi
dien (H.6.9) dang tang trong (1) bang ong thau, ngan cach nhau bi mot
vong em hnh xuyen (2) bang mica (hoac cacton ien) co be day
= 0, 5 0, 6mm .
181
Vi dang ien cc nh vay, ien trng trong khe h nho tng oi ong
nhat; mat khac lp kh mong ton tai gia vong em mica va cac ien cc chu
mot cng o ien trng cao hn nhieu so vi cng o trng tren vong
em mica (do he so ien moi cua khong kh nho hn nhieu so vi mica), nen
qua trnh ion hoa lp kh sm, cung cap ien t cho khe h kh am bao cho
s phong ien cua khe h vi thi gian cham tre thong ke be, vi he so xung
gan bang n v.
Nh vay, u iem cua loai khe h nay la cau tao tng oi n gian va
trng trong khu vc phong ien ong nhat. Nhc iem cua no la s dap tat
ho quang trong khe h c s vao s phuc hoi t nhien o ben ien gia cac
ien cc, do o gii han cua dong ien kem theo c dap tat am bao tng
oi be, ch vao khoang It = 80 100 A . Trong khi o th neu tang c dong
ien dap tat se cho phep giam bt tr so cua ien tr khong ng thang
(giam bt so a ien tr), cai thien c ac tnh bao ve cua CSV (giam c
U d ) va m ra kha nang giam c mc cach ien xung cua trang thiet b
ien.
b) Khe h nho co ho quang di chuyen a cho phep nang cao c gii
han cua dong ien dap tat am bao len en 250A (c ng dung che tao cac
loai CSV xeri PBM va PBM cua Nga). Nguyen ly cau tao cua loai khe h
nay cho trong hnh 6.10.
Mot ien cc a tron (4) va mot ien cc hnh xuyen lech tam (2) tao
nen mot khe h khong ong eu ni hep nhat bang , toan bo nam trong t
trng cua mot nam cham vnh cu (5).
Khi khe h phong ien di tac dung cua lc F tao ra bi t trng, ho
quang b ay chay tron trong khe h vi toc o cao va b lam nguoi manh liet,
nh o khi dong ien kem theo qua tr so khong au tien th ho quang b dap
tat de dang va khe h c phuc hoi o ben ien nhanh hn nhieu so vi loai
khe h co ho quang tnh a neu tren.
182
Nh dap tat c dong ien kem theo cao hn nen cho phep giam so a
ien tr khong ng thang, do o giam c U d tren CSV va cai thien ro
ret he so bao ve cua CSV (6.3).
1- Cac cc em
2- Cc hnh xuyen
3- em cach ien
4- Cc a tron
5- Nam cham
- Khoang cach be nhat
gia cac ien cc
dong vi ho quang cua dong ien kem theo b keo dai va nh tac dung cua t
trng dan no vao trong nhng ranh hep va b kh ion manh liet. Nguyen ly
lam viec cua loai khe h nay c trnh bay hnh 6.11.
Hai ien cc 1 nam gia cac vach cua mot buong dap ho quang 2 va
trong t trng cua mot nam cham vnh cu (hoac cua mot cuon cam). Khi
khe h S gia hai ien cc b phong ien xuyen thung, lc F cua t trng tac
dung len ho quang lam cho no di chuyen va b keo dai dan ra t v tr D1 cho
183
en v tr cuoi cung D3 len loi gia nhng tam vach cach ien 3 cua buong
dap ho quang, b nguoi i va b kh ion manh liet tai o. Luc nay ien tr cua
khe ho quang tang len, ien ap giang U tren khe h phong ien tr nen u
cao. Trong ieu kien o ien tr khong ng thang phai han che dong ien
kem theo en tr so It khi ien ap bang U t U .
1- Cac ien cc
2- Buong dap ho quang
3- Cac vach cach ien
cua buong dap ho quang
Dong ien kem theo cung pha vi ien ap lam viec cua CSV. V vay sau
khi dong ien kem theo b cat khi qua tr so khong th ien ap tren khe h
cung t tr so khong phuc hoi dan theo dang hnh sin tan so cong nghiep va
nh vay cham hn rat nhieu so vi s phuc hoi o ben ien cua khe h. ay
can nhac lai vai tro quan trong trong qua trnh dap ho quang cua dong ien
kem theo la s phuc hoi ien ap eu an tren tat ca cac khe h nho noi tiep
nhau. e at c s phan bo ien ap eu an nay la nh cac ien tr cao noi
tat cac nhom khe h nh a trnh bay hnh 6.7.
6.4.4 ien tr khong ng thang
Nh a neu tren, chc nang cua chong a ien tr noi tiep vi chuoi
khe h la, mot mat phai co mot tr so ien tr rat be, khi qua no la dong xung
ln nhat cho phep e sao cho ien ap d cua CSV khong vt qua mc cho
184
phep oi vi cach ien cua thiet b c bao ve, mat khac khi QA a ket
thuc, qua no la dong ien kem theo th no phai co mot tr so ien tr rat ln
e han che dong ien kem theo en tr so u be e khe h co the dap tat c
ho quang. Nh vay, ien tr nay phai co ac tnh tnh Volt-Ampe khong ng
thang (H.6.12). Ngoai ra no phai co kha nang cho qua nhieu lan dong ien
xung va dong ien kem theo, tc la phai co kha nang chu nhiet u cao.
Hnh 6.12 ac tnh Volt-Ampe cua ien tr lam viec cua CSV
e tao c ien tr khong ng thang thng dung cac vat lieu ban
dan ran co ien dan tang rat nhanh khi tang ien ap tac dung. Trc ay cha
lau, vat lieu c s dung vao muc ch nay la cacbua silic SiC
(cacborunum). Hat SiC co ien tr suat khoang 102 .m va on nh. Khi
c un nong tren be mat hat SiC phu mot lp oxid silic SiO2 , day khoang
105 cm , co ien tr suat phu thuoc khong ng thang vao cng o ien
trng. Khi ien ap tac dung be, cng o ien trng thap th ien tr suat
cua mang mong SiO2 vao khoang 104 106 .m va thc te toan bo ien ap
at len mang mong o, nhng khi cng o ien trng tang cao, tc khi chu
tac dung cua QA th ien dan cua mang mong tang rat manh va tr so cua
ien tr lam viec c xac nh ch bi ien tr ban than hat SiC.
e che tao a vilit (dung cho PBC) ngi ta tron hat SiC vi chat ket
dnh la thuy tinh long roi nen lai thanh a va nung en nhiet o khoang
300C . Tnh chu nhiet cua vilit kem, nen khi dong ien ln i qua trong mot
thi gian dai th lp mang mong SiO2 co the b pha huy. Do o can quy nh
gii han ln nhat cho phep cung nh thi gian duy tr dong ien. V du, oi
vi a vilit ng knh 100mm, neu dong xung dang song 20/40 S i qua th
gii han cho phep la 10kA, con oi vi dong ien tan so cong nghiep vi thi
gian duy tr la na chu ky th gii han cho phep khong qua 100A. ieu o
chng to CSV co ien tr lam viec bang chat vilit (PBC) khong the lam viec
185
oi vi phan ln cac loai qua ien ap noi bo, ma thi gian duy tr cua no co
the keo dai trong nhieu chu ky tan so cong nghiep. Mot bc cai thien ien
tr lam viec la che tao a tec-vit (dung trong CSV cac loai PBM va PBM)
bang cach tron hat SiC vi chat ket dnh la hon hp thuy tinh long va oxid
nhom ( Al2O3 ) va nung nong len en tren 1000C . nhiet o cao nay mot
phan cua cac mang mong SiO2 b boc hi, ieu o lam xau i t nhieu tnh
khong ng thang cua vat lieu, nhng lai nang cao rat nhieu kha nang cho
qua dong ien, v du a tecvit ng knh 70mm co the cho qua dong ien tan
so cong nghiep len en 750A trong 2mS va a tecvit ng knh 115mm cho
qua dong ien 1500A trong 2mS. Do o CSV vi a tecvit co the dung va e
bao ve chong QAKQ va e han che QANB. ac tnh V-A cua mot a
vilit hay tecvit co the bieu dien mot cach gan ung theo quan he.
U = CI
(6.4)
(6.5)
vi: C - hang so, tuy thuoc tnh chat cua vat lieu va kch thc cua a ien
tr co tr so bang ien ap giang tren ien tr khi dong qua no bang 1A
- he so khong ng thang cua vat lieu, co gia tr khac nhau trong cac pham
vi dong ien be va ln. Hnh 6.13 trnh bay ac tnh V-A trong he toa o logart:
trong o oan A tng ng vi pham vi dong ien be - dong ien kem theo va
phan ln dong cua QA thao tac. He so cua oan nay oi vi vilit bang
0,280,3, oi vi tecvit bang 0,350,38. oan B tng ng vi dong ln qua
CSV do QAKQ. He so cua oan nay oi vi vilit bang 0,10,2 con oi vi
tecvit bang 0,150,25.
Nh a thay tecvit co the bao ve chong QANB khi dong qua CSV co
the en 1,5kA th khi QAKQ neu dong xung qua CSV en 10kA th ien ap d
186
qua cao, do he so khong ng thang ln, CSV kho co the am bao bao ve c
cach ien. e khac phuc nhc iem nay ngi ta thay oi cau truc mach cua
CSV nh sau (H.6.14).
Hnh 6.14: S o mach phc hp (a) va ac tnh V-A cua loai CSV
phc hp tng ng (b) cap U = 500kV
gia han che dong nen ien ap d tren CSV c gi trong gii han cho phep.
ien ap phong ien xuyen thung cua khe h K 2 c chon cao hn ien ap
d tren R2 do o K 2 khong phong ien di tac dung cua QANB.
Nhng khi co QAKQ, dong qua CSV cao, ien ap giang tren nhom ien
tr R2 vt qua ien ap phong ien xung cua khe h K 2 lam cho khe h nay
phong ien va noi tat R2 . ien ap d tren CSV do o c xac nh ch bi
nhom ien tr R1 nen co tr so thap am bao c yeu cau bao ve cach ien
(ng 2, H.6.14).
Cau truc phc hp nay c ap dung cho loai CSV xeri PBMK (cua Nga)
thng dung trong li sieu cao ap, ni CSV can co kha nang cho qua dong
cao.
187
188
Hnh 6.15 ac tnh V-A cua ien tr khong ng thang ZnO dong mot chieu va
xung (a) va dong xoay chieu tan so 50Hz (b)
104
103
102
101
U/U100
0,7
0,74
0,78
0,82
0,86
0,03
C/U100
0,02
0,86
10
0,91
0,04
0,9
100
1
500
1,1
0,06
0,93
1500
1,3
0,1
0,26
ac tnh V-A cua ien tr ZnO (H.6.15) cho phep ghep trc tiep thiet b
han che QA vao day dan ma khong qua khe h phong ien. Tuy nhien do
khong co khe h nen thng xuyen chay qua ien tr khong ng thang
dong ien tan so cong nghiep ien ap lam viec, neu tr so dong nay vt
qua mot gii han nao o th se lam cho ien tr qua nong co the dan en h
hong. Chnh ay la nhc iem cua loai thiet b han che qua ien ap va viec
nghien cu nang cao kha nang chong gia coi cua loai vat lieu ban dan van
ang con la van e thi s.
Dong chay qua thiet b han che QA che o bnh thng gom co thanh
phan ien dung va thanh phan tac dung, khi ien ap cha vt qua 0, 7U100
th thanh phan dong ien dung troi hn (H.6.15b) khong lam nong ien tr.
Luc nay tng ng vi gradient ien ap 1kV/cm. Khi gradient ien ap tang
nhanh lam tang ien dan khong ng thang va thanh phan dong tac dung, do
o ien tr ZnO b nong len ang ke. Tr so ti han cua gradient ien ap lam
viec 1,0 kV/cm tng ng vi tr so dong ln nhat cho phep qua ien tr khong
189
190
Chng
191
Nh a trnh bay trong chng cach ien cua tram, (chng 11 - Ky thuat
ien cao ap 1) theo yeu cau cua phoi hp cach ien, e am bao yeu cau kinh
te, mc cach ien cua tram c chon thap hn mc cach ien cua ng
day. V vay, tram la cho yeu trong cach ien cua he thong va song qua ien
ap kh quyen truyen theo ng day vao co the gay nguy hiem cho cach ien
cua tram, v bien o cua chung thng ln hn mc cach ien xung cua tram.
V du, cach ien trong cua MBA 110kV co ien ap th nghiem xung khoang
460kV, trong khi o tr so ien ap phong ien xung be nhat cua chuoi s
ng day 110kV cot thep ti 650kV tc la 40% cao hn, neu ng day
110kV dung cot xa go th mc cach ien xung cua ng day tren 1800kV tc
la cao hn nhieu lan so vi mc cach ien xung cua tram.
Bien phap chu yeu e bao ve tram chong song qua ien ap kh quyen
truyen t ng day vao la dung cac thiet b chong set van hoac thiet b han
che qua ien ap au vao thanh gop cua tram hoac au trc tiep ngay au vao
cua MBA cong suat, phoi hp vi viec tang cng bao ve chong set anh trc
tiep cho oan ng day trc khi en tram e giam o doc cua song truyen
vao tram va giam dong xung qua chong set van.
Nguyen ly bao ve nh sau: Muon cho chong set van bao ve c mot
thiet b nao o th ac tnh Volt-giay cua no, ke ca pham vi tan man phai nam
toan bo di ac tnh Volt-giay cua thiet b c bao ve va ien ap d tren
chong set van hoac tren thiet b han che qua ien ap phai nho hn ien ap th
nghiem xung cua cach ien trong cua thiet b c bao ve.
Nhng ien ap tac dung len cach ien cua thiet b c bao ve con phu
thuoc vao v tr at chong set van va ien ap d tren chong set van lai phu
thuoc vao dong ien xung qua no. Do o, viec bao ve bang CSV ch an toan khi
thc hien c hai ieu kien sau:
- Khoang cach gia chong set van va thiet b c bao ve phai nam trong
gii han cho phep va muon m rong pham vi bao ve cua chong set van phai
co bien phap giam nho o doc cua song truyen vao tram.
- Tr so dong ien xung chay qua chong set van khong c vt tr so
nh mc tc dong ien phoi hp (t 514kA tuy cap ien ap va tuy loai
chong set van) cua no.
7.2.1 Anh hng cua khoang cach gia chong set van va thiet b c bao ve
en ien ap tac dung len cach ien
Neu chong set van at trc tiep tai au vao cua thiet b c bao ve th
ien ap tac dung len cach ien cung bang ien ap d tren chong set van. Do
ac tnh Volt-giay cua cach ien cua thiet b c bao ve nam tren ac tnh
192
Volt-giay cua chong set van nen cach ien c bao ve an toan. Nhng tai
tram, chong set van con phai bao ve cho toan bo cach ien cua tram, cho nen
trong trng hp tong quat nay gia chong set van va thiet b can bao ve co
mot khoang cach nao o, do o cach ien con chu tac dung mot lng ien
ap gia tang U.
Quan he gia U vi cac thong so cua s o tram va cua song c khao
sat qua mot v du n gian (H.7.1a): s o bao ve mot tram cut (e co trng
hp nguy hiem nhat), trong o khoang cach gia chong set van va thiet b can
bao ve (MBA) bang l.
Gia thiet song ti co dang xien goc U = at vi thi gian au song bang
U
va o doc au song a = o ( U o = U50% cua cach ien ng day trong
(7.1)
193
T (7.1) suy ra c thi gian t luc song ti en v tr chong set van cho
en khi chong set van lam viec bang:
tp =
U p + 2 a
2a
(7.2)
Bi v tai thi iem tp chong set van lam viec cat song ti tr so bang
atp cho nen t pha sau chong set van song co bien o atp (H-7.1b). V la
tram cut cho nen khi truyen en MBA, song qua ien ap se tang len gap oi
(do phan xa dng toan phan), nh vay ien ap ln nhat tac dung len cach
ien cua MBA se bang:
l
U c max = 2atp = U p + 2a
U d + U
(7.3)
v
T (7.3) thay ro la ien ap tac dung tren cach ien cua MBA (U c ) ln
l
hn ien ap lam viec cua chong set van (U p ) mot lng bang U = 2a .
v
( U p U d do ac tnh Volt-Ampe cua CSV tng oi bang phang).
194
tiep vao day dan va giam ien tr noi at cua cot ien e giam xac suat xuat
hien phong ien ngc tren cach ien ng day, do set anh vao cot hoac
day chong set.
- oi vi ng day khong co day chong set tren toan tuyen th trong
khoang cach t 13 km trc khi ti tram, phai at day chong set bao ve
chong set anh thang vao ng day mot cach an toan, ong thi thc hien
noi at cot ien tot e tranh phong ien ngc t day chong set en day dan
khi set anh vao cot hoac day chong set. Nh vay song qua ien ap trong
phan ln cac trng hp ch co the truyen t ng day vao tram sau khi a
chay qua khoang cach c tang cng bao ve o, va di tac dung cua vang
quang xung, au song se b keo dai, tc o doc cua no se giam nho khong con
nguy hiem cho cach ien cua tram na.
7.2.2 Anh hng cua dong ien xung qua chong set van en tr so ien ap
d cua no
e am bao ieu kien lam viec bnh thng cua chong set van, nh a
trnh bay trong chng Thiet b chong set, can phai han che dong ien set
qua no khong vt qua dong ien phoi hp (514 kA tuy cap ien ap va tuy
loai chong set van). Dong ien xung qua chong set van ln qua, mot mat gay
nen tren ien tr lam viec cua chong set van mot nhiet nang vt qua gii
han cho phep va co the pha huy chong set van, mat khac se lam cho ien ap
d cua chong set van tang cao, nguy hiem cho cach ien cua thiet b c bao
ve.
Xet s o bao ve tram (H.7.2).
- Song ti U t do set anh ngoai oan tang cng bao ve truyen vao tram
theo ng day co tong tr song Z, tai thanh gop cua tram co at bo chong set
van e bao ve cho may bien ap (H.7.2a).
195
Khi chong set van lam viec, s o thay the theo quy tac Petersen
(H.7.2b) cho phng trnh ien ap sau:
2U t = ICSV Z + U d
(7.5)
2U t U d
Z
(7.6)
= 335 kV ,
tng ng vi dong ien xung qua no bang tr so dong phoi hp: 5kA. Tong tr
song cua ng day gia thiet bang Z = 400 . Bien o song ti lay bang mc
cach ien xung cua cach ien ng day. Vi ng day cot thep th ien ap
phong ien xung be nhat cua chuoi s U50% = 650 kV . T o suy ra dong
ien qua chong set van:
2 650 335
= 2, 413 kA < 5 kA
400
Nh vay la hoan toan cho phep.
Neu ng day dung cot go ma oan ti tram khong at day chong set
va noi at day chong set tai cac cot ien th mc cach ien xung
U50% = 1700kV .
ICSV =
ICSV =
196
chong set va noi at day chong set tai cot th U50% 850kV , va nh vay
dong ien qua chong set van se bang:
ICSV =
2 850 335
= 3, 413kA < 5kA
400
Qua o thay ro s can thiet phai co khoang cach c tang cng bao ve
trc khi en tram. Neu ng day khong c tang cng bao ve oan ti
tram th khi set anh vao cot, ni at chong set van, dong ien set phan bo
gia ien tr noi at Rc cua cot b set anh va qua chong set van nh sau
(H.7.3):
ICSV = Is
U d
Rc
197
ien ap tren day dan sau khi chong set ong 1 lam viec c xac nh bi
U DD = Icso Rcso trong o Icso la dong ien qua CSO1 va Rcso la ien tr
tan xung noi at cua no. e han che tr so cua U DD can phai giam thap tr so
ien tr noi at cua cso-1. Theo quy pham bao ve chong set cho tram th:
Rcso < 10 khi ien tr suat cua at 103 m
Rcso 15 khi > 103 m .
198
x
c
(7.8)
199
va o doc au song: a =
Uo
c
=
s Bx
(7.9)
c
acp B
(7.10)
Neu set anh ngoai khoang cach ti han, th sau khi truyen qua khoang
cach xth vao tram, song a b vang quang xung lam giam o doc au song va
khong con nguy hiem cho cach ien cua thiet b trong tram na. Con moi
trng hp set anh lam xuat hien qua ien ap tren day dan trong khoang
cach ti han nay eu xem nh nguy hiem v no a vao tram song co o doc
vt tr so acp , tc la:
1- Neu ng day c bao ve bang day chong set tren toan tuyen hoac
chieu dai cua phan ng day c bao ve bang day chong set ln hn
xth ( x > xth ) , th qua ien ap nguy hiem cho tram ch xuat hien khi co set
anh vong qua day chong set vao day dan va khi co phong ien ngc t cot
ti day dan khi set anh vao cot hoac vao day chong set trong pham vi xth .
Kha nang xuat hien qua ien ap tren day dan trong nhng trng hp o c
ac trng bi so lan phong ien tren cach ien ng day trong oan xth
trong mot nam, tng t cach tnh toan so lan phong ien tren cach ien
ng day (chng 5) nh sau:
200
4 hc
4h
vp2 + (1 c )( vp3 + vp4 )]}
lkV
lkV
(7.11)
vi hcs - o cao treo trung bnh cua day chong set, m
hc - o cao cua cot, m; lkV - chieu dai khoang vt, m
4 hc
4h
vp2 + (1 c )( vp3 + vp4 )]}
lkV
lkV
(7.12)
trong o hDD - o treo cao trung bnh cua day dan at cao nhat (khi day dan
khong cung trong mot mat phang ngang) trong phan ng day khong co day
chong set.
Ch tieu chu set theo kha nang qua ien ap do song truyen vao tram cua
tram au vi m ng day c xac nh theo:
M =
1
m
N pi
i=1
(7.13)
201
vi M la so nam bnh quan xay ra mot lan qua ien ap do song truyen vao
nguy hiem cho cach ien cua tram.
Viec khao sat cac s o n gian nay se cho thay anh hng cua khoang
cach gia chong set van - thiet b c bao ve, va o doc cua song en ien
ap tac dung len cach ien cua thiet b c bao ve.
V ac tnh Volt-giay va Volt-Ampe cua chong set van la khong ng
thang nen e n gian se dung phng phap o th e khao sat cac s o.
7.5.1 Gii thieu phng phap o th
Trong cac s o noi tren, gia thiet ng day a song vao tram co tong
tr song Z1 . oan thanh gop gia ni at chong set van va thiet b co chieu dai l,
202
trong trng hp tong quat co dang bat ky a cho. Khi chuoi khe h cua
chong set van phong ien, theo s o thay the (H.7.6b) viet c phng trnh
can bang ien ap:
2U t = U csv + (
U csv
+ Icsv ) Z1
Z2
(7.14)
Chia mat phang thanh 4 phan bang he thong truc thang goc. goc th I
ve truc (U, t), goc th II ve truc (U, I) va goc IV ve truc (I, t) (H.7.7).
203
2Z2
U1 bieu dien ve trai cua (7.14).
Z1 + Z2
Z1 Z2
Icsv
Z1 + Z2
va ac tnh
Volt-Ampe cua chong set van (U CSV = f ( Icsv )) sau o cong tung o cua hai
ng cong nay vi nhau ta c ng cong
Z1 Z2
U ( I ) = U csv +
Icsv , ng cong nay bieu dien ve phai cua (7.14).
Z1 + Z2
Trc khi khe h cua chong set van phong ien, tc la trc khi ng
2Z2
cong
U t cat ac tnh Volt-giay cua chong set van, ng bieu dien
Z1 + Z2
2Z2
ien ap tai iem A trung vi ng cong
U t , tc la ien ap khuc xa
Z1 + Z2
2Z2
tai iem A vi he so khuc xa: 12 =
.
Z1 + Z2
Khi ng cong
2Z2
U t cat ac tnh Volt-giay, tc la khi khe h cua
Z1 + Z2
chong set van phong ien, ien ap tai iem A c xac nh theo phng trnh
(7.14). Cach xac nh nh sau:
204
2Z2
U t (phan
Z1 + Z2
ben tren ac tnh Volt-giay cua chong set van). T iem a1 ve ng ngang,
Z Z
no se cat ng cong U ( I ) = U csv + 1 2 Icsv tai iem b1 . T b1 ve
Z1 + Z2
ng thang ng no cat ac tnh Volt-Ampe cua chong set van tai iem c1 .
T c1 ve ng ngang, no cat ng thang ng qua iem a1 tai iem d1 .
iem d1 chnh la li giai cua phng trnh (7.14): tung o cua d1 cho gia tr
cua U csv tai thi iem t1 .
Trong goc IV ve ng ngang co tung o bang Icsv (hoanh o cua iem
C1 ) no cat ng thang ng qua a1 tai iem i1 , o chnh la dong ien qua
ien ap tai iem A - iem at thiet b, tai mot thi iem bat ky gom
205
thanh phan song ti va thanh phan song phan xa t B tr ve. Bang phng
phap o th nh tren co the xac nh mot cach de dang ien ap tai iem B tc
la U csv ( t ) . ien ap phan xa t B tr ve c xac nh theo: U p = U csv U t
(H.7.8a).
Hnh 7.8 Dang ien ap tren CSV (a) va tren cach ien (b) khi C = 0
Song phan xa nay ve en iem A sau mot thi gian 2 = 2al/v . Cong
tung o cac ng song ti tai iem A va song phan xa t B ve en A se c
dang ien ap tac dung len cach ien cua thiet b tai A (H.7.8b).
Neu 2 < s : ay la trng hp xay ra trong thc te, th ien ap cc
(7.15)
vi:
bang:
U c max = a s + atp = U 0,5 +
Up
2
Trng hp nay khong the xay ra trong cac s o thc te v bien o cua
song ti U 0,5 (bang mc cach ien xung cua ng day) khong the nho hn
ien ap tac dung len cach ien cua tram.
206
Hnh 7.9 ien ap tren CSV (a) va tren cach ien (b)
khi ke en ien dung C
Neu ien dung C 0 th song i qua ien dung o doc se b keo dai, ien
ap cc ai giam t nhieu (H.7.9), tuy nhien van co the xac nh gan ung theo
bieu thc (7.15).
7.5.3 Trng hp chong se t van nam trc thiet b c bao ve (H.7.5b)
Phng phap giai o th ve nguyen tac cung tng t nh trng hp
tren. Song ay, khi chong set van lam viec co s phan xa nhieu lan tai cac
iem A va B nen cach tien hanh co phc tap hn.
Khi C = 0, song ap phan xa t B, dng toan phan (cung dau va bang
bien o song ti) va ve lai en iem A ni at chong set van sau mot khoang
thi gian 2 = 2l/v . Tai ien A khi chong set van lam viec song ap phan xa t
A ve pha B ngc dau (H.7.10). Tuy nhien, do ac tnh Volt-Ampe cua chong
set van bang phang nen ien ap tac dung len no hau nh khong thay oi bao
nhieu do anh hng cua s phan xa nhieu lan nay.
ien ap tren cach ien co dang dao ong xung quanh tr so ien ap d cua
chong set van vi chu ky T = 4 = 4 l/v . ien ap cc ai tren cach ien co tr so
bang:
U c max = U p + 2a
(7.16)
207
ien dung C cung co tac dung, tng t nh trng hp tren, lam giam
o doc cua song va mai nhan cac nh nhon cua chung.
Trong tnh toan ien ap tac dung len cach ien, e n gian co the thay
dang song tac dung len chong set van bang song xien goc co o doc au song
a va ien ap cc ai bang ien ap d tren chong set van khi dong ien xung
qua no bang tr so nh mc. Nh vay thi gian au song tnh toan bang:
s = U d /a . Thay the oan thanh gop chieu dai l bang s o thay the hnh
vi ien cam Ltg = Zl/v = Z va ien dung moi nhanh:
Ctg
2
l 1
=
Z v 2
2Z
Nhanh ien dung song song vi chong set van co the bo qua v khi chong
set van lam viec ien dung nay c noi tat bi ien tr lam viec rat be cua
chong set van. ien dung cua nhanh cuoi c xep chong len ien dung C
cua thiet b c bao ve (H.7.11).
208
Nh vay ta co mot mach dao ong L-C vi tan so dao ong rieng:
=
1
Ltg Ct
Ltg ( C +
Ctg
2
Ctg
2
) = 2 Z ( C +
) = 2 ( Tc + )
2Z
2
(7.18)
vi Tc = ZC la hang so thi gian cua qua trnh tch ien cua ien dung C cua
thiet b.
Bai toan ve song xien goc tac dung len mach dao ong c giai theo
tch phan Duyhamen vi ket qua co dang:
Khi: t p ds U c
T
= 2U d [1 +
(1 e
ds
ds
T
t p < ds U cd = 2U d / ds [ t T(1 e
t
)e T ]
t
T
)]
thc te t xay ra
(7.19)
(7.20)
Tom lai t viec khao sat hai dang s o c ban vi v tr tng oi gia
chong set van va thiet b c bao ve khac nhau theo chieu truyen song co
the rut ra cac ket luan tong quat sau:
- Ve tr so: ien ap cc ai tren cach ien trong ca hai trng hp eu t le
vi o doc au song va khoang cach l gia chong set van va thiet b c bao ve.
- Ve dang song: khi chong set van nam sau thiet b, ien ap tac dung len
cach ien co dang mot xung ngan khoang 1-3s xep chong len ien ap d cua
chong set van. Con khi chong set van nam trc thiet b th ien ap tac dung
len cach ien cua thiet b co dang mot dao ong tat dan quanh ien ap d cua
chong set van.
209
- Tac dung cua ien dung C cua thiet b c bao ve lam giam oi chut
tr so cc ai cua ien ap trong trng hp chong set van nam sau thiet b,
ngc lai lam tang t nhieu tr so ien ap cc ai tren cach ien trong trng
hp chong set van nam trc thiet b, nhng khong vt qua hai lan ien ap d
cua chong set van.
- Neu tram au vi n ng day, trong o song truyen theo mot ng day
vao tram th tong tr song Z2 = Z /( n 1) song song vi chong set van, co tac
dung lam giam ien ap tac dung len cach ien cua thiet b cua tram trong ca hai
trng hp. o la mot nhan to thuan li trong viec han che qua ien ap cho tram.
210
Chng
THIET B
IEN AP NH MC, kV
3
11
May bien ap
44
60
80
7,6
15,2
25,2
Loai PBM
17
28
Loai PBT
14
23,5
Co the thay de dang la trong trng hp nay, ch co chong set van loai
PBT (vi dong ien phoi hp bang 3kA) mi co ien ap d thap hn mc cach
ien xung cua may ien quay, nhng cung vi o d tr rat thap, di 10%.
211
Do kho khan tren ve s phoi hp gia ac tnh bao ve cua chong set van
vi o ben xung cua cach ien may ien quay nen khong cho phep au trc
tiep may phat ien cong suat ln hn 15000 kVA va may bu ong bo cong suat
ln hn 20000 kVAr vao ng day tren khong.
Ngoai tac dung len cach ien chu yeu, qua ien ap kh quyen con tac
dung len cach ien doc (gia cac vong day) cua may ien va cach ien cua
trung tnh, do o e bao ve cach ien doc can co bien phap giam o doc song
ti khong qua tr so 56kV/s, va neu e bao ve ca cho cach ien cua trung
tnh cua may phat ien (trong trng hp iem trung tnh a ra ngoai may)
phai giam o doc song ti xuong di 2kV/s.
e giam o doc song ti can au gan may ien, song song vi chong set
van nhng tu ien co ien dung C t 0,250,5 F tren moi pha. Neu trung tnh
may ien a ra ngoai th viec bao ve cach ien cua no c thc hien bang
cach au vao o mot chong set van va song song vi chong set van mot ien
dung khoang 0,250,5 F e han che o doc cua song cat. Trong trng hp
nay e han che o doc song ti ch can tnh theo ieu kien bao ve cach ien
doc nen ch can at thanh gop (hoac cc) may ien tren moi pha mot ien
dung t 0,10,25 F.
Bao ve oan ng day tren khong trc khi ti may ien
Tren mot chieu dai khoang 500-600m, trc khi ti thanh gop may phat,
ng day tren khong phai c bao ve tuyet oi an toan chong set anh
thang vao day dan. Muc ch viec tang cng bao ve oan ng day ti may
ien la:
- Loai tr set anh trc tiep vao day dan gan may ien.
- Han che dong ien qua chong set van bao ve may phat ien di tr so
dong ien phoi hp 3 kA, tot nhat la di 1,5 kA, e am bao d tr an toan
gia ien ap d cua chong set van va ien ap tac dung cho phep tren cach
ien cua may ien quay.
S o nguyen ly bao ve may ien quay cho hnh 8.1.
Tren oan ng day nay, thng dung cot thu set at hai ben ng
day e chong set anh thang. Cung co the dung day chong set, nhng khong
c at day chong set trc tiep tren cot ien nham tranh hien tng phong
ien ngc trong oan nay.
Neu ng day i men theo cac cong trnh kien truc hoac ng day tai
ien khac cao hn, th co the khong can them bien phap nao khac e chong set
212
anh thang, v xac suat set anh thang vao ng day trong trng hp nay rat
be.
Hnh 8.1 Cac s o bao ve cho cach ien cua may ien quay au
vao ng day tren khong
213
co oan cap co o an toan bao ve cao neu chong set ong (CSO1) lam viec tin
cay, am bao. Tuy nhien, ieu kien nay khong phai luon luon c thc hien
v he so khuc xa iem chuyen tiep gia ng day tren khong va oan cap
rat be, vao khoang 0,1 (tong tr song ng day khoang 400500, cua cap
t 540). V vay chong set ong (CSO1) ch co the lam viec am bao (phong
ien) khi set anh trc tiep vao ng day, hay khi song truyen t ng day
tren khong co bien o cao (400500kV). e am bao cho CSO1 phong ien
can di CSO1 ve pha trc hoac at them trc no, cach mot khoang vt,
mot bo CSO2. Dung hai bo chong set ong CSO1 va CSO2 nang cao o an toan
cua s o.
Neu trong s o dau day co at cuon cam e han che dong ien ngan
mach, th cuon cam cung co tac dung cai thien ieu kien bao ve cua s o
chong set cho may ien (H.8.1c).
Cuon cam lam giam o doc au song ve pha cuon day may ien va tang
cao ien ap ve pha ng day tao ieu kien de dang cho CSO2 hay CSV2
phong ien (dung CSV2 trong trng hp khi khong chon c CSO co kha
nang cat dong ien ngan mach ln thanh gop tram).
Khi ong thi dung ca oan cap va cuon cam th kha nang bao ve chong
set cua s o cao nhat.
Noi chung, do viec thc hien s o chong set vi o an toan cao gap
nhieu kho khan va ton kem, nen oi vi may phat ien co cong suat ln
khong cho phep noi trc tiep vao ng day tren khong. Trong trng hp
khong tranh khoi phai truyen tai cong suat cap ien ap may phat se dung
cap hoac may phat au vao ng day tren khong qua may bien ap chong set co
t so bien oi 1/1.
214
Hnh 8.2
Trong o K1' , K 2' la ien dung doc (gia cac phan t cua cung mot cuon
day) cua cuon cao ap 1 va cuon ha ap 2; C1' va C2' la ien dung oi vi at
' la ien dung gia hai cuon day (cac tham so nay cho theo
cua cuon 1 va 2; C12
'
C12
'
C2' + C12
= U1( x ) .
' l
C12
' l
C2' l + C12
(8.1)
Thc te ien dung doc K 2' van ton tai nen phan bo ien ap doc theo
cuon ha ap 2 co khac chut t so vi phan bo trong cuon cao ap, nen bieu thc
tren cho mot phan bo gan ung.
Khi cuon ha ap 2 noi lien vi cuon day cua may phat ien, tc la song
song vi C2 co ien dung C cua cuon day may phat va cua thanh gop (hoac
cua ng cap) noi lien vi may bien ap th trong trng hp nay ien ap
au vao cua may phat bang:
215
U2 = U1.
' l
C12
' l + C2' l + C
C12
e t / T
(8.2)
trong o U1 lay bang ien ap d cua chong set van bao ve cuon day ien ap
cao cua may bien ap, bo qua dao ong cao tan xep chong len ien ap d v
chu ky dao ong be hn nhieu so vi hang so thi gian T cua s o, noi mot
cach khac, dao ong cao tan nay khong truyen qua cuon day may bien ap:
' .l + C2' .l + C)Z
T = ( C12
co gia tr ang ke tren khoang 1/5 cuon day tnh t au vao, co ngha la thc te
' + C2' tham gia vao qua trnh truyen song. Do o
ch khoang 1/5 tr so cua C12
anh hng cua ien dung C en viec giam tr so U2 ln hn theo cong thc tren.
V du: neu C = C12 + C2 th U2 khong phai ch giam i hai lan theo nh
cong thc tren ma thc te giam i gan 5-6 lan. Do o trong loai s o nay ch
can noi vao cc may phat mot oan cap ngan khoang vai ba chuc met th U2
a co the giam ti tr so tuyet oi an toan cho cach ien cua may phat ien.
Trong trng hp may phat au vao may bien ap qua mot oan ng
day tren khong a c bao ve an toan chong set anh thang, th van con ton
tai kha nang nguy hiem cho cach ien may phat do qua ien ap cam ng. e
giam qua ien ap cam ng trong trng hp nay, ngi ta au song song vi
may phat ien mot tu ien vi ien dung t 0,1-0,5F, ien dung nay co tac
dung giam ien ap truyen theo ng ien dung.
8.2.2 S truyen song qua cuon ha ap theo ng ien t
S truyen song theo ng ien dung quyet nh s phan bo ien ap doc
theo cuon day luc ban au. Sau khoang vai ba micro giay th xuat hien qua
trnh dao ong rieng trong cuon day ien ap cao va tng ng ben cuon day
ien ap thap se xuat hien ien ap do hien tng ho cam gia cac cuon day,
trong o song ieu hoa bac mot ong vai tro chu yeu.
216
Hnh 8.4 S o thay the e phan tch qua trnh truyen thong song
theo ng ien t qua cac cuon day MBA
Nh vay, trong s o thay the, ien cam cac cuon day la cac thong so
chu yeu. Trong o,
L1 va L2 la ien cam tan cua cac cuon ap cao va ap thap.
L - ien cam t hoa (L ? L1 + L2)
K1 - he so bien oi cua cac cuon day cua may bien ap
C - ien dung tong pha ap thap gom ca ien dung C2 cua cuon ap
thap va cua mach ngoai.
Z - tong tr song cua cuon day may phat ien va cua oan day noi
gia may phat ien va may bien ap.
r - ien tr tac dung, e tnh en cac ton hao trong s o.
Neu ien dung C = 0 th khi pha s cap co song vuong goc bien o U1
tac dung th tren cuon th cap xuat hien ien ap:
vi:
U2 = K1.U1 (1 et/T)
L + L2
T = 1
Z
eK % U dm
Idm .31, 4
217
ap au vao cuon ap cao cua may bien ap lay bang Ud cua chong set van
bao ve tram.
Thc te, C 0 nen se co dao ong rieng vi tan so =
1
( L1 + L2 )C
xep
chong len thanh phan K1U1. ien ap ln nhat theo ly thuyet co the at ti
2K1U1. Tuy nhien trong thc te dao ong rieng nay tat rat nhanh va neu Z <
1 L1 + L2
th dao ong rieng se b triet tieu hoan toan. Trong v du tren
2
C
ieu kien nay c thc hien khi:
C<
L1 + L2
103
= 0,15 F
4Z2
4 16 102
Trong thc te, phan ln cac trng hp, ieu kien nay c thoa man de
dang, ch khi ien dung thanh gop ien ap may phat qua ln th dao ong
mi phat trien va ien ap tren cc may phat ien co tr so cao. Nh vay
thng ien ap truyen theo ng ien t xuat hien tren cc may phat t khi
vt qua K1U1 .
=
Neu dao ong rieng trong cuon ha ap b triet tieu hoan toan th ch can
bao ve pha cao ap cua may bien ap bang chong set van thch hp, con pha
may phat khong can bat ky loai bao ve nao. V du may bien ap 121/11 kV co
K1 = 1/11 neu pha cao ap c bao ve bang chong set van t co Ud = 265 kV
th ien ap cc ai xuat hien cuon day may phat U2max = K1Ud = 265/11 = 24
kV. ien ap nay khong gay nguy hiem cho cach ien may phat ien.
Tom lai, khi may phat ien lien he vi ng day tren khong qua may
bien ap, th co the khong can mot bien phap bao ve chong qua ien ap kh
quyen rieng cho may phat ien, tr trng hp may phat ien co cong suat be
(Z ln) va ien dung thanh gop ien ap may phat ln mi can bao ve bang
chong set van thch hp.
218
Chng
Xay ra khi ong cat cac phan t cua he thong trong che o lam viec bnh
thng va sau s co cung nh khi xay ra cham at bang ho quang. Noi chung,
loai qua ien ap nay eu co kem theo s xuat hien ho quang. Thuoc nhom I
co:
1- Qua ien ap khi cat phu tai ien dung nh cat ng day dai
khong tai, cat bo tu ien bu.
219
2- Qua ien ap khi ong ng day dai, ac biet cac may cat
co bo phan t ong ong lai .
3- Qua ien ap khi cat nhng dong ien ien cam be, ac biet
khi cat may bien ap khong tai, ong c khong ong bo va
may bu.
4- Qua ien ap khi cham at bang ho quang khong on nh
trong li co trung tnh cach ien va trung tnh noi at cong
hng.
Nhom II: Qua ien ap cong hng
Gay nen bi nhng dao ong cong hng trong he thong. Thuoc nhom II co:
1- Qua ien ap cong hng tan so lam viec (cong hng ieu hoa)
2- Qua ien ap cong hng tan so cao
3- Qua ien ap cong hng tan so thap hn tan so nguon
4- Qua ien ap cong hng tham so xay ra do s thay oi chu ky tham so
cua mach.
Qua ien ap noi bo c ac trng bi cac tham so sau:
220
trng hp khong pha hoai s lam viec cua he thong, nhng ien ap cua hai
pha khong cham at tang len ien ap day. Qua ien ap noi bo, do o, co he
so boi cao hn so vi trng hp li co trung tnh trc tiep noi at.
Qua ien ap noi bo co y ngha quan trong trong viec la chon mc cach
ien cua ng day, cua cac thiet b trong tram phan phoi va trong s phoi
hp cach ien vi cac ac tnh cua chong set van bao ve.
Hnh 9.1 Cham at mot pha trong li co trung tnh noi at trc tiep
Khi cham at mot pha, trong li co iem trung tnh trc tiep noi at,
ien ap tren cac pha khong s co khong vt qua 0,8Udm, trong khi li co
iem trung tnh cach ien, tr so o co the len en 1,15Udm.
Nh vay trong li co iem trung tnh trc tiep noi at, chong set van co
221
the chon theo ien ap lam viec ln nhat bang 0,8Udm, con li co trung tnh
cach ien phai xuat phat t ien ap lam viec ln nhat bang 1,15Um. Nh a
biet, tr so ien ap lam viec ln nhat co anh hng trc tiep en tr so ien ap
d tren chong set van, tc la en mc cach ien cua trang thiet b ien.
T ieu kien dap tat ho quang cua dong ien kem theo tan so cong
nghiep trong chong set van co the viet:
1
Ucp = C Ikt
C=
U cp
Ikt1
I X2
Ikt1
222
Hnh 9.2 Cham at mot pha trong he thong co trung tnh cach ien
Khi dong ien dung khong ln (tc li co cong suat be) th ho quang tai
cho cham at t dap tat de dang va nhanh chong khi dong ien cham at qua tr
so khong au tien. Nh vay trong li cong suat nho co trung tnh cach ien, khi
cham at mot pha, che o lam viec bnh thng khong b pha hoai. Trong li
cong suat ln th dong ien ien dung ln (hang chuc, tham ch hang tram
ampe), ho quang cham at co the chay lap i lap lai gay nen qua ien ap ang
ke (xem muc 10.2, chng 10) va co the lam h hong cach ien.
Ngoai ra, ho quang cham at keo dai cac ng day tai ien tren
khong co the lan sang pha khac, dan en ngan mach hai hoac ba pha, bat buoc
he thong rle bao ve phai cat ng day. cac ng day cap, ho quang gia
loi va vo keo dai dan en h hong cach ien va gay ngan mach gia cac pha.
Co the loai tr nguyen nhan gay ho quang cham at keo dai bang cach
noi at trung tnh cua may bien ap qua mot cuon ien cam ln (noi at cong
hng) e kh dong ien ien dung. Nh vay noi at cong hng bao am s
lam viec an toan cho li co cong suat tng oi ln vi dong ien ien dung
hang chuc en hang tram ampe. Tuy nhien trong nhng li cong suat ln, s
kh hoan toan dong ien cham at va dap tat ho quang tr nen kho khan, hn
na viec cat chon loc phan t s co cung rat kho.
Noi chung, li 110kV tr len thng c bao ve chong set tot, phong
ien tren cach ien ng day dan en cham at mot pha cung khong thng
xuyen xay ra, nen iem trung tnh c noi at trc tiep. ay tan dung c
cac u iem cua noi at trc tiep iem trung tnh la, giam nhe c mc cach
ien, nhanh chong co lap phan t b s co, giam c so lan ngan mach hai va
223
ba pha.
Cac li 35kV tr xuong lam viec vi iem trung tnh cach ien hoac noi
at cong hng. ay viec kh dong ien ien dung cua cham at mot pha
tng oi n gian, do o khi cham at mot pha, li van lam viec bnh
thng. Viec nang cao mc cach ien cac cap ien ap nay khong gay ra ton
kem nhieu nh cac li cap ien ap cao hn.
Cac li 35kV tr xuong co dong cham at mot pha be, ho quang cham
at co the t dap tat nen khong can phai at cuon dap ho quang. Kinh nghiem
van hanh cho thay, khi dong ien cham at thoa yeu cau sau ay th iem
trung tnh cua he thong co the at cach ien vi at.
ien ap, kV
610
2035
3560
< 30
< 10
< 510
ac biet vi li ien ap may phat, khi dong ien cham at tren 5A cung
phai at cuon cam tai iem trung tnh cua may ien v dong ien qua ln se
ot chay loi thep may ien.
224
Chng
10
Hnh 10.1 Cham at mot pha trong li co trung tnh cach ien (a) va o th vec t
(b)
e n gian cho tnh toan, gia thiet la he thong oi xng nen ien dung
cua cac pha oi vi at bang nhau CA = CB = CC = C va ien dung gia cac
pha cung bang nhau CAB = CBC = CCA.
225
Trong che o lam viec bnh thng, ien the cua cac day dan oi vi at
bang ien ap pha. Khi mot pha cham at th s oi xng cua ien ap khong
con na. o th vect ien ap va dong ien (H.10.1b) cho thay ien the cua
pha cham at (pha A theo hnh ve) tnh trang xac lap cua s co tr nen bang
khong con ien the cua cac pha khong s co tang len bang ien ap day. Dong
ien chay qua cho cham at bang tong hnh hoc cua dong ien ien dung cua
cac pha khong s co (tc la cac dong ien qua ien dung CB va CC):
(10.1)
I = I B + IC
(10.2)
3 U p C
3
2
I = 3Up C
(10.3)
Do trong he thong co ien dung va ien cam, nen qua trnh chuyen t
trang thai ban dau (che o lam viec bnh thng) sang trang thai xac lap cua
s co la mot qua trnh dao ong qua o, trong o ien the cac pha khong
cham at vt qua tr so luc xac lap ( 3 U p ) . Trong he thong ba pha, qua
ien ap do cham at mot pha bang ho quang on nh co dang nhng xung cao
tan (chu ky ngan), vi bien o vao khoang (2,12,2)Up.
Qua trnh se tr nen phc tap neu cham at bang ho quang khong on
nh, co ngha la ho quang chay tat chap chn. Khi o qua trnh dao ong qua
o se keo dai va tr so qua ien ap phu thuoc vao tng quan gia toc o
phuc hoi ien ap pha s co va toc o phuc hoi kha nang cach ien cua khe
phong ien, khi dong ien cham at qua tr so khong (khi ho quang tat).
Sau ay se nghien cu dien bien cua cac qua trnh nay.
226
V pha B va pha C luc o ieu kien hoan toan giong nhau nen trong s
o thay the (H.10.2b) chung c ghep song song nhau. Nh vay, luc xay ra
cham at, ien dung 2C chu mot ien ap bang 0,5Up, con ien dung 2CAB chu
ien ap bang 1,5Up. Nh a noi tren, trang thai xac lap cua s co, ien ap
tren pha B va pha C tc ien ap tren ien dung 2C se tang len bang ien ap
day, tc bang 1,5Up.
Nhng e tien ti trang thai on nh o phai kinh qua mot qua trnh qua
o, qua trnh nay gom hai giai oan:
Giai oan th nhat (t1) tc thi khi xuat hien ho quang cham at, xay ra
s phan bo lai ien tch gia cac ien dung 2C va 2CAB, luc nay a song song
vi nhau (H.10.2b). Do o ien ap tren cac ien dung nay c can bang ngay
tc khac va at tr so:
227
(10.4)
k =
vi
C AB
C + CAB
U o(1) - ien ap ban au (o) tren cac pha khong s co luc ho quang chay
Tan so dao ong c xac nh theo cac thong so cua mach dao ong (s
o thay the hnh 10.2b):
1 =
1
LoCo
1 =
1
3 L ( C + CAB )
(10.6)
228
(Tan so cua dao ong t do nay ln hn tan so cong nghiep hang chuc
lan)
S bien thien theo thi gian cua ien ap tren cac pha khong s co (B,C)
c bieu th bi phng trnh (H.10.3a):
(1 )
UB
,c ( t ) = 1,5Up (1 k)Upcos1t.e-t
(10.7)
trong o la he so tat dan, do co ton hao tren day dan va trong MBA.
= 1 v trong thiet ke he thong phai chu y sao cho ton hao be nhat co
the.
Hnh 10.3 Bien thien cua ien ap tren pha cham at (a), tren pha khong cham at
229
T1
=
2
1
V 1 ? nen ien ap UAB va UBC tai thi iem nay (t2) thc te khong
thay oi ang ke, coi nh bang gia tr luc xay ra cham at, tc bang 1,5Up va
neu thay t = /1 = d vi chu y = 1 tc /1 = d = 1 th trong tnh
toan gan ung co the thay e-d = 1 d
Do o
(1 )
UB
,c max = 1,5Up + (1 k) (1 d)Up (10.8)
Ic = 3CUp sint
Ig = 21(C + CAB)Upsin1t
V 1 ? nen bien o Igd ? Ic , thanh phan dao ong t do cua dong ien
cham at qua tr so khong gan vao luc ien ap tren pha khong s co at tr so
(1 )
cc ai Umax
(luc t = t2 tren hnh 10.3, v la dong ien ien dung nen no vt
trc ien ap 90o). Khi dong ien cham at qua tr so 0 th ho quang co kha
nang b dap tat neu toc o phuc hoi cach ien cua khe ho quang (tc qua trnh
kh ion trong khe ho quang u manh) nhanh hn toc o phuc hoi ien ap tren
pha s co (pha A).
Trng hp ho quang b dap tat
Neu ho quang tat khi dong ien dao ong t do qua tr so khong lan th
nhat, th luc o tren cac ien dung 2C cua cac pha khong s co ton tai mot
(1 )
Trong khi tren ien dung C cua pha s co ien tch
ien tch bang 2C Umax
bang khong, nh vay lap tc co s phan bo lai ien tch gia chung lam cho
tren ien dung cua ca ba pha xuat hien mot lng gia tang ien ap U(1), xep
chong len ien ap nguon:
230
2C
2 (1 )
(1 )
U(1) = Umax 2C + C = 3 Umax
(10.9)
ieu nay tng ng vi s xe dch ien the cua iem trung tnh cua he
thong mot lng U(1)
S chuyen dch ien tch t ien dung cua cac pha khong s co sang ien
dung pha s co i qua ien cam cua cac cuon day cua MBA, gay ra dao ong
vi tan so.
2 =
1
L ( C + 3CAB )
(10.10)
Khi ho quang chay, ien ap tren pha cham at (A) bang khong, khi ho
quang tat va at tnh trang xac lap th:
UA = Up + U (1) = Up +
2 (1 )
Umax
3
(10.11)
2 (1 )
Umax O
3
(10.12)
Hnh 10.3a trnh bay s bien thien cua ien ap tren pha cham at (A) sau
khi ho quang tat. nh au tien co tr so bang:
231
2U 'g = 2(Up +
2 (1 )
Umax )
3
(10.13)
2 (1 )
Umax
3
(10.14)
Nh vay, tnh trang xac lap sau khi ho quang tat, ien ap tren cac pha
gom hai thanh phan:
- Thanh phan ien ap cung cap bi sc ien ong cua nguon (thay oi
theo tan so nguon)
- Thanh phan ien ap gia tang U(1) do s phan bo lai ien tch gia ien
dung cac pha khong s co (2C) va ien dung pha s co (C). Thanh phan
nay khong thay oi cho en khi ho quang chay lai.
10.2.2 Ho quang chay lan th hai
Sau mot na chu ky tan so cong nghiep, ien ap tren cac pha co cac tr
so tc thi nh sau:
232
UA = UP +
2 (1 )
Umax
3
(10.15)
2 (1 )
Umax
(10.16)
3
ien ap tren pha A kha ln, do o ho quang co kha nang chay lai. Khi ho
quang chay lai, s o thay the tng t nh hnh 10.2, tc khac co s phan bo
lai ien tch tren ien dung cac pha khong s co vi ien tch tren ien dung
gia cac pha. ien ap tren cac ien dung nay (2C va 2CAB) can bang ngay tc
khac va at tr so:
UB,C = 0,5UP +
2 (1)
2C ( 0, 5Up + Umax
) + 2CAB ( 1, 5U P )
3
U o( 2 ) =
2 ( C + CAB )
2
(1 )
= 0,5UP kUP +
(1 k) Umax
< U o(1)
3
= (0,5+ k)UP + 1,17UP 0, 47U p < 0, 75U p
(10.17)
vi k = 0,2
ien ap tren cac pha khong cham at se xuat phat t tr so ban au U o( 2 )
e en tr so xac lap 1,5Up sau mot qua trnh dao ong vi bien o:
2)
(1 )
1)
U (g
= 1,5Up U o( 2 ) = (Up + 2/3 Umax
).(1 k) > U (g
(10.18)
(10.19)
2)
1)
( 2)
(1 )
Do U o( 2 ) < U o(1) U (g
> U (g
nen Umax
> Umax
tc la khi ho quang chay lan th hai, ien ap tren cac pha khong s co ln hn
khi ho quang chay lan th nhat.
Nh vay co the khai quat hoa la, qua ien ap khi ho quang chay lan sau
ln hn khi chay lan trc.
Tuy nhien s gia tang nay co tnh chat hoi tu, ngha la cuoi cung ien
ap cc ai tren cac pha khong s co se tien en mot gii han nhat nh. Ve
mat ban chat vat ly, ieu nay co the giai thch nh sau: S d ien ap tren
cac pha khong s co tang cao la do ien dung 2C cua no c nap them
ien tch moi khi ho quang chay lai, nhng khi ho quang tat th ien tch nay
233
phai san se cho ien dung C cua pha s co, e roi khi ho quang chay lai, do
ien dung C cua pha s co b noi tat, ien tch cua no theo khe ho quang va
mat i trong at. Khi hai lng ien tch gia tang va mat i can bang nhau
th qua ien ap at tr so gii han.
10.2.3 Gii han cua qua ien ap
Gia thiet khi ho quang lan th (n1) va tat, ien ap tren cac pha co gia
tr:
UA = Up + U(n1)
UB = + 0,5Up + U(n1)
vi U
(n-1)
la lng ien ap gia tang do s phan bo lai ien tch gia ien dung C
Nh vay, sau na chu ky cua nguon, ien ap tren cac pha se la:
UA = Up +
2 ( n1)
Umax
3
2 ( n1)
U B,C = 0, 5U p + Umax
3
Khi ho quang chay lai (lan th n) se co s phan phoi lai ien tch gia
cac ien dung 2C va 2CAB , lam cho ien ap tren chung can bang ngay tc
khac va at tr so:
U o( n )
( n1)
( 0, 5 U p + 2/ 3Umax
)2C 1, 5U p .2C AB
2 ( C + C AB )
Xuat phat t tr so ban au nay, ien ap tren cac pha khong s co se dao
ong vi tan so 1 va bien o:
n)
U (g
= 1,5Up U o( n ) = (Up +
2 ( n1)
Umax )(1 k)
3
2 ( n1)
Umax )
3
234
( n)
( n1 )
Umax
= Umax
1, 5 + (1 k)(1 d )
(10.20)
2
1 (1 k) (1 d )
3
vi k = 0,20,25, d = 0,10,3 th tr so ln nhat cua ien ap tren cac pha khong
s co se nam trong pham vi: Umax = (3,54,3)Up.
T o suy ra:
( n)
Umax
= Up
235
QUANG
10.3.1 Tac dung giam dong ien cham at
Nh a biet trong he thong oi xng, ien dung oi vi at cua cac pha
bang nhau va ien the cua iem trung tnh trong che o bnh thng bang
khong, do o khong co dong chay qua cuon day, nhng khi co ngan mach
cham at mot pha th ien the cua iem trung tnh bang ien ap th t khong,
bang Up, va trong cuon day xuat hien dong ien.
IK
ro
UP
1
=
U P[
j
]
2
ro + jLo
L o
( Lo )
rK
IK U P [
( LK )
1
]
LK
(10.21)
Lo = LK +
L
LK
3
ro = rK +
r
rK
3
dong ien cham at I trong thc te gom dong ien ien dung va dong ien
tac dung, do co ton hao ro ien tren cach ien, ton hao vang quang oi vi
ng day tren khong va ton hao ien moi oi vi ng day cap.
(10.22)
= U P ( g + j 3C )
I o = I + I K = U P [ (g +
= Ia + j ( Ic IL )
Io =
Ia 2 + ( Ic I L )2
rK
2
( LK )
+ j ( 3C
1
)]
LK
(10.23)
236
vi
Ia = Up (g +
rK
2
( LK )
); I L = U p
1
; IC = U p .3C
L K
Hnh 10.6 Cham at mot pha trong li co trung tnh noi at qua cuon ien khang
e co mot khai niem so sanh dong ien qua cho cham at Io khi co cuon
dap ho quang va IC khi cha co cuon dap ho quang iem trung tnh, co the viet
bieu thc dong ien qua cho cham at di dang:
I o = j I c (1 -
vi q =
o =
IL
Ia
j
) = jIc ( 1 q j )
Ic
Ic
2o
I L 1/LK
1
=
=
=
Ic
3C
32 LK C
2
1
3 LK C
la he so bu
(10.24)
(10.25)
Io =
Ia
=
Ic
g+
rK
r
r
( LK )2
g
+ K K
3C
3C LK LK
Ia 2 + Ic2 (1 q)2
(10.26)
(10.27)
- Khi q < 1 tc IL < IC, dong ien qua cho cham at co tnh chat ien
dung, goi la che o bu thieu (o < )
- Khi q > 1 tc IL > IC dong ien qua cho cham at co tnh chat ien cam,
goi la che o bu tha (o > )
- Khi q = 1 tc IL = IC, goi la che o bu chnh xac hay bu cong hng,
237
dong ien qua cho cham at be nhat va bang thanh phan tac dung:
Lk
Io = I a = I c Ic /
rk
Nh vay, cuon dap ho quang a lam giam dong ien cham at mot pha
c ( LK /rK ) lan so vi khi khong co cuon dap ho quang. V du, trong he
thong 35kV, cuon dap ho quang thng co LK = 20rK, nh vay khi trung tnh
c noi at qua cuon dap ho quang, dong ien cham at mot pha giam 20
lan, tao ieu kien de dang cho s dap tat ho quang.
ieu kien e cho dong ien cham dat be nhat cung la ieu kien cong
hng dong ien v o = 1/ 3LK C = . V the, noi at qua cuon dap ho
quang cung con c goi la noi at cong hng.
Trong ieu kien van hanh khong phai luon luon co the at c bu chnh
xac, nhng dong ien cham at trong trng hp bu lech chut t so vi che o
bu chnh xac cung khong khac nhieu so vi thanh phan tac dung Ia bi v Ia va
(Ic IL) eu di dang tong bnh phng.
10.3.2 Tac dung giam toc o phuc hoi ien ap tren pha cham at
Trong li co cuon dap ho quang, khi ho quang chay lan th nhat, qua
trnh xay ra cung tng t nh trong li co trung tnh cach ien, tc la cung
kem theo qua trnh dao ong ma tan so va bien o cua dao ong t phu thuoc
vao s co mat cua cuon cam, v cuon cam co tr khang ln oi vi dong ien
cao tan. Cung do nguyen nhan o, cuon cam khong co anh hng en thanh
phan cao tan cua qua trnh qua o xay ra sau khi ho quang tat, luc dong ien
cao tan qua tr so khong.
238
Nh a trnh bay tren, khi thanh phan cao tan cua dong ien cham at
qua tr so khong, ho quang tat. Lap tc co s phan bo ien tch t ien dung
2C cua cac pha khong s co cho ien dung C cua pha s co, tao nen tren cac
pha (va tren trung tnh) lng gia tang ien ap U(1) xep chong len ien ap
nguon.
Khi khong co cuon dap ho quang, ien ap tren pha s co (A) sau mot na
chu ky tan so cong nghiep bang.
UA = Up + U(1) = Up +
2 (1 )
2
Umax Up + 2,2Up 2,5Up
3
3
T
(0,01s), ien ap phuc hoi tren pha s co (A) cao
2
hn 2Up (H.10.8), do o ho quang de dang chay tr lai.
Hnh 10.8 S phuc hoi ien ap tren pha s co (a) khi khong co cuon cam trung tnh
Khi co cuon dap ho quang iem trung tnh, ien tch phan bo lai tren
cac ien dung C i qua cuon cam gay nen dao ong tat dan vi tan so rieng:
o =
1
( Lk + L / 3) 3C
1
3Lk C
tc xap x tan so nguon trong che o bu chnh xac, noi khac i, lng gia tang
ien ap U(1) trong trng hp nay dao ong tat dan vi tan so xap x tan so
nguon va at en tr so khong sau hang loat na chu ky. Xep chong dao ong
nay (H.10.9 - ng cong 1) len ien ap nguon cua pha cham at (ng 2) se
co c ien ap phuc hoi (ng 3) tren pha nay.
239
Hnh 10.9 ng cong phuc hoi ien ap tren pha s co khi ho quang tat luc dong
cao tan qua tr so khong
Nh vay sau hang loat na chu ky, ien ap tren pha s co (A) mi phuc
hoi en tr so Up, trong thi gian o kha nang cach ien cua khe phong ien
a c phuc hoi, ho quang khong con co kha nang chay lai.
|o | ( q 1) | q 1| 2( q 1)
=
=
,
2
2
4
4 .T
T =
( =
2
)
T
2
4T
=
q1
t
)] = Up[1 + exp (
)]
2( q 1)
q1
(10.29)
Nh vay, bu cang khong chnh xac th thi gian at en ien ap phuc hoi
cc ai cang ngan, tc la lam tang toc o phuc hoi ien ap va bien o cua no,
do o tang xac suat ho quang chay lai.
Tuy nhien, ngay ca trong trng hp nay toc o phuc hoi ien ap van
cham hn khi khong co cuon dap ho quang.
Nh co tac dung giam toc o phuc hoi ien ap tren pha s co, cuon dap
ho quang co the dap tat c dong ien ln hn nhieu so vi dong ien cham
at trong he thong co iem trung tnh cach ien. Thc nghiem cho thay, khi
chnh nh cuon ien cam gan mc bu chnh xac th co the dap tat c ca
dong ien tac dung ti 100 A trong he thong 220 kV. Bu khong chnh xac se
lam xau rat nhieu ieu kien dap ho quang. V vay hien nay thng dung cuon
240
dap ho quang co trang b bo phan ieu chnh t ong e am bao trang thai
bu gan chnh xac (chenh lech khoang 510%).
10.3.3 Tnh trang lam viec khong oi xng cua he thong co cuon dap ho
quang
Trc ay e n gian trong tnh toan ta a gia thiet he thong hoan toan
oi xng, tc la ien dung cua cac pha oi vi at bang nhau. Do o, ien the
cua iem trung tnh bang khong so vi at. Trong thc te t nhieu ien dung
cac pha co khac nhau: CA CB CC. Nh vay, ien the cua iem trung tnh
oi vi at co lech chut t. o lech ien the c tnh theo cong thc:
.U i . yi U A . yA + U B . yB + U C . yC
Uo =
=
yi
y A + yB + yC
(10.30)
V du khi ba pha cua ng day cung nam tren mot mat phang ngang th
ien dung cua pha gia nho hn hai pha ben khoang 10% nen Uo = 0,035Up.
Trong mot so trng hp s co, o lech nay con ln hn, v du khi mot pha t
th C1 = C2 con C3 = 0 va Uo co the en 0,5Up.
Khi co cuon dap ho quang, o lech ien the cua iem trung tnh se tang
len nhieu va c xac nh theo:
vi:
th
U A . y A + U B . yB + U C . yC
U 'o =
y A + yB + yC + yK
rK
1
j
. at yA + yB + yC = 3Y
yK =
2
LK
( LK )
U 'o = U o
3Y
3Y + yk
(10.31)
(10.32)
241
tnh U 'o vt qua rat nhieu so vi U o khi khong co cuon dap ho quang.
e tnh toan gan ung, ta thay ien dung cua cac pha bang tr so trung
C + CB + CC
bnh cua chung: C = A
3
Nh vay, o lech cua iem trung tnh co tr so gan ung bang:
g + 3 j C
U 'o = U o
(10.33)
rK
1
g + 3 j C +
j
LK
( LK )2
Bo qua g t so, chia t so va mau so cho 3jC ta co:
1
U 'o = U o
rK
g+
( LK )2
1
j
1 2
3C
3 LK C
Biet rang
vay
1
32 LkC
= (
U 'o = U o
o 2
) = q va
1
(1 q) j
g+
(10.34)
rK
( LK )2
3C
(10.35)
rk
tc la khi co cuon dap ho quang che o bu cong hng, o lech ien the cua
iem trung tnh se tang gap ( LK )/rK lan.
Tom lai, che o bu cong hng neu cuon dap ho quang co tac dung lam
giam dong ien cham at ( LK )/rK lan th no cung lam tang ien the cua
iem trung tnh len bay nhieu lan.
Khi he thong lam viec bnh thng th o lech trung tnh nay khong gay
nguy hiem trc tiep cho cach ien, v du vi Uo = 0,035Up; ( LK )/rK = 20 th
Uo = 0,7Up. Luc o mot pha ien ap giam 0,3Up con hai pha con lai ien
ap tang len gan bang 1,5Up. o lech ln keo dai nh vay khong the cho phep
v no lam tang ton hao vang quang va gay nhieu manh oi vi ng day
thong tin. Khi he thong co s co, nh t mot day hoac ong cat khong ong
bo, o lech cua trung tnh co the vt qua mc ien ap pha, gay nguy hiem
cho cach ien cua cac pha.
242
243
Chng
11
244
- Cong hng tan so thap, thng xay ra tan so / 3 (khoang 17 Hz) khi
mach co cac tham so L, C rat ln, tc la trong nhng he thong co cong suat rat
ln.
- Cong hng tham so xay ra khi trong mach co cac tham so L, C t thay
oi, v du nh ien khang cua may phat thuy ien luon bien thien t X en
Xq. Neu s bien thien cua tham so phu hp vi tan so nguon (khong nhat thiet
phai bang) th co the phat sinh cong hng tham so.
Trong chng nay ch e cap en loai cong hng ieu hoa v tnh chat
ien hnh va pho bien cua no.
245
Hnh 11.1 S o ang tr cua mach dao ong vi ien cam khong ng thang
Phng trnh can bang ien ap cua mach dao ong co dang:
U = U + U
L
C
(11.1)
I
- ien ap tren ien dung; I - dong ien trong mach.
C
V rang ien ap tren ien cam UL va tren ien dung UC ngc pha nhau,
nen oi vi s o tren co the viet dang tr so tuyet oi:
U = UL UC hay UL = f(I) = U +
I
C
(11.2)
246
247
au: tr so tc thi cua ien ap nguon (U) luc xay ra s co va ien ap ban au
tren ien dung.
248
so vt xa ien ap nguon va xay ra trong mot pham vi bien thien rat rong cua
ien dung C cua mach.
(11.3)
U = U L + UC + U R
UL = f(I) =
U 2 ( IR)2 +
(11.4)
I
C
(11.5)
249
T o th hnh 11.5 co the thay la khi R cang nho, truc ngang cua elip b
keo dai ra va qua ien ap cang ln va trng hp gii han R = 0, ng elip
bien thanh hai ng song song U ma chung ta a xet tren. Khi R ln, truc
ln cua elip co lai, qua ien ap giam va khi R rat ln co the khong co qua
ien ap. Hnh 11.6 cho quan he cua UL = f(c) ng vi cac tr so khac nhau cua
ien tr tac dung R.
Khi thay oi C, ien ap tren ien cam UL cung thay oi theo (H.11.6).
T nhng nhan xet tren, co the rut ra ket luan: S co xay ra tren may
bien ap khong tai hay non tai la trng hp nguy hiem nhat v tr so qua ien
ap ln.
250
e minh hoa cho phng phap xac nh qua ien ap cong hng ieu
hoa a trnh bay, ta xet mot trng hp thc te sau ay.
11.2.3 Day dan mot pha b t va oan day pha nguon b cham at trong he
thong co iem trung tnh cach ien
e co trng hp nguy hiem nhat, gia thiet pha A b t day vao luc UA
co tr cc ai bang Up. Nh vay tr so tc thi cua ien ap tren cac pha khong
co s co bang - 0,5Up va ien ap nguon ang tr bang 1,5Up.
Chieu dong ien nh trong hnh 11.7a: dong ien trong pha A chay qua
au day b cham at, tr ve day dan qua ien dung Co (ien dung oi vi at
cua pha A, tnh t cho b t ve pha phu tai) sau o chia lam hai nhanh vao
hnh sao ien dung C gia cac pha va hnh sao cua cac cuon day may bien ap
phu tai. Va trc tien cung e co s co tram trong nhat, gia thiet may bien ap
(phu tai) tnh trang khong tai, tc bo qua ien tr tac dung.
S o mot pha ang tr (H.11.7c) ch khac vi mach dao ong n gian
tren (H.11.1) cho ien cam khong ng thang L = 1,5LT c ghep song
song vi ien dung C = 2/ 3 C . Neu at IL la thanh phan dong ien chay qua
ien cam L = 1,5LT va IC la thanh phan dong ien chay qua ien dung C=
2/ 3 C th tr so cua ien ap at tren ien dung Co bang:
UCo =
I L + Ic
I C'U L
= L
.Co
Co
251
UCo =
IL
C'
+
.U L
Co
Co
Theo s o thay the (H.11.7c) phng trnh ien ap cua s o ang tr:
I
C'
.U L + U L
U = U Co + UL = L +
Co
Co
U =
hay
IL
C'
).U L
+ (1 +
Co
Co
UL = fL(I) =
U
'
C
1+
Co
IL
C'
Co (1 +
)
Co
(11.6)
2
2
thay U bang tr so tc thi la 1,5Up va C= C = ( C1 Co ) vi C1, Co la ien
3
3
dung th t thuan va th t khong cua he thong ta se co
252
UL = fL(I) =
UL = fL(I) =
1, 5U p
IL
+
2 C Co
2 C Co
Co (1 + . 1
)
1+ . 1
Co
Co
3
3
1, 5U p
IL
+
2C
Co
2C
1
(1 + 1 )
(1 + 1 )
3
Co
3
Co
(11.7)
Qua ien ap phu thuoc vao ng cong t hoa cua may bien ap (phu tai)
va cac tr so ien dung C1 va Co.
Bai toan a ve dang tong quat tng t nh phng trnh (11.2). ieu
can chu y la oi vi ng day tai ien, ien dung Co thng bien thien trong
C
pham vi 1 < Co < C1
2
Cac trng hp gii han Co = C1 th:
I
UL = fL(I) = 1,5UP + L = 1,5UP + IL X C
1
C1
Khi Co =
C1
th UL = f(I) = 0,9Up + 1,2 X C1 IL
2
()
vi: io% - dong ien khong tai cua may bien ap tnh theo phan tram
Sm - cong xuat nh mc cua may bien ap, kVA
Um - ien ap nh mc, kV.
Ket qua tnh toan cho thay khi X C1 /X T > 6 th qua ien ap khong vt
qua tr so
i %Sdm
1
= o
2
6 C1 xT
188C1 U dm
(11.8)
253
C1 - ien dung th t thuan cua 1km chieu dai ng day. Neu lay
trung bnh io% = 5%, C1 = 0,009F/km th:
lgh 3
Sm
(11.9)
2
U m
V du, may bien ap co cong xuat Sm = 3200 kVA, neu cap ien ap Udm =
35kV th lgh = 8 km, con Udm = 110 kV th lgh = 0,8 km. ieu o chng to viec han
che qua ien ap bang cach gii han chieu dai ng day la khong thc te.
oi vi ng day dai, qua ien ap co the vt qua tr so 3Up va gay
nguy hiem cho cach ien. Mat khac do thi gian ton tai qua ien ap keo dai,
nen neu cac chong set van lam viec th co the b chay. Ngoai ra, qua ien ap
cong hng co the dan en hien tng ao pha ien ap pha phu tai gay nguy
hiem cho thiet b va ngi phuc vu.
U A ,U B ,U C ngc chieu kim ong ho (H.11.8). Dong ien trong cac pha B
90o. Ve pha phu tai, ien ap U&'A la do dong ien I A = I B + I C gay nen tren
ien dung Co , do o U&'A se cham hn I A mot goc 90o, trong khi ien ap U&B'
va U&' c co nh bi nguon (v day khong t). Nh vay th t pha ve
C
254
' ,U B
' , U C' , theo chieu kim ong ho.
pha phu tai b ao: U A
Hien tng nay lam cho cac ong c cong suat ln b ham lai va cac
ong c cong suat be quay ngc chieu, gay nguy hiem cho thiet b va ngi
phuc vu.
Trong trng hp ng day dai ch co the giam xac suat xuat hien qua
ien ap bang cach han che cac thao tac cat cac pha khong ong thi, nh
khong dung cau ch, khong dung may cat ien co bo phan truyen ong rieng
tng pha... Ngoai ra can han che trng hp van hanh may bien ap khong tai
hay non tai.
11.2.4 Qua ien ap cong hng sat t do thao tac khong ong pha khi trung
tnh cua may bien ap phu tai cach ien
Nguon cung cap (he thong) co cong suat vo cung ln so vi may bien ap
tieu thu. Trong s o Co' l1 va Co' l ac trng cho ien dung oi vi at cua
day dan trc va sau cho xay ra s co, con Cl1 va Cl la ien dung gia cac
pha. l va l1 la chieu dai cua hai oan ng day ve hai pha cua ni xay ra s
co.
iem trung tnh cua he thong va cua may bien ap tieu thu co the noi at
trc tiep hoac cach ien.
e viec phan tch qua trnh qua ien ap c de dang thng bien s o
ba pha khong oi xng thanh s o mot pha ang tr. Khao sat s o hnh
11.9b co cac phu tai khong oi xng ZA, ZB va ZC. e xac nh dong va ap
trong pha A th thay the pha B va C bi mach ang tr mot pha, trong o sc
ien ong cua nguon va ien tr tng ng nh sau:
E B,C
Z B,C
E B .YB + E C YC
E B + EC
=
YB + YC
2
Z B .ZC
Z
=
Z B + ZC
2
(11.10)
(11.11)
255
Hnh 11.9 S o e nghien cu qua ien ap cong hng do thao tac hoac s co
khong ong pha (a) va bien oi t s o ba pha (b) sang s o mot pha ang tr (c)
E t
E B + EC
= EA
= 1, 5 E A
2
(11.12)
Z
2
(11.13)
ay la cac thong so cua mach ang tr mot pha tng ng vi hnh 11.9c.
Hnh 11.10 cho s o ac trng cho cac tnh trang s co khong ong pha.
Sc ien ong cua nguon ang tr mot pha co the c xac nh bang
cach thay vao (11.10) cac tr so nh sau:
- oi vi s o hnh 11.10a
EA = U p ;
E B = a2U p ;
E c = aU p
E = U p 0, 5( a 2U p + aU p ) = U p + 0, 5U p = 1, 5U p
(11.14)
256
Hnh 11.10 S o thay the mot pha cho cac che o khong ong pha khi MBA
phu tai co trung tnh cach ly
- oi vi s o hnh 11.10b
E A = 0 (t pha A); E = 0, 5U p
(11.15)
- oi vi s o hnh 11.10c
E A = U p;
EB = 0;
Ec = 0 (t pha B va C); E = U p
(11.16)
Tren cac s o co cac mui ten ch chieu dong ien chay trong mach.
Tren s o hnh 11.10a,b, dong ien chay t nguon qua cac ien cam au
song song cua may bien ap cac pha khong s co (L/2), ien cam L va ien
dung Col cua pha s co. Trong s o hnh 11.10c dong ien t nguon qua ien
cam cua pha khong s co roi qua ien cam va ien dung au song song cua
cac pha b t day (thc ra do mach t khong ng thang nen khi dong ien
khac nhau chay qua th ien cam cua cuon day may bien ap cung khac nhau.
V vay cho ien cam cua hai pha au song song nhau bang mot na ien cam
cua pha con lai la khong chnh xac. Tuy nhien, sai so trong pham vi chap
nhan c va cung khong co anh hng en ket qua nh tnh cua qua trnh).
ien cam t hoa tong cua may bien ap trong s o thay the hnh 11.10d
noi tat cac ien dung gia pha s co va cac pha khong s co. ien dung Col
cua cac pha khong s co c tnh en v chung c au song song vi
nguon cong suat ln (vo tan).
S o hnh 11.10d co the bien oi thanh s o con n gian hn
(H.11.10e) theo ly thuyet ve mang hai cc co nguon (tac dung) neu nh nhanh
257
ien cam c coi la phu tai. Theo ly thuyet nay, sc ien ong ang tr Et
trong s o hnh 11.10e bang ien ap gia cac iem M va N khi khong co phu
tai con tong tr ang tr bang tong tr oi vi cac iem M va N khi noi tat
nguon va cat phu tai. Nh vay trong s o toi gian cua hnh 11.10e co cac
thong so sau:
- oi vi s o s co khong oi xng hnh 11.10a va b
Co
; Ct = (Co + 2C)l
Et = E
Co + 2C
(11.17)
- oi vi s o s co hnh 11.10c
2Co
Co
Et = E
= E
2Co + 2C
Co + C
Ct = 2 (Co + C)l
(11.16)
258
Hnh 11.11 Xac nh bang o th ien ap theo s o 11.10a co chu y en ien dung
gia cac pha
Hnh 11.12 ve ng cong quan he ien ap tren ien dung va ien cam
theo ty so X/XC cho tnh trang s co khong ong pha tng ng vi s o hnh
259
11.10a.
X la cam khang t hoa cua may bien ap ien ap nh mc, c xac
nh theo
2
U m
X =
,
Sikt
vi: Um - ien ap nh mc, kV; S - cong suat may bien ap, MVA
Ikt - dong ien khong tai, n v tng oi, %
Xc - dung khang ng day tnh theo:
XC =
1012
,
( Co + 2C ) l
X
Xc
U 2 m
( Co + 2C ) 1012
Sikt
dng
vi
260
261
3.5. He so xung la g, phu thuoc vao nhng nhan to nao. Phan biet he so
xung cua noi at tap trung vi he so xung cua noi at phan bo.
3.6. ac iem cua s phan bo dong va the tren mot ien cc noi at khi tan
dong tan so cong nghiep (hay dong mot chieu) va khi tan dong xung
dang noi at tap trung va noi at phan bo.
3.7. Ve va giai thch o th Zo(x, t) (tong tr xung thay oi theo thi gian va
chieu dai ien cc) khi bo qua hien tng phong ien tia la trong at.
3.8. Ve va giai thch o th U(x, t) (phan bo the theo chieu dai ien cc x tng
ng vi cac ien cc co chieu dai khac nhau l1 < l2 < l3...) .
3.9. Khi tan dong set co bien o ln th ac iem cua s bien thien cua tong
tr tan theo chieu dai ien cc nh the nao, theo bien o dong set nh
the nao (trnh bay mot cach nh tnh qua o th). T o rut ra ket luan g,
co y ngha thc te nh the nao?
3.10. Cac yeu cau ky thuat - kinh te khi thiet ke noi at cho tram phan phoi
ien ap cao, ngoai tri.
3.11. Moi quan he gia noi at an toan va noi at chong set cua tram khi li
dung ket cau cong trnh e at he thong chong set va khi at he thong
chong set oc lap. Trong moi trng hp co nhng yeu cau ky thuat kem
theo nao?
3.12. Giai thch v sao qui pham chong set yeu cau la di chan moi CTS va
DCS noi vao tram phai at noi at bo sung va khoang cach t iem noi
at cua chung vao li noi at cua tram phai cach xa iem noi at cua
trung tnh MBA tren 15m theo mach thanh dan? (khi at he thong thu set
tren ket cau cong trnh tram).
3.13. Giai thch s thay oi cua he so mua Km theo cac loai noi at va cac
yeu to anh hng.
262
4.4. Cac loai ton hao tren ng day, chung c ac trng bi cac thong so
nao. Cac thong so nay co phai la hang so khong, trng hp khong phai
la hang so th phu thuoc vao cac yeu to nao.
4.5. Ap dung qui tac Petersen e tnh ien ap tai cac nut A va B trong cac s
o sau, cho biet song ti dang vuong goc, o dai vo han, tc la:
Ut(t) = Uo = const
Nhan xet ve dang song khuc xa sang moi trng Z2. ng dung au
trong cac s o bao ve chong set.
4.6. Xac nh bien thien ien ap tai cac nut A va B theo thi gian vi Z1, Z2,
Zo, a cho, chieu dai lo va van toc truyen song Vo tren moi trng Zo a
biet, gia thiet song ti dang vuong goc, o dai song vo han Ut = Uo =
const. Lap s o hanh trnh cua song, xac nh cac he so khuc xa va phan
xa tai cac nut. Ve o th UA(t), UB(t) cho cac trng hp:
Z1, Z2 < Zo ; Z1, Z2 > Zo ; Z1 <Zo <Z2 ; Z1 >Zo >Z2
Nhan xet ve dang song trong moi trng hp (thay so theo bai tap so 3,
trang 248).
4.7. Cung bai toan tren, thay the oan day co tong tr Zo (chieu dai lo, van toc
truyen song Vo) bi cac ien dung va ien cam tng ng va giai theo
phng phap toan t Laplace (thay so theo bai tap so 3, trang 248).
4.8. Dung phng phap o th e xac nh Ucsv(t) va Icsv(t) theo s o sau.
Dang song ti bat ky a cho, ac tnh V-S va V-A cua CSV a biet.
263
4.9. Dung phng phap tiep tuyen e xac nh ien ap tac dung len ien dung
C cuoi ng day. Dang song ti bat k a cho.
4.10. Song ap dang vuong goc, bien o Uo = 600 kV truyen tren mot ng day
co tong tr song Z = 500 . Cuoi ng day c noi at qua mot ien tr
R.
Bang phng phap o th xac nh ien ap tren R(UR), dong qua R(iR) va
ien ap phan xa t cuoi ng day (iem B) tr ve Up, trong cac trng
hp sau:
R = R1 = 50 ;
R = R2 = 500 ; R = R3 = 5000
Nhan xet ve cac ket qua, rut ra ket luan ve trng hp qua ien ap nguy
hiem nhat.
Kiem nghiem lai cac ket qua tren bang phng phap giai tch.
4.11. Nhng ac iem cua vang quang xung tren ng day tai ien.
4.12. Anh hng cua vang quang xung en qua trnh truyen song tren ng
day tai ien cao ap (dang song, bien o, toc o truyen song, tong tr
song cua ng day, he so ngau hp).
4.13. Phng phap gan ung (o th) e xac nh s bien dang cua song di
tac dung cua vang quang xung.
4.14. He phng trnh truyen song tren ng day co nhieu day dan. Ap dung
cho ng day ba pha, khong co day chong set, chu tac dung cua qua
ien ap cam ng do set anh gan. Gia thiet gan ung ien ap cam ng
264
tren cac pha bang nhau. Xac nh dong trong moi pha.
4.15. So sanh he so ngau hp gia day dan pha A vi day chong set trong
trng hp:
- ng day ch co mot day chong set.
- ng day co hai day chong set.
T o suy ra ien ap tac dung len cach ien (chuoi s) cua day dan pha A.
Tren quan iem chong qua ien ap kh quyen th trng hp nao thuan li
hn.
265
6.2. Nguyen ly cau tao, nguyen ly lam viec, u nhc iem va pham vi s
dung cua:
- Khe h (khoang cach), khong kh bao ve
- Chong set ong
- Chong set van.
6.3. Cac ac tnh cua CSV co anh hng en mc cach ien cua tram bien ap
nh the nao?
6.4. Chong set van co ien tr lam viec bang oxid kem (ZnO) khac vi chong
set van co ien tr lam viec bang carbid-silic (SiC) nh the nao?
6.5. Cac bien phap cai thien cac ac tnh cua CSV (khe kh, ien tr lam
viec).
266
9.1. Phan tch nhng u nhc iem va pham vi s dung cua cac phng thc
lam viec cua iem trung tnh.
9.2. Bang cac s o thay the khi ho quang chay va khi ho quang tat, giai thch
v sao moi khi ho quang chay lai th ien ap tren cac pha khong s co
tang cao them, nhng cuoi cung se tien en mot gii han nhat nh.
9.3. Tac hai cua qua ien ap do cham at mot pha khong on nh trong li co
trung tnh cach ien va bien phap e han che qua ien ap.
9.4. Tac dung cua cuon dap ho quang trong viec han che qua ien ap.
9.5. Tac dung tang cao o lech cua iem trung tnh khi co cuon dap ho quang.
9.6. Chon che o bu hp ly.
BAI TAP
1.
2.
Mot song ien ap: au song vuong goc, o dai song vo han, bien o Uo =
600 kV truyen tren mot oan ng day co chieu dai l = 300m vi van toc V
= 3.108 m/s. Cuoi ng day c noi at qua mot ien tr R = 10
a) Bang phng phap o th xac nh bien thien ien ap tac dung len R
va bien thien dong ien qua R theo thi gian t.
b) Xac nh ap va dong tac dung len R luc t = 6 s
c) Kiem nghiem lai bang tnh toan giai tch.
Mot song ien ap au song vuong goc, o dai song vo han, bien o Uo = 600
kV truyen tren mot ng day co tong tr song Z = 500. Cuoi ng day
c noi at qua mot ien tr R.
a) Bang phng phap o th xac nh ien ap tren R(UR), dong qua R(iR)
va ien ap phan xa t cuoi ng day (nut B) tr ve (UP) trong cac
trng hp:
R = R1 = 50 ; R = R2 = 500 ; R = R3 = 5000
Nhan xet ve ket qua e rut ra ket luan ve trng hp qua ien ap nguy
hiem nhat
b) Kiem nghiem lai ket qua tren bang phng phap giai tch
267
3.
Mot song ap au song vuong goc, o dai song vo han, bien o Uo = 1000
kV truyen qua ba moi trng lan lt la Z1, Zo, Z2 noi tiep nhau. Xac nh
bien thien cua ien ap tai cac iem nut A va B theo thi gian UA(t), UB
(t), ien ap gii han khi t .
- Bang phng phap cac ng ac tnh
- Bang phng phap giai tch gan ung (thay oan ng day Zo bang:
hoac ien cam, hoac ien dung, hoac ien cam + ien dung tng ng
mot cach thch hp)
Cho cac trng hp sau:
Trng hp
Z1 ()
Z2 ()
Zo ()
lo (m)
Vo ( m/s )
a
b
c
d
400
40
40
2000
200
20
200
40
40
400
400
400
300
1500
1500
1500
150
300
300
300
4.
268
5.
e thc hien noi at mot cot thu set, ngi ta dung 36m thep thanh tron,
ng knh d = 20mm theo mot trong bon phng an sau (co he so s
dung xung kem theo:
a) Dang mot tia
=1
x
x
=1
= 0,8
= 0,65
1500lt
( tt + 320 )( It + 45 )
lt = 36 m
1
269
Xac nh ien tr tan xung cua noi at mot cot thu set co dang hai tia
thang hang, tren moi tia co hai coc nh hnh ve
- Moi tia dai lt = 12m bang thep thanh det 404mm2 (b = 40mm)
- Moi coc dai lc = 3m bang thep ong, ng knh ngoai dc =
50mm
- o chon sau to = 0,8m
- ien tr suat cua at tnh trang am t o c o = 300m
- Bien o dong set au vao cua he thong noi at Is = 100kA
Hng dan
a) Cong thc tnh ien tr tan on nh cua moi tia (thanh ngang)
Rt ~ =
t
2l 2
ln t
2lt
bto
2l
c
1 4 t + lc
(ln c + ln
)
2lc
dc 2 4 t lc
t = Kt. o; c = KC.o; t = to +
lo
2
270
Noi at cua mot cot thu set dang ba tia, moi tia ba coc (nh hnh ve).
ien tr suat cua at o vao luc at kho rao bang:
o = 350.m
Xac nh ien tr tan xung cua bo phan noi at tng ng vi dong set
au vao Is = 90kA.
Kch thc cac ien cc nh sau: chieu dai moi tia lt = 15m. Thanh bang
thep ma kem 20 (d = 20 mm) chon sau to = 0.8 m coc bang thep thanh tron
30 (dc = 30 mm), nh coc chon cach mat at to = 0,8m, chieu dai moi coc
bang lc = 3m, khoang cach gia hai coc lien tiep nhau tren moi thanh a = 6m
Is
= 90 kA
= 3 (so tia)
So coc: n/tia =
0,70
lc
3m
6m
271
Hng dan
vi
a
6
=
=2
lc
3
~c = 0,87
nc = 3
Rc~ =
Rt~ =
~ = 0,91
tc
2l
1 4t + lc
(ln c + ln
)
2lc
dc 2 4 t lc
tt
l2
ln t
2lt dt to
272
2.
Rasevig D. V., Ky thuat ien cao ap, Nha xuat ban Nang lng,
Moskva, 1976.
3.
Stephanov K. S., Ky thuat ien cao ap, Nha xuat ban Nang lng,
Moskva, 1976.
4.
Kostenko M. V., Ky thuat ien cao ap, Nha xuat ban ai hoc, Moskva,
1973.
5.
Dolginob A. I., Ky thuat ien cao ap, Nha xuat ban Nang lng,
Moskva, 1968.
6.
Bazutkin V. V., Larionov V. L., Pintal V. S., Ky thuat ien cao ap, Nha
xuat ban Nang lng nguyen t, Moskva, 1984.
7.
Beyer M., Boeck W., Mller K., Zaengl W., Hochspannungstechnik, Springer
Verlag Berlin Heidelberg, 1986.
8.
9.
10.
11.
Vo Viet an, Ky thuat ien cao ap, ai hoc Bach khoa Ha Noi, 1971.
in
12. Tai lieu cua Hoi ngh quoc te chuyen e ve chong set - Ha Noi 1997.
die