Mainsko - Saobraajna kola

aak

S E M I N AR S K I

R AD

Tema: Pokretni delovi motora

Profesor:

Izradio:
Proti Ivan

aak:
Januar , 2016 god.

SADRAJ

POKRETNI DELOVI MOTORA

........ 3
KLIPNA GRUPA
.
... 3
KLIP ...
.. 4-5
KLIPNI PRSTENOVI (karike).
6-7
OSOVINICA KLIPA .
7-8
KLIPNJAA ..
..8-9
KOLENASTO VRATILO .
.. 9

2. POKRETNI DELOVI MOTORA

Pokretni delovi motora:

Klipna grupa (klip, klipni prstenovi, osovinica i osigurai)

Klipnjaa

Kolenasto vratilo (radilica)

Sl.1 Pokretni delovi motora

KLIPNA GRUPA

Sl. 2 Klipna grupa (klip,osovinica klipa, klipni prstenovi) i klipnjaa

KLIP

Sl.3 Klip
Osnovni zadaci klipa su:

Da prenosi sile gasova na radilicu motora,

Da uestvuje u krunom procesu motora,a kod dvotaktnih motora da uestvuje

i u izmeni radne materije,

Da istovremeno prihvata velike promene pritiska i temperature,

Da pomae pri zaptivanju kompresionog prostora,

Kod manjih i srednjih motora da ima ulogu ukrsne glave,

Da prima inercione sile od karika,

Da vri odvodjenje odredjene koliine toplote da se ne bi prekoraila najvea

dozovoljena temeperatura,

Da ima habanje u razumnim granicama,

Da se pomou njega utie na smanjenje specifine potronje goriva i

smanjenje emisije kodljivih komponenti u produktima sagorevanja.

Klipovi se najesce izradjuju u legurama aluminijuma. Pored legura

aluminijuma, za klipove se koriste i sivo liveno gvodje i nodularni sivi liv.
Osnovne prednosti legure aluminijuma su:

Male inercione sile,

Dobar prenos toplote.

Loe strane su:

Veliki koeficijent toplotnog irenja,

Opadanje mehanikih osobina sa porastom temperature.

U cilju odravanja nivoa temperatura na klupu, vrlo esto se uvodi i dodatno

hladjenje klipa.(Sl. 4)

Sl. 4 Dodatno hladjenje klipa

Prskanjem ulja ( sl. 4 ). Na (sl. 4 a) )prikazano je dodatno praskanje ulja sa
unutranje strane ela klipa, a na (sl. 4 b) i b1) )prskanje ulja sa njegovim zadravanjem
na klipu.

Sl. 5 Dvodelini klip

Pored ovih reenja, klipovi se rade i dvodelni, ( sl. 5 a) ) i ( sl. 5 b) ) a za sluaj
vrlo velikih termikih optereenja klip je obloen keramikom koja slui kao odlian
izolator (sl.5 c)).

KLIPNI PRSTENOVI ( karike )

Osnovni zadaci karika su:

Zaptivanje prostora sagorevanja,

Sudelovanje u odvodu toplote od klipa na cilindarsku kouljicu,

Regulacija uljnog filma za mazanje.

Ove zadatke klipni prstenovi obavljaju:

Naleganjem spoljnom ( radnom ) povrinom na zid cilindra odredjenim

pritiskom

Udarnim naleganjem na bone povrine ljeba usled aksijalnog ubrzanja pod

dejstvom sila gasova, sila trenja i sopstvene inercione sile.

Klipne karike se dele na kompresione i uljne. Konstruktivni oblici kompresionih

klipnih prstenova ( karika ) su dati na (sl. 6). Tu se susreu:

Sl.6 Konstruktivni oblici kompresionih klipnih prstenova pravougaonih karika

minutna karika ( 30 do 50 nagib )

jednostrano trapezna karika

dvostrano trapezna karika

karika sa odseenim gornjim rubom

reverzivno torziona karika

normalna balina karika

asimetrino balina karika

asimetrino balina karika rastereena po pritisku.

Uljne karike najee imaju izgled kao na (sl. 7).

Sl. 7 Konstruktivni oblici uljnih karika

Na (sl. 7 ) su prekazane:

Uljna karika sa nosom

Uljna karika sa kanalom

Uljna karika sa torzionim delovanjem

Uljna karika sa forsiranim struganjem ulja

U fleks uljna karika

Barflex uljna karika

OSOVINICA

Osnovni joj je zadatak da ostvari zglobnu vezu klipa sa klipnjaom. Najece se

koriste tzv. plivajue osovinice, koje slobodno plivaju u maloj pesnici klipnjae.
Postoje i druge konstruktivne varijante koje e biti prikazane kod klipnjae. Oblici
osovinice klipa prikazani su na (sl. 8).

Sl. 8 Konstruktivni oblici osovinica

Na (sl. 8 )) dat je oblik koji se najee koristi, na (sl. 8 b)) je prikazana

osovinica za dvotaktne motore. Zbog smanjenja teine, a zadravanja krutosti susreu se I
osovinice kao na (sl. 8 c)) i (sl. 8 d)).Na (sl. 8 e)) data je osovinica koja se privruje za
klipnjau.
Izgled bonih osiguraa osovinice vidi se na (sl. 9).

Sl. 9 Izgled bonih osiguraa osovinice

KLIPNJAA

Sl. 10 Klipnjaa (velika pesnica klipnjae, telo klipnjae i mala pesnica klipnjae)
Klipnjaa slui za spajanje klipa sa kolenastim vratilom, kako bi se sila pritiska
gasova prenela na kolenasto vratilo. Masa klipnjae treba da je to manja da bi se
smanjile inercione sile. S druge strane, sile koje se preko klipnjae prenose veoma su
velike. Zbog toga se klipnjae izradjuju od legiranih elika, I to kovanjem u kalupima. [3]
Na klipnjai se razlikuju tri osnovna dela:

Mala pesnica

Stablo

Velika pesnica

Preko male pesnice klipnjaa se, pomou osovinice klipa, spaja sa klipom.
Najei je sluaj da se izmedju male pesnice i osovinice klipa obino utiskuje aura od
bronze kao klizno leite koje se podmazuje bukanjem ulja u kuitu motora ( kroz
odgovarajui otvor u maloj pesnici i auri).
U velikoj pesnici se nalaze dve klizne poluolje u koje je naliven tanak sloj
leinog metala. Kao leini metal najvie se koriste kalajne ili olovne legure. Kod dizelmotora zbog visokih optereenja koriste se i kalajno-olovne bronze za livenje. Da se ne
bi okretale ili aksijalno pomerale, leine poluolje se osiguravaju u velikoj pesnici
ivijama ili ispustima.

KOLENASTO VRATILO

Sl. 11 Kolenasto vratilo

Kolenasto vratilo je najoptereeniji deo motora, koji ima za zadatak da
pravolinisko promenljivo kretanje klipa pretvori u obrtni moment. Pritisak gasova se
preko klipa i klipnjae prenosi na kolenasto vratilo i tako ga okree. Svakom cilindru,
odnosno sklopu klip-klipnjaa, odgovara jedno koleno kolenastog vratila. Poto se od
klipa predaje snaga kolenastom vratilu samo u toku jednog takta (pola obrtaja kolenastog
vratila), to se za vreme ostala etiri takta snaga (manja) predaje od kolenastog vratila
klipnjai, odnosno klipu. Zato se kolenasto vratilo stalno ubrzava (kada prima snagu) i
usporava ( kada daje snagu), tj. okree se neravnomerno. Da bi se ta neravnomernost
smanjila, na zadnju stranu kolenastog vratila vijcima se uvruje zamajac. Poveanjem
broja cilindra smanjuje se neravnomernost obrtanja, pa je tada potreban i manji zamajac, i
obrnuto.