Dr.

Hikmet
Kvlcml
Durum
Yarglamas

Yaynlar

Durum Yarglamas

Dr. Hikmet Kvlcml

DijitalYaynlar
Yaynlar
ndir - Oku - Okut - oalt - Dat
Bu kitap ilk defa: 1999 ylnda Derleni Yaynlar
tarafndan yaynlanmtr.
Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr.
Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak
basmak ve datmak serbesttir.
Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar
Yaynlar

NDEKLER
Durum Yarglamas

TP

13

Ak-Aydnlk

15

Gen Trkler, ete Yaratclar

23

Al-Aydnlk, Parti Yaratcl

29

Sorular-Cevaplar

35

5 Mart Tartmal Toplants

(Sosyalist Gazetesi Ankara Brosu)

83

DURUM YARGILAMASI
Sevgili Arkadalanm,
Burada, kanl biimler alm snflar savann en ateli gnlerinde, epeyce serinkanl olmas gereken bir "Durum Yarg>lamas>" yapmak istiyorum. Savaan askerler, savan her
aamasnda, "Durum Muhasebesi" dedikleri, bir aratr ve
inceleme yaparlar. Ondan sonra gene savaa geerler. Ben
de, kutsal kinci Kurtulu Savamzn u aamasnda, size, birinciyi de grm bir arkadanz olarak, ksa bir yarglama,
Durum Yarglamas yapmay deneyeceim.
Bunun nedeni, hepimizin bildii konu... Siz yata, hatta
belki de sizden daha kk yata iken, Bilimsel Sosyalizme
eritiimiz zaman, imdi dnyorum, byk bir iyimserlikle,
eer bir gn oalrsak, sosyalizm savalar olarak oalrsak, kim bilir ne byk kardelik, sevgi ve anlama iinde yeni bir ortam yaratacaz bu geri Trkiye'de, diye dnrdk.
O ilk, biraz da topik zlemimiz, 50 yl sonra bugnk durumuyla nasl gerekleti? Tabii, hi de o zamanki topya olmad. nk biz o zaman yalnz karmzda egemen, smrgen snflar grebiliyorduk. Hem, yalnz karmzda grebiliyorduk. Halbuki onlar, sonradan rendik ki, iimize yle girerlermi ve bizi birbirimize krdrmak iin yle oyunlar yaparlarm ki; onlarla dvmek, bizim kendi aramzda geen ekimeler yannda. adeta zemzemle ykanmak olurmu. 50 yllk deneyin byle bir sonucu karsnda bulunuyoruz.
Bu sonu, elbette hibirimizi artmamal. nk biz de,
50 yl nce topya yaparken, sosyalizmin balaym yaarca b9

yk bir iyimserlikle gelecei dnrken,phesiz Marksizmin

balca dnce metodu ve mant olan diyalektii pek de iyi
kavram, hele hayatta denemi deildik. Onun iin, her kavgann, hayatn her aamasnn nasl en mthi elikilerle dolu olduunu bir an unutabiliyorduk. Ama bugn, 50 yl sonra,
artk bu gibi unutkanlklarn gerek d kaldn rendik.
Elbet bu renimiz size bir ktmserlik alama anlamna
gelmez. Onu biliyorsunuz. Yalnz, bu gerekliin u andaki durumu zerine birka yarg yapmak yararl olacak kansyla deerli vakitlerinizi alyorum.
Trkiye Modern aa girdi gireli, biliyoruz, daima iki cephe
att: lerici kanat, gerici kanatla yzlerce yldan beri dvyor. Bunun en son, Birinci Kuvayimilliye dediimiz aamasnda (yani, adeta Tarih ncesi sayabileceimiz, ondan nceki
ilerici-gerici kavgalarn bir yana brakrsak) Birinci Kuvayimilliye aamasnda, gericiler: yapmzda bu Tefeci-Bezirgan
dediimiz, Antika Medeniyetlerin yadigar olan Hacaalar, Eraf, Agavat diye anlan (imdi 400 kasabamz ahtapot gibi
sarm ve 20 milyon, 25 milyon kylmz karantina, hatta
skynetim altnda kendine oy davar yapmay becerebilmi
olan) Tefeci-Bezirgan snf ve onun yannda, bizde Levanten
denilen, baka lkelerde Komprador adn alm, belirli merkezlerdeki snf, burjuvazinin o zaman iin en ar basan zmresi, gerici zmreydi. Komproadorlarn arkasnda yabanc Emperyalizm vard, Hacaalarn arkasnda da Saltanat dediimiz
ey vard.
lericiler de: Kuvayimilliyecilerdi.
Bu iki cephe arasnda byk halk yn, adeta ntralize bir
arlk gibi duruyordu.
Bugn, devrimcilerle halk ynnn durumunda

hayli dei-

iklikler olmasna ramen, byk, kkten bir bakalk, yani

kalite deiimi olmad.
Yalnz, gerici kanatta, eski Tefeci-Bezirgan Hacaa smrgenleri, olduu gibi btn Anadolu'muzu

kaplam olmakta

devam ediyorlar. Yalnz, Levanten Kompradorlarn yerine, Fi10

nans-Kapital dediimiz, burjuvazinin en kodaman parababalarnn ve yalnz burjuvazinin deil, byk arazi sahiplerinin de
en kodamanlarnn el ele verdikleri bir zmre tasallutu (saldrs) ve tahakkm (basks) mevcut.
Bu ortamda devrimciler kimlerdir diye nmze kan soruyu aratrdk m, ister istemez iki alan ayrmak gerekiyor.
Birisi: Yerin altnda kalm devrimciler diyebileceimiz insanlar. Bunlar hakknda burada hibirimizin esasl bir fikri yok.
Oradaki glerin durumunun yarglanmasn yapmak, u anda
elimizden gelmez. Adeta, eskilerin bir deyimi vardr:
"Gn domadan, meime-i ebden neler doar?"Yani, gndz olmadan, lousa gecenin ne douraca bilinmez derlerdi.
Yerin alt bizim iin aa yukar bu deyimin kapsamnda kalyor.
Yerin stnde devrimciler: te hepimiz o insanlarz. Ve burada, yer st devrimci abas ve sava iinde bulunuyoruz.
Gene hep bildiimiz gibi, bir solcular var, bir de sosyalistler
var, devrimciler iinde.
Solcularn kimler olduunu burada saymay fazla nemsemiyoruz herhalde.
Sosyalistlerin kimler olduunu aradk m, yani toplum lsnde az ok rgtl veyahut rgtly andrr sava yapan
sosyalistler dedik mi, bunlar da iki tip gsteriyorlar. Birincisine, az ok ekonomik diyebileceimiz (ona ksmen sosyal karakter de kartrabiliriz), demekler, sendikalar, hatta baz
odalar vb. giriyor. Bunlara adeta Dernek Yolcular> diyebiliriz.
Sosyalizm Savalarnn Dernek Yolcular diyebiliriz. Bunlar
zerinde de, burada durum yarglamas yapmak uzun olur.
Asl hepimizin zihnini kurcalayan z konu, Siyasi ktidar sava yapacak. Parti Yolcular durumunda olmas gerekenlerin
bugnk dnce ve davranlarnn anlamdr.
nk hep biliyoruz, gerek ekonomik, gerek kltlm
anlamda sosyal... nk politik iktidar sava da, en sonunda
elbet bir sosyal savatr, onun iine girer. Ama pratikte bunu
ayrmak gerekiyor. Genel anlay, sosyal sava, sanki politikadan ayr bir eymi gibi, derneklere balam. Bunlar hep-

si politik savan eitli paralar halinde srp gidiyor. Ve bu

paralarn hepsi, kendi alannda, kendi ynnde blnm bir
i gibi, kavgann, snflar sava dediimiz kavgann bir parasn gdyorlar ve uygulamaya alyorlar.
Parti Yolcular>, yani siyasi iktidar sava yapma yolcular
diyebileceimiz insanlar kimlerdir? Ve bunlar bugn ka paradrlar? Onun zerinde ksa bir durum yarglamas yapmak,
herhalde sizin de nereceiniz tartmalar iin bir kaneva olabilir sanyorum.
***
Bu siyasi iktidar sava gden akmlar, balca, benim grebildiim kadaryla 5 para grnyorlar. Tabi

bunlarn her

birinin iinde de, ikinci kerte blnmeler diye baka paralar

var. Ama yle bir anaizisinde ayrm yapmak gerekirse, 5
para gryoruz.
Birisi: TP dediimiz Trkiye i Partisi. O da kendine
gre siyasi iktidar sava yapan bir rgt durumunda.
Ondan sonra: zellikle Yeni-Ayd>nl>k diyebileceimiz, Ayd>nl>k Dergisi evresinde km bir sosyalist akm oldu. Bu
da, bildiimiz gibi iki paraya blnd. Birisi Ak-Ayd>nl>k oldu, tekisi Al-Ayd>nl>k oldu.
Bu akmn yannda, stnde, belki de her yannda, bir de
Genlik, byk genlik ynmzn sava ve rgt denemeleri var ve uygulamalar var.
Bunlar gzden geirirken, hepsi zerinde ksa baz karakteristikler yapmak yararl olacak.

TP
TP, bildiimiz gibi, bir ABA'c tepenin eline teslim edilmi
idi. ABA'c diyoruz: isimleri A, B, A diye balad in.Bunlar
hepimizin izledii gibi, nce Trkiye'de sosyalizmintekelini
temsil ettikleri iddiasndaydlar. Sonra, bunlardan"sosyalistlerin kursanda kalacak" eklinde sosyalizmi yutmu olduunu
ve kursandan karamayacan sanan Memedali Bey, bildiiniz gibi. teki grup tarafndan tasfiye edildi. TP'ten, bu baston yutmu sosyalizm diyebileceimiz akm atld.
Ondan sonra onun yerini kim tuttu? Son gelimede grdk,
bir hanm tuttu. Tabii gsmzn iftiharla kabarmas lazm.
Toplumumuzda en ok ezilen insanmz, bir ii snf rgtnn bana gelmi, ne alklanacak ey...
Ne yazk ki, bu hanm ve arkadalar da, TP'in o baston
yutmu eski efine karlk, bir tezgahtar tutum iine girdi.
Tezgah kurtardk, dedi. Ve imdi, ite kuma dokuyacaz. Ne
Hint kuma dokuyacak? Bildiri yayacak ve ara sra da Parlamentoda nutuk ekecek.
Bu, bildiimiz gibi, militan sosyalizm deildir. Bunun dnya
lsnde bilinen adna Parlamentarizm denir. Ve o Parlamentarizmi de destekleyen, szde ii rgt saylan Sendikalizm vardr. Sendikalar, ii snf iine sokulmu veyahut
girmi aristokrat iilerin elinde olduu iin Sendikalizm adn
alacak tiptedir. teki beylerin, hanmlarnsa, politik davranlar tamamen Parlamentarizm adyla anlan, yani Meclis blbll biiminden teye geemedi.

Bunlar zerine bir kk cmleyle karakteristik yapmak istedik mi, kendimizin sz sylemesindense, bir Usta'nn u szn aktaracam. Diyorki:
"Uygulamas burjuva

demokrasinin gerekten

halk dostu

olabilirmi sansn uyandracak, artlarn ve kanun maddelerinin tasarlarn hazrlama yolunda abalar denli toyca ve ksrca bir i olamaz."
Parlamentarizmin bence, drt ba mamur tanmlamas bu
cmleyle gsterilir.
u halde, bu 5 kol sosyalist akm iinde, TP kolunun karakteristii, bu iki satrla yeter kadar aydnlanmtr sanyorum.

AK-AYDINLIK
Geri kalan drt daldan birisi Ak-Ayd>nl>k dal. Bu Ak-Aydnlklarn zerinde ok ey sylenebilir. Yalnz, ben onlar biraz uykudagezer durumda gryorum. "Sairfilmenam" (uyurgezer) derdik eskiden. Yani, olaylar iinde byle bir bunalmlar var bu ocuklarn.
Ne yazk ki, ocuk olmalarna ramen, biraz da mnafka
ocuklar. Olaylar olduu gibi, kendi abalarn, iddialarn gz
nne koyunca, ister istemez bu sonu kyor.
Bunlarn teorik ana prensipleri, (ilkeleri diyorlar onlar) ilkeleri, yle ne diyorlar diye merak edip baklnca, birka noktada
odaklayor. Ve bu odaklamada bizim genel olarak saptma saydmz birka eilim ister istemez kendini gsteriyor.
Mesela, Marksizm deyince, Ustalarmzn her an hatrlattklar, boyuna tekrarladklar vazgeilmez bir diyalektik gerek vardr: Olaylar, mutlak surette, houmuza gitsin gitmesin -tpk askerlikte kurmaylarn "Durum Yarglamas" yaptklar zaman en
ac gerei de hi bir kumandandan ekinmeksizin koyular gibi- koyulmaldr, der bizim diyalektik mantk ve metot prensibimiz. Ayrca, her olay mutlaka somuta ve objektif olarak koymak, onun, pf noktas dedikleri, halk dilinde, kritik momentini
yakalamak diye prensipleri vardr. Onun iin Usta diyor ki:
"Soyut gerek yoktur. Gereklik her zaman somuttur."
Hepiniz okudunuz bu satrlar. Ben bir derliyorum, te bu
Ak-Aydnlk sosyalist beyciklerinde diyeceim, en iflah olmaz
hastalk burada balyor. Herhangi bir problemi ellerine ald-

lar m, soyut kavramlarla o problemi zebileceklerini (hatta

zebildiklerini) ve onun etrafnda istedikleri gibi konuabileceklerini umuyorlar. Bu ise, daha balarken, sze baladklar anda, Marksizmin dna kendilerini atm oluyor. ok ackl bir ey oluyor.
Ve bu yzden, soyut kavram kavgas yapma sevdas ve
hastal yznden,

kendi topramzn,

kendi

insanmzn

problemlerine eilmek gibi, Marksizmin alfabetik emri olan bir

tutumu bir trl ciddiye alamyorlar. Ve ciddiye alana da adeta kzyorlar. Ona da dikkat ettim. fkeleniyorlar. Nasl olur,
Mao'nun yazd gayet yalnkat hakikatler ortada dururken, iste Kastro'nun bilmem ortaya serdii gereklikler dururken biz
Trkiye'de daha ne arayacaz, falan der gibi... Arayann da
zerine zerine yryorlar,
Oysa, hibir olay ve onun yorumu ve tabii deitirilmesi...
Biliyorsunuz, bizim iin bilim, kitaplardan alnm pasajlar deildir. O bizim rahmetli niversitenin diyelim, alimane metodu. Gir ktphaneye, 500 tane kitap indir masann stne, a
sayfalarn, hepsinden birer pasaj, referanslar da doldur altna, diz alt alta... oldu sana ilim. lim bu deil arkadalar, biliyorsunuz. Biliyoruz yahut hi deilse.
lim, Marksizme gre: Olaylarn yorumlanmas ve deitirilmesi dnce ve davrandr. Olay bir yerde yoksa, ilim de
yoktur. Olaylarn da iinde, gene diyalektik pf noktasn yakalama anlamnda, mutlaka olayc aramak gerekir. nk
olaylar da bir maher halindedir, gerek toplumda, gerek varlkta. Bu maherin iinde ynelmek iin ilim yaplr, bilim yaplr. Ynelmek iin de, olaylar iindeki olayc yakalamak, zinciri srkleyecek olan halkay, ana halkay ele geirmek bilimin birinci grevidir.
Oysa, Ak-Aydnlklar, bu noktada tamamen kitapl davranmaktan daha stn bilim olamayaca kansndalar. Ve o zaman, ister istemez, insan indirgiyorlar adeta. nsan, biliyorsunuz, zeki bir yaratktr. Taklit de toplum hayatnda bir hayli rol
16

oynar, ama mutlaka yaratc dncedir insana yaraan. Yaratc dnce de, kitaptan hemen ezberlenip alnabilecek paracklar olamaz.... Mutlak hayattan, hayat deyince, sosyalizm sava sz konusuysa, elbette sosyal hayattan alacaz o yaratc
dnce ve davran ilkelerini, prensiplerini. Bu da, her eyden
evvel, taklitten kanmakla olur.
Baka lkeleri, onun kimi doru, hakl, gzel prensiplerini
alp alp eer Trke'ye aktaracaksak, bu ilim olmaz. Mutlaka
kendi lkemizdeki en orijinal olaylarn iindeki olaycklar seeceiz ki, orada dnyaya da yeni bir ses, yeni bir dnce ve
davran rnei verebilelim.
Btn Ustalarmz, dnyann her yerinde, her zaman bunu
yapmlardr. Onun iin, bir Usta'nn, en byk devrimi baaryla sonulandrm olan Usta'nn, kendi ok geri, yani bizim
Osmanl imparatorluu kadar geri lkesi iin devrimci savaa
girdii zaman, gene hepimizin bildii bir szn burada bir daha hatrlatmak isterim. O sz aynen udur:
"Yalnzca, devrimin Bat Avrupa'ya yaylmasn ngren parolalar deil, Bat'daki devrime katkda bulunacak parolalar
atmalyz." Diyor.
Sloganlar, parolalar... Yani, her devrimci iin kendi sosyal,
politik, ekonomik ortamnn btn ilikilerini, yani olaylarn ve
elikilerini gerekten kavramak demek, baka hibir lkede...
Biliyoruz, gerek Antik ada, gerek Modern ada, dnyann hibir paras birbiriyle at ba paralel geliime girememitir. Daima bir para ilerlemitir. Bezirgan ekonomide de. Hele
Kapitalist ekonomide bsbtn... Dnyann birtaraf, ite gk
trmalayan binalarla, adeta ge frlam bir bayndrlk salamtr. tede smrgeler, yerin dibine doru, ondan nceki
kendi uygarlklarn dahi yitirerek, kp, batp gitmi duruma
gelmilerdir. Bu, ister istemez, yeryznde her lkenin tekinden bambaka iliki ve elikiler maherini yaratyor.
te o ilikiler zerinde, bizim, eer gerekten Marksist diyalektik metodu ve mant kullanrsak, bizim bulup karaca17

mz, birok baka lkeler iin de deeri olan dnce ve

davranlarmz olacak. Usta diyor ki:
"Marifet bakasn taklit etmek, oradaki hazrlop prensipleri
yutuvermek deil. Bizim de, icap ederse ve her zaman iin,
onlara, baka lkelere verecek katklarmz, bulularmz, dnce ve davranlarmz olmaldr".
Bu Ak-Aydnlklarn, bu noktada da, genel olarak ele alndklar zaman karmza birka tutumlar kyor. Bu tutumlarn bir tanesi eer msaade ederlerse; tekerleme tutumu diyeceim... Kimi bellenilmi, arca yazlm, izilmi alfabetik
dorular en ok tekrarlamak suretiyle, byk bir i yapmak
sevdas, Bunun iin gene bizim Usta'mz.. kendileri de okumulardr, bilirler. Hepimiz de okumuuz, biliriz, ama uygulamak baka, bilmek bakadr biliyorsunuz. Bu da diyalektiin
en birinci eysi, yani bilmekten bambakadr uygulayabilmek.
Onu okuyacam. Orada diyor ki Usta:
"Partimizin iindeki dvlerin tarihini bilmeksizin dardan
yarg yrtenler bu ii yapamazlar."
Birinci sz bu. Hangi lkede isek, mutlaka orada yaplm,
bizim giritiimiz savan tarihesi zerinde bilgi sahibi olmamz gerek. Eer bunu kulaktan kapma, stnkr birtakm
formllerle ezberlemisek, Marksist bir dnce ve davran
iinde olamayz. Gene diyor Usta:
"Nasl ekonomistler u ann siyaset grevlerini anlayamam olmalarn gizlemek iin, politikann ekonomiye tabi olduu yolunda ilkel gerekleri ileri sryorlardysa, tpk yle, Yeni-Iskraclar da (ki ona biz imdi Yeni-Aydnlklar da diyebiliriz) toplumun siyasi kurtuluunun u anda bize ykledii devrimci grevleri anlayamam olmalarn gizlemek iin, politika
bakmndan zgrle kavumu bir toplumun barndaki dv konusunda ilkel gereklerin szn edip duruyorlar."
Cmle biraz uzun olduu iin, okuyunca belki anlalmad.
ki szckle aklamaya alalm.
Bir Ekonomizm vardr, kmtr isilerin gndelik kavgalaryla megul olalm ve politikay burjuvaziye brakalm; nk
18

politikadan o anlar, efendiler bilir, biz ii snf alakgnll

adamlarz, onlarn kuyruunda gideriz, anlamna gelen.
in tuhaf, bizde olduu gibi orada da, bu ekonomistler
Marksist geiniyorlar. Ve Marksist geindikleri iin de, Marksizmin klie bilinmi ilkel gereklerini, yani alfabe saylacak belirli hakikatlerini boyuna tekrarlyorlar.
Bu neden ileri gelir, diyor. nk bu Yeni-Aydnlklar, u
anda bize siyasi kurtuluun ykledii devrimci grevleri anlayamyorlar. Onun iin de, boyuna bize, hani tereciye tere satarca, ilkel gerekleri tekerleyip duruyorlar
Bunun rnekleri zerinde durmayacam. Hepiniz, her gn
bu sosyalist geinenlerin yazdklarn, izdiklerini izliyorsunuzdur. Bu adan uyarlayabilirsiniz.
Usta bunlar iin yle diyor:
"Marksizmin btn canlln yok eden yobazca tutum yznden bunlar yle krlemilerdir ki, baka yerde syledikleri ok doru szleri, bu gibi kararlarn kof szlere evirdiini
fark

edememektedirler."

Bu Ak-Aydnlk grubun en ok dtkleri kuyu bu oluyor.

Bakyorsunuz, bir sr dorular diziyorlar yan yana. Ondan
sonra, onlardan bir sonu karyorlar, kuyunun dibine dmek
gibi oluyor. Ve tabi btn o syledikleri dorular bile kof sz
haline geliyor, bo sz, bo laf, lakrd haline geliyor. Bundan
kurtulamyorlar.
Ve rnek olarak Usta, "nl Martinof'un kuvvetli bro-rn alnz" diyor. "arla kar halk ayaklanmas zerine"... Bu
deyimin ne kadar sk kullanldm biliyorsunuz, silahl halk sava, falan filan, diye... Orada da ekonomistler bu tutumdalar,
"tutarsz burjuvaziye kar i snflara dayanma" gibi bir yn
dorular sylyorlar. Yani, bu gibi sylevlere rastlayacaksnz,
diyor. Bol bol. Ama, bundan kacak neticeye vardk m, btn
syledikleri o hakikatleri dahi rtm duruma geliyor, diyor.
Ak-Aydnlk grubun sosyalizm dnce ve davran, ana izisiyle bu tutumda grnyor. Ve bu tutum yznden, gene Us19

ta'nn bir szn hatrlatacam. Bol bol, ok cesur, atak davran ve dnceler grnnde nerileri sk sk yapyorlar. Bunda en ok zerinde durduklar, mesela ite silahl halk sava,
falan. Ve bundan zafere hemen ulamak... Usta diyor ki:
"Bir zaferin temel artlarnn bulunmad bir durumu geni
zafer olarak nitelendirmek, Sosyal Demokrasi iin hibir

za-

man ho grlemeyecek" bir eydir.

Yani biz, bulunduumuz artlar iinde objektif ve somut bir
savan zaferi oluumunu yaamyorsak, o zaferi hemen bugn yapmz, yapabilirmiiz gibi grnmekle, kimi aldatyoruz? Sadece kendimizi. Yahut samimi, temiz birok insann kafasn bulandrm oluyoruz.
Bunlarn, bu Usta szleri nda yaptklarnn btn ayrntlar ok fazla srer. Yalnz, en son tutumlar iki noktada toplanyor. Byle, ne sylyorlar, diye insan okuyunca, sonu,
nereye varyor bu szler, falan?
Birisi: Trkiye'de "Vurucu Gler" adn verdiimiz gerekliin, genlikle ve halkla arasn amak sevdasna benzeyen
klar yapyorlar. te, bu gericidir, emperyalist ordusudur,
buna vurun falan filan eklinde... Ve bunu hakl karmak iin
de, birtakm ilkel dorular yan yana dizip akllarnca adam
kandrmak sevdasndalar.
Halbuki, bugnk, u ann devrimcilere ykledii grev nedir? Bunu biraz dnseler. Genlikle ve Halkla Vurucu Glerin arasn aar grltler karmak, tamamen bir bozgunculuk yaratmaktr.
Onun dnda, ikinci davranlar (daha birok davranlar var
ama, en ok gze batan): Dikkat ederseniz, in'den mainden
alnm baz popler brorlerden eviriler, aktarmalar yaparak,
her cmlede, dikkat ettim ve ardm kaldm.
Amerikan Emperyalizmi, der demez, arkasndan, ve Sovyet
Sosyal Emperyalizmi...
imdi, dnn, Trkiye bir Amerikan smrgesi durumuna
gelmi, drt bir tarafmz radarlarla, slerle, atom balkl Ame20

rikan silahlaryla epeevre sarlm. Byle bir lkenin devrimci

sosyalistim diyen insan, Amerikan emperyalizminden bahsetti
mi, onun yan bana mutlaka bir de Sovyet Sosyal Emperyalizmini koymak lzumunu duymu. Bunun pratik neticesi nedir?
Brakalm Mao sylemi cao sylemi, bizi ilgilendirmez.
Sonucu nedir bunun? Trkiye'yi silahl basks altnda smrgeletiren bir emperyalizmin ykn yar yarya hafifletmektir. Amerikan Emperyalizmine karyz ve Sovyet Sosyal Emperyalizmi... Onu dedik mi, e, nerede? Onun ss yok. Yani,
Trkiye'de ss olsa, hakl o zaman. Onun da ss var, ikisine de karyz. ss olana bir saldr yapmak icabetti mi, onun
yanna bir bakasn da katp bylece Amerika'nn yan bana,
senin kadar o da suludur, korkma, ona da vuruyoruz, demek... Bu ne olabilir? Yani bunun basit anlam nedir?
Biliyoruz, btn burjuvazi, yllardan beri, hatta diyebilirim ki
bildik bileli, 50 yldan beri hep bunu ortaya atar. Ve bunun, bu
szcn maskesi altnda da, Trkiye'de her devrimci giriimi
bomak yollarna gider. Yalandr ama, burjuvazi onu kullanr.
imdi 50 yl sonra, bir de bakyoruz keskin sosyalistim diyen
bir grup insanmz kyor, yan ban unutarak, bir anda Amerikan emperyalizminin Trkiye'deki kbusunu eletirirken, onun
yanna hi Trkiye iin bugn aktalitesi bulunmayan bir baka
kfrname yaratmak gereini duyuyor.
Bunu, bildiimiz gibi, dnyada CIA geni lde uyguluyor.
Ama bir sosyalist olarak, bizim lkemizde sosyalizm adna
byle bir uygulama yapmak, son derece tehlikeli ve ne dediini bilmez olmak anlamna geliyor.
Onun iin, ben, adeta bu formllere varan teki btn doru szlerini bu Ak-Aydnlklarn, bir nevi kundaklk sayyorum. Ve kendilerini burada bir kere daha, arkadalar nnde,
belki son olarak, uyarmak isterim.

GEN TRKLER
ETE YARATICILARI

Bu iki akm yannda, bizim Trkiye'mizin devrimci geleneinde orijinalitesi saydmz bir Gen Trkler olay var. Ki,
bata Dev-Genli arkadalarmz olmak zere, eitli genlik
devrimci rgtleri ve giriimleri bulunuyor.
Bunlarn egemen eilimleri, biraz da byk alan ynlarmzdan uzak dmeleri yznden, ister istemez, byle... Biz
imdi olumlu yanlar zerinde durmuyoruz. Eletiri yaparken,
mmkn mertebe vaktimizin ksaln da hesap ederek, olumsuz den yanlarn gz nnde belirtmek istiyoruz.
Bunlarn da en ok unuttuklar nokta: Y>>nlar>m>za ve en
bata i S>n>f>m>za dayanma, ama szde deil tabii, rgtle gerekten dayanma gerei zerine gerei kadar arlk
vermemi olmalar biiminde grnyor.
Bir bror yaynland. O bror unutmuum bir yerde, getiremedim. Ondan size pasajlar okumak isterdim.

Bror,

dnyann en gzel ve iyi dileiyle kaleme alnm. Ama biz tabii bu gzel ve iyi szlerin hangi sonuca vardn aramak gibi
nankr bir alkanlk iindeyiz. Ve orada, bir de bakyoruz, asl
nemli dayanak olmas gereken ynlar problemi glgede kalm. Yn kaybedince de, yapacak ey nedir? Al silah, ete
sava yap. Bu duruma geliyor,adeta.
Oysa, bunun gerekesini o brorckte hangi ideolojik temele dayandrdklarn, hep okudunuz, bilirsiniz. "ki Taktik"
23

brornn bir pasaj alnr ve ondan, sonu olarak bu tekliflere varlr.

Onun iin, ben burada, "ki Taktik"in iinden, onlarn da
bildikleri, ama bizim burada bir kere daha serinkanlca ve arkadaa koyup, zerinde durmamz gereken birka pasajn
tekrar hatrlatacam msaadenizle. Onun nsznde, asl Usta devrimci arkada yle yazm:
"Baarmz, bir yandan siyaset durumunu doru deerlendirmemize, taktik parolalarmzn doru konulmasna baldr."
Birisi bu. Ama bunun doruluunu lecek nedir? ikinci
cmle geliyor ardndan:
"te yandan, ii ynlarnn gerek dv gcnn o
parolalar tutmasna baldr."
Demek ki biz, bir parola atar da, o parolamz havada, askda brakrsak, yani byk ynlarmz, bata ii snfmz o
parolay can yolda, can prensibi saymazsa, o parolann
doruluu, soyut doruluu hibir ey ifade etmez, demek
istiyor. nk:
"Gerek sosyalist savata, gerek devrimciler, belirli bir snf dve arrken, ona gene belirli, hemen elde edilmesi
gereken hedefler gsterirler" diyor.
Politikada herhangi bir slogan atmak marifet deil. Hatta, bilirsiniz, Lenin'in Kautsky iin o szn.. bir makalemizin de
bana koymutuk, bililtizam (bilerek,isteyerek). Orada, Kautsky
ok hinolu hin adam der, Lenin. nk, bir slogan atmakla, iilerin btn problemlerinin ve savalarnn stne adeta kl atmak, iilerin gzne kl serpmek durumuna dyor.
Bundan dolay, slogan atmak parlak olsun, doru olsun, falan yer iin, filan yer iin... o deil. Btn mesele, bizim o ortaya attmz parolay, alan ynlarmz ve en bata elbette ii snfmz benimsiyor mu, benimseyebilir mi? Benimsemesi
iin, hemen elde edilmesi gereken hedefler gerekir, diyor. Bunu, dnyann en byk devrimini, yani Bilimsel Sosyalizm devrimini yapm insan byle koymu. Ve byle de baarya varm.
24

Bundan dolay, biz bir parolann, soyut olarak dnyann en

doru parolas olmasna yeterli gzyle bakamayz. Mutlak ynlarla ilgisi bulunduunu grmeli ve dnmeliyiz. Ve tpk
bizim lkemize benzeyen bir tutum iin de sylyor Usta bunu. Diyor ki:
"Proletaryann, hele kyllerin dankl, gerici zihniyeti,
bilinsizlii korkun kertededir."
Dikkat edin. Aynen bizim ynlarmzn yllar yldr brakld hava iinde o zaman, o lkenin proletaryas, ii snf ve
hele kylleri. Ama bundan bedbin (karamsar) deiliz, diyor.
nk emekileri devrim aydnlatr ve bilinlendirir. Zaten bu
satrlar da yazlrken, biliyorsunuz, devrim balamtr, o geri
lkede. 1905 patlamtr.
Y>>nla iliki ne olabilir? i snfnn bizim atacamz parolalar benimsemesi iin, hemen elde edilmesi gereken hederler gstermek nasl olur sorusuna da, gene ayn, bizim o
bror yazan sevgili, deerli arkadalarmzn, gen arkadalarmzn pasaj aldklar "ki Taktik"te yle bir pasaj var. Onu
ibretle okumak lazm:
"Gnlk ayrntl almalarda glerin hazrlanmasn kmsemek hibir zaman akldan gemez."
Snfn gnlk, ayrntl almalar iinde olacaz bir kere ki
attmz slogan snf -devrimci snfsa- benimseyebilsin. Ve
buna rnek gsteriyor. O zaman, orada en az ihmal edilen de
buymu. Ondan sonra o parlak, kuvvetli, keskin, byk devrimci sloganlar atlm. Bakn ne diyor?
"Partinin..." diyor. Hi unutmamamz gereken bir szck
bu. Ortada bir "Parti" var nce. Siyasi iktidar sava yapan.
memleket lsnde, dnya lsnde bir "Parti" var. Ve:
"Partinin, (diyor Usta), tek bir komitesi yoktur ki, tek bir semt
komitesi yoktur ki, bu ynetici organlarn tek bir toplants yoktur ki, tek bir fabrika grubu yoktur ki, dikkatini, zamannn ve gcnn yzde 99'unu, nemi 1895'ten beri kabul edilmi bulunan
o grevlerin yerine getirilmesine harcam olmasn."

Demek ki, oradaki devrimciler, hem "Parti" iinde ordulamlar, hem de yn iinde, ynn hibir gnlk kavgasn ihmal etmemiler. O kadar ki, her komite, her semt komitesi, her
fabrika iinde ynn, ii snfnn her gnk problemlerini yzde 99 alma konusu yapm. Ve bunu, bu alma konusunun
nemini de, 1895 olaylarndan beri ar basar grm.
1895 olaylar, biliyorsunuz, o lkede ii snfnn geni
grevlere gemesi ve byk niversite genliinin de bu grevlere geni lde katlmas biiminde bir geliimdir. Trkiye'de, nedeni, uzun bir tarihi geliimle, ii snfmzn her gnk sava, snf sava daima yerin altnda boulur durumdayd. Ama orada 1895'te bizde 1970 ylnn hi deilse, 16 Haziran'nda hemen suyun yzne kt.
i snfn, artk bugn... Gazeteler hibir zaman gerei gibi ele almyorlar. Ama hepimiz, biraz ii havadislerini eer izliyorsak, kyda kede gryoruz. Her gn, her fabrikada direniler, igaller, grevler... Sistematikman, adeta bir harman
yangn gibi, biri snmeden teki patlyor, teki snmeden daha teki. Ve bu, Trkiye'nin yar ekonomisini temsil eden stanbul lsnde olduu gibi, artk stanbul erevesine de
smyor. En cra Anadolu semtlerimizdeki ii snfnn alt iletmelere de yava yava giriyor, oralarda da grlyor.
imdi, snf bu durumda iken, bizim yzde 5 emeimizi bile bu snf olaylarna harcamadmz gz nne konursa, o
halde devrimci eylemimizin soyut doruluu nasl etken olabilir? Bunu unutmamak lazm.
rgt konusunda da, gene bu a birinci derecede nemli
oluyor. Diyor ki Usta:
"Bana, komite yesi olmaya elverili ii yok denildii zaman, rahatsz oluyorum."
Trkiye'de de ou devrimci arkadalarn, aydn devrimci
arkadalarn tepkileri, adeta igdyle bu oluyor. E, canm,
hani ii, nerede bulalm? Yani, kendi kalitemizde ii yok ki,
falan... Ama. Usta diyor ki:
26

"Byle bir ey syledinizmi ben rahatsz oluyorum. Yapmayn

bunu", diyor. Ve ondan sonrada, unu belirtiyor:
"Komitelere..." Hangi komitelere? "Parti" komitelerine.
"Komitelere iileri sokmak, yalnz ideolojik bir grev deildir."
Yani, soyut bir dncenin gerei, isi snfna da bir paye
verelim anlamnda deildir, diyor.
"Ayn zamanda, siyasi bir grevdir de. silerin bir snf igdleri vardr. iler ksa bir siyasi almayla salam sosyalist
olurlar." diyor. "Btn kalbimle, her komitemizde 2 aydn iin 8
isi bulunmasn dilerim, temenni ederim" diyor.
te, bizim Gen Trkler yoldalarmzn

diyeyim, en ok

ihmal ettikleri bu ikinci problem. Parlak, ok byk, doru sloganlar, parolalar atmak yetmiyor. Mutlaka, onlara yzde 1
nem veriyorsak, yani enerjimizin yzde 1'ini oraya harcyorsak. Usta yle diyor, yzde 99'unu da snf iinde harcayacaz.
Ve somut olarak da teklif ediyor; ltfen, bir aydnn 4 tane ii
koyun yanna, komiteler byle olsun, diyor.
Bu ksa gerekler btn somutluu ile nmze knca, Gen
Trk arkadalarmzn nereleri ihmal ettii kendiliinden anlalyor. Tabii bu ihmal edilince, byk yn unutuluyor.
Trkiye'de bugn, artk hepimizin bildii, burjuva istatistiklerinin koyduu (1965 istatistiinde) 3 milyon ksur gndeliki insan var. Bunun 1 milyonu kapkulu, memur, falan filan taifesi diyelim. 2 milyon retimde alan ii snfmz var. Bu
kadar muazzam bir snf. Ve bu snf, hi deilse son yllarda,
burjuvazinin Finans-Kapital zmresinin o tahamml edilmez
basks, tahakkm ve soygunu altnda, artk her an, her saat
her fabrikada, her iletme yerinde snf savana girmi.
Byle bir snf biz ihmal edersek, onun dnda kaldmz
iin, zaten aznlktayz, kolayca ezilebiliriz evvela. Yani kendi
emniyetimiz asndan yanlt iine deriz. Fakat eer devrimciysek ve devrimciliimiz sosyal devrim anlamna geliyorsa -ki
odur bilimsel sosyalist devrim- her devrimin, tarihte her olayn, her byk deiikliin olduu gibi, sosyal devrimin de bi27

rinci art: Byk ynlarn o devrimden yana dnp davranmalaryla salanr. Byk ynlar dnda sosyal devrim
dnmek hayal olur. Ayrca da, biz dndk m, kendimize
de yazk olur.
Bu duruma en ok acmak, bu durumun zerinde durmak
hepimizin grevi olmaldr kansndaym. Bu durum ihmal edildii iindir ki, Gen Trklerimiz, adeta ete Yarat>c>lar> diyebileceimiz, yani Gerilla yaratcl iinde, devrimcilik gerekletirmek ister duruma girdiler, giriyorlar. Onlarn o byk,
gzel, hatta kahramanca eylemlerini kmsemek, hibirimizin elbette hatrndan geecek kadar saygszlk gstermesine
yer vermez. Elbet onlar selamlarz, yrekten benimseriz. Ama
baz, ac da olsa gerekleri birbirimize hatrlatmazsak, bizim
kardeliimiz, devrim arkadalmz nerede kalr?
O adan ben, bu ete Yarat>c>l>> diyebileceimiz, (Trkesi ete, Gerilla iste spanyolcas) durumundan kurtulma yollarn elbirliiyle aramann zaman geldiini, hatta ok da getiini bir saniye bile unutmamak gerektii kansndaym.

AL-AYDINLIK
PART YARATICILII
Drdnc akm: Gen Trklerimize "ete Yarat>c>l>>" demitik. bu drdnc akm da "Parti Yarat>c>l>>" diyebileceimiz bir akm durumunda gzkyor. Al-Ayd>nl>k akm diyorum ben. Siz ne diyorsunuz, bilmiyorum.
Bu akmn kendine gre ok doru sloganlar ve teklifleri,
davranlar, dnceleri var. Ve tabii, belki hakikate en yakn
olan da, olanlarndan biri de diyelim, bu akm oluyor. Yalnz,
bu akmn teorik ve pratik alanda, uzatmayalm, ayrntlarna
girmeksizin, birtakm yanllar var. Temelli yanllar olmasalar, bunlar zerinde durmak belki icabetmez.
Evvela, bir tarihi yanl var, Trkiye'nin sosyal yap ve devrimler tarihi karakteristii srasnda. rnein, 1919-23 Birinci
Kuvayimilliye devrimini kim yapt sorusuna verdikleri karlk,
biliyorsunuz: Asker-Sivil Brokratlar yapt, diyorlar.
Yani, bylece, modern toplumda sosyal snf olmayan bir
zmrenin... ki buna biz gerekince Vurucu G diye bir rol tanmak durumundayz elbette. Ancak, ne kadar Vurucu G
olursa olsun, eer sosyal snfa dayanmazsa,. bu Vurucu Gcn kendi bana modern bir toplumda ne devrim yapmas, ne
onu baarya gtrmesi imkan yoktur.
Gene bunun gibi, bugn iin de, yani Birinci Kuvayimilliye
iin olduu gibi, bugn iin de, uzun aylar diyelim -yllar pek
gemedi- bir yanl terimle yanl tehis, snf tehisi koydular... Komprador Burjuvazi diye bir laf kt ortaya. Ve son

zamana kadar devam etti. Gnlk burjuva basnnda hl Srp gidiyor. Ama bizim sosyalistler arasnda epeydir sesi

k-

sld bu terimin.
Komprador Burjuvazi: Bizde Levanten adm alr, bildiiniz gibi. Fakat bunlar, daha Birinci Mill Mcadele biter bitmez,
Mustafa Kemal ve arkadalar tarafndan temsil edilen akmla
tasfiye edildiler.
Fakat bu tasfiye, ekonomik alanda yeni uygulamalara geilir
geilmez, Trkiye'de Komprador'un yerine Finans-Kapital dediimiz, modem bir zmrenin geiini kanlmaz kld. Bunu dnerek yaptlar deil. Tam tersine. Hatta bunun, byle bir geliime varmamas iin, birok tedbirler aldlar.
Mesela, bu Finans-Kapitalin bugn Trkiye'de en byle
sekin rnei, bildiiniz gibi Bankas> grubudur. Bunu kurarlarken biliyorsunuz, Mustafa Kemal Paa'nn kaynbiraderi Muammer, gitmi bir thalat-ihracat irketi kuralm, 250 bin
liramz var demitir. thalat-hracat irketi kursalar halbuki
Komprador Burjuvaziye katlacaklar. Onu hesap etmiyorlar da,
ecnebi, yabanc Kompradorlarn yerine milli bir sermaye

ko-

yalm da, yabanc sermayenin smrsnden Trkiye kurtulsun, gibi bir iyi dnceyle davranyorlar.
Fakat daha bunu dnrken, anlyorlar ki (ticaretin uluslararas lde ilikilerim bilseniz, siz de derhal bu anlaya
varacaksnz), bu Kompradorlarla, byle 250 bin lira gibi bir
sermayecikle karlamak, dvmek ve baar kazanmak,
hayalden daha byk bir bozgun verebilir insana.
Onun iin, o halde bir Banka kuralm diyorlar ve banka kuruluyor. Kurduu zaman da, bankaya 14 tane mebus

mil-

letvekili koyuyor. 17 tane Tefeci-Bezirgan art "Zade" koyuyor. Hepsi zadelerdir.

bunlar, Tefeci-Bezirganlann derebeyi-

lemi olan byk toprak sahibi, byk nfuz sahibi kimselerdir. Bir 6 tane de, modern kapitalist sayabileceimiz kapitalist
giriyor, kurucu olarak.
30

Fakat Paa... imdi anlyoruz, o olay incelerken. Zaten o katlan 17 hacaa ve kapitalistin on para koyduklar yok. Gene
Paa'nn paras: 250 bin... Hindistan'dan 500 bin gnderilmiti
kiiliine. O, onu Garp Cephesi'ne vermiti, biliyorsunuz. Garp
Cephesi zafer kazannca, Heyet'i Vekile karar ile, 350 bin geriye alnd. Onun 250 bini ile de banka kuruldu.
te bu banka, sermaye sahibi sfatyla, kimi isterse oraya
alr ama, 17 tane bilmem ne zade girdi kuruculara. Bunlara,
dare Heyeti'nde hibirine yer vermiyor.
Mebus dediklerimiz ise: Trkiye'nin tarihi geliimi iinde
Snufu Devlet adm alm olan; yani Osmanl toplumunu 500
sene kaytsz artsz

idare etmitir. Toplumun byk yn,

pasif olarak daima onun emrinde byk ifti yn olarak kalmtr. Mebuslar o zmrenin mensuplardr. O tip, iste drt snftr, biliyorsunuz: Seyfiye, lmiye, Kalemiye, Mlkiye... Bu
drt snf Memleket dedii Trkiye'yi istedii gibi idare etmi.
Tabii, istedii gibi idare olmaz tarihte. Yani, o anlama geliyor
demek istiyoruz.
Bunlarn en son Vurucu G olarak Kuvayimilliye'ye katlm
olanlar, hepsi, mebus ve Paa'nn yaknlar. Paa onlar geiriyor. s Bankas'nn bana koyuyor. Hi para vermeyen agavat
da alyor -o da bir snfa dayanma ihtiyacnn etkisi ve tabii sonucu oluyor- onlar da kuruculua koyuyor.
Fakat bu konur konmaz, bir de bakyoruz, birka sene iinde Bankas, -Devletiliimizin de yaratt fiili tekel yznden- Trkiye lsnde btn o zamann en ar basan retim
dallarn tekelinde topluyor. te buna biz Finans-Kapital diyoruz. Yani kapitalist snfnn da, byk arazi sahiplerinin de,
yani o zadelerin de hepsinin kmeletii bir banka etrafndaki
toplulua Finans-Kapital deniyor dnyada, yeryznde.
Bunu Al-Ayd>nl>k uzun sre gerei gibi deerlendiremedi.
Ve deerlendiremeyince, bugnk Trkiye'nin sosyal snf ilikilerinin karakteristiinin dnda kald. O yzden, o yanl yznden de, birok yanl konklzynlara [sonulara] vard.

Bunlardan bir tanesi, bildiiniz gibi, bir ara hemen hemen

pek ok gencin aznda dolaan: "Trkiye'de ne ii snfnn,
ne de kk burjuvazinin bir partisinin kurulma olana yoktur", eklinde bir formle balandyd. Tabii bu yanllarn en
byyd.
Trkiye'de ii snfnn, herhalde duymuluunuz olmas lazm, ama onu yazanlarn mutlaka bildikleri gibi: 50 seneden
beri kurulmu i Partileri vardr, Sosyalist Partileri vardr. Bu
partilerin o zaman yenilgiye dm olmalar, var olmu olmalarn ortadan kaldrmamtr.
Bundan dolay, bugn, nmzdeki aamada grevimiz,
byle yoktan bir ey var etmek deildir. nk yle oluyor
sonra. Yani, biz bugn arlk yoktan bir ey yapacaz anlamna geliyor o formlasyon Olmaz diyorlar. Sonra birdenbire,
tabii olmazn ok olumsun sonular yaratt grlnce, 180
derece bir br yana gemek suretiyle, hemen bu gece, sabaha kar bir parti kuralm, diye bir tela belirdi, bildiiniz gibi.
kisi de iki u, ortas yok.
Oysa bugn konu, yeni aamada, bir 50 yllk tarihesi bulunan Trkiye'nin Sosyalist Hareketinin ve Sosyalist Parti tutumunun Reorganizasyonu'dur, yeni batan rgtlenmesidir. Buna alak gnlllkle ve byk bir gerekilikle el koymak gerekir, kafa koymak gerekir. Yahut ba koymak halkmzn dedii gibi.
Byle bir kanlmazlk gz nnde durup dururken, onu, o
yanl sosyal Snf ilikileri zerindeki yanl tehisin, deerlendirmenin sonucu olarak. Bir utan bir uca sallanan biimde
koymak, bildiiniz gibi, proletaryan bir problem koyu olmaz.
Tabii, ii snfna yarar bir zm de getirmemi oluyor.
Bunun eitli aksaklklar zerinde durmayacam. Elbet
ana izisini gz nnde tuttuktan sonra, hepiniz -yani hepiniz
diyebilirim yksek tahsil seviyesinde arkadalarsnz- bu adan mutlaka o yazlan, izilenlerin deerlendirmesini benden
32

ok daha iyi yapacaksnz. Ben sadece, eski bir arkadanz sfatyla, birka aklmn erdii aklamay burada yapmakla yetineceim.
Fakat ite bu... Dn akam da bir konu vesilesiyle sylemitim: arlk devrinde kimi aydnlar, o geri Mujik vb. nfusunu sosyalizme kazanmak iin, "Allah Yap>c>lar>" diye bir doktrin tuttu rd ulard. Yani bir Allah yaratalm ve kyly teki
dinlerden koparalm, bizim dine, sosyalizme gelsin. Sosyalizmi byle mistik bir kk burjuva hadisesi saymak.
Bu arkadalar da, bir zaman olmaz, olanaksz dedikleri siyasi iktidar sava yapacak parti rgt iin, imdi olur ve hemen bugnden yarna yapalm tela iindeyken, o duruma
dyorlar. Yani, Allah Yapclar deil de, Parti Yap>c>lar> tutumuna girmi oluyorlar.
Oysa Parti Yapcl konu deildir. Parti geleneini, greneini, tarihini, deneylerini vb. gz nnde tutarak, bugnk
aamada bir Reorganizasyon yapmak lazmdr. Ve bu Reorganizasyonda hangi prensipleri, hangi parolalar, hangi davranlar koyacamz bir kere daha, hep birlikte, arkadaa.
kardee koyup zmemiz lazmdr.
Bu iddiay da, Beinci Sosyalist Ak>m diyebileceimiz,
dnce ve davran ortam, somut rnekleriyle koyuyor ve
koyacaktr tabii.
Benim grebildiim kadaryla, bugn Trkiye'de sosyalist
diyebileceimiz devrimcilerin "Durum Yarg>lamas>", u birka kelimeyle zetlediim biimdedir. Bunun ayrntlar zerinde durmayacam sylemitim. Tekrar etmekle banz artmayaym.

SORULAR-CEVAPLAR

SORULAR VE CEVAPLAR
Hikmet K>v>lc>ml>: imdi, bu sylediklerim iinde ve dnda, sevgili arkadalarmn zihinlerinde belirmi ve olduka ksa
-yani nutuk ekmemek artyla, birbirimize nutuk ekmeyelimama zet olarak baz problemler hepimizin kafasnda her gn
fkryor... Bunlar ne koyup, arkadaa tartma veyahut karlkl eletiri yapmaya alalm. Bunu teklif ediyorum. Benim
szm burada imdilik bitiyor. Eer bu tarzda grmeye vaktiniz varsa, dileiniz, arzunuz varsa, bunu yapmaya alalm.
Baka var m efendim?
Bir Eletirici: Efendim, ben...
Hikmet K>v>lc>ml>: Rica ederim, buyurun.
Eletirici: Pratikten gemi, (...) pratik eylemlerden gemi
kiiyim. Fakat... Teorik bilgiyle, bizim Trkiye'deki 50 yllk mcadelenin... Aydnlar inceleyelim, bakalm. Onlarn eviri yaptklar kitaba bakalm. Ben yle zannediyorum ki, Trkiye'deki
aydnlarn pratik deneyleri yok. Sol yaynlarda bilhassa.
Ben, Lenin'in "Bir Ad>m leri, ki Ad>m Geri" kitabn tam
11 gnde okuyabildim. Benim geldiim snf iin deil, sanki
aydnlar iin yazlm kitap, eviri yaplm. erisinde benim
anlamadm, yabanc olduum terimlerin oluu, bunlara aklk salanmay... yani parantez ierisinde, bizim gibi yoksul
ii ve kyllerin okuyaca... Olmas gerekirdi. Bir sr szlk kartrmak zorunda kaldk.
imdi, ben iki yl teorinin anlamn bilmeden, pratikte kotum. Bir sr hatalar yaptm. Bilhassa TP'in Aydn delegesi
37

olarak (...) kongresine katldm. Aybar konuuyordu, houma

gidiyor, ok gzel.. Alklyorum. Behice Hanm konuuyor, tamam, o daha gzel konuuyor. Halbuki ikisi birbirini ekitiriyor. Ben hangisini alklamal diye, yahut hangisi daha iyi konutu diye zemiyorum. Bir Aybarc oluyorum, sonra Arenci
oluyorum.
Demek istediim, ben, teori bilmediim iin... Demek ki,
ben bu terimlerin anlamm dahi bilmiyorum ve teori bilmediimden dolay bir sr hatalar yapyorum. Yani, byle ii snfnn rgt konusunda ben derim ki: Teori ile donatlm,
pratik deneylerden de gemi, fakat drt iiye bir aydn, o sz doru. Fakat hepsinin de teori ve pratik ile donatlm yorulmu kiiler olmas lazm.
Hikmet K>v>lc>ml>: te o Parti iinde olur.
Eletirici: Parti ierisinde. Yani byle eylerden Parti oluturulmal.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet, phesiz.Teekkr ederiz, iisiniz herhalde, szlerinizden onu anlyorum.
Eletirici : Kylym.
Hikmet K>v>lc>ml>: i, kyl...
Bir arkadamz aydnlardan ikayet ediyor. Aydnlar, bir takm szckler uydurdular. Hele son zamanda, biliyorsunuz:
ztrkecilik diye, ki Trke'nin de dnda, Trke kurallar dnda bir yeni Medrese dili kt. Eskiden Arapa, Acemce
Medrese dili idi. Halk anlamazd. imdi, biz devrimci genler
bir ztrke icat ettik, ite halkmz bunu da anlamyor. Bundan ikayeti. Hakldr.
Ancak, bunun tartlacak yan da yok. te dinledik. nallah bundan sonra -yle diyelim- bu hatamz dzeltme yoluna
gireriz. Ama tabii, bu hatay dzeltmenin yolu, teker teker kiilerin ne dncesiyle, ne davranyla olamaz. Mutlak, Trkiye'de gerek anlamyla ii ynlarna, kyl ynlarna dayanm bir Proletarya Partisinin var olmas arttr. Benim kanm bu. Arkadalarma syleyeceim.
38

Hikmet K>v>lc>ml>:Baka bir noktada?

Rica ederim. Ben rica etsem, arkadalar bir zahmet etsinler de, hem burada konuurlar, daha yaygn olur. Olmaz m?
Zahmet etseniz. Daha iyi olacak.
Bir Eletirici: 50 yldr, bir sosyalist hareket sz konusudur ve dorudur Gerekten Trkiye'de sosyalist hareketi olduka uzun bir gemie sahiptir. Ve dnya sosyalist hareketi
iindeki dnya lkelerinin i Snf Partilerine baktmzda,
bizim sosyalist hareketin ilk Partisinin kurulmas, dierlerine
gre olduka uzun bir gemie sahiptir. Hemen hemen kendisinden ok az sayda bir parti brakmaktadr, kendisi gerisinde. Bu bakmdan, olduka uzun saylan bir gemie sahip olan
bir Parti kurulmu Trkiye'de.
Fakat Trkiye'de -Sayn Doktor'un konferansnda dedii gibi: Reorganizasyon da desek, veyahut yeni batan kuruyoruz
da desek- 1971 senesinde bir gereklik var: Trkiye'de ii snfnn z rgt yok. Bunu bangr bangr baryoruz.
Bu, ii snfnn z rgtnn olmamasnda, teorik ve pratik sorumluluklarn varl phesizdir. Ve 1971 senesinde, sanyorum ki, bu konuda... Ben de katlyorum, Doktor'un genlik hareketinden gelmi olan bizlerin baz ynlarla ilikiler konusundaki hatalarmza. Fakat bunun yannda, birok tabii
olumlu ynlerimiz vardr. Ve devrimci hareketin, zellikle son
yllarda olduka iddetlenen devrimci hareketin nemli grevleri yerine getirilmektedir. Bizim kuan bu konuda sorumluluu, benim kanaatimce, olduka azdr.
1971 senesinde Trkiye'de sosyalist hareketi yneltecek ve
Trkiye snflar kavgasnda grev grecek ve Trkiye'deki devrim yolunu izecek bir siyasi Partinin olmamas, teorik ve pratike hangi sorumluluun altndadr? Ve bu konuda bize deney
olarak neler verebilirler? Bizim nmzdeki dnemde, gelecek
kuaklara 10 yl sonra, ite Trkiye'de bir i Snf Partisi
yok, bundan dolay ne yapmalyz, gibi bir soruyla karlamamamz iin, imdiden bize teorik ve pratik hangi devleri verebilirler? Sorumluluk asndan, teorik ve pratik sorumluluklar nelerdir? Birinci sorum bu.

kincisi: Dnya Halklarnn devrimci mcadelesi olduka

iddetlenmektedir Bu, emperyalizmle toptan (...) gittiimiz bir
ada, genel bir dorudur. Bunu, gnmzde ou arkadalar.. Orta Dou Devrimci emberi olarak ANT evresi att. Arkadalar bilirler. Fakat bugn olduka tutulmaktadr. Orta Dou Devrimci emberi, yahut Orta Dou'nun ortaklaa mcadelesi. Dnya uluslararas mcadelesi (...) altnda.
Trkiye'nin veya herhangi bir lkenin somut snf mcadelesi gzden karlmaktadr.
Bu gzden karlrken, iki eilim gryorum. Birisi, Benim
kanaatimce.. Sayn Doktor'u bu noktada eletiriyorum. Birincisi: Trkiye'nin sosyal pratik, sosyal snflar savana derinliine
dalmak ve muhtemel olan bir, uluslararas emperyalizmin daha
(...) olmas, gzden, benim kanaatimce, karlarak, Trkiye'de
halk savan daha snflar aras mcadele, daha salam bir (...)
oturtulmas iin, yeni neriler gereklidir.
Bu bakmdan, halk sava konusunda, hocamzn da bir
aklk getirmesi gereklidir, benim kanaatimce. Yani, Trkiye'de acaba, baz arkadalarn kafasnda yle sorular var, benim kafamda kesinlikle yoktur, Doktor'un kitaplarn okudum- Trkiye'de bir Sovyetik ayaklanma tipi mi nerilmektedir, gr vardr. Buna cevap olacaktr.
Yani ikinci sorum: Trkiye'de mutlak ve zorunlu olarak -evrensel olarak her lkenin gemesi zorunludur- bir uluslararas
mcadele ve izgisi olan silahl mcadelenin gereklilii, artlar
zorunlu olarak Trkiye'yi byle bir aamaya sokmutur. Bugn, bunun gerektirdii taktik eylere girmemiz gereklidir. Bu
da, benim taklmadm konudur. Bugn Trkiye'de her ynyle, gerek kitle mcadelelerini hzlandrmak, gerekse aktif
eylemleri gelitirmek ve aktif eylemleri kitle mcadeleleri iinde eritmek gereklidir. Bunlarn nda, yani sosyal snflar sava ve uluslararas halk savalar dneminde, Trkiye sosyal
pratii bize nasl bir devrimci mcadeleyi getirmektedir? Bu
konuda da bir aklama yapmasn isteyeceim.
nc mesele: Sayn Doktor'un Sosyalist Gazetesini inceliyorum. Sosyalist Gazetesinde, Trkiye'deki devrimci hareke-

te ilikin baz konularda, baz eylemlerde tavr ve eletirileri

biraz, benim kanaatimce, sekterce olmaktadr. Bu konuda daha sekter olmamasn ve sosyal gereklik... rnein: Trkiye'de son olaylarda, baz eylemlerin devrimci arkadalar tarafindan yapld aka ilan edilmitir. Bu bakmdan, yani bunlara bir provokasyon mahiyeti verilmesi Sosyalist Gazetesinde
neden dolaydr? Acaba teorik ve pratik yanllklar bakmndan bir provokasyon mudur? Yoksa, Trkiye'nin bugn gerektirdii devrim mcadelesi admnda (...) bir provokasyon mudur? sorum budur.
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederim.
Efendim, ilk kad getiren arkadamzn sorusuna, daha
nemli konular kt iin, biraz ge kaldk. Bir arkadamz,
957 senesi Vatan Partisi Gerekesinin nsz'ndeki bir problem hakknda soru sormutur, kk bir soru. Tabii ilgin b soru ayn zamanda. Yani bugnk psikolojimizi de aydnlatacak
anlamda ele alnmas gerekir.
Yalnz, imdi daha derin ve geni, yani byle kiisel bir hatann var m, yok mu olduundan daha nemli. Trkiye'de
sosyalist dnce ve davrann ana izileri zerine sorular
alyor, eletiriler yaplyor. Bunlar m nce yapalm? Yoksa,
nce bu kada m?
nk onun da bir ncelik hakk var. Hepsinden nce geldi. sterseniz, bundan balayalm. Sizin teklifinize kalm, sterseniz, nce, ite imdiki arkadamzn ynelttii eletiri
asndan konulmu problemler zerinde fikirlerimizi ortaya
srelim. Ne diyorsunuz?
neriyi veren arkadaa rica edeyim yleyse?
Ha, peki efendim, teekkr ederim. Ben, nemi bakmndan, onu sonraya brakmak daha doru olur kansndaym.
Msaade ederseniz.
Son konu var. Birincisi, sonu olarak: Trkiye bir Sovyetik Devrim tipi mukallitlii (taklitilii) mi yapmaldr anlamna
geliyor.
Benim, daha ilk bata btn rpnarak anlatmak istediim
problem, biliyorsunuz, u maymunluktan kurtulalm, dnyann

baka lkelerinde gelmi gemi modelleri aynen taklit etmekten kurtulalm prensibidir. Bundan dolay, bu tarzda bir sabit
fikir dediimiz, bir skolastik, bence aklma gelmeyen bir noktadr. Varit deil yani, byle bir taklitilik. Bu kadarla yetineceim o nokta hakknda.
Ondan sonra, bir de, halk savalarnn bugn Trkiye'de,
zellikle ite Gen Trkler dediimiz kesimin son derece kahramanca direni ve davranlar biiminde cereyan eden, hatta silahl atmalara varan yakc gnlk olaylar var. Bunlar
hakknda ne dnrz sorusu geliyor, eer yanlmyorsam.
yle deil m? Evet.
imdi, arkadalarm, bundan birka sene nce Siyasal Bilgiler Fakltesi'nde de buna yakn bir problem nmze kmt. Hatta baz gen arkadalar, nasl biz devrimde deil miyiz, devrim iinde, falan diye, baya yadrgamlard o zaman.
Oysa, Devrim deyince, bizim Bilimsel Sosyalist adan Devrim: yi anlalmas gereken, en nemli problemdir. Devrim
nasl yaplr? oraya geliyor. Devrim yaplr m? Yaplr. Devrim, devrimciler tarafndan "yaplr"', tabii. Ama devrimcilerin
tamamen sbjektif olanaklar meselesi midir? Hayr. Bundan
dolay, devrimciler tarafndan da "yaplmaz". Yani, Devrim, ne
bir devrimci zmrenin, ne bir devrimci snfn yapabilecei bir
olay deildir. Bizim, hi deilse Bilimsel Sosyalizm asndan,
devrim anlaymz bu.
Devrim tamamen objektif bir sosyal (Sosyal Devrimden
bahsediyoruz), bir sosyal olaydr. Ve bizim Ustalarmza gre,
devrim deyince, temelinde, retici glerle retim ilikileri elikisinin bir patlamaya varmas yatar. Devrim deyince biz bunu anlyoruz.
imdi, problemi bu adan koyduk mu, Devrimcilik nasl olacak sznn karl bundan karlabilir. Bir kere, bizim Bilimsel Sosyalizme gre, Devrimin (btn olaylarda olduu gibi), bir
uzun birikim devri vardr; bir de diyalektikman, o uzun birikim
sonuna gelince, anszn atlamas vardr. Ki bu atlama, bildiiniz
gibi, o toplumda var olan btn mlkiyet ilikilerini, yani huku42

ki ve dier btn ilikileri altst eden, yani, stn altna, altn stne karan bir deiiklik demektir. Bu ani olur. Bildiiniz
gibi, varlkta da byledir, toplumda da byledir.
u halde, Devrim dedik mi, mutlak surette bunu iimizden
herhangi byk bir avu kahramann tek balarna baarmas,
biraz g bir konudur. Yani sosyalizm, Bilimsel Sosyalizm asndan bunu yle koymak, bilimin tam iinde bir davran ve
dnce olamaz. Alfabetik Marksizmin bize rettii bu.
Ve bunu, tabii Marksizm bir gkten inmi kitaptan kard
vahiyle bize anlatmam. nsanlk tarihinin modern toplumda
geirmi olduu eitli devrimleri birer birer -hani la-boratuvarda kobay yatrp da nasl zerinde tecrbe yaplyorsa- toplumun iinde gemi tecrbeleri yle tarafsz bilim gryle ele
alm, onlarn inceleniminden sonu olarak karm. Ve bunun
diyalektik bir gidi olduunu, bundan dolay devrimin nce, yani genel izileriyle uzun bir birikimden sonra, ani atlaylarla olacan koymu. Her yanda, her alanda olduu gibi.
Ondan sonra da, devrimin herhangi bir zmre, bir snf, vb.
problemi olmayp, millet lsnde bir milli bunalm problemi
olduunu koymutur. Yani devrim, sosyal devrim yle bir deiikliktir ki, toplumun ne bir zmresi, ne bir snf, ne birok snflar yalnz balarna arzu ettikleri iin, hatta mecbur olduklar iin, bugnden yarna yapabilecekleri bir olay deildir. Yaparz derlerse yanlmlardr, yanlrlar.
Bunu anlamak zorundayz Trkiye'de de. Milli lde kriz rndr devrim. Dnyann hangi yerinde baarl sosyal devrim olmusa -bugn de, dn de- gzmz nne getirelim. Bunlarn
hepsi Milli lde buhranlarn rn olmulardr.
Yani, milli lde deyince, biliyorsunuz Ustalarn bir formle edileri vardr: Alt ynlar (diyelim ki, Trkiye'de iiler,
kyller, esnaflar ve dier btn aydnlar, bunlara alt yn diyelim) bunlar her an iin smrgen tahakkm snflarnn basks altnda illallah demilerdir. stemiyoruz biz bu dzeni, bir
devrim olsun, demilerdir. Fakat bu yetmez, der bize Ustalar.

Bunun yannda... halk ynlarnn, yani ben Franszcasndan

okumutum, "Je ne veu pas" demesi yetmez. st snflarn
da, smrgen, egemen snflarn da, "Je ne peu pas" demesi, yani ben bu ii yapamyorum artk, beceremiyorum, bu iin
altndan kalkamyorum demesi lazm. Bunun da bir yn
semptomlar olur.
Bundan dolay, biz imdi, Trkiye'de bugn Halk Sava
acaba birikim anda mdr, yoksa atlama anda mdr? nce bunu ele alp, koymamz gerekir. Ondan sonra, eer bu
aamada gerek sosyal devrim konu ise, bu devrimi gerektirecek biimde alt tabakalarn stndekiler de bunalma katlmak suretiyle tamamlyorlar m ona bakmak icabeder. Ki burada, genel izileriyle korsak, st snflarn, tahakkm eden snflarn, adeta panie uramalar anlam kar.
Onlar panie dren olaylar ne olabilir? Onlarn zerinde
hepiniz az ok bir fikir sahibisiniz. Yalnz Gney Amerika'daki
olaylar zerine bir Fransz burjuva dergisinin bir sz hatrma
geldi. Onu burada size okuyaym. Orada diyor ki... daha iyisi,
zetleyeyim ben size. nk, inanabilirsiniz ki, bunu deitirmekte hibir karmz yok. Diyor ki:
Bu Gney, Latin Amerika'da gerillalar imdiye kadar olurdu.
Bunlara bo veriyordu Amerika, U.S. Amerika Emperyalizmi.
Olur, biz bunun hakkndan nasl olsa geliriz, derdi. Fakat, son
gelimeler, ordunun da Vurucu G olarak destekledii yeni
geliimler nnde, Amerikann d patlamaya balad, diyor.
Bu mealde sylyor.
imdi, demek, Devrim iinde belirli bir zmrenin ne kadar
kahramanca, ne kadar etken saylabilecek tutumu olursa olsun, eer st snflar panie uramamsa, devrimin, sosyal
devrimin bugnden yarna gereklemesi, temennimiz de olsa, gereklemesi biraz g olur. Veyahut olamaz. Yani bir sonu kyor. Bu belki biraz soyut bir kavram gibi ama gereklerin dndan alnm bir kavram deil. Gereklere dayanan
aratrmalar bunu byle koyuyor.
44

st tabakann, tahakkmc snflarn bunalm nereden anlalr

dendii zaman, ite gene bizim Ustalar, eitli semp-

tomlar saydklar srada, bir tanesini de herhalde bilirsiniz, ikide bir kabine deimesi, onun yerine gelenin bir daha tekerlenmesi vb. gibi semptomlar eklinde koyuyorlar.
Bizde, u ana bakarsak, btn sosyal snflarmzn katld bir devrim mayalanmas gnn meselesi olmu mudur?
Yani, elbette ii snfmz her gn grev yapmak suretiyle, bir
eylem byy iinde. Byk kyl ynlarmzn tek tk
semtlerinde, toprak igalleri biiminde hakikaten devrim havasn koklatan davranlar ve olaylar oluyor. Btn bunlar
bir devrim semptomu. Ama ounluuyla alt snflarn, ezilen
snflarn devrim atln gsteriyor. st tabakalarda bir Demirel'i dokuz dvel daha dremedi, gryoruz. Yani byle
de bir ac gerek var.
imdi, demek ki st snflarn krizi... Bugn iin hi deilse,
belki yarn sabah, bilmiyoruz, belki bu gece yars her ey deiir, onu da bilmiyoruz. Ama bugne kadarki olaylarn nda bakarsak, bugn iin yok yle bir ey. Evet, bezirgan partiler arasnda bir hayli iddetli diyeceimiz ekimeler geiyor.
Ama bu kayk dvnden teye gitmiyor, maalesef.
Nitekim, ilerinden, bir ksm, bir kutsal cephe kurmak teklifiyle sahneye kyor ve Trkiye sathnda devrimcilii btn
silahlaryla, devlet gcyle bask altnda tutmas yetmiyor,
onun dnda sryle komandolar, sryle mcadele dernekleri vb. kurmak suretiyle rgtleniyor. Byle bir gerek durum
iindeyiz.
Bunlar bizi elbette ktmserlie, devrim hakknda bir rkntye gtrecek eyler deil, devrimci olarak. Acaba iimizden bir her eyi gze alm atlm doarsa, Trkiye'de bugnden yarna bir devrim olur mu sorusunu, bunun deerlendirmesini, ancak diyalektik birikimin patlama devrine geldiini ve
btn milli lde bir buhrann olup olmadn hesaba katmakla zmleyebiliri.

Belki fazla genel konutum. Ama bu genel konumamn sonular zerinde, hepiniz, kendi zekanz, bilginizle uzun uzun
duracaksnz elbette.
Yalnz, silahl mcadele denilen eyin ok ciddi bir problem
olduunu ve byle byk salonlarda, byk anonim kalabalklar nnde konuulup bir karara balanacak ey olmadm
hepimiz biliriz. Bundan dolay, o noktada bir konferansdan
u veya bu ynde kesin bir teklif beklemek, bence, pek realiste olmaz.
Sosyalist Gazetesi hakknda eletirilere gelince... Burada iki
nokta var. Birisi: Eletiriler, gazetenin yapt eletiriler sekterce oldu, diyor. Mmkn. Bunun olmamas iin. benim ricam, hepiniz eli kalem tutan aydn kiilersiniz. Hi deilse byk ounluunuz; -Bir ii arkadamz var orada ama, belki
onun dnda byk ounluk- yazar, dnr insanlarmz,
genlerimiz... Sekter grdkleri yeri, rica ediyorum hepsi ellerinden geldii kadar, hi canmzn yanacan dnmeksizin,
en ac ekilde de olsa, btn aclyla, btn iddetiyle eletirsinler. Temennimiz o.
Ve daha dorusu, Sosyalist Gazetesi; "Benim" falan eklinde
kondu. Yok yle bir iddiamz. Biz bir giriimde ufack bir ta olmak iddiasndayz. Bu gazete, isteriz ki, herkesin iinde eletiri,
eylem ve teori yapt bir alan olsun. Btn yaplacak eletirileri, imdiden ben ahsen teekkrle karlarm.
teki, ikinci nokta: Bir yanl anlamadr, arkadalar. Hem
feci bir yanl anlama. Ben Sosyalist Gazetesi'nde, eylemlerin
provokasyon olduu manasna gelecek bir szn, bir szcn hatta, olduunu hi zannetmiyorum. Yalnz belki yaz,
stil yanll olarak, bu anlama ekilmi. Yahut da, belki, hi
ummadmz baz szmalar, iimizde byle yorumlar, yapp
Sosyalist Gazetesi'ne kar bir antipati yaratmak sevdasna
dm. Bilmiyorum, yani hepsi olur. Epey tecrbe geirdiimiz iin... Bunlarn eit eit nanslar olur. Bu eit yanl
anlamalarn.
46

Elbet arkadamz tenzih ederim. Bu tarzda yanl anlama

kast sz konusu deil. O yle anlam, yahut anlayanlar iitmi. Zaten daha ok onu sylyor.
Biz, hibir eylemin provokasyon olduu hakknda en ufak
kanaat geirmiyoruz. Tam tersine, genliin bugn yapmak
zorunda brakld btn eylemlerin, bir kanlmaz insancl
nefis mdafaas> olduu kansndayz. Biliyorsunuz, Ceza Kanununda, adam ldrr, (hukukularsnz ounuz herhalde,
Hukuk salonundayz) ldrr ve cinayet saylmaz. Eer nefsini mdafaa ettiyse, hemen beraat eder.
E, genliin zerine, onu ldrmeye kastetmi bir saldr
varsa, genlik savunmayacak m? Ceza Kanununun emrettii
kadar olsun bir yurtta savunmas yapmayacak m? Bizim grdmz bu. Bunun dnda, biz hibir ey grmyoruz, genlik hareketinde.
Yani, Sosyalist Gazetesi'nde, byle bir ima dahi yaplamaz.
Eer, o anlama gelir bir ima sezildiyse, bu mutlaka yanltr.
Yahut, belki bizim de iimize yani gazetenin de iine bu tarzda yorum yapmak isteyen kt niyetli eilim girmi, szmtr.
Onu da bilmiyoruz. Aratrrz, gene bakarz.
Fakat, tekrar edeyim: Genlik eylemlerine yerden ge kadar ve sonuna kadar hak veren, Sosyalist Gazetesi kadar ikinci
bir gazete olamaz, olmamas lazmdr. Biz bu savan iindeyiz.
Ancak, orada bir provokasyon sz geiyorsa, zellikle ok
sevdiimiz, ok saydmz ve tabii balarna kaza gelmesinden yreimizin titredii gen eylemci arkadalarmzn daha
dikkatli davranmalarna yarar bir uyar belki yaplmtr. nk dediim gibi, Trkiye maalesef zannettiimiz kadar kendi
iinden idare edilmiyor. Btn subalarnn dnya lsnde
Finans-Kapital ajanlaryla kesildiini hepimiz biliyoruz ve her
gn gryoruz rnekleriyle. Byle bir durumda, sosyalist hareketin iine tahakkmc snflarn en gzel kundak sokular,
daima ajan-provokatrleri oraya szdrmak eklinde olur.
Biz devrimciyiz, iimize nasl sokarz?

Dnyada en devrimci, dnyann en byk devrimini yapm,

baarm -yeralt biimindeki uzun almalar srasndaki savalarnda bile -yle Partiler olmutur ki, Merkez Komitesine kadar
tahakkm eden snfn ajanlar girmitir. htilal olmutur. i Snf iktidara gelmitir. Ondan sonra, dosyalara bir de baknca...
Eyvah! Yahu, bu Merkez Komitesindeki ye casusmu. i Snfn sabote etmek zere gelmi, diye. Ondan sonra anlalmtr.
imdi, bu lde hilekr, iimize szc dmanlar karsnda olduumuzu unutmamamz lazm. Kald ki, genliimizin
eylemlerinin ou hi olmazsa, gayet gs bar ak, oportada, gnein altnda, aleni olup bitiyor. Bu kadar ak bir sava iinde, gerek dvlere, gsmz kabartan kahramanlarn arasna kar tarafn ajan sokmamas diye bir ey
akla getirilmemelidir. Yani bunu, biraz daha yrei ok yanm, can ok yanm bir arkada olarak hatrlatmak istemi
olabiliriz.
Yoksa, elbette, sylediimiz gibi: Genlerin her eylemini en
meru, Ceza Kanununun emrettii bir vatanda nefis savunmas sayyoruz. Ve ona toz konduracak her szn, her kiinin
lesiye karsndayz. Bunu arkadalarma, bir kere daha buradan sylemi olaym.
Bu konuda daha fazla uzatmayaym.
ORDU GENLNN
DEVRMC GELENENN GNCEL SONULARI
Buyurun efendim, rica ederim. sminiz? Efendim? Teekkr
ederim. Buyurun.
Bir Eletirici: Efendim, Lenin'den bir takm pasajlar aktardnz ve Lenin'in devrim zerine ve baka konulardaki grlerini akladnz. Ama bugn lkemizde orduyu Vurucu G
olarak adlandryorsunuz. Ve orduyu, ite halkla arasn amak
istiyorlar, diyorsunuz. Oysaki, bugn ordu, Orta Dou'da(Orta
Dou Teknik niversitesi) arkadalarmzn zerine kurunlar
yadrmakta ve orada komandolar halkmzn zerine amansz
48

basklar yapmaktadr. Orduyla nasl halkn arasn ayorlar,

diye bir mesele ortaya atlabilir?
Orduyu biz hakim snflarn bask gc olarak biliriz. Ve
Devlet mekanizmasnn bir paras olarak biliriz. Ordu, snf
mcadelesi ierisinde, halkmzn mcadelesini ezmek iin harekete geecektir. Hakim snflar bunu yapmak zorundadr. Ve
hakim snflar, orduyu da... Orduyla halkn arasn amak diye
bir mesele (...) bence ok yanltr.
kinci sorum ise u olacaktr: imdi, Hindistan meselesi
zerine Sosyalist Gazetesi'ni okuduumda,

Sosyalist'te yle

diyorsunuz: Hindistan'da yiit bir halk sava veren MarksistLeninistlere kar ar ithamlarda bulunuyorsunuz. Hatta CIA
ajan diyecek kadar ileri gidilmi. Bunu nasl ey yapabilirsiniz? Nasl Marksist-Leninistlere CIA ajan diyebilirsiniz?
Hikmet K>v>lc>ml>:

Evet. Teekkr ederim.

imdi, tane daha var burada. Hatta drt tane daha problem var. Bu arkadamzn da eletirisi var.
Ksaca anlatm olmaya alalm. Trkiye'de bizim somut
ilikilerimiz arasnda. Ordu problemi hakknda dnce ve
davran edinmek, bir ayr konudur. Bir de, Ordu zerinde,
Devlet zerinde genel teorik kavramlar ortaya koymak ayr
eydir. Bizim, batan beri zaten, aklamaya altmz nokta budur.
Trkiye'deki Ordu, tarihinden gelen bir gelenek-grenek
gcyle yaam diyoruz. zeti bu. Sosyal Devrimlerin, Politik
Devrimlerin, imdiye kadar grlenlerinde daima Vurucu G
roln oynam.
1908 Merutiyet-Hrriyet htilali'nde Vurucu G kimdir? Hepimiz okuyoruz. En gen arkadamz da. Merutiyet htilali'ni,
1908 htilali'ni okusun, grecek: Niyaziler, Enverler, falan... btn bunlar, Ordu Genlii'dir. Onlar yapmlar.
Ama onlar m yapmlar? Ha, ite orada bir nokta var, yani
diyalektik bir nokta var. Hem yapmlar, hem yapmamlar.
Yapmlar, fakat hangi snf ynetiminde yapmlar, y-neliin49

de yapmlar? nemli olan o. Elbette Merutiyet: Komprador

Burjuvazinin, o zamanki Komprador Burjuvazinin ynnde
gerekletirilmitir. Ama bunda Vurucu G ordu olmutur. Ve
bu vuru, Abdlhamid istibdadn kaldrmak suretiyle, bir ileri
adm atmtr.
Byle mi? E, bunun aksini biz nasl iddia ederiz? Olay bu.
Gelmi 1919 yl. Yeniden Birinci Kuvayimilliye balam. Ve
orada, Trk Ordusunun gene gen insanlar, aln Mustafa Kemal'i, aln Kazm Karabekir'i, aln ite smet Paa'y (o zaman
smet Bey, albay)... btn bunlar hemen 40'n doldurmam
insanlar. Ordu Genlii diyoruz. Ve onlar Vurucu G roln
oynamlar.
Milli Mcadele'nin her safhasn birer birer gzden geirin.
Kolordu kumandanlaryla, tmen kumandanlaryla ifreli ,gizli, sk temaslar. Ordu rgtnn Emperyalizme kar ve dolaysyla Saltanata kar taarruzunu nasl salayacaz problemi
iinde gemi. Ve neticede, zafer de, bu Vurucu Gcn ncl altnda olmu.
Ama bu Vurucu G m yapm o devrimi? Hem yapm,
hem yapmam. Bizim diyalektiimizin uygulama alan, gerekler iinde deerlenecek. Orada da yledir. Sosyal S>n>f olmad iin, Vurucu G elbette kendi bana bir Milli Mcadeleyi baaramazd Yani, kendi bana yapm olmak iddiasn
zerine alamazd.
Elbet, Mdafaa'i Hukuk Cemiyetleri'nde rgtlenmi o zamanki Anadolu Burjuvazisi'nin snf olarak orduyu bir yne
evirmesiyle, ordu Vurucu Gln yapmtr. Ama devrimci
ve ileri bir Vurucu G roln oynamtr. Oynamam mdr?
Oynamsa, bunu nasl inkar edelim. Bunu sylyoruz.
27 Mays: En son olay... Orada da yle. Bir gece yars (her
zaman byle koyuyorum nk emas yaplrsa, byle olacak): 30 subay Ankara'da, 30 subay stanbul'da almlar silahlar, kmlar ve srpriz basknyla o zamann iktidarn alaa etmiler. Bunlar kim? Gene Ordu Genlii.
50

imdi, inkar m edelim? Yok, Ordu Genlii deil. E, kim

bunlar? Cevap vermek lazm. Daha dorusu, bunu anlamak
lazm. Bunu Ordu Genlii yapmsa, 27 Mays'tan sonra Trkiye'de yeni bir geliim iin bir ileri adm olmusa, bu durumda Ordunun, Vurucu G olarak, siyasi devrimlerde rol oynad gerei kendiliinden, olay olarak ortaya km olur. Biz
onu nasl inkar ederiz?
Yani, arkadalarn kartrd nokta bu.
Bu rol nereden geliyor diye aramak zorundayz. nk gryoruz. Ve rnek olarak onu da yazdk Sosyalist'te, hatrlarsnz. De Gaulle (Fransa'nn ordu zirvesi): "Fransz Ordusu. tarihinin btn devrimlerinde hibir zaman devrimci olmamtr', diyor. Doru. Fransa'da da ordunun politik devrimlerdeki
durumu bu. Daima gericilikle birlik olmu. Trkiye'de olmam. te iki lke ki, orada silahl kuvvetler birbirine taban tabana zt yneli peyda etmiler. Bunun bir nedeni yok mudur?
Bu nedeni biz aramayacak myz? Arayacaz.
Niin arayacaz ama? Sadece bir kuru bilim gsterisi yapmak iin deil, tabii. Bugnk problemlerimizin zmnde bu
olaydan yararlanmak mmkn m, deil mi? O adan alacaz. Yani, eer ordumuzda, zellikle Ordu Genliimizde
(onu aka belirtmek lazm, nk her zaman odur Vurucu
G) bir devrimci gelenek varsa, bunu biz inkr etmekle mi
gnmzn grevini yerine daha iyi getiririz? "Yoktur byle bir
ey. Ordu alak burjuvazinin devletine dahildir, vur abalya",
deyip de, onu illa ki karmza zorla itelemek mi devrimciliktir?
Yoksa, onun o gelenei varsa, onu Trkiye Halknn yararna
ele almak, deerlendirmek mi gerekir?
Benim anladm devrimcilik, muhakkak ki, eer byle bir
gerek varsa -ki ben byle bir gerek olduuna kaniim-bu gerein ii snf, kyl ynlarmz yararna deerlendirilmesi
lazmdr. Ama bu deerlendirme, ona svp saymakla, ona kitaptan alnm formllerle saldrmakla olmaz.
Mesela, gen arkadamzn syledii btn o eyler, formller olaanst doru. Hepsi doru. Ama bunlar Marksiz-

min alfabetik dorulardr. Bunu bilmemek, elbette sosyalizm

adna azn amaya insana izin vermez. Ama bunu bilmenin,
somut olarak 1970 Trkiye'sinde ordunun tam deerlendirmesini yapmak iin yeterli olduu iddia edilemez.
Somut, objektif olarak, bu ordunun daha 10 sene nce bir
devrimci, politik devrimci hamlesi olmusa, 10 sene sonra bunun sfra indiini iddia edemeyiz. Sonra, hepimiz Trkiye'de
yayoruz. Yani, Ordu fosilleri dediimiz insanlarla, ordunun
devrimci geleneini temsil eden Ordu Genlii'ni birbirine
kartrmak iin elimizde hibir yetenek yok. Tam tersine, eer
gerekten devrimciysek, o gcn, o gelenein bugn

bizim

iin kazanlmas gerektir.

Kazanmaya gelince, ha, ite o zaman, gayet kritik bir moment iine dyoruz. Ya o gelenei, kfr edip -hi deilse
tahkir edip (aalayp)- karmza alacaz. Yahut ondan yararlanmann, onu kazanmann yollarn arayacaz. Kazanmak
gerek olduuna gre... nk o g de akaya gelir bir g
deil... Hani arkadalarm, bakn: "Silahl Mcadele", falandan
bahsediyorlar, deil mi? E, silah da onun elinde. Onu biz nasl
hie sayp da, devrimcilikten bahsedebiliriz? Bu, hayalin son
kertesi olur.
Hikmet K>v>lc>ml>: Efendim? Buyurun.
Bir Eletirici: Ordunun, yani Vurucu, G meselesinde,
bunu deerlendirirken, btn konumalarnzda da...
Hikmet K>v>lc>ml>: sterseniz, buyurun canm, buradan
konuun.
Eletirici: Arkadalar, Vurucu G meselesinde Dr. Hikmet
Kvlcml arkadan yapt deerlendirme tamamen gemiin
tahlilinden karlmaktadr. Oysa, bugn iinde bulunduumuz
ortam tahlil etmemiz gerekir.
Emperyalistler ve onlarn uaklar basklarn, silahl saldrlarn, her trl oyunlarn oynamaktadrlar. Btn gleriyle Marksistlerin zerine saldrmakta, onlar imha planlar iindedirler.
Bu durumda Vurucu G, bu kar-devrimcilere kar dvenler, onlara kar gs gerenlerdir. Bugnn ortamnda, Vu52

rucu Glerse, ortaya kmalar gerekir. Artk bu bir lm kalm

savadr. Geriye ekilmekle, durmakla olacak i deildir. nk devaml olarak saldrlarn arttryorlar. mha plan iindedirler. Bunu burada mutlaka grmemiz gerekir.
Artk, Trkiye'deki Marksistlerin geriye ekilecekleri durumlar
yoktur. Devaml saldracaklardr. Fakat bu saldrlar, ak saldrlar olmayacaktr. Saldr-ka taktiini izleyebildikleri ve varlklarn koruyabildikleri oranda bu sava baarya ulatrabileceklerdir. Artk geriye ekilme diye bir ey yoktur arkadalar. Olaylar izleyenler, bunu ok ak grebiliyorlar. Grmeleri gerekir.
Ve Vurucu G de, eer bugn ordudaki o gen arkadalarmz Vurucu Gse, ortaya kmalar gerekir. Bu faist saldrganlara hi olmazsa kar durmalar, onlarla mcadele etmeleri gerekir.
Ve bugnk ortamda, Orta Dou olaylar ve dier btn
Emperyalistlerin bu saldrlar, yani apak bir ekilde ortaya
kmtr. Yani imha plan iindedirler. Burada Marksistlerin
taktii, artk geriye ekilmek, beklemek olmamaldr. Devaml
saldr, devaml saldr olmaldr. Fakat bu saldrlar ak saldrlar olmamaldr.
Ve bugn eer, ordudaki bu gen arkadalarmz, bu gen
subaylarmz, bu gen devrimciler, Marksistler de bu taktii izlemelidirler. yle beklemekle olacak bir i deildir.
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederiz. Efendim? Buyurun.
Bir Baka Eletirici: Arkadalar bizde okumama hastal
var. Dr. Hikmet Kvlcml aabeyi savunacak deilim. Fakat
unu bilelim. Lenin'in "Sosyalizmin ocukluk Hastal>>" diye bir eseri var. En gerici eilimde de olsa, sallantl da olsa,
kaypak da olsa...

yani bunlardan yararlanabiliriz, der. Pek o

kadar gvenilir olmasa da... Ama

ustaca, her trl eylerden

ey yaparak.
imdi, arkadalar, ben, yani bir kylym demitim. Durmadan mcadelenin ierisindeyim. ok pratikten deneylerim
var. Hatta bir gn, bir bror, bir ey yazaym da, dedim. Byle gen arkadalar okusun, diye.

Baz kelimeleri Mao'nun eserlerinde grdm. Yani, o adamn

nasl pratik ierisinde yorulduunu bir kat daha anladm.
imdi, bir adam tahrik etmekte bir fayda yok. Ben grdm.
ok gen subay arkadalar da grdm. Yani, bu demek deil
ki, ordu bu ii halleder demek deil. Onlarn ierisinde Marksist-Leninist adamlar da grdm. Benden fazla eser okumu
kii de grdm. Yani bu ey derken, tahrik etmekte bir anlam
yok. Bunlardan bir fayda kazanamayz.
Yani, biz Lenin'in "Devlet Ve htilal" kitabn okuyup da...
Bir Baka Eletirici: Sayn Hikmet Kvlcml, Trkiye'de
Ordu Meselesini genel olarak Devlet ve Ordu Meselesinden ayr olarak ele almak gerektiini belirtti. Sayn Hikmet Kvlcml
bu konuda uzun ve olduka ayrntl bir Tarih Tezi ortaya koyuyor. Bu Tarih Tezi, esas olarak, Osmanl Toplumunda Osmanl Ordusunun halkla ve retimle kuvvetli balar olduunu
ve hatta halka kar bir bask arac olmadn ieren belli aamalardan geerek geliiyor. Ve bugn de, bugnk Trkiye
Ordusunun, Osmanl Ordusunun sahip olduu iddia edilen o
devrimci gelenei devam ettirdii syleniyor.
imdi, birinci soru: Biz, bu Trkiye'ye ayrcalk tanyan ve
zel olarak Trkiye iin gelitirilen Tarih Tezini, PROLETER
DEVRMC AYDINLIK dergisinde, genel ilkeler asndan deil,
ok somut olarak Osmanl Tarihi asndan eletirdik. Bu eletiriye kar, bu eletirinin genel ilkelere dayand ve bu nedenle tekrarc ve geersiz olduu cevab verilemez. Somut olarak
orada yaplan eletirmelere cevap vermek gerekir.
kincisi: Sayn Hikmet Kvlcml, Trkiye iin bu ayrcalkl
Tarih Tezi'nin yan sra, demin Latin Amerika'nn baz lkelerinde de Ordunun Vurucu G olduundan sz etti. Orada ordunun Vurucu G olmas neye dayanyor? Ayn ekilde, devrimci bir ordu gemiine mi?
ncs: Yaratc dnce, Marksizm-Leninizmin temel ilkelerinin reddi anlamna gelir mi? Bu yaratc dnce, Revizyonizmin nerdii cinsten bir yaratc dnce olmaz m?
Drdncs: Eer btn Emperyalizm tarafndan smrlen lkeler iin, ordunun devrimin vurucu gc olduunu orta54

ya koyacak bir Tez gelitirilecekse, Modern Revizyonizmin

"Kapitalist Olmayan Kalknma Yolu" tezi elimizde hazr deil
midir? Btn bunlar sonunda ona varmyor mu?
Beincisi: Bunu Parlamentarizm meselesiyle birletirelim.
Sayn Hikmet Kvlcml demin TP'i Parlamentarist bir tavr taknmakla eletirdi. Ve bunun bir Proletarya Partisinin tavr olamayacan, TP'in de bir Proletarya Partisi olmadn ima etti. Sayn Hikmet Kvlcml Sosyalist Gazetesi'nde, ili'de Allende'nin seimlerini aslnda sosyalist bir iktidarn kurulmas olarak nitelemeyen unsurlar "Sol provokatrler" olarak nitelendirdi. Sayn Hikmet Kvlcml, Hindistan'da emperyalizme ve
feodalizme kar silahl mcadele veren ve lkenin birok blgesini emperyalizmin ve feodalizmin tahakkmnden kurtarm olan Hindistan Marksist-Leninist Komnist Partisi'ni, hibir
delil vermeden, "CIA Maocusu" olarak niteledi. Sayn Hikmet
Kvlcml, yine Sosyalist Gazetesi'nde, emperyalizme kar ve
emperyalizmin maas srail saldrganlarna kar halk sava
veren Filistin gerilla rgtlerini eletiren ve onlara kar Msr'n izgisini savunan bir dizi yaz yaynlad. Btn bunlar
Parlamentarist bir tutum olarak grmemek mmkn mdr?
Altncs: Ordu konusunda ve Parlamentarizm konusunda,
tek tek ili'de, Hindistan'da, Orta Dou'da tezahr eden bu
tutumlar karsndaki tavr bir Proletarya Partisi'nin ideolojik
temeli olarak ele almak mmkn mdr? Bu, bir Proletarya
Partisi'nin sahip olmas gereken Marksist-Leninist ideolojik temel olabilir mi?
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederiz.
Efendim, gen arkadalarn kyasya eletirilerine tekrar bir
daha teekkr ederim. Yalnz, onlar dinleyince, aydn insanlar
olmalarna ramen, okuduklar cmleleri nyarg ile, yani nceden edindikleri dnceye gre deitirdiklerini de grmemek
elden gelmiyor. Oysa, yazlan olduu gibi hesaba katlmal.
Mesela, Osmanl Ordusu derken... Tabii cevap verilecek onlara da, gerekirse. O Tarih Tezi konusu, ok geni tabii. Arkada, iinde ok toplanm herhalde, onlar dkmek ihtiyacn

duymu. Ama bu topluluu biz imdi btn bu ayrntlar iinde saatlerce igal edelim mi? Buna hakkmz yok bir defa ve
bitmez de dava. Onu, yeri gelince, gereken karlkla

aydn-

latmaya alacaz, tabii.

Yalnz, Osmanl Ordusu derken, onlar zannetmiler ki, sadece Yenieriden ibarettir. Yenierinin retimle alakas nedir
falan eklinde. Mesela byle, bir takm grnen herhangi yzeyi ele alp, onun altndaki z -Tarih konusundaki aratrmalarnn eksik oluu yznden belki de- gremiyorlar.
Oysa, Dirliki kimdir? Toprak dzenini gtme o zaman iin,
dnyann en adil biimde, eit kyller arasnda tasarruf hakk verilerek kurulmu olan toprak dzenini gtme iidir Dirlikilik. Bundan dolay, retimle ilgili bir itir... Yani, Dirliki, Osmanl iftilerinin retim ilikilerini dzenleyen bir insan durumundadr.
Onu anlamaynca, elbette, Osmanl Ordusu bir defa anlalmam olur. Onun dnda, biz orada, o Tez'de, gayet kesinlikle iki aama koyuyoruz. Ve bu aamalarn anlamn da, Tarihsel Devrim diye, Sosyal Devrim'in dnda, Sosyal Devrimin
olamad alarda byk bir realite olan bir olaydan karp
koyuyoruz.
Tarihsel Devrimden gelen Osmanl devletinin Dirlik Devri
dediimiz uzunca bir aamas (100 sene, 200 sene) Dirlik Dzeni biiminde gemitir. Ve ancak Kesim Dzeni'ne atland
zaman, Dirlik Dzeni fesada uramtr, o arkadalarn Feodalite falan diye, basmakalp renilmi deyimlerine uygun bir
sistem domutur Osmanllkta.
Biz diyalektik deyince, skolastik formller tekrarlamak, yahut bir kesit yapp, Tarihi Metafizike o kesite gre deerlendirmek anlamn karmyoruz. Tarihin balad gnden sonuna kadar -Osmanl Tarihinin 1300 ylndan 1900 ylna kadargemi btn iinde hangi geliim aamalarndan getiini
deerlendirerek ele almak zorundayz.
E, buna, teki arkadalarn tabii yalar da msait deil, balar da... Bu ii btnyle ele almaya. ster istemez, kimi hoca-

larndan, kimi Avrupa'da hayran olduklar profesrlerden rendikleri kesitler zerindeki yarglar, gelip bize adeta satarca aktarmak istiyorlar. Bu tatmin edici bir ey olmuyor.
Onun iin, yanlyorlar orada. Somut eletirdik zannettikleri zaman, o somut dedikleri ey, hi Osmanl toplumunun diyalektik geliimini, canl, biimden biime geen ve atlamalarla gelen geliimini ele almak olmuyor. Yaptklar sadece: Feodaldir, Feodal ordusudur vb... diye damgalamak, gemek oluyor. Bu soyut, tarihi en skolastike, en metafizike soyut koymann dik alsdr yani. Ama arkadalarm, samimi olarak bunu byle anlamyorlar. Anlatmaya alrz. Burada arkadalar ok fazla bu konuda igal etmek hakkmz deil.
Onun dnda, bir takm Latin Amerika, srail, Hindistan falan
olaylar... Hepsi ezberlenmi, klie formllerdir sylenenler.
Latin Amerika'da yeni bir geliim var. Yani onlarda, Trkiye
gibi Dirlik Dzeninin gelenei yok. Latin Amerika en ar ekilde Amerikan emperyalizminin ajanlarnn emrindeki ordularla
bugne kadar gdld. Ve o ordular her gn bir Puizm yaparlard. Yani bir aile, asker ailesi, teki asker ailesini devirir;
Prononiamento!... Orada yeni bir asker diktas balar. Ertesi
gn teki gelir, onu iter. Byle idi.
Bu kadar gerici bir ordu bile, son zamanda, son olaylar iinde ne duruma girdi? Onu, dn akam da arkadalarla konutuk. Gene iki kelimeyle hatrlatm olaym. Olaylar, bu arkadalarmzn ezberlemi olduklar formllere uymuyor.
Alalm Peru'yu... Juan Velasco Alvarado., Peru'da anszn,
tam tipik askercil cunta vuruuyla iktidara gelince, btn dnya (onlara, o cuntaclara Goril diyorlar), Goriller geldi, dur bakalm imdi ne yapacaklar diye beklediler.
Derken, bu Goriller, bir de baktk... ktidara gelmek kafi deil, orada kalmak da lazm. Bugnk artlar iinde, iktidarda
kalmak iin ne lazm? Vurucu G roln oynam olan, o darbeyi yapanlarn hi deilse kendi adamlarn beslemesi. klelerini isyana sevketmemek iin maalandrmas lazm.

Nereden bulacak maa? Geri bir memleket. Btn zenginlik

kaynaklar ise, U.S. Amerika'nn tekeline gemi. Para onda.
Kendisi ya iktidarda kalacak, kalmak iin para bulacak. Yahut
paray bulamazsa, yklacak. Yklmamak iin... Yani bu kadar
hayvancl bir igdyle. Herhangi bir sosyal, politik devrim, falan aklna bile gelmiyor generalin. Ama, sknca, nerede para
var? Amerikan Petroleum Company'de. Onu milliletirdik, diyor.
imdi, tarihin, demek ki, yle bir nirengi noktasna gelmiiz
ki, insanlk lsnde, Gney Amerika gibi, dnyann en geri ordularna sahip bir lkede, o en geri ordusu dnyann, iktidara
gelince; bir anda en byk Finans-Kapital kurumunu milliletirmek zorunda kalyor. Dnceyle falan deil. Gelirken aklndan
geirmemi belki. Ama gelir gelmez, bunu yapmaktan baka,
ayakta durmann yolu yok diye grm ve yapm.
Yapnca, bir de bakyoruz, karsna Amerika kyor. Finans-Kapitalin yeryznde en byk klhanbeyi ve zorbas o.
Bylece, o dnyann en geri generali, Latin Amerika'nn iinde, Peru memleketinde, bir de bakyoruz ki: Standart Oil ubesine kar taknd davran yznden. Amerikan emperyalizmine kar bir tavr taknm. ster istemez antiemperyalist
cepheye geliyor.
Gelince, Amerika onu ekonomikman batrmak istiyor. Kim
yardm eder bana diye, dnyaya bir bakyor. Sosyalist memleketler... yleyse, onlarla benim saym suyum yok demiyor.
Amerika Birlii, sosyalist devletlerle Amerika'nn izni olmadan
selam sabah kesilecek, demi. Yok diyor, yle ey yok. Ben, o
bana yardm ederse, sosyalistle de anlarm.
Hadi, bakyorsunuz Goril, Finans-Kapital messesesini milliletirdii gibi, sosyalistlerle de yaklama durumuna giriyor.
Bolivya'da, ayn Goriller... eitli (onlarn ayrntlar zerinde durmayalm, uzar) durumlardan sonra, Torres, -en son,
biliyorsunuz, daha geende havadisini okuduk- iktidara geldikten sonra, gene tutunma igdsyle... Yani herhangi bir
sosyal eilim yahut ideoloji falan yok onlarn kafasnda. Yok
58

olmasna ramen... Zaten btn gc de burada. Sosyal

Devrimler a iinde yaaymzn karakteristii bu. Dnya
dengesinin kanlmaz yapt durum bu. Bu somut durum,
oradaki Torres'i. kar taraftan gericiler ona saldrnca: "niversiteliler silahlann iiler silahlann!" demek zorunda brakt. Ve silahlandrd.
imdi, demek ki, brakn Trk Ordusunu bir yana; Dnyann en gerici, en smrgeci Latin Amerika ordular bile (bir tanesinde, iki tanesinde deil; hemen hemen birounda bugn) antiemperyalist cepheye gemek zorunluluunu duymu.
imdi, bu olay... E, biz bu olay kalkp da, ezberlediimiz
tane formlle yok sayarsak, bir bilim mi yapm oluruz? Yoksa, bundan bir pratik sonu karp da, Trkiye'deki insanlarmza bir yn m izmi oluruz? Hayr.
Demek istediim, olaylar brakp da kitapla dnrsek,
deceimiz ukur daima

budur. Ve gen arkadalarm...

(zr dilerim kendilerinden, yani onlar kmseme anlamnda sylemiyorum.) Takdir ediyorum; ok gzel okuyorlar.
Ama okumakla olaylar deerlendirmek ayn ey deil. Ve
olaylar bar bar baryor. Dnya artk Devrimler a'nn son
kertesine gelmitir. Orada her gten, devrimciler yararlanmak zorundadrlar.
Bu kadar geri lkelerdeki, geri Vurucu Gler durumundaki
ilikilerden yararlanmak olaansa, Trkiye'de niin olmasn?
Ama ne duruyor bu bizim Ordu Genliimizin devrimci gelenekli kiileri diye arkadamz buradan bar bar bard. Hakl. Hepimizin gnl bunu istiyor elbet. Ama "armut pi azma d" m
olsun, istiyorsunuz? Bu olmaz, ocuklar.
Onu kazanmak lazm. Kazanmak iin, evvela aklmz bamza almak, olaylar bir kalemde silmemek ve zekice sava
yapmak lazm. Yani, papaanca forml tekerlemek deil. Bunlar, devrimcilikle hi ilgisi olmayan yobazlklardr. Bunlardan
kurtulmann yolu: Ordu Genliinin bir gelenei varsa -ki var,
btn olaylar onu sylyor- biz bunu nasl kazanacaz? Gelsin efendim. Gelir mi? Olsun. Olur mu? Olsayla, bulsayla dn-

ya dner mi? Hele devrim ciddi bir mesele, ha deyince gerekleiverir mi?
Buna kar, devrimcilerin bir dnce ve davran dinamizmi
lazm. Biz bunu istiyoruz arkadalarmzdan. Aklmzn erdii kadar, yal bir arkadanz olarak, her trl ikenceleri hi unutmakszn, size olsun bir uyar yapmak arzusuyla sylyoruz.
Ama siz, gene formllerin iine batar da: "Yok biz bunun iin
sava yapmayz. Gelirse gelsin, kurtaracaksa kurtarsn, kurtarmazsa anasna sveriz..." derseniz, bu devrimci tutumu deil.
Bu, hazr yiyici tutumu, asalak tutumu. Devrimci savaacak. Her
olanak, en kk olanak nerede varsa, onu penesiyle yakalayp
koparmann yollarn arayacak, bulacak. Ve bunu aramalyz.
Bizim memleketimizde Ordu ile Devrimcilerin ilikisi deyince, problemi byle koymak zorundayz. Koymadk m, onmaz
softalarz, devrimciler deiliz. Onu unutmayalm.
Evet, sorular... Gelmesin artk ocuklar. ok geti vakit hakikaten, yoruldu arkadalarmz.
srail meselesinde de... ki kelime yalnz.
Ltfen, buyurun, gelin isterseniz.
Bir Dinleyici: (Szleri anlalmyor.)
Hikmet K>v>lc>ml>: Vakit gemitir, diyor. Arkadalar yorulmulardr, diyor. Benim anladm o. Zaten genel anlamyla bir tartma ortam, yani sosyalistler arasnda kardee, arkadaa, yoldaa bir tartma ortam amaktr ama, diyor.
Bu da alm saylabilir, diyor arkadamz. Ben de o kanaatteyim. Bundan dolay, sorularn arkas zaten kesilmi. O sorulara karlk verilsin elden geldiince ve tabii dalnsn demek
istiyor. Anlatabildim mi? Anlald m arkadamzn sz?
Ha, imdi, bundan dolay, arkadamzn mesela, son olarak
Filistin hakknda SOSYALST'teki ett iin, bilmem srail'in
karsndaki kahramanlar kltmek hevesinden, yahut suundan konu amak, falan gibi bir eyler...
Yazy yazan benim. Bir defa yle bir maksadm yoktu. Nasl anlalm? Onu da anlamyorum. Yalnz orada sylediim,
burada sylediimdir. Sylediim udur: ete savayla ordu
zaferi salanmaz. Devrimcilikte bir ete sava vardr, bir de
60

ordu sava vardr. Ordu sava; Proletarya Partisi'nin koordine

ettii, millet, dnya lsndeki savatr.
Filistin devrimcileri, bu ana problemi yeterince ele alm deiller. 8-10 paraya blnm gruplar. Tpk bizdeki, sosyalistlerin blndkleri gibi. Biraz durum sknca, taktii, stratejiyi koordine edemiyorlar. Birbirlerine de dyorlar. O alt kula beberuhi rdn Kralyla da en avantajsz durumda boaz
boaza geliyorlar. Ve srail ile onun arkasndaki emperyalizmi
adeta sevindiriyorlar.
Buna kar are: Aman! gerillac kahraman kardelerimiz,
rica ederiz, ordu savan, politik ordu savan, yani Proletarya Partisinin salayaca koordine sava nemsemelisiniz demek istiyoruz. Ama, onlara deil, syleyeyim kzm, anla gelinim... Orada yaplan bu yanl, hi deilse bizde arkadalar
yapmasnlar, demek istiyoruz.
Bundan dolay, ok yanl anlamalara kap ayor. Ve bu
yanl anlamalarn btn nedeni de, sylediim gibi: Arkadalarmzn aydn oluu, yani kitaptan okuyup dnyay grme eilimlerinin basksdr, diyoruz. lerine de bir takm
ajanlar girdiyse onlarn da kkrtmasdr, diyoruz. Ve bunu
yapmakla, Sosyalistler aras kardelik havas bozuluyorsa, fiilen, bu emperyalizmin zledii ve hergn kkrtt durumdur. Yani CIA'nn adeta istedii oyunu elimizle yapmamz
olur. Bunu yapmayalm, diyoruz. Btn rpnmz budur.
Bu noktada bu kadaryla yetinmemizi doru buluyorum.
Evet, artk sraya koyalm. Efendim? Buyurun. Buyurun
efendim, rica ederim. Herkes...
Bir Eletirici: imdi, arkadalar. Birok arkadalar kalkyor, hele ki Halil Berktay arkadamz, asistan falan, bir yaznn
ierisinde sylenmek istenen bir eyi... Bir dakika.. Peki. Peki.
unu sormak isterim, o zaman: Siz yazda, orada, rgtlenmenin, yani bir Proletarya Partisinin gereklilii, ordunun,
pardon, halkn byk ounluunun tarafszlamasn, ordunun ikiye blmn koyuyorsunuz. Arkadalar nasl bunu ters
anlayabiliyorlar? Bunun niteliini anlamak istiyorum. Ben bu
arkadalar yani...

Hikmet K>v>lc>ml>: Evet. imdi bu tartmaya girersek, arkadamz, tabii, sayg gsteriyoruz sorusuna ama buna girersek: Oradan cevap gelecek, falan. Yeniden demin kapattmz
bahsi bir daha am olacaz. zr dilerim arkadatan. Bu soruyla yeniden, u an iin kapanm bir konuyu amayalm. Sabah da buluruz, bitmez konu.
teki sorulara kar bir iki konuma yapaym.
lk kad getiren hangi arkadamzd? Soyad neydi acaba
ad? Kenan Alyrk. Teekkr ederim.
imdi, efendim, 1957... Trkiye'de Vatan Partisi 1954 yl kuruldu. Bunun bir de Gerekesi var. Yani teori ile pratiin bir arada olmas iin. O Gereke, ii arkadalarca oturuldu beraber,
tartld, son biimiyle Parti'nin ideolojik platformu oldu. O anda basamadk onu. Tzk-Program o platforma gre kuruldu.
57 senesinde, son seime gireceimiz srada, bu platformu yazl-basl ekilde yaynlamak icabetti.
Fakat o sene Trkiye'de birdenbire, birka sene sonra patlayacak olan deiikliin adeta prodromlar (nc habercileri)
gibi olaylar balad. Bu en bata, iktidar, Finans-Kapital iktidar olan DP rgtnn bandakilerde grld. Menderes'ten
bahsediyorum.
Bu Menderes, Amerika'dan 300 milyon dolar istedi. Amerika bunu vermedi. Bayar' gnderdi, alamad. Baka kombinezonlar (dzenleme)yapt, alamad. Bunun zerine, dnd, Ben
Moskova'ya gideceim, o verecek, eklinde, Krusev de Ankara'ya gelecek, eklinde beyanatta bulundu.
Bunu bulunur bulunmaz, Amerika'daki Finans-Kapital organlarndan bir gazete (iyi hatrmda deil, ismini imdi hemen
hatrlayamadm, yalnz notlarm vardr, izledim bililtizam o zaman), Menderes hkmetinin artk yklmas lazm geldii anlamna gelen uzun bir makale yazd. Ve bu sinyal zerine, Trkiye'nin btn o zamanki muhalefet partileri:
nn, Blkba vb.. hepsi birden Anadolu'ya yayldlar. O
temay, Amerikan gazetesinin temasn ilediler. O tema da:
Menderes yklmaldr, artk meruiyetini yitirmitir. Yahu, d62

ne kadar siz bunu sylemediniz, Amerika syledikten sonra m

aklnza geldi? Geldi. Byle bir Trkiye'deyiz.
te bu durumda, Menderes'in de bir nebolu Nutku vardr.
Bu nebolu Nutkunda: O zamana kadar bize, yani sosyalistlere kar, btn "hayr, yalan sylyorlar" diye syledikleri,
yaptklar atflar, kendisi ikrar eder bir nutuk oldu.
Orada... Nutuk yanmda deil, olsa okusam, ibretle dinlemi olurdunuz. Yalnz zeti u, diyor ki: "Birtakm politika
madrabazlar,

Trkiye'nin ekonomisini,

Trkiye'nin

retimini

vb. talan ederek yabanclara satmak istiyorlar."

Bunu Menderes mi sylyor, biz mi sylyoruz? ardk,
dinleyince. Menderes syledi. 'Ve bylece, Trkiye'yi yeniden
smrge yapmak istiyorlar", falan...
Evet, bunu imdiki kuak okumamtr ama, o Gereke kitabnn banda o pasaj var. Arkadamzn sorduu, 1957 basm kitapn, brorn nsznn pasaj vardr.
Birinci pasaj: Menderes'in azndan km, ikrar ettii, yani bizim iin o zaman dman saylan bir Partinin bataki adamnn itiraf zorunda kald pasajdr. Onu koyduk.
kinci pasaj: bundan netice olarak kyor. Menderes bir de
bakyoruz: "Biz kylcyz" diyor, "Kyl Partisiyiz" diyor. Yalan sylyor, baka. Ama sylyor ya bunu. Hani "syleyene
bakma, syletene bak." derler eskiler. Btn mesele. Menderes'i sktrp da bunlar sylemek zorunda brakan ortamda o
srada. Ve bu ortam bize birtakm eyler anlatyor. "Kyller,
bunlarn istedii sizin nafakanz almaktr." diyor, teki bezirgan partiler iin. Kendisi sanki onu koruyormu gibi.
Ve o arada da, gene iittiimiz, gene o gnlerde: Menderes,
Ar Maden Sanayii Sendikasnn Fahri Bakan seiliyor. Bylece, Menderes: bir anda bakyorsunuz, -hani bizim i-Kylc
arkadalar var, onlar gibi- hem ii, hem kylc oluveriyor. Biz
de o sze "Maallah" diyoruz. Akolsun. nallah bu ite samimidir Menderes. nallah sonuna kadar sendika bakan kalr.
nallah Kyl Partisi olur. Dediimiz bu. kinci pasaj bu.

Burada bitiyor. nc pasaj geliyor, nszn. Orada da: "Bize gelince", diye balyoruz. Trkiye'de kinci Kuvayimilliye seferberlii istesek de, istemesek de balamtr, diye bitiriyoruz.
Yani, Menderes'in kinci Kuvayimilliye'de... nk bir "Mavi Hikaye" dolayor. Dolatrlyor daha dorusu. Neden dolatrlyor? Hepiniz bunu kolayca anlayabilirsiniz. Benim aklamama lzum yok. Gya biz orada, Menderes... Kimse okumam ya oray, imdi nshas da tkendi, aksi gibi. Belki bastracaz ama o zamana kadar yalan yalandr, diyorlar. Atalm.
Biz orada Menderes'i: kinci Kuvayimilliye lideri ilan etmiiz.
Bak, bak, bak!.. Yani, e bu kadar olur! Burada, ne ile izah edeyim ben bu tarzda "Mavi Hikaye"nin anlamn?
Eletirici: Affedersiniz ama ben okudum onu. nc paragrafn altnda: "Sayn sendika liderimiz Adnan Menderes",
ifadesi vardr. Ben okudum, yani nc paragrafn altnda
vardr. Cmle ... Alttan nc satrda.
Hikmet K>v>lc>ml>: Ha, ne diyoruz?
Eletirici : Sayn sendika liderimiz Bavekil Adnan Menderes...
Hikmet K>v>lc>ml>: Yok, o ikinci pasaj.
Eletirici : Hayr efendim, ben okudum.
Hikmet K>v>lc>ml>: kinci, evladm! Ben yazdm. Siz unutabilirsiniz. Yanmda olsa, size okurdum. Gzel olurdu. Yanmda yok, maalesef. yledir, bir daha okuyun. Greceksiniz,
ikinci pasajdr. Arada bir mesafe brakmzdr. nc pasaj:
Menderes'in ad yok artk orada, ikinci pasajdadr. nallah
byle kalr, diyoruz. "nallah", "Maallah"n Trke'de ne olduu biliniyor.
Eletirici : Affedersiniz; ama benim iin ha altnda olmu,
ha stnde...
Hikmet K>v>lc>ml>: Ha, o baka. Sizin iin yle. Ama bizim
iin, orada bir durum var. Yani biz Menderes'in bu tutumunun
inallahlk, maallahlk bir nesne olduunu, bir alay konusu olduunu sylyoruz.
64

Eletirici: Hocam, bugne kadar, Trkiye'de devrimci mcadele verenleri Karagz olarak niteliyorsunuz. Fakat Trkiye'yi 1954 senesinde, petrolleriyle, madenleriyle peke ekenler sendika lideri olarak parti tznn baina geiyor.
Yani, ben bunu anlayamadm.
Hikmet K>v>lc>ml>: Yok yle bir ey canm.
Eletirici: Okuruz, hocam. Ben getirdiydim, bu toplant ertelendii iin bugn yanmda yok.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet. Orada, sendikaclar ben... Ya ni,
tuhaf durumda kalyor insan. Gangster Sendikaclk, Trkiye
i Snfnn bana musallat olmu bir ahtapottur diye, hem
de yazl ekilde, belki yz defa bunu tekrarlam bir arkadanzm. imdi siz, sendika gangsterlerini benim Vatan Partisi'ne, yahut Proletarya Partisine lider durumuna getirdiim,
yahut gsterdiim anlamn sylyorsunuz. Buna amaktan
baka elimden bir ey gelmiyor.
Ancak, tabii, ben ite syleyim ki, yanlyorsunuz. yle bir
ey yok. Tam tersine, yani btn temamz: i Partisini kuran
aristokrat sendika liderleridir. Bu aristokratlarn iinde, kendi
ilan ettikleri gibi. i Partisi'nin ilan ettii gibi, gizli ajanlar da
kmtr. ounluu da ii gangsterleridir. Yani Amerika'nn
taklidini yapan, ClA'nn buradaki ajanlm yapan gangsterlerdir, diyen insanm ben, yazanm. Yani bunu eitli ve ok defa yazm bir arkadanzm.
imdi, siz bunun tersini syleyince... Demek yle doldurulmusunuz ki, okuduunuzu da...
Eletirici : Bu ifadeyi beenmiyorum.
(Anlalmayan szler)
Hikmet K>v>lc>ml>: Hayr, yahut zihninizde yle dolmu ki.
yle dolmu ki zihniniz, atamyorsunuz. Yani, o nyarg halinde. E, biz bu nyarglarla nasl savarz? Ancak byle arkadaa konumakla. Deil mi?
Bundan dolay, varit deil, ocuum. Buna, ite arkada,
ey derler, yani sosyalist edebiyatnda "Mavi Hikaye" derler.

Bu bir "Mavi Hikaye"dir. Maksat da, akllarnca, herhangi bir

teorik ve pratik eylemi rtmektir. rmez. Yalanla olmaz.
Yani yalan, yanl hesap Badat'tan dner.
Gene, ikinci soru: Krt Sorunu karsndaki tavr ne olmaldr? Halk sava ve snf sava nedir? Ayn eyler midir? Trkiye'deki hakim retim biimi ve iktidarn siyasi
nitelii nedir?
imdi, kardelerim. Trkiye'nin bir Dou Trajedisi var. Ve
bunu ben, daha almadan nce, "Dou niversite" sinde drt
buuk sene geceli gndzl ett etmi bir arkadanzm. O
trajediyi. O trajedi lsnde bana alacak suallerin hepsini
ok kk gryorum. Yani bu sorular, o trajedinin sorular
deil, evvela.
Ondan sonra, o konuda, her defa karlayoruz. Yerden ge kadar hak veriyorum soran arkadalarma. lerindeki acy ok iyi biliyorum. Ben de, aynen o aclar drt buuk sene
yaam bir arkadanzm. Ancak, demin o silahl sava, falan
filan meselelerinde olduu gibi, bu konunun da byle geni salonlarda, tamamen demokratik bir hava iinde tartlp, konuulup, zme balanacak konulardan olmadna kaniim.
Bana, baka bir arkada, stanbul'da bir seminer srasnda,
kalkt: Lenin'den milliyet davas hakknda yle be on tane
pasaj okudu. Bunlar doru mu, dedi. Tamam, doru dedim. E,
ne susuyorsunuz, dedi. Affedersiniz: "Skmyor, ondan", dedim. Yani, kaba bir sz ama...
imdi, yani, bu konuda konumak, kuru kabadaylk biimiyle olmaz, arkadalar. Zaten bu konuda konuulacak tek sz de
yersiz, boa sz olur. Bu, ancak eylemlerin konutuu bir alandr. Ben bu kadar sylyorum. Bu konudaki derdimi, arkadalarn atrmamalarn zr dileyerek rica ediyorum.
Halk Sava ile Snflar Sava ayn mdr, diyor. Ayndr,
kardeim. Bizim iin snflar sava, halk savadr, halk sava da snflar savadr. Evet, yani bunun aklanacak bir yan
yok. Dorudur, yledir.
Bir de, bizim Trkiye'de hakim retim biimi nedir? Ve iktidarn siyasi nitelii nedir?
66

Bunun hakknda imdiye kadar bir sr -hatta hap gibi byle, yutulacak biimde zetlemeler de dahil- aklamalar yaptk
ama, arkadamz okumam.

Olabilir.

Mutlaka okusunlar,

okumalar arttr, demiyorum. Yalnz, o aklamalar iki szckle, ksaca sylersem, tekrarlarsam, zr dilerim, yani ayrntlarna girmezsem. ok konutuk onu.
Trkiye'nin retim biimi melez bir retim biimidir. Zaten
btn problem de oradan kyor. Yani kapitalist midir, yoksa
prekapitalist midir? Her ikisi de bir aradadr. Karma ekonomidir.
Hem Tefeci-Bezirgan ekonomi, yani 7 bin senelik batm
km

medeniyetlerin

btn

bat

mekanizmasn

gtm olan Tefeci-Bezirgan snfnn ekonomisi: Trkiye'nin

500 kasabasn tekeline alm ve onu adeta skynetim altnda
idare ediyor. Hem de, byk ehirlerimizde, onunla rezonans
paralel den, yani onun kadar, Tefeci-Bezirgan kadar dejenere olmu, soysuzlam, yani Derebeyilemi bir snfn tam
karl olan, modern kapitalizmin soysuzlam, Derebeyilemi, lm andaki Finans-Kapital egemenlii eklindeki kapitalist dzeni vardr.
Bu iki dzen birbirleriyle sarma dola olmutur. Ekonomik
temel asndan. Trkiye'nin retim biimi bylece, dnyann
gerek Modern, gerek Antika Tarihinin en dejenere, en soysuz
iki retim biiminin melezidir, kurmasdr. Ve btn bamzn
belalar da zaten bundan geliyor.
Bu melez ekonomi zerindeki politika iktidarnn nitelii de,
hepimizin gznm nnde: bir Oligari iktidardr.
Ana izisinde, bu Oligari, yalnz byk ehirlerin Fi-nansKapitalistlerinin tahakkm olmakla kalamayacan renmi, 1945'den beri, 50'de iktidara getirdii DP ile birlikte, Tefeci-Bezirgan snflarmzla Finans-Kapital zmremizin birbirlerini engelleyip; Trkiye'yi, 35 milyon insan smrge yaptklar bir iktidar sistemi icat etmitir. Ve bu iktidar sistemi. 27
Mays'n ister istemez bilinsiz kakn Vurucu Gcyle DP biiminde devrilmi olmasna ramen, ondan sonra, snf sava
ve snf bilinci olmad iin, devrimci gcmzn, vurucu dev-

rimci gcmzn adeta kendisi de farkna varmakszn, hazrca tekrar bir Finans-Kapitale iktidar devretmesi biiminde, AP
iktidar ekline girmitir.
Bundan dolay, Trkiye'de bu -affedersiniz yani- pi ekonominin bir pi iktidar tahakkm etmekledir.
Atilla Sarp'm birinci sorusuna ilikin ilave sorusu:
Trkiye'de devrimci alma, Sovyetlerde grld gibi, devrimcilerin...
Evet. Rica ederim, buyurun.
Bir Eletirici: Bu daha nceki sorunuzla ilgiliydi, bir ey. Proleter Devrimci Aydnlk'n,

saysn

hatrlamyorum,

oradaki

"Deccal Kap>m>z> Nas>l al>yor?" konulu bir yaznzda, Krt

Meselesi hakkndaki grleriniz uydu: Trklemi vatandalar,
bunlar kendilerini Trk falan sayyorlar. Bu soruyu da byle
Hikmet K>v>lc>ml>: Hangi?
Eletirici: "Deccal Kap>m>z> Nas>l al>yor?", eyinizde
bu byleydi. Biz yanl anlamadksa.
Hikmet K>v>lc>ml>: Ben hayretler iindeyim!..Evet!..
Eletirici: Ayrca bu meseleyi byle ufak yollu geitirmeniz de anlamldr, sanyorum. Eer, daha nce dediiniz eylerde srar ediyorsanz, tekrar aklaynz. Veyahut da bu konudaki yetersizliiniz falan sz konusu olabilir. Btn devrimcilerin,
btn Marksistlerin her ynde tam olduklar anlalmaz, hibir
zaman iin. Yani bu konuda bir aklama yapmanz..
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederim. Saolun.
imdi, ocuklar, geri gemi, kapanm bir soru ama arkadamzn ne kadar hassas olduunu gryorsunuz. zlerek geldi,
konutu. Ona bir aklama yapmak, birka kelimeyle gerekir.
Yalnz, syleyeyim ki, o "Deccal Kap>m>z> Nas>l al>yor?"da yazmakta, tam bunun tersidir iddiam. Demek ki byle anlalm. Bizim yazlarda bir eylik var... Ya ztrke yazamyoruz, yahut herhangi bir terslik, ters anlal ok oluyor.
Yalnz, unu syleyeyim ki, oradaki Doulu vatandalarn
Trklemesi, Trklememesi diye bir ey hibir yerde geme68

mitir. Fakat benim, konumalarmda, daima, orada geirdiim drt buuk senelik "niversite" tahsili dediim hayatmda
grdm, anladm lde anlattm bir gereklik vardr.
Orada gzm nnde gemitir. Bir nevi smrge metoduyla
oraya, ite belirli bir rkn elamanlar g ettirilmi, iskan ettirilmi. Maksat da, oradaki, anadili, ana toplumu -temsil dedikleri eskilerin- asimile etmek (eritip sindirmek, kana kartrmak). Ben onlar orada grdm, gayet somut rnekleriyle.
Btn bu teebbslerin hepsinin, bazen alanacak kadar,
bazen de glnecek kadar baarszla uradn da grdm.
Bundan dolay orada, herhangi bir asimilasyon olmu deil.
Tam onun zdd olduunu grdm iin, bu grdm gerei de, her zaman bu konuda konutuum (ama byle toplantlarda deil), konutuum arkadalara sk sk aklammdr.
Oradaki toplumun, Dou Toplumu'nun bir de sosyal karakteristii vardr. Onu bizim politikaclarmz deil, sosyalistlerimiz bile henz pek daha anlam deiliz. Oysa o karakteristik,
orada adeta uygarlk ncesi, snfl toplum ncesi toplum biimlerinin yaaddr. Yani lkel Komuna... Airetler denilen
eyler orada lkel Komunadr. lkel Komuna'da, bildiimiz gibi, insanlarn hepsi silahldr. Evet, yani btn vatandalar
eit, kan kardei olduklar gibi, darya kar savunmalar iin
tepeden trnaa silahldrlar. Hala da btn trajediler bu realiteden kaynak alp yryor.
Hepsi kan kardei olan... Yoksulluk iinde, o baka... lkellik iinde, tabii. Ama kan kardei olan -her ne kadar bu kan
kardelii ilikileri zlm ve zlmekte ise de, gene de ilkel tipiyle az ok devam eden- bir toplum biimidir. Bu biimi,
dardan gndereceimiz birka yz, birka bin aileyle asimile etmek hayalden ibaret kalr.
nk onlar hem rgtldrler, hem silahldrlar. Hem de
kan kardei tipinde birbirleriyle gayet sk ve kltr znn
btn gcn. Yani, dans, mzik ve iir dediimiz z; btn
halinde, birlik halinde yaayan toplumcuklardr. Onun iin onlara, yani kurun ilemez. Deil ki, temsil, asimilasyon gidip de

onlar zsn, onlara etki yapsn. Ve bu yzden de, btn o smrge politikacs kafasyla yaplan teebbsler boa gitmitir.
Bu arkadamza yalnz bu kadarn sylemi olursam, dier
anlaylarnn, benim anlaymla ve grmle ne kadar aykr dtn kendisi de karabilir. Bir daha okursa, belki o zaman anlar. Ksa gememin sebebi de, bu ksa aklamamn ta
kendisidir. Yani devrim, devrimci aksiyon, devrimci gevezelik
deildir. Onu hi unutmamak lazm.
Sonuncu soru: Sizce, siyasi iktidar sava yapacak bir Partiyi hangi snf kurar? ktidara nasl gelir? Trkiye'de ii ve
kyl iktidar ve ondan sonra da proletarya iktidar ne ile ve
nasl kurulur? Halk sava sizce lkemizde nasl baarya ular? Halk savandan neyi anlyorsunuz?
Efendim, en alttakinden balayalm. Halk savandan neyi
anladm akladm: Snf savadr, snflarn savadr.
Trkiye'de bu ne zaman, nasl balar? Trkiye'de sittinsenedir balam bu, devam ediyor. Yalnz, arkadamzn sorduu galiba o deil de... Balamtr oktan, geceli-gndzl
snflar sava oluyor, halk sava oluyor...
Ancak, bu savan aamalar murat ediliyor galiba. Ve bu
aamada, sadece snflar savann yaman atlay ne zaman
olacak diye bana soruluyor.
Bu, yani falclk olur. Bizden byle bir ey beklemek biraz g
olur. Ancak, prodromlar (nc, haberci) semptomlar nedir diye sorulursa; hepimizin, o arkadamzn da, benim de, hepinizin de okuduu ve demin ksaca birka szle anlatmaya altm birka eleman vardr. Onlar gz nnde tutarz, Ona gre,
o kritik anda mdr halk sava, snflar sava Trkiye'de? Yoksa, birikim aamasnda mdr? Bir ey syleyebiliriz.
Yalnz, bu birikimin ne zaman devrim patlamasna gireceini, bizim en byk Ustamz Marks ve Engels -bilhassa tabii ki
Marks Usta'nn forml vardr, biliyorsunuz, "Zur Kritik..."in
nsznde- orada kendisi syler: Bunun ne zaman geleceini
hi kimse kestiremez, der.
Ve Fransz tarihisi Michelet de, o nl "Fransz Devrimi"
eserinde yle bir pasaj yazar. Houma gitmitir, her zaman

tekrarlarm. Der ki: 18'inci yzyln banda (Fransa iin, o zamanki), herkes devrim bugnden yarna oldu olacak, geliyor
ha, patlad falan, diye heyecan iinde bekleirdi. 18'inci yzyln ortasna geldik, Devrim gelmedi. Gene, vard geldi Konya 6
saat, Devrim geliyor, gelmedi falan... bekledik... En sonra yorulduk, diyor. Ve unuttuk. 18'inci yzyln sonuna geldik, 1789
yl, bir de baktk ki, bizim unuttuumuz Devrim; bir gn anszn patlamaz m? Bu ne tecelli, cilvedir, ey Sosyal Devrim?
diye, orada bir akane beyanatta da bulunur.
Bu aka biiminde koyduum pasaj bir realiteyi gsteriyor,
O atlama zerinde,biz Marksistler deil, burjuva tarihi realistleri bile kehanete kalkmazlar. Kalkamayz.
Onun dnda, yani problemin bu nc sorusu birinci olduktan sonra, siyasi iktidar sava yapacak rgtn ne olduunu
bar bar baryoruz. Proleterya Partisi, yani i Snfnn Partisidir diyoruz. Ama TP tipinde: Sendikalizme, yahut Parlamentarizme -bataa oturur gibi mandann- oturmu bir Parti deil.
Trkiye 'de ii kyl iktidar ve ondan sonra proletarya iktidar ne ile ve nasl kurulur? Bizim savamamzla. Devrimcilerin, Proletarya Partisi iine girip savamalaryla olur. Buna,
bu kestirme iki szden baka cevap vermek gerekmez.
Buyurun efendim. Buyurun. Zaten szlerimiz bitti. Bir arkadamz bir soru, yahut ite eletiri yapmak istiyor. Msaade
ederseniz. Bence yapsn arkada. Buyurun.
Bir Eletirici: Eletiri deil, efendim. Sadece soru soracam. Demin bir arkadamz, Vatan Partisi'nin bu Gerekesinde,
yazsnda Sayn Hikmet Kvlcml'nn yapt varyasyona ne kadar atn ifade ettiler. Hikmet Kvlcml. Yani, bizim galiba,
yallarn mterek bir taraf var: amakta birleiyoruz.
imdi, benim de atm baz eyler var. Bu konuda iki sorum olacak.
Siz iki sene, Trk Solu'nda Milli Demokratik Devrimler aamas mcadelesi uruna yazlar yazdnz, devaml olarak. Sonra bunun devamn Aydnlk'ta izledik, bir sene. Herhalde bunu, sonradan kardnz Milli Demokratik Devrimler Zortlamas>'na materyal toplamak iin yapmyordunuz.

kincisi: Yine bu Milli Demokratik Devrimler Zortlamas'nda

drt kategorik tasnif yapmtnz Bir Eneski Sosyalistler, ikincisi Eski Sosyalistler, ncs Yeni Sosyalistler, drdncs
Enyeni Sosyalistler... imdi Eneski Sosyalistlerden Enyeni
Sosyalistiere gelinceye kadar, orada gsterdiiniz kiiler hangi llerle yan yana gtirilmiler?
Benim bildiim kadaryla, bu llerin hibiri ey deildir,
yani.
Hikmet Kvlcml: Doru deildir...
Eletirici: Doru deildir. Ve aklanmas bile, yani bu ekilde aklanmas bile bir alay eklini gsteriyor. nk yani
bir bu devrimci eylem iinde, gerek formasyonlar ve gerekse
eylem iindeki igal ettikleri sre ve grev bakmndan ok
farkl insanlar yan yana getirmekteki l, kullandnz ly ben de merak ediyorum. Bundan sonraki, yani alan gen
arkadalar isimlendirirken, ayn eyden ben de yararlanmak
diye dnyorum herhalde.
Hikmet Kvlcml: Teekkr ederim, ism-i alinizi rica edebilir miyim?
Eletirici: Hayati Tzn.
Hikmet Kvlcml: Teekkr ederim. Ka yandasnz, beyefendi?
Eletirici: 52.
Hikmet Kvlcml: Teekkr ederim. Bendeniz 70 yandaym.
Eletirici: 70.
Hikmet Kvlcml: 70 yandaym.
Eletirici: 70 yanda. 18 ya fark var.
Hikmet Kvlcml: Bilgi olarak veriyorum.
Eletirici: Evet, ben de onu sylyorum. efik Hsn ile
sizin aranzda da 18 ya fark var.
Hikmet Kvlcml: Yok, o kadar deil.
Eletirici: 18 deilse, 16'dr efendim. Yan ben size aklayabilirim.
Hikmet Kvlcml: Tamam, evet. Onu aklarsnz. Evet O
kadar deil yalnz. Onu da biliyorum. Neyse, mesele ya me-

selesi deil de, sizin yanz gerei yakndan tanmanz imkan olan olaylar nerede balayabilir diye kestirebilmek iin sordum. Affedersiniz.
imdi, birinci soru, tabii her arkadan aklna geliyor. Trk
Solu'na yaz yazdn m? Yazdk. Aydnlk'a yazdn m? Yazdk.
Hatta yaz yazmadan nce...
Dinleyiciler: Ses..
Hikmet K>v>lc>ml>: Ha, pardon..
nce Trk Solu'na, sonra Aydnlk'a yaz yazdn m? diyor.
Yazdk. Tabii. E, bu yazlar yazarken, bunlarn Demokratik
Devrim zerinde durduklarn bile bile, Demokratik Devrime
de sonradan "Zortlama" ismini koymak suretiyle aykr dtne gre, neden onlarla bir arada yayn, yaz yaptn diyor.
imdi, eer okumularsa o kitab, orada, bizim Demokratik
Devrime aykr bir dnce tadmz anlamna gelir tek satr yoktur. Nereden kyor bu? Tam tersine, bu Demokratik MDD'ci diyoruz onlara ksaca- bu MDD'ci eilim yle aztt ki:
Demokratik Devrimi yeryznde biz icat ettik gibi bir hava tamaya balad zamanla.
Bu iki yayn da kmadan nce, onun giriimcileri geldiler,
ksn m, dediler. ksn dedik, ok iyi. nk biz o zaman da
Sosyalist'i yaynlyorduk. Birok mali ve baka nedenlerle Sosyalisti karamaz duruma gelmitik. E, hi deilse baka bir
yayn ksn. O arkadalar da az ok bir yerlerden tanyoruz,
tanyabildiimiz kadar. Yzde yz bilmiyoruz tabi. Bu ideoloji
alanndaki kapasiteleri ve tutumlar, tamamen benim iin bilinmez bir alan. Ama iyi niyetlerini grnce: Hay hay, karn.
Yazar msn? Bamla beraber. Yazdk da.
Yalnz, yazarken dikkat ettik ki: Bu arkadalar, Demokratik
Devrimi -hani gelinin kap arkasnda sprgeyi kefedii gibikefettikleri ve icat ettiklerini anlatr bir duruma dtler.
E, yok yle bir ey. Trkiye'de Demokratik Devrim, en az
35 sene nce legal yaynla, 50 sene nce de daha baka yaynlarla, Demokratik nklap adyla savunulmutur.
Yalnz, bunu byle bir l forml papaanl eklinde yapmamtr. Her sosyalist partinin kapitalist dzeninde bir Mini-

ma Program vardr, bir de Maksima Program vardr. Minima

Program: Demokratik Devrim programdr.
u halde, Demokratik Devrimden bahsedecek devrimci,
onun soyut bir papaan tekerlemesi biiminde kullanlmasn
her eyden nce gidermesi gerekir. Onun asl Minima Program anlamnda somut, halka, en basta isi snfna yaplacak
teklifleri zerinde. nerileri zerinde srarla aklamalar yapmas lazm.
Benim grdm, bir de baktk ki, Aydnlk da, Trk Solu da
habire, MDD'ciyiz, MDD'ci olmayan kafirdir, nezbillah falan... Bu tarzda bir... Yahu ocuklar, ne yapyorsunuz falan...
Tamam, diyorlar. Lenin de byle syledi. Marks da byle.
Be kardeim, biz Trkiye'de yayoruz: Trkiye halkna, bu
Demokratik Devrimin, slogannn (parolasnn) znde yatan
Minima Program uzerinde hi mi bir ey sylemeyeceiz? Vay
falan filan diye, gene atee devam.
Ha!.. Anladk ki. bunlar, tamamen birtakm Marksizm softalar diyorum ben, yahut yobazlar. O durumda bir gelime iindeler... E, bunu elbette eletirecektik, Ve onu yaptk sonunda.
Bundan dolay, Trk Solu ve Aydnlk Dergisine yaz yazma...
Yani oraya yazdmz imza ile yazlarmzdr. Ve tabii her eyden nce kendi imzamzla yazdklarmzdan hesap veririz. Yazdklarmz hakknda bir soru almad. Yalnz niin yazdm soruldu. Niin yazdm da, bu ksa aklama ile anlatm oldum.
Yani Demokratik nklap szn, Demokratik Devrime evirmekle onun bana bir Milli koymakla, bir yenilik yapmak...
Hadi yaptn. O yeniliin bir de z var, Minima Program var.
Vatan Partisi kalkm, 15 sene nce, 30 sayfalk gayet somut,
iktidara bu akam gelirse, ertesi sabah Trk Milletine gzn
krpmadan hemen uygulayabilecei ne teklifler yaplabilir denince, o teklifleri zetlemi ve sunmu. Neden bunlar zerinde durulmuyor? Bu milletle aramzn snmas, balant kurmamz nasl doacak?
Bunu dnmyor arkadalar. Ne kadar alafranga sz varsa,
hepsini ucuca getirip, tesbih eker gibi ekerekten, bir nevi ko74

lay devrimcilik -yani devrim frazeolojisi dedikleri- devrimci sz

ebelii durumuna dtler. E, bu kadar da Marksizmi kolayna
almak, yanlt tabii, bunu eletirmek lazmd.
Eletirmeye gelince, ideolojik eletirmeye: Orada da sy-lediimiz gibi, ne kadar seversek sevelim, (hatta ne kadar seversek, o kadar daha etin bir iddetle) meydan muharebesi vermek konudur. Yani ideolojik kavga, herhangi bir yanl kknden kazmak kavgasdr. Bir snflar savann, dnce alannda uygulanmasdr. Orada kimsenin gznn yana baklmaz.
Onun iin, biz de, en can alc problem odanda: "Zortlama", "Demokratik Zortlama" kitabn, yahut "Devrim Zorlamas" kitabn yaynlamak zorunda kaldk.
***
teki aklamalara gelince: Arkadam, bir defa alay konusu yaptm sylyor. Ben biraz akay severim. nk Nasreddin Hoca ve Karagz lkesinde yayoruz. Halkmn akay
sevdiini ok iyi bilirim. Ve ben de, kkten beri, halkmn bu
psikolojisine yatknmdr. Ama bunu, belki de baz g anlatlr konular, gze daha popler biimde koymu olmak amacyla yapmaya alrm. Kimseyi kk drmek, tahkir etmek, falan... Yani alay kavramnda kullanmam, sevmem o biim kullanmay.
Onun dnda asl Zortlama'da drt kategori var, diyor:
Eneski Sosyalist, Eski Sosyalist, Yeni Sosyalist, En Yeni
Sosyalist... bunlar hangi lyle koyduumu soruyor. Anlalan, gene bu arkadam, pek dikkatli okumam. Orada ls
de var.
Orada diyorum ki: Trkiye'de sosyalizm sava, Bilimsel
Sosyalizm sava iinde rol alm kuaklarn karakteristii yaplrken -ne dnyann falan lkesinde yahut falan niversitesinde tahsil-i ulm eylemek (ilimlerin renimini yapmak) falan, bunlar deil- ate izisi iine girmi kuak, o ate izisi
iindeki ilikileriyle ele alnrsa, ona gre u basamakta veya
bu basamaktadr, denir. Anlatabildim mi? l vardr ve o l orada da konmutur.

Bundan dolay, o isimleri korken, Trkiye'de Bilimsel Sosyalizmin ate izisi iine girildii zaman, hangi kuaklar o giriin iinde iyi veya kt, az veya ok bir iz brakabilmitir?
Hangi kiilerle deyimlendirilir? Onu koymak, somutlatrmak
iin gerekti. Ve ona gre bir ayrm yaptk.
Ve o ayrm, orada da sylediim gibi, biz eski nesil hi olmazsa, yani Eski ve Eneski kuaklar kendiliinden yapmtk.
Yani, birimiz tekine, hot zot ederek, ben senin stndeyim.
falan diyerek deil; kendiliinden, o sava atei iinde, kanlmaz bir yoldaln, balln, karlkl sevgi saygnn, tabii
eletirinin de, hakim olmasyla kendiliinden bir hiyerari kurulmutur. Onu da orada belirtiyoruz.
Ve bu hiyeraride, falan, falan, falan isimler bize bir "point
de repere" (yn gsteren nokta) olur. Yani mutlaka hareketin,
ite, zn cebinde tayan insan anlamna deil; karakteristiini vermek iin o kuan, ite u isim... Hepsinden de tercihen ikier isim aldk, o bakmdan. Onun nedenini de orada
akladk. Arkadam onlar herhalde dikkatle okuyamam.
Eletirici: Okudum efendim.
Hikmet K>v>lc>ml>: E, o halde yanl anlalm.
Eletirici: Hayr efendim.
Hikmet K>v>lc>ml>: Tekrar tavzih ettim (akladm). Ettiimi zannediyorum.
Eletirici: Edilmedi, tavzih edilmedi efendim.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet, buyurun efendim. Buyurun.
Tavzih edin, rica edeyim. Yanlmz varsa, dzeltelim.
Eletirici: zr dilerim...
Hikmet K>v>lc>ml>: stirham ederim.
Eletirici: Efendim, geri Doktor arkada, kategorileri anlatrken kitabnda tavzih ettiini ve yeniden burada da tavzih
ettiini, orada tasrih ettiini (akladn), burada tavzih ettiini sylyor. Fakat yine de ben, fikrimde musirim (direniyorum). u sebeple, aklayaym.
En iltimasl pay kendisine ayryor. Dr, Hikmet Kvlcml arkada. efik Hsn ile beraber diyor, yani temsil ediyor, Eneski sosyalistleri. efik Hsn 1919'da Trkiye'ye gelip, ilk Tr-

kiye i ifti, i Kyl Partisini kuran ve son nefesine kadar bu ii snfnn davasnn ncs olarak 1959 Nisan'nda
Manisa'da srgnde lm bir zattr.
Doktor arkada, benim bilgime gre, 1925 senesinde bu
harekete katlm. Ve 1929 tevkifatndan sonra da, bu eylemin
neresinde olduu hakknda benim bilgim yok. Kendisi de bunu
aklamak mecburiyetinde deil.
Yalnz bu, bir liderle, sradan bir parti yesinin, kendisini bir
rgt yesinin kendisini ayn izgide gstermi olmas, en
azndan kendisi iin bir iltimas pay ayryor, zehabn (sansn) veriyor. nk ayn mantalite ile ben de devam etsem, efik Hsn ile 5 sene bir kouta, bir ranzada yattmdan tr ben de kendimi onunla ayn kategoriye sokarsam, gln
olurum, zannediyorum.
kincisi: Eski Sosyalistler derken, Nazm Hikmetle Reat Fuat Baraner'i yan yana getiriyor. Nazm Hikmet'in ne kadar byk bir sanatkr, dnya apnda bir sanatkr olduu hakknda
hi kimsenin bir phesi yok. Fakat, yani devrimci eylem iinde, rgt iinde ald grevle Nazm Hikmetin, herhalde Reat Fuat Baraner'in ald kiilii hibir zaman, en uzaktan dahi kyas edilecek durumda deil, iki.
ncs: Mihri Belli ile Mehmet Ali Aybar' getirip bir yere
koyuyor. Ve onun iin bana hep biraz alaym gibi geliyor bu,
sonunda da. imdi, Mehmet Ali Aybar aa yukar biz nesildaz. Biliyoruz- Yani bizim yamzdaki insanlarn, Mehmet Ali Aybar iin, ta o talebelik hayatnda kullandklar bir sfat vardr:
"ayc Mehmet Ali" derler. O, aylarda, niversitelerin aylarnda, (o zaman her faklte senede bir iki defa ay verirdi) o aylarda dolarken, ite.. Onun emsali olan bizler de, herhalde ay
peinde komadmz iin, sonradan tukaka olduk. Ve Mihri
Belli o zaman eylemin iinde. Eylemin en parlak, gen unsurlarndan bir tanesi... imdi, bu ayc Mehmet Ali ile Mihri Belli'nin
yanyana getirilmesinde, yine bana bir alay geliyor.
Drdncs: Enyeni Sosyalistlerden bahsederken, yine hepinizin ok iyi, ok yakndan tandnz bir Vahap'la, bir Dou'nun

bir izgide gsterilmesi, sizi ne kadar memnun ediyorsa, e bundan nceki kategorileri temsil eden insanlarn da byle yan yana getirilmesi, beni de bu kadar ancak memnun edebilir.
Yani, teessrm ifade edebildim zannediyorum,
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederim. Teekkr ederiz. Efendim, tabii arkadamz biraz mteessir olmular. Tabii o teessrle, duygularn burada akladlar. Teekkr ederiz kendisine.
Yalnz, benim kendime, Trkiye'deki proletaryann 50 yllk
sava iinde bir imtiyaz ve rvet, yahut iltimas yaptm kansndadrlar. E, bu kansn neye dayandrdklarn bilmiyorum.
Yalnz, bilmediklerini verdii bir rakamdan anlyorum. 925'le
renmi benim adm. E, demek ki, kulana yle fslanm
yahut.. nk ya msait deil. O senede, 1925'te... Yani o
zaman 5 yandaym, 25 senesinde bu arkada. Kendisinin
grmesine, bilmesine imkan tasavvur edilemez. Ancak 20 yan gesin ki -eer o yatan sonra da sosyalizmin iine girdiyse- belki o akmn ne olduu etrafnda bir eyler renir.
Yalnz, efik Hsn ile 5 sene bir ranzada yatm bulun-duuna gre, efik Hsn ile herhalde konumutur. Ve bu konumalar srasnda, belki de Hikmet Kvlcml'dan da bahsedilmitir.
Dinleyiciler: Ses...
Hikmet K>v>lc>ml>: Ha pardon... 5 sene ranzada yattk efik Hsn ile, diyor. E, yattysa, herhalde efik Hsn arkadamzn (rahmetli), Hikmet Kvlcml hakknda dncesini de
renmitir. Ben kendim biliyorum dncesini. nk senelerle, birlikle savatk kendisiyle.
Ve 1925, bir basaman, Trkiye'de Bilimsel Sosyalist Proletarya Partisi savann bir basamann kapanmas senesidir.
Yani Dr. Hikmet Kvlcml'nn vicahen, efik Hsn'nn ve
baka arkadalarn da gyaben (Nazmlar falan da dahil), Ankara stikll Mahkemesi'ne gnderildiimiz, bizim mahkum olduumuz yldr.
Hemen demek o sene ben, daha kafam karr karmaz
kundaktan politika alanna, yakalamlar bizi. stiklal Mahkemesi gibi bir terr mahkemesinde ar cezaya mahkum etmiler.

yle grm arkadamz. Ama yle deil.

Burada maksadmz, kimseye pay vermek deil. Ve en bata, en az pay da kendimize ayrmak mizacndayz. Arka- da bizi tanmad iin, anlalan, bu ekilde kanlar -tekrar edeyimkulana fslanm ve onlara ok inanm. yle anlalyor.
Ondan sonraki durumda, elbette o zaman efik Hsn ile
aramzdaki ilikilerin iyzn bir tek bilen efik Hsn'dr.
kincisi de benim. Onun dnda kimse bilmez. Bilmesine de
imkan yok. Ama bu konu zerinde ben burada imdi kalkp da
aklama yapacak deilim. Kendisinin de syledii gibi, yalnz
bilmediini sylemekle yetineceim.
Onun dndaki kuaklara gelince... Orada baka bir... Bizimle efik Hsn arasnda byle bir kutbiyet (kutuplama)
hibir zaman olmamtr. Mutlak surette Proletarya Partisinin
devrimci arkadalar, yoldalar olarak altk. 25 senesinde
biz yakalandk, o kat vb... Ondan sonra devam eden belirli
aamalar var.
Ama ondan sonraki aamada.... ki buna ben kitapta da,
okuyanlar bilir: Trkiye'de Proletarya Partisinin Kurulu a
diyorum. nemi oradan geliyor, kurulu a oluundan. Ve o
kuak, ate izisi iinde savam insanlar olma lsnde, o
dnemin insan saylrlar. Yoksa, birisi tekinden daha stn,
yahut teki ona kar daha gklere km, falan... Bu anlamda bir iliki hibir zaman olmad, bizim o amzdaki sava
arkadalar arasnda.
Ondan sonra arkadamzn (Hayati Tzn beymi) hakl olarak iaret ettii gibi, bir kutuplama oldu Trkiye sosyalist devrim savanda. Ve bu kutuplar, orada sylediim isimler biiminde tecelli etti. Yani Reat, Parti lsnde, Parti izisinde dvt. Nazm, o izinin gh orasnda gh burasnda, airane atlamalar sramalar geirdi Bu bir realite. Byk air, falan filan,
o ikinci bahis. airlik deil, politika ve devrim sava. O adan..
Ancak, o a iin, yani kinci Emperyalist Evren Savana gelinceye kadarki kurulu andan sonraki a iin, bu iki isim hakikaten sosyalist dnyada en ok iitilen -yahut iitilen olmasa

bile- bu iki zat bunun en etken saylan tepeleri olarak grlmtr. O adan koyduk. Yoksa, biri tekinden daha faziletli, yahut
teki ona... O anlamda deil. Ancak, tabii biz, daima Parti izisini savunan bir askeriz. O adan, elbette, orada Reat Fuat arkadamz Nazm'a daima tercih etmiizdir ve ederiz.
nc aamada: Mihri ile ayc yahut benim Yenimemedaa dediim Aybar... Bu ikisini karlatrm da ayn. Reat
Fuat'la Nazm Hikmet'in karlatrmas biiminde yaptk orada
da. Kimseyle alay etmek iin deil. Bir realiteyi gze arptrmak iin. Birisi doru izide, doru iziye hi deilse en yakn,
tekisi de ona en aykr den, iki tip olarak. Ama ikisi de, iddialarna bakarsanz, ikisi de ayn derecede Bilimsel Sosyalisttir, ayn derecede Parti uruna lm gze alm saylr. Fakat
realitede, bizim deyimimizde bunlar iki kutbu temsil etmitir.
O anlamda koyduk. Birini ktlemek, tekini gklere karmak
aklmzdan gememitir.
Yalnz bu ikisi de, benim bilebildiim kadaryla. kinci Cihan
Emperyalist Savann atei iinde sosyalizme -belki ayhanelerde, belki baka yerlerde- gelmi katlmlardr. Trkiye'de bu
iki ismi ayn kuak a iinde grdmz iin, hatrda kalmas bakmndan, yan yana koyduk. Yoksa birini tekine tokuturmak anlamyla deil. Ve bu iki isim hakkndaki kanlarm da,
imdiye kadar, belki yzlerce yazyla aklam bulunuyorum.
Vahap Erdodu, kendiliinden yle, hatta ben bile sonradan, yani kitap baslrken, dndm. Yahu bunlar daha dnk ocuk... Yani, ikisinin de adn byle iki nemli akma mal
etmek fazla kamad m? Hemen haber yolladm. Aman, bu
isimleri karn da, orada isim koymayalm, falan dedim. Yani,
byle de bir ey oldu. Oldu ama, meer matbaada baslvermi o srada. Eh, kalsn dedik. Ne olacak? Gene Vahap'la Dou. Biri imdi Ak-Aydnlk'ta, tekisi Al-Aydnlk'ta... Kendilerine gre, kediye gre budu, bir akmn akla ilk gelen isimlerinden. Bunu anlatmak istedik. Yoksa, biri tekinden daha faziletli yahut faziletsiz anlamnda bir karakteristik yapmak, orada zaten konu deil.
80

Bizim konumuz, u MDD'ci Demokratik Devrim parolasnn

nasl yanl kullanldn ve nasl yanl neticelere vardn
gstermekti.. Bizim 50 yldr normal ilgiyle karladmz ve
katlabildiimiz kadar katldmz -katlamadmz zaman da
kuyunun dibinde istirahat ettiimiz- sosyalist savan bir aamas olarak anmak gerekince, onlar andk.
Bundan dolay, arkadamn bu noktadaki hassasiyetine teekkr ederim ama bilmedii noktalar hakknda da kendisinden ben zr dilemek durumunda deilim. Yani bildiim bir
eyi bildiim gibi ve hibir hatr gnl dnmeksizin koymak
zorundaym. Bundan sonra zaten, hayatta herhangi bir eyimiz de kalmam bizim, ambisyon dedikleri, yani bir hrs, falan filan yok.
Ancak sizin kuanza kar byk sorumluluk duyuyorum.
Ve bu sorumluluu en realiste, en drste, en aka yerine
getirmeye alyorum. Btn yaptm bu.
Fakat tabii arkadamz kendi kanlarnda, ahsi lde yerden ge kadar serbesttirler. Ondan dolay kendisine hibir
eyim yok, taanm yok, yani sitemim yok. Serbesttir, nasl isterse dnr. Ama benim kanlarm aklama grevimi, u
veya bu arkadan hissiyat, duygululuu belirlendirmez.
Bundan dolay, bu konularda zannediyorum banz ok arttk. Benim syleyeceim bu kadar. Sizlerin de syleyeceklerini -belki hepsini syleyemediniz ama syleyebildiiniz kadaryla- cevaplandrmaya altm. Hepinize ayr ayr teekkr
ederim.

5 MART
TARTIMALI TOPLANTISI
(Sosyalist Gazetesi Ankara Brosu)

Sevgi ve sayg> deer arkadalanm,

Bir ak oturum iin gelmitik. ki kart kutup bu oturumdan caymlar. Kendilerince bir neden bulmular herhalde.
Onun dnda da, baz artlar, hepimizce bilinen artlar, bu akam iin o geni toplanty bir konferans biimine evirmek olanan geciktirdi. Bundan dolay, yle bir toplanty bundan sonraki gnlerden herhangi birinde, daha detaylaryla, ayrntlaryla gene hep birden yapmaya alacaz.
Burada, imdi, ne bir konferans, ne bir nutuk ekme konu
deil. Esas, bir tanma, karlkl grme ve bylece birbirimizi aydnlatmaya alma oturumu olacak. nk teki konferans, yahut ite ak oturumun konusu, bildiimiz gibi:"
Devrimci davranlarn Trkiye'de hangi ynde gelimesi gerekir?" Bunu aramak olacakt. Buradaki arkadalarn, tahmin
ediyorum ki, hemen hemen hepsi deilse -bilmiyorum, belki
baka eilimli arkadalardan da olacak- fakat ounluu hi
deilse belirli bir yol tutmu arkadalar oluyor.
Yani, biz politika deyince sosyal snflar anlyoruz, hepimizin
bildii gibi. Sosyal snflar deyince de, bizim tuttuumuz snf:
i S>n>f>'dr, Proletarya dediimiz. Bundan dolay, biz ii snfnn politikasn savunanlarz. Ve buradaki arkadalar da yle.
Ama, btn devrimciler ii snfnn devrimcileri olmuyorlar
ok defa. Hele bizim gibi geri kalm lkelerde, kk burjuva
devrimcileri, ilk aamalarda ve belirli bir sre iin epey velvelelice biimlerle, adeta politikann en nde gider eilimlerini
temsil eder grnyorlar.

Bunlarla arkadaa konumak, tartmak, birbirimizi eletirmek isterdik. Ve o toplant da bunun iin yaplacakt. Olmaynca imdi biz, aa yukar hepimiz burada proletaryann,
yani ii snfnn politikas etrafnda az ok anlam insanlar
olarak, bir dertleme toplants yapacaz.
teki gruplarn -be alt grup var- onlarn burada karakteristii zerinde durmayalm. Gene ileriki toplantda, ileride yapacamz bir toplantda, kendileriyle bir arada bunu daha iyi
yapabiliriz.
Burada, imdi benim u halde arkadalardan ricam, kendilerince tartmamz gereken konular nelerse, onlar ne srsnler ve onlar evresinde bir -eskilerin hasbhal dedii- yani
konuma yapmaya alalm.
Ne dersiniz? Ben byle dnyorum. Siz ne dnyorsanz, gene ounlukla siz karar verin, o ynde alrz. Yani,
karlkl sorular ve tartmalar m yapalm, yoksa baka bir
tarzda m konualm?
Her arkada...
Bir dinleyici: Bu toplantda...
Hikmet K>v>lc>ml>: Gndem falan yok galiba. Evet!
Dinleyici (devamla): Gndem tespit edilebilir.
Hikmet Kmlamh: Evet. Hay hay. Kat var m acaba? Buyurun.
Dinleyici (devamla): Baz konularda geni aklamalarda
bulunulabilir. Arkadalar tarafndan aklanmas gerekli bulunan ksmlar sorulabilir.
Hikmet K>v>lc>ml>: ok iyi olur. Teklifiniz, gndeme ne
konmasn teklif edersiniz?
Dinleyici (devamla): imdi, dier arkadalar da...
Hikmet K>v>lc>ml>: Tabi, hepsine... Ama ilk...
Dinleyici (devamla): Genellikle soru-cevap eklinde olmas daha iyi...
Hikmet K>v>lc>ml>: Daha iyi olur tabi. Tabi. Zaten bizim,
yani proletarya ideolojisi daima diyalektik dediimiz...
86

Diyalektii de biliyorsunuz: "Diya" zaten ikili demektir, karlkl tez-antitezin srekli, olarak arpmasdr. Bundan dolay,
biz de aramzda o tip, yani tez ve antitezleri karlatrarak herhangi bir konuyu aydnlatrsak, hem daha iyi aydnlatrz, hem
daha iyi anlam oluruz. nk zdd kmaynca, normal sentezi de kmaz her konunun. O bakmdan en dorusu budur.
Zaten eskiden de yleydi ama, burjuvazi ve teki eski Tefeci-Bezirgan snflar bunu dondurmular, metafizik biime
sokmular. Yoksa, kadim Yunan'da bile "Mayotik" usul vard,
biliyorsunuz. Sokrat'n, Aristotales'in falan kulland. Daima
soru aarak, ona cevap vererek... Eflatun'un kitaplarnda grmsnzdr. Metot olarak fena bir ey deildir. Herhangi bir
konuyu en iyi aydnlatma yolu o.
O bakmdan, burada zaten biz bizeyiz. Bundan dolay, ne
sorunlarmz varsa kafamzda, onlar dkelim. Ve hepimiz,
karlkl olarak cevaplarm arayalim, vermeye alalm.
imdi, u halde, sorunlar... Arkadalardan rica edelim. Gndeme almak zere, en ok zihinlerimizi kurcalayan neler varsa...
Efendim?
Bir dinleyici: imdi zellikle u gnlerin de en yakc bir
meselesi... Aktel bir meselesi...
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet efendim. Adnz?
Dinleyici (devamla): B.U.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet efendim.
Dinleyici (devamla): Yine politik sahnede.. gnler, birtakm st yapda deimelerin de yle byle sylendii ve kehanetlerin bulunduu, yok yahut da tahminlerin yapld gnler, bir de genlik hareketleri zerinde provokasyonlarn yapld gnler ve bu arada burjuvazinin de genlik hareketi zerinde, ii snflar zerinde provokasyonlara giritii, onlar altetmek istedii gnler ve son olarak da, drt haftadan beri okullarda, daha nceleri de gene ii snfna yaplan hareketler... Efendim, ordu meselesi burada devaml sz konusu
edilir. Btn arkadalarn kafasnda... Yaln olarak da alnabi87

liyor... Ve ordunun birtakm davranlar var. Bu semptomlar

nasl, belirtiler nasl yorumlanr? Bu bizde biraz karanlk, biraz
da mphem kalyor.
Hikmet K>v>lc>ml>: Tartalm bunu. Teekkr ederim.
Baka? Evet.
Bir baka dinleyici: (O.E.) Bir de Yenieriliin durumu.
Yani devrimci ordu da... Yenieriler... Onlarn durumu. Ve devrimci ordu, kinci Merutiyet'e kadar hangi dnemlerde devrimciliklerini kaybetti?
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet.
Bir baka dinleyici: Ben teorik bir ey sylemeyeceim.
Yalnz, biliyorsunuz, PSD burada alyor. Onun hakknda bize baz ynergeler yahut k tutmalar yapabilir misiniz?
Hikmet K>v>lc>ml>: Ne gibi mesela? Sizce sorun yaratan
durumlar hangileridir?
Dinleyici (devamla): almamzn ne ynde olmas ve
nelere arlk vermemiz gerektii, kendimizi ve temasta bulunacamz kitleleri nasl etkilememiz gerektii?
Hikmet K>v>lc>ml>: Peki. Teekkr ederim. Baka var m?
Bir baka dinleyici: Dier gruplara kar ne tr almalar
yapmamz gerekiyor? zellikle...
Hikmet K>v>lc>ml>: sminizi rica etsem:
Dinleyici (devamla): M. T.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet canm.
Dinleyici (devamla): zellikle, baz arkadalar bizim dier gruplar gibi bir mahfil olmamamz gerektiini, derleyici
vasfmz olduunu, bir nevi mahfiller st davranmamz gerektiini sylyorlar. Bu konuda aklama yapar msnz?
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederim.
Bir baka dinleyici: Devrimci Derleni Komiteleri hakknda biraz malumat verin. Almas bu konunun...
Hikmet K>v>lc>ml>: Peki efendim.
Bir baka dinleyici: Son iki sayl gazetede kan eyler
vard. Mesela ili. Sizin yaznzda, bayazda geen konu. Bir
88

de Hindistan'da, seime katlan Marksistler'le seim eyine katlmayan Marksistler arasnda... Tutum aa yukar beliriyor.
Biz bunlar, yani daha dorusu sizin fikriniz... Bunlar sadece
seimlere katlan partiler olduu iin mi benimsiyoruz? Yoksa,
dierlerinden farkl, baka trl olduu iin mi benimsiyoruz?
Bunun akla kavuturulmas.
Hikmet K>v>lc>ml>: Peki. Mersi, isminiz?
Dinleyici (devamla): E. .
Bir baka dinleyici: "Halk Sava>n>n Planlar>"nda PROLETARYA AYDINLARI'ndan bahsediyorsunuz. Onu biraz aabilirseniz, iyi olur.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet efendim.
Bir baka dinleyici: Derleni konusundada, eitli gruplarn derlenileri...
Hikmet K>v>lc>ml>: A, pardon, isminizi unutmadan.
Birinci dinleyici: A.
Hikmet K>v>lc>ml>: Sizin?
kinci dinleyici: C.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet. Ben unutuyorum, zr dilerim.
Evet.
kinci dinleyici (devamla): eitli gruplar bu derleni
meselesini ayr ayr yorumladklar gibi, kendi iimizde de eitli arkadalar ayr ayr yorumlamaktadr. Bu derleni meselesini aar msnz?
Bir de, eyi syleyeceim. Acaba, Partinin kurulmas yolunda yaplan bu derleni alimasi yerine, daha baka bir alma
nerilebilir mi? Yani, daha baka alternatifler var m?
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet. Teekkr ederim.
Evet, efendim. Epeyce ykl bir gndem oldu. Evet, bunlarn hepsini yetitirebilirsek, ok iyi. Bu akammz ziyan olmam olur.
Var m baka?.. Bunlar iinde hele bir ynelelim de...
Demek ki. ordu zerinde, ordu meselesi zerinde en ok
arkadalar zihin bulandrc tartmalarla karlayorlar. On-

dan balamak iyi olacak. Zaten gndem de ondan balatlm

oldu. O bir.
Ve orada, tabii, Yenierilik, devrimci ordu niteliinin kayboluu.. onun iine giriyor.
Buna karlk Devrimci Derleni Komiteleri ve eitli gruplarn ayr yorumlar, ikinci nokta olsun.
Birincisi Ordu meselesi, ikincisi bu Derleni problemi.
"Halk Savann Planlar"ndaki "Proletarya Aydnlar" zaten
gene Ordu meselesine giriyor.
ncs: ili ve Hindistan olaylar karsnda tutumumuz,
yahut anlaymz ne olabilir?
Bunlar bir aydnlanrsa, teki gruplara karki tutumumuz
kendiliinden, sonu olarak kabilir.
Bu arada, zellikle PSD'deki alma konusu da araya girer.
imdi, bir, iki, .. teki gruplarla ilikimiz.. Beincisi de..
Demek be konumuz var.
Bir dinleyici: Hocam, herhalde arkadan duyulmuyor, arkadalar iitmiyor.
Hikmet K>v>lc>ml>: yle mi?
Demek, be konumuz oluyor, arkadalarm. Birisi: Ordu meselesi, diyeceimiz konu. kincisi: Devrimci Derleni konusu,
onun hakknda yaplan teklifler ve bunlarn yaratt tartmalar.
ncs: ili ve Hint rnekleri dolaysyla kan tartmalar.
Drdncs: Bu konularn nda, baka gruplarla ilikilerimiz
konusu. Beincisi de: PSD pratii zerine konuma.
Birincisi: Ordu meselesine gelelim.
imdi, bu Yenierilik hakknda, "Trkiye'de Kapitalizmin
Geliimi" kitabnda (okuyan arkadalar varsa, hatrlarlar),
orada, benim yaktrmamdan nce, Marks'n bir mektubunun
pasaj vardr. Okuyaym. Ondan sonra Ordu meselesine daha
iyi girebiliriz.
Nitekim, Ak-Aydnlklar da o noktada demagojik bir atf
hevesine dtler. "Yenieriler, Kvlcml'nn iddia ettii gibi,
gndeliki bir ii ordusu deildir." Falan gibi itirazlarda bulu90

nuyorlar. Halbuki Marks, 25 Austos 1867 gn Engels'e gnderdii mektupta, aynen unu diyor:
"Genel olarak Ordu, ekonomi geliimi iin nemlidir. rnein, tmyle gelimi gndelii, ii cretini ilkin ordu iinde
buluyoruz."
Yani, Osmanl Ordusunun Yenieri kesimi deil, genellikle
Antik ada ordu, yeryznde ilk defa gndeliki tip yaratm
oluyor, diyor. Bunu Marks sylyor.
Biz de, eer, Ak-Aydnlklar gibi revizyonist deilsek, yani
Marks' tahrif edip deitirmeye, dzeltmeye kalkmyorsak,
Marks'n bu szn bir kere doru kabul edeceiz, hi deilse.
Yani revizyonist olmamak iin.
Fakat, onun dnda biz, her eyden nce, gereki insanlarz. Yani olaylara nem veririz. Her toplantda arkadalara zaten daima rica ettiim bu. Kitaplara bakp da, orada gemi
satrlar bize yn vermemeli. Yani, vermemeli deyince, kitaplar atalm, hibirini okumayalm, anlamayalm deil. Hepsini
okuyalm ve srarla okuyalm, bir daha okuyalm. Yalnz, okuduklarmzn, kitaplarda yazlanlarn hangi olaylara karlk
dtn daima gz nnde tutalm.
te bu, ilk gndeliki tip deyince, bizim de Osmanl Tarihinde, bildiiniz gibi, Yenieriler ve bir yn daha baka Kapkullar "Alufe" yahut "Ulufe" denilen cret alrlard. Yani, ne
derler ona: Yulaflk anlamna geliyor Trkesi, aleften geliyor.
Yani onlara o zaman yulaf paras anlamna gelen bir gndelik
verilirdi. Yenieriliin kuruluu, bu gndelik esasyla olmutur.
Bundan dolay, Marks'n genel tarih iinde grd olay, biz
de kendi Osmanl Tarihimizde, Yenierilerin objektif durumlar
asndan gz nne koyduk. Amacmz orada aka udur:
Trkiye'de, siz bilmezsiniz, o kuaktan iinizde yok, ama bizim
kuak yle gnlerle karlat ki, uzun seneler, "Trkiye'de ii
snf yoktur", denildi. Ve vardr diyenin grtlana sarldlar:
Vay, sen isyanc, falan filan, diye mahkum ettiler baya. Yani,
"ii snf vardr" demek bile bir su halindeydi.

te o durumda, orada zaten sylediimiz: Trkiye'de ii

snf, deil modern ada, antika ada bile, cret alan insanlar biiminde (ii snf deil tabi, modern ii snf ile alakas yok, ama) byle insanlar vardr. Nitekim btn bayndrlk
faaliyetleri, geni lde, adeta ii ordular denecek kadar,
cretli insanlarla yaplmtr. Yani, btn o kprler, camiler,
falanlar... hep bunlar uzaklardan getirilmi, cretle altrlm insanlarn eseridir.
Ama biz bunlar, elbette modern ii snf yerine koymuyoruz. Yalnz, Trkiye'de ii yoktur diyenlere kar, mukadder
[kanlamaz] bir karlk olarak nasl yok yahu, 500 seneden
beri Trkiye'de, hatta Osmanl ordusunun byle elik ekirdei roln oynayan Yenieriler dahi, Marks'n baka memleketlerde grd gibi, cretli insanlardr. Ulufe alrlar ve onunla
yaarlard. Bunu anlatmak istemitik ve istiyoruz tabi.
Ama, imdi onu alp tahrif ediyorlar. Gndeliki bir isi ordusu deildir. Yenieri tekilat retimden, halktan kopuk
devirmelerden kurulu, Sultann emrinde silahl bask gcdr, diyorlar.
imdi, bizim konumuz, Yenierinin cretli olup olmad konusu. Onun dnda, ekonomik geliimiyle ilgili bahsine gelince.. hi de yle bir ey sylemiyoruz biz. lkel sosyalist toleransnn, gebe demokrasisinin yaratt Yenieri diyoruz. Yani, yeryznde Yenieri tipini ilk defa Osmanlda gryoruz.
Tutuyor, deviriyor Hristiyan ve Mslman olmayan ocuklar,
kk yata. Alyor, getiriyor, evvela Trkmen'in yanna veriyor. Onu orada, Mslman ve Trke'yi iyi konuan insan haline getiriyor. Sk bir eitimden sonra, kendisinin en gvendii bir silahl kuvvet haline sokabiliyor.
Bunu yapabilmek byk bir hadise. Kendisinden olmayan,
kendi unsurundan olmayan insanlar alp, kendisinin savunucusu haline getirmek, nereden aklna gelmi olabilir? Onu dnmek durumunda kalyoruz. Ve o zaman, o gebe atalarn,
geldikleri zaman kafalarnda hibir prejje (nyarg) tamadklar, kendilerine gre insan kavramn esas saydklar gr92

lr. Ve bu insan biz alr eitirsek, pekala istediimiz gibi bize

katlm insan olur, diyebilmiler.
Bunu, yeryznde az yerde rneini grdmz bir olay
olarak gz nnde tutuyoruz. Yani, Yenieriyi yaratan, bu gebenin, (daha Orhan Gazi zamannda balyor), oradan kalma geleneklerin etkisiyle, kafasnda batl itikat, yani nyarg
tamayan insanlarn yapabilecei bir tutum. Yoksa, cesaret
edemez bir defa. "Alrm, peki bunun kan bozuk", yahut ite
"dini bozuk, bundan adam olur mu?", falan, diye korkar, ekinir. O hi aklna bile getirmemi. "Alrm, eitirim, cretini de
veririm (gndeliini), pekala bana alr" demi. Ve yle de
altrm, uzun seneler.
Bu hadiseyi belirtmek iin bir cmle koymuuz. Yani, onun
izahn yapmak istemiiz. E, bunu ya anlamyorlar, yahut anlamak istemiyorlar. Bir nevi demagoji vesilesi yapyorlar. Tabi, bunlarn cevaplarn, daha geniliiyle ileride de vereceiz.
imdi, Yenierilik konusunda, iki szle aklamak istediim
nokta budur.
Yenierilik ne zaman bozulmutur? Tarihte gene gryoruz:
"Zyuf ake" balad zaman. Yani, Tefeci-Bezirgan ilikiler
Osmanl mparatorluu'nun toprak dzenine el attktan sonra,
devlet gelirleri azalmtr. Bunu karlamak iin, geliri topraktan alamaynca, verdii cretleri ksyorlar. Bugn hani "Devalasyon" diye yapyorlar ya hakim snflar, o zamanki idareciler
de "Zyuf ake" biiminde yaparlard.
Yalnz,

onlar

bugnkler

kadar sahtekr olamyorlard.

nk kt para biimi henz tutunmu bir icat deildi. Gmn iinden alyordu. Ake veriyordu, gm para. Ama
onun bakrn oaltyordu, gmn alyordu. alnca, Yenieri ald creti gtrp tabi sarrafa, yahut pazara sundu
mu, onu mihenk tana vuruyor, anlyor. Bunun, gm alnm, bundan dolay deeri dm, diyor.
Ve bylece, yani bu cret alan insanlarn ellerine verilen
gndeliklerin trtklanmas, onlarda eitli tepkilere yol at. En
93

sonunda, baktlar bu kanaldan geim imkan kalmyor. O zaman ii esnafla dktler. Esnaf olunca, o cretli asker disiplini sfra indi. Ve bildiiniz Yenieri syanlar balad.
Bu Yenieri syanlar, artk Ortaan dejenere olmu, esnaflam insanlarnn isyanyd. Onu da birbirine kartrmamak lazm.
te bu geliim, en sonunda. Yenieriliin kaldrlmasna kadar gitti. Ve bizim, modern anlamyla ordumuz, Trkiye'nin ordu rgt dodu. Bunun geit safhalar uzun.
Yalnz, Ordu deyince imdi, Trkiye'de... Mesela, ite, rnek
de verdikti orada. De Gaulle, Fransz Ordusu iin diyor ki:
"Fransz Ordusu tarihin hibir devrinde devrimci hibir i
yapmamtr, daima kar devrimci olmutur."
Kendisi asker, o ordunun bir yesi. Fakat o ordu iin, Fransz Ordusu iin bu karakteristii veriyor.
Hakikaten, biz de hatrlyoruz, ordu daima irtican, Fransa'da gericiliin emrinde olmutur.
Bize gelelim. te Fransa'daki olay bu. Fransz Ordusunun
byle bir devrimci gelenei yok. Ama bizim ordu? Tanzimat'tan alalm en azndan. Tanzimat'tan beri ne vakit bir ileri
adm atldysa Trkiye'de, nde giden Vurucu G kimdir diye bakyoruz. Askerler oluyor. Kimisi Paa, kimisi bilmem ne.
Fakat daima ordu, silahl gler nayak oluyor.
Hatta daha eskiye gidersek, mesela Gen Osman kimdir?
Bir padiahtr. Ama kendisini ordu tepesinde, yani btn silahl
kuvvetlerin szcs saym ve memlekette derebeyle-meye
kar, ordunun da dejeneresansna kar bir ileri adm atmak istemi. O karanlk devirde bile byle klar var.
nc Selim, bildiimiz gibi, gene memlekette bir ilericilik, falanlk yapmak istemi. Padiah. En tepedeki adam. Pekala mstebitlie ii dkebilirdi. Ve vurguncularla, Tefeci-Bezirganlarla, derebeylerle anlaarak -baka mstebitler gibibelki hkmn de yrtebilirdi. lme kadar srklenmeyi
gze ald ve byle davrand.
94

Hep o bizim silahl kuvvetlerin bir gelenei olduu izlenimini veriyor. Fakat, hepsini brakalm.. Btn bu ufak, yahut byk, neyse, tarihi olaylar dnda; hibirimizin artk tartmaya
dahi giriemeyeceimiz olaylar var.
Alalm Merutiyet'i: 1908 htilali.. Kim yapt? Hepimiz biliyoruz. Yani, Enver'ler, Niyazi'ler falan dediimiz, daa kanlar ve hrriyet kahraman olanlar, byk ounluuyla ordu
mensuplardr.
1919'dan sonra, Anadolu emperyalist salgnna urad zaman, nc Vurucu G kim oldu? Snf brakyoruz. Snf, elbette kk burjuva deil. Yani, Anadolu hareketinin sosyal snf:
Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri'nde rgtlenmi olan Trk Burjuvazisidir. Ama Trk Burjuvazisi o kadar psrk, o kadar beceriksiz, o kadar ufuksuz bir snf ki, onun kendi snfsal eilimiyle bir
savunma yapmas, akla bile gelmiyor.
Onun iin, Mustafa Kemal daha Samsun'dan Havza'ya gelip
de, orada baz konulan baz insanlarla hemen 30 gn konutuktan sonra, verdii telgraflar okuyun. O telgraflarda iki ey var.
Birisi, diyor ki: "Mdafaa-i Hukuk Cemiyetleri orada varsa, koruyun". Kime diyor bunu? Askerlere diyor, orann askeri kumandanlarna. "Yoksa, siz kurun o Cemiyetleri", diyor. Yani, aka,
ifreli.. Nutkunda da vardr, Nutkun dokman ksmnda da vardr. Bunlar syler.
Bir taraftan snf -ki o zamanki nc durumunda grd snf Anadolu Burjuvazisidir- onu rgtlyor. Fakat onun pek ciddiye alnamayacan da deneyleriyle biliyor. Kendisi, asker olarak, btn teki ordu, tmen, kolordu kumandanlarna, (kendisi ordu kumandan durumunda), sk sk talimat veriyor: "Memleket, vatan elden gidiyor. Devlet mahvolacak. Bunu korumak
iin elbirlii edelim ve davranalm" diyor.
Nitekim bu tutuyor. Ve o zamanki ordu genlii-Mustafa
Kemal de o genlerden biridir- bildiimiz gibi, Anadolu Milli
Kurtulu Hareketi'nin tekilatlar oldular, rgtleyicileri oldular ve nde giden Vurucu Gc oldular.

En son, 27 May>s. Gene bildiimiz gibi, bir Ordu Vurucu

Gcnn, bir gece yars baskn ve srpriz davranyla bir deiiklik, bir siyasi devrim yapmas biiminde oldu.
Yani, btn bu olaylarn hangisi geridir? 1908, iyi kt bir
mstebitlii ykmak anlamnda, bir Merutiyete gitmitir. Hibir zaman bizim anladmz Sosyal Devrim deil, ama Politik
Devrimdir. Bunun nc Vurucu Gc Ordu olmutur. imdi biz
bunu inkar m edelim? Bu bir olay. Bunu grmemek elimizden
nasl gelir?
Tpk bunun gibi, 1919-23 olaylarnda. Milli Mcadelede gene
Ordu nde, Vurucu Gtr. Ve Mustafa Kemal ve arkadalarnn
yapt Siyasi Cumhuriyet Devrimi, bir devrimdir. Ama bizim anladmz manda Sosyal Devrim deil, Siyasi Devrimdir. Onu
yapmamal myd? Ve bu bir geri hareket midir? Onu biz tanmayacak myz? Yani, byle bir ey yoktur, nasl diyebiliriz?
27 Mays. Gene yle. Kediye gre budu, kk, belki beenmediimiz falan taraflar var, ama bir Siyasi Devrim oldu.
Ve o zamana kadar ii meseleleri, sosyalizm meseleleri Trkiye'de aza alnamaz, tabu konularken, imdi, grdmz
gibi, her yerde tartlabilen konular haline geldi. Belki onlarn,
27 Mays' yaparken akllarndan byle bir ey de gememi
olabilir. Ama, bir devrim hareketi yaptklar iin, o devrimin
mantki sonular, onlarn dahi dnmedii biimde, Trkiye'de bir geliim yapmtr.
imdi, bundan karacamz sonu... Elbette, Siyasi Devrimler, bir Sosyal Devrim deildir. Ama Marksizmin anlayna gre, her Siyasi Devrim, Sosyal Devrime doru giden, ite o yoku yol diyelim, o yolun iinde belirli basamaklardr. 1908'de bir
basama atlamtr, 23'de Cumhuriyetle ikinci basama atlamtr, 1960 27 Mays'nda nc basama atlamtr. Ve bu
basamaklarda, hi deimeyen bir kural olarak, hep, Ordu Vurucu Gc'nn nde gittiini gryoruz.
Arkasnda hangi snf var? Ordu, zaten bir snf bilinci tayan bir rgt deildir. Brakn snf bilinci tamasn, siyasi bi96

lin tayan bir rgt deildir. Biliyoruz, kanunlar, Asker siyasetle uramaz, diye, mehur burjuva formln bir kutsal
hakikat gibi zorunlu klmtr.
Asker siyasetle uramaz. Ama btn Siyasi Devrimleri asker yapar. Bu bir eliki. Bu elikinin anlam: Bizde Ordunun
-Sosyal Devrim deilse bile- Politik anlamdaki devrimlerin nde gelen Vurucu Gc olduunu ispatlyor.
Bu bir olay, bir realite, bir gereklik. imdi bunu bizim ele
alp bir aydnlatma yapmamz... Yani Marksiste korsak bu
olay, nce aydnlatacaz. Ordunun bu Vurucu Gcnn acep
tarihsel bir kk ve anlam var mdr? Bir de, bugn iin bu anlam varsa, bu anlamdan ne biimde yararlanabiliriz? Ve bugnk Sosyal Devrime gidite, ne lde o istidat, yahut bu
eilimi kullanabiliriz? Deitirerek tabi.
nk imdiye kadar ordu, bilinsiz, ne siyasetten, ne de
sosyal problemlerden haberi olmakszn, srf iinden gelen bir
atlla, belirli formllerin de etkisi altnda, nc ve ilerici roller oynam. Bunun nereden geldiini, elbette her lkenin kendi gelenek-grenek ve tarihi iinde arayacaz. Ararken, buluyoruz bunu.
Osmanl... Bugnk Trkiye, Osmanlln rndr. Hepimiz daha dn Osmanlydk. Biz ocukluumuzda, daha siz
ada iken, Osmanl tebaasydk. Trk tebaas deildik. Bugn
Trk tebaas olduk.
Osmanllksa, tarihte Tarihsel Devrim adn verdiimiz ve
zerinde hi kimsenin durmad bir olayn mekanizmasdr.
Yani, diyebiliriz ki, slavlardan nce olmak zere, en sonuncu
halka tarihte... Yani, eski bir Medeniyeti, derebeylemi antika bir medeniyeti devirip, onun yerine yeni bir Dirili yapan
Tarihsel Devrim. Sosyal Devrim deil, snf deiiklii deil. Bir
medeniyeti ykar, onun yerine bir yeni, daha ileri, hi deilse
yolu aan bir sistem kurar. Osmanllar bunu yapmlardr. Bizans derebeyliini, slam derebeyliini ykmlar, onun yerine,
kendilerine gre.. anlayarak, bilerek bugn bizim yorumlad97

mz kavramlar bilince kararak deil tabi, igdleriyle gelmiler, derebeylii ykmlar. Tekfurlar kesmi adam.
Ondan sonra, Topraa gelince: Ne topra? Bu toprak kimindir? Kim alyorsa, tasarruf hakkn ona verelim. Mlkiyeti?
Mlkiyeti: "Btn Mslmanlarn ortak mal" demi.
Dnn, geni topraklar ele geiriyor ve bu topraklar
zerinde ahsi mlk koymuyor. Hakikaten de koymas hakszlk. Yani, bugnk bizim sosyal kafamzla. nk o topraklar fethetmekte btn Mslmanlar elbirliiyle kan dkmler.
Sonra o topraklar ele geince, Mslmanlarn iinden be
kodamana ver topraklar, onun mlk olsun. Osmanl bunu
yapmam.
Bunu niin yapmam? Bunun bir izah olacak. nk Osmanl dediimiz Trkler, lkel Komunadan geliyorlar. Yani snfsz toplumdan geliyor. 400 aslan dediimiz... Hani, "Drt
yz aslandan bu vatan kald bize yadigar" arksn sylerdik
biz ocukken. Dorudur. 400 aslan kurdu. 400 kiilik, 400 ailelik bir oymak, bir Ouz Oyma geldi, Bilecik'te oturdu. Ondan sonra, koca Osmanl mparatorluu...
Bunu nasl kurdu? Yani, bugn dnrsek biz, mutlaka bir
Marksist olarak bunun bir die dokunur ekonomik maddecil
nedenlerini aramak, bulmak zorundayz. te bu nedenlerin
banda: O'nun kii mlkiyetini tanmam, Orta Barbar dediimiz bizim, gebe oluundan ileri geliyor.
Gebe, snfsz bir toplumdur. Snfsz toplumda, gebe
insan, yalnz otlak arar. Otlak m?.. Otlak da, hepimizin srlerinin yaylaca yerdir, der.
te bu anlamda bir sosyal yapnn kanlmaz sonucu olarak,
Osmanl, girdii, zapt ettii topraklarn zerinde, bildiimiz ahsi mlkiyet dzeni kurmam. "Mlk Allahndr" demi bir kere
felsefe olarak. Ama uygulamada: "Btn Mslmanlarn ortak
maldr" demi. "Beytlmal-i Mslminindir" demi.
Yani, padiahn falan deil. Bunu tahrif ediyor baz profesr
geinenlerimiz de. Okumuyorlar galiba, yahut okuduklarn
98

anlamyorlar. Yahut da burjuva kafasyla okuyunca, illa onu

ahsi mlke evirip... Kimin ahsi mlk? Padiahn mlk...
Deil. Padiahn haddine mi mlk edinsin oradan?
Ama sonra, o ilkel snfsz toplumdan gelmi Osmanl, Medeniyetin iine girdikten sonra, elbet o Medeniyetin btn reziletleri zamanla ona da bulaacak. Bulayor ve bozuluyor sonra.
Fakat ilk... Biz net olarak olay koymak zorundayz, ilk zamanlarda Dirlik Dzeni kurmutur. Dirlik Dzeninde: Toprakta kim
alyorsa, tasarruf hakk onun demi, ona vermi. Dirliki diye, o tasarruf edilen topraklarn bana adam koymu. Dirlikileri, Sipahileri... Ve bu adamlarn, topran ne tasarrufuna, ne
de mlkiyetine en ufak bir hak iddias varit deil, demi.
Ne yapar bu Dirlikiler? Dirlikiler, bar zamannda orada
alan iftilerin asayiini, topran tasarruf hakknn adaletlice elden ele geiini dzenler. Sava oldu mu, gider cephede
klla lr, ldrr. Gene o iftilerin geride retime devam
etmelerini salar. Adeta bir nevi i blm.
Yani, Dirlik Dzeninin ilk havas bu. Fakat bu hava, sonradan, zellikle Kanuni andan itibaren, bir devrim geirmitir. Dirlik Dzeni, Kesim Dzeni haline girmitir.
Bunlar belki okudunuz. Baz yerlerde zetliyoruz. Fakat burada da, iin bu yan konmadka, aydnlanmyor. Ve bunu anlamayan insanlar da, okuduklar Marks'tan, uradan buradan
be para lafla, yani tereciye tere satmaya kalkyorlar.
Onun yersizliini anlatmak istiyorum.
Bir dinleyici: imdi, Mslmanlarn mlk de. Yalnz Hristiyan halk istifade etmektedir. Yani Bizans mparatorluu ykld... Yani btn insanlar tasarruf ediyorlar, iliyorlarsa...
Zaten Mslman meselesi yok Osmanllkta.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet, evet. Deil. Deil. Mlkiyeti Mslmanlarn, diyor. O kadarck eysi var. Evet. Sonra da, mlkiyet, hepimizin, yani orta maldr, demi. Yani, bir ortak mlkiyet kurmu adeta. Farkna varmadan. Yani, sosyalistim ben,
diyerek deil. Sosyalistin ne olduunu bilmez. Ama yaad
99

toplum onu sosyalist yaratm. Yani, kii mlkiyeti bilmeyen

insan olarak yaratm. lkel Komunadan geliyor o insanlar.
O adan, Dirlik Dzeni kanlmaz bir sonu olmu. Osmanl Tarihinin ilk iki yz ylnda, Fatih'e kadar bu byle gelmi. Ve
Fatih anda bile, yeniden derebeyleme balad iin. Fatih
yeniden bir trpan atmtr. Muazzam bir toprak reformu daha
yapmtr. stanbul'u o sayede zaptetmitir.
Efendim?
Bir dinleyici: O zaman, o dnemden nce eyh Bedrettin'in tekrar ortak mlkiyeti kurma yolundaki hareketi nasl?
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet. Tabi. Yani, imdi eyh Bedrettin
hadisesi... Osmanl mparatorluu, Devleti diyelim... Bir Osmanl Devleti, bir de ikinci Osmanl Devleti (Osmanl mparatorluu ) diye ayrmak icabediyor, tarihe baknca.
Birincisi Beyazt'a kadar. Yldrm Beyazt'a kadar gelen...
ite o Yldrm Beyazt'a kadar gelen, Tefeci-Bezirgandan ok,
Dirlikilerin Derebeylemesi adr. Ve onun iin Yldrm Beyazt, Timurlenk'e malup olmutur. Yani, toprak dzeninde
ufack bir derebeyleme balad m, o rejim hemen bozuluyor.
eyh Bedrettin... imdi ayrntlarna girmeyelim. nk konumuz o deil. Bu sefer ok dalrz. Arkadalarn belki de sabr tkenir. eyh Bedrettin, o derebeylemenin getirdii ykl
iinde, yani Tarihsel Devrim iinde, Sosyal Devrim yapmak istemi bir geleneimizdir bizim, devrimcimizdir. Onu anlataym.
Timurlenk darbesi yle bir vuru yapmtr ki, derebeyler yeniden birbirine dmtr. Osmanl padiahlarnn da, biliyorsunuz, ehzadeleri birbirlerini krmlardr. Ve adeta farkna varmadan, derebeyleme kabuu krlm ve yeni bir eye, bir Dirlie doru gidilmitir. Padiah iin byle bir ey yok. Yani bizim
koyduumuz anlamda. Ama objektif gidi bu olmutur.
Sonra bu, olu gene, yeniden tersine dnm. kinci yzylda,
bir de bakyoruz, Fatih'ten nce yeniden derebeyleme olmu.
Fatih, ite, gen bir sava. Hatta ilk paralarndaki resmine bakarsanz, yle tysz, banda bir ufack yemeni, basit
100

bir Trkmen delikanls... Bir entari gibi bir ey giymi. Asl Fatih o zaten. stanbul'u alan ocuk o. Ve bu ocuk, gelenein,
atalarnn geleneinin etkisiyle ve biraz da ilk slam geleneklerinin etkisiyle davranvermi.
nk, slamlk da ilkin, gene -Yukar Barbarlktan ama o,
Orta Barbarlktan deil. Kentten (Mekke ve Medine kentinden)
km- bir Tarihsel Devrim yapmtr. Onun da gelenekleri, Osmanl eriat biiminde gelmitir Trkiye'ye. Ve bizim Osmanl
Trkleri, ilk Dirlikilii kuranlar: Muaviyeler ve ondan sonraki
slam bezirgan ve derebeyi dejeneresansnn eilimini deil
de, "Hlefayi Raidiyn" devrinin, yani slamln ilk idealist ve
devrimci ann kanunlarn ve kurallarn, prensiplerini benimsemilerdir. nk eilimi ona uygun. Bu ayr bir bahis.
Bundan dolay, eyh Bedrettin, byle bir arada, ara geit
srasndaki Sosyal Devrim teebbs... Tabi Sosyal Devrim
iin, mutlaka o Sosyal Devrimi tutacak bir Sosyal Snf lazm.
O snf o zaman yok. Yani kk burjuvazi var, geni kyl kitleleri var. Ama...
te, bugn de hani kyden gidelim, ehirleri zaptedelim,
falan hayaliyle uraanlara anlatmak istediimiz o. Kyl, hepimizin bamzn tac. Hepimizin yreklerinin yand, ackl,
yoksul bir durumda. Ama bunun modern bir Sosyal Snf olmad ortadadr. Ve onun bir rgtlenip, Trkiye lsnde olsun, devrimci davran yapmasna imkan yoktur. Onun iin,
ona dayanrsak kendimizi aldatrz. Ama ii snfna dayanrsak, kyly de, yedek g olarak devrimde pekala en ileri lde deerlendirmek mmkn olabilir.
te, o zaman byle bir snf yok. Yani, Modern i Snf
yok. Modern i Snf yoksa, sosyalizmi kim tutacak? eyh
Bedrettin'in sosyalizmini? Hi kimse tutamaz. Bir an iin, o kk burjuva geni ezilen halk ynlar, onda kendi zlemlerinin bir ksmn grrler. Ama sonra, arabuk dalrlar.
Kk burjuvazi yledir. Tarihin her devrinde. Avrupa'da da
yledir, bizde de yledir. Biraz kyn aar, kasabasna ge-

lir... Vilayete gelinceye kadar atei sner. "Neme lazm, evde

oluk ocuk var", der. Orada biraz apul edecek bir ey varsa,
alr kaar, dner gider. E, yahu dur ite, dman yenmedik,
falan!.. Kim dinler? Ondan sonra derebeyi gelir, hepsini birer
birer ezer. Yani, tarihte bu byle tekerrr etmi, durmutur.
Trke'ye de evrildi: Engels'in "Almanya'da Kyl Savaa, yahut "Kyl Harbi"... Bilmiyorum, nasl evrildi. Orada
da, ayn eyi anlatr Engels. Bizde de Celali isyanlar, daha
baka eyler, hep yle...
eyh Bedrettin'inki, zaman iin muazzam bir atl tabi.
Yani, o Avrupa'daki benzerleriyle kyas edilemeyecek kadar
yksek Sosyal Devrim bilinci tar. Ama, o bilinci benimseyip
de, devrim yapacak bir sosyal snf yok o zaman. Olmaynca,
elbet o devrim giriimi, hem de ok kuvvetli rgt prensipleri-ne ramen malup olur, yenilir gider,
Ama bu konu, tabi, ok darda kalyor. Zaten Ordu konusunu bitirmek istiyoruz. te...
Bir dinleyici: Hocam, kitap tavsiye edebilirsiniz. "TarihDevrim-Sosyalizm"... insan yapsna benzetiyor toplum yapsn. topyaya gtrebiliyor yani. Arkadalar "Tarih-DevrimSosyalizm" adl kitab okurlarsa, bunu kavrayacaklardr zannederim. Tezlerin balang, ana noktas orasdr.
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederim. Evet, zaten o ettleri
biz, zannettikleri gibi, yani bir kitapk da biz yazalm, ulema
iinde biz de bir ulema geinelim, diye ele almadk. Trkiye'de
siz ada, daha erken belki bazlarnzdan, kavgaya girdik. Tabi
Bilimsel Sosyalizmdi alfabemiz. Aldk, onunla yola ktk. Fakat
okuyoruz, Avrupa'da proletarya, burjuvazi... Bizde? Bir kargaalk var. zah edilemeyen ey. Nedir bu? Neden, nereden geliyor?
E, ustalar da sylemiler: Tarihi ett edin, diye. Bizim tarihimize bakalim, dedik. Bizim tarihimize baktk: slam Tarihi
kt karmza... slam Tarihine baktk, btn antika tarih kt. O zaman anladk ki: Ha, bu Antika Toplum dediimiz, ta Smerlerde balayan ilk snfl toplum, yani ilk Medeniyetten, ta
102

modern burjuvazinin kt gne kadar gemi, insanln 7

bin yllk alnyazs hep bu tip ekonomik ve sosyal ilikiler dnyas imi. te onu, o zaman, bugnk kavgamza yeni silahlar verebilir, teorik taban elemanlar olabilir diye deerlendirmek gerekti. Ve o kitaplar da onun iin kardk.
Ama bunlar biraz ciddiyetle ele almayan insan, elbette
Marks'tan okuduu iki satr bize satmaya kalkyor. Biz onlar
50 sene evvel okumuuz. Yani okumuuz, gene de okumaa
mecburuz. Varsa sylesinler, elbet, istifade ederiz. Ama bilmediimiz eyler zannediyorlar.
Onlarn bilmedii, kendi memleketleri... Yani kitaptan ahkm karyorlar. Ve tabi yanlyorlar, insan kendi toprann
stnde yabanc turist durumuna dt m, ister istemez, yapaca her davran sapk oluyor. Ve tabi sapk olmakla da
kalsa, hadi onu da balayalm. Ama, malup da oluyor. Lzumsuz bozgunlara gtryor devrimci hareketi. O zaman,
toplum lsnde byk ziyanlara uruyoruz.
Bunu nlemek neyle olacak? deolojiyle dzelteceiz bu
yanllarmz. Hepimizin aznda: "Devrimci teorisiz, devrimci
pratik olmaz". E, hani bizim teorimiz? Alalm Marks'tan bir kitap, yahut Lenin'den, yahut Mao'dan okuyalm. te teori budur, diyelim. Deildir teori bu.
Teori: Bir memleketin kendi zel, kendi orijinal snf ilikilerinin bilince karlmasdr. Bunu gen arkadalarn hepsinin,
yahut bu kuan tmden yapabilmesi beklenemezdi. Ama,
hi deilse, bundan nceki arkadalar bir eyler sylyorlarsa,
onlar biraz daha ciddiyetle ele alalm da, yanllar varsa dzeltelim, iyi taraf varsa ondan da yararlanalm... Bunu demiyorlar. Vay, sen ite revizyonist, falan... Byle. renmi iki
laf, onu satacak olan. Ama bu deil devrimcilik. Yani, bu tamamen kalpazanlk oluyor.
Bir dinleyici: Hocam, yeni bir ey kyor o zaman. imdi
btn arkadalar belli bir skolastiin, yani belli kalplar alp illa
Trkiye'yi onun iine sktrmak isteyen... Azmindeler.

imdi bu olaan bir durum. Geliim, yani renim dzeyleri,

alp bir kitab ezberleme ierisine giriyor. Ekonomik taban incelenmeden, falana karar veriliyor, filana karar veriliyor. st yap
incelenmeden filana karar veriliyor. imdi, biz "Sosyalist" kadrosu veya falan izginin insanlar, PSD'nin evresinde partilemeyi ama bilen Proletarya Devrimcilerinin hakiki grevleri ortaya kyor. Bu da devrimcilii...
Hikmet K>v>lc>ml>: uraya gelsenize. Gesin buraya da,
banda da. Galiba geiyor, deil mi? Onu rica edeyim. Arkadalar burada konusunlar. Daha iyi olur. Karlkl yani.
Bir dinleyici: Biraz yksek konuurlarsa geer.
Hikmet K>v>lc>ml>: Geer mi? Pekala. yle buyurun. Biraz
ayakta duracaksnz ama, isterseniz yle beraber otururuz.
Birinci dinleyici: imdi, devrimci hareket ierisinde imdiye kadar gelmi olan gruplarn yapm olduklar hatalar, belirli bilin dzeylerinin eksikliinden ileri geliyor. Bu da, Trkeye evrilmi olan kitaplarn belirli yaynevlerinin elinden ikmas, yayn organlarnn da belirli ideolojinin, yahut da belirli
gruplarn temsilcisi olan insanlarn elinde bulunmu olmas...
Bir yerde de, ANT yaynlar gibi, kk burjuva devrimcileri
veyahut da provokatrlerin elinde bulunmu olmas... Trkiye'de yayn organlarna insanlarn belirli eyleri tam kkeni ile
vermesi olanan yitiriyor. Yani, Lenin'in bir bakyorsunuz, en
son yaynlanm kitab, en nce baslyor. Veya Mao'nun falan
donemdeki kitab, falan dnemde zamansz basmlar...
O zaman karmza kan ey u: "Sosyalist Grubu" ve
PSD evresinde kmelenmi, partilemeyi ama bilen proletarya devrimcilerinin grevi devrimci bir eitimi nasl alacaklarn saptamak ve izilen eitim program zerinde bir eitimi sistemlice almak ve Marksist dnce de bir yerde lke toplumu
veyahut da karsna kan somut olaylar tahlil etmek yeteneini kazanmaktr. Yani eitim ihtiyacn ben, kendi kadromuz
arasnda gryorum ve eitimin ki biz uyguluyoruz, Zeytinbur104

nu'nda iki senedir. Bir program var, siz K. arkadalara falan vermisiniz. Elimizde. Buradan gidi var.
Bir de u var. Birok arkadalar iddia ediyorlar. te, Doktor falan zaman neredeydi? Mcadele vermedi, diyorlar. Bu da
bir konu.
Hikmet K>v>lc>ml>: Hangisi? Ya hapishanedeydi, ya...
Dinleyici (devamla): imdi u var. 1967'de, ki bu arkadalar da o dnemde kyorlar zaten piyasaya, Aren'i eletirerek. "Trk Solu"nda, "BAST YENDEN-RETM - GEN YENIDEN-RETM" diye, retim konular ikiye ayrlyor. Bir takm
rnekler veriliyor.
Hikmet K>v>lc>ml>: Bir de "alt>" daha nce.
Dinleyici (devamla): Ben okumadm "alt>"y, gemedi
elimize. imdi bakyoruz, arkadalar toptan imdiye kadar her
eyi inkar etmiler. Devrimci gemii, devrimci gelenei. Sebep? te bugn de somut rneklerini grdk. Kk burjuva
kariyerizmi. Falan adamla tartrsak, ite benim bilinsizliim
srtr. O zaman da ben, liderliimi kaybederim, dolaysyla da,
devrimle, veyahut falan grubun yapaca devrimle, ki yaplmayacak mutlaka, yanl dncelerle devrim olsayd...
Hikmet K>v>lc>ml>: Devrimci teorisiz olmuyor. En byk
ustalar bunu sylyor.
Dinleyici (devamla): Olmayacaktr ama, arkadalarmzn
snfsal yaplar, kkenleri, uzun sre sizin deyiminizle raklk
dneminden gememi olmalar, bir parti disiplinine alk olmamalar.. arkadalar nereye gtrecei bellidir. inde bulunduumuz durum bir takm provokasyonlar da neriyor. Yani eitim diyorum ben, kendi kadrolarmz ierisinde. Bu kadar.
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederiz.
Ordu Meselesi bu, ocuklar. Yani, biz bir ey icat etmiyoruz,
uydurmuyoruz. Bir anlamda, evvela yorum, aydnlatma yapyoruz. Bizde Ordu, belirli siyasi devrimlerde Vurucu G olmu. Var m bunu inkr edecek adam? Hi kimse inkr edemez. Etse, deli deriz ona artk, nk olan bu.

Ondan sonra, byle bir gelenei, nereden geliyor diye aryoruz. Bunun da, o Dirlik Dzeni dediimiz adan kaldn
gryoruz. Ve bu a, beri benzer geleneklerini hemen yitirmi a deildir.
Onu da anlamyor o, Sosyalist beycikler diyorum ben onlara. Anlamyorlar. Gelenek yzlerce yl yaar. O diyor ki, madem ki devlet kurulmu... imdi bize devleti tarif ediyor. Devlet, ite hakim snfn aletidir. Ordu da devletin paras m?
Evet. yleyse o da hakim snfn... Anladk kardeim. Bu alfabesidir, Marksizmin alfabesi. Bunu bilmeyen adam, zaten
Marksizm adna bir harf dahi azna alamaz. Ama politika, alfabe tekerlemeleri deildir. Politika: Cebr-i aldr. Yani cebr-i
al deriz biz, imdi ne diyorlar? Yksek matematiktir ve cebir
matematiidir. Her an deien momentlerin izlenimi ve onun
iinde kafa kaybetmeme kavgasdr, savadr.
Biliyoruz,

yani

matematikte,

cebirde,

mesela

(3+5+falan=u) dedii zaman, burada art olan, eitin br

tarafna geti mi ne olur? Eksi olur. Tersine dner. Ayn ey,
btn sosyal, politik olaylarda da var. Diyalektik laf deildir,
bo bir forml deildir. Varln ve toplumun en yksek hareket kanunudur. Bunu bilmeye mecburuz.
te Ordu meselesi de, bu diyalektik yksek cebir problemi gibi konulacak bir konudur. Klasik anlamyla evet, Devlet
odur, Ordu budur. Ama bir ordu hakknda, mesela ar Ordusu hakknda bakn Lenin ne der?
"Halkn fkesi ne kadar derin olursa, ar, ordusuna o kadar
az gvenebilir ve memurlarda duraksama o lde artar" diyor.
Bunun anlam, ar Ordusu nedir? Dnyann en mstebit,
en gerici rejiminin ordusu demektir. En gerici devletin bir
paras demektir. Ama bu para bile, ne oluyor? Eer halkn
fkesi derinleirse, ar, ordusuna bile gvenemez, diyor.
Bunu Lenin sylyor. E, hani bu ar ordusuydu? Deil mi?
Bizim Ordu, ar Ordusu da deil. Bizim Ordu ar devirmi. Deil mi? Merutiyet'te mstebit Abdlhamid'i devirmi.
106

Cumhuriyet'te, dorudan doruya Padiahl, arl kaldrm. Byle bir ordu. Yani kaldrmakta nc olmu. Byle bir
gelenei olan ordu. ar ordusu da deil.
O halde biz bugn byle bir Ordu Vurucu Gc bulunan. lkede, gerek Marksist devrimci olarak, bu Ordunun devrimci
eilimini deerlendirmeyecek miyiz? Deerlendirdik mi, hemen,
devleti bilmiyoruz. Ordunun devlet olduunu anlamyoruz, falan
diye, iki tane ocuk kalkacak, bizi halayacak ve biz de peki, diyeceiz, hakldr bunlar, nk Marksizm konuuyor!..
Bu Marksizm deil!.. Bu Marksizm softal... Bizim en ok
korktuumuz ey de budur. Bizim deil yalnz tabi. Marks'n,
Engels'in, Lenin'in: "Allah bizi bu Marksistlerden kurtarsn" dedii adamlar bunlar. imdi de bizim karmza kyorlar.
E, ne yapalm? Kendileriyle arkadaa oturup konuma frsat da vermiyorlar. Yani, gelin tartalm, deil mi? Bir yn
nnde. Elbet bir hakem olur insanlarmz. Ona da yanamazlar. Alimdirler, yazarlar. Ve kimi insanlar mahkum ederler.
Bir dinleyici: Hocam, yanamaynn sebepleri var. imdi...
Bu arkadalar... Biz Siyasal'da kalyorduk, daha o zaman... Siyasal'da kalyoruz. imdi, diyorlar ki, Doktor kimde yazyorsa, o
hakldr. Ve sizin belli bir dnem revizyonist ve oportnist
(...)'de yazdnz iin ki bugn eletiriye kalkmlar, daha sonra Ayd>nl>k, Krmz Aydnlk evresine geince, ite bakn biz
haklyz, falan diyorlard. Yani belirli bir ideolojik szge yerine
kullanlyordu. Taban bunu biliyor. Ve... edersiniz beyefendilerle, ki buna yanarlar m, tamam... Grdnde tecrit edecektir. Alttan gelen hareket mutlaka tapay attracak. Yani adamlar
bilerek yapyorlar bunu. Tabandan rkyorlar.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet. Tabi, tabi. Sadece, ben ona veresiye havlamyorlar, diyorum. Vakfa havlamak deil! Onun
bir anlam da var. Yalnz, tabi, gene de biz hi deilse konuma ortammzda daima serinkanlca, olaylar ele alp onlar deerlendirme metodumuzdan kopumayacaz. Heyecana kaplp onlarla horoz dvne girimeyeceiz.

Bir dinleyici: Hocam, bir ey sorabilir miyim?

Hikmet K>v>lc>ml>: Buyurun
Dinleyici (devamla): Emperyalizmin ordu ierisindeki etkisi 60'tan sonra deimi midir? CIA ajanlar, yani ordu ierisinde onun da bir ideolojik eitimi var mdr? Bunu...
Hikmet K>v>lc>ml>: Tamam ocuum. Oraya geldik zaten.
Yani, ordunun neden bizde devrimci gelenek sahibi olduunu,
bylece tarihin belirli sresinin geleneklerinden, greneklerinden kalma elamanlar koyuyoruz ve teorikman tatmin ediliyoruz. Demek temelsiz bir devrimcilik deil, tesadfen deil,
Trkiye Ordusu'nun Fransz Ordusu gibi olmayp da devrimci
oluu. O zaman, daha bir gven geliyor bize. Yani, Trkiye'deki ordunun devrimci kanatla ilikilerinde daha ok yararlanma frsat var. Ve o zaman, ite ikinci safhaya geliyoruz.
Bugnk Trkiye'nin ordusunda byle bir devrimci gelenek
varsa ve bu gelenek ciddiyse, bunun karsnda bizim tutumumuz ne olacak? Problem bu. Yoksa, ordu kimin ordusudur, onu
tepeden kim atar, CIA ajan girmi midir? Tabi girecek. Armut
mu toplayacak? Ama biz devrimciler, bunun karsnda, "bu nasl olsa CIA ajanlarnn emrindedir, burjuva devletidir, bundan
dolay vur abalya" dersek... Ordu kk-burjuvadr, ocuklar.
Yani, kk burjuvann karakteristiini biliriz. Kk burjuvazi,
kk mlk sahipleri, bir utan, bir uca gider. Biz de kk burjuvayz ya, yani aydnlar da. Biraz modernce kabuumuz var,
ama biz de yleyiz. Ve onun iin zaten karmzda btn arpanlar da, bir utan bir uca gidiyorlar. D... arkadan rnek verdii gibi. Yani bir yerde kalmyorlar. Bu, kk burjuva dediimiz insan kmesinin alnyazs. Ordu da byledir.
imdi, ordunun bu yaps, kk burjuva yaps gz nnde tutulursa, Devrime de gider, Faizme de gider. Biz
onun devrime giden yann deerlendirmek, tutmak ve elimizden gelirse kazanmak zorundayz. Ve bunun iin ama, sadece
ona kfretmekle, yani orduya kar kp aramz bozmakla
hibir ey kazanlmayacam, tam tersine,onu kazanmak iin
108

ayrca bir sava vermek gerektiim unutmayacaz. Yani bizim

bilincimiz bunu emreder.
Ordudan bu bilinci bekleyemeyiz. Ordu kk burjuvazidir.
Bundan dolay, o zamann ar basan eilimi hangi tarafa ise,
o ynde silahn eker, bir sava yapar. Bunun sonucu, sosyal
sonular, onun iin o kadar nceden planlatrlacak sonu olmaz. nk Ordumuzun yetitirilmesi, demin de syledik: Lasiyasi'dir, yani siyasetle uramaz ordu. Niin? Onu biliyoruz.
Bir avu vurguncu Finans-Kapitalist, Tefeci-Bezirgan, Ordunun
iinden belirli tepelerdeki bir avu insan eline geirdi mi, onu
istedii gibi kullanabilir. Onun iin...
Bir dinleyici: imdi hocam, Derleni konusunda da bir
ey...
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet, rica ederim.
Dinleyici (devamla): Mesela Orta Anadolu'nun bir kasabasnda retmenlik yapyorum, bir kynde. imdi orada unu grdm, yani pratik ierisinde. Pratik gsterdi daha dorusu. nce bu ey, zaten sizin bu yazdnz biz ciddiye almadk. Veya grgrna falan okuduk. Sadece kitap okumakla kalrsa, soyut gibi, soyut oluyor. Fakat pratik zaten gsteriyor.
Yani kii, falan kyden Ahmet yahut br kyden Mehmet..
kiiyi bir araya getirip bir komite kurmaya zaten lzum yok.
Bir kyden bir adam setiin zaman, dinamik bir adam setiin zaman, br kyden de bir adam setiin zaman... Byk
kylerde ve kasabalarda da ayn ekilde pazarlar kuruluyor,
mesela. Pazar gn onlar bir araya geliyor. Oturuyorlar kahveye. Veya bir gece, adam yanma bir arkada alyor. Kye kp geliyor. Onlar zaten kendi aralarinda birbirlerini tanyorlar.
Gayet iyi...
Hikmet K>v>lc>ml>: Komiteleiyorlar.
Dinleyici (devamla): Birden, yani kii bir araya getirip, efendim bir levha asp, reklam olmaya hi lzum yok. Yani pratik... Onlar da zaten pek ey yapmyorlar. Gayet iyi alabiliyorlar yani.

Hikmet K>v>lc>ml>: Tabi, bir bakma, halkimizin lzumsuz

provokasyonlara.. yani, Finans-Kapitale hedef tekil etmemek de bizim rgtlenme prensiplerimiz arasinda olacak. Yani, hemen gel bunu ye, der gibi, hemen bir tabela asp oradaki ocuu rlplak bir hedef haline getirmemek dnlecek

prensiplerimizdendir.

Orada

hayale

kaplmamak

mecburiyetindeyiz.
Ancak, tabi, iin ruhu muhakkak ki komitelemedir. Yani
komitelemenin ruhu gerekleti mi, biimi elbet bir zaman
sonra, yahut falan veya filan ekilde en uygun biimde gerekletirilebilir.
Buyurun efendim.
Bir dinleyici: Bizi yle eletiriyorlar. Diyorlar ki; Kvlcml ilk kt zaman, mahfiller a kapanmtr, diyordu. Oysa
bugn, sizler mahfil olmak yolundasnz. Bir nevi Kvlcml'y
bouyorsunuz, falan diye, eletiriler yaplyor. Bu konudaki
grlerinizi aklar msnz?
Hikmet K>v>lc>ml>: Teekkr ederim. Gzel bir itiraz. Yalnz, tabi, Mahfiller devri kapanyor ama, eer toplum Mahfiller devrinden bir trl kamamsa, ister istemez, gene mahfilleme bir oldu bittiye geliyor.
Trkiye'de elbette 40 sene nce, 50 sene nce bu kavgay
yapmtr sosyalistler. Ve en nankr artlar iinde... Fakat,
ona ramen, Parti haline gelindii zaman, mahfil kalkmtr
geri ama, bu sefer fraksiyonlar balamtr. Kanlmaz. Yani,
kk burjuva ortamn ar bast memleketlerde, en disiplinli, en bilimsel sosyalist partisi dahi, en keskin sava artlar
iinde, bakyorsunuz, onun etkisi altndan kurtulamyor.
Bugnse, tabi, politik rgtler deyince, yerin altnda ne
var? Biz onunla megul deiliz. Bilmiyoruz. Ama yerin stnde, baknca, bir TP var. Onun Parlamentarist ve Sendikalist
tipik bir Burjuva Sosyalizmini temsil ettii artk "iki kere iki
drt" ortaya kt. Bundan dolay, bunun karsna bir Proletarya Partisi kurmak lazm. Ama bu Proletarya Partisini kurma te110

ebbs nerede balarsa, bir de bakyoruz, bir sr grupuklar karmza kyor.

E, bu grupuklar bir realite. Yani, 40 sene nce tasfiye edilmi, temizlenmi olmasna ramen hayat onu bugn 40 sene
sonra da gene bizim karmza karmsa, bunu grmeyecek
miyiz? Greceiz. Bundan dolay, maksadmz bu gruplarn varsa eer Trkiye'de- olmadn iddia ederek kendimizi aldatmak olamaz.
Bu gruplarn kaynamalar nasl salanr? Buna alacaz.
Bunun iin pratik ve teorik alanda savamaktan baka aremiz
yok. Biz ona girimi bulunuyoruz. te, buradaki toplanan arkadalarmz, bir grup olmamann, daha dorusu gruplar Trkiye lsnde bir araya getirmenin sava iindeyiz.
teki arkadalara bunu syleyeceiz. Ama bunu yapmak,
belirli prensiplere dayanacak. En bata, mutlaka Trkiye'nin
snf yapsn ve ekonomi temelini olduu gibi koymak zorundayz. Bunu koymadk m, onun dnda Parti yahut grup st
yaps ve dnceleri zerinde istediimiz kadar bir araya gelelim. Yarn gene aramzda kopumalar balayacaktr. nk
asl temelde anlaamamzdr. Temel de: Trkiye'nin ekonomi-politikas, ekonomik yaps; Trkiye'nin, bu ekonomik yapdan ister istemez kan snfsal yapsdr.
E, Trkiye'nin ekonomik yaps. Bat Avrupa'nn klasik anlamyla kapitalist ve ii snf diye blnm iki snfm gstermiyor bize. Yani, sadece kapitalist ekonomi zerinde bir
st yap yok Trkiye'de. Bir de, 7 bin ylk Antika toplumun
Tefeci-Bezirgan ekonomi temeli var. Btn kasabalarmzda,
hangisini gezersek gezelim, gryoruz: orada Tefeciler ve
Bezirganlar rmcek yuvalarm kurmular. Ve geni, her kasabann yzlerce ky zerinde mutlak bir hakimiyet salamlar. Bu, kapitalist retim tarz ve bu snf kapitalist snf
deil. Yani, modern kapitalist snf deil; Antika kapitalist,
bezirgan sermaye. Onun iin onu ayrmaya mecburuz.

Bu basit formldr bizim koyduumuz, btn gruplara.

Ekonomi-Politik temelinde Trkiye melez bir ekonomi tayor.
Bir taraftan kapitalizm geliiyor, byk birka ehirde. Ama
geri kalan 500 kasabamzda, eri gerici anlamyla Tefeci-Bezirgan Sermaye egemendir. Hepimiz, eer kasaba ocuklar varsa iimizde -ki oktur- kasabann halini biliriz.
Ve bu kasabalar... Ama, kasaba olmakla kalmaz, btn kylerimizi de ufuneti altnda, miyasmas altnda ezer. Ve onun iin,
Finans-Kapital onunla engelleip bir araya geldi mi -DP'den beri bu oldu: bartlar, engelletiler Finans-Kapital ile Tefeci-Bezirgan- btn Trkiye'nin geni ynlarnn oylarn sandna,
babasnn mal gibi yani, torbada keklik, topluyor.
Bu realite. Bunu grmezsek, biz, st yapda anlamamzn
ne nemi var? Yani, Marks'n u veya bu formln beraber
kabul etsek, ne kt? Hi. te byle kakofoniler kar. Boyuna anlamazlar. Falan mesele?.. Yok revizyonizm, yok oportnizm... Ne oportnizmi bilir, ne revizyonizmi bilir.
Evvela bir siyasi parti olacak ki, onun iinde oportnist
eilim belirecek, revizyonist eilim belirecek... Yani, ortada
parti.. kimse kabul etmiyor. TP'i beenmiyoruz. Bunda hepimiz mutabkz. Btn gruplar, TP'in sapk bir Parlamentarist-Sendikalist burjuva partisi olduunu kabul etmitir. Hi
deilse ana izisinde.
E, gelin parti kuralm dendi mi, yo, biz gene bildiimizden amayz, diyorlar. Yani, bildikleri de u: Bilmedikleri... Trkiye'de
bir melez ekonominin temel olduu ve bu melez ekonomi temeli zerinde de st yapnn tavan olan Tefeci-Bezirgan snfla (Antika toplumdan yadigar, ba belas), bir de Finans-Kapital dediimiz (Kapitalist snfn iinde, o da bir ba belas, kapitalist snfnn bile bana bir ba belas) zmrenin bir araya gelip Trkiye'yi bir smrge haline getirdiidir.
Bu ana eylerde [konularda], drt be szckle zetlediimiz
noktada anlaamazsak, hibir grupla bir araya gelmeyelim.
nk temelde hibir anlamamz yok demektir. Bunda anlar112

sak, o zaman her sahada tartrz, tabi. Onlarn da kimbilir ne

kadar kymetli fikirleri, davranlar, ve teklifleri olacak. Onlar
zerinde elbette alakgnllce, arkadaa, yoldaa tartarak
konuabiliriz. Ama, beriki noktada mutabk kalmadk m, birbirimizi aldatmann manas yok. Ne bir araya geleceiz? Temelde
anlaamamz. atda, kiremitlikte: ite u kiremidi buraya m
koyalm, buraya m, diye uraacaz. Bu vakit kaybetmektir.
Altta temel yklverir, hepimiz altnda kalveririz.
Bu adan, daha dorusu, gruplar karsndaki bizim tutumumuz, falan veya filan kiinin kaprisi yahut hevesi yahut
iddias, inad falan deil. Gayet basit: Trkiye'nin "iki kere iki
drt" ederce ortada duran ekonomik ve sosyal snf yapsnn
anlalmasdr.
Bunu anlamyor btn gruplar, bu noktada, maalesef. Grdmz gibi, Avrupa'dan ezberlenmi baz kitap pasajlarn
bize okuyorlar. Canm, bunlar okunmu kardeim, bunlar brakn siz. Trkiye'yi okuyalm, Trkiye'nin ekonomi temelini,
Trkiye'nin insan ilikilerim naslsa ylece grelim.
Biz byle gryoruz. Onlarn, varsa bu noktada aydnlatacak
tartmalar, eletirileri, onlar yapsnlar, dinleriz. Ama gremiyoruz biz. Ve onun iin, kendilerine, rahata: Bir fikirliyiz, tamamen
bir araya gelelim hemen, diyemiyoruz. Bu noktalarda nce bir
tartalm. Yani, en azndan, asgari bir ortak prensibe varalm. O
zaman, elbette kurulacak rgt de hepimiz iin yeni bir okul olur.
Ve orada hepimiz yetiiriz, tartrz, eletiri yaparz, vb...
Yani, benim anladm, gruplar hakknda bu... Hibir grubu
itham etmek anlamnda konumuyorum. Yalnz, btn teki
gruplarn, grup dediimiz insanlarn, bu noktada objektif ve
somut olmadklarn gryoruz. E, onu grdkten sonra da,
saklamann bir fayda salayacana inanm deiliz.
Buyurun ocuum.
Bir dinleyici: Efendim, bu Trkiye'deki mevcut gruplar birleip, yani birlikte oturup bir asgari mteree varamyorlarsa,
bu mevcut gruplardan bir ksmnn liderlerinin tutumundan, ya-

ni ideolojik, balangta TP olaynn ideolojik farkllktan doan

ayrln giderek kiisel bir takm ekle vurmasndan ve onlarn
bu nedenlerle tavrlarndan, yani oturmak istemeyiinden, bir
asgari mteree varmadan kendi kurduklar temel zerine
kendi partilerini kurmak isteyiinden ileri geliyor. E, burada
doruyu bilen ve doruyu neren bir gruba den dev, bu liderlerin dnda, liderlerin gerisindeki kitleleri kazanmak zere,
kazanmaya, kazanma faaliyetine en byk rol, en byk arl vermektir.
Hikmet K>v>lc>ml>: ok doru.
Dinleyici (devamla): Yani konuulacak...
Hikmet K>v>lc>ml>: Problem bu.
Dinleyici (devamla): Yani konuulacak ve tutulacak ey,
ite sizin demin anlattnz gibi, PSD'nin de mevcut doru fikirleri etrafnda toplanm olanlarn yapmas gereken ey, bu
kitleleri kazanma yolunda somut neriler... Somut bilhassa...
Hikmet K>v>lc>ml>: Sava yapmak... Dvler...
Dinleyici (devamla): (...) Dvler koyarak onlar ekmeye almak. E, bu somut, herkesi ekecek olan en somut
ve ekmesi normal olan gr; biliyoruz, herkesin ihtiyac var:
rgt meselesi...
Hikmet K>v>lc>ml>: phesiz, phesiz... Zaten ngar da
oradan koptu.
Dinleyici (devamla):
mevcut rgtlerin

imdi, benim yani dediim, bu

faaliyetlerini

kitlelerle,

halkla,

iilerle,

genlik ve kyllerle ilikiler kurma yerine byle bir rgtleme, gruplar, liderlerin gerisindeki kitleleri kazanma yolunda
rgtleme faaliyetine younluk vermesi ve bu rgtleme...
Yani doacak rgt iinde, sizin dediiniz gibi, herkesin, hepimizin...
Hikmet K>v>lc>ml>: Tartmas...
Dinleyici (devamla): (...) ederek, bu halkla, iiyle, kylyle ilikileri en doru biimde ve en etkin.. kacak ortaya ve
o zaman...

Hikmet K>v>lc>ml>: phesiz. Yani, bu, iin bir yan, yalnz

ocuum. Yani, imdi. Proletarya Partisi deyince: i Snfnn
Partisi, yani Trkesi... Muhakkak ki, burada, gene bir hayalden
kurtulmamz lazm. Biz kimi kk burjuva grupuklarn, belki
binlerce sene urasak, ikna etmek yolunda ok az mesafe alrz. Ama buna karlk, asl snfmz, yani ii snfmz rgtleme abalarmz younlatrr da, orada baar kazanrsak, teki kk burjuva sapklklar da, grupuluklar da, ister istemez
bu snf akmnn etkisi altnda kalacaklardr. Artk, o iki tane
airet reislii sevdasnda olanlar, kendiliinden decektir. Yn
da ister istemez, doru yol buymu, ite akm gidiyor, biz de
buraya katlrz, diyecektir. Yani, bir de bu nokta var. Bizim yapacamz savata...
Evet?
Dinleyici (devamla): ki ynl atmadan biri... ncelik
kazanacak...
Hikmet K>v>lc>ml>: phesiz ocuum. Yani...
Dinleyici (devamla): ncelik konusunda ok iyi deerlendirme yapmak lazm. Belki de o ii kylyle ilikiler kurma eyimiz de ortadan kalkacaktr, daha rgtlemeden. Trkiye'nin
artlarn dnrsek, o zaman, ok nem kazanyor. Bu iki
ynden hangisine arlk vereceiz? Tabi ikisi birlikte yryecek...
Hikmet K>v>lc>ml>: kisinin birlikte yrmesi lazm. Ve bence snfa dayanmak ncelik...
Dinleyici (devamla): Fakat snfla ilikiler kurma...
Hikmet K>v>lc>ml>: nk teki, Bizantizmden baka bir
eye varmayabilir. Otururuz, sabaha kadar tartrz, o gruplarla. Belki mutabk kalrz. Kapdan ktk m, gene hepimiz
kendi reisimiz kimse, onun dorultusunda gideriz. Bu, aydn
kk burjuvann ezeli taksirat (alnyazs), talihidir.
Bunun tek temizleyici doru dzeltilii: Snf benimsemektir. Bundan dolay, her eyden nce, bence arln vereceimiz, emeimizin, savamzn arln ykleyeceimiz nokta:

i snfna, kyl ynlarmza inebilmenin yollarn aramaktr. Oraya inersek, teki kk, yani esnaf kavgalar kendiliinden sfra der.
Dinleyici (devamla): Evet ama, o zaman da yle bir tehlike var. Biz oraya giderken yani ncelikle o grevi yklenmiken, Trkiye stnde 5-6, siz demin konumanzda bir ara sylediiniz gibi, 5-6 siyasi rgt olarak, Trkiye sosyalistleri 5-6
rgt olarak mcadelemizi yrtmek durumuna decee...
Hikmet K>v>lc>ml>: Eh, yle de olabilir, ocuum.
Dinleyici (devamla): Bu ok tehlikeli bir ey, yani... Gleri blmek ve...
Hikmet K>v>lc>ml>: Gleri blmek deil. imdi, gler blnmez, bu noktada. Snrlar belli olur. Ki o lazmdr. Herkesin
snr belli olursa, sonra ileride onlarla ibirlii de yaplr. Ama i Snf kazanlrsa, yani i Snfn kazanma ynnde baar
salarsak, o snrlarn hepsinin anlamszl ortaya kar. Ve bir
gn o dank partilerin hepsi bir araya gelmek zorunda kalrlar.
Baka memleketlerin tecrbeleri bunu bize gsteriyor. Hatta orada bazan ufak tefek fedakarlklar da yaplyor. Mesela,
Almanya'da: te Lasalle'n partisiyle Marksist partinin birlemesi gibi. Gotha Program, berbat bir programdr. Marks onun
zerinde, biliyorsunuz, gayet ac eletiriler yapar. Ama, beis
yok, der, birlesinler falan.
Dinleyici (devamla): Almanya sosyalist hareketinin neticesini de dnrsek...
Hikmet K>v>lc>ml>: O ikinci mesele. Yani, orada kapitalizmin geliimi, emperyalizme gei, vb.... Dnya lsndeki
denge ilikileri, falan, hepsi girer. Ama biz, biraz soyutlatrmak anlamna da olsa, ii snfnn oradaki politik geliimi
iinde izlersek, byle blnmeler her memlekette olmutur.
Hele bizim gibi kk burjuvazinin arl olan memleketlerde, zaten kanlmaz.
Bundan dolay, bunun ilac, bu bir hastalk, kk burjuva
hastal: Gruplama ve ayrlama, ayr ayr eyler kurma. Bu116

nun tek ilac: bata ii snf gelmek zere, byk ynlarmzn iine arl veren bir sava yaparak, onlar rgtmze
kazanmak... Bunu kazanrsak, bence daha iyi yaparz.
Ama, bu demek deil ki.. mesela, ii snf iinde alamayacak bir yn arkadamz olur. Bu da mmkn, deil mi? E,
bunlar bo mu duracak? Evet, onlar da kk burjuva gruplar iinde seferber olacak. Ve buyurduunuz gibi, onlar iin de
iblm yapacaz. Onlarn da birinci derecede savatklar
cephe, o kk burjuva gruplarnn bilhassa namuslu tabann, yahut aklselimli tabann bu ynde kazanmak olacak. Yani
onu reddetmiyoruz.
Dinleyici (devamla): Benim kastettiim yani, o gruplarn
iine giderek, bizim dmzda bir kitle yaratp onlar kazanmak, onlar iin bir ayrca faaliyet gstermek, yani sendikal hareketi iinde yaplacak olan, eitli sendikalarda yaplacak
olan...
Hikmet K>v>lc>ml>: Yani, fraksiyon faaliyeti deil diyorsunuz.
Dinleyici (devamla): Yani, bunlarn Parti olmasn nlemek zere, en doru neriler ve en doru faaliyet iinde, i iine ekerek
Hikmet K>v>lc>ml>: Gzel. Ama, elolu geliyor mu
Dinleyici (devamla): Dinlemeyen, ite dediim gibi, yani
bugn de grdmz gibi...
Hikmet K>v>lc>ml>: Ama, ite, orada harcayacamz emek,
ben o kandaym... Bilmiyorum, gene arkadalar da sylesinler.
Orada harcayacamz emek, havanda su dvmek olabilir. Ama
ynlar iinde yapacamz emek, hele ii snf iinde.. her attmz tohum mutlaka filiz verecektir. nk dorudur ve kkl olacaktr. Bunu...
Dinleyici (devamla): yleyse, varamayacaksak, varamadan
gecikeceksek?
Hikmet K>v>lc>ml>: Yani gecikme...
Bir baka dinleyici: Nasl birleeceiz? Bir de oray aklasn.
Hikmet K>v>lc>ml>: Hayr, zaten arkadamz...

Birinci dinleyici (devamla): Bir i, bir faaliyet, ortak bir,

istek etrafnda. Yani neri ak
Onlar da...
kinci dinleyici (devamla): Gelmediler. Bugn de rnei
verildi. Yani nasl birleeceiz?
Hikmet K>v>lc>ml>: imdi hatrlarsamz...
Birinci dinleyici (devamla): kincisi, bugnk rnek ok
ak, yani artlar belli ve liderler bunu byle yapacaklardr.
Bugn... Zaten armtk duyduumuz zaman. Bu normal
saylabilir. Fakat, liderlerin gerisindeki kitleyi kazanmada, onlarn ihtiyalarna, isteklerine cevap verecek bir neri atarsak
ve bu neri iin, i iin...
kinci dinleyici: Liderlerin gerisindekiler, acaba liderleri
hi benimsemiyorlar m? Bu liderler etrafnda toplanlarnn
bir sebebi yok mu? Mutlak onun da vardr bir sebebi, ki orada
toplanm.
Hikmet K>v>lc>ml>:

Beis yok, konusun arkadalarmz.

Evet. imdi, evet, buyurun.

Bir baka dinleyici: imdi, salonlarda tartmak hibir sonucu...
Hikmet K>v>lc>ml>: Alamayacamz anlalyor.
Dinleyici (devamla): Ancak biz onlarla kitle almalarnda, kitle iindeki almalarda grebiliriz. Orada ortaya kabilir her ey. Yoksa biz salonlarda tartarak, imdiye kadar
hibir ey yapmamz.
Hikmet K>v>lc>ml>: imdi, hatrlyorsunuz, o gruplarn imdi
en nde ve bugnden yarna parti kurmak isteyenlerinin dnk
teorilerini. Bu grup, Trkiye'de ne ii snfnn, ne kk burjuvazinin partisini kurmak iin olanaklar yoktur, diyordu. Daha
bundan 8-10 ay nce, deil mi? imdi tersine dnd:
Herkesten nce Parti kuralm, eklinde koyuyor.
Demek onlarda da bir geliim var. Ama bu geliimin sonu
gelmiyor. Yani yle eyler oluyor ki, yazdklar izdiklerinden
de anlyoruz, konumalarndan da anlyoruz: onlar, o grupla118

rn daha dorusu tepesinde olanlar, hibir zaman bir normal

arkada havas iinde tartmaya ve bir senteze varmaya raz
olmayacaklardr. E, bunlarla bizim vakit kaybetmemiz ok g
olacak. Tabanlaryla elbet, iliki kurabildiimiz lde kuralm.
Fakat onlara, gelin bir araya dediimiz zaman varlacak sonu,
pek yrek ferahlatc olmayacak gibi geliyor bana. Yani birlik
salanm olmayacak. Olur mu diyorsunuz siz?
Birinci dinleyici: Valla ben rgtlenme... rgtlenme faaliyeti iin ok az vakit kaldn dnerek ve eitli rgtler
olarak... nk bu rgtlerden en az ikisi de i Snf Partisi
olduunu iddia ediyor, ii snfna dayanacaktr, ii snfnn
bir ksmn alacaktr tabi. Bu blnmeyi nlemek iin, onlarn
da partilemesinden nce, ayn parti iinde birlemeyi... Deminden beri diyorum.. tehlikesi de, doru saydmz gr etrafnda partileen grup, o grubun partisi haline gelecektir ve
bundan dolay.. mahfilken bir parti haline de gelmi duruma
girecektir...
Hikmet K>v>lc>ml>: O zaman fraksiyonlar balayacaktr.
Oportnist, sa sol saptma. Evet. Evet. Bir fikir. Buyurun
efendim.
Bir baka dinleyici: Arkadan endiesi, zannedersem,
madem bakalar da parti kurmak istiyorlar, byle eilimleri
var, dolays ile biz nceden bir parti kuralm, glenelim. Dolaysyla onlarn parti kurma abalarn hi olmazsa etkisiz klalm, eklinde bir endie. Bence bu...
Birinci dinleyici: Hayr. kinci dinleyici: Yani yle anlalyor.
Hikmet K>v>lc>ml>: yle yorumluyor arkada.
Bir baka dinleyici: Evet. Bence, temelde doru grleri
biz koyuyorsak, doru ilkeler etrafnda birleiyorsak, ii snf
ierisinde, kitleler ierisinde doru izgide alyorsak, bizim
almamz bir rn verecektir, meyve verecektir. Bunu byle
yaparak, abartarak veya stne stne giderek, zorlayarak ortaya kartmak zaten mmkn deildir. Somut almalarla,
doru grlerle bu parti kurulacaktr. Eer bizim grlerimiz
119

u veya bu ekilde doru deilse, yanlsa, bunu zaten gerekler ortaya koyacaktr. Buna karlk onlarn gelitirdikleri grler doruysa ve onlar doru grler etrafnda birlemilerse,
byle bir rgt ortaya karmlarsa, bunu da gene somut gerekler ortaya koyacaktr. Biz u anda doru izgi etrafnda birletiimizi sylyoruz. Ve sizin syledikleriniz gayet ak: i
snf ierisinde almadka, ii snfna bu doru grleri gtrmedike, onlarla birlikte rgtlenmedike, bizim yapacamz tartmalarn.somut bir yarar salamas ihtimali zayftr.
Ama gene de, kk burjuva kitleleri ierisinde ve dier tabakalar ierisinde de arkadalar alacaktr tabii. Bu ikinci planda bir alma olacaktr. Temel alma, ii ve kyl snf ierisinde olacaktr. yle olmak zorundadr. Bana yle geliyor.
Hikmet K>v>lc>ml>: Evet teekkr ederim. Bana da bu k
daha kuvvetli geliyor. Snfn nem kazanmas faaliyetimizde... Muhakkak teki kk burjuva teebbslerini... mamafih.. buyurun.
Birinci dinleyici: Faaliyetimiz zaten snfn nem kazanmas deil, snf siyasi rgt haline getirmek. Bu faaliyet iin
ile, yani bu faaliyet... en yakn gerekletirmek iin, bu amac
gerekletirmek iin, hangi... iki ynl faaliyetimizin hangi ynne, hangi ucuna arlk vereceiz?
Hikmet K>v>lc>ml>: Valla, teki... teki bana bir entrika,
yahut kulis yapmak gibi geliyor. Prensip kavgas olmuyor. Yani prensip kavgas yapamyoruz.
Dinleyici

(devamla):

Prensipler

zerinde

anlamaya

oturmak zere yapyoruz. Liderleri gelmiyorsa, kitleyi buna

ekmek zere...
Hikmet K>v>lc>ml>: E, nasl refederiz? [kaldrrz, gideririz]
Dinleyici (devamla): te bunu aratrmak...
Hikmet K>v>lc>ml>: Aratrma yapalm ama, aratralm ocuum. Mesela siz, dndklerinizi icabnda, ite bir organmz var, oraya yazn. teki btn arkadalar, bu noktada teklifler...
120

Dinleyici (devamla): Ama o organnn imdi belli bir gr var. Sizin de dile getirdiiniz gibi. Bu faaliyette kylyle ve
iiyle ilikiler kurma, yani komiteleme.. komitelemeden gidelim, yani biraz glenerek, g haline geldikten sonra, bu g
etrafnda toplanan bir partileme gr var.
Hikmet K>v>lc>ml>: te onun teebbsn yaptk. Ak oturum, dedik. Grdnz, il yavrusu, kimse gelmedi, katlar. E,
nasl aralm? Gidelim, ne yapalm? Krmz balmumuyla arsak, gelmezler. Bir yolunu bulalm isterseniz, ama nasl bulalm?
Dinleyici (devamla): Onlar ardmz, gelmediklerini
en ak biimde yanstalm, yani bunun ajitasyonunu yapalm
gazetede, yayn organmzda ... Birleime gelmeleri gerektii,
gelmemelerinin ne demek olduu...
Hikmet K>v>lc>ml>: Tabi, bunlar yaplacak.
Dinleyici (devamla): Ak ak, yani gazetede mesela en
arlk kazanacak konular bunlar olursa, elbette onlarn davranlar da deiir
Hikmet K>v>lc>ml>: Dzelir mi diyorsunuz
Dinleyici: Onlar dzelmez ama, kitle onlar aar ve o durum karsnda onlar biraz gelirler, almamak korkusuyla...
Hikmet K>v>lc>ml>: Hay hay. Yani organlarmzda, yahut
toplantlarmzda, tartmalarmzda, bu noktaya da arkadalamz hep birlikte nem verelim. Yani bu... Yalnz, gene diyeyimki ben, ii ve kyl ynlar iinde arlmz kullanmamz daha neticeli olacaktr.
Tabi arkadalar da sylesinler. (...)
Bir dinleyici: u Vatan Partisi Tzk-Program yaynlanmam olduu halde, birok arkadan elinde olmad halde
ve zellikle Mihri Belli grubu tarafindan el altndan yanl-doru eletiriliyor. Bu galiba...
Hikmet K>v>lc>ml>: Ak-Aydnlk da eletirdi, grdk.
Dinleyici (devamla): Oysa bizde bir program yok.
Hikmet K>v>lc>ml>: te bugnk oturumda bunu syleyecektim, ocuum. Yani, imdi, bu kk burjuva devrimcileri
121

adeta be gruba blnd. Bu 5 gruptan: TP ve Ak-Aydnlk,

artk belirdi onlarn iyzleri. Tamamen provokasyona doru
gidiyorlar.
Geride grup kalyor. Birisi, ite: Gen-Trkler grubu diyeceiz ona. Btnyle genler. Dev-Gen, mevgen, hepsi
iinde. tekisi. bu Al-Aydnlk'n grubu. Bir ncs de...
Hangisidir?
Evet, onlar hepsi Gen Trkler, tamam.
Ben bunlarn isimlerini yle koydum: Yani orada da aklayacaktm, izahn yapacaktk. Bu Gen-Trkler grubuna:
"ete Yaratclar" diyorum. Bu Al-Aydnlk grubu da, imdi
"Parti Yaratcs" durumuna girdi.
Eski arlk devrinde, biliyorsunuz: bir "Allah Yaratclar"
kmt. Bunlar, ite Gorki'ler, falan da dahil: "Bir Allah yapalm da, u bizim Mujik onu sevsin. Bizim yarattmz Allah olduu iin de, sosyalizme kazanm oluruz

onlar", gibi bir tez

gdyorlard.
Bunlar da buna benzer. Yani, "Allah Yaratclar" gibi.
"Parti Yaratcs" rolne ktlar imdi. Halbuki bugn iin,
yani Parti yaratlmtr. Trkiye'de bir sosyalist parti 50 sene
evvel kurulmutur. Ve bugne kadar, onun kendine gre gelenei-grenei vb. teekkl etmitir. En son rnei de Vatan
Partisi'dir. Bunun Tz de vardr, program da vardr. Daha ne yaratyorsun be kardeim?
Ama, bu tzn ve programn 15 sene gemi zerinden. Oturalm, iinde dzeltilecek eyler var, elbette. Ben
bile okurken, eitli yerler grdm. Bunlar dzeltelim. Yeni
elamanlan iine katalm.
Byle demiyorlar. Biz oturacaz, diyorlar. Bir ey kuracaz, ite bilginler heyeti. Masa banda Dnyann btn
programlarn ele alacak. Yepyeni bir program ve tzkle
yeniden kacaz.
te bu; "Parti Yaratcl". Yani, kendilerinin bir parti
yaratma sevdasn ortaya koyuyor.
122

Biz bu kanda deiliz. Mutlaka Trkiye'deki hareketin bir

50 yl gemiinin gelenek-greneinden yararlanarak, en
son somut rnei varsa onu ele alarak, Parti kurma teebbsne girimeliyiz. Kanmz o. Ve onun iin ite bu eyi de
bir nsha getirdim.

Elimizde daha var birka tane. ok ar-

zu eden arkadalar olursa, onlara da verelim. Onlar da eletirilerini yapsnlar.

Bir dinleyici: Pek mesele o deildi efendim. Bunu ok miktarda basacak mali olanamz imdilik yoksa, bizim bildiimiz
kadaryla yani, u anda acilen yapmaya imkan yok. Gazetede
tzn yaynlanmas, programn yaymlanmas... Bir sayfasn bu eye ayrmanz...
Hikmet K>v>lc>ml>: Hay hay. E, zaten bunu galiba yaynlayacaz. yle bir eyimiz var deil mi? yle bir teebbsmz
var. Yani yeniden basacaz ve belki iinde yeni dilimize daha
uygun bir redaksiyon da yaplacak. Sonra baz eyleri daha
dzgn, yani dzeltmeye de alacaz. Var yle dzeltilmesi gereken eyler.
Bir dinleyici: Hocam, Tzkte, Menderes'le ilgili bir ey
var m? Diyorlar ki, ite kinci Kuvayimilliye'nin lideri olarak
falan gsteriyorlar, diyorlar. Biz okumadk. Adamlar baya
sylyorlar, ciddi ciddi yani.
Hikmet K>v>lc>ml>: imdi efendim. O eyde vardr, bir nszde. 54 senesinde Vatan Partisi kurulurken, "Gerekesi" de
vardr. O Gereke'nin zerine kuruldu. Yani, teorik Gerekesi ve
Parti Tz, Program.. ona gre.. iilerle oturuldu, konuuldu, kabul edildi. Sonra bunu 57 senesinde bastrdk. Basarken
de bir nsz koymak lzumunu duyduk.
nsz udur. Yanmda yok, olsa size de okurdum. pasaj var nsz'n. Birinci pasaj; Menderes'in nebolu Nutkundan
alnm, bir nevi itiraf idi. O zamana kadar, mesela bizim her
tezimizi bomak iin urasn bu Finans-Kapital rgtnn lideri orada... Yani, burada ayn hatrlayamyorum cmleleri. O
nebolu Nutkunda: Yerli yabanc, dahilde-harite baz politika
123

simsarlar, bizim iktisadi bamszlmz baltalayarak, Trkiye'yi yeniden smrge haline getirmek istiyorlar, gibi... Yani
bir ate pskrmesi var.
Bu, aa yukar bizim ondan senelerce nce ortaya attmz, savunmasn yaptmz tezi, o teze en kar olan adamn
ikrar, itiraf. Marksizmde btn Ustalanmzn yapt budur.
Herhangi bir Marksist, aydinlanmasi gereken noktay ortaya
korken, eer o noktada bir dman sz varsa, onu alr, nakleder. E, dman da bunu syledikten sonra artk kimse itiraz
edemez. Yani, dostlar zaten biliyor iin iyzn. O anlamda...
Biz de, Menderes'in bu bezirganlara. vurgunculara vb. atan nutkundan iki pasaj koyduk. Birincisi bu.
kincisi de; gene tam o srada Menderes, biraz Kyl Partisiyiz, diye tutturdu. Kyl Partisi. Ondan sonra, Ar Sanayi
i Sendikasna da bakan seildi, fahri bakan. Biz de onunla, inallah diyoruz, maallah ite ey oldu, bakan da oldu.
nallah bunda devam eder, falan, eklinde bir alay ediyoruz.
kinci pasaj da odur. nallah, maallah!..
ncs: "Bize gelince", diyoruz...
Tabi, geti imdi- Menderes, kinci Kuvayimiliiye'nin n-cs, falan. Byle bir laf zaten sylemek abes. Metin ortada. Ama
bu tarzda yorumlamak: ilerine gelenler yapyorlar. Demagojinin bu kadar kts de bizim memleketle geer ake oluyor.
Ve mideleri de bulandryor, grdnz gibi.
ncs: "Bize gelince.." diyoruz. kinci Kuvayimilliye, biz
istesek de, istemesek de balamtr, diyoruz. Yani st katta
bu zl varsa, onu demek istiyoruz. Yani bir hareketin, bir
sosyal olumann iki art vardr. Bir, alt tabakalarn onu istemesi, ama yetmez. st tabakalarn da, bu ii beceremiyoruz
artk,

diye

izhar-

aczetmesi(aczini,gszln

akla-

mak,beyan etmesi) vardr.

Ha, o anlamda.. Menderes de bu kadar ak koyduktan sonra, yani antiemperyalist... nk onun ncesi var. Zaten Menderes'in ykl ayr bir trajedidir. Ve ayr hir elikiler eysidir,
124

kumpas kumkumasdr. Onun zerinde, ge kaldk, fazla girimeyelim. Yalnz, Menderes ilk defa Amerika'dan gelen iaretle hcuma uramtr. Bu da bir realite.
flas ettiydi Demokrat Parti. Yan, bu misli i yapmadan,
misli masraf yapt iin, grtlaa kadar bor geldi. Ve gittiler,
Amerika'dan, 300 milyon dolar verirsen biz kurtuluruz, dediler. Amerika vermedi. Siz battnz artk. O kart eskidi, baka
kart aryor Amerika.
Bunun zerine, ilk yazy New York Herald Tribune m,
birisi, tam ismi hatrmda deil ama Washington'da kan bir
gazete, ilk defa Menderes'e bir yaylm ate at. Ve bunu bizim gazeteler tercme etti. Eder etmez, 15 gn gemedi;
Blkba'lar, slkbaslar, bilmem eyler, hepsi Anadolu'ya
yayldlar, nn Paa dahil... Btn muhalefet partileri Anadolu'yu kasaba kasaba dolatlar. Bu Menderes yklmaldr,
demeye baladlar.
E, ben atm. Yahu, imdiye kadar bu Menderes'i meru
oylarla gelmi, orada yanl var ama, falan filan, diye eletiren bu adamlar, birden bire Washington'dan o iaret gelir gelmez, hani sinyali grnce: Yklsn bu, artk yaayamaz, meruiyetini kaybetti falan.. diye baladlar yaygaraya. Ve aradan
birka gn gemedi: nk Menderes tam o srada, belki hatrlayannz da vardr iinizde: Moskova'ya gidecek. Kruef'i
de Ankara'ya armt. Kruef de gelecekti. Bunun zerine
tabii tapay att mesele. Ve bir gece aradan 15 gn gemedi,
ne Kruef gelebildi, ne Menderes gidebildi. Menderes'i 27 Mays alaa etti.
27 Mays Washington'dan direktif ald demek istemiyorum
yani. Bu elikiler iinde byle oluumlar var. Menderes'in o
durumu, daha 57 senesindeki nutkundan anlalyordu. Tutacak dal yok ve saldryor adeta.
Tam o srada, biz de, nc bent olarak: kinci Kuvayimilliyeciyiz biz, diyoruz. Ve balamtr. st katta da bu atrdama oldu mu... Yani o anlama geliyor. Ve hatta, sonunda da,

kinci Kuvayimilliye sava Trk Milletine uurlu olsun, diye

bitiriyoruz. Son sz de budur.
Menderes bakan olsun!..Yani, bunu biz nasl syleyebilmiiz? Bunu nasl havsalalarna sdrmlar ve bunu propaganda edebilirler? amak yetmez yani buna, baka bir ey lazm... Baka bir tepki...
Bundan dolay problem bu. Bir olay olmu. Biz olay deerlendirmiiz. Ve nitekim, ondan da iki sene, sene gememi:
Hakikaten kinci Kuvayimilliye balangc sayabileceimiz, 27
Mays patlam. Yanl da olmam o tehis. Yani ikinci Kuvayimilliye balamtr demek, Menderes bunun bakan olmu
demek midir canm? Bu kadar da Trke bilmiyorlar m bunlar? Biliyorlar. Ama, byle yorumlamak da ilerine geliyor. O
mesele budur.