Professional Documents
Culture Documents
Gii thiu
Vic phn tch cc thnh phn th t gi mt vai tr quan trng trong vic phn
tch cc s c trn li v gii thch c mt s hin tng trn h thng in. Vic
phn tch ny quan trng v dng in th t nghch c th gy ra h hng trn r-to,
m nhng h hng ny rt c hi cho cc thit b in quay nh ng c v my pht.
Bi vit Tutorial of the Protection of Synchronous Generators (95 TP 102) ng
trn IEEE c mt tuyn b rng ti thi im mt cn bng, s to ra dng in th t
nghch. Dng in thnh phn th t nghch ny quay ngc chiu vi chiu quay ca
r-to. Tuyn b ny cha hon ton chnh xc. Cc dng in thnh phn th t
thun, th t nghch v th t khng phi hp tuyn tnh vi dng in pha; nh vy,
vc-t ca mi dng in thnh phn s quay cng chiu vi dng in pha. (Xem li
bn ca ngi dch, trang cui )
Thng thng gc pha c so vi mt vc-t chun v chiu quay pha ca vect
th t nghch thng c b qua. Trong bi vit Stvandard for Synchrophasors for
Power Systems(C37.118-2005) ca IEEE, gc pha tuyt i cng b b qua. C th
nh gi l lm r chiu ca dng in th t nghch nhm trnh nhng ri lon
in th trong my o ng b pha.
Trc ht, trang ny gii thiu v nguyn l ca cc thnh phn th t. Sau
s gii thch tt c cc thnh phn u quay cng chiu vi nhau. Trong my in
quay, vc-t dng in th t nghch quay cng chiu quay vi r-to. Vn l t
thng do dng in th t nghch to ra mi quay ngc chiu vi r-to. Nh vy r-to
s ct ngang t thng ny vi tc gp i tc ng b v sinh ra dng in xoy
cm ng trn r-to vi tn s gp i tn s li.
I. Gc quay pha
Trong mt h thng in, gc quay pah c xc nh nh l mt phm vi ca
h thng 3 pha cn bng. Trn mt h thng 3 pha cn bng, cc pha a, b, c c bin
bng nhau, v lch pha vi nhau 120. Nu pha a vt trc pha b 120 v pha b
vt trc pha c by 120, th h thng ny c chiu quay abc. Nu pha a tr sau pha b
120 v pha b tr sau pha c 120, h thng ny c chiu quay acb. Cc vc-t ch th
chiu quay pha c v trn hnh 1.
Th t thun
Th t nghch
Th t khng
Hnh 2. nh ngha cc vc-t thnh phn
nh ngha ca thnh phn th t khng vn nh c bt k l h thng c gc
quay pha l abc hay acb. Nu khng c ch nh g c bit, mt h thng mc nh l
c chiu quay pha abc.
2.2 Tnh ton cc thnh phn th t trong h thng vc-t khng cn bng
Vi nhng gii thiu v cc thnh phn th t, chng ta thy mt h ba vc-t
khng cn bng c th c phn tch thnh ba h vc t thnh phn cn bng, ngha
l thnh phn th t thun, thnh phn th t nghch, v thnh phn th t khng.
Hnh 3 cho thy 3 b vc-t thnh phn cn bng c phn tch t 1 h vc-t 3 pha
khng cn bng.
Th t thun
Th t nghch
Th t khng
Hnh 3. Cc vc t thnh phn th t ca mt h 3 vc t khng cn bng
Chng ta hy ly mt v d v b 3 vc-t khng cn bng Va , Vb , v Vc . Chng
ta bit mi vc-t l tng ca 3 vc-t thnh phn th t thun, th t nghch v th
t khng, ngha l ,
Va=Va(0)+Va(1)+Va(2)
(1)
Vb=Vb(0)+Vb(1)+Vb(2)
(2)
Vc=Vc(0)+Vc(1)+Vc(2)
(3)
(4)
Nu ta nh ngha mt ton t,
a=1<120
(5)
khi
a2=1<240
Chng ta c nhng phng trnh sau t nh ngha ca cc thnh phn th t
thun v th t nghch,
Vb(1)=a2Va(1), Vc(1)=aVa(1)
(6)
Vb(2)=aVa(2), Vc(1)+a2Va(2)
(7)
Thay th t cc phng trnh (4), (6) v (7) vo cc phng trnh (2) v (3), h
thogn61 cc phng trnh (1), (2) v (3) c th vit,
Va=Va(0)+Va(1)+Va(2)
(8)
Vb=Va(0)+a2Va(1)+aVa(2)
(9)
Vc=Va(0)+aVa(1)+a2Va(2)
(10)
(11)
Va(1)=1/3(Va+aVb+a2Vc)
(12)
Va(2)=1/3(Va+a2Vb+aVc)
(13)
Phng trnh (12) th hin phng php v thnh phn th t thun ca pha a.
Ton t a nhn vi mt vc-t tng ng vi quay vc-t 120 ngc chiu kim
ng h. Ton t a2 nhn vi mt vc-t tng ng vi quay vc-t 240 ngc
chiu kim ng h, hoc 120 theo chiu kim ng h. c c thnh phn th t
thun ca pha a, Vb cn xoay i 120 ngc chiu kim ng h, v Vc cn quay i 120
theo chiu kim ng h. Sau , cc vc-t xoay i v Va cng li vi nhau v
chia cho 3. Hnh 6 hin th cch v thnh phn th t thun ca pha a.
Vi cc vc-t thnh phn th t Va(0) , Va(1), v Va(2), vi pha b v pha c c th tnh ton
d dng bng cc phng trnh (4), (6), v (7).
2.3 Chiu quay ca cc thnh phn th t
Trong my in quay, nh cc my pht v ng c, chiu quay pha ca in p
v dng in so vi r-to khng ph thuc vo h thng c cn bng hay khng. Trong
trng hp bnh thng, h thng cn bng hoc gn cn bng, thnh phn th t
thun s chim u th. Khio h thng b mt cn bng, s c du hiu xut hin cc
thnh phn th t nghch v / hoc th t khng. Bi vit Tutorial of the Protection of
Synchronous Generators (95 TP 102) ca IEEE c mt on sau y trong chng Bo
v mt cn bng: trong iu kin mt cn bng, s sinh ra dng in th t nghch.
Dng in thnh phn th t nghch ny quay ngc chiu vi r-to. T trng ca
dng in ny khi nhn t r-to s c tn s gp i tn s ng b do chiu quay
ngc kt hp vi chiu ca r-to [3]. Pht biu ny s lm cho ngi c nhm ln
rng dng in thnh phn th t thun quay cng chiu vi r-to v dng in thnh
phn th t nghch quay ngc chiu vi r-to. (Xem li bn ca ngi dch, trang cui )
Tuy nhin, t hnh 4, cho thy thnh phn th t nghch khng th quay ngc
chiu vi thnh phn th t thun hoc thnh phn th t khng. T cc phng trnh
(11)~(13), tt c cc thnh phn ny quan h bc nht vi cc vc-t dng in pha.
iu ny ni ln rng cc dng in thnh phn th t thun, th t nghch v th t
khng u quay cng chiu vi h thng vc-t 3 pha. (Xem li bn ca ngi dch,
trang cui )
Nhng mi ngi u bit rng dng in thnh phn th t nghch c th gy ra
pht nng nhanh chngv gay nhiu tc hi cho r-to. hiu r hn na iu ny,
chng ta cn hiu v mi lin h gia dng in v t trng trong my in.
III. Phn tch t trng trong my in quay
Khi dng in chy qua mt dy dn, n to ra t trng. Cng t trng t
l vi cng dng in. Quan h gia t trng v dng in c cho bi
(14)
Trong l dn t ca vt kiu. V l mt hng s v hng, nn vc-t
trng phng vi vc-t
. Chiu ca vc-t
hoc
c xc nh bi quy tc
vn nt chai hoc quy tc nm bn tay phi (Right Hv Grip Rule). Trong hnh 8, dng
in I chy qua dy dn theo chiu ch bi mi tn trng to ra mt t trng
xung
quanh dy dn theo chiu ca mi tn . Quan h gia dng in I v cng t
trng
(16)
i0cc=I0 sin( t)
S dng quy tc nm bn tay phi, chiu ca cc vc-t t trng sinh ra c v
trn hnh 10. tnh ton ton hc, vc-t mt t trng l
0aa=B0
sin( t)<0=sin(t)
(17)
0bb=B0
sin( t)<120=sin(t)ej120
(18)
0cc=B0
sin( t)<-120=sin(t)e-j120
(19)
, r l bn knh ca sta-to.
Trong
Do cc dy qun aa' ,bb' v cc' lch nhau 120, chiu ca cc t trng sinh ra do
dng in th t khng c v trong hnh 10. Tng cc t trng sinh ra do dng
in th t khng bng vi tng ca t trng ca mi dng in th t khng ca
tng pha sinh ra. V dng in th t khng ca cc pha a, b v c chnh xc bng
nhau, nn cc t trng sinh ra s cn bng v tng t trng c sinh ra t dng
in th t khng s bng 0.
0aa+
0bb+
0cc
(20)
(21)
(22)
1bb=B1sin(t-120)<120=B1sin(t-120)ej120
(23)
1cc=B1sin(t+120)<-120=B1sin(t+120)e-j120
(24)
Trong
, r l bn knh ca sta-to.
Tng ca 3 vc-t t thng l
1=
1aa+
1bb+
1cc
=B1sin(t)+B1(sin(t-120)ej120+B1(sin(t)+120)e-j120
=B1sin(t)+B1(sin(t)cos120-cos(t)sin120)ej120+
B1(sin(t)cos120 +cos(t)sin120)e-j120
=B1sin(t)+B1sin(t)cos120(ej120+e-j120)-B1cos(t)sin120(ej120-e-j120)
=B1sin(t)+B1sin(t)cos120(2cos(120))-B1cos(t)sin120(2jsin(120))
=-j
B1(sin(t)-icos(tt))=3/2 B1(-j2sin()-i(cos(t))
B1(cos()+jsin())
=-j
B1ejt
(25)
(26)
I2cc=I2sin(t-120)
Chiu ca t thng pht sinh do dng in th t nghch s tng t nh trong
trng hp th t khng v th t thun, nh v trn hnh 10. Cc phng trnh ton
hc:
2aa=B2sin(t)
(27)
2bb=B2sin(t+120)ej120
(28)
2cc=B2sin(t-120)e-j120
(29)
Trong
, r l bn knh ca sta-to.
Tng ca 3 vc-t t thng l
2=
2aa+
2bb+
2cc
=B2sin(t)+B2(sin(t+120)ej120+B2(sin(t-120)e-j120
=B2sin(t)+B2(sin(t)cos120+cos(t)sin120)ej120+
B2(sin(t)cos120 -cos(t)sin120)e-j120
=B2sin(t)+B2sin(t)cos120(ej120+e-j120)+B2cos(t)sin120(ej120-e-j120)
=B2sin(t)+B2sin(t)cos120(2cos(120))-B2cos(t)sin120(2jsin(120))
=-j
B2(sin(t)+jcos(t))
B2(cos()+jsin())
=-j
B2e-jt
(30)
T phng trnh (30), chng ta thy vc-t t trngc pht sinh t dng in
th t nghch s quay theo chiu kim ng h vi tc gc l . Hnh 12 (a), (b), (c)
v (d) cho thy t thng tng pht sinh t dng in thnh phn th t nghch ti cc
thi im tng ng vi t = 0, 90, 180 v 270. Do r-to quay ngc chiu kim
ng h vi tc gc , vc t t thng s quay vi tc gc l 2 theo chiu kim
ng h so vi r-to.
Dng in cm ng ti trc r-to s c tn s gp i. Dng in cm ng ny s
gy nng r-to nhanh chng v c th gy ra h hng cch in v / hoc cc vn
c hc
Hnh 12. T thng pht sinh do dng in th t nghch quay theo chiu kim ng h
dng in thnh phn th t trn cun dy sta-to sinh ra n. Trong phn ny, chng ta
th phn tch ton hc v xc nh gi tr t thng pht sinh ti mt im nm gia
ng t tm trc n cun dy sta-to do dng in pha a sinh ra.
Trong hnh 13, im A nm khong cch gia tm r-to v dy qun pha a. 6
vc-t t thng m t trn hnh 13 theo quy lut nm bn tay phi. V <DAE+<EAC=90
v <ACE+<EAC=90 , ta c <=<ECA .
(31)
Quan h gia dng in v t thng pht sinh c cho trong phng trnh (15).
V chng ta ch quan tm n vic so snh tc ng ca cc dng in thnh phn th
t, nn h s /2 c b qua, v chng ta n gin s dng B=I/r trong vic phn
tch di y.
Cc thnh phn x v y ca cc vc-t t thng pht sinh bi dng in thnh
phn mi pha s c biu th di y,
Bax=2sin(t)
(32)
Bay=0
(33)
(34)
Bapy=0
(35)
(36)
(37)
Bbpx=0
(38)
(39)
(40)
(41)
Bcpx=0
(42)
(43)
Cc phng trnh trn ng vi cc dng in thnh phn th t khng, th t
thun v th t nghch vi cc gi tr xc nh, ngha l,
=0, cho thnh phn th t khng
=120, cho thnh phn th t thun
=-120, cho thnh phn th t nghch
(44)
=2sin( t)+
(sin(t)-
sin(t)cos-
sin(t+)cos
sin(t)-
sin(t-)+sin(t+))cos
sin(t)-
sin(t)coscos
=(
(45)
coscos)sin(t)
By=Bay+Bapy+Bby+Bbpy+Bcy+Bcpy
=
sin(t-)sin+
sin(sin(t-)-sin(t+))+
sin sincos(t)-
=(
sin(t-)-
sin(t+)sin-
sin(t+)
(sin(t-)-sin(t+)
sincos(t)
sin)sincos(t)
(46)
=Bx+jBy
=(
coscos)sin(t)+j[(
+
sin)sincos(t)]
(47)
Thay th phng trnh (31) v (44) vo phng trnh (47) v thc hin mt s
thao tc ton hc, chng ta c cc vc-t t thng pht sinh t cc dng in dng
in thnh phn th t khng, th t thun v th t nghch tng ng trong cc
phng trnh (48), (49) v (50).
1=3.2381sin(t)-j2.8571cos(t)=j3.2381e jt+j0.381cos(t)
(48)
2=3.2381sin(t)+j2.8571cos(t)=j3.2381e jt-j0.381cost
(49)
(50)
T nhng phng trnh trn, chng ta thy cc vct t thng ti im A khng
quay vi tc gc c nh . Chng ta cng thy rng -j3.2381ejt l mt thnh
0=1.5238sin(t)
jt
phn ch yu ca
l mt thnh phn ch yu ca
1 v j3.2381e
2 . iu ny
ni ln t thng pht sinh do dng in th t thun quay cng chiu quay vi r-to v
t thng pht sinh do dong in th t nghch quay ngc chiu quay vi r-to. S
dng cc phng trnh t (48)~(50), chng ta c th tnh ton t thng bt k thi
im t no cho mi dng in thnh phn. Bng 1 lit k cc t thng pht sinh t
cc dng in thnh phn th t thun, th t nghch v th t khng ti cc thi
im t khc nhau. Lu rng bin ca t thng ch l quan h mang ngha
tng i, gi s rng mi dng in thnh phn u c bin bng nhau.
Bng I. Vc t t thng pht sinh ti cc gc khc nhau
t
0
30
60
90
120
150
180
210
240
270
300
330
Th t thun
|B1|
|B1|gc
2.86
270.00
2.96
303.20
3.15
333.00
3.24
0.00
3.14
27.00
2.96
56.80
2.86
90.00
2.96
123.20
3.15
153.00
3.24
180.00
3.15
207.00
2.96
236.80
Th t nghch
|B2|
|B2|gc
2.86
90.00
2.96
56.80
3.15
27.00
3.24
0.00
3.14
333.00
2.96
303.20
2.86
270.00
2.96
236.80
3.15
207.00
3.24
180.00
3.15
153.00
2.96
123.20
Th t khng
|B0|
|B0|gc
0.00
0
0.76
0
1.32
0
1.52
0
1.32
0
0.76
0
0.00
180
0.76
180
1.32
180
1.52
180
1.32
180
0.76
180
Li bn ca ngi dch:
Sau khi c k bi vit ny, ta c nhn xt sau:
1. Bi vit phn tch cc thnh phn ca dng in - in p 3 pha rt hay, ch
dng nhng cng thc s phc v cng thc lng gic c bn. Rt t ti liu no phn
tch k nh ti liu ny.
rng