CU HI N TP THI CUI K

1.
1.1.

Nhng hnh thc c bn ca th gii quan. Chc nng ca

th gii quan trit hc.
L lun chung v th gii quan

1.1.1.
Th gii quan l g?
Th gii quan la toan b nhng quan im, quan ni m cua con ngi v th gii.
Th gii quan bao ham ca nhng quan im, quan ni m v gii t nhin va ca nhng quan im,
quan ni m v ban thn con ngi, xa h i loai ngi.
Th gii quan ra i t cuc sng. N la kt qua cua qu trnh nhn thc, song suy cho n cng n
la kt qua cua ca nhng yu t chu quan va nhng yu t khch quan, cua ca hot ng nhn thc va hot
ng thc tin.
Hnh thanh th gii quan la mt qu trnh tt yu ma chu th cua n c th la c nhn hay cng ng
va xa hi.
1.1.2.
V ni dung ca th gii quan phn nh th gii ba gc :
- Cc i tng bn ngoai con ngi.
- Ban thn con ngi.
- Mi quan h cua con ngi vi cc i tng bn ngoai con ngi.
1.1.3.
Hnh thc
Th gi quan c th biu hin di dng quan im, quan nim ri rc, cng c th biu hin di
dng h thng l lun cht ch.
1.1.4.
Cu trc
Th gii quan c cu truc phc tp nhng 2 yu t c ban la tri thc va nim tin.
M t TGQ nht qun la TGQ c tri thc va nim tin thng nht vi nhau to c s con ngi
hanh ng theo tri thc va nim tin cua mnh.
Tri thc la c s trc tip cho s hnh thanh th gii quan, song tri thc ch gia nhp va o th gii
quan khi n a tr thanh nim tin hnh thanh l tng, ng c thi thuc con ngi hanh ng.
Khng bao gi con ngi t c th gii quan nht qun tuyt i, ma tnh nht qun cua th gii
quan ma con ngi t c cang ngay cang tng ln khi tri thc cua con ngi cang ngay c kim
nghim.
Trong cuc sng con ngi c th xay ra cc trng hp: con ngi c tri thc nhng thiu nim
tin va con ngi c nim tin nhng thiu tri thc th cc th gii quan nay khng nht qun nn hanh
ng cua con ngi khng nht qun. V d: C ngi ni v l thuyt chu ngha xa hi rt hay nhng
ban thn li khng tin xa hi xut hin. Cho nn chnh nhng con ngi y nhiu khi li tha ha,
nhng nhiu nhn dn, tham nhng... la biu hin cua th gii quan khng nht qun. Trng hp th
hai, nhng gio dn rt tin vao tn gio cua mnh, nhng khng c nhiu ngi hiu bit ung v gio l
cua tn gio mnh. Nhiu nha dn c ban th Pht, tin theo Pht gio nhng liu c bao nhiu ngi c
hiu bit v s ra i, thuyt T Diu ...
Nh vy, mt th gii quan nht qun la mt th gii quan c tri thc va nim tin thng nht vi
nhau to nn c s vng chc cho con ngi tip tc tm hiu th gii, cho con ngi xc nh thi ,
cch thc hot ng, cch thc sng ni ring va xc lp nhn sinh quan ni chung.
1.1.5.
Vai tr, chc nng
Chnh vai tr la c s con ngi xc nh nhng vn then cht cua cuc sng, th gii quan
c cc chc nng nh: chc nng nhn thc, chc nng xc lp gi tr, chc nng bnh xt, nh gi, chc
nng iu chnh hanh vi... ma khi qut li, chc nng bao trm cua th gii quan la chc nng nh
hng cho toan b hot ng sng cua con ngi.
1.1.6.
Phn loai th gii quan
Tuy theo cch tip c n ma TGQ c phn thanh nhiu loi khc nhau, nh:
- TGQ duy v t va TGQ duy tm.
- TGQ v thn va TGQ hu thn.
- TGQ khoa hoc va TGQ phan khoa hoc.
- V.v.
TGQ khoa hoc la TGQ c hnh thanh va pht trin da trn thanh tu cua cc khoa hoc.
1

1.2.

Nhng hnh thc c bn ca th gii quan

Cn c vao qu trnh vn ng va pht trin tri thc va nim tin cua con ngi trong lch s loai
ngi, ngi ta chia th gii quan thanh ba hnh thc c ban.
1.2.1. Th gii quan huyn thoai
TGQ huyn thoi la TGQ hnh thanh va pht trin trong giai on u cua xa h i loai ngi.
c trng c ban cua TGQ huyn thoi:
- Th hin chu yu qua cc chuyn thn thoi.
- Trnh nh n thc rt thp, ch dng li cp nhn thc cam tnh (trng thy, s thy cha
cha t n nhn thy). Nhng ci tru tng trong cc cu chuyn thn thoi c th hin di
dng c th.
- Tri thc va nim tin an xen nhau.
- N i dung pha tr n khng t giac gia thc va ao, gia thn va ngi; tr t t khng gian,
thi gian bi ao l n.S pha trn nay la kt qua tt yu cua trnh nhn thc thp, khi con ngi cha
hiu v ngun gc, nguyn nhn, ban cht cua s vt, hin tng trong th gii nn ho a nhn cch ha,
nhn hnh ha, nhn tnh ha chung thanh cc v thn hoc bn thn trong thn thoi. Cc v thn trong
chuyn thn thoi rt tht. Cc v thn c sc mnh, tai nng cua thn, nhng nhng v thn y li c
nhng iu rt ngi. Dt la v thn cao nht trong cc v thn trong thn thoi Hy Lp. Dt c sc mnh,
tai nng, quyn lc cua mt v thn, nhng Dt li c nhng im rt ngi nh rt thch ph n, thn
cng nng gin, cng th hn, vui bun, yu thng, ghen ght.... nhng con ngi bng xng bng
tht nhng b tc li c nhng yu t rt thn thnh. Hnh anh cua cc th h trc c truyn ming
t ngi nay sang ngi khc, t i nay sang i khc qua tng tng, qua suy lun tng tng cua
con ngi k to ra nhng s bin i khng t gic lam cho nhng con ngi cua th tc ngay cang anh
hng hn, ky v hn va cng thn thnh hn. Hraclit, Hcto, ix, Thiu Ho, Chuyn Huc... la nhng
con ngi nh th. Trt t thi gian va khng gian b ao ln cng do yu t truyn ming to nn.
C th ni, th gii quan huyn thoi u giai thch cc lc lng t nhin trong tng tng va
nh tr tng tng; va u truy tm ngun gc th tc nhng th tc a c trc thn thoi do chnh
ban thn th tc sng to ra vi nhng v thn va bn thn; cng u ch la ci thc t a qua phan nh
hoang tng vao nhng cu chuyn cua ngi nguyn thuy.
1.2.2. Th gii quan tn gio
TGQ tn gio la TGQ c nim tin manh lit vao sc mnh cua lc lng siu nhin i vi th gii;
nim tin nay c th hin qua cc hot ng c t chc suy tn, sng bi lc lng siu nhin y.
c trng c ban cua TGQ tn gio:
- Ra i rt sm
- Th hi n chu yu qua gio l cua cc tn gio.
- Trnh nh n thc thp. Khi con ngi khng th giai thch c cc hin tng nh: ma
gi, sm chp, nht thc, nguyt thc... a dn n vic con ngi thn thnh ha chung, quy
chung v sc mnh t nhin va tn th chung.
- Tuy t i ha nim tin.c trng chu yu cua th gii quan tn gio la nim tin cao hn l tr,
trong nim tin vao mt th gii khc hoan thin, hoan m ma con ngi s n sau ci cht
gi vai tr chu o. V.I. Lnin cho rng: S bt lc cua giai cp bc lt trong cuc u tranh
chng bon bc lt tt nhin ra lng tin vao mt cuc i tt p hn ca th gii bn kia, cng
ging nh s bt lc cua con ngi da man trong cuc u tranh chng thin nhin ra lng
tin vao thn thnh, ma qu, vao nhng php mau,.... Trong nim tin nay, TGQ tn gio biu
hin s ngho nan hin thc, va la phan khng chng li s ngho nan . N la thuc giam
au, la nhu cu tinh thn cua mt b phn qun chung trong cuc sng.
- Ao ln t thc, thn ln t ngi. trong tt ca cc tn gio th vai tr va v tr cua con ngi
lun thang bc cui cng. Hnh anh con ngi lun hin ln vi mt tri cua mnh.
1.2.3. Th gii quan trit hc
TGQ trit hoc la TGQ c ht nhn l lu n la cc hoc thuyt trit hoc.
TGQ trit hoc va trit hoc khng tch ri nhau. Trit hoc la ht nhn l lun cua TGQ, la b phn
quan trong nht v n chi phi cc quan im, quan nim cn li cua TGQ nh quan im vkinh t,
chnh tr, vn ha,....
c trng c ban cua TGQ trit hoc:
- Th gii quan trit hoc ra i mun nht so vi th gii quan huyn thoi va th gii quan tn gio.
Th gii quan trit hoc ch hnh thanh khi nhn thc cua con ngi a t n trnh cao cua s
2

khi qut ha, tru tng ha va khi cc lc lng xa hi a thc c s cn thit phai c nh
hng v t tng ch o cuc sng. Trit hoc ra i vao khoang thi k VIII TCN.
- Th gii quan trit hoc chu yu th hin qua cc hoc thuyt trit hoc.
- Ra i khi nh n thc cua con ngi a t n trnh cao cua s khi qut ha, tru tng ha,
h thng ha va khi cc lc lng xa h i a thc c s cn thit phai c nh hng v t
tng ch o cu c sng.
- cao vai tr tri thc.
- Khng ch th hi n quan im, quan ni m v th gii ma cn chng minh chung bng l lu n.
Trong khi th gii quan huyn thoi va th gii quan tn gio ch trnh bay cc quan im, quan
nim.
- Tnh cht cua TGQ trit hoc do tnh cht cc hoc thuyt trit hoc quy nh. c im nay th gii
quan huyn thoi va tn gio khng c ni dung tng ng. Nu hoc thuyt trit hoc la duy vt thi
th gii quan tng ng la th gii quan duy vt, nu hoc thuyt trit hoc la duy tm th th gii
quan tng ng la th gii quan duy tm.
Th gii quan trit hoc c chia thanh th gii quan duy tm va th gii quan duy vt.
TGQDT la TGQ tha nh n ban cht cua th gii la tinh thn va tha nh n vai tr quyt nh cua
tinh thn i vi th gii v t cht.
TGQDT th hi n di 2 hnh thc: TGQDT chu quan va TGQDT khch quan tng ng vi chu
ngha duy tm chu quan va chu ngha duy tm khch quan. Chu ngha duy tm chu quan quan nim ci
tinh thn, thc la cua chu th (con ngi). Chu ngha duy tm khch quan trong khi tha nhn tnh th
nht cua thc th chu ngha duy tm khch quan quan nim c mt loi thc khng cua con ngi, c
trc va quyt nh s ra i va tn ti cua v tr va con ngi.
TGQDV la TGQ tha nh n ban cht cua th gii la v t cht, tha nh n vai tr quyt nh cua i
sng v t cht i vi i sng tinh thn va tha nh n vai tr cua con ngi trong i sng xa hi.
K t khi ra trit hoc i, s pht trin cua th gii quan duy vt gn lin vi s pht trin cua chu
ngha duy vt. Tng ng vi 3 hnh thc c ban cua CNDV la 3 hnh thc c ban cua TGQDV:
- TGQDV cht phc.
- TGQDV siu hnh.
- TGQDV bi n chng.
TGQDVCP la TGQ th hi n trnh nh n thc ngy th, cht phc cua cc nha duy v t thi c
i.
Tiu biu la phi Ng hanh Trung Quc; Vaisesika, Lokayata n ; Miletus, Ephezus, Hy
Lp; v.v.
c trng c ban cua TGQDVCP
- Nh n thc n ng tnh trc quan, phong on nn ngy th, cht phc.
- ng nht VC vi v t th khi TGQ nay hiu vt cht la nhng cht u tin sinh ra vn v t.
phng ng, phi Ng hanh coi nhng cht u tin y la Kim Mc Thuy Hoa Th. phng
Ty, phi Mile cho rng cht u tin y n thun la nc (quan im cua Talet), apeiron (quan im cua
Anaaximan) hay khng kh (quan im cua Anaximen).
- Khng hiu ung ngun gc, ban cht cua YT.
- Khng hiu ung mi quan h gia VC & YT.
- Duy tm v xa h i.khi giai quyt nhng vn t nhin ho ng trn quan im duy vt, cn khi
giai quyt nc vn xa hi ho a trt sang quan im duy tm
- Cha th hi n c vai tr cai to th gii.
TGQDV cht phac ra i va th hin r nt thi k c i, tha nhn tnh th nht cua vt cht,
nhng ho li ng nht vt cht vi vt th. Vt th la biu hin c th cua vt cht, vt cht la vt liu,
nh vy cha phn bit c vt th va vt cht. phng ng, phi Ng hanh coi nhng cht u tin
y la Kim Mc Thuy Hoa Th. phng Ty, phi Mile cho rng cht u tin y n thun la
nc (quan im cua Talet), apeiron (quan im cua Anaaximan) hay khng kh (quan im cua
Anaximen). Trnh nhn thc CNDV thi k c i nay cn thp, kha nng khi qut ha, h thng ha
cha cao.
Th gii quan duy vt cht phc cn c nhiu hn ch, trong :
Nhn thc cua cc nha duy vt mang nng tnh trc quan, phong on ch cha c c
nhng cn c khoa hoc vng chc.
3

Quan nim vt cht la mt hay mt s cht u tin san sinh vn vt chng to cc nha duy
vt thi k nay a ng nht vt cht vi vt th - mt s dng c th cua vt cht.
Vic ng nht vt cht vi vt th la mt trong nhng nguyn nhn dn n nhiu hn ch
trong nhng lnh vc khc, nh: khng hiu c ban cht cua cc hin tng tinh thn
cng nh mi quan h gia tinh thn vi vt cht; khng c c s xc nh nhng biu hin
cua vt cht trong i sng xa hi nn cng khng c c s ng trn quan im duy vt
khi giai quyt nhng vn v mt xa hi. iu tt yu dn n quan im duy vt
khng trit : khi giai quyt nhng vn t nhin ho ng trn quan im duy vt, cn
khi giai quyt nc vn xa hi ho a trt sang quan im duy tm
Th gii quan duy vt thi c i ch dng li vic giai thch th gii ch cha ng c
vai tr cai to th gii.
TGQDV siu hnh: La TGQ cua cc nha duy v t c hnh thanh t phng php nh n thc siu
hnh.
Th hi n r nt vao th k XVII, XVIII cc nc Ty u.
Tiu biu la Bacon, Hobbes, Locke, Spinoza, Descartes, Diderot, Holbach, v.v.
c trng c ban cua TGQDV siu hnh
Tip tc pht trin t tng cua TGQDV cht phc thi c i v VC, ngha la vt cht va
vt th vn ng nht, cha phn bit c. V vy, CNDV giai on vn cha hiu ung n v ban cht
thc cng nh quan h gia vt cht va thc.
Nh n thc th gii bng phng php siu hnh nn coi th gii la v s nhng s v t c
th tn ti cnh nhau trong m t khng gian trng rng.Khi nhn thc mt i tng nao th phng
php siu hnh c lp tch ri i tng y ra khoi ci khc, ho khng thy mi lin h gia cc i tng
vi nhau.Khi nhn thc mt i tng th ngi ta quan nim i tng khng c s thay i, ma c
thay i th ch thay i v mt s lng ch khng c s thay i v mt cht lng.
Ngoai nhng hn ch nh TGQDVCP, TGQDVSH cn b c l hn ch ca v phng php nh n
thc, phng php t duy.
Th gii quan duy vt bin chng:
TGQDVBC c Marx & Engels xy dng vao TK XIX trn c s: Tng kt nhng thanh tu cua
khoa hoc, nhng s ki n lch s Ty u, khi PTSX TBCN a b c l ca nhng m t mnh va hn ch
cua n; k tha nhng n i dung hp ly trong trit hoc cua Feuerbach & Hegel.
c trng c ban cua th gii quan duy vt bin chng:
- Th gii quan duy vt bin chng phn bit r vt cht vi vt th. Vt cht la thc ti khch
quan, tc la tt ca nhng g tn ti bn ngoai thc khng, khng ph thuc vao thc. Nhng
biu hin c th cua vt cht la vt th.
- Th gii quan duy vt bin chng nhn thc th gii bng phng php bin chng. Phng
php bin chng la phng php t i tng vao trong mi lin h, nhn thc i tng
trng thi ng, nm trong khuynh hng chung cua s pht trin.
Kt lun: Tnh cht cua th gii quan trit hoc b tnh cht cua cc hoc thuyt trit hoc quyt nh.
Th gii quan huyn thoi khng th tn ti vi t cch la th gii quan khoa hoc bi thi k y khoa hoc
cn cha ra i. Th gii quan tn gio tuyt i ha vai tr cua yu t siu t nhin, nim tin khng ph
hp tr thanh th gii quan khoa hoc. Th gii quan duy tm khng th tr thanh th gii quan khoa
hoc bi n tha nhn tnh th nht cua thc, i ngc li kt lun cua khoa hoc. Th gii quan duy vt
cht phc ng nht vt cht vi vt th nn khng th tn ti vi t cch la th gii quan khoa hoc. Th
gii quan duy vt siu hnh xem xt i tng trong s c lp, tch ri, khng c s thay i v cht ma
ch c s thay i v lng nn cng khng th tr thanh th gii quan khoa hoc. th gii quan duy vt
bin chng xy dng trn nn tang nhng kt lun cua khoa hoc va n la h thng m, i hoi cc th h
khng ngng tng kt cc thanh tu khoa hoc b sung va pht trin cho ph hp vi pht trin cua khoa
hoc. Cho nn, th gii quan duy vt bin chng ly chu ngha Mc Lnin lam ht nhn ph hp tr
thanh th gii quan khoa hoc.

1.3.

Chc nng ca th gii quan trit hc

Th gii quan trit hoc nh hng cho toan b cu c sng cua con ngi. Th gii quan trit hoc
c hnh thanh, pht trin trong qu trnh sinh sng va nhn thc cua con ngi; n lt mnh, th gii
quan trit hoc li tr thanh nhn t nh hng cho con ngi tip tc qu trnh nhn thc th gii xung
quanh, cng nh t nhn thc ban thn mnh, va c bit la, t con ngi xc nh thi , cch thc
hot ng va sinh sng cua mnh.Th gii quan ung n la tin hnh thanh nhn sinh quan tch cc,
tin b.
4

Chu ngha duy vt va chu ngha duy tm la hai th gii quan c ban i lp nhau: th gii quan duy
vt, khoa hoc va th gii quan duy tm tn gio. Cuc u tranh gia chu ngha duy vt va chu ngha duy
tm trong trit hoc biu hin bng cch nay hay cch khc cuc u tranh gia cc giai cp, cc lc lng
xa hi i lp nhau. Chu ngha duy vt la th gii quan cua giai cp, cua lc lng xa hi tin b, cch
mng, gp phn tch cc vao cuc u tranh v s tin b xa hi. Trong lch s, chu ngha duy vt a ng
tro tch cc trong cuc u tranh cua chu n dn chu chng chu n qu tc Hy Lp thi c i, trong
cuc u tranh cua giai cp t san chng giai cp phong kin cc nc phng Ty thi cn i. Ngc
li, chu ngha duy tm c s dng lam cng c bin h v l lun cho giai cp thng tr, lc hu, phan
ng.
TGQ trit hoc la TGQ c ht nhn l lu n la cc hoc thuyt trit hoc. Cho nn chc nng cua trit
hoc cng la chc nng cua th gii quan. Th gii quan trit hoc cn c chc nng phng php lun.
Mi h thng trit hoc khng ch la mt th gii quan nht nh, ma cn la phng php lun chung nht
trong vic xem xt th gii. Mi quan im trit hoc ng thi la mt nguyn tc phng php lun, la l
lun v phng php. Vi t cch la phng php lun chung nht, trit hoc ng vai tr nh hng cho
con ngi trong qu trnh tm ti, xy dng, la chon va vn dng cc phng php trong nhn thc va
hot ng thc tin, va do , n c ngha quyt nh i vi thanh bi trong nhn thc va thc tin.

2.

Nhng hnh thc lch s ca php bin chng. Ni dung c

bn ca php bin chng duy vt v nhng yu cu c
tnh nguyn tc m php bin chng duy vt i hi.
2

Nhng hnh thc lch s ca php bin chng

1.2.1. Bin chng l g?

Bin chng la khi nim dng ch cc mi lin h, s vn ng va pht trin cua cc s vt,
hin tng.
Phng php bi n chng la phng php:
- Nh n thc i tng trong cc mi lin h vi nhng s v t hi n tng khc;
- Nh n thc i tng trong trng thi ng nm trong khuynh hng chung la pht trin.
1.2.2. Php bin chng l g?
Php bi n chng la hoc thuyt v cc mi lin h , v s v n ng va pht trin.
Vi t cch la hoc thuyt, php bin chng th hin tri thc cua con ngi v cc mi lin h, v s
vn ng va pht trin.
Php bi n chng va la l lu n , va la phng php.
- La l lu n v php bin chng la hoc thuyt v cc mi lin h, hoc thuyt v s vn ng va
pht trin.
- La phng php v php bi n chng la h thng nhng nguyn tc, nhng yu cu i hoi con
ngi phai nh n thc i tng trong cc mi lin h , trong s v n ng cua qu trnh pht sinh, pht
trin va di t vong cua n.
1.2.3. Nhng hnh thc lch s ca php bin chng
Hoc thuyt th hin nhn thc cua con ngi, la san phm cua qu trnh nhn thc, ma s hiu bit
va nhn thc cua con ngi khng c nh nn ni dung cua php bin chng lun thay i, vn ng
theo thi gian. Cn c vao s vn ng, thay i cua php bin chng, ngi ta chia lch s cua php bin
chng thanh 3 hnh thc c ban: Php bin chng cht phc, Php bin chng duy tm, Php bin chng
duy vt.
2.2.1.1. Php bin chng cht phc
Hoc thuyt v cc mi lin h, v trng thi vn ng va pht trin da trn trc quan, n ng tnh
ngy th, cht phc.
- Biu hin r nt thi c i. Tiu biu cho php bin chng cht phc thi c i phng
ng la quan im v Dch, v m Dng, Ng hanh Trung Quc. Tiu biu cho php bin chng cht
phc thi c i phng Ty la quan im cua Hraclit Hy Lp.
- Thi k nay con ngi tha nhn trong v tr c mi lin h, c s vn ng va pht trin. Nhng
ngi ta cha hiu su v cc mi lin h, v s vn ng va pht trin nn hoc thuyt v mi lin h, v
s vn ng va pht trin mang tnh cht ngy th, cht phc. Do trnh cn thp km v khoa hoc, nn
php bin chng c i mi ch la nhng quan im bin chng mc mc, mang tnh suy lun, phong
on trn c s nhng kinh nghim trc gic ma cha c minh chng bng cc tri thc khoa hoc.
5

Cho d cn nhiu hn ch, nhng nhn chung, php bin chng c i a coi th gii la chnh th
thng nht; gia cc b phn cua th gii c mi lin h qua li, thm nhp, tc ng va quyt nh ln
nhau; th gii khng ngng vn ng, bin i. Nhng ni dung tu tng c ban cua php bin chng Hy
Lp c i la c s php bin chng pht trin ln cch hnh thc cao hn, trit hoc hin i ch tip
tc ci cng vic do Heraclit va Arixtt a m u ma thi.
2.2.1.2. Php bin chng duy tm
Hoc thuyt v cc mi lin h, v s vn ng va pht trin cua cc nha trit hoc duy tm.
Php bin chng duy tm t n nh cao trong trit hoc Heghen c vao thi k XIX.
Ln u tin trong lch s Hghen a trnh bay nhng ni dung c ban cua php bin chng di
dng hoc thuyt cht ch thng qua h thng cc nguyn l, cc quy lut, cc cp phm tr. Nhng hn
ch ln nht cua Hghen la ng theo chu ngha duy tm cho nn php bin chng cua H ghen la php
bin chng duy tm, ngha la H ghen quan nim cc mi lin h, s vn ng va pht trin nay tn ti
trong th gii tinh thn trc ri mi chuyn ha thanh mi lin h, s vn ng va pht trin trong th
gii vt cht.
Theo Lnin, cng hin ln nht cua php bin chng duy tm trong trit hoc c in c, c bit
la Hghen a tr thanh php bin chng, coi n nh mt phng php xem xt i lp vi phng php
siu hnh cua thi k XVII, XVIII. Nu php bin chng c i chu yu c uc rut t kinh nghim cuc
sng th php bin chng duy tm trong trit hoc c in c a tr thanh mt h thng l lun tng i
hoan chnh va trong mt chng mc nht nh, a tr thanh mt phng php t duy trit hoc ph bin.
Tuy nhin, vi nhng hn ch cua php bin chng duy tm trong trit hoc c in c, khi khoa hoc t
nhin pht trin sang giai on tng qut, nghin cu qu trnh pht sinh, pht trin cua s vt, hin tng
trn quan im duy vt, th tt yu n s b phu nh va thay th bng php bin chng duy vt.
2.2.1.3. Php bin chng duy vt
Php bin chng duy vt c th hin trong trit hoc do Mc va ng ghen xy dng vao gia th
k XIX, trn c s k tha nhng ni dung hp l trong php bin chng cua Hghen.
c trng c ban cua php bin chng duy vt:
- Php bin chng duy vt c xy dng trn nn tang cua th gii quan duy vt khoa hoc.
- Php bin chng duy vt khng ch giai thch cc mi lin h, trng thi vn ng va pht trin
cua th gii ma n cn la cng c nhn thc va cai to th gii.

2.3. Ni dung c bn ca php bin chng duy vt

S phong phu va a dng cua cc s vt, hin tng trong t nhin, xa hi, t duy quy nh ni
dung php bin chng duy vt. Ni dung cua cc php bin chng duy vt bao gm nguyn l v mi lin
h ph bin va nguyn l v s pht trin.2 nguyn l c c th ho qua cc quy lu t.Cc mi lin h
ph bin gia cc s vt, hin tng c php bin chng duy vt khi qut thanh cc phm tr c ban
nh ci ring, ci chung, ci n nht; tt nhin va ngu nhin; ban cht va hin tng; nguyn nhn va
kt qua, kha nng va hin tng; ni dung va hnh thc Bn cnh cc cp phm tr, php bin chng
duy vt cn bao ham ba quy lut ph bin v s vn ng, pht trin cua t nhin, xa hi va t duy. la
quy lut chuyn ha t nhng s thay i v lng dn n nhng s thay i v cht va ngc li, quy
lut thng nht va u tranh gia cc mt i lp, quy lut phu nh cua phu nh.
Nguyn l v mi lin h ph bin:
Mi lin h la khi nim dng ch s tc ng qua li ln nhau, rang bu c nhau, gp phn quy
nh s tn ti cua nhau, chuyn ho nhau cua cc s v t, hi n tng.
Trong php bin chng duy vt, mi lin h ph bin dng khi qut: khng c s v t, hi n
tng nao tn ti c l p, tch ri khoi nhng s v t, hi n tng khc ma chung lun nm trong nhng
mi lin h vi nhau.
Cc mi lin h c nhiu tnh cht; song c 3 tnh cht c ban, la:
1). Tnh khch quan. Cc mi lin h tn ti ngoai thc, khng ph thuc vao thc cua con
ngi
2). Tnh ph bin. Bt ky s vt nao, hin tng nao cng c mi lin h; u (v khng gian)
cng c mi lin h; luc nao (v thi gian) cng c mi lin h.
3). Tnh a dng, phong phu.S vt khc nhau, khng gian khc nhau, thi gian khc nhau th cc
mi lin h khc nhau.
ngha phng php lun
Nu cc mi lin h c tnh khch quan, tnh ph bin th trong hot ng cua mnh, con ngi
phai tn trong quan im toan di n, ng thi phai chng quan im phin din, mt chiu.
6

Nu cc mi lin h c tnh a dng, phong phu th trong hot ng cua mnh, con ngi phai tn
trong quan im lch s c th, ng thi phai chng t tng chung chung, i khi.
Nguyn l v s phat trin:
Vn ng la khi nim ch moi s bin i; y la s bin i cha xc nh chiu hng.
Pht trin la qu trnh v n ng theo hng t trnh thp n trnh cao, t cha hoan
thi n cho n hoan thi n.
Trong php bin chng duy vt, pht trin dng khi qut:Moi s v t khng ngng v n ng
trong khuynh hng chung la pht trin. Ngun gc cua s v n ng va pht trin la mu thun cua s
v t; cch thc cua s v n ng va pht trin la lng cua s v t i dn n cht cua s v t i va
ngc li; khuynh hng cua s v n n g va pht trin din ra quanh co, phc tp c th hi n bng
ng xoy c i ln; y la qu trnh phu nh cua phu nh ma ht mi m t chu ky s v t l p li
dng nh ci ban u nhng cp cao hn.
Pht trin c 3 tnh cht c ban :
1). Tnh khch quan.
2). Tnh ph bin.
3). Tnh a dng, phong phu.
ngha phng phap lun
Nu pht trin c tnh khch quan, tnh ph bin, tnh a dng phong phu th trong cuc sng, con
ngi phai tn trong quan im pht trin.
Quan im pht trin i hoi: Khi nhn thc mt i tng nao phai nhn thc i tng
trng thi ng nm trong khuynh hng chung la pht trin; phai tm ra ngun gc, cch thc, khuynh
hng c th cua s pht trin ; ng thi phai chng li t tng bao thu, tr tr.

2.4. Nhng yu cu c tnh nguyn tc m php bin chng duy vt i

hi.
2.4.1. Nguyn tc ton din
Khi nhn thc mt i tng nao phai nhn thc n vi t cch la mt chnh th vi tt ca
nhng yu t cu thanh va nhng mi lin h cua n; phai chng t tng phin din, mt chiu, chit
trung, ngy bin.
Trong nhn thc, nguyn tc toan din la yu cu tt yu cua phng php tip cn khoa hoc, cho
php tnh n moi kha nng cua s vn ng, pht trin c th c cua s vt, hin tng trong mt chnh
th thng nht vi tt ca cc mt, cc b phn, cc yu t, cc thuc tnh, cng cc mi lin h cua chung.
Nguyn tc toan din cn i hoi, nhn thc c s vt, hin tng chung ta cn xem xt n
trong mi lin h vi nhu cu thc tin cua con ngi. Mi lin h gia s vt, hin tng vi nhu cu
cua con ngi rt a dng, trong mi hoan canh nht nh, con ngi ch phan nh mt s mi lin h nao
cua s vt, hin tng ph hp vi nhu cu nht nh cua mnh, nn nhn thc cua con ngi v s
vt, hin tng mang tnh cht tng i, khng y u tron vn. Nm c iu s trnh tuyt i
ha nhng tri thc a c v s vt, hin tng va trnh coi nhng tri thc a c la tri thc bt bin, tuyt
i cui cng v s vt, hin tng ma khng b sung pht trin. Bi vy, khi xem xt toan din tt ca cc
mt cua nhng mi quan h cua s vt, hin tng phai chu n s pht trin c th cua cc quan h
.
Logic cua qu trnh hnh thanh quan im toan din trong nhn thc, xem xt s vt, hin tng s
phai trai qua nhiu giai on, c ban la i t quan nim ban u v ci toan th n nhn thc mi mt,
mi mi lin h c th cua s vt, hin tng ri n nhn thc nhiu mt, nhiu mi lin h cua s vt,
hin tng va cui cng i ti khi qut nhng tri thc phong phu rut ra tri thc ban cht cua s
vt, hin tng.
Trong thc tin, mun cai to s vt, hin tng phai p dng ng b mt h thng cc bin php,
cc phng tin khc nhau tc ng lam thay i cc mt, mi lin h tng ng cua cc s vt, hin
tng. Song trong tng bc, tng giai on phai nm ung khu trong tm, then cht tp trung lc
lng giai quyt.
2.4.2. Nguyn tc lch s - c th
Khi nhn thc mt i tng nao phai nhn thc n trong nhng mi trng c th, iu kin c
th, khng gian thi gian c th, nhng mi lin h c th cng nh v tr, vai tr c th cua n; ng
thi phai chng thi hi ht, t tng qua loa, i khi.
Nghin cu s vt, hin tng trong s vn ng va pht trin trong tng giai on c th cua n;
bit phn tch mi tnh hnh c th trong hot ng nhn thc va thc tin la yu t quan trong nht trong
cc yu t cua ni dung nguyn tc lch s - c th.
7

Nguyn tc lch s - c th khng ch yu cu phai nhn thc c vn ng c tnh ph bin, nhn

thc nhng s thay i din ra trong s vt, hin tng, nhn thc nhng trng thi cht lng thay th
cho nhau, ma cn yu cu ch ra c ci quy lut khch quan quy nh s vn ng, pht trin cua s
vt, hin tng, quy nh s tn ti hin thi va kha nng chuyn ha thanh s vt, hin tng mi thng
qua s phu nh
Nguyn tc lch s - c th cn i hoi phai xem xt cc s vt, hin tng trong cc mi lin h c
th cua chung. Nhn thc s vt, hin tng theo nguyn tc lch s - c th la cn thy cc mi lin h,
s bin i cua chung theo thi gian, cng nh trong khng gian tn ti khc nhau cua mi mt, mi
thuc tnh, c trng cua s vt, hin tng; trnh khuynh hng gio iu, chung chung, tru tng
khng c th. Mt khc cng cn phng khuynh hng tuyt i ha tnh c th, khng thy s vt,
hin tng trong ca qu trnh vn ng, bin i.
Trong hot ng nhn thc, chu th phai tm hiu qu trnh hnh thanh, tn ti va pht trin c th
cua nhng s vt c th trong nhng iu kin, hoan canh, quan h c th.
Trong hot ng thc tin, chu th phai xy dng c nhng i sch c th, p dng cho nhng
s vt, hin tng c th ang tn ti trong nhng iu kin, hoan canh, quan h c th ma khng nn p
dng nhng khun mu chung chung cho bt c s vt, hin tng nao, trong bt c iu kin, hoan
canh, quan h nao.
2.4.3. Nguyn tc pht trin
Khi nhn thc mt i tng nao phai nhn thc n trong trng thi vn ng, nm trong
khuynh hng chung la pht trin; phai tm ra ngun gc, cch thc, khuynh hng cua s vn ng va
pht trin y; ng thi phai ung h ci mi ci ph hp vi quy lut cua pht trin va chng t tng
bao thu, tr tr.
Ngi ta pht trin yu cu, khi xem xt s vt, hin tng, phai t n trong trng thi vn ng,
bin i, chuyn ha khng ch nhn thc s vt, hin tng trong trng thi hin ti, ma cn phai thy
c khuynh hng pht trin cua n trong tng lai, ngha la phai phn tch lam r nhng bin i
cua s vt, hin tng, khi qut nhng hnh thc biu hin cua s bin i tm ra khuynh hng
bin i chnh cua n.
Nguyn tc pht trin yu cu, phai nhn thc s pht trin la qu trnh trai qua nc giai on, t
thp n cao, t n gian n phc tp, t km hoan thin n hoan thin hn. Mi giai on pht trin
li c nhng c im, tnh cht, hnh thc khc nhau; bi vy, phai c s phn tch c th tm ra
nhng hnh thc tc ng ph hp hoc thuc y, hoc hn ch s pht trin .
Nguyn tc pht trin i hoi trong qu trnh hot ng nhn thc va thc tin phai nhy cam vi
ci mi, sm pht hin ra ci mi, ung h ci mi hp quy lut, to iu kin cho ci mi pht trin thay
th ci c; phai chng li quan im bao thu, tr tr

3.

Nguyn tc thng nht gia l lun vi thc tin.

2

KHAI NIM THNG NHT GIA LY LUN VI THC TIN

Thng nht gia l lu n vi thc tin la l lu n va thc tin phai gn b hu c vi nhau; trong ,
thc tin phai c l lu n dn ng, cn l lu n phai ly thc tin lam c s, lam ng lc, la mc ch
va la ni kim tra mnh ung hay sai.

3.2. THC TIN V NHNG HNH THC C BN CA THC TIN

3.2.1. Khi nim thc tin
Thc tin la toan b hot ng vt cht mang tnh lch s - xa hi cua con ngi nhm cai to hin
thc.
cp n thc tin ngi ta cp n hot ng vt cht.HVC la hot ng con ngi s dng
lc lng vt cht, cng c vt cht tc ng vao nhng i tng vt cht nhm cai to chung theo nhu
cu cua mnh.Con ngi s dng cc phng tin tc ng vao i tng theo nhng hnh thc va mc khc nhau
ty thuc vao mc ch cua con ngi. Kt qu cua qu trnh hot ng thc tin la nhng sn phm tha mn nhu cu vt
cht va nhu cu tinh thn cua c nhn va cng ng.

HDVC la hot ng mang tnh LS XH:Mi giai on lch s khc nhau con ngi tin hanh
nhng hot ng nay khc nhau; Xa hi quy nh mc ch, lc lng, cng c, v.v. cua hot ng.
Mi hot ng cua con ngi din ra trong mt giai on nht nh nao . N c qu trnh hnh thanh, pht trin va
kt thc hoc chuyn ha sang giai on khc; khng c hot ng thc tin nao tn ti vnh vin. Mt khc, hot ng thc
tin chu s chi phi cua mi giai on lch s c v i tng, phng tin cng nh mc ch hot ng.
Hot ng thc tin mc du phi thng qua tng c th, tng nhm ngi, nhng hot ng cua tng c th, tng
nhm ngi li khng th tch ri cc quan h x hi. x hi quy nh mc ch, i tng, phng tin va lc lng trong

hot ng thc tin. Do , hot ng thc tin cua con ngi mang tnh x hi su sc, c thc hin trong cng ng, v
cng ng, do cng ng.

Mc ch cua cc hot ng thc tin la cai to xa hi, gii t nhin va chnh ban thn con ngi
cho ph hp vi qu trnh pht trin.
3.2.2. Nhng hnh thc c bn ca thc tin
Thc tin rt a dng nhng c biu hin di 3 hnh thc c ban: hot ng SX VC, hot ng
chnh tr - XH va hot ng thc nghim khoa hoc.
Hot ng san xut vt cht la hot ng trc tip tc ng vao t nhin, cai to t nhin nhm to
ra cua cai vt cht cho s tn ti va pht trin cua xa hi.
Hot ng chnh tr - xa hi la hot ng cua con ngi trc tip tc ng vao xa hi, cai bin cc
quan h xa hi theo hng tin b.
Hot ng thc nghim khoa hoc la hot ng cua cc nha khoa hoc tc ng lam cai bin nhng
i tng nht nh, trong mt iu kin nht nh, theo mt mc ch nghin cu nht nh.
3.2.3. Mi quan h gia cc hnh thc ca thc tin
Cc hnh thc hot ng thc tin tuy c s khc nhau tng i nhng chung thng nht, c chung
chu th hot ng, cng mc ch; chung h tr, anh hng ln nhau. Hot ng sn xut vt cht khng th
khng hot ng trong cng ng x hi, khng th khng c vai tr cua thc nghim khoa hoc. Mc d hot ng chnh tr x hi trc tip n nhng vn cua i sng chnh tr - tinh thn, nhng kt qu hot ng cua lnh vc nay li tc ng
tch cc n s pht trin sn xut, pht trin kinh t - x hi, cng nh nhng vn c tnh quy lut ma hot ng thc
nghim khoa hoc ang quan tm. Cng nhu vy, hot ng thc nghim khoa hoc khng th khng ly mc ch phc v kinh
t - x hi.

Trong cc hnh thc cua hot ng thc tin th hot ng san xut vt cht la hot ng c ban
nht. Cc hot ng thc tin khc suy cho n cng u phc v cho hot ng san xut vt cht. Hot
ng san xut vt cht tc ng su sc, toan din n cc hot ng khc, n la hot ng trung tm, chu
yu cua con ngi.

3.3. L lun v cp ca l lun trong qu trnh nhn thc

3.3.1. Khi nim l lun
L lun la h thng tri thc phan nh nhng mi lin h ban cht cua cc s vt, hin tng.
3.3.2. Qu trnh hnh thnh l lun trong hoat ng nhn thc
Tri thc la kt qua cua qu trnh nhn thc cua con ngi. Qu trnh nhn thc em li cho con
ngi hai cp cua tri thc: tri thc kinh nghim (kinh nghim), tri thc l lun (l lun).
KN la kt qua cua qu trnh quan st s l p i l p li din bin cua cc s v t, hi n tng. Mt
tch cc cua tri thc kinh nghim la c th hnh thanh tt ca moi ngi mt cch t nhin trong cuc
sng va em li cho con ngi hiu qua cao khi iu kin khng i.Mt hn ch cua tri thc kinh
nghim la loi tri thc nng cn ch phan nh c ci b ngoai ma cha i vao ban cht cua i tng.
Tri thc kinh nghim s rt t tc dng hay khng cn tc dng khi iu kin thay i.V d: mt ngi c i
trn vng cao trng trot trn mnh t cua mnh c kinh nghim v cc loi cy trng vng cao nhng khi ngi xung
min ven bin th nhng kinh nghim vng cao v cc loi cy trng khng cn p dng c cho nhng loi cy trng
vng t ngp mn ven bin.

cp cao hn, tri thc l lun hnh thanh mt cch t gic bng nhng hot ng tch cc. LL la
h thng tri thc c rut ra t qu trnh tng kt, uc kt KN; cua qu trnh hoc tp, nghin cu nghim
tuc trn nn tang cua m t vn kin thc nht nh, mt nng lc t duy nht nh.LL em li tri thc v
n i dung, ban cht; v nhng quy lu t chi phi qu trnh hnh thanh pht sinh, pht trin cua i tng;
v v y, n em li hi u qua cho hot ng cua con ngi ngay ca khi iu ki n a hoan toan thay i.
Nhng ban thn l lun cng c nhng hn ch, gia l lun va hin thc bao gi cng c khoang cch,
bi l lun la ci khi qut ha, ci chung nn khng th trng lp vi ci c th nao.L lun chuyn
nganh th gn vi hin thc hn v i tng nghin cu st vi thc t, l lun nganh th xa hin thc
hn, cn l lun chung nht (trit hoc) xa hin thc nht. Khi va ra i t ban thn l lun cha ng hai
kha nng c th ung hoc khng ung, bi l lun do con ngi nhn thc khi qut ha, ma con ngi
trong qu trnh nhn thc th b anh hng bi trnh tri thc, nhn thc cua mi ngi.

3.4. VAI TRO CA THC TIN I VI LY LUN

Vi t cch la toan b nhng hot ng vt cht mang tnh lch s - xa hi cua con ngi nhm cai
to hin thc th thc tin c vai tr rt to ln i vi kt qua nhn thc cua con ngi, c bit cp
cao la l lun.
Thc tin la c s cua LL ni ring, cua nh n thc ni chung. Thc tin la nn tang, ma trn nn
tang y nhn thc c thc hin, l lun ra i.Thng qua kt qua hot ng thc tin, k ca thanh cng
cng nh tht bi, con ngi phn tch cu truc, tnh cht va cc mi quan h cua cc yu t, cc iu
9

kin trong cc hnh thc thc tin hnh thanh l lun. Qu trnh hot ng thc tin cn la c s b
sung va iu chnh nhng l lun a c khi qut.
Thc tin la ng lc cua LL ni ring, cua nh n thc ni chung. Chnh qu trnh san xut ra cua
cai vt cht, qu trnh hot ng chnh tr - xa hi, thc nghim khoa hoc a thuc y nhn thc pht
trin. Qu trnh hot ng thc tin cua con ngi lam nay sinh nhng vn mi i hoi qu trnh nhn
thc phai tm ti giai quyt. Thng qua , l lun c b sung, m rng. Khi con ngi giai quyt c
vn th nhn thc, l lun cua con ngi c nng ln mt bc.
La mc ch cua LL ni ring, cua nh n thc ni chung. Suy cho n cng toan b qu trnh hoc
tp, nghin cu, nhn thc cua con ngi phai lam cho cuc sng giau c hn, i sng tinh thn
phong phu hn va quan h gia ngi vi ngi tt p hn. T thn l lun khng th to nn nhng san
phm p ng nhu cu cua con ngi. Nhu cu ch c thc hin trong hot ng thc tin.
La tiu chun kim tra chn l.Tnh chn l cua l lun chnh la s ph hp cua l lun vi hin
thc khch quan va c thc tin kim nghim. T ban thn l lun khi mi ra i cha ng hai kha
nng ung hoc khng ung.Do , moi l lun phai thng qua thc tin kim nghim. Thng qua
thc tin, nhng l lun t n chn l s c b sung vao kho tang tri thc nhn loi; nhng kt lun
cha ph hp thc tin th tip tc iu chnh, b sung hoc nhn thc li.
3.5. VAI TRO CA LY LUN I VI THC TIN
V l lu n em li tri thc v n i dung, ban cht cua i tng; v nhng quy lu t chi phi qu
trnh hnh thanh pht sinh, pht trin cua i tng va em li hi u qua cho hot ng cua con ngi
ngay ca khi iu ki n a hoan toan thay i nn l lu n ng vai tr nh hng, dn ng cho cc hot
ng cua thc tin.
L lun la loi tri thc h thng, n cho con ngi hiu c ni dung, ban cht vn , quy lut
vn ng. Nn l lun c kha nng nh hng mc tiu, xc nh lc lng, phng php, bin php
thc hin. L lun cn d bo c kha nng pht trin cng nh cc mi quan h cua thc tin, d bo
c nhng rui ro c th xay ra, hot ng. Nh vy, l lun khng ch giup con ngi hot ng hiu
qua ma cn la c s khc phc nhng hn ch va tng nng lc hot ng cua con ngi. Mt khc, l
lun cn c vai tr gic ng mc tiu, l tng, lin kt cc c nhn thanh cng ng, to thanh sc mnh
v cng to ln cua qun chung trong cai to t nhin va xa hi.
Vai tr nh hng, dn ng cua l lu n th hi n:
L lu n:
- nh hng mc tiu;
- Xc nh chin lc, sch lc, ng li, chu trng, chnh sch;
- Xc nh lc lng, phng php, bi n php thc hi n;
- D bo (thanh qua, h u qua, rui ro, v.v.) con ngi chun b ng ph;

3.6. Kt lun
Trong cuc sng, con ngi mun t kt qua ti u th cn phai thng nht gia l lun va thc
tin, v chung bt ngun t mi quan h gia con ngi va th gii khch quan. Con ngi lun tc ng
tch cc vao th gii khch quan, t nhin xh, cai bin th gii bng thc tin. Trong qu trnh , s pht
trin nhn thc cua con ngi va s bin i th gii khch quan la hai mt thng nht. V th chung qui
nh s thng nht bin chng gia l lun va thc tin trong hot ng cua c nhn va cng ng.
+ Nu LL tch khoi TT: khi LL s khng c s s, khng c ng lc, khng c mc ch,
khng c chun kim tra ung, sai. Va luc , l lun ch la l lun sung. Bc ni: D xem c
hang ngan hang vn quyn l lun, nu khng bit em ra thc hanh, th khc nao mt ci hm ng
sch.
+ TT tch khoi LL th la TT m qung, v khi khng hiu c ban cht cua cng vic mnh
ang lam.
+ TT thng nht vi TT: khi , trong qu trnh tin hanh nhng cng vic, con ngi s hiu c
ban cht cng vic mnh ang lam, c th nh hng, vch ra c nhng sch lc cho tng lai pht
trin hn, tt p hn.
Nghin cu nguyn tc thng nht gia l lu n vi thc tin, nh n thc r vai tr cua l lu n, vai
tr cua thc tin cho thy:
- Hot ng l lu n phai bm st thc tin, phan nh nhng nhu cu cua thc tin va phai gp
phn giai quyt nhng nhu cu ; ng thi phai lun tng kt, uc kt thc tin ban thn l
lu n ngay thm phong phu, su sc.
- Thc tin phai ly l lu n dn ng, phai v n dng l lu n cho ph hp vi tng hot ng
cth, tng bi canh c th.
10

4.

Phai chng b nh kinh nghi m va b nh gio iu. khc phc bnh kinh nghim, mt mt
bm st thc tin, tng cng hoc tp nng cao trnh l lun, b sung va vn dng l lun
cho ph hp vi thc tin. Mt khc phai hoan thin c ch th trng nh hng XHCN, kinh
t th trng i hoi moi chu th kinh t phai nng ng, sng to, thng xuyn theo st th
trng ng ph, chu ng trong kinh doanh. Cn khc phc bnh gio iu hiu qua, cn
qun trit su sc nguyn tc thng nht gia LL va TT. LL phai lun lun gn lin vi TT, vn
dng sng to vao thc tin, kim tra trong thc tin, khng ngng pht trin cng thc tin.

Ni dung c ban cua l lun Hnh thi kinh t - xa hi va ngha cua l lun nay i vi
s nghip cch mng Vit Nam giai on hin nay.
2 Ni dung c ban cua l lun Hnh thi kinh t - xa hi

Trc khi hoc thuyt hnh thi kinh t - xa hi ra i, hu nh tt ca cc nha kinh in quan nim
rng s hng thnh hay suy tan cua mt quc gia, dn tc do mun ang, giai cp hay c nhn cm
quyn. Tc la ngi ta thin ni v vai tr, trch nhim cua nha nc, chnh ang, lanh t. n thi cua
Marx khi nghin cu v xa h i, Marx xut pht t cu c sng cua con ngi hi n thc. Marx nh n thy,
trong tt ca cc hot ng cua con ngi, hot ng san xut v t cht gi vai tr quyt nh. Xut pht t
hot ng nay, Marx phn tch cc mi quan h gia cc lnh vc trong i sng va pht hi n ra nhng
quy lu t chi phi s v n ng va pht trin cua xa h i. T , ng khi qut nn hoc thuyt Hnh thi
kinh t xa h i .
Hnh thi kinh t xa h i la phm tr dng ch m t xa h i tron vn trong tng giai on lch s
c th; c nhng quan h san xut b trnh cua lc lng san xut quy nh, nhng quan h san xut
nay to nn kt cu kinh t (c s h tng) cua xa h i va trn n c xy dng nn m t kin truc thng
tng.
Loai ngi a trai qua bao nhiu giai on lch s c th th loai ngi cng a trai qua by hiu
hnh thi kinh t xa hi, c th la 4 hnh thi kinh t xa hi : cng xa nguyn thuy, chim hu n l, phong
kin, t ban chu ngha. Khi con ngi t hnh thi kinh t xa hi nay chuyn sang hnh thi kinh t xa hi
khc la nh du s pht trin cua xa hi loai ngi. Nu con ngi tm c nguyn nhn, ng lc lam
cho hnh thi kinh t xa hi nay chuyn sang hnh thi kinh t xa hi khc la con ngi a tm ra c
nguyn nhn, ng lc cua s pht trin cua xa hi loai ngi.
Xa h i c cu truc phc tp song c khi qut thanh 3 lnh vc c ban : quan h san xut (Nhng
QHSX nay to nn kt cu kinh t hay c s h tng cua xa h i), lc lng san xut, kin truc thng
tng.Trong , LLSX & QHSX cu thanh phng thc san xut. Mi mt cua hnh thi kinh t xa hi c
v tr ring va tc ng qua li ln nhau va thng nht vi nhau. Do , cu truc xy dng nn hnh thi
kinh t xa hi la lc lng san xut, quan h san xut, kin truc thng tng va cc mi quan h cua
chung.

tm hiu v quan h san xut va lc lng san xut ta tm hiu thng qua phng thc
san xut. Phng thc san xut chnh la cch thc san xut racua cai vt cht cua con ngi trong
mi giai on lch s c th. Phng thc san xut ng vai tr quyt nh trong tt ca cc mt
cua i sng xa hi: kinh t, chnh tr, vn ha, kinh t. Mi XH c c trng bng m t PTSX
nht nh. S thay th k tip nhau cua cc phng thc san xut trong lch s quyt nh s pht
trin cua xa hi loai ngi.
Bt ky m t PTSX nao cng gm LLSX va QHSX.
LLSX la toan b cc yu t tham gia vao qu trnh san xut; n biu hi n mi quan h gia ngi
vi gii t nhin trong qu trnh san xut. tin hanh san xut phai c con ngi cho nn yu t th
nht cua san xut la con ngi. Con ngi nay la con ngi tham gia vaoqu trnh san xut - ngi lao
ng. Ngi lao ng phai nm trong mt tui nht nh, c sc khoe va kinh nghim nht nh.Yu
t th hai cua san xut la t nhin nh t ai sng ngi, nhng khng phai toan b gii t nhin tham
gia vao qu trnh san xut ma ch mt phn cua gii t nhin tham gia. Phn cua gii t nhin tham gia
vao qu trnh san xut ngi ta goi la t liu san xut. T liu san xut li c chia thanh: t liu lao
ng va i tng lao ng. T liu lao ng c chia thanh cng c lao ng va phng tin lao ng.
Cng c lao ng la nhng vt trung gian truyn tai sc cua ngi lao ng vao nhng vt khc trong
qu trnh lao ng.Cn nhng vt nhn s tc ng cua cng c lao ng c goi la i tng lao ng.
Phng tin lao ng la tt ca nhng vt h tr con ngi trong qu trnh san xut v mt chuyn ch,
bao quan nh kho tang, cu, ng, bn bai. Tt ca cc yu t cua lc lng san xut u c quan h
vi nhau. Trong cc yu t cu thanh LLSX th ngi lao ng gi vai tr quyt nh v ngi lao ng
la chu th cua cc yu t cn li. Cn cng c lao ng la yu t cc ky quan trong v CCL quyt nh
11

nng sut lao ng va biu hi n kha nng chinh phc gii t nhin cua con ngi. Nhn mt cch tng
qut th LLSX la thng xuyn bin i theo chiu hng pht trin nn n la yu t ng, mang tnh
cch mng. Trong qu trnh lao ng con ngi mun bo ra t sc lc, cua cai nhng li mun san phm
thu v c nhng. Cho nn giai quyt mu thun nay th ngi lao ng khng ngng cai tin cng
c lao ng. S pht trin cua lc lng san xut c nh du bng trnh cua lc lng san xut.
Trong thc t, mt xa hi pht trin th phai c th hin qua s pht trin trnh cua lc lng san
xut, pht trin trnh cua lc lng san xut th phai pht trin trnh cua ngi lao ng, pht
trin cng c lao ng va phng tin lao ng.
QHSX la quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh san xut. Quan h san xut th hin ba
quan h c ban: quan h v s hu t liu san xut, quan h trong quan l, phn cng lao ng, quan h
trong phn phi san phm. Cc quan h cua QHSX c mi quan h m t thit vi nhau, trong quan h
s hu TLSX gi vai tr quyt nh i vi 2 quan h cn li. Ngi nao nm t liu san xut th ngi
c quyn quan l, phn cng lao ng va phn phi san phm. Nhn chung, cc yu t to nn quan h
san xut t thay i; n la yu t tnh, mang tnh bao thu.
Mi quan h gia lc lng san xut va quan h san xut c th hin qua quy lut QHSX ph
hp vi trnh pht trin cua LLSX. Trnh cua LLSX c xt : sc khoe va tr tu cua ngi lao
ng; ham lng khoa hoc trong CCL & PTL; tnh cht hp l trong khai thc TL. La yu t
ng, mang tnh cch mng, trnh cua LLSXthng xuyn pht trin; song, khi n pht trin n m t
mc nht nh th QHSX phai thay i cho ph hp vi trnh mi cua LLSX. Khi , PTSX mi ra
i. Trong toan b qu trnh nay, nu QHSX ph hp vi trnh cua LLSXth n s thuc y LLSX
pht trin, SX pht trin, XH pht trin; nu khng, n s km ham toan b s pht trin y. Trnh
cua LLSX quyt nh QHSX, th hin ch: trnh cua LLSX nh th nao th QHSX phai nh th v y,
tc la n phai tng ng vi trnh cua LLSX; trnh cua LLSX thng xuyn pht trin; khi n pht
trin n m t mc nht nh th QHSX phai thay i theo cho ph hp vi trnh mi cua LLSX.
n lt mnh, QHSX tc ng tr li LLSX: nu QHSX ph hp vi trnh cua LLSX n s thuc y
LLSX pht trin, SX pht trin; nu QHSX khng ph hp vi trnh cua LLSX n s km ham s pht
trin cua LLSX, km ham SX.
Trn c s toan b nhng lin h gia lc lng san xut va quan h san xut to nn c cu kinh t
xa hi, hay cn goi la c s h tng, t dng nn kin truc thng tng.
CSHT la toan b nhng QHSX to nn kt cu kinh t cua xa h i . Toan b nhng QHSX gm:
quan h san xut thng tr, quan h san xut tan d va quan h san xut mm mng. Quan h san xut
thng tr la quan h san xut cua phng thc san xut ng thi, cua xa hi ng thi, n gi vai tr
thng tr, th hin ch quan h san xut thng tr nao th ch chnh tr cua xa hi s th y. Quan h
san xut tan d la quan h san xut cua phng thc san xut c cn tn ong li. Quan h san xut mm
mng la quan h san xut cua phng thc san xut tng lai.
KTTT la h t tng cua XH va nhng thit ch tng ng vi h t tng . H t tng c
th hin qua cc hoc thuyt (hoc thuyt v chnh tr, php quyn, tn gio, khoa hoc), h thng cc
quan im,v.v. Thit ch tng ng vi h t tng la cc t chc va cc cng c v t cht ma cc t chc
y s dng thc hi n h t tng. V d: thit ch tng ng vi chnh tr va php quyn la nha nc,
nha nc thc cht la nhng t chc ngi ang s dng cc phng tin nh v tuyn truyn hnh, cng
s, ta n quan l cng dn cua mnh; thit ch tng ng vi tn gio la cc gio hi, gio hi s
dng cc phng tin nh nha nh, cha chin,kinh k truyn b gio l tn gio mnh; thit ch
tng ng vi khoa hoc la cc trung tm, vin nghin cu. s dng cc phng tin my mc, my
tnh phc v qu trnh nghin cu cua mnh.Trong mi giai on lch s khc nhau, vai tr cua cc yu
t trong KTTT c th hi n khc nhau. V d: trong giai on hin nay, vai tr cua nha nc va khoa
hoc rt mnh, va cang ngay vai tr cua khoa hoc cang mnh. Tuy nhin, trong lch s thi Trung c Ty
u ko dai khoang 1500 nm, khoa hoc tr thanh n l cua thn hoc, ban tay cua gio hi c th che lp
mt tri.
C s h tng va kin truc thng tng la hai mt cua i sng xa hi, chung c mi lin h bin
chng cho nhau. Bi n chng gia CSHT va KTTT th hi n qua quylu t C s h tng ph hp vi kin
truc thng tng: CSHT sinh ra KTTT tng ng va quyt nh tnh cht cua KTTT; song, KTTT c th
tc ng tr li CSHT vi t cch la ng lc thuc y hay km ham s pht trin kinh t, thuc y hay
km ham s pht trin cua xa h i.CSHT quyt nh KTTT, th hin ch:mi CSHT sinh ra m t KTTT
tng ng va quyt nh tnh cht cua KTTT; khi CSHT thay i KTTT cng phai thay i theo. n lt
mnh, KTTT tc ng tr li CSHT, th hin ch: KTTT lun cung c, bao v CSHT a sinh ra n;
12

KTTT thuc y ho c km ham s pht trin kinh t thng qua tc ng cua n n cc QHSX cu thanh
CSHT.
Tm li, mi Hnh thi KT-XH la m t XH tron vn, c cu truc phc tp song 3 yu t c ban la
LLSX, QHSX va KTTT. LLSX la yu t thng xuyn pht trin, khi n pht trin n m t mc nht
nh th QHSX phai thay i theo. QHSX thay i lam CSHT thay i, CSHT thay i dn n s thay
i cua KTTT. n y, tt ca cc yu t to nn m t Hnh thi KT-XH a thay i, Hnh thi KT-XH
nay chuyn sang m t Hnh thi KT-XH khc cao hn, XH nay chuyn sang m t XH khc pht trin hn.
3
ngha cua l lun nay i vi s nghip cch mng Vit Nam giai on hin nay
Hoc thuyt Hnh thi KT-XH cho thy:
Xa h i la m t chnh th c cu truc phc tp, cc lnh vc cua xa h i c v tr, vai tr khc nhau
song c mi quan h m t thit vi nhau, trong san xut v t cht la c s tn ti va pht trin cua xa
h i; phng thc san xut gi vai tr quyt nh i vi toan b i sng xa h i.
S pht trin cua cc Hnh thi KT-XH (cng la s pht trin cua XH) la qu trnh lch s t
nhin; tc la s pht trin nay khng tun theo mun chu quan cua con ngi ma tun theo nhng quy
lu t khch quan, trong , trc ht va quan trong nht la quy lu t v lc lng san xut quan h san
xut, quy lu t v c s h tng kin truc thng tng. Qu trnh lch s - t nhin cua s pht trin xa
hi chng nhng din ra theo con ng pht trin tun t, ma cn bao ham ca s bo qua, trong nhng
iu kin nht nh, mt hoc mt s hnh thi kinh t - xa hi nht nh.Vn dng sng to chu ngha
Mc Lnin vao iu kin c th nc ta, ng ta khng nh:Con ng i ln cua nc ta la s pht
trin qu ln chu ngha x hi b qua ch t bn chu ngha, tc la b qua vic xc lp v tr thng
tr cua quan h sn xut va kin trc thng tng t bn chu ngha, nhng tip thu, k tha nhng thanh
tu ma nhn loi t c di ch t bn chu ngha, c bit v khoa hoc va cng ngh pht
trin nhanh lc lng sn xut, xy dng nn kinh t hin i.
Xy dng chu ngha x hi b qua ch t bn chu ngha, to ra s bin i v cht cua x hi
trn tt c cc lnh vc la rt kh khn, phc tp, cho nn phi tri qua mt thi k qu lu dai vi
nhiu chng ng, nhiu hnh thc t chc kinh t, x hi c tnh cht qu .
V n dng hoc thuyt vao hot ng nh n thc va thc tin
- V nh n thc
Mun rut ra nhng kt lu n v i sng xa h i khng c xut pht t tng chu quan cua
mnh ma phai xut pht t hi n thc khch quan, phai tm ngun gc su xa cua cc hi n tng xa h i t
qu trnh san xut v t cht, t i sng cht.
- V thc tin
+ cai to xa h i phai tin hanh cai to ng b ca LLSX, QHSX va KTTT.
+ xa h i pht trin, trc ht phai u t vao s pht trin cua LLSX, trong quan trong
nht la u t vao s pht trin cua ngi lao ng, cng c lao ng; phai tng bc hoan thi n cc
quan h cua QHSX va hoan thi n cc yu t cu thanh KTTT
i vi nc ta hin nay, s nghip cng nghip ha, hin i ha la cuc cch mng v lc lng
sn xut. chng ta xc nh s thanh cng hay khng cua s nghip xy dng chu ngha x hi Vit
Nam c th hin trc ht qua s thanh cng hay khng cua s nghip cng nghip ha, hin i ha.
V quan h sn xut, chng ta ang tin hanh nhng hot ng hoan thin nhng quan h sn xut,
bng cch hoan thin cc thanh phn kinh t, hoan thin cc hot ng cua cc thanh phn kinh t.
ng ta khng nh: pht trin lc lng sn xut hin i gn lin vi xy dng quan h sn xut mi
ph hp trn c ba mt s hu, qun ly va phn phi.
Ph hp vi s pht trin lc lng sn xut nc ta, ng ra chu trng s dng nhiu hnh
thc s hu v t liu sn xut, nhiu thanh phn kinh t. ng thi, thc hin nht qun va lu dai
chnh sch pht trin nn kinh t hang ha nhiu thanh phn vn ng theo c ch th trng, c s qun
ly cua nha nc theo nh hng x hi chu ngha; chnh la nn kinh t th trng nh hng x hi
chu ngha.
V kin trc thng tng, chng ta ang hoan thin kin trc thng tng. V phng din h t
tng, chng ta chon h t tng khoa hoc, cch mng va nhn vn lam chu thuyt. la chu ngha Mc
Lnin va t tng H Ch Minh. i vi thit ch tng ng, chng ta ang xy dng ng trong sch
vng mnh, xng ng la ng cm quyn va thc hin c nhim v cm quyn. ng thi, chng
ta ang chun ha i ng vin chc, cng chc.
Nh vy, hin nay chng ta ang tp trung ci to ng b c LLSX, QHSX va KTTT.

13

5.

Quan im cua trit hoc mc xt v ban cht cua con ngi va s vn dng n i vi
vic pht huy vai tr nhn t con ngi Vit Nam hin nay.
2 Quan im cua trit hoc mc xt v ban cht cua con ngi

Con ngi la i tng nghin cu cua nhiu mn khoa hoc khc nhau nh sinh hoc, tm l hoc, y
hoc, trit hoc. Tuy cng nghin cu v con ngi nhng gia trit hoc va cc nganh khoa hoc khc c s
khc nhau. Trong khi cc khoa hoc khc ch ly mt phn c th, mt qu trnh, mt hot ng nao
cua con ngi lam i tng nghin cu th trit hoc nghin cu con ngi vi t cch la chnh th.Ngn
ng hoc nghin cu ting ni va ch vit, tm l hoc nghin cu hot ng thn kinh cao cp. Do ly mt
phn nao cua con ngi lam i tng nghin cu nn kt lun cua cc khoa hoc khc la nhng kt
lun rt c th, cn trit hoc nghin cu con ngi vi t cch la mt chnh th nn cc kt lun cua trit
hoc la chung nht. im khc nhau th hai, khi ly mt phn nao cua con ngi nghin cu th cc
khoa hoc khc trc tip nghin cu vao phn mnh chon lam i tng, cn trit hoc khi nghin cu con
ngi bao gi cng i theo mt mch nht nh, hng nht nh, bt u t vic tra li cho cu hoi Con
ngi la g?, n ch truy tm ban cht cua con ngi va cui cng nh hng giai phng con ngi.
K tha cc quan im tin b trong lch s trit hoc, da trn nhng thanh t cua khoa hoc t
nhin, trit hoc Mc khng nh con ngi la thc th thng nht gia cc yu t sinh vt va cc yu t xa
hi la thc th sinh vt xa hi.Con ngi tn ti trc ht vi t cch la thc th sinh vt, v con
ngi d pht trin n u cng la mt ng vt.Con ngi c ban tnh t nhin cua con ngi, c ban
cht t nhin cua con ngi. Ban cht t nhin cua con ngi th hin rt a dng, mt trong nhng ban
cht th hin r nt nht ban cht t nhin cua con ngi la nhng nhu cu mang tnh ban nng cua con
ngi: i mun n, au th ku, kht mun ung nc, s cht. Nhng con ngi khc vi ng vt v
con ngi la mt thc th xa hi. La thc th xa hi v chnh nhng hot ng xa hi lam cho con ngi
tr thanh con ngi theo ung ngha, va quan trong nht la hot ng lao ng san xut. lao ng a lam
cho hai chi trc cua ging ng vt co ln tr thanh hai tay, lam cho dng i cong cua ging ng vt tr
thanh dng i thng, lam cho toan b vm ming co li, trong lao ng va ng thi vi qu trnh lao
ng nhng thanh vin thy cn phai trao i vi nhau th nhng m thanh th s u tin ra i nhng la
u mi cua ca mt h thng ngn ng sau nay. La mt thanh vin cua xa hi, con ngi khng bao gi
tch khoi cng ng xa hi. Con ngi c mi lin h vi xa hi thng qua v van hnh thc theo chiu
doc cua thi gian, chiu rng cua khng gian. La thc th xa hi, con ngi c ban cht xa hi. Ban cht
xa hi cua con ngi th hin phong phu, a dng, nhng mt trong nhng th hin r nt nht la trong
khi thc hin nhng nhu cu c tnh ban nng th con ngi lun chu p ng nhu cu cua cng
ng, cua xa hi. ng vt i th n bt k ci g, bt c ni u va khi nao nhng con ngi i cha
chc a n; trc ci cht con vt s va tm moi cch thot cht, con ngi cng s nhng c luc con
ngi dm n nhn ci cht, bi con ngi thc c rng cng ng, xa hi cn s hy sinh cua mnh.
Thc th sinh vt va thc th xa hi chu ngha khng tch khoi nhau, trong thc th sinh vt la tin
ma trn ci tin thc th xa hi tn ti va pht trin.
Con ngi khng ch la san phm cua lch s vi t cch la san phm cua qu trnh tin ha lu dai
cua t nhin ma con ngi cn la chu th cua lch s.
Con ngi c lch s va ng vt cng c lch s. Song lch s cua con ngi va lch s cua ng
vt khc hn nhau. Lch s cua ng vt chnh la lch s ngun gc cua chung va s pht trin dn dn
cua chung cho n trng thi hin nay cua chung. Nhng lch s y khng phai do chung lam ra va trong
chng mc ma chung c tham d vao vic lam ra lch s y th iu din ra ma chung khng h bit va
khng phai do mun cua chung. Ngc li, con ngi cang cch xa con vt, hiu theo ngha hp cua t
nay bao nhiu th con ngi li cang t mnh lam ra lch s cua mnh mt cch c thc by nhiu;.
Con ngi lam ra lch s, song khng phai lam theo mun ty tin cua mnh, trong nhng iu
kin mnh c quyn t la chon ma la trong nhng iu kin c sn do qu kh li. vi nhng iu
kin y, mi ngi, mi th h mt mt tip tc cc hot ng c cua th h trc trong nhng hoan canh
mi; mt mt tip tc cc hot ng mi cua mnh bin i hoan canh c. Xt mi quan h gia cc
th h va hoan canh sng cua con ngi th ban than xa hi san xut ra con ngi nh th nao th n
cng san xut ra xa hi nh th.
Trong khi khng nh: con ngi la thc th sinh vt xa hi va la chu th cua lch s, Mc ng
thi khng nh: Trong tnh hin thc cua n, ban cht con ngi la tng ha nhng quan h xa hi.
Mc cho rng, ban cht cua con ngi khng phai la ci g tru tng c hu cua c nhn ring
bit.Trong tnh hin thc cua n, ban cht con ngi la tng ha nhng quan h xa hi. Khi cp n
tnh hin thc th Mc cho rng xem xt ban cht cua con ngi la phai xem xt ban cht cua con ngi
hin thc, khng c con ngi chung chung, tru tng. Con ngi hin thc la nhng con ngi c th,
14

sng trong nhng hoan canh c th, trong nhng iu kin kinh t, chnh tr, vn ha c th, trong cc
mi quan h c th.
Khi cp n ban cht cua con ngi la tng ha cc quan h xa hi, Mc cho rng, tt ca cc
quan h xa hi u gp phn hnh thanh nn ban cht con ngi. Nhng quan h nay khng kt hp vi
nhau theo php cng ma chung la tng ha, ngha la chung c v tr, vai tr khc nhau nhng chung
khng tch ri nhau, ma tc ng qua li ln nhau, thm nhp ln nhau.
C nhiu cch tip cn tm hiu v tng ha nhng mi quan h xa hi, y ta xt mt s cch
tip cn c ban.
Nu tip cn theo gc khi qut nht th tt ca cc quan h xa hi nay c th chia thanh hai loi:
quan h c va quan h tinh thn. Gia hai loi quan h nay th suy cho n cng, cc quan h vt cht
gi vai tr quyt nh.
Nu xt theo thi gian th la nhng quan h qu kh, quan h hin ti va quan h tng lai, trong
suy cho n cng th nhng quan h hin ti gi vai tr quyt nh. Cc quan h qu kh la ci a qua,
nhng n khng mt i ma tn ong trong mi con ngi va th hin vai tr cua n trong qu trnh hnh
thanh nn ban cht cua con ngi.Cc quan h tng lai cha xay ra nhng mm mng, tin cua n
ang hin ti va n cng gp phn hnh thanh ban cht con ngi.
Nu xt theo cc loi quan h xa hi, th con ngi c bao nhiu quan h xa hi (quan h hn nhn,
quan h huyt thng, quan h kinh t, quan h chnh tr, quan h tn gio, quan h o c ) th by
nhiu quan h xa hi u gp phn hnh thanh nn ban cht con ngi. Trong cc quan h nay suy cho
n cng th quan h kinh t gi vai tr quyt nh, trong quan h kinh t th quan h s hu t liu san
xut la quan trong hn ca; cn quan h huyt thng gi vai tr rt quan trong.
Khi cc quan h xa hi, c bit la cc quan h vt cht, thay i th sm hay mun ban cht cua
con ngi cng thay i.
Nh vy, ban cht cua con ngi khng phai c sinh ra ma c sinh thanh, n hnh thanh va
thay i theo s hnh thanh va thay i cua cc quan h xa hi, trong trc ht va quan trong nht la
cc quan h thuc lnh vc kinh t.
T ch hiu r ban cht cua con ngi trit hoc Macxit a ra nh hng giai phng con ngi,
tc la to nhng iu kin con ngi pht huy ti u kha nng cua mnh. Trit hoc Mc Lnin quan
nim rng con ngi ai cng c nng lc, nhng c ngi nng lc c biu hin ra ngoai, ho tr
thanh nhn vt nay, nhn vt kia, cn c ngi c nng lc nhng nng lc y khng c bc l ra bn
ngoai. Nhn nh v qu trnh giai phng con ngi Mc ni: giai phng con ngi la qu trnh lam cho
Raphael trong mi con ngi c t do pht trin. Nhng ti sao con ngi li khng th bc l ht kha
nng cua mnh? Theo trit hoc Mc Lnin, ci quyt nh nng lc cua con ngi c bc l hay
khng chnh la cc quan h xa hi. Cc quan h xa hi hoc m ng cho con ngi pht trin hoc bt
cht khng cho con ngi pht trin. Trong tt ca cc quan h y th suy cho n cng quan h gi vai tr
quyt nh la cc quan h kinh t. Trong cc quan h kinh t th suy cho n cng quan h s hu t liu
san xut gi vai tr quyt nh.T nhng iu nay, trit hoc Mc Lnin nh hng: suy cho n cng
giai phng con ngi la phai tng bc xa bo ch t hu v t liu san xut. V ch t hu v t
liu san xut trc tip san sinh ra hin tng ngi bc lt ngi, dn n hin tng con ngi b tha
ha, lao ng b tha ha.iu nay c ngha la lc lng thc hin n chnh la nhng ngi b tc ot t liu sn xut
nhng ngi v sn. Sc mnh gii phng cua ho khng phi la sc mnh cua nhng c nhn n c ma nh C.Mc ch r,
ch khi nao ho nhn thc c va t chc c nhng lc lng cua bn thn thanh nhng lc lng x hi cng chnh
la nhng lc lng chnh tr - th gii phng con ngi mi thc hin c. Gii phng x hi khi s hu t nhn, khi s n
dch tr thanh hnh thc chnh tr cua s gii phng giai cp v sn, song y khng ch la s gii phng cho ho v s gii
phng cua ho bao ham s gii phng toan nhn loi.

Vn dng i vi vic pht huy vai tr nhn t con ngi Vit Nam hin nay

i vi nc ta hin nay, chung ta ang thc hin chin lc pht huy vai tr cua nhn t con
ngi. Pht huy vai tr nhn t con ngi ch la mt khu cua qu trnh giai phng con ngi. pht
huy vai tr cua nhn t con ngi, ang va nha nc a va ang tp trung u t vao nhng lnh vc chu
yu nht cua xa hi nh:
Trn lnh vc kinh t, pht trin mnh m lc lng san xut vi trnh khoa hoc, cng ngh ngay
cang cao; ng thi hoan thin quan h san xut trong nn kinh t th trng nh hng xa hi chu
ngha.
y la vn dng trong nhng quy lut nn tang xy dng con ngi mi la: Xy dng con ngi
phai thng qua c ch lao ng. Vic pht trin nn kinh t nhiu thanh phn theo nh hng xa hi chu
ngha khng ch to cng n vic lam cho moi ngi ma cn thng qua c ch th trng vi nhng n
by kinh t kch thch nng lc lao ng lam vic cho mnh va cho xa hi.
15

Trn lnh vc chnh tr, khng nh con ng i ln chu ngha xa hi trn nn tang cua chu ngha
Mc Lnin va t tng H Ch Minh nhm nng cao tnh tch cc chnh tr cua nhn dn, to iu kin
nhn dn tham gia nhiu hn vao quan l nha nc, quan l xa hi.
Trn lnh vc xa hi, giai phng con ngi khoi s thao tung cua cc quan h ch c a li thi, k
tha cc truyn thng tt p, xy dng h thng nhng chun mc quan h mi.
Trn lnh vc gio dc va ao to khoa hoc, cng ngh, gio dc va ao to khoa hoc, cng ngh
c coi la quc sch hang u nhm nng cao dn tr, ao to nhn lc, bi dng nhn tai, la nn
tang va ng lc y mnh cng nghip ha, hin i ha t nc.
Trn lnh vc vn ha: Xy dng nn vn ha tin tin m a ban sc dn tc c coi va la
mc tiu, va la ng lc cua s pht trin kinh t - xa hi. Moi hot ng cua vn ha nhm xy dng
con ngi Vit Nam pht trin toan din v chnh tr, t tng, tr tu, o c, th cht, nng lc sng
to, c thc cng ng, lng nhn i, khoan dung, tn trong ngha tnh, quan h hai hao trong gia nh,
cng ng va xa hi.
C th ni xy dng con ngi ang c ngi Vit Nam thc hin trn tt ca cc lnh vc cua i
sng xa hi. Nhng lnh vc khc nhau c nhng trong tm khc nhau nhng u h tr nhau hnh
thanh cuc sng mi vi nhng con ngi mi.

16