USLOVNA VEROVATNOA

esto smo u prilici da traimo verovatnou nekog dogaaja A, posedujui informaciju o tome
da se dogaaj B realizovao ili pretpostavljajui da e se realizovati.
Primer:
U kesi se nalazi 5 belih i 9 crnih kuglica. Izvlaimo nasumice 2 kuglice, jednu po jednu, bez vraanja.
Kolika je verovatnoa da emo iz drugog puta izvui crnu, ako je u prvom izvlaenju izvuena bela
kuglca?
Definicija:
Verovatnoa P ( A B ) , zove se uslovna verovatnoa dodaaja A pod uslovom B i definie se sa

P ( A B) =

P ( AB )
, za P ( B ) > 0 .
P ( B)

Reenje predhodnog primera:

Neka je A dogaaj izvlaenja crne kuglice, a B verovatnoa izvlaenja bele kuglice iz prvog
izvlaenja.
5
P ( B) = .
14
45
45
45
P ( A B ) = P ( AB ) = 14 =
=
14 13 182
V2
P ( A \ B) =

P ( AB ) 9
=
P ( B ) 13

Primer:
Kolika je verovatnoa da e se na kocki, prilikom bacanja , pojaviti paran broja, pod uslovom da je taj
broj manji od 4 ?
Neka je A dogaaj pojave parnog broja, a sa B pojava brojeva manjih od 4.
A = {2 , 4 , 6 }, B = {1 , 2 , 3}
P ( A B) =

P ( AB )
P (2 )
=
P ( B)
P (2 + 2 + 3 )

1
1
=6=
3 3
6

Primer:
Dinar se baca ili do pojave grba ili do tri uzastopne pojave pisma. Pod uslovom da je rezultat prvog
bacanja pismo, nai verovatnou da dinar bude baen 3 puta.
Prilikom bacanja novia mogue su situacije.
G, PG, PPG, PPP
1
1
1
1
P ( G ) = , P ( PG ) = , P ( PPG ) = , P ( PPP ) = ,
2
4
8
8
1 1 1 1
Neka je B dogaaj pojave pisma u prvom bacanju ( B=PG+PPG+PPP) , pa je P ( B ) = + + = .
4 8 8 2
1

Ako je A dogaaj da se dinar baca 3 puta, onda je ( A=PPG+PPP) i P ( A) =

i P ( AB ) =

1 1 1
+ = . Kako je AB=A,
8 8 4

1
.
4

1
P ( AB ) 4 1
P ( A B) =
= = .
1 2
P ( B)
2
U skladu sa definicijom uskovne verovatnoe dolazimo do pojma nezavisnosti dogaaja A i B.
Dogaaj A nezavisan od dogaaja B, i obrnuto ako je:
P ( A B ) = P ( A) , P ( B A) = P ( B ) .
Definicija:
Za dogaaje A i B kaemo da su nezavisni ako je
P ( AB ) = P ( A ) P ( B ) .

Nezavisnost se definie nad skupom , za razliku od disjunktnosti koja se definie nezavisno od

definicije verovatnoe.
Primer:
Kolika je verovatnoa da se na dvema baenim kockam dobije zbir 9, ili ako se to ne dogodi, da pri
ponovljenom bacanju dobije zbir 7.
4 1
Verovatnoa da dobijemo zbir 9 je P ( A ) =
= .
36 9
6 1
Verovatnoa da u drugom bacanju 2 kocke dobijemo zbir 7 je P ( B ) =
= .
36 6
A i B su nezavisni dogaaji.
Dogaaj da u prvom bacanju ne dobijemo zbir 9, a da u ponovljenom dobijemo zbir 7 se proizvod
8 1 4
dogaaja i iznosi P ( AB ) = P ( A ) P ( B ) = =
.
9 6 27
1 4
7
I konano P ( A + AB ) = +
=
.
9 27 27

TOTALNA VEROVATNOA
Predpostavimo da se dogaaji H1 , H 2 , , H n meusobno iskljuuju. Realizacija proizvoljnog dogaaja
A mora se realizovati uz realizaciju bar jednog od ovih dogaaja.

Definicija:

Ako izvesni nezavisni dodaaji H1 , H 2 , , H n ine jedno razlaganje dogaaja onda je

H
k =1

= .

Ovi dogaaji ine potpuni sistem hipoteza.

Fali
slika
Verovatnoe P ( H i ) su unapred poznate.
Da bismo odredili verovatnou dogaaja A potrebno je nai uslovne verovatnoe P ( A \ H i ) , tj.
Realizacije pojedinih hipoteza koje su dovele do realizacije dogaaja A.
Definicija:
Formula totalne verovatnoe: Ako dogaaji H1 , H 2 , , H n ine potpuni sistem hipoteza u odnosu na
dogaaj A, tada je
n

P ( A ) = P ( H k )P ( A H k ) .
k =1

Primer:
Na ispit iz matematike izalo je 60% studenata koji polau prvi put i 40% ostalih. Verovatnoa da e
student koji polae prvi put poloiti ispit je 0,3, a za ostale 0,4. Odrediti verovatnou da e sluajno
izabrani student poloiti ispit.
Neka su H1 , H 2 verovatnoe da student polae prvi put, odnosno vie puta.

P ( H1 ) = 0, 6 P ( H 2 ) = 0, 4 P ( A H1 ) = 0,3 P ( A H 2 ) = 0, 4
P ( A ) = 0, 6 0,3 + 0, 4 0, 4 = 0,34

Primer:
U nekoj fabrici 30% proizvodnje otpada na mainu A, 25% na mainu B i ostalo na mainu C. Na
maini A pojavljuje se 1% karta, na maini B 1,2% i na maini C 2% karta. Tokom dana ove maine
proizvedu 10 000 artikala.
Kolika je verovatnoa da e sluajno izabrani proizvod biti kart?
A je dogaaj da je sluajno izabrani proizvod kart.
H1 , H 2 , H 3 su proizvodi izraeni na mainama A,B,C.
P ( H1 ) = 0,30, P ( H 2 ) = 0, 25, P ( H 3 ) = 0, 45

P ( A \ H1 ) = 0,01, P ( A \ H 2 ) = 0,012, P ( A \ H 3 ) = 0,02

P ( A) = P ( H1 ) P ( A \ H1 ) + P ( H 2 ) P ( A \ H 2 ) + P ( H 3 ) P ( A \ H 3 ) = 0,015
Primer:
Odreeni proizvod proizvode 3 fabrike. Poznato je da prva fabrika proizvodi dva puta vie od druge, a
druga i trea isto. Takoe 2% proizvoda iz prve i druge fabrike je defektno, a 4% iz tree. Svi

proizvodi nalaze se se istom skladitu. Sluajno se bira jedan proizvod. Nai verovatnou da je on
defektan.
Ako sa H1 , H 2 , H 3 obeleimo da je artikal iz ovih fabrika respektivno.
Iz uslova zadatka imamo da je P ( H1 ) = 2 P ( H 2 ) , P ( H 2 ) = P ( H 3 ) , P ( H1 ) + P ( H 2 ) + P ( H 3 ) = 1 ,
1
1
P ( H 2 ) = P ( H3 ) = .
2
4
Ako je dogaaj A da je izabrani proizvod defektan iz uslova zadatka takoe imamo
P ( A H1 ) = P ( A H 2 ) = 0, 02 P ( A H 3 ) = 0, 04 .
pa dobijamo da je P ( H1 ) =

Na osnovu formule totalne verovatnoe je

P ( A ) = P ( H1 ) P ( A H1 ) + P ( H 2 ) P ( A H 2 ) + P ( H 3 ) P ( A H 3 )
1
1
1
0, 02 + 0, 02 + 0, 04 = 0, 025
2
4
4
Koristei formulu totalne verovatnoe mi ne moemo da odgovorimo na pitanje iz koje fabrike potie
izabrani proizvod. Odgovor daje Bajesova formula.
Definicija:
Bajesova formula:
Ako izvesni nezavisni dodaaji H1 , H 2 , , H n ine potpuni sistem hipoteza u odnosu na dogaaj A, i
P ( A ) > 0 , tada je

P ( H i A) =

P ( Hi ) P ( A Hk )
P ( A)

P ( Hi ) P ( A H k )
n

P ( H )P ( A H )
k =1

, i = 1, , n .

Bajesova formula se zove i formula verovatnoa hipoteza( uzroka ), jer na H1 , H 2 , , H n moemo

gledati kao na razliite uzroke koji mogu dovesti do realizacije dogaaja A.
Primer:
U predhodnom primeru verovatnoa da je traeni proizvod iz prve fabrike je
0,5 0, 02
P ( H1 A ) =
= 0, 4 .
0, 025
Primer:
Baca se kocka. Ako se na kocki pojavi 1 ili 6 uzima se kuglica iz prve urne, u suprotnom se uzima iz
druge urne. Prva urna sadri 3 crne, 2 bele i 1 zelenu kugligu, a druga urna sadi 4 bele i 2 zelene
kuglice.
a) Nai verovatnou da je izvuena bela kuglica
b) Nai verovatnou da je izvuena iz prve urne

a) Ako su H1 , H 2 dogaaji da su izabrane prva odnosno druga urna , imamo

2 1
4 2
P ( H1 ) = = , P ( H 2 ) = =
6 3
6 3
4

P ( A \ H1 ) =

2 1
4 2
= , P ( A \ H2 ) = =
6 3
6 3

P ( A) = P ( H 1 ) P ( A H 1 ) + P ( H 2 ) P ( A H 2 ) =
b) P ( H1 \ A) =

P ( H1 ) P ( A \ H1 ) 1
=
P ( A)
5

1
5

Bernulijevi eksperiment

Niz eksperimenata sa dva mogua ishoda koji se izvode pod istim uslovima ine Bernulijeve
opite ili eksperimente. Ishodi uzastopnih bacanja novia ine niz Bernulijevih eksperimenata.
Verovatnoa da se u n eksperimenata dogodi k uspeha, ako je verovatnoa svakog uspeha p
iznosi
n
nk
P ( A) = p k (1 p ) .
k
Primer:
Kolika je verovatnoa da se u 10 uzastopnih bacanja novia 6 puta pojavi grb
6
10 6
10 1 1
P ( A) = 1
6 2 2
Primer:

Binarni signal moe biti poslat sa tri razliita mesta A,B,C. Zna se da su verovatnoe da je signal
1 1 1
poslat sa ovih mesta , , . Ako je signal poslat sa mesta A on sadi u proseku 20% jedinica, ( tj
2 3 6
verovatnoa da se jedinica nalazi na bilo kom mestu binarnog niza je 0,2), signal iz mesta B sadri
30% jedinica i signal iz mesta C sadri 40% jedinica. Primljen je signal od 10 znakova od kojih su 4
jedinice. Odrediti verovatnou da je signal poslat iz mesta A,B,C.
Neka je D dogaaj da signal sadri 10 znakova od kojih su 4 jedinice. Ako je p verovatnoa
pojavljivanja jedinice, moemo smatrati da se radi o Bernulijevom eksperimentu i da je
10
6
P ( D ) = p 4 (1 p ) .
4
Ako je signal poslat iz mesta A , tada je p=0,2, pa je
10
4
6
P ( D A ) = ( 0, 2 ) ( 0,8 ) = 0, 0881 .
4
Analogno se dobija
10
10
4
6
4
6
P ( D B ) = ( 0,3) ( 0, 7 ) = 0, 2001 i P ( D C ) = ( 0, 4 ) ( 0, 6 ) = 0, 2508 .
4
4
Po formuli totalne verovatnoe
5

1
1
1
P ( D ) = 0, 0881 + 0, 2001 + 0, 2508 = 0, 2887 ,
2
3
6
a na osnovu Bajesove formule imamo
1
P ( A ) P ( D A ) 2 0, 0881
=
= 0, 289
P ( A D) =
P ( D)
0, 2887

P ( B D) =

P ( B) P ( D B)

= 0, 437 i P ( C D ) =

P (c) P ( D C )

= 0, 247 .
P ( D)
P ( D)
Dakle zakljuujemo da je najverovatnije signal poslat iz mesta B.
Pouzdanost ureaja se definie kao verovatnoa da ureaj ispravno radi. Ako je sistem sainje od
nezavisnih komponenata, tada se pouzdanost moe odrediti ako znamo pouzdanost komponenti.
Osnovni naini povezivanja komponenti su redna i paralelna veza.
p1

p2

p1

p2

Sistem od dve redne komponente radi samo ako obe komponente rade. Pouzdanost sistema je dakle
p = p1 p2 .
Sistem od dve paralelne komponente ne radi samo ako ni jedna komponenta ne radi. Dakle
verovatnoa da sistem ne radi je (1 p1 )(1 p2 ) . Pouzdanost sistema je dakle
p = 1 (1 p1 )(1 p2 ) = p1 + p2 p1 p2 .

Primer:
Data su dva sistema na slici. Koji ima veu pouzdanost?
I

II

Neka su p1 , p2 pouzdanosti datih sistema.

6

Sistem I se svodi na paralelnu vezu 3 komponente od kojih je svaka redna sa pouzdanou

pI = 1 (1 p 2 ) = 3 p 2 3 p 4 + p 6 .
3

Sistem II se svodi na rednu vezu 3 komponente od kojih je svaka paralelna sa pouzdanou 2 p p 2 ,

pa dobijamo pII = ( 2 p p 2 ) = 8 p 3 12 p 4 + 6 p 5 p 6 .
3

Dakle
2
pI pII = p 2 ( p 1) ( 2 p 2 2 p + 3) > 0 ,
Pa prema tome sistem I imaveu pouzdanost.