Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

ASKER BANDOYU TANIMAK

Orhan BABA*
Bavuru Tarihi: 03.12.2015; Kabul Tarihi: 18.01.2016

Mziin etkileyici gc devlet yneticilerini daima kendisine ekmitir. Ulus devletlerin ortaya kmasyla birlikte (1653
Westfalya Anlamas), askeri mzik rgtleri de bu devletlerin en gzde mzik topluluklar olmulardr. Bu mzik gruplar
bamszlk sembol haline gelmiler ve ordularn gcn gstermilerdir. Trkiyede askeri bandolarn ok nemli bir yeri
olmutur. Btn resmi mzik kurulular, askeri bando ierisinden kmtr. Devlet batllama idealini askeri bando
mziinden balatmak istemitir. Ancak gnmzde askeri bandolar hakknda yeterli bilgiye sahip olduumuz phelidir. Bu
nedenle, bu bildiride askeri bandolarn ne olduu, nasl ortaya kt, nemi ve gnmzdeki durumu katlarak gzlem ve
kaynak tarama yntemleriyle ele alnmaktadr.

Anahtar Szckler: Askeri Bando, bando mzii, ulus devlet, kimlik.

KNOWING THE MILITARY BAND

ABSTRACT

Power effect of the music has attracted the state executives always. When appeared the state nations (1653 Westfalia
Agreement), military music instutions have had been the best favorite music groups in these states. These music groups have
been independency symbols and they have showed the their armies power. There was an important place the amilitary bands
in Turkey. All music official music instutions have borned in the military band. The state has wanted the began its
westernisation ideas from the military band, initialy. On the other hands, our sufficient knowledge about the military bands
today is suspicious. Fort this reason, in this presentation, what are the bands, how there were appeared, their significance
and situation in today have deal with participant observation and scan reference methods.

Key Words: Military Band, band music, nation state, identity.

Do. Dr., Kara Harp Okulu Komutanl

e-posta: baborhan@gmail.com

148

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

GR
Mzik, bilinmezlerle doludur ve srekli olarak merak edilir. Mzik psikolojisi ve mzik
sosyolojisi gibi kavramlar gnmzde iyice yerlemi ve aratrmalarda nemli balklar
halini almlardr. Belirli topluluklarn ve gruplarn mziksel davranlar, onlarn kimlikleri
ve aidiyetleri hakknda bilgiler ierebilmektedir. Tarih boyunca mzik, egemen kltrn en
nemli temsil arac olmutur. Yneticiler bu yzden mzii politik bir ara olarak kullanmaya
altlar. Mziin resmi / ideolojik ekilde kullanld durumlarda, bu etkinlikler devletten
genellikle byk destek grmtr.
Mzik tamamen ideolojik bir davrantr ve devletin ideolojisine uygun bir yaplanma
ierisindedir. Kullanlan alglar, syleme teknikleri, szl veya szsz mziksel metinler,
biimler, tnlar ve mziin estetii, tamamen devletin ve yurttalarnn denetiminden geer.
syanc veya protest sylemler bile genel olarak sistemin kontrol altndadr. Mzik okullar,
senfoni orkestralar ve askeri bandolar gibi tm resmi mzik rgtleri devletin beklentisine
tam olarak uygun davranr. Devlet ideolojisi bakmndan deerlendirildiinde, ordu zaten
dorudan politikann iindedir. Devlet yneticileri gerek orduyu ve gerekse dier tm
kurumlar ynlendirir, etkiler.
Mziin, kitlelerin duygu ve eylemlerini harekete geirecek kadar ciddi gc olduu
deerlendirildiinde, nemli bir politik ara haline gelmektedir. Halkn neredeyse tamamnn
hem asker hem de sade vatanda olduu toplumsal yaplardan, belli kural ve dzen gerektiren
kent devletlerine gei srecinde, askerlik de giderek ayr bir meslek haline gelmeye balad.
Bylece bu rgte ynelik askeri mzik rgtleri yava yava kurumlat. Dzenli orduya
geile birlikte mziksel iaretler, giysiler ve arklar bu meslekle birlikte anlr oldu.

149

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

NCELEME VE BULGULAR

15. yzyln balarnda, trampetler, trompetler ve eitli borular Avrupadaki prensliklerin

ounda kullanlmaktayd. Gerek bu prensliklerde ve gerekse dier birok Avrupa devletinde,
zorunlu askerlik uygulamas yoktu, dzenli ordular kurulmutu ve bunlar byk lde
yabanc paral askerlere dayanyordu (Pierson 2000: 79). te yandan, uluslararas ilikiler bu
dnemde daha nce grlmemi biimde ne kt. Dolaysyla, askeri mzik faaliyetleri daha
fazla dikkat ekmeye balad. Ordular glerini gsterebilmek maksadyla askeri bandolardan
da faydalanmaya baladlar.

Devletlerarasndaki savalar giderek dzenli ordular arasnda, yeni rgtl birlikler altnda ve
glendirilmi askeri teknolojilerle yaplyordu. Avrupann yeni ortaya km ulus
devletlerinde silh altndaki askerlerin says, 1500 1700 yllar arasnda hzla artt. Ordular
bylece geniledi (Pierson 2000: 83). Ordularn genilemesi birok eyi de beraberinde
getirdi.
1550li yllara gelene dek, askerlerin dzenli yry iin zel eserlerin retilmesi pek
yaygn bir uygulama deildi. enliklerde, panayrlarda grubun nnde alarak giden
borucularla, dzenli olarak yryen asker topluluklarnn ba tarafnda bulunan fifre (alt
delikli kk tahta flt) takmndaki kiiler, dzgn ritimli arklar veya dans havalar
alyorlard. Orkestralarn dorudan halka ynelik olarak, halk konserleri vermesi ilk defa
1672 ylnda Londrada grlyordu. 50 yl kadar sonra da Almanyada benzer uygulamalara
baland (Sachs 1965: 18).
Orta Asyada inlilerde eskiden beri kullanlan byk sava davullar, 13. yzyldan itibaren,
Fransada Calainin kuatlmasndan sonra Avrupada da grlmeye balar. nceleri
ngilterede kral iin mzik yapan flemeli ve vurma alglar orkestrasnda bu terime
rastlanlmasna karn, ilk kez 15. yzylda Almanyada bando ad verilen, aa ve bakr
flemeli enstrmanlarla vurmal alglardan oluan topluluklar ortaya kmtr. Almanyadan
Fransaya geerek 17. yzylda ilk resmi talimnamesine kavuan, oradan da ngiltere ve daha
sonra dier lkelere geen bandolarda, 18. yzyl sonlarna gelindiinde flemeli alglarn
says olduka artmtr.

150

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

Latince bandum, yani bayrak, pankart, ok iyi, mkemmel anlamndan gelen band (bando)
(The Norton/Grove Concise Encyclopedia of Music, 1988: 54), Aydnlanma andan
itibaren gelime gstermitir. Enstrmanlardaki standartlama Rnesans dneminde
balamtr (Bauer 1975: 1000). Bu geliim, bandolarn nitelik ve nicelik olarak artna neden
oldu. 1789 Fransz htilalinde, iki bine yakn mzikiden oluan gsterili bandolarn
grkemli ak hava gsterileri, 1838de Rus ar onuruna yaplan trende bin flemeli alg
ve iki yz davuldan oluan grubun verdii konserler, bu dnemde belki de en dikkat ekici
olanlar idi. Bu trden orkestralarn kurulmalarnda, gerek Hal seferleri, gerekse endstri
devrimi gibi belli bal nemli dnya olaylarnn byk pay olduunu sylemek gerekir.
Sanayi devrimi, Avrupallar tm dnyada ham madde ve pazar arayna srkleyince, yava
yava mzik ve mzik biemleriyle ilgili kendi grlerini de baka yerler yaydlar. Mziin
politika ve ideolojide kullanmnn rnekleri kendini bol bol gsterdi. Avrupann yaylmas
ounlukla askeri alanda oldu ve mzik, insanlar Avrupa ordularnn grkemi ve gcyle
etkilemede kullanld. Smrgelerde, sistemli ve dzenli bir biimde ordular ve polis birimleri
rgtlendi, bylece yava yava Avrupa modeline dayal bandolar da kurulmaya baland.
Ordular, dolaysyla devletler glerini askeri mzik alannda da gstermek iin byk
yatrmlar yaptlar.
Bununla birlikte, bando terimine farkl ortam ve kltrlerde farkl anlamlar verildii de
grlmektedir. 18. yzyla kadar ngilterede tek anlama sahip iken, bir sre sonra
anlamlandrmalar artm, gnmzde brass band, wind band, horn band ve steel band gibi
eitlere sahip olmutur. Askerler dnda kullanmnda da, farkl ortam ve kltrlere gre
farkllklar ba gstermektedir: Dance band, jazz band, rehearsal band, stage band gibi.
Amerikada (USA), 1850lerde marching band adyla, flemeli ve vurmal alglarn ounun
iinde bulunduu byk asker bandolar kurulmutur. 19. yzyln balarnda Amerikada
bandolar, virtz solocular kendilerine ektiler ve ovmenlikle mziksel yetenekleri
birletirdiler. Bu yzyln sonlarndan itibaren Gilmore, Sousa gibi kiiler senfoni tarz
bandolaryla, bando mziinin bir Amerikan mzik tr haline gelmesini saladlar.
19. ve 20. yzyllarda devletler, topyekn sava hazrlklar, birok irili ufakl sava ve iki
nemli Dnya Sava ile uramak zorunda kaldlar. Bu dnemde askeri harcamalar da
grlmemi biimde artt, buna bal olarak bu disiplin iindeki kiiler de kendilerini ve tm
mesleki materyallerini, teknolojilerini gelitirmeye zel bir gayret gsterdi. Askeri bandolar
151

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

da bu konjonktre uygun bir yol izledi. Bandolar, kitle iletiiminde zel bir yer kazanrken,
propaganda iin daha dikkatli ve zenli bir ekilde kullanlmaya baland. Kyafetleri,
alglarnn kalitesi, alnan eserler ve gsteriler olduka dikkat ekici duruma geldi.

Resim 1: ABD, Army Military District of Washington, Twilight Bando Festivali, 01 Mays 2013.

Franszcada Bande (askerler) anlamndaki kelimeye karn, askeri bando anlamnda Harmonie
kullanlr. Askeri bando, ngilizcede Military Band, talyancada Banda ve Corpo di Musica,
Almancada Militarkappell ve Musikkorps eklinde kullanlrken, Trkede ise nceleri talyan
Donizettinin kulland terim olan Banda olarak telaffuz edilmi, zamanla Bando ekline
dnmtr (The Grove Dictionary of Music and Musicians Ans. 1980: 310). Birok lkede,
Latince bandumdan treyen band szc, bat sanat mzii kltrndeki oda mzii
grubundan daha byk mzik topluluu ile eanlaml olarak kullanlr. Ancak Trkiyede
bando terimi yalnzca flemeli ve vurmal alglar ieren topluluk iin kullanlmaktadr.

Trk kltrnde ordusal mzik karakterini simgeleyen ilk resmi topluluk, 4 ayr Hun
dneminin (Orta Asya Hunlar, Volga Hunlar, Akhunlar / Hindistan Hunlar, Avrupa
Hunlar) Tu takmdr. Tu takmlar dnyada bilinen en eski askeri mzik topluluklarndan
biridir. Tu takmlarndan Mehterhaneye kadar uzanan Trk askeri mzik gelenei, Orta
Asyadan Karahanllara, onlardan Anadolu Seluklularna, lhanllardan Memlklere ve en
son da Osmanllara gemitir.
152

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

Osmanl Padiah Sultan III. Selim zamannda 1794 ylnda, ileride kaldrlmas hedeflenen
Yenieri ordusuna alternatif olarak kurulan Nizm- Cedd birliklerinin gnlk eitim ve
yrylerinde kullanlmak zere, askeri yetitirmekle grevli Fransz subaylarnn
giriimiyle bir boru takm meydana getirildi. Bu, Mehter mziinden, kk de olsa, ilk
kopmadr (Aksoy 1983: 1214). Bu takm, Trklerde, batl anlamda kurulan ilk mzik rgt
olmas bakmndan nemlidir. II. Mahmut dneminde artan batllama hareketleriyle,
devletin eski ordusunu hatrlatan birok unsur ortadan kaldrld. Bunlarn ierisinde
Mehterhane de vard. Onun yerine ilk Osmanl Askeri Bandosu kurularak, yneticiliine de
bu kltrden gelen batl kiiler atand (1826). Bugn dinlenilen Mehter repertuarnn -birka
istisna hari- neredeyse tamam 1900l yllarda retilmitir. Onlarn da byk ounluu
Cumhuriyet dnemi rndr.

Osmanl mparatorluu, birok sivil ve askeri kurumdan nce askeri bandoyu kurarak
varln srdrmeye alt. Muzka-i Hmyn (1831) gnmze kadar gelen en eski askeri
okulumuz olmutur. Trkiye Cumhuriyeti de kuruluundan itibaren askeri bando vastasyla
kimlik ve aidiyet oluumundaki nemi nedeniyle askeri bandoyu ok youn biimde kulland.
Eski ve yeni devlet, deiim ve adalama amal mzikle ilgili her trl dncesinin
uygulama alan olarak, ncelikle bandoyu grmt. Trkiyede btn resmi mzik kurumlar
askeri bando ierisinden kmtr. stanbuldan 1924 ylnda Ankaraya getirilen bando,
mzik okul ve kurumlarnn da temelini oluturmu, Mzik nklbnn gereklemesi iin
de ok aba harcamt. Bando, Musiki Muallim Mektebi ve daha sonralar Riyaset-i Cumhur
Senfoni Orkestras, Devlet Operas eklinde blnerek, her birisi ayr ayr kurumlar haline
getirildi. Hatta uzunca yllar, asker mzisyenler bu kurumlarda da aktif olarak grev yaptlar.
stiklal Marnn bestesi bir bando subayna (Osman Zeki ngr) aittir.
Osmanl devletinin son zamanlarnda batl askeri mzii lkeye yerletirebilmek amacyla
yurt dndan getirtilen yabanc mzisyenlerin kulland szck olan Musica, yani mzik
kelimesi ile daha nce Osmanlda mzik anlamnda kullanlan muski veya muskiy
Mzkaya dnm, Mzka, flemeli ve vurma alglardan oluan orkestra ad yani bando
olarak kullanlr olmu, bu da halen sregelen yanl anlamalara yol amtr. nsanlar hala
az armonikas olan mzka ile bando anlamndaki mzkay kartrabilmektedir. Bu nedenle
de, Mzka Okulu ve Armoni Mzkas gibi tanmlarn uygunluu tartmaldr. Mzkac terimi
153

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

de benzer biimde, az armonikas alan kii manasna gelebilmektedir. Bu nedenle bando

mzisyenini tanmlamamaktadr.
Trkiye Cumhuriyetinin ilk kurulduu yllardan balayarak hemen tm kurumsallamalarda
marlar kullanlmtr. Yeni devletin rgtlenmesinde mar olmayan kurum yok gibidir (Erol
2002: 181). Kurumun kimlii, marla zdeletirilmektedir. 2. Dnya Sava sonrasndan
balayarak, askeri bandolar yava yava popler mziin gcnn farkna varmlar, repertuar
oluturma asndan marlar dnda bu ynde de byk bir etkileim iine girmilerdir.
Bandolar, Trkiyede pop mziinin gelimesine olduka byk katklar salam, zellikle
1950 ve 1960l yllarda pek ok pop mzisyeninin yetimesine de zemin hazrlamlardr. Bu
zellik, kimlik oluumunda dier mzisyenlerden de yararlanlmasnn ve etkileim iine
girilmesinin gerekliliini ortaya koyarken, ordu bu alanda yine nc rollerden birini
stlenmitir. Toplumsal aidiyet ve kurum kltr oluumunda askeri bandolarn pragmatik
kullanm sz konusu olabilmektedir.

Resim 2: 2nci Ordu Blge Bandosu trende, 29 Ekim 2011, Malatya.

154

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

SONU VE DEERLENDRME
Devlet olmann ve bamszln sembollerinden biri olan askeri bando, kendine zg mzik
biimi ve zel kyafetleriyle ayrcalkl bir yere sahiptir. Bando mziinin, ulus devletin
oluturulmas abalarnda, adalama ile ulusal ve bireysel kimliin glendirilmesinde,
ordunun halkla daha fazla diyalog kurmas gayretlerinde etkili ve nemli gc olduu, bu
zellikler nedeniyle de devlet ve ordu tarafndan, zellikle 1980li yllardan itibaren
Trkiyede geleneksel resmi yaps dnda da kullanlabildii grlmtr.
Askeri bando, ulusun temel milli deerlerinden biri haline gelmi, seslendirdii marlar
gemile gelecei gnmzde birletirebilmitir. Birlemi Milletler Cemiyetinde bir
sandalyesi olan btn uluslarn askeri bandolar bulunmaktadr. Bunun en nemli sembolik
yan, bamsz bir devlet olduunun gstergelerinden biri olmasdr. Yrrken tanabilen
alglardan oluan bandodaki enstrmanlarn sesinin gr olmas, ritmik alglarn kendini
aka hissettirmesi ve alnan eserlerin genel olarak mar formunda olmas ve buradaki
mzisyenlerin ordusal zel bir kyafet giymesi nedeniyle askeri bandolar kolayca tannrlar.
Askeri bandolar iin eser retimi konusunda genel olarak bir sknt gze arpmakta, gnmz
Trk bestecilerinin bu konuya yeterince eilmedii anlalmaktadr. Bu bakmdan askeri
bandolarn nemli bir destee ihtiya duyduu grlmektedir. Askeri bandoyu tanmak ve
onun deerlerine zen gstermek btn toplumlarda olduu gibi, Trk toplumunda da zel bir
anlam iermekte, lkemizde pek ok mzik kurumunun temelini oluturmas bakmndan da
ayrca saygya deer grlmektedir.

155

Sahne ve Mzik EitimAratrma e-Dergisi

www.sahnevemuzik@hacettepe.edu.tr

ISSN: 2149-7079

2.Say
Ocak/2016

KAYNAKLAR
Aksoy, Blent (1983), Trk ve Dnya nlleri Ansiklopedisi III. Cilt, stanbul, Anadolu
Yaynclk.

Bauer, Marion (1975), History of Music, The International Cyclopedia Music and Musicians
(1975) iinde, New York, Edited by Oscar Thompson, Dodd, Mead & Co., Inc.
Erol, Ayhan (2002), Popler Mzii Anlamak, Kltrel Kimlik Balamnda Popler
Mzikte Anlam, stanbul, Balam Yaynclk.
Groves Dictionary of Music and Musicians, 1945, The Macmillan Company, New York.
Huntington, Samuel P. (2004), Asker ve Devlet, stanbul, Salyangoz Yaynlar (ev: K. Uur
Kzlaslan).
Pierson, Christopher (2000), The Modern State (Modern Devlet), stanbul, ivi Yazlar
Yaynlar, 331 s. (ev: Dilek Hattatolu).
Sachs, Kurt (1965), Ksa Dnya Musikisi Tarihi, stanbul, Milli Eitim Basmevi (ev:
lhan Usmanba ).
Schulze, Hagen (2005), Avrupada Ulus ve Devlet, stanbul, Literatr Yaynlar (ev:
Timuin Binder ).

The International Cyclopedia Music and Musicians, 1975, Edited by Oscar Thompson, Dodd,
Mead & Co., Inc., New York.

The New Encyclopedia Britannica Macropedia, 1974, University of Chicago Published,

Chicago.
The New Grove Dictionary Music and Musicians, 1980, Edited by Stanley Sadie, Published
by Macmillan Publishers Limited, London.
Tulac, Pars (1986), Mehterhaneden Bandoya, stanbul, Cem Yaynevi.
156