You are on page 1of 177

Nguyn Ph Khnh Lt

Chng 1

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

NG DNG CA O HM KHO ST
V V TH CA HM S
Bi 1: TNH N IU CA HM S
1.1 TM TT L THUYT

1. nh ngha :
Gi s K l mt khong , mt on hoc mt na khong . Hm s f xc nh
trn K c gi l
ng bin trn K nu vi mi x 1, x 2 K , x 1 < x 2 f x 1 < f x 2 ;
Nghch bin trn K nu vi mi x 1, x 2 K , x 1 < x 2

( ) ( )
f ( x ) > f (x ) .
1

2. iu kin cn hm s n iu :
Gi s hm s f c o hm trn khong I

( )
bin trn khong I th f ' ( x ) 0 vi mi x I .

Nu hm s f ng bin trn khong I th f ' x 0 vi mi x I ;


Nu hm s f nghch

3. iu kin hm s n iu :
Gi s I l mt khong hoc na khong hoc mt on , f l hm s lin tc
trn I v c o hm ti mi im trong ca I ( tc l im thuc I nhng
khng phi u mt ca I ) .Khi :
Nu f ' x > 0 vi mi x I th hm s f ng bin trn khong I ;

( )
Nu f ' ( x ) < 0 vi mi x I th hm s f
Nu f ' ( x ) = 0 vi mi x I th hm s f

nghch bin trn khong I ;


khng i trn khong I .

Ch :
Nu hm s f lin tc trn a;b v c o hm f ' x > 0 trn khong

( )

(a;b ) th hm s f ng bin trn a;b .

( )

Nu hm s f lin tc trn a;b v c o hm f ' x < 0 trn khong

(a;b ) th hm s f

nghch bin trn a;b .


Gi s hm s f lin tc trn on a;b .

( )

* Nu hm s f ng bin trn khong a;b th n ng bin trn on

a;b .

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

* Nu hm s f nghch bin trn khong a;b th n nghch bin trn on

a;b .

( )

* Nu hm s f khng i trn khong a;b th khng i trn on a;b .


4. nh l m rng
Gi s hm s f c o hm trn khong I .
Nu f '(x ) 0 vi x I v f '(x ) = 0 ch ti mt s hu hn im thuc
I th hm s f ng bin trn khong I ;
Nu f '(x ) 0 vi x I v f '(x ) = 0 ch ti mt s hu hn im thuc
I th hm s f nghch bin trn khong I .

1.2 DNG TON THNG GP


Dng 1 : Xt chiu bin thin ca hm s .

( )

Xt chiu bin thin ca hm s y = f x ta thc hin cc bc sau:


Tm tp xc nh D ca hm s .

( )

Tnh o hm y ' = f ' x .

( )

( )

Tm cc gi tr ca x thuc D f ' x = 0 hoc f ' x khng xc nh

( ta gi l im ti hn hm s ).
Xt du y ' = f ' x trn tng khong x thuc D .

( )

Da vo bng xt du v iu kin suy ra khong n iu ca hm s.


V d 1: Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:
x +2
x 2 + 2x 1
1. y =
2. y =
x 1
x +2

Gii:
x +2
x 1
* Hm s cho xc nh trn khong ;1 1; + .

1. y =

* Ta c: y ' = -

x 1

* Bng bin thin:


x

y'
1
y

) (

< 0, x 1

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

) (

Vy hm s ng bin trn mi khong ;1 v 1; + .


x 2 + 2x 1
x +2
* Hm s cho xc nh trn khong ; 2 2; + .
2. y =

* Ta c: y ' =

x 2 4x + 5

x +2

x = 5
y' = 0
x = 1
* Bng bin thin :
x
5
y'

+
y

) (

, x 2

2
0

Vy, hm s ng bin trn cc khong 5; 2 v 2;1 , nghch bin trn cc

) (

khong ; 5 v 1; + .
Nhn xt:
ax + b
(a.c 0) lun ng bin hoc lun nghch
cx + d
bin trn tng khong xc nh ca n.

* i vi hm s y =

ax 2 + bx + c
* i vi hm s y =
lun c t nht hai khong n iu.
a 'x + b '
* C hai dng hm s trn khng th lun n iu trn .

Bi tp tng t :
Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:
2x 1
3x
1. y =
4. y = 2
x +1
x +1
2
x + 4x + 3
x 2 4x + 3
2. y =
5. y = 2
x +2
2x 2x 4
x +1
x 2 + 2x + 2
3. y =
6. y = 2
3 x
2x + x + 1
V d 2: Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:
1. y = x 3 3x 2 + 24x + 26
2. y = x 4 6x 2 + 8x + 1
7

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Gii:
1. y = x 3x + 24x + 26
* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c : y ' = 3x 2 6x + 24
3

x = 4
y ' = 0 3x 2 6x + 24 = 0
x = 2
* Bng xt du ca y ' :
x

4
y'

0
+

2
0

)
( )
+ Trn mi khong ( ; 4 ) , ( 2; + ) : y ' < 0 y nghch bin trn cc
khong ( ; 4 ) , ( 2; + ) .
+ Trn khong 4;2 : y ' > 0 y ng bin trn khong 4;2 ,

Hoc ta c th trnh by :
* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c : y ' = 3x 2 6x + 24
x = 4
y ' = 0 3x 2 6x + 24 = 0
x = 2
* Bng bin thin :
x

4
y'

0
+
+
y

2
0

Vy, hm s ng bin trn khong 4;2 , nghch bin trn cc khong

( ; 4 ) v (2; + ) .
2. y = x 4 6x 2 + 8x + 1
* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c: y ' = 4x 3 12x + 8 = 4(x 1)2 (x + 2)
x = 2
y ' = 0 4(x 1)2 (x + 2) = 0
x = 1
* Bng xt du:
x

2
y'

0
+

1
0

+
+

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vy,hm s ng bin trn khong (2; +) v nghch bin trn khong


(; 2) .
Nhn xt:
* Ta thy ti x = 1 th y = 0 , nhng qua y ' khng i du.
* i vi hm bc bn y = ax 4 + bx 3 + cx 2 + dx + e lun c t nht mt
khong ng bin v mt khong nghch bin. Do vy vi hm bc bn
khng th n iu trn .

Bi tp tng t :
Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:
4
5. y = x 5 + x 3 + 8
5
1
3
3
6. y = x 5 2x 4 + x 2 2x
5
4
2
7
7. y = 9x 7 7x 6 + x 5 + 12
5

1. y = x 3 3x 2 + 2
2. y = x 3 + 3x 2 + 3x + 2
1 4
x + 2x 2 1
4
4
4. y = x + 2x 2 3
3. y =

V d 3 : Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:


1. y = x 2 2x

3. y = x 1 x 2

2. y = 3x 2 x 3

4. y = x + 1 2 x 2 + 3x + 3

Gii:
1. y = x 2 2x .

* Hm s cho xc nh trn mi na khong ; 0 2; + .


x 1
* Ta c: y ' =
, x ; 0 2; + .
x 2 2x
Hm s khng c o hm ti cc im x = 0, x = 2 .
Cch 1 :

) (

( )
( )
+ Trn khong ( 2; + ) : y ' > 0 hm s ng bin trn khong ( 2; + ) .

+ Trn khong ; 0 : y ' < 0 hm s nghch bin trn khong ; 0 ,

Cch 2 :
Bng bin thin :
x

y'

0
||

2
||

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vy , hm s nghch bin trn khong ; 0 v ng bin trn khong 2; +

2. y = 3x 2 x 3
* Hm s cho xc nh trn na khong (; 3] .
3(2x x 2 )

* Ta c: y ' =

) ( )

, x ; 0 0; 3 .
2 3x 2 x 3
Hm s khng c o hm ti cc im x = 0, x = 3 .

( )

Suy ra, trn mi khong ; 0 v 0; 3 : y ' = 0 x = 2


Bng bin thin:
x

y'

0
||

2
0

3
||

Hm s ng bin trn khong (0;2) , nghch bin trn cc khong (; 0) v


(2; 3) .
3. y = x 1 x 2
* Hm s cho xc nh trn on 1;1 .
* Ta c: y ' =

1 2x 2

, x 1;1
1 x2
Hm s khng c o hm ti cc im x = 1, x = 1 .

Trn khong 1;1 : y ' = 0 x =


Bng bin thin:
x

y'

||

2
2

2
2
0

2
2
0

||

2 2
, nghch bin trn mi khong
Hm s ng bin trn khong
;
2 2

2
2
1;
v
;1 .

2
2

10

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

4. y = x + 1 2 x 2 + 3x + 3
* Hm s cho xc nh trn .
2x + 3
* Ta c: y ' = 1
x 2 + 3x + 3

3
x

2
y ' = 0 x 2 + 3x + 3 = 2x + 3
x 2 + 3x + 3 = 2x + 3

Bng bin thin :


x

1
y'
+
0

x = 1

Hm s ng bin trn khong (; 1) , nghch bin trn khong (1; +) .


Bi tp tng t :
Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:
1. y = 2x x 2
2. y = x + 1 x 2 4x + 3
3. y = 3 3x 5
3

4. y = x 2 2x

5. y = 4 3x

6. y =
7. y =

6x 2 + 1

2x 2 x + 3
3x + 2
x +2
x2 x + 3

V d 4 :Xt chiu bin thin ca cc hm s sau: y =| x 2 2x 3 |


Gii:
x 2 2x 3 khi x 1 x 3

2
y =| x 2x 3 | = 2
x + 2x + 3 khi 1 < x < 3
* Hm s cho xc nh trn .
2x 2 khi x < 1 x > 3
* Ta c: y ' =
2x + 2 khi 1 < x < 3
Hm s khng c o hm ti x = 1 v x = 3 .

( )
+ Trn khong ( ; 1) : y ' < 0 ;
+ Trn khong ( 3; + ) : y ' > 0 .

+ Trn khong 1; 3 : y ' = 0 x = 1 ;

11

Nguyn Ph Khnh Lt

Bng bin thin:


x

y'

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
||

1
0

3
||

y
Hm s ng bin trn mi khong (1;1) v (3; +) , nghch bin trn mi
khong (; 1) v (1; 3) .

Bi tp tng t :
Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:
1. y = x 2 5x + 4

3. y = x + 1 2x 2 + 5x 7

2. y = 3x + 7 + x 2 6x + 9

4. y = x 2 + x 2 7x + 10

V d 5 :
Xt chiu bin thin ca hm s sau: y = 2 sin x + cos 2x trn on 0; .
Gii :
* Hm s cho xc nh trn on 0;

* Ta c: y ' = 2 cos x 1 2 sin x , x 0; .


x 0;

5
cos x = 0
Trn on 0; : y ' = 0
x = x = x =
.
2
6
6
1

sin x = 2
Bng bin thin:
x

5
0

6
2
6
+
0
0 +
0
y'
y


Da vo bng bin thin suy ra : hm s ng bin trn cc khong 0; v
6
5

5
;
, nghch bin trn cc khong ; v ; .
2 6
6 2
6

Bi tp tng t :
Xt chiu bin thin ca cc hm s sau:
12

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.


1. y = sin 3x trn khong 0; .
3
cot x
2. y =
trn khong 0; .
x

1
1
2 3 cos 2x trn khong 0; .
3. y = sin 4x
8
4
2

4. y = 3 sin x + 3 cos x + trn on 0; .


6
3

( )

V d 6: Chng minh rng hm s y = sin2 x + cos x ng bin trn on



0; v nghch bin trn on ; .
3
3
Gii :
* Hm s cho xc nh trn on 0;

( )

* Ta c: y ' = sin x 2 cos x 1 , x 0;

x = .
2
3


+ Trn khong 0; : y ' > 0 nn hm s ng bin trn on 0; ;
3
3


+ Trn khong ; : y ' < 0 nn hm s nghch bin trn on ; .
3
3

( )

( )

V x 0; sin x > 0 nn trn 0; : y ' = 0 cos x =

Bi tp tng t :
1. Chng minh rng hm s f x = x sin x x sin x ng bin trn

( ) (

)(


on 0; .
2
2. Chng minh rng hm s y = cos 2x 2x + 3 nghch bin trn .
3. Chng minh rng hm s y = t a n

( ;2 ) .

( )

x
ng bin trn cc khong 0; v
2

4. Chng minh rng hm s y = cos 3x +

3x
ng bin trn khong
2


0; v
18


nghch bin trn khong ; .
18 2
13

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Dng 2 : Ty theo tham s m kho st tnh n iu ca hm s .


V d : Ty theo m kho st tnh n iu ca hm s:
1
1
y = x 3 m m + 1 x 2 + m 3x + m 2 + 1
3
2
Gii:
* Hm s cho xc nh trn .

* Ta c y ' = x 2 m m + 1 x + m 3 v = m 2 m 1

+ m = 0 th y ' = x 2 0, x v y ' = 0 ch ti im x = 0 . Hm s ng

bin trn mi na khong ; 0 v 0; + . Do hm s ng bin trn .

+ m = 1 th y ' = x 1

0, x v y ' = 0 ch ti im x = 1 . Hm s

ng bin trn mi na khong ;1 v 1; + . Do hm s ng bin


trn .
x = m
+ m 0, m 1 khi y ' = 0
2 .
x = m
Nu m < 0 hoc m > 1 th m < m 2
Bng xt du y ' :
x

m
m2
+
y'
+
0

0
+

Da vo bng xt du, suy ra hm s ng bin trn cc khong ;m v

(m ; + ) , gim trn khong (m; m ) .


2

Nu 0 < m < 1 th m > m 2


Bng xt du y ' :
x

m2
y'
+
0

m
0

+
+

Da vo bng xt du, suy ra hm s ng bin trn cc khong ;m 2 v

(m; + ) , gim trn khong (m ; m ) .


2

Bi tp t luyn:
Ty theo m kho st tnh n iu ca hm s:
1
1
1. y = x 3 mx 2 + m 3x + m 3
3
2
1
1
2. y = m 1 x 3 m 1 x 2 + x + 2m + 3
3
2

14

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Dng 3 : Hm s n iu trn .
S dng nh l v iu kin cn

( )
( )
Nu hm s f ( x ) n iu gim trn th f ' ( x ) 0, x .

Nu hm s f x n iu tng trn th f ' x 0, x .

V d 1 : Tm m cc hm s sau lun nghch bin trn mi khong xc


nh .
mx + 3 2m
2x 2 + m + 2 x 3m + 1
1. y =
2. y =
x +m
x 1
Gii :
mx + 3 2m
1. y =
x +m
* Hm s cho xc nh trn khong ; m m; +

* Ta c : y ' =

m 2 + 2m 3

(x + m )

) (

, x m .

Cch 1 :
* Bng xt du y '
m
3
1
+
y'
+
0

0 +
Da vo bng xt du ta thy
Nu 3 < m < 1 th y ' < 0 hm s nghch bin trn mi khong ; m ,

( m; + ) .
Cch 2 :
Hm s nghch bin trn tp xc nh khi :
y ' < 0, x ; m m; + m 2 + 2m 3 < 0 3 < m < 1

2. y =

2x 2

) (
)
+ (m + 2 ) x 3m + 1
1 2m
= 2x + m +

x 1
x 1
* Hm s cho xc nh trn khong ;1 1; + .

* Ta c : y ' = 2 +

+ m

(1; + ) .

2m 1

(x 1)

) (

,x 1

1
y ' < 0, x 1 , do hm s nghch bin trn mi khong ;1 ,
2

15

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
khi phng trnh y ' = 0 c hai nghim x 1 < 1 < x 2 hm s ng
2
bin trn mi khong x 1;1 v 1;x 2 , trng hp ny khng tha .

+ m>

1
tha mn yu cu ca bi ton.
2
Bi tp tng t :
Tm m cc hm s sau lun nghch bin trn mi khong xc nh .
x m 2 + 7m 11
m 1 x 2 + 2x + 1
1. y =
3. y =
x 1
x +1
2
m 1 x + m 2 + 2m 3
x 2 m +2 x +m 1
2. y =
4. y =
x + 3m
x 3

Vy m

V d 2 : Tm m cc hm s sau lun nghch bin trn .


1
1. y = x 3 + 2x 2 + 2m + 1 x 3m + 2
3

2. y = (m + 2)

x3
(m + 2)x 2 + m 8 x + m 2 1
3
Gii:

1
1. y = x 3 + 2x 2 + 2m + 1 x 3m + 2
3
* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c : y ' = x 2 + 4x + 2m + 1 v c ' = 2m + 5
* Bng xt du '
m
+
5

2
'

0
+
2
5
+ m = th y ' = x 2 0 vi mi x v y ' = 0 ch ti im x = 2
2
Do hm s nghch bin trn .
5
+ m < th y ' < 0, x . Do hm s nghch bin trn .
2
5
+ m > th y ' = 0 c hai nghim x 1, x 2 x 1 < x 2 . Hm s ng bin trn
2
khong x 1; x 2 . Trng hp ny khng tha mn .

x3
(m + 2)x 2 + m 8 x + m 2 1
3
* Hm s cho xc nh trn .
2. y = (m + 2)

16

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Ta c y ' = (m + 2)x 2 2(m + 2)x + m 8 .


+ m = 2 , khi y ' = 10 0, x hm s lun nghch bin trn .

+ m 2 tam thc y ' = (m + 2)x 2 2(m + 2)x + m 8 c ' = 10(m + 2)


* Bng xt du '
m
2
+
'

0
+
+ m < 2 th y ' < 0 vi mi x . Do hm s nghch bin trn .

+ m > 2 th y ' = 0 c hai nghim x 1, x 2 x 1 < x 2 . Hm s ng bin trn

(x ; x ) . Trng hp ny khng tha mn .

khong

Vy m 2 l nhng gi tr cn tm.
Bi tp tng t :
Tm m cc hm s sau lun nghch bin trn mi khong xc nh .
m
1
1. y = x + 2 +
3. y = x 3 m 2x + 1
x 1
3
m+4
1
2. y = m 1 x 3
4. y = mx 4 m 2x 2 + m 1
x +2
4

V d 3 : Tm a cc hm s sau lun ng bin trn .


1
1. y = x 3 + ax 2 + 4x + 3
3
1
2. y = a 2 1 x 3 + a + 1 x 2 + 3x + 5
3
Gii :
1
1. y = x 3 + ax 2 + 4x + 3
3
* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c y ' = x 2 + 2ax + 4 v c ' = a 2 4
* Bng xt du '
a

2
2
+
'
+
0

0 +

+ Nu 2 < a < 2 th y ' > 0 vi mi x . Hm s y ng bin trn .

+ Nu a = 2 th y ' = x + 2

, ta c : y ' = 0 x = 2, y ' > 0, x 2 . Hm

s y ng bin trn mi na khong ; 2 v 2; + nn hm s y ng


bin trn .
+ Tng t nu a = 2 . Hm s y ng bin trn .

17

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

+ Nu a < 2 hoc a > 2 th y ' = 0 c hai nghim phn bit x 1, x 2 . Gi s

x 1 < x 2 . Khi hm s nghch bin trn khong x 1; x 2 ,ng bin trn mi

) (

khong ;x 1 v x 2 ; + . Do a < 2 hoc a > 2 khng tho mn yu


cu bi ton .
Vy hm s y ng bin trn khi v ch khi 2 a 2 .

1 2
a 1 x 3 + a + 1 x 2 + 3x + 5
3
* Hm s cho xc nh trn .
2. y =

* Ta c : y ' = a 2 1 x 2 + 2 a + 1 x + 3 v c ' = 2 a 2 + a + 2

()

Hm s y ng bin trn khi v ch khi y ' 0, x 1

+ Xt a 2 1 = 0 a = 1
i a = 1 y ' = 4x + 3 y ' 0 x

3
a = 1 khng tho yu cu bi
4

ton.
i a = 1 y ' = 3 > 0 x a = 1 tho mn yu cu bi ton.

+ Xt a 2 1 0 a
* Bng xt du '
a

'

+ Nu a < 1 a > 2

1
1
1
2
+
0
+
0

th y ' > 0 vi mi x . Hm s y ng bin trn .

+ Nu a = 2 th y ' = 3 x + 1

, ta c : y ' = 0 x = 1, y ' > 0, x 1 . Hm

s y ng bin trn mi na khong ; 1 va` 1; + nn hm s y


ng bin trn .
+ Nu 1 < a < 2, a 1 th y ' = 0 c hai nghim phn bit x 1, x 2 . Gi s

x 1 < x 2 . Khi hm s nghch bin trn khong x 1; x 2 ,ng bin trn mi

) (

khong ;x 1 v x 2 ; + . Do 1 < a < 2, a 1 khng tho mn yu cu


bi ton .
Do hm s y ng bin trn khi v ch khi a < 1 a 2 .
Vy vi 1 a 2 th hm s y ng bin trn .
Bi tp tng t :
Tm m cc hm s sau lun ng bin trn mi khong xc nh .
1
m
1. y = x 3 x 2 + m 2 3 x 1
3
2
3
x
2. y =
mx 2 + m + 2 x + 3
3

18

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

x3
m 1 x 2 + 4x 1
3
x3
4. y = m 2
2m 3 x 2 + 5m 6 x + 2
3
3. y = m + 2

Ch :
Phng php:
* Hm s y = f (x , m ) tng trn y ' 0 x min y ' 0 .
x

* Hm s y = f (x , m ) gim trn y ' 0 x max y ' 0 .


x

Ch :
1) Nu y ' = ax 2 + bx + c th
a = b = 0

c 0
* y ' 0 x
a > 0

0

a = b = 0

c 0
* y ' 0 x
a < 0

0

2) Hm ng bin trn th n phi xc nh trn .


Dng 4 : Hm s n iu trn tp con ca .

Phng php:
* Hm s y = f (x , m ) tng x I y ' 0 x I min y ' 0 .
x I

* Hm s y = f (x , m ) gim x I y ' 0 x I max y ' 0 .


x I

V d 1 : Tm m cc hm s sau
mx + 4
1. y =
lun nghch bin khong ;1 .
x +m
2. y = x 3 + 3x 2 + m + 1 x + 4m nghch bin trn khong 1;1 .

Gii :
mx + 4
lun nghch bin khong ;1 .
x +m
* Hm s cho xc nh trn khong ;1 .

1. y =

19

Nguyn Ph Khnh Lt

* Ta c y ' =

m2 4

(x + m )

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

, x m

(
)

y ' < 0, x ;1
Hm s nghch bin trn khong ;1 khi v ch khi
m ;1
m 2 4 < 0
2 < m < 2
2 < m < 2

2 < m 1
m
1
m
1

m
;1

Vy : vi 2 < m 1 th tho yu cu bi ton .

2. y = x 3 + 3x 2 + m + 1 x + 4m nghch bin trn khong 1;1 .

* Hm s cho xc nh trn khong 1;1 .


* Ta c : y ' = 3x 2 + 6x + m + 1

Cch 1 :
Hm s cho nghch bin trn khong 1;1 khi v ch khi

( ) hay.
Xt hm s g ( x ) = ( 3x + 6x + 1) , x ( 1;1)
g ' ( x ) = 6x 6 < 0, x ( 1;1) g ( x ) nghch bin trn khong ( 1;1)
v lim g ( x ) = 2, lim g ( x ) = 10
y ' 0, x 1;1

x 1+

x 1

* Bng bin thin.


x
g' x

( )

( )

g x

10

Vy m 10 tho yu cu bi ton .
Cch 2 :
f '' x = 6x + 6

( )

( )
cho nghch bin trn khong ( 1;1) khi v ch khi m lim g ( x ) = 10 .

Nghim ca phng trnh f '' x = 0 l x = 1 < 1 . Do , hm s


x 1

Vy m 10 tho yu cu bi ton .
20

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Bi tp t luyn:
Tm m cc hm s sau:
mx 1
1. y =
lun nghch bin khong 2; + .
x m
x 2m
2. y =
lun nghch bin khong 1;2 .
2m + 3 x m

( )

x 2 2m
lun nghch bin khong ; 0 .
x m
m 1 x2 + m
4. y =
lun nghch bin khong 0;1 .
x + 3m
V d 2 : Tm m cc hm s sau

3. y =

( )
(

1. y = 2x 3 2x 2 + mx 1 ng bin trn khong 1; + .

2. y = mx 3 x 2 + 3x + m 2 ng bin trn khong 3; 0 .


3. y =

1
mx 3 + 2 m 1 x 2 + m 1 x + m ng bin trn khong 2; + .
3
Gii :

1. y = 2x 3 2x 2 + mx 1 ng bin trn khong 1; + .

* Hm s cho xc nh trn khong 1; + .


* Ta c : y ' = 6x 2 4x + m

Hm s cho ng bin trn khong 1; + khi v ch khi

( ) ( )
Xt hm s g ( x ) = 6x 4x lin tc trn khong (1; + ) , ta c
g ' ( x ) = 12x 4 > 0, x > 1 g ( x ) ng bin trn khong (1; + )
v lim g ( x ) = lim ( 6x 4x ) = 2, lim g ( x ) = +
y ' 0, x 1; + g x = 6x 2 4x m, x > 1
2

x 1+

x +

x 1+

* Bng bin thin.


x
g' x

( )

( )

g x

2
Da vo bng bin thin suy ra 2 m m 2

21

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. y = mx 3 x 2 + 3x + m 2 ng bin trn khong 3; 0 .

* Hm s cho xc nh trn khong 3; 0 .


* Ta c : y ' = 3mx 2 2x + 3

Hm s cho ng bin trn khong 3; 0 khi v ch khi y ' 0,

x 3; 0 .

Hay 3mx 2 2x + 3 0, x 3; 0 m

( )

Xt hm s g x =

2x 3
, x 3; 0
3x 2

2x 3
lin tc trn khong 3; 0 , ta c
3x 2

6x 2 + 18x
< 0, x 3; 0 g x nghch bin trn khong 3; 0
9x 4
4
v lim+ g x = , lim g x =
x 3
27 x 0
* Bng bin thin.
x
3
0

g' x

( )

g' x =

( )

( )

( )

( )

( )

g x

4
27

Da vo bng bin thin suy ra m

4
27

1
mx 3 + 2 m 1 x 2 + m 1 x + m ng bin trn khong 2; + .
3
* Hm s cho xc nh trn khong 2; + .

3. y =

)
Hm s ng bin trn khong ( 2; + ) khi v ch khi
y ' 0, x ( 2; + ) mx + 4 (m 1) x + m 1 0, x ( 2; + )
* Ta c : y ' = mx 2 + 4 m 1 x + m 1

x 2 + 4x + 1 m 4x + 1, x 2; + m

( )

Xt hm s g x =

4x + 1
, x 2; +
x + 4x + 1
2

4x + 1
, x 2; +
x 2 + 4x + 1

22

Nguyn Ph Khnh Lt

( )

g' x =

2x 2x + 1

(x

+ 4x + 1

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

< 0, x 2; + g x nghch bin trn khong

(2; + ) v lim g (x ) = 139 , lim g (x ) = 0


x +

x 2+

Bng bin thin.

x
g' x

( )

9
13

( )

g x

Vy m

9
tho yu cu bi ton .
13

Bi tp t luyn:
Tm m cc hm s sau:
mx 2 + m + 1 x 1
1. y =
ng bin trn khong 1; + .
2x m

2. y = x 3 mx 2 2m 2

)
7m + 7 ) x + 2 (m 1)( 2m 3 ) ng bin trn

khong 2; + .
1
mx 3 (m 1)x 2 + 3(m 2)x + 1 ng bin trn khong 2; + .
3
V d 3 : Tm m cc hm s sau :

3. y =

1. y =

mx 2 + 6x 2
nghch bin trn na khong 2; + .
x +2

2. y = x 3 (m + 1)x 2 (2m 2 3m + 2)x + m(2m 1) ng bin trn na

khong 1; + .
Gii :
mx 2 + 6x 2
nghch bin trn na khong 2; + .
x +2
* Hm s cho xc nh trn na khong 2; +

1. y =

* Ta c y ' =

mx 2 + 4mx + 14
(x + 2)2
23

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Hm nghch bin trn na khong [1; +) f (x ) = mx 2 + 4mx + 14 0 ,

)()

x 1; + * .
Cch 1: Dng tam thc bc hai

()

Nu m = 0 khi * khng tha mn.


Nu m 0 . Khi f (x ) c = 4m 2 14m
Bng xt du
m

0
7

2
'

7
th f (x ) > 0 x , nu f (x ) c hai nghim x 1, x 2 th
2
f (x ) 0 x (x 1; x 2 ) nn * khng tha mn.

Nu 0 < m <

()

Nu m < 0 hoc m >

7
. Khi f (x ) = 0 c hai nghim
2

2m + 4m 2 14m
2m 4m 2 14m
x1
; x2 =
m
m
x x 1
7
V m < 0 hoc m > x 1 < x 2 f (x ) 0
2
x x 2

Do f (x ) 0 x 1; + x 2 1 3m 4m 2 14m
m < 0
14
2
m .
5
5m + 14m 0
14
= g (x ) x 1; + m min g(x )
Cch 2: (*) m
x 1
x 2 + 4x
14
14
Ta c min g (x ) = g (1) =
m .
5
5
x 1

2. y = x 3 (m + 1)x 2 (2m 2 3m + 2)x + m(2m 1) ng bin trn na

khong 1; + .
* Hm s cho xc nh trn na khong 1; +

* Ta c y ' = 3x 2 2(m + 1)x (2m 2 3m + 2)

Hm ng bin trn na khong 2; + . y ' 0, x 2; +

)
24

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

f (x ) = 3x 2 2(m + 1)x (2m 2 3m + 2) 0, x 2; +

V tam thc f (x ) c ' = 7m 2 7m + 7 > 0 m nn f (x ) c hai nghim


m +1 '
m + 1 + '
; x2 =
.
3
3
x x 1
V x 1 < x 2 nn f (x )
.
x x 2
x1 =

Do f (x ) 0 x 2; + x 2 2 ' 5 m
m 5
m 5
3

2 m
2
2
2
' (5 m )
2m + m 6 0
Bi tp t luyn :
Tm m cc hm s sau :

x2 + m 2 x 2

1. y =

x +m

ng bin trn na khong ;1 .

1 3
x + m 1 x 2 m 1 x + 1 nghch bin trn na khong ; 2 .
3
1
2
3. y = mx 3 m 1 x 2 + 3 m 2 x + ng bin trn na khong
3
3
2; + .

2. y =

4. y =

2x 2 + (1 m )x + 1 + m
ng bin trn na khong 1; + .
x m

V d 4 : Tm tt c cc tham s m hm s y = x 3 + 3x 2 + mx + m nghch
bin trn on c di bng 1 ?.
Gii :
* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c : y ' = 3x 2 + 6x + m c ' = 9 3m
i Nu m 3 th y ' 0, x , khi hm s lun ng bin trn , do
m 3 khng tho yu cu bi ton .

i Nu m < 3 , khi y ' = 0 c hai nghim phn bit x 1, x 2 x 1 < x 2 v hm s

nghch bin trong on x 1; x 2 vi di l = x 2 x 1


Theo Vi-t, ta c : x 1 + x 2 = 2, x 1x 2 =

m
3

25

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Hm s nghch bin trn on c di bng 1 l = 1


2
2
4
9
x 2 x 1 = 1 x 1 + x 2 4x 1x 2 = 1 4 m = 1 m = .
3
4

Bi tp tng t :
1. Tm tt c cc tham s m hm s y = x 3 3m 2x 2 + x + m 1 nghch
bin trn on c di bng 1 ?.
2. Tm tt c cc tham s m hm s y = x 3 + m 2x 2 + mx + 3m + 5 ng
bin trn on c di bng 3 ?.
V d 5: Tm m hm s y = x + m cos x ng bin trn .
Gii:
* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c y ' = 1 m sin x .
Cch 1: Hm ng bin trn
y ' 0, x 1 m sin x 0, x m sin x 1,x (1)
* m = 0 th (1) lun ng
1
1
x 1
0 < m 1.
m
m
1
1
* m < 0 th (1) sin x
x R 1
1 m < 0 .
m
m
Vy 1 m 1 l nhng gi tr cn tm.

* m > 0 th (1) sin x

Cch 2: Hm ng bin trn y ' 0 x


1 m 0
min y ' = min{1 m;1 + m} 0
1 m 1 .
1 + m 0
Bi tp t luyn:
1. Tm m hm s y = x m 1 + m cos x nghch bin trn .

2. Tm m hm s y = x .sin x + m cos x ng bin trn .

Dng 5 : S dng tnh n iu ca hm s CM bt ng thc.

( )
Xt hm s y = f ( x ) , x (a;b ) .

( )

a bt ng thc v dng f x M , x a ;b .

( )

Lp bng bin thin ca hm s trn khong a;b .


Da vo bng bin thin v kt lun.

26

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.


V d 1 : Vi x 0; .Chng minh rng :
2
1. sin x + t a n x > 2x
2 sin x
2.
<
<1

x
Gii :
1. sin x + t a n x > 2x

* Xt hm s f x = sin x + t a n x 2x lin tc trn na khong 0; .
2

1
1
* Ta c : f ' x = cos x +
2 > cos2 x +
2 > 0, x 0;
2
2
cos x
cos x
2


f x l hm s ng bin trn 0; v f x > f 0 , x 0;
2
2

hay sin x + t a n x > 2x , x 0; (pcm).
2
T bi ton trn ta c bi ton sau : Chng minh rng tam gic ABC c ba
gc nhn th sin A + sin B + sin C + tan A + tan B + tan C > 2
2 sin x
2.
<
<1

x
sin x
* Vi x > 0 th
< 1 (xem v d 2 )
x

sin x
* Xt hm s f x =
lin tc trn na khong 0; .
x
2

x .cos x sin x
* Ta c f ' x =
, x 0; .
2
x
2

* Xt hm s g x = x . cos x sin x lin trc trn on 0; v c
2

g ' x = x . sin x < 0, x 0; g x lin tc v nghch bin trn on
2


0; v ta c g x < g 0 = 0, x 0;
2
2
g' x

* T suy ra f ' x =
< 0, x 0; f x lin tc v nghch
2
x
2

2

bin trn na khong 0; , ta c f x > f = , x 0; .
2
2
2

( )

( )

( )

( )

()

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

()

( )

( )

( )

27

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Bi tp tng t :


Chng minh rng vi mi x 0; ta lun c:
2
1. tan x > x
3. 2 sin x + tan x > 3x
3
3
x
4.
<x
2. tan x > x +
2
3
+ cot x
sin x
V d 2 : Chng minh rng :

1. sin x x , x 0;
2

2. sin x > x

x3
3!

3. cos x < 1


,x 0;
2


x2 x4
+
, x 0;
2 24
2

sin x

4.
> cos x , x 0; .
x
2
Gii :


1. sin x x , x 0;
2

* Xt hm s f (x ) = sin x x lin tc trn on x 0;
2

* Ta c: f '(x ) = cos x 1 0 ,x 0; f (x ) l hm nghch bin trn
2

on 0; .
2

Suy ra f (x ) f (0) = 0 sin x x x 0; (pcm).
2
2. sin x > x

x3
3!


,x 0;
2


x3
* Xt hm s f (x ) = sin x x +
lin tc trn na khong x 0; .
6
2
* Ta c: f '(x ) = cos x 1 +


x2
f "(x ) = sin x + x 0 x 0; (theo
2
2

cu 1)



f '(x ) f '(0) = 0 x 0; f (x ) f (0) = 0 x 0;
2
2
28

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

sin x > x


x3
, x 0; (pcm).
3!
2

3. cos x < 1


x2 x4
+
, x 0;
2 24
2

* Xt hm s g (x ) = cos x 1 +


x2 x4

lin tc trn na khong x 0; .


2 24
2


x3
0 x 0; (theo cu
6
2

2) g(x ) g(0) = 0 x 0;
2
* Ta c: g '(x ) = sin x + x


x2 x4
cos x < 1
+
, x 0; (pcm).
2 24
2
3

sin x

4.
> cos x , x 0; .
x
2


, x 0;
2

x3
Theo kt qu cu 2, ta c: sin x > x
6
3

sin x
sin x
x2
x2
x2 x4
x6

1
1

>1

>

x
6
6
2 12 216
x

sin x
x2 x4 x4
x2

>

+
+

1
(1
)

2 24 24
9
x
3


sin x
x2
x2 x4
V x 0; 1
>0
+
>1
9
2 24
2
x

Mt khc, theo cu 3: 1


x2 x4
+
> cos x ,x 0;
2 24
2

sin x

Suy ra
> cos x ,x 0; (pcm).
x
2
sin x

Nhn xt: Ta c 0 < sin x < x 0 <


< 1 x (0; ) nn
x
2

29

Nguyn Ph Khnh Lt

sin x
sin x

x
x

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

3 . Do , ta c kt qu sau

sin x

Chng minh rng: vi 3 , ta lun c:
cos x x 0; .
x
2
Bi tp tng t :
Chng minh rng :
1
1
x2
x2 x4
1. 1
< cos x < 1
+
, x 0 2. x sin x > 1 2 , x > 0
6x
2
2 24

V d 3 : Chng minh rng

* Xt hm s f (x ) =
* Ta c: f '(x ) =

sin2 x

1
sin2 x

2 cos x
sin 3 x

x2

x3

+1

x2
Gii :


, x 0;
2


lin tc trn na khong x 0; .
2

<

2(x 3 cos x + sin 3 x )


x 3 sin 3 x

sin x

Theo kt qu cu 4 - v d 2 , ta c:
> cos x ,x 0;
x
2


x 3 cos x + sin 3 x > 0 ,x 0; f '(x ) > 0 ,x 0;
2
2


4
f (x ) f = 1
, x 0;
2
2
2

1
1
4
Do vy:
<
+1
, x 0; (pcm).
2
sin2 x x 2
2
Bi tp tng t :

4x
1. Chng minh rng : sin2 x <
x vi mi x 0; .
2
2

2
x
2. Chng minh rng : sin x > x +
4x 2 vi mi x 0; .

12
2

V d 4 : Vi 0 x <

2. sin x

. Chng minh rng 2

+2

ta n x

3
x +1
2
>2

Gii :

30

Nguyn Ph Khnh Lt
2. sin x

+2

* Ta c: 2

ta n x

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.


2 sin x

2. 2

1
sin x + t a n x
2
2

3x
22

.2

ta n x

1
sin x + t a n x
2
2.2


1
3
t a n x x x 0; .
2
2
2

1
3x
* Xt hm s f x = sin x + t a n x
lin tc trn na khong 0; .
2
2
2

Ta chng minh:

sin x +

( )

( )

* Ta c: f ' x = cos x +

1
2.cos2 x

3 2 cos3 x 3 cos2 x + 1
=
2
2 cos2 x

(cos x 1)2 (2 cos x + 1)


2 cos2 x


0 , x 0; .
2

f (x ) ng bin trn

1
3
[0; ) f (x ) f (0) = 0 sin x + tan x x , x 0; (pcm).
2
2
2
2
V d 5 : Chng minh bt ng thc sau vi mi s t nhin n > 1
n1+

n
n n
n
+ 1
<2
n
n

Gii :
n

* t x =

( )

n
0;1 , n N * .
n

* Bt ng thc cn chng minh l:

( )

1 + x + n 1 x < 2, x 0;1

( )

* Xt hm f x = n 1 + x + n 1 x , x [0;1)

1
1
f' x =
nn
1+x

( )

< 0, x 0;1

( )

(1 x )
Vy f ( x ) gim trn ( 0;1) nn f ( x ) < f ( 0 ) = 2, x ( 0;1) .
n 1

n 1

V d 6:

1. Cho x y z 0 .Chng minh rng :

x z y x y z
+ + + +
z y x y z x

2. Cho x, y, z > 0 .Chng minh rng:


x 4 + y 4 + z 4 + xyz (x + y + z ) xy(x 2 + y 2 ) + yz (y 2 + z 2 ) + zx (z 2 + x 2 )
Gii :

31

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1 Cho x y z 0 .Chng minh rng :

x z y x y z
+ + + +
z y x y z x

x y z 0

x z y x y z
+ + + + .
z y x y z x
1 1
y
z
1
1
* Ta c: f '(x ) = ( ) ( ) = (y z )( ) 0, x 0
z y
yz x 2
x2 x2
f x l hm s ng bin x 0 f (x ) f (y ) = 0 pcm.
* Xt hm s : f (x ) =

()

2. Cho x, y, z > 0 Chng minh rng:


x 4 + y 4 + z 4 + xyz (x + y + z ) xy(x 2 + y 2 ) + yz (y 2 + z 2 ) + zx (z 2 + x 2 ) .
Khng mt tnh tng qut ta gi s: x y z > 0 .
* Xt hm s
f (x ) = x 4 + y 4 + z 4 + xyz (x + y + z ) xy(x 2 + y 2 ) yz (y 2 + z 2 ) zx (z 2 + x 2 )
* Ta c f '(x ) = 4x 3 3x 2 (y + z ) + xyz + yz (x + y + z ) (y 3 + z 3 )
f "(x ) = 12x 2 6x (y + z ) + 2yz
f "(x ) > 0 (do x y z ) f '(x ) f '(y ) = z 2y z 3 = z 2 (y z ) 0 nn
f (x ) l hm s ng

bin. f (x ) f (y ) = z 4 2z 3y + y 2z 2 = z 2 (z y )2 0 pcm.
V d 7:
a
b
c
3
+
+
.
a +b b +c c +a 2
Cho 0 < a b c . Chng minh rng:

1. Cho a,b, c > 0 . Chng minh rng:


2.

2a
2b
2c
(c a )2
+
+
3+
.
b +c c +a a +b
a(c + a )

Gii :
a
b
c
3
1. Cho a,b, c > 0 . Chng minh rng:
+
+

a +b b +c c +a 2
b
c
a
* t x = , y = , z = xyz = 1 v bt ng thc cho
a
b
c
1
1
1
3

+
+
.
1+x 1+y 1+z 2

32

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Gi s z 1 xy 1 nn c:

1
1
2
2 z
+

=
1 + x 1 + y 1 + xy 1 + z

1
1
1
2 z
1
2t
1
+
+

+
=
+
= f (t ) vi
1 + x 1 + y 1 + z 1 + z 1 + z 1 + t 1 + t2

t = z 1

* Ta c: f '(t ) =
f (t ) f (1) =

2
(1 + t )2

2t
(1 + t 2 )2

2(1 t )
(1 + t 2 )2

3
, t 1 pcm.
2

2. Cho 0 < a b c . Chng minh rng:


* t

2a
2b
2c
(c a )2
+
+
3+
b +c c +a a +b
a(c + a )

b
c
= , = x ,1 x . Khi bt ng thc cn chng minh tr
a
a

2
2
2x
x2 + x + 4
+
+

+x 1+x 1+
x +1
x +1
2x (x + 1)
)
x 2 + x + 1 (2
+ 2 +
+x
1+
x +1
2x (x + 1)
* Xt hm s f (x ) = x 2 + x + 1 (2
+ 2 +
),
+x
1+
2(2x + 1)
1
* Ta c: f '(x ) = 2x + 1
2
+1
(x + )2

thnh

2x +1

2
f '(x ) = ( 1)

0,
+1 (x + )2

1 x

1 x

Nh vy hm f (x ) l ng bin do f (x ) f ( ) = 2 3 + 3
Nhng f '( ) = 2 3 +

= + +

3 3 3 . .

3 =0

f (x ) f ( ) f (1) = 0 pcm.

Bi tp t luyn:
1.
Cho hm s f x = 2 sin x + t a n x 3x

( )

33

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.


a ) Chng minh rng hm s ng bin trn na khong 0; .
2

b ) Chng minh rng 2 sin x + t a n x > 3x vi mi x 0; .
2
2.

a ) Chng minh rng t a n x > x vi mi x 0; .
2

x3
b ) Chng minh rng t a n x > x +
vi mi x 0; .
3
2
3.

4
Cho hm s f x = x t a n x vi mi x 0;

4

a ) Xt chiu bin thin ca hm s trn on 0; .
4

4
b ) T suy ra rng x t a n x vi mi x 0; .

4
4.
Chng minh rng cc bt ng thc sau :
a ) sin x < x vi mi x > 0
b ) sin x > x vi mi x < 0

( )

x2
c) cos x > 1
vi mi x 0
2
x3
d ) sin x > x
vi mi x > 0
6
x3
e ) sin x < x
vi mi x < 0
6


f ) sin x + t a n x > 2x vi mi x 0; .
2
Dng 6 : Dng n iu hm s gii v bin lun phng trnh v
bt phng trnh .
Ch 1 :
Nu hm s y = f x lun n iu nghim cch trn D ( hoc lun ng bin

( )

( )

hoc lun nghch bin trn D ) th s nghim ca phng trnh : f x = k s

( )

()

khng nhiu hn mt v f x = f y

khi v ch khi x = y .
34

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Ch 2:
Nu hm s y = f x lun n iu nghim cch trn D ( hoc lun ng

( )

( )

bin hoc lun nghch bin trn D ) v hm s y = g x lun n iu nghim


ngoc ( hoc lun ng bin hoc lun nghch bin ) trn D , th s nghim trn
D ca phng trnh f x = g x khng nhiu hn mt.
Nu

( ) ( )
hm s y = f ( x ) c o hm n cp n

trn D v phng trnh

f (k )(x ) = 0 c m nghim, khi phng trnh f (k 1)(x ) = 0 c nhiu nht l


m + 1 nghim.
Ch 3:
Nu hm s y = f x xc nh trn D v c f x > 0 hoc f x < 0 trn I

( )

( )

( )

th f ' x ng bin hoc lun lun nghch bin trn I

( )
nn f ' ( x ) = 0 nhiu

( )

nht 1 nghim trn I suy ra f x nhiu nht 2 nghim trn I .

x + 3x + 1 = x 2 + x + 1 .

V d : Gii phng trnh :

Gii :
iu kin : x 0

( )

Xt hm s f x = x + 3x + 1 x 2 + x + 1 trn na khong 0; + .

( )

Ta c : f x =

( )

V f x =

1
2 x
1

4 x

3
2 3x + 1
9
4

2x 1

( 3x + 1)

( )

2 < 0, x > 0 , suy ra phng trnh

()

()

f x = 0 nhiu nht 2 nghim v f 0 = f 1 = 0 x = 0, x = 1 l 2

nghim ca phng trnh.


V d 1 : Gii cc phng trnh

1. 3x (2 + 9x 2 + 3) + (4x + 2)( 1 + x + x 2 + 1) = 0
3

2. x 3 4x 2 5x + 6 = 7x 2 + 9x 4
Gii :

1. 3x (2 + 9x 2 + 3) + (4x + 2)( 1 + x + x 2 + 1) = 0 (1)

Phng trnh (1) 3x (2 + (3x )2 + 3) = (2x + 1)(2 + (2x + 1)2 + 3) (2)


35

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

t u = 3x , v = 2x + 1, u, v > 0
Phng trnh (1) u(2 + u 2 + 3) = v(2 + v 2 + 3)

(3)

* Xt hm s f (t ) = 2t + t 4 + 3t 2 lin tc trn khong

2t 3 + 3t

* Ta c f '(t ) = 2 +

()

> 0, t > 0 f t ng bin trn khong

t 4 + 3t 2

( 0; + ) .

( 0; + )

Khi phng trnh (3) f (u ) = f (v ) u = v 3x = 2x + 1 x =


Vy x =

1
5

1
l nghim duy nht ca phng trnh.
5
3

2. x 3 4x 2 5x + 6 = 7x 2 + 9x 4 .
3

t y = y = 7x 2 + 9x 4 . Khi phng trnh cho


3
2
x 4x 5x + 6 = y
2
3
7x + 9x 4 = y

x 3 4x 2 5x + 6 = y
3

3
2
y + y = x + 3x + 4x + 2

2
3
x 4x 5x + 6 = y
3
3
y + y = x + 1 + x + 1 *

()

(I )

( ) ( ) (a )
* Xt hm f (t ) = t + t, t
* V f ' (t ) = 3t + 1 > 0, t nn hm s ng bin trn tp s thc .
Khi (a ) y = x + 1
x 4x 5x + 6 = y
x 4x 6x + 5 = 0 ( * *)
H ( I )

( *) c dng

f y = f x +1
3

y = x + 1

y = x + 1
1 + 5 1 5
Gii phng trnh * * ta c tp nghim : S = 5,
,
.
2
2

( )

V d 2 : Chng minh rng phng trnh: 2x 2 x 2 = 11 c nghim duy nht


Gii :
Cch 1 :
Xt hm s y = 2x 2 x 2 lin tc trn na khong 2; + .

36

Nguyn Ph Khnh Lt

Ta c: y ' =

x 5x 8

x 2
Bng bin thin :
x
y'

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

) > 0, x

(2; + )

lim y = lim 2x 2 x 2 = +

x +

x +

+
+

y
0

Da vo bng bin thin ta thy th ca hm s y = 2x 2 x 2 lun ct


ng thng y = 11 ti duy nht mt im. Do phng trnh
2x 2 x 2 = 11 c nghim duy nht .

Cch 2:

( )
)
Ta c f ( 2 ) = 11, f ( 3 ) = 7 . V f ( 2 ) .f ( 3 ) = 77 < 0 f ( x ) = 0 c t nht
mt nghim trong khong ( 2; 3 ) .
x ( 5x 8 )
f ' (x ) =
> 0, x ( 2; + ) f ( x ) lin tc v ng bin trn khong
Xt hm s y = f x = 2x 2 x 2 11 lin tc trn na khong 2; + .

(2; 3 ) .

x 2

( )

Vy phng trnh cho c nghim duy nht thuc khong 2; 3 .


V d 3 : Gii bt phng trnh sau : 5x 1 + x + 3 4
Gii :
1
iu kin : x
5

* Xt hm s f (x ) = 5x 1 + x + 3 lin tc trn na khong ; +


5

5
1
1
* Ta c : f '(x ) =
+
> 0 ,x > f x
5
2 5x 1 2 x 1

( )

l hm s ng bin trn na khong ; + v f (1) = 4 , khi bt phng


5

trnh cho f (x ) f (1) x 1.


Vy bt phng trnh cho c nghim l x 1 .

37

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

V d 4 : Gii bt phng trnh sau 3 3 2x +

2x 1

2x 6

Gii :
iu kin:

1
3
<x
2
2

* Bt phng trnh cho 3 3 2x +

5
2x 1

2x + 6 f (x ) g (x ) (*)

1 3
lin tc trn na khong ;
2x 1
2 2
1 3
3
5

< 0, x ; f (x ) l hm
3 2x ( 2x 1)3
2 2

* Xt hm s f (x ) = 3 3 2x +
* Ta c : f '(x ) =

1 3
nghch bin trn na on ; .
2 2
Hm s g (x ) = 2x + 6 l hm ng bin trn v f (1) = g(1) = 8
i Nu x > 1 f (x ) < f (1) = 8 = g(1) < g(x ) (*) ng
i Nu x < 1 f (x ) > f (1) = 8 = g(1) > g(x ) (*) v nghim.
Vy nghim ca bt phng trnh cho l: 1 x

3
.
2

V d 5 : Gii bt phng trnh sau


(x + 2)(2x 1) 3 x + 6 4 (x + 6)(2x 1) + 3 x + 2
Gii :
1
iu kin: x .
2

Bt phng trnh cho ( x + 2 + x + 6)( 2x 1 3) 4

(*)

i Nu 2x 1 3 0 x 5 (*) lun ng.


i Nu x > 5
* Xt hm s f (x ) = ( x + 2 + x + 6)( 2x 1 3) lin tc trn khong

( 5; + )
* Ta c:
f '(x ) = (

( )

1
2 x +2

1
2 x +6

)( 2x 1 3) +

x +2 + x +6
2x 1

> 0, x > 5

f x ng bin trn khong 5; + v f (7) = 4 , do

(*) f (x ) f (7) x 7 .
38

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vy nghim ca bt phng trnh cho l:


V d 6 : Gii bt phng trnh sau

1
x 7.
2

2x 3 + 3x 2 + 6x + 16 < 2 3 + 4 x
Gii :

2x 3 + 3x 2 + 6x + 16 0

iu kin:
2 x 4. .
4 x 0
Bt phng trnh cho

2x 3 + 3x 2 + 6x + 16 4 x < 2 3 f (x ) < 2 3

( *)

* Xt hm s f (x ) = 2x 3 + 3x 2 + 6x + 16 4 x lin tc trn on
2; 4 .

3(x + x + 1)

* Ta c: f '(x ) =

2x + 3x + 6x + 16

( )

> 0, x 2; 4 f x

2 4x

ng bin trn na khong 2; 4 v f (1) = 2 3 , do

(*) f (x ) < f (1) x < 1 .


Vy nghim ca bt phng trnh cho l: 2 x < 1 .
V d 7 : Chng minh rng x 4 x + 1 > 0 , x
Gii :
* Xt hm s f (x ) = x 4 x + 1 lin tc trn .
* Ta c f '(x ) = 4x 3 1 v f '(x ) = 0 x =

1
3

* V f '(x ) i du t m sang dng khi x qua

min f (x ) = f (

1
3

)=

1
3

4
4 4
Vy f (x ) > 0 , x .

1
3

1
3

, do

+1 > 0

V d 8 : Chng minh rng phng trnh : x 5 +

2009 = 0 c

x 2
2

ng hai nghim dng phn bit.


Gii :
* iu kin: x > 2 (do x > 0 ).

39

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Xt hm s : f (x ) = x 5 +

2009 vi x > 2 .

x 2
2

* Ta c f '(x ) = 5x 4

(x 2 2)3
3x

f "(x ) = 20x 3 +

> 0 ,x > 2

(x 2)
f '(x ) = 0 c nhiu nht mt nghim f (x ) = 0 c nhiu nht l hai
nghim.
2

lim f (x ) = +, f ( 3) < 0, lim f (x ) = + f (x ) = 0 c hai nghim

M:

x 2

x1

x +

2; 3 v x 2 > 3 .

V d 9 : Gii h phng trnh

2x + 3 +
1.
2y + 3 +

4 x = 4 (2)

x 3 + 2x = y
2. 3
y + 2y = x

(1)
(2)

4 y = 4 (1)

x 3 3x = y 3 3y (1)
3.
6
6
(2)
x + y = 1

Gii :

2x + 3 +
1.
2y + 3 +

4 y = 4 (1)
4 x = 4 (2)

3
x 4
iu kin: 2
.
3 y 4
2
Cch 1:
Tr (1) v (2) ta c:
2x + 3

4x =

* Xt hm s f (t ) =

2y + 3

2t + 3

4 y

(3)

4 t lin tc trn on ; 4 .
2

40

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Ta c:
3

> 0, t ; 4
2t + 3 2 4 t
2

(3) f (x ) = f (y ) x = y .
Thay x = y vo (1) ,ta c:
1

f / (x ) =

2x + 3 +

4 x = 4 x + 7 + 2 (2x + 3)(4 x ) = 16

x = 3
9 x 0
2 2x + 5x + 12 = 9 x 2

x = 11
9
38
33
0
x

x
+
=

11
x = 3 x =
9 .
,
Vy h phng trnh c 2 nghim phn bit
y
=
3
11

y =

9
Cch 2:
2

Tr (1) v (2) ta c:

2x + 3

) (

2y + 3 +

(2x + 3) (2y + 3)
2x + 3 +

2y + 3

4y

4x

(4 y ) (4 x )
4y +

4x

)=0
=0

2
1
(x y )
+
= 0(*).
4 y + 4x
2x + 3 + 2y + 3
2
1
V
+
> 0 nn ( * ) x = y
2x + 3 + 2y + 3
4y + 4x
Thay x = y vo (1) ,ta c:
2x + 3 +

4 x = 4 x + 7 + 2 (2x + 3)(4 x ) = 16

x = 3
9 x 0
2 2x + 5x + 12 = 9 x 2

x = 11
9
x

38
x
+
33
=
0

11
x = 3 x =
9 .
Vy h phng trnh c 2 nghim phn bit
,
y
=
3
11

y =

9
2

x 3 + 2x = y
2. 3
y + 2y = x

(1)
(2)

Cch 1 :
41

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Xt hm s f (t ) = t 3 + 2t f / (t ) = 3t 2 + 2 > 0, t .
f (x ) = y (1)
* H phng trnh tr thnh
.
f (y ) = x (2)
+ Nu x > y f (x ) > f (y ) y > x (do (1) v (2) dn n mu thun).
+ Nu x < y f (x ) < f (y ) y < x (mu thun).
Suy ra x = y , th vo h ta c

x 3 + x = 0 x x 2 + 1 = 0 x = 0 v x 2 + 1 > 0.
x = 0
Vy h c nghim duy nht
.
y = 0
Cch 2:
Tr (1) v (2) ta c:

x 3 y 3 + 3x 3y = 0 (x y )(x 2 + y 2 + xy + 3) = 0
2

y
3y 2
(x y ) x + +
+ 3 = 0 x = y
2
4

Th x = y vo (1) v (2) ta c: x 3 + x = 0 x x 2 + 1 = 0 x = 0

x = 0
Vy h phng trnh c nghim duy nht
.
y = 0

x 3 3x = y 3 3y (1)
3.
6
6
(2)
x + y = 1
T (1) v (2) suy ra 1 x , y 1
(1) f (x ) = f (y ) (*)
* Xt hm s f (t ) = t 3t lin tc trn on [ 1;1] , ta c
3

()

f '(t ) = 3(t 2 1) 0 t [ 1;1] f t nghch bin trn on [ 1;1]


* Do : (*) x = y thay vo (2) ta c nghim ca h l:

x =y =

1
6

V d 10 : Gii h phng trnh


1
1

(1)
x = y
1.
x
y
2x 2 xy 1 = 0 (2)

1
1

(1)
x = y
2.
x
y
2y = x 3 + 1 (2)

Gii :

42

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
1

(1)
x = y
1.
x
y
2x 2 xy 1 = 0 (2)

iu kin: x 0, y 0 . Ta c:
y = x

(1) (x y ) 1 +
1
=0
xy
y = .

x
i y = x phng trnh (2) x 2 1 = 0 x = 1 .

1
i y = phng trnh (2) v nghim.
x
x = 1 x = 1
Vy h phng trnh c 2 nghim phn bit
.
;
y = 1 y = 1

Bnh lun:
1
1

(1)
x = y
Cch gii sau y sai:
.
x
y
2
2x xy 1 = 0 (2)

iu kin: x 0, y 0 .
* Xt hm s
1
1
f (t ) = t , t \ {0} f / (t ) = 1 +
> 0, t \ {0} .
t
t2
Suy ra (1) f (x ) = f (y ) x = y !
Sai do hm s f (t ) n iu trn 2 khong ri nhau (c th
f ( 1 ) = f ( 1 ) = 0 ).
1
1

(1)
x = y
2.
x
y
2y = x 3 + 1
(2)

Cch 1:
iu kin: x 0, y 0.
x = y
x y

(1) x y +
= 0 (x y ) 1 +
1
=0
xy
xy
y = .

x
x = 1
i x = y phng trnh (2)
x = 1 5 .

43

Nguyn Ph Khnh Lt

i y =

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
phng trnh (2) x 4 + x + 2 = 0.
x

Xt hm s f (x ) = x 4 + x + 2 f / (x ) = 4x 3 + 1 = 0 x =

1
3

3
1
f
=2
> 0, lim = lim = +

x
x +
34
43 4
f (x ) > 0, x x 4 + x + 2 = 0 v nghim.
Cch 2:
iu kin: x 0, y 0.
x = y

x y
1

(1) x y +
= 0 (x y ) 1 +
1
=0
xy
xy
y = .

x
x = 1
i x = y phng trnh (2)
x = 1 5 .

2
i y =

1
phng trnh (2) x 4 + x + 2 = 0.
x

i Vi x < 1 x + 2 > 0 x 4 + x + 2 > 0 .


i Vi x 1 x 4 x x x 4 + x + 2 > 0 .

Suy ra phng trnh (2) v nghim.


Vy h phng trnh c 3 nghim phn bit

1 + 5
1 5
x =
x = 1 x =
2
2

y = 1 y = 1 + 5 y = 1 5

2
2
Bi tp t luyn:
1. Gii phng trnh:
3x + 1 + x + 7x + 2 = 4

5x 3 1 + 3 2x 1 + x = 4
81
2. Gii phng trnh: 81 sin10 x + cos10 x =
*
256
3. Gii bt phng trnh:
a.

b.

()

(x + 2)(2x 1) 3 x + 6 4 (x + 6)(2x 1) + 3 x + 2
Dng 7 : Dng n iu hm s gii v bin lun phng trnh v
bt phng trnh cha tham s.

Cho hm s f x ; m = 0 xc nh vi mi x I

( *)

44

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()

( )

( )

Bin i * v dng f x = f m

( )

Xt hm s y = f x lin tc trn I
Dng tnh cht n iu ca hm s v kt lun.

V d 1: Tm tham s thc m ptrnh x + 3x 2 + 1 = m c nghim thc .


Gii :

( )

* Xt hm s f x = x + 3x 2 + 1 v y = m

( )

* Hm s f x = x + 3x 2 + 1 lin tc trn .
3x

( )

* Ta c : f ' x = 1 +

3x 2 + 1
x < 0
3x 2 + 1 = 3x 2
2
3x + 1 = 9x

( )

f' x =0

3x 2 + 1

3x 2 + 1 + 3x

x < 0
6

,f
1 6 x =
6
=
x =
6
6

6
6

3
6

6
6
m f x = m do m
th phng
3
3

( )

( )

Bng bin thin : suy ra f x


trnh cho c nghim thc .

V d 2 : Tm tham s thc m phng trnh :

()

x 2 + 1 x = m 1 c

nghim thc .
Gii :

( )

* Xt hm s f x = x + 1 x lin tc trn na khong 0; + .

1
1
x
* Ta c : f ' x =

<0
3
2 4 2
x

x +1

x
x
1
x
1
V
<
=

< 0 nn
4
3
6
3
2
2
x
x
x
4
4
x +1
x +1

( )

( )

( )

f ' x < 0, x > 0 f x nghch bin trn na khong 0; + v

lim f (x ) = 0 , nn 0 < f (x ) 1, x 0; + .

x+

()

Vy, phng trnh 1 c nghim thc trn na khong 0; + 0 < m 1


45

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

V d 3: Tm tham s thc m phng trnh :

( 4m 3 )

x + 3 + 3m 4

()

1 x + m 1 = 0, 2 c nghim thc.

Gii :
iu kin: 3 x 1 .
* Phng trnh (2) m =

3 x + 3 + 4 1x +1
4 x + 3 + 3 1x +1

* Nhn thy rng:

x +3

) +(
2

1x

x + 3 1x
+
=4
2 2

=1

* Nn tn ti gc 0; , t = t a n ; t 0;1 sao cho:


2
2
x + 3 = 2 sin = 2

1 t2
2t
1
2
cos
2
v

x
=

=
1 + t2
1 + t2

3 x + 3 + 4 1x +1

7t 2 + 12t + 9
m=
m =
=f t , 3
5t 2 + 16t + 7
4 x + 3 + 3 1x +1
* Xt hm s: f (t ) =
f '(t ) =

7t 2 + 12t + 9
lin tc trn on t 0;1 . Ta c
5t 2 + 16t + 7

52t 2 8t 60

( 5t

v f (0) =

+ 16t + 7

()( )

()

< 0, t 0;1 f t nghch bin trn on

[ 0;1]

9
7
; f (1) =
7
9

()

()

* Suy ra phng trnh 2 c nghim khi phng trnh 3 c nghim trn


7
9
m .
9
7
V d 4: Tm tham s thc m bt phng trnh

on t 0;1 khi v ch khi:

x 2 2x + 24 x 2 2x + m c nghim thc trong on 4; 6 .


Gii :
t t = x 2 2x + 24 , x 4; 6 t 0; 5
Bi ton tr thnh tm tham s thc m bt phng trnh t 2 + t 24 m c
nghim thc t 0; 5
46

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()

* Xt hm s f t = t 2 + t 24 lin tc trn on 0;5 .

()

* Ta c : f '(t ) = 2t + 1 > 0, t 0;5 f t

lin tc v ng bin trn

on 0;5
* Vy bt phng trnh cho c nghim thc trn on 0;5 khi
max f (t ) m f (5) m 6 m m 6
t 0;5

Bi tp t luyn:
1. Tm tham s thc m phng trnh : mx +

(m 1) x + 2 = 1 c nghim

thc trn on 0;1 .


2. Tm tham s thc m bt phng trnh:
nghim thc trn on 2; 3 .

x 2 4x + 5 x 2 4x + m c

Dng 8 : Dng n iu hm s chng minh h thc lng gic


V d : Chng minh rng : nu tam gic ABC tho mn h thc
1
13
cos A + cos B + cosC +
=
th tam gic ABC u.
cos A + cos B + cosC
6
Gii :
A
B
C
3
* t : t = cos A + cos B + cosC = 1 + 4 sin sin sin 1 < t .
2
2
2
2
3
1
* Xt hm s f t = t + hm s lin tc trn na khong 0; .
t
2

()

()

* Ta c : f ' t = 1

3
1
> 0, t 0; f t ng bin trn na khong
2
t
2

()

3
13
.
0; ,suy ra : 2 < f t
6
2
13
3
ng thc f t =
xy ra khi t = cos A + cos B + cosC = hay tam gic
6
2
ABC u.

()

()

Bi c thm : H HON V VNG QUANH

47

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

f (x 1 ) = g (x 2 )

f (x ) = g(x 3 )
nh ngha: L h c dng: 2
(I)
.................

f (x ) = g (x )
1
n
nh l 1: Nu f , g l cc hm cng tng hoc cng gim trn A v

(x 1, x 2 ,..., x n ) l nghim ca h trn A th x 1 = x 2 = ... = x n


nh l 2:Nu f , g khc tnh n iu trn A v (x 1, x 2 ,..., x n ) l nghim ca
x = x 3 = ... = x n 1
h trn A th x 1 = x 2 = ... = x n nu n l v 1
nu n chn .
=
=
=
x
x
...
x
2
4
n

V d 1: Gii cc h phng trnh

y 3 9x 2 + 27x 27 = 0

2. z 3 9y 2 + 27y 27 = 0
x 3 9z 2 + 27z 27 = 0

2x
y =
1 x2

2y

1. z =
1 y2

2z

x = 1 z 2

Gii :

2x
y =
1 x2

2y

1. z =
1 y2

2z

x = 1 z 2
Gi s x > y > z

()

Xt hm s : f t =

()

f t =

2t
,xc nh trn D = \ 1 .Ta c
1 t2

{ }

2(t 2 + 1)
> 0, x D f t lun ng bin trn D .
(1 t 2 )2

()

( )

()

()

Do : x > y > z f x > f y > f z y > z > x . Mu thun, do iu


gi s sai .
Tng t x < y < z khng tho .
Vy x = y = z

) (

H cho c nghim : x ; y; z = 0; 0; 0

)
48

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

y 3 9x 2 + 27x 27 = 0

2. z 3 9y 2 + 27y 27 = 0
x 3 9z 2 + 27z 27 = 0

y 3 9x 2 + 27x 27 = 0
y 3 = 9x 2 + 27x 27
3
3
2
2
z 9y + 27y 27 = 0 z = 9y + 27y 27
x 3 9z 2 + 27z 27 = 0
x 3 = 9z 2 + 27z 27

Xt hm s c trng : f (t ) = 9t 2 27t + 27 f '(t ) = 18t 27

3
f '(t ) > 0, t >
3
2
f '(t ) = 0 18t 27 = 0 t =
2
f ' t < 0, t < 3

()

Hm s ng bin trn khong ; + v nghch bin trn khong


2

3 27
3
3
; .Hm s t gi tr nh nht ti t = f =
2
2
4

2
27
27
9x 2 27x + 27
4
4

3
3
x
>

3
27
3
3

4 2
y3
y
>
3
4
4 2
z 3 > 3
3

4 2

V f (t )

f (x ) = y

Vy x , y, z thuc min ng bin, suy ra h phng trnh f (y ) = z l h hon


f (z ) = x

v vng quanh.
Khng mt tnh tng qut gi s
x y f (x ) f (y ) y 3 z 3 y z
f (y ) f (z ) z 3 x 3 z x
x y z x x =y =z

Thay vo h ta c: x 3 9x 2 + 27x 27 = 0 x = 3 .
Suy ra: x = y = z = 3

49

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

V d 2: Gii h phng trnh :


sin x sin y = 3x 3y (1)

1. x + y =
(2)
5

(3)
x , y > 0
log (1 + 3 cos x ) = log (sin y ) + 2
3
2. 2
log 2 (1 + 3 sin y ) = log 3 (cos x ) + 2

Gii :

sin x sin y = 3x 3y (1)

1. x + y =
(2)
5

(3)
x , y > 0

T 2 , 3 x , y 0;
5

( )( )

(1) sin x 3x = sin y 3y (*) .



Xt hm s f t = sin t 3t, t 0; ta c
5

f ' t = cos t 3 < 0, t 0; f t l hm nghch bin trn khong
5

()

()

()

t (0; ) nn
5

( * ) f ( x ) = f (y ) x = y
()

Vi x = y thay vo 2 ta tm c x = y =

10


Vy x ; y = ; l nghim ca h.
10 10
log (1 + 3 cos x ) = log (sin y ) + 2
3
2. 2
log 2 (1 + 3 sin y ) = log 3 (cos x ) + 2
cos x > 0
iu kin :
sin y > 0

( )

50

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()
()

log (1 + 3u ) = log (v ) + 2 1
2
3
t u = cos x ; v = sin y , ta c h:
log 2 (1 + 3v ) = log 3 (u ) + 2 2
tr v theo v ta c
log 3 (1 + 3u ) + log 3 u = log 3 (1 + 3v ) + log 3 v f (u ) = f (v )

(*)

Xt hm s f (t ) = log 3 (1 + 3t ) + log 3 t , d thy f (t ) l hm ng bin nn


* u =v.

()

()

Thay vo 1 ta c : log 3 (1 + 3u ) log 3 u = 2

1 + 3u
1
=9u =
u
6

y = + k 2

sin y =
6 y = + k 2 , trong
Vy h cho

cos x = 1

x = + m 2
6
1
sin = cos = .
6

V d 3: Gii h phng trnh :

2 2 x2 + 1
ey x =

y2 + 1
3 log (x + 2y + 6) = 2 log (x + y + 2) + 1
3
2

Gii :

2 2 x2 + 1
ey x =

y2 + 1
3 log (x + 2y + 6) = 2 log (x + y + 2) + 1
3
2

x + 2y + 6 > 0
iu kin :
x + y + 2 > 0
2
2
x2 + 1
Ly ln 2 v ca phng trnh : ey x =
, ta c
2
y +1

y 2 x 2 = ln

x2 + 1
y +1
2

) ( )
+ 1 + ln (y + 1) ( * )

= ln x 2 + 1 ln y 2 + 1

x 2 + 1 + ln x 2 + 1 = y 2

51

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()
( ) ( )( )
f (t ) = ln t + t lin tc trn na khong 1; + ) , ta c

Phng trnh * c dng f x 2 + 1 = f y 2 + 1 * *


Xt hm s :
f ' (t ) =

1
+ 1 > 0, t 1 f (t ) ng bin trn na khong 1; + .
t

( )

Do * * x 2 + 1 = y 2 + 1 x = y .

Vi x = y thay vo phng trnh 3 log3 (x + 2y + 6) = 2 log2 (x + y + 2) + 1


, ta c
x < 6
log 3 (6 x ) = 1
x = 3 y = 3 tho mn bi ton .

=
6
x
3

Vi x = y thay vo phng trnh 3 log3 (x + 2y + 6) = 2 log2 (x + y + 2) + 1 ,


ta c
3 log3 (x + 2) = 2 log2 (x + 1), x > 1 .

x + 2 = 32u
t 3 log3 (x + 2) = 2 log2 (x + 1) = 6u
3u
x + 1 = 2
u

1+2

3u

= 3

2u

1
8
+ =1
9
9
u

1
8
Xt hm s g u = + l hm s ng bin trn v g 1 = 1 nn
9
9

( )

()

1
8
u = 1 l nghim duy nht ca phng trnh + = 1 .
9
9

( ) ( )

Vi u = 1 x ; y = 7;7 tho mn h phng trnh .

( )

V d 4: Hy xc nh tt c cc nghim ca h phng trnh (n x ; y ) sau:


2
3
(1)
x + y = 29

log 3 x .log2 y = 1 (2)

()
()

x 2 + y 3 = 29
1
. Hc sinh gii Quc Gia nm 2008 .

log3 x .log2 y = 1 2

( )

()

D thy, nu x ; y l cc nghim ca h cho th x > 1, y > 1 3

52

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()

()

t log 3 x = t, t > 0 (do 3 ). Ki , x = 3t v t phng trnh 2 c y = 2 t .


1

()

()

Khi phng trnh 1 9t + 8 t = 29 4 .

()

S nghim ca h bng s nghim dng ca phng trnh 4

()

Xt hm s f t = 9 + 8

()

f ' t = 9t.ln 9

1
29
t

lin tc trn khong 0; + . Ta c

1
t

8 .ln 8
.
t2

Trn khong 0; + , y = 8 t . ln 8 v y =

1
l cc hm nghch bin v ch nhn
t2

gi tr dng.
1
t

8 .ln 8
l hm ng bin. Suy ra, f ' (t ) l hm
)
t
s ng bin trn khong ( 0; + ) .

Do trn khong 0; + , y =

1
V f ' .f '(1) = 18(ln 9 ln 2256 )(ln 27 ln16) < 0 nn t0 0; 1 sao cho
2

( )

f ' t0 = 0 .

()

Do , ta c bng bin thin ca hm s f t trn khong 0; + .


t

()
f (t )

t0

f' t

+
12

( )

f t0

()

T bng bin thin ta thy phng trnh 4 c ng hai nghim dng. V vy,
h phng trnh cho c tt c hai nghim.

Bi 2: CC TR HM S

53

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2.1 TM TT L THUYT
1. Khi nim cc tr hm s :
Gi s hm s f xc nh trn tp hp D D v x 0 D

( )

a ) x 0 c gi l mt im cc i ca hm s f nu tn ti mt khong a;b

( )

a; b D
. Khi f x 0 c
cha im x 0 sao cho:
f
(
x
)
<
f
(
x
)

a
;
b
\
x

0
0
gi l gi tr cc i ca hm s f .

( )

( ) { }

( )

b) x 0 c gi l mt im cc tiu ca hm s f nu tn ti mt khong a;b

( )

a; b D
. Khi f x 0 c
cha im x 0 sao cho:
f
(
x
)
f
(
x
)
x
a
;
b
\
x
<

0
0
gi l gi tr cc tiu ca hm s f .
Gi tr cc i v gi tr cc tiu c gi chung l cc tr
Nu x 0 l mt im cc tr ca hm s f th ngi ta ni rng hm s f t cc

( )

( ) { }

tr ti im x 0 .

Nh vy : im cc tr phi l mt im trong ca tp hp D D

( )

Nhn mnh : x 0 a;b D ngha l x 0 l mt im trong ca D :

()
)

x xc nh trn 0; + . Ta c f (x ) > f 0
vi mi x > 0 nhng x = 0 khng phi l im cc tiu v tp hp 0; +
V d : Xt hm s f (x ) =

khng cha bt k mt ln cn no ca im 0 .
Ch :

54

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Gi tr cc i ( cc tiu) f (x 0 ) ni chung khng phi l GTLN (GTNN) ca

f trn tp hp D .
Hm s c th t cc i hoc cc tiu ti nhiu im trn tp hp D .
Hm s cng c th khng c im cc tr.

x 0 l mt im cc tr ca hm s f th im x 0; f (x 0 ) c gi l im

cc tr ca th hm s f .
2. iu kin cn hm s t cc tr:
nh l 1: Gi s hm s f t cc tr ti im x 0 . Khi , nu f c o hm

( )

ti im x 0 th f ' x 0 = 0
Ch :
o hm f ' c th bng 0 ti im x 0 nhng hm s f khng t cc tr ti
im x 0 .
Hm s c th t cc tr ti mt im m ti hm s khng c o hm
.
Hm s ch c th t cc tr ti mt im m ti o hm ca hm s
bng 0 , hoc ti hm s khng c o hm .
Hm s t cc tr ti x 0 v nu th hm s c tip tuyn ti im

(x

0;

f (x 0 ) th tip tuyn song song vi trc honh.

V d : Hm s y = x v hm s y = x

3. iu kin hm s t cc tr:
nh l 2: Gi s hm s f lin tc trn khong a;b cha im x 0 v c o

( )

) ( )
f ' ( x ) < 0, x (a; x )
a ) Nu
th hm s t cc tiu ti im x . Ni mt
f ' ( x ) > 0, x ( x ;b )
cch khc , nu f ' ( x ) i du t m sang dng khi x qua im x th hm s
hm trn cc khong a; x 0 v x 0 ;b . Khi :
0

t cc tiu ti im x 0 .
x

x0

( )

f' x

( )

f x

()

()

f a

f b

( )

f x0

55

Nguyn Ph Khnh Lt

( )
( )

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

(
(

)
)

f ' x > 0, x a; x
0
0
b ) Nu
th hm s t cc i ti im x 0 . Ni mt
f
'
x
<
0,
x

x
;
b

0
0

( )

cch khc , nu f ' x i du t dng sang m khi x qua im x 0 th hm s


t cc i ti im x 0 .
x

x0

( )

f' x

( )

f x0

( )

f x

()

()

f a

f b

( )

nh l 3: Gi s hm s f c o hm cp mt trn khong a;b cha im

( )

x 0 , f ' x 0 = 0 v f c o hm cp hai khc 0 ti im x 0 .

( )
Nu f '' ( x ) > 0 th hm s f

a ) Nu f '' x 0 < 0 th hm s f t cc i ti im x 0 .
b)

t cc tiu ti im x 0 .

Ch :
Khng cn xt hm s f c hay khng c o hm ti im x = x 0 nhng khng
th b qua iu kin " hm s lin tc ti im x 0 "

1 x khi x 0
khng t cc tr ti x = 0 . V
x
khi
x
>
0

V d : Hm s f (x ) =

hm s khng lin tc ti x = 0 .

2.1 DNG TON THNG GP.


Dng 1 : Tm cc im cc tr ca hm s .
Quy tc 1: p dng nh l 2

( )

Tm f ' x

Tm cc im x i i = 1, 2, 3... ti o hm bng 0 hoc hm s lin tc

nhng khng c o hm.


Xt du ca f ' x . Nu f ' x i du khi x qua im x 0 th hm s c cc

( )

( )

tr ti im x 0 .
56

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Quy tc 2: p dng nh l 3

( )

Tm f ' x

(
)
( )
Vi mi x tnh f '' ( x ) .
Nu f '' ( x ) < 0 th hm s t cc i ti im x .
Nu f '' ( x ) > 0 th hm s t cc tiu ti im x .

Tm cc nghim x i i = 1, 2, 3... ca phng trnh f ' x = 0 .

V d 1 : Tm cc tr ca cc hm s :
1. y = x 3 + 3x 2 + 3x + 5

2. y = x 4 + 6x 2 8x + 1
Gii :

1. y = x 3 + 3x 2 + 3x + 5
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c: y ' = 3x 2 + 6x + 3 = 3(x + 1)2 0 x Hm s khng c cc tr.
Ch :
* Nu y ' khng i du th hm s khng c cc tr.
* i vi hm bc ba th y ' = 0 c hai nghim phn bit l iu cn v
hm c cc tr.
2. y = x 4 + 6x 2 8x + 1
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c: y ' = 4x 3 + 12x 8 = 4(x 1)2 (x + 2)
y ' = 0 4(x 1)2 (x + 2) = 0 x = 1 x = 2
* Bng bin thin
x

2
1
+
y'
+
0
+
0

25
y

Vy, hm t cc i ti x = 2 vi gi tr cc i ca hm s l y(2) = 25 ,
hm s khng c cc tiu.
Bi tp t luyn:
Tm cc tr ca cc hm s :

4x 2 3x
1. y =
x 1

2. y =

4x 2 + 4x 1
2x 2 + 4x + 3

V d 2 : Tm cc tr ca cc hm s :
1. y = x 4 x 2

4. y = 2x + 1 2x 2 8

57

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. y = 2x x 2 3
3. y =

5. y =

x 3 + 3x 2

1
2
x 12 3x
2

Gii :

( )

1. y = f x = x 4 x 2
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 2;2
4 2x 2
* Ta c y ' =
, x 2;2
4 x2
Hm s khng c o hm ti cc im x = 2, x = 2 .

Suy ra, trn khong 2;2 : y ' = 0 x = 2, x = 2


Bng xt du y '
x
2
y'

2
0

2
0

y ' i du t m sang dng khi x qua im 2 th hm s t cc tiu ti

( )

im x = 2, y 2 = 2 ;
y ' i du t dng sang m khi x qua im

im x = 2, y

( 2) = 2 .

2. y = 2x x 2 3

2 th hm s t cc i ti

* Hm s cho xc nh v lin tc trn ; 3 3; + .



* Ta c: y ' = 2

2 x2 3 x

x 3

) (

, x ; 3

x 3

3; + .

Hm s khng c o hm ti cc im x = 3, x = 3 .

)(

Suy ra, trn mi khong ; 3 ,

) (

3; + : y ' = 0

x ; 3 3; +

0 x < 3

2
x = 2.
2
2
x

=
x
4(
3)
2 x 3 = x

Tng t trn suy ra hm s t cc tiu ti im x = 2, y(2) = 3 , hm s


khng c cc i.
3. y = x 3 + 3x 2
* Hm s cho xc nh v lin tc trn na khong (; 3] .

58

Nguyn Ph Khnh Lt

* Ta c: y ' =

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

3(x 2 2x )

, x < 3, x 0
2 x 3 + 3x 2
Hm s khng c o hm ti cc im x = 0, x = 3 .

Suy ra, trn mi khong ; 3 : y ' = 0 x = 2


* Bng bin thin:
x
y'

0
||

2
0
2

3
||

0
0
Hm s t cc i ti im x = 2, y(2) = 2 v t cc tiu ti im
x = 0, y(0) = 0 .
Ch :

* bi 2 v d 2 mc d x = 3 l im m ti hm s khng c o hm
tuy nhin hm s li khng xc nh trn bt k khong (a; b) no ca hai im
ny nn hai im ny khng phi l im cc tr ca hm s.
* Tng t vy th x = 3 ca hm s cu 3 cng khng phi l im cc tr
nhng x = 0 li l im cc tr ca hm s.
4. y = 2x + 1 2x 2 8

* Hm s cho xc nh v lin tc trn na khong ; 2 , 2; + .


* Ta c: y ' = 2

2x

) (

, x ; 2 2; + .

2x 8
Hm s khng c o hm ti cc im x = 2, x = 2 .
2

)(

Suy ra, trn cc khong ; 2 , 2; + : y ' = 0

) (

x ; 2 2; +
0 x < 2

x =2 2.
2
2
x = 8
2x 8 = x
* Bng bin thin:
x

2
2
2 2
+
||
||

0
y'

+
+

59

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )
2 + 1) .

Trn khong 2;2 2 : y ' < 0 , trn khong 2 2; + : y ' > 0 im cc tiu l

(2

2; 3

5. y =

1
2
x 12 3x
2

* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 2;2 .


1 12 3x 2 + 3x
, x 2;2
* Ta c: y ' =
2

2
12

3
x

Hm s khng c o hm ti cc im x = 2, x = 2 .

Suy ra, trn khong 2;2 : y ' = 0

x 2;2
2 < x 0

x = 1
2
2
x =1
12 3x = 3x

* Bng bin thin:


x

2
1
y'
||

0
+

2
||

Trn khong 2; 1 : y ' < 0 , trn khong 1;2 : y ' > 0 suy ra im cc tiu

l 1; 2 .
Bi tp tng t :
Tm cc tr ca cc hm s :
1. y = x + 1 + 2x 2 8
2. y =

3. y = x + 2 x 2 + x + 1

x
+ x2 + 3
2

4. y = x 16 x 2 + x 1

V d 3 : Tm cc tr ca cc hm s :

( )
2. y = f ( x ) = x ( x + 2 )
3. y = f ( x ) = x ( x 3 )

1. y = f x = x

( )

Gii :

1. y = f x = x

60

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Hm s cho xc nh v lin tc trn .


x khi x 0
.
y=
x khi x < 0
1 khi x > 0
* Ta c y ' =
1 khi x < 0

Trn khong ; 0 : y ' < 0 ,trn khong 0; + : y ' > 0 .


* Bng bin thin
x

y'
y

0
Hm s t im cc tiu ti im x = 0, f 0 = 0 .

()

x x + 2 khi x 0
2. y = f x = x x + 2 =
x x + 2 khi x < 0
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
2x + 2 > 0 khi x > 0
* Ta c y ' =
2x 2 khi x < 0
Hm s lin tc ti x = 0 , khng c o hm ti x = 0 .
Trn khong ; 0 : y ' = 0 x = 1 ,trn khong 0; + : y ' > 0 .

( )

* Bng bin thin


x

y'

1
0

0
Vy hm s t cc i ti im x = 1, f 1 = 1 , hm s t cc tiu ti im

( )

()
3. y = f ( x ) =

x = 0, f 0 = 0 .

x x 3

* Hm s cho xc nh v lin tc trn .


x x 3 khi x 0

y=f x =
.
x x 3 khi x < 0

( )

61

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

3 x 1

khi x > 0
2 x
* Ta c y ' =
3 x + x khi x < 0
2 x

Trn khong ; 0 : y ' > 0 ,trn khong 0; + : y ' = 0 x = 1


* Bng bin thin
x

y'
+

1
0

+
+
+

2
Hm s t im cc i ti im x = 0, f 0 = 0 , hm s t im cc tiu ti

()

()

im x = 1, f 1 = 2 .
Bi tp tng t :
Tm cc tr ca cc hm s :
1. y = x + 1 + x

4. y = 2x 4 + 2x 2 8

2. y = x 2 + x x 2 4

5. y = x + 3 + 9x + x 2

3. y = x + 2 4 x 2

6. y = 2 x + 1 + x 2 + x x 2

V d 4 : Tm cc tr ca cc hm s sau
1. y = 2 sin 2x 3
2. y = 3 2 cos x cos 2x
Gii :
1. y = 2 sin 2x 3
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c y ' = 4 cos 2x
y ' = 0 cos 2x = 0 x =
y '' = 8 sin 2x

+k

,k ,

y '' + k = 8 sin + k =
2
4
2
8

khi

k = 2n

khi

k = 2n + 1

+ n ; y + n = 1 v t cc
4
4

i ti x = + 2n + 1 ; y + 2n + 1 = 5
4
2 4
2

Vy hm s t cc i ti cc im x =

62

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. y = 3 2 cos x cos 2x
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

* Ta c y ' = 2 sin x + 2 s in2x = 2 sin x 1 + 2 cos x

sin x = 0
x = k


y' = 0
,k .
cos x = 1 = cos 2
x = 2 + k 2
2
3
3

y '' = 2 cos x + 4 cos 2x

2
2
y ''
+ k 2 = 6 cos
= 3 < 0 . Hm s t cc i ti x =
+ k 2 ,
3
3
3

1
y
+ k 2 = 4
2
3

( )

y '' k = 2 cos k + 4 > 0, k . Hm s t cc tiu ti

( )

x = k , y k = 2 1 cos k

Bi tp tng t:
Tm cc tr ca cc hm s :
2

1. y = x 2 sin x .
2. y = x t a n x .

5. y = x 2 sin x .
6. y = x t a n x .

3. y = cos x .

7. y = cos x .

4. y = 3 cos x + 3 sin x .

8. y = 3 cos x + 3 sin x .


.
2

V d 5: Tm cc tr ca hm s : y = cos x sin x trn on 0;


Gii:


.
2

* Hm s cho xc nh v lin tc on 0;
* Ta c : y ' = sin x sin x +

cos x

. cos x =

1 3 sin2 x

2 sin x
2 sin x


x 0;

2 sin x = 1
Trn khong 0; : y ' = 0
3
sin2 x = 1
2

3
1
Tn ti gc sao cho sin =
, khi * x = .
3

(*)

()

63

Nguyn Ph Khnh Lt

Vi sin =

3
Bng xt du y ' :
x

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

th cos =

4
6
12
v y ( ) = cos sin =
3
3

y'

0
4

Hm s t cc i ti x = , y ( ) =

12
3

vi sin =

Bi tp tng t:
Tm cc tr ca cc hm s :


; .
2 2

1. y = ( cos2x +1) sin 2x trn khong


2. y = 2 cos

x
2

+ 3 cos

x
3

( 0; 20 ) .

trn khong


; .
4 4

3. y = cot x + 4x trn on
4. y =

cos x +2 sin x + 3
trn khong
2 cos x sin x + 4

( ; ) .

V d 6: Tm cc tr ca hm s : y = cos3 x + sin3 x + 3 sin 2x .


Gii:

y = cos3 x + sin3 x + 3 sin 2x = ( cos x + sin x )(1cos x .sin x ) + 3 sin 2x


V 1 cos x . sin x =

1
1
2 2 cos x .sin x ) = ( 2 sin 2x ) > 0
(
2
2

Nn y = cos x + sin x 1 cos x . sin x + 3 sin 2x


t 2 1
,0 t 2
2
1 3 3 2 3
3
Khi y = f t = t + t + t , 0 t 2
2
2
2
2
2
3
3
Ta c : y ' =
t 2 + 2t + 1 = 2 t 1 > 0, t 0; 2 , suy ra hm s
2
2

khng c cc tr .

t t = cos x + sin x cos x . sin x =

()

V d 7: Tnh o hm ca hm s ti im x = 0 v chng minh rng hm


s t cc tiu ti x = 0 , bit rng hm s f (x ) xc nh bi :
64

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

3 1 + x sin2 x 1

,x 0.
f (x ) =
x
0
,x =0

Gii :
f (x ) f (0)
1 + x sin2 x 1
f ' 0 = lim
= lim
x 0
x 0
x
x2
x sin2 x
f ' 0 = lim
x 0
2

x 2 3 1 + x sin2 x + 3 1 + x sin2 x + 1

sin x
1
f ' 0 = lim sin x .
.
=0
x 0
2
x
3
2
2
3
1 + x sin x + 1 + x sin x + 1
3

()

()

()

Mt khc x 0 , ta c :
sin2 x
f x =
f x 0=f 0 .
2
3
2
2
3
1 + x sin x + 1 + x sin x + 1

( )

( )

()

V hm s f (x ) lin tc trn nn hm s f (x ) t cc tiu ti x = 0 .

2
1
,x 0
x sin
. Chng minh rng
V d 8 : Cho hm s f (x ) =
x
0
,x =0

f '(0) = 0 nhng hm s f (x ) khng t cc tr ti im 0 .


Gii :
f (x ) f 0
1
Ta c
= x sin vi mi x 0 .
x
x
f (x ) f 0
1
Vi mi x 0 : x sin x v lim x = 0 nn lim
= 0 . Do
x 0
x 0
x
x
hm s f (x ) c o hm ti x = 0 v f '(0) = 0 .

()

()

Ly mt dy x n =

1
1
, khi f (x n ) =
2n
2n

sin 2n = 0, n .

( )

Gi s a;b l mt khong bt k cha im 0 .

( )

()

V lim x n = 0 nn vi n ln x n a;b v do f (x n ) = 0 = f 0 , n , theo


x 0

nh ngha cc tr ca hm s , x = 0 khng phi l mt im cc tr ca f (x ) .


Dng 2 : Tm iu kin hm s c cc tr.
65

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Phng php: S dng nh l 2 v nh l 3


Ch :
* Hm s f (xc nh trn D ) c cc tr x 0 D tha mn hai iu kin
sau:
i) Ti o hm ca hm s ti x 0 phi trit tiu hoc hm s khng c o hm
ti x 0
ii) f '(x ) phi i du qua im x 0 hoc f "(x 0 ) 0 .
* Nu f '(x ) l mt tam thc bc hai hoc trit tiu v cng du vi mt tam
thc bc hai th hm c cc tr phng trnh f '(x ) c hai nghim phn bit
thuc tp xc nh.
V d 1 : Tm m y = mx 3 + 3x 2 + 12x + 2 t cc i ti im x = 2 .
Gii :
Hm s cho xc nh v lin tc trn
Ta c : y ' = 3mx 2 + 6x + 12 y " = 6mx + 6
y '(2) = 0
Hm s t cc i ti im x = 2
y "(2) < 0
12m + 24 = 0

m = 2 l gi tr cn tm.
12m + 6 < 0
Ch : Ta c th gii bi ton trn theo cch khc nh sau
hm s t cc i ti im x = 2 th y '(2) = 0 m = 2 .

Vi m = 2 ta c y ' = 3(2x 2 + 2x + 4) ta thy hm s t cc i ti im


x = 2.
Bi tp tng t :
x 2 + mx + 1
1. Xc nh gi tr tham s m hm s y = f x =
t cc i ti
x +m
x = 2.
2. Xc nh gi tr tham s m hm s y = f x = x 3 + m + 3 x 2 + 1 m

( )

( )

t cc i ti x = 1.
V d 2 : Vi gi tr no ca m , hm s

y = 2 m 2 3 sin x 2m sin 2x + 3m 1 t cc tiu ti im x =

?.

Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

* Ta c : y ' = 2 m 2 3 cos x 4m cos 2x ,

66

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

y '' = 2 m 2 3 sin x + 8m sin 2x .

iu kin cn hm s y t cc tiu ti im x =


l f ' = 0
3
3

m 2 + 2m 3 = 0 m = 3 m = 1 .
iu kin hm s y t cc tiu ti im x =


l y '' > 0 .
3
3


Tht vy, y '' = 3 m 2 4m 3
3

+ m = 3 , ta c y '' < 0 . Do hm s t cc i ti im x = .
3
3

+ m = 1 , ta c y '' > 0 . Do hm s t cc tiu ti im x = .


3
3

( )

Vy hm s f x t cc tiu ti im x =

khi v ch khi m = 1 .

Bi tp tng t :
x 2 + mx 2
c cc tr .
mx 1
Gii :
1
* Hm s cho xc nh v lin tc trn \
m

V d 3: Tm m hm s y =

+ Nu m = 0 th y = x 2 2 hm s c mt cc tr
+ Nu m 0 hm s xc nh x
* Ta c y ' =

mx 2 2x + m
(mx 1)2

1
m

. Hm s c cc tr khi phng trnh

mx 2 2x + m = 0 c hai nghim phn bit khc

1 m 2 > 0

1 < m < 1 .
1
m

m
Vy 1 < m < 1 l nhng gi tr cn tm.
Bi tp tng t :
Tm m th ca hm s sau c cc tr :

1. y = x 3 3mx 2 + m + 2 x + 3m + 4

1
m

3. y = x 4 2 m 4 x 2 + 2m 5
67

Nguyn Ph Khnh Lt

2. y =

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

x2 m + 1 x m + 2

4. y =

x 1

mx 2 m 2 x 1
x +2

V d 4: Chng minh rng vi mi gi tr ca m , hm s


x2 m m + 1 x + m3 + 1
y=
lun c cc i v cc tiu .
x m
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ m .

{ }

* Ta c:
x 2 2mx + m 2 1

( )

g x

( )
(x m )
(x m )
Du ca g ( x ) cng l du ca y ' v ' = m (m 1) = 1 > 0 , m .
Do m th g ( x ) = 0 lun c 2 nghim phn bit x = m 1, x = m + 1
y' =

, x m , g x = x 2 2mx + m 2 1
2

thuc tp xc nh .
* Bng bin thin:
x
m 1 m
m + 1 +
y'
+
0

+
y

+
+

y ' i du t dng sang m khi x qua im x 1 = m 1 th hm s t cc i

ti im x 1 = m 1
y ' i du t m sang dng khi x qua im x 2 = m + 1 th hm s t cc tiu

ti im x 2 = m + 1
Bi tp tng t :

V d 5: Tm m hm s y = m + 2 x 3 + 3x 2 + mx + m c cc i , cc
tiu .
Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

* Ta c y ' = 3 m + 2 x 2 + 6x + m

Hm s c cc i v cc tiu khi phng trnh y ' = 0 c hai nghim phn bit

m + 2 0
m 2
m 2
hay

2
3 < m < 1
' = 9 3m m + 2 > 0
3 m 2m + 3 > 0

68

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vy gi tr m cn tm l 3 < m < 1, m 2 .
Bi tp tng t :
Tm m th ca hm s sau c mt cc i v cc tiu :
1
m 1 x2 m 1 x + m
2. y = m + 1 x 3 + m + 1 x 2 + 2m + 1
1. y =
3
x 1

( )

V d 6 : Tm m im M 2; 0 l im cc i ca th hm s
y = x 3 + mx 2 4 .

Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c y ' = 3x 2 + 2mx , y '' = 6x + 2m .

( )

im M 2; 0 l im cc i ca th hm s khi v ch khi :

()
()
()

y ' 2 = 0
12 + 4m = 0

m = 3
m =3
y '' 2 < 0 12 + 2m < 0
m
<
6

y 2 = 0
8 + 4m 4 = 0

Bi tp tng t :

( )
( )
+ ( m 1) x + m 2
c im cc i ( 2; 2 ) .
x +1

1. Tm m hm s y = x 4 + m + 1 x 2 + m 1 c im cc tiu 1;1 .
2. Tm m hm s y =

x2

V d 7 : Xc nh cc gi tr ca tham s k th ca hm s
y = kx 4 + k 1 x 2 + 1 2k ch c mt im cc tr.

Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

* Ta c y ' = 4kx 3 2 k 1 x

x = 0
y' = 0 2
2kx + k 1 = 0 *
Hm s ch c mt cc tr khi phng trnh y ' = 0 c mt nghim duy nht v

()

y ' i du khi x i qua nghim .Khi phng trnh 2kx 2 + k 1 = 0

( *)

69

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

v nghim hay c nghim kp x = 0


k = 0
k = 0

k 0

k < 0 k 1
' = 2k k 1 0

Vy k 0 k 1 l gi tr cn tm .
Bi tp tng t :

k 0

k 1

V d 8 : Cho hm s y = x 4 + 4mx 3 + 3(m + 1)x 2 + 1 . Tm m :


1. Hm s c ba cc tr.
2. Hm s c cc tiu m khng c cc i.
Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c y ' = 4x 3 + 12mx 2 + 6(m + 1)x = 2x (2x 2 + 6mx + 3(m + 1))

x = 0
y' = 0
2
f (x ) = 2x + 6mx + 3m + 3 = 0
Nhn xt:
*Nu y c hai nghim phn bit x 1, x 2 0 , khi y ' s i du khi i qua ba
im 0, x 1, x 2 khi hm c hai cc tiu v 1 cc i.
*Nu y c 1 nghim x = 0 , khi y ' ch i du t sang + khi i qua mt
im duy nht nn hm ch c mt cc tiu.
* Nu y c nghim kp hoc v nghim th y ' ch i du t - sang + khi i
qua x = 0 nn hm t cc tiu ti x = 0 .
T trn ta thy hm s lun c t nht mt cc tr.
1. Hm s c ba cc tr khi v ch khi y c hai nghim phn bit khc 0

1 7
1+ 7
' = 3(3m 2 2m 2) > 0
m <
m >

3
3 .
y(0) 0
m 1

2. Theo nhn xt trn ta thy hm ch c cc tiu m khng c cc i


hm s khng c ba cc tr

1 7
1+ 7
m
.
3
3

Ch :
1) i vi hm trng phng y = ax 4 + bx 2 + c (a 0)

x = 0
Ta c y ' = 4ax 3 + 2bx = x (4ax 2 + b) y ' = 0
2
4ax + b = 0 (1)

70

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

b 0
* Hm c ba cc tr (1) c hai nghim phn bit khc 0
.
ab < 0
Khi hm c hai cc tiu, mt cc i khi a > 0 ; hm c hi cc i, 1 cc
tiu khi a < 0 .
* Hm c mt cc tr khi v ch khi (1) c nghim kp hoc v nghim hoc c
< 0
ab > 0
1 nghim x = 0

. Khi hm ch c cc tiu khi a > 0


y(0) = 0
b=0

v ch c cc i khi a < 0 .

2) i vi hm s bc bn y = ax 4 + bx 3 + cx 2 + d ,

x = 0
Ta c: y ' = 4ax 3 + 3bx 2 + 2cx y ' = 0
2
4ax + 3bx + 2c = 0 (2)
* Hm s c ba cc tr khi v ch khi (2) c hai nghim phn bit khc 0
9b 2 32ac > 0
. Khi hm c hai cc tiu, mt cc i khi a > 0 ; hm c

c 0
hi cc i, 1 cc tiu khi a < 0 .
* Hm c mt cc tr khi v ch khi (2) c nghim kp hoc v nghim hoc c
9b 2 32ac < 0
< 0
1 nghim x = 0
. Khi hm ch c cc tiu

y
(0)
0
=
c
=
0

khi a > 0 v ch c cc i khi a < 0 .


Bi tp tng t :
V d 9 : Xc nh m th ca hm s y =

1 4
3
x mx 2 + c cc tiu m
2
2

khng c cc i.
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c y ' = 2x 3 2mx

x = 0
y' = 0 2
x = m *
Hm s c cc tiu m khng c cc i khi phng trnh y ' = 0 c mt
nghim duy nht v y ' i du khi x i qua nghim Khi phng trnh

()

x2 = m

(*) v nghim hay c nghim kp x = 0

m0

Vy m 0 l gi tr cn tm.
Bi tp tng t :
71

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1. Xc nh m th ca hm s y = x 4 mx 2 + 3 c cc tiu m khng c
cc i.
V d 10 : Tm m hm s y = mx 3 + 3mx 2 (m 1)x 1 khng c cc tr.
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

()

* Ta c : y ' = 3mx 2 + 6mx m + 1 *

()

* m = 0 khi * tr thnh y ' = 1 > 0 x suy ra hm khng c cc tr.


* m 0 khi hm khng c cc tr th y ' = 0 c nghim kp hoc v
nghim ' = 3m(4m 1) 0 0 < m

1
.
4

1
th hm s khng c cc tr.
4
Bi tp tng t :
mx 2 + x + m
khng c cc i , cc tiu .
1. Tm m hm s y =
x +m

Vy 0 m

2. Tm m hm s y = mx 3 + 3mx 2 (m 1)x 1 khng c cc tr.


V d 11 : Tm m hm s y = 2x + 2 + m x 2 4x + 5 c cc i.
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
x 2
m
* Ta c y ' = 2 + m
; y" =
.
2
2
3
x 4x + 5
(x 4x + 5)
Cch 1:
+ Nu m = 0 th y = 2 < 0 x nn hm s khng c cc tr.
+ m 0 v du ca y '' ch ph thuc vo m nn hm c cc i th trc
ht y " < 0 m < 0 . Khi hm s c cc i Phng trnh y ' = 0 c
nghim (1).
Ta c: y ' = 0 2 (x 2)2 + 1 = m(x 2) (2) .
t t = x 2 th (2) tr thnh :
t 0
t 0

2
mt = 2 t + 1 2
2
(1) c nghim
1
2
(m 4)t = 1
t = 2

m 4
m 2 4 > 0 m < 2 (Do m < 0 ).
Vy m < 2 th hm s c cc i.

72

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Cch 2:
Hm s t cc i ti x = x 0

a x 2
x 2 4x + 5
0
a
0
=2
0
y ' x 0 = 0
2
=

x 4x + 5

x0 2
2
0
0
y '' x 0 < 0

m < 0
m < 0

( )
( )

(1 )

()

Vi m < 0 th 1 x 0 < 2 .
x 02 4x 0 + 5

( )

Xt hm s : f x 0 =

( )

x 02 4x 0 + 5

lim f x 0 = lim

( )

Ta c f ' x 0 =

x0 2
x0 2

, x0 < 2

x 2

x0 2

Bng bin thin :


x
f' x

( )
f (x )

( )

= 1, lim f x 0 = lim

x 02 4x 0 + 5

x 02 4x 0 + 5
x0 2

x 2

< 0, x 0 ;2

()

Phng trnh 1 c nghim x 0 < 2

m
< 1 m < 2
2

V d 12 :
1. Tm cc h s a, b, c sao cho hm s f x = x 3 + ax 2 + bx + c t cc tr

( )

( )

bng 0 ti im x = 2 v th ca hm s i qua im A 1; 0 .
ax 2 + bx + ab
2. Tm cc h s a, b sao cho hm s f x =
t cc tr ti
ax + b
im x = 0 v x = 4 .
Gii :
1.
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

( )

( )

* Ta c f ' x = 3x 2 + 2ax + b

73

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Hm s t cc tr bng 0 ti im x = 2 khi v ch khi


f ' 2 = 0
4a b = 12

4
a

2
b
+
c
=
8
f

2
=
0

( )
( )

()

( )
(2 )

th ca hm s i qua im A 1; 0 khi v ch khi

()
T (1) , ( 2 ) suy ra a = 3, b = 0, c = 4 .
f 1 = 0 a +b +c +1 = 0

2.
* Hm s cho xc nh khi ax + b 0
a 2x 2 + 2abx + b 2 a 2b
* Ta c o hm y ' =
2
ax + b

iu kin cn :
Hm s t cc tr ti im x = 0 v x = 4 khi v ch khi
b 2 a 2b
=0

2
y ' 0 = 0
b2
16a + 8ab + b 2 a 2b

y
'
4
=
0
=0

4a + b

b 2 a 2b = 0
b = a 2 > 0

2
b 0
a = 2
a
a
2

8
+
2
=
0

2
2
b = 4
16a + 8ab + b a b = 0
4a + a 2 0

4a + b 0

iu kin :
a = 2
x = 0
x 2 4x
y' =
y
'
=
0

2
b=4
x =4
x + 2

()
()

Bng bin thin


x
y'

2
0

+
+

T bng bin thin :hm s t cc tr ti im x = 0 v x = 4 . Vy


a = 2, b = 4 l gi tr cn tm.
Bi tp t luyn:

74

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

V d 13: Tm cc h s a, b, c, d sao cho hm s f x = ax 3 + bx 2 + cx + d

()

()

t cc tiu ti im x = 0, f 0 = 0 v t cc i ti im x = 1, f 1 = 1 .
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

( )
( )
i Hm s f ( x ) t cc tiu ti x = 0 khi v ch khi
f ' ( 0 ) = 0
c = 0
c = 0

(1 ) .

2b > 0
b > 0
f '' ( 0 ) > 0
i Hm s f ( x ) t cc i ti x = 1 khi v ch khi
f ' (1) = 0
3a + 2b + c = 0

(2)

6a + 2b < 0
f '' (1) < 0
f ( 0 ) = 0
d = 0
d = 0

( 3) .

a + b + c + d = 1
a + b + c = 1
f (1) = 1
T (1) , ( 2 ) , ( 3 ) suy ra a = 2, b = 3, c = 0, d = 0 .
Ta kim tra li f ( x ) = 2x + 3x
Ta c f ' ( x ) = 6x 2 + 6x , f '' ( x ) = 12x + 6
f '' ( 0 ) = 6 > 0 . Hm s t cc tiu ti x = 0
f '' (1) = 6 < 0 . Hm s t cc i ti x = 1
* Ta c f ' x = 3ax 2 + 2bx + c , f '' x = 6ax + 2b

Vy : a = 2, b = 3, c = 0, d = 0 .
Bi tp t luyn:
Dng 3 : Tm iu kin cc im cc tr ca hm s tha mn iu
kin cho trc.
Phng php:
Trc ht ta tm iu kin hm s c cc tr,
Biu din iu kin ca bi ton thng qua ta cc im cc tr ca th
hm s t ta tm c iu kin ca tham s.
Ch :
* Nu ta gp biu thc i xng ca honh cc im cc tr v honh cc
im cc tr l nghim ca mt tam thc bc hai th ta s dng nh l Vit.
* Khi tnh gi tr cc tr ca hm s qua im cc tr ta thng dng cc kt qu
sau:
75

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

) ( )

( )

nh l 1: Cho hm a thc y = P x , gi s y = ax + b P x + h x khi


nu x 0 l im cc tr ca hm s th gi tr cc tr ca hm s l:

( )

( )

( )

y x 0 = h x 0 v y = h x gi l phng trnh qu tch ca cc im cc tr.

Chng minh: Gi s x 0 l im cc tr ca hm s, v P (x ) l hm a thc

( )

( )

( ) ( ) ( ) (pcm) .
u (x )
nh l 2: Cho hm phn thc hu t y =
khi nu x l im cc
v (x )
u ' (x )
tr ca hm s th gi tr cc tr ca hm s: y(x 0 ) =
.
v ' (x )
u ' (x )
V y =
l phng trnh qu tch ca cc im cc tr.
v ' (x )
u ' ( x ) v ( x ) v ' (x ) u ( x )
Chng minh: Ta c y ' =
v (x )
y ' = 0 u ' ( x ) v ( x ) v ' ( x ) u ( x ) = 0 (*). Gi s x l im cc tr ca
u ' (x ) u (x )
hm s th x l nghim ca phng trnh (*)
=
= y (x ) .
v ' (x ) v (x )
nn P ' x 0 = 0 y x 0 = (ax 0 + b)P ' x 0 + h x 0 = h x 0

V d 1 : Tm m th ca hm s y =

1 3
x mx 2 + 2m 1 x + 2 c 2
3

im cc tr dng.
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c y ' = x 2 2mx + 2m 1
y ' = 0 x 2 2mx + 2m 1 = 0 (*)
* Hm s c hai im cc tr dng (*) c hai nghim dng phn bit
' = m 2 2m + 1 > 0

m >
S = 2m > 0

2.
P = 2m 1 > 0
m 1

76

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
m >
Vy
2 l nhng gi tr cn tm.
m 1

Bi tp tng t :

1. Tm m th ca hm s y = x 3 mx 2 + m + 6 x + 5 c 2 im cc tr
dng.
2. Tm m th ca hm s y =

2x 2 mx + m 2
c 2 im cc tr m.
mx + 1

mx 2 + 3mx + 2m + 1
c cc i,
x 1
cc tiu v 2 im nm v hai pha vi trc Ox .
Gii :

V d 2 : Tm m th ca hm s y =

{}

* Hm s cho xc nh v lin tc trn \ 1 .


* Ta c y ' =

mx 2 2mx 5m 1
(x 1)2

y ' = 0 mx 2 2mx 5m 1 = 0

( x 1) ( * )

()

Hm s c hai im cc tr * c 2 nghim phn bit x 1, x 2 1

m 0

m<

m(6m + 1) > 0
6.

6m 1 0
m
0
>

Hai im cc tr ca th hm s nm v hai pha trc Ox


y x 1 .y x 2 < 0 .

( ) ( )

( )

) ( )
(
) + 1 = 4m ( 2m 1) .
(

p dng kt qu nh l 2 ta c: y x 1 = 2m x 1 1 , y x 2 = 2m x 2 1

( ) ( )

y x 1 .y x 2 = 4m 2 x 1x 2 x 1 + x 2

( ) ( )

y x 1 .y x 2

1
m<

< 0 4m(2m 1) < 0


2.

m > 0

1
m<

Vy
2 l nhng gi tr cn tm.

m
>
0

Bi tp tng t :

77

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

m 3 1 2
x x + m 1 x + 3 c cc i, cc
3
2
tiu v 2 im nm v hai pha vi trc Ox .
m +1 3
2. Tm m th ca hm s y =
x mx 2 + 3m 1 c cc i,
3
cc tiu v 2 im nm v hai pha vi trc Oy .

1. Tm m th ca hm s y =

mx 2 + 3mx + 2m + 1
1
, m . Tm m hm s c cc i,
x 1
6
cc tiu v hai im cc tr nm v hai pha ca trc honh.

3. Cho hm s y =

V d 3 : Tm m th ca hm s (C m ) : y = 2x 3 + mx 2 12x 13 c
im cc i, cc tiu v cc im ny cch u trc Oy .
Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc trn
* Ta c y ' = 2(3x 2 + mx 6) y ' = 0 3x 2 + mx 6 = 0 (2)
V (2) lun c hai nghim phn bit nn th hm s lun c hai cc tr. Gi
x 1, x 2 l honh hai cc tr, hai im cc tr cch u trc tung
x 1 = x 2 x 1 = x 2 x 1 + x 2 = 0 (v x 1 x 2 )
b m
=
= 0 m = 0.
a
3
Vy m = 0 l gi tr cn tm.
Bi tp tng t :
S =

1
1. Tm m th ca hm s (C m ) : y = x 3 + 2m 3 x 2 2m 3 x
3
c im cc i, cc tiu v cc im ny cch u trc Oy .

2. Tm m th ca hm s (C m ) : y =

x2 m 1 x + m + 1
x 1

c im cc

i, cc tiu v cc im ny cch u trc Ox .


V d 4 : Tm m th ca hm s
y = x 3 2m + 1 x 2 + m 2 3m + 2 x + 4 c hai im cc i v cc tiu

nm v hai pha trc tung .


Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn

* Ta c : y ' = 3x 2 2 2m + 1 x + m 2 3m + 2

Hm s c hai im cc i v cc tiu nm v hai pha trc tung khi v ch khi


phng trnh y ' = 0 c hai nghim phn bit x 1, x 2 tho mn x 1 < 0 < x 2

()

3.y ' 0 < 0 m 2 3m + 2 < 0 1 < m < 2

78

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vy gi tr cn tm l 1 < m < 2 .
Bi tp tng t :
1. Tm m th ca hm s y = x 3 mx 2 + 2m 2 + 7m 9 x 1 c hai

im cc i v cc tiu nm v hai pha trc tung .


2. Tm m th ca hm s y = x 3 + 4m 3 x 2 + m 2 + 7m + 10 x + 3

c hai im cc i v cc tiu nm v hai pha trc honh .


V d 5 : Xc nh gi tr tham s m hm s
y = x 3 6x 2 + 3 m + 2 x m 6 t cc i v cc tiu ng thi hai gi tr

cc tr cng du.
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn

* Ta c : y ' = 3x 2 12x + 3 m + 2 .

Hm s c cc i , cc tiu khi y ' = 0 c hai nghim phn bit

' = 36 9 m + 2 > 0 2 m > 0 m < 2

)
(
)
) ( )

1
x 2 . 3x 2 12x + 3 m + 2 + 2 m 2 x + m 2

3
1
y = x 2 .y '+ 2 m 2 x + m 2
3
Gi A x1; y1 , B x 2 ; y2 l cc im cc tr ca th hm s th x 1, x 2
y=

( )

l nghim ca phng trnh g x = 3x 2 12x + 3 m + 2 = 0 .


Trong :

1
y1 = x 1 2 .y ' x 1 + 2 m 2 x 1 + m 2
3

y ' x 1 = 0

( )

) ( ) (

y1 = 2 m 2 x 1 + m 2

1
y2 = x 1 2 .y ' x 2 + 2 m 2 x 2 + m 2
3

y ' x 2 = 0

( )

) ( ) (

y2 = 2 m 2 x 2 + m 2

Theo nh l Vi-t , ta c : x 1 + x 2 = 4, x 1x 2 = m + 2

Theo bi ton : y1.y2 > 0 2 m 2 x 1 + m 2 2 m 2 x 2 + m 2 > 0

m 2

) (2x
2

)(

+ 1 2x 2 + 1 > 0

79

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

m 2 4x 1x 2 + 2 x 1 + x 2 + 1 > 0

)(

m 2 4x 1x 2 + 2 x 1 + x 2 + 1 > 0 m 2 4m + 17 > 0

17
m >

4
m 2

17
< m < 2 l gi tr cn tm .
So vi iu kin bi ton , vy
4
Bi tp tng t :

V d 6 : Xc nh gi tr tham s m hm s y =

x 2 m + 1 x + 3m + 2
x 1

hai im cc i v cc tiu cng du .


Gii :

{}

* Hm s cho xc nh trn D = \ 1

( )

* Ta c o hm f ' x =

x 2 2x 2m 1

( x 1)

,x 1

Cch 1:
Hm s c cc i v cc tiu khi f ' x = 0 c hai nghim phn bit

( )

( )

x 1 hay phng trnh g x = x 2 2x 2m 1 = 0 c hai nghim

' > 0
2m + 2 > 0
phn bit x 1 , khi

m > 1
2m 2 0
g 1 0

()

) ( )
l nghim ca g ( x ) = 0

(1 )

l cc im cc tr ca th hm s th x 1, x 2

Gi A x 1 ; y1 , B x 2 ; y2

x = 1 2m + 2 y = 1 m 2 2m + 2
1
Khi : y ' = 0 1
x 2 = 1 + 2m + 2 y2 = 1 m + 2 2m + 2

Hai gi tr cc tr cng du khi

)(

y1.y2 > 0 1 m 2 2m + 2 1 m + 2 2m + 2 > 0

1m

4 2m + 2 > 0

m 2 10m 7 > 0 m < 5 4 2 m > 5 + 4 2

(2 )

() ()

T 1 v 2 suy ra 1 < m < 5 4 2 m > 5 + 4 2


80

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Cch 2 :
Hm s cho xc nh trn D = \ 1 v c o hm

{}

( )

f' x =

x 2 2x 2m 1

x 1

,x 1

( )

Hm s c cc i v cc tiu khi f ' x = 0 c hai nghim phn bit

( )

x 1 hay phng trnh g x = x 2 2x 2m 1 = 0 c hai nghim

' > 0
2m + 2 > 0
phn bit

m > 1
2m 2 0
g 1 0

Hai gi tr cc tr cng du khi th ca hm s y = 0 ct trc honh ti


hai im phn bit x 1 hay phng trnh
x 2 m + 1 x + 3m + 2 = 0 x 1 c hai nghim phn bit x 1 .

()

2
2

= m + 1 4 3m + 2 > 0
m 10m 7 > 0

Tc l
2m + 2 0
1 m + 1 + 3m + 2 0

m < 5 4 2

m > 5 + 4 2

m 1
1 < m < 5 4 2
So vi iu kin suy ra
l gi tr cn tm .
m > 5 + 4 2

Bi tp tng t :

V d 7 : Tm tham s m > 0 hm s y =

x 2 + m 2x + 2m 2 5m + 3
t
x

cc tiu ti x 0;2m .
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn khong 0;2m

* Ta c : y ' =

( )

x 2 2m 2 + 5m 3 g x
= 2 , x 0 , g x = x 2 2m 2 + 5m 3
2
x
x

( )

81

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

Hm s t cc tiu ti x 0;2m g x = 0 c hai nghim phn bit


m > 0

x 1, x 2 x 1 < x 2 tho x 1 < 0 < x 2 < 2m 1.g 0 < 0


1.g 2m > 0

m > 0
1
m > 0
m < 1
<m <1

2m + 5m 3 < 0
2
.
m > 3
m > 3
2m 2 + 5m 3 > 0

m
<

1
m >
2

1
3
Vy gi tr m cn tm l < m < 1 m > .
2
2
Bi tp tng t :
1. Tm tham s m hm s y = x 3 m 2x 2 2x + 3 t cc tiu ti

()
( )

x m;2m .

2. Tm tham s m hm s y = x 4 m 1 x 2 1 t cc i ti

x 1; m + 1 .

V d 8 : Tm tham s thc m th ca hm s :
1
y = mx 3 + 3mx 2 + 3m + 1 x 2 c cc i ti x 3; 0 .
3
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c y ' = mx 2 + 6mx + 3m + 1
+ Nu m = 0 th y ' = 1 > 0, x hm s lun tng x , do hm
s khng c cc tr.

+ Nu m 0 , ta c ' = m 6m 1 .
* Bng xt du
m

'

1
6
0

+
+

82

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
th y ' > 0, x hm s lun tng x , do
6
hm s khng c cc tr.
2
1
1
3 1
i Nu m = th y ' = x 2 + x + = x + 3 0, x hm s lun
6
6
2 6
tng x , do hm s khng c cc tr.
1
i Vi m < 0 hoc m > , khi tam thc y ' c hai nghim phn bit
6
i Nu 0 < m <

'
x1 < x 2 .
m
+ m < 0 . Ta c bng xt du
x

x1

x 1,2 = 3

x2

0
+
0

Da vo bng xt du, suy ra x 2 l honh cc i ca hm s.


y'

'
< 0 ' < 3m
m
1
m 6m 1 < 9m 2 3m 2 + m > 0 m < do m < 0
3
1
+ m > , tng t.
6
Bi tp t luyn:
mx 2 + x
1. Tm tham s thc m th ca hm s : y =
c cc i ti
x + 1
x 0;1 v c cc tiu x ngoi khong .

Theo bi ton, ta c 3 < x 2 < 0 3 < 3

( )

2. Tm tham s thc m th ca hm s : y =
x 0;1 v c cc tiu x ngoi on .

x2 + m x + 1
x +2

c cc i ti

3. Tm tham s thc m th ca hm s : y = m + 1 x 3 + mx 2 x c mt

cc tr ti x 1;1 .
V d 9 : Cho hm s y =

x2 + m x + 1

) , hy tm tham s m

hm s t
x +2
cc i , cc tiu ti cc im c honh x 1, x 2 tha mn h thc :
1
1
.
x 12 + x 22 = 6
+
x

x
1
2

83

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Gii :

) (

* Hm s cho xc nh v lin tc trn ; 2 2; + .


* Ta c y ' =

x 2 + 4x + m

x +2

, x 2

* hm s t cc i , cc tiu ti cc im c honh x 1, x 2 th phng

( )

trnh g x = x 2 + 4x + m = 0 c hai nghim phn bit khc 2 khi


= 4 m > 0
m < 4.
2

g 2 = 2 + 4. 2 + m 0
x + x 2 = 12
Theo nh l Vi-t , ta c : 1
.
x 1.x 2 = m
1
x + x2
2
1
x + x 2.x .x = 6 1
+
x 12 + x 22 = 6
1
2
1 2
x

x 1.x 2
1 x2
m = 2

24
2

8
m
+
12
=
0
16 2m =

m = 6
m = 2.
m
0

m
<
4
0 m < 4

0 m < 4

Bi tp tng t :
1
1
1. Tm m th ca hm s: y = x 3 3m 1 x 2 + 2 m 1 mx c cc
3
2
i, cc tiu ng thi honh cc i, cc tiu x 1, x 2 tha mn h thc :

( ) ( )

( )

x 1 = x 22 + 3 .

1 3
m
x mx 2 + m 2 1 x
c cc i,
3
3
cc tiu ng thi honh cc i, cc tiu x 1, x 2 tha mn h thc :

2. Tm m th ca hm s: y =

x 12 = x 1. x 2 5 + 12 .

( m 1)
th ca hm s: y = x + m + 1 +

; m 1 c cc i,
x 1
cc tiu ng thi honh cc i, cc tiu x 1, x 2 tha mn h thc :

3. Tm m

x 1 x 2 = mx 12 1 .

84

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

4. Tm m < 5, m th ca hm s:
y=

1 3
1
x m 1 x 2 + 3 m 2 x + c cc i, cc tiu ng thi honh
3
3

cc i, cc tiu x 1, x 2 tha mn h thc : 2 x 1 x 2 < 2 7 .


5. Tm m + th ca hm s:

(
: (y

y = 2x 3 3 2m + 1 x 2 + 6m m + 1 x + m + 1 c cc i A x 1, y1 , cc tiu

B x 2 , y2 tha mn h thc

)(

y2 6 5m > m 2 x 2 x 1 .

)(

V d 10 : Tm tham s m hm s y = x m x 2 3x m 1 c cc
i v cc tiu tha xC .xCT = 1 .
Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .

* Ta c y ' = 3x 2 2 m + 3 x + 2m 1

y ' = 0 3x 2 2 m + 3 x + 2m 1 = 0 (1)

Hm s c hai im cc tr tha mn xC .xCT = 1 (1) c hai nghim x 1, x 2


' = m 2 + 7 > 0
m = 2

.
tha mn: x 1 .x 2 = 1
c
2m 1
m
=

1
P
=
=
=
1

a
3

Vy m = 2 hoc m = 1 l gi tr cn tm.
Bi tp tng t :

1. Tm tham s m hm s y = 3x 4 mx 2 2 c cc i A 0; 2 v cc
tiu B,C sao cho xC .x B <

m 2 + 4m 4
.
6

( )

2. Tm tham s m hm s y = x 4 4mx 2 + 1 c cc i A 0;1 v cc tiu

B,C sao cho xC .x B > 2 m 2 + 8m + 10 .

V d 11 : Tm tham s m hm s
1
1
y = mx 3 m 1 x 2 + 3 m 2 x +
c cc i , cc tiu ng thi
3
3
honh cc i cc tiu x 1, x 2 tha x 1 + 2x 2 = 1 .

Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
85

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Ta c y ' = mx 2 2 m 1 x + 3 m 2

Hm s c cc i , cc tiu khi y ' i du hai ln qua nghim x , tc l

phng trnh mx 2 2 m 1 x + 3 m 2 = 0 c hai nghim phn bit x 1, x 2


m 0
m 0

2m 2 + 4m + 1 > 0
' = m 1 3m m 2 > 0

m 0

2 6
2+ 6
<m <

2
2
Theo nh l Vi t v yu cu bi ton, ta c:

x = 3m 4
x
+
x
=
gt
2
1
1
2
1
m

2
m

2m

x 2 =
x 1 + x 2 =
m
m

3
m

3m 4 2 m 3 m 2
.
=
x
x

=
1 2

m
m
m m

2
m=
2

3m 8m + 4 = 0 m 0
3

m
=
2

( )
( )

So vi iu kin bi ton , vy m =

2
m = 2 l gi tr cn tm .
3

Bi tp tng t :

1. Tm tham s m hm s y = 3x 4 mx 2 2 c cc i A 0; 2 v cc

tiu B,C sao cho xC x B < 6 m 2 m .

( )

2. Tm tham s m hm s y = x 4 4mx 2 + 1 c cc i A 0;1 v cc tiu

B,C sao cho xC x B > 2 2m m 2 .

V d 12: Tm tham s m hm s y =

2x 2 + 3x + m 2
c im cc i
x +2

( )

( )

v cc tiu ti cc im c honh x 1, x 2 tha mn y x 2 y x 1 = 8


Gii :
2x + 3x + m 2
m
= 2x 1 +
x +2
x +2
2

y=

86

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

{ }

* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 2


* Vi x 2, m 0 , ta c

m
2(x + 2)2 m
g(x )
=
=
, g(x ) = 2(x + 2)2 m
2
2
2
(x + 2)
(x + 2)
(x + 2)
th hm s c cc i , cc tiu khi y ' = 0 c 2 nghim phn bit v y ' i
y' = 2

( )

du khi x qua cc nghim , khi phng trnh g x = 0 c hai nghim

2(x + 2)2 = m > 0


m >0
phn bit khc 2
2
2(2 + 2) m 0
Khi ta c
y x = 4x + 3
1
1
y x 2 y x 1 = (4x 2 + 3) (4x 1 + 3) = 4 x 2 x 1

y
x
x
=
+3
4

2
2

( )
( ) ( )
( )
y ( x ) y ( x ) = 8 4 x x = 8 (x
2

x 1 + x 2 = 4

M
8m
x 1x 2 =
2

()

+ x 2 )2 4x 1x 2 = 4 1

(2)

8m
T 1 v 2 suy ra (4)2 4
4 =0m =2
2
Bi tp tng t :
1
1. Tm tham s m hm s y = x 3 + m 2 x 2 2 c im cc i v cc
3

()

()

)
tiu ti cc im c honh x , x tha mn y ( x ) y ( x ) < 2 .
2. Tm tham s m hm s y = (m + 1) x 2 (m 1) x c 2 im cc tiu
khc O ( 0; 0 ) v honh x , x ca cc tiu tha mn y ( x ) + y ( x ) > 1 .
1

2x 2 3x + m
3. Tm tham s m hm s y =
c im cc i v cc tiu ti
x m

( )

( )

cc im c honh x1, x 2 tha mn y x 2 y x 1 > 8 .


4.
V d 13: Tm tt c cc gi tr ca tham s m th hm s
x 2 + m + 2 x + 3m + 2
1
2
2
y=
c gi tr cc tr , ng thi yCD
+ yCT
> .
x +1
2
Gii :

87

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

{ }

* Hm s cho xc nh trn D = \ 1 .
* Ta c : y ' =

x 2 + 2x 2m

( x + 1)

( )
( x + 1)
g x

( )

, x 1

g x = x 2 + 2x 2m

( )

Hm s c cc i , cc tiu khi phng trnh g x = 0, x 1 c hai

' > 0
1
2m + 1 > 0
nghim phn bit x 1, x 2 khc 1

m >
2
2m 1 0
g 1 0

( )

) (

)
l nghim ca phng trnh g ( x ) = 0, x 1

Gi A x 1; y1 = 2x 1 + m + 2 , B x 2 ; y2 = 2x 2 + m + 2 l cc im cc tr ca
th hm s th x 1, x 2

Theo nh l Vi- t x 1 + x 2 = 2, x 1 .x 2 = 2m

) + (2x + m + 2 )
) + 4 (m + 2)(x + x ) + 2 (m + 2)
) 2x x + 4 (m + 2 )(x + x ) + 2 (m + 2 )

2
2
Theo bi ton : y C
+ yCT
= y12 + y22 = 2x 1 + m + 2

y12 + y22 = 4 x 12 + x 22
y12 + y22 = 4 x 1 + x 2

1 2

y12 + y22 = 4 4 + 4m 8 m + 2 + 2 m + 2

= 2m 2 + 16m + 8

1
1
, f ' m = 4m + 16 > 0, m >
2
2
1

Do hm s f m ng bin trn khong m ; + v


2

1 1
1

f m > f = , m ; +
2 2
2

1
2
2
+ yCT
> , m ; +
Vy y C
2
2

( )

( )

Xt f m = 2m 2 + 16m + 8, m >

( )

( )

V d 14 : Cho hm s y =

x2 + m + 1 x + m + 1

. Gi A, B l hai im
x +1
cc tr , nh m din tch tam gic OAB bng 2 . Vi gi tr m va tm
c , tnh khong cch t O n ng thng AB .
Gii :

{ }

* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 1 .

88

Nguyn Ph Khnh Lt

* Ta c y ' =

x 2 + 2x

( x + 1)

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

, x 1

i Vi m hm s cho c im cc i A 2; m 3 v im cc tiu

B 0; m + 1 .
i Ta c :


2
OA 2; m 3 OA = m 6m + 13,OB 0; m + 1 OB = m + 1 v
 
 
OAOB
.

OAOB
.
= 2.0 + m 3 m + 1 = m 3 m + 1 . cos AOB =
OAOB
.
  2
2
OAOB
.
OAOB
.
 = 1 cos2 AOB
 =
sin AOB
OAOB
.
  2
2
1
 1
i Din tch dt( OAB ) = OAOB
. . sin AOB =
OAOB
.
OAOB
.
2
2
m = 3
dt( OAB ) = ... = m + 1 dt( OAB ) = 2 m + 1 = 2
m = 1

)(

) (

)(

i Gi d l khong cch t O n ng thng AB khi AB = 2 5 v


m +1
1
dt( OAB ) = d .AB d =
.
2
5

+ m = 3 d =
+ m =1d =

2 5
.
5

2 5
.
5

Bi tp t luyn:
1
1. nh m th ca hm s y = mx 3 + 3m 1 x 2 4x 2 c cc tr
3
A, B sao cho tam gic MAB din tch bng 1 , bit M 0;1 .

( )

2. nh m th ca hm s y = x 4 2m 2x 2 + 1 c cc tr A, B,C sao cho


tam gic ABC din tch bng 4 .
V d 15 : Tm tham s m hm s y = x 4 2m 2x 2 + 1 c 3 im cc tr
l 3 nh ca mt tam gic vung cn.
Gii:
* Hm s cho xc nh v lin tc .
* Ta c y ' = 4x 3 4m 2x = 4x (x 2 m 2 ) .

89

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vi m 0 hm s c ba cc tr .Khi ta cc im cc tr ca th hm
s l: A(0;1), B(m;1 m 4 ), C (m;1 m 4 ) .
D thy AB = AC nn tam gic ABC vung cn AB 2 + AC 2 = BC 2
2(m 2 + m 8 ) = 4m 2 m = 1
Vy m = 1 l nhng gi tr cn tm.
Bi tp t luyn:
1
1. Tm tham s m hm s y = x 3 x 2 + m 1 x + m c 2 im cc tr
3
A, B sao cho ABO mt tam gic vung cn , vi O l gc ta .

1 4 1
x m 1 x 2 + m 2 c 3 im cc tr
4
2
l 3 nh ca mt tam gic vung.
V d 16: Tm m th ca hm s y = x 4 2mx 2 + 2m + m 4 c cc i ,
cc tiu ng thi cc im cc tr lp thnh tam gic u.
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc .

2. Tm tham s m hm s y =

* Ta c y ' = 4x 3 4mx = 4x x 2 m

x = 0
y' = 0 2
x = m *
th hm s c cc i , cc tiu khi y ' = 0 c 3 nghim phn bit v y ' i

()

()

du khi x qua cc nghim , khi phng trnh * c hai nghim phn bit
khc 0 m > 0

x = 0 A 0; m 4 + 2m

B m ; m 4 m 2 + 2m
Khi : y ' = 0
x = m
C m ; m 4 m 2 + 2m

Hm s c 3 cc tr A, B,C lp thnh tam gic u

(
(

AB = AC

AB 2 = BC 2 m + m 4 = 4m
AB
=
BC

m m3 3 = 0 m = 3 3 m > 0

Vy m = 3 3 l gi tr cn tm .
Bi tp t luyn:
1 4 1
x m 1 x 2 + m m 2 c cc i ,
4
2
cc tiu ng thi cc im cc tr lp thnh tam gic u.

1. Tm m th ca hm s y =

90

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

3 2 2
m x c cc i A , cc tiu B
2
ng thi cc im ABC cc tr lp thnh tam gic u, bit C 2; 3 .

2. Tm m th ca hm s y = x 3 +

V d 17: Tm a th ca hm s y = x 3 3x 2 + 2

(C ) c im cc i

( )

v im cc tiu ca th C v hai pha khc nhau ca ng trn (pha

( )

trong v pha ngoi): C a : x 2 + y 2 2ax 4ay + 5a 2 1 = 0 .


Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc .
* Ta c : y ' = 3x 2 6x
x = 0 y = 2
y' = 0
x = 2 y = 2
Cch 1:

( ) (

)
A ( 0;2 ) , B ( 2; 2 ) v hai pha ca hai ng trn (C ) khi

th hm s c hai im cc tr A 0;2 , B 2; 2 . Hai im


a

)(

PA/(C ) .PB /(C ) < 0 5a 8a + 3 5a + 4a + 7 < 0


a
a
5a 2 8a + 3 < 0

3
<a <1
5

Cch 2 :

(C ) : (x a ) + (y 2a )
2

Ta c : IB =

= 1 c tm I a;2a v bn knh R = 1

(a 2 ) + (2a + 2 )
2

= 5a 2 + 4a + 8

2
36
6
IB = 5 a + +

> 1 = R im B nm ngoi C a ,
5
5
5

do im A nm trong ng trn
2
3
C a IA < 1 a 2 + 2 2a < 1 5a 2 8a + 3 < 0 < a < 1
5
Bi tp t luyn:
3
1. Tm m th ca hm s y = x 3 + x 2 + 1 C c im cc i v
2
im cc tiu ca th C v mt pha khc nhau ca ng trn (pha

( )

( )

( )

trong hoc pha ngoi):

( )
(C ) : x
m

+ y 2 + mx + 2my + m 2 2 = 0 .

91

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. Tm m th ca hm s y = x 3 + mx 2 + 2m 1

(C ) c im cc i
m

( )

v im cc tiu ca th C m v hai pha khc nhau ca ng trn (pha

( )

trong v pha ngoi): C : x 2 + y 2 = 4 .


V d 18 : Tm m th ca hm s: y = x 4 2mx 2 + m 1 c ba cc tr.
ng thi cc im cc tr A, B, C ca th to thnh mt tam gic c
bn knh ng trn ngoi tip bng 1 .
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c : y ' = 4x 3 4mx = 4x x 2 m

x = 0
y' = 0 2
x = m
Vi m > 0 : y ' = 0 c ba nghim phn bit v y ' i du khi x i qua cc
nghim .

* Khi ba im cc tr ca th hm s l: A 0; m 1 ,

) (

B m ; m 2 + m 1 , C

m ; m 2 + m 1 .

AB = AC = m 4 + m , BC = 2 m v S ABC =

1
y yA . xC x B = m 2 m
2 B

m4 + m 2 m
AB.AC .BC
R=
=1
= 1 m 3 2m + 1 = 0
2
4S ABC
4m m
m = 1

5 1
m
=

Bi tp tng t :
1 4 1
x mx 2 + m + 1 c ba cc tr A, B, C
4
2
sao cho tam gic ni tip c trong ng trn c bn knh R = 1 .

Tm m th ca hm s: y =

V d 19: Tm m th ca hm s y = x 3 3x 2 + m 2x + m c cc i,
cc tiu v cc im cc i, cc tiu ca th hm s i xng nhau qua
1
5
ng thng : d : y = x .
2
2
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
Cch 1 :
92

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Ta c y ' = 3x 2 6x + m 2 y ' = 0 3x 2 6x + m 2 = 0 (1) .

hm s c cc tr (1) c 2 nghim phn bit x1, x 2


' = 3(3 m 2 ) > 0 3 < m < 3 .
phng trnh ng thng d ' i qua cc im cc tr l :
2
1
y = ( m 2 2)x + m 2 + m cc im cc tr l :
3
3
2
1
2
1
A(x 1;( m 2 2)x 1 + m 2 + 3m ), B(x 2 ;( m 2 2)x 2 + m 2 + 3m ) .
3
3
3
3
Gi I l giao im ca hai ng thng d v d '
2m 2 + 6m + 15 11m 2 + 3m 30
I(
;
).
15 4m 2
15 4m 2
2 2
m 2 = 2 m = 0 khi
3
I l trung im ca AB A v B

A v B i xng qua d th trc ht d d '

I 1; 2 v A x 1; 2x 1 ; B x 2 ; 2x 2

i xng nhau qua d .


Vy m = 0 l gi tr cn tm.
Cch 2 :
* Hm s cho xc nh trn v c o hm y ' = 3x 2 6x + m 2 .
Hm s c cc i , cc tiu khi phng trnh y ' = 0 c hai nghim
phn bit x 1, x 2 ' = 9 3m 2 > 0 3 < m < 3 .
Vi-t, ta c x 1 + x 2 = 2

) (

Gi A x1; y1 , B x 2 ; y2

m2
.
3
l cc im cc tr ca th hm s v I l
x 1.x 2 =

trung im ca on AB .
ng thng AB c h s gc
3
3
2
2
2
y 2 y1 x 2 x 1 3 x 2 x 1 + m x 2 x 1
kAB =
=
x 2 x1
x 2 x1

kAB = x 1 + x 2

x 1x 2 3 x 1 + x 2 + m 2

m2
2m 2 6
6 + m2 =
3
3
1
5
1
ng thng y = x c h s gc k =
2
2
2
Hai im A x1; y1 , B x 2 ; y2 i xng nhau qua ng thng
kAB = 4

( )
) ( )

( )
93

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

AB

khi v ch khi
I

i AB kAB .k = 1

1 2m 2 6
.
= 1 m = 0
2
3

i m = 0 y ' = 3x 2 6x

( )
( )

x = 0 y = 0 A 0; 0
1
y' = 0 1
I 1; 2
x 2 = 2 y2 = 4 B 2; 4

D thy I 1; 2
Vy m = 0 tho mn yu cu bi ton .
Bi tp tng t :

Tm m th ca hm s y = x 3 + m 4 x 2 4 m 1 x + 4m + 1 c cc
i, cc tiu v cc im cc i, cc tiu ca th hm s i xng nhau qua
ng thng : d : y = x .
V d 20: Tm m th ca hm s y =

x 2 + mx
c cc tr v khong
1x

cch gia hai im cc tr bng 10 .


Gii :

{}

* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 1 .


* Ta c y ' =

x 2 + 2x + m
(1 x )2

y ' = 0 x 2 2x m = 0 (1) (x 1)
' = 1 + m > 0
th hm s c cc tr
m > 1 .
1 2 m 0
ng thng i qua cc im cc tr c phng trnh y = 2x m cc im
cc tr l: A(x 1; 2x 1 m ), B(x 2 ; 2x 2 m )

AB 2 = 5(x 1 x 2 )2 = 100 (x 1 + x 2 )2 4x 1x 2 20 = 0
4 + 4m 20 = 0 m = 4 .
Vy m = 4 l gi tr cn tm.
Bi tp tng t :

1. Tm m th ca hm s y =
gia hai im cc tr bng

mx 2 + x m + 1
c cc tr v khong cch
x 1

3.

94

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. Tm m th ca hm s y = x 3 mx 2 + x 5m + 1 c cc tr v khong
2.

cch gia hai im cc tr b hn

x 2 + 2mx + 2
c
x +1
im cc i, im cc tiu v khong cch t hai im n ng thng
: x + y + 2 = 0 bng nhau.
Gii :

( )

V d 21: Tm gi tr ca m th hm s y = f x =

{ }

* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 1


* Ta c y ' =

x 2 + 2x + 2m 2

x +1

, x 1

( )

Hm s c cc i , cc tiu khi f ' x i du hai ln qua nghim x hay

( )

phng trnh g x = x 2 + 2x + 2m 2 = 0 c hai nghim phn bit khc 1

' > 0
3
3 2m > 0

m<
2
2m 3 0
g 1 0
Gi

( )
A (x ; y
1

) (

= 2x 1 + 2m , B x 2 ; y2 = 2x 2 + 2m l cc im cc tr ca th

( )

hm s th x 1, x 2 l nghim ca phng trnh g x = 0, x 1 . Theo nh l Vi


t x 1 + x 2 = 2, x 1 .x 2 = 2m

Theo yu cu bi ton d A, = d B,

x 1 + y1 + 2

x2

) = ( 3x
2

+ 2m + 2

) ( 3x + 2m + 2 ) = 0
) 3 (x + x ) + 4m + 4 = 0

3x 1 + 2m + 2
1

x 2 + y2 + 2

3x 1 + 2m + 2 = 3x 2 + 2m + 2 3x 1 + 2m + 2

(
(x

(x

So vi iu kin, vy m =

1
l gi tr cn tm .
2

x2

( )

3 x 1 + x 2 + 4m + 4 = 0

3 2 + 4m + 4 = 0 m =

1
2

Bi tp tng t :
x 2 + 2mx 3m + 1
c im cc i,
x 2
im cc tiu v khong cch t hai im n ng thng : 2x y = 0
bng nhau.

1. Tm gi tr ca m th hm s y =

95

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. Tm gi tr ca m th hm s y = x 3 3m + 1 x 2 2m + 3 c im
cc i, im cc tiu v khong cch t cc i n ng thng

(d ) : 2x 3y = 0 nh hn

11 .

x 2 + mx + 2
V d 22: Tm gi tr ca m th hm s y =
c im cc
x 1

( )

tiu nm trn Parabol P : y = x 2 + x 4


Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 1

{}

* Ta c y ' =

x 2 2x m 2

x 1

( )

, x 1 . t g x = x 2 2x m 2 .

( )

Hm s c cc i , cc tiu khi phng trnh g x = 0 c hai nghim

' = 1 m 2 > 0
m + 3 > 0
phn bit khc 1

m > 3
m 3
g 1 = m 3 0

x = 1 m + 3 y = m + 2 2 m + 3
1
Khi : y ' = 0 1
x 2 = 1 + m + 3 y2 = m + 2 + 2 m + 3

Bng xt du :
x

x1
1
x2
+

()

y'

Da vo bng xt du suy ra A 1 + m + 3; m + 2 + 2 m + 3 l
im cc tiu ca th hm s .

( )

A P m +2 +2 m + 3 = 1+ m + 3

+1+ m +3 4

m + 3 = 1 m = 2
So vi iu kin bi ton, ta c m = 2 l gi tr cn tm.
Bi tp tng t :
1
1
1. Tm gi tr ca m th hm s y = x 3 mx 2 + 2 m 2 x c im
3
2
5
cc tiu nm trn ng thng d : y = x .
6

()

96

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. Tm gi tr ca m th hm s y = x 3 3 m + 1 x 2 + 3m 2 c im

( )

cc tiu nm trn Parabol P : y = x 2 .


V d 23: Tm gi tr ca m th hm s
y = x 3 + 3 m + 1 x 2 3m 2 + 7m 1 x + m 2 1 c im cc tiu ti mt

im c honh nh hn 1.
Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c y ' = 3x 2 + 6 m + 1 x 3m 2 + 7m 1 .

Hm s t cc tiu ti mt im c honh nh hn 1

y ' = 3x 2 + 6 m + 1 x 3m 2 + 7m 1 = 0 c hai nghim x 1, x 2 tho

mn iu kin :

x < 1 < x
2
1
x
<
x

1
1
2

()

()

1 3.y ' 1 < 0

' > 0
1

2
2 3.y ' 1 0

<1

()
()

()

)
(

()

3 3m 2 + m 4 < 0
4

< m < 1
9 m + 1 2 3 3m 2 + 7m 1 > 0
3

3m + 12 > 0
2
3 3m + m 4 0
3m 2 + m 4 0

m +1<1
m < 0


4
< m < 1
4
3
<m <1

m
<
4


3
m <1
4

4
m
m m 1

3
3

m
<
0

Bi tp tng t :

1. Tm gi tr ca m th hm s y = mx 3 3mx 2 + m + 1 x 4 c im
cc tiu ti mt im c honh m.
1
1
m 1 x 3 m 1 x 2 + 2m + 3
3
2
c im cc tiu ti mt im c honh ln hn 2 .
V d 24: Tm gi tr ca m th hm s

2. Tm gi tr ca m th hm s y =

97

Nguyn Ph Khnh Lt

y=

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

x 2 m + 1 x m 2 + 4m 2

x 1
i v cc tiu t gi tr nh nht.

. c cc tr ng thi tch cc gi tr cc

Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 1 .

{}

x 2 2x + m 2 3m + 3

* Ta c y ' =

( x 1)

( )
( x 1)
g x

,x 1

( )

g x = x 2 2x + m 2 3m + 3

( )

Hm s c cc i , cc tiu khi phng trnh g x = 0, x 1


c hai nghim phn bit x 1, x 2 khc 1 .
2
' > 0
m + 3m 2 > 0

2
1<m <2
g
1
0

m
3
m
2
0

()
Gi A ( x ; y ) , B ( x ; y ) l cc im cc tr ca th hm s th x , x
l nghim ca phng trnh g ( x ) = 0, x 1 .
1

x = 1 m 2 + 3m 2 y = 1 m + 2 m 2 + 3m 2
1

Khi y ' = 0 1
x = 1 + m 2 + 3m 2 y = 1 m 2 m 2 + 3m 2
2
2

)(

y1.y2 = 1 m + 2 m 2 + 3m 2 1 m 2 m 2 + 3m 2

y1.y2 = 1 m

4 m 2 + 3m 2

)
2

7
4
4
y1.y2 = 5m 14m + 9 = 5 m
5
5
5

4
7
min y1 .y2 = khi m =
5
5
7
So vi iu kin , vy m = l gi tr cn tm .
5
Bi tp tng t :
1. Tm gi tr ca m th hm s y = x 3 3x 2 + m 2 + 4m 2 c cc tr
ng thi tch cc gi tr cc i v cc tiu t gi tr nh nht.
3
2. Tm gi tr ca m th hm s y = x 3 + x 2 + m 2 m + 1 c cc tr
2
ng thi tch cc gi tr cc i v cc tiu t gi tr ln nht.
2

98

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

V d 25: Vi gi tr no ca m th th ca hm s
mx 2 + m 2 + 1 x + 4m 3 + m
y=
tng ng c mt im cc tr thuc gc
x +m
phn t th II v mt im cc tr thuc gc phn t th IV ca mt phng

( )

( )

ta .
Gii :

{ }

* Hm s cho xc nh trn D = \ m
* Ta c : y ' =

mx 2 + 2m 2x 3m 3

x +m

, x m

) ( )
(x < x ) l nghim ca phng trnh

Gi A x1; y1 , B x 2 ; y2 l cc im cc tr ca th hm s th
x 1, x 2

( )

g x = mx 2 + 2m 2x 3m 3 = 0, x m

( )

th ca hm s c mt im cc tr thuc gc phn t th II v

( )

mt im cc tr thuc gc phn t th IV ca mt phng ta khi

(1) m.g ( 0 ) < 0 3m < 0 m 0 (a )


(2 ) th ca hm s khng ct trc
Ox mx + (m + 1) x + 4m + m = 0 ( x m ) v nghim
4

m 0
m 0

2
3
15m 4 2m 2 + 1 < 0
= m + 1 4m 4m + m < 0

1
m 0
m <

5
2 1
b
1

m >

5
m >
5

()

( 3 ) m < 0 (c )

( ) (b ) (c ) suy ra m <

T a

l gi tr cn tm.
5
V d 25: Chng t rng ch c mt im A duy nht trn mt phng to sao

( )

cho n l im cc i ca th f x =

x2 m m + 1 x + m3 + 1
x m

ng vi
99

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

mt gi tr thch hp ca m v cng l im cc tiu ca th ng vi mt gi


tr thch hp khc. Tm to ca A .
Gii :
* Hm s cho xc nh trn D = \ m .

{ }

* Ta c y ' =

x 2 2mx + m 2 1

(x m )

,x m

( )

Tam thc g x = x 2 2mx + m 2 1 c = 1 > 0, m .


x = m 1
Do y ' = 0 1
x 2 = m + 1
y x = m 2 + m 2 M m 1; m 2 + m 2
1

y x = m 2 + m + 2 N m + 1; m 2 + m + 2
2

( )
(
( )
(
A ( x ; y ) .Gi s ng vi gi tr m = m
0

)
)

th A l im cc i v ng vi

gi tr m = m2 th A l im cc tiu ca th hm s

x 0 = m1 1
x 0 = m2 + 1
Ta c:
.
;

2
2
y 0 = m1 + m1 2 y 0 = m2 + m2 + 2
m1 1 = m2 + 1
Theo bi ton , ta c :
2
2
m1 + m1 2 = m2 + m2 + 2
m m2 = 2
m m2 = 2
1
1
m + m 2 = 1
m1 m2 m1 + m2 1 = 4
1

1
1
m1 =
x 0 =
2
2 A 1 ; 7 .

2 4
m = 3
y = 7
2
0
2
4
1 7
Vy A ; l im duy nht cn tm tho yu cu bi ton .
2 4

)(

Dng 4 : ng dng cc tr ca hm s trong bi ton i s .


V d : Tm tt c cc gi tr thc ca m phng trnh sau c mt s l
2

nghim thc: (3x 14x + 14) 4(3x 7)(x 1)(x 2)(x 4) = m .


Gii :
100

Nguyn Ph Khnh Lt

)(

)(

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

f (x ) = x 1 x 2 x 4 = x 3 7x 2 + 14x 8

g (x ) = 3x 2 14x + 14

4 3x 7 f (x )

g (x ) l a thc bc 4 vi h s ca x l 3 .
4

f '(x ) = 3x 2 14x + 14

)(

4
0
36

g '(x ) = 2 3x 2 14x + 14 6x 14 12 f (x ) 4 3x 7 f '(x ) = 12 f (x )


g '(x ) = 0 x = 1; x = 2; x = 4.
g(1) = 9; g(2) = 4; g(4) = 36.
Bng bin thin ca g (x ) .
x

g '(x )
+
g (x )

1
0
9

2
0

T bng bin thin cho thy phng trnh g (x ) = m c mt s l nghim


khi v ch khi: m = 4; m = 9; m = 36.

Bi 4 : GI TR LN NHT
GI TR NH NHT CA HM S.
4.1 TM TT L THUYT
1. nh ngha: Cho hm s xc nh trn D
S M gi l gi tr ln nht (GTLN) ca hm s y = f (x ) trn D
f (x ) M x D
nu
, ta k hiu M = max f (x ) .

x D
x 0 D : f (x 0 ) = M
Ch : Nu f (x ) M x D th ta cha th suy ra M = max f (x )
x D

S m gi l gi tr nh nht (GTNN) ca hm s y = f (x ) trn D


f (x ) m x D
nu
, ta k hiu m = min f (x ) .

x D
x 0 D : f (x 0 ) = m
Ch : Nu f (x ) m x D th ta cha th suy ra m = min f (x ) .
x D

2. Phng php tm GTLN, GTNN ca hm s


101

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Phng php chung: tm GTLN, GTNN ca hm s y = f (x ) trn D ta


tnh y ' , tm cc im m ti o hm trit tiu hoc khng tn ti v lp bng
bin thin. T bng bin thin ta suy ra GTLN, GTNN.
Ch :
Nu hm s y = f (x ) lun tng hoc lun gim trn a; b

th max f (x ) = max{f (a ), f (b)}; min f (x ) = min{f (a ), f (b)} .
[a;b]

[a;b]

Nu hm s y = f (x ) lin tc trn a; b th lun c GTLN, GTNN trn



on v tm GTLN, GTNN ta lm nh sau
* Tnh y ' v tm cc im x1, x 2 , ..., x n m ti y ' trit tiu hoc hm s
khng c o hm.
* Tnh cc gi tr f (x1 ), f (x 2 ),..., f (x n ), f (a ), f (b) .Khi

{ ( ) ( ) ( ) ( ) ( )}
min f ( x ) = min { f (a ) , f ( x ) , f ( x ) ...f ( x ) , f (b )}
( )

+ max f x = max f a , f x 1 , f x 2 ...f x i , f b


x a ;b

x a ;b

x a ;b

x a ;b

Nu hm s y = f (x ) l hm tun hon chu k T th tm GTLN, GTNN

ca n trn D ta ch cn tm GTLN, GTNN trn mt on thuc D c di


bng T .
* Cho hm s y = f (x ) xc nh trn D . Khi t n ph t = u(x ) , ta tm c
t E vi x D , ta c y = g (t ) th Max, Min ca hm f trn D chnh l

Max, Min ca hm g trn E .


* Khi bi ton yu cu tm gi tr ln nht, gi tr nh nht m khng ni trn tp
no th ta hiu l tm GTLN, GTNN trn tp xc nh ca hm s.
* Ngoi phng php kho st tm Max, Min ta cn dng phng php min
gi tr hay Bt ng thc tm Max, Min.
* Ta cn phn bit hai khi nim c bn :
+ Gi tr ln nht ca hm s y = f (x ) trn D vi cc i ca hm s .
+ Gi tr nh nht ca hm s y = f (x ) trn D vi cc tiu ca hm s .
Gi tr ln nht v gi tr nh nht ca hm s y = f (x ) trn D mang tnh ton
cc , cn gi tr cc i v gi tr cc tiu ca hm s ch mang tnh a phng.

4.2 DNG TON THNG GP


tm gi tr ln nht v nh nht ca hm s y = f (x ) trn D ta c th s
dng o hm v kt hp vi vic so snh gi tr cc i, cc tiu vi gi tr c
bit ( ta gi l cc gi tr ti hn ) . Gi tr ti hn ny thng l cc gi tr

102

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

ti cc u mt ca cc on hoc l gi tr ca hm s ti cc im m khng
tn ti o hm.

V d 1 : Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s:
3x 1
1. y =
trn on 0;2 .
x 3
2. y = (x 6) x 2 + 4 trn on 0; 3 .

3. y = x 6 + 4 1 x 2

trn on 1;1 .

x 2 + 5x + 6 trn on [ 1; 6] .
Gii :
3x 1
1. y =
x 3
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 0;2 .
8
* Ta c y ' =
< 0, x 0;2
2
x 3
4. y =

* Bng bin thin


x
y'
y

1
3
5

T bng bin thin suy ra :


1
max f x = khi x = 0
0;2
3

( )

( )

min f x = 5 khi x = 2
0;2

2. y = (x 6) x 2 + 4
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 0; 3 .
2x 2 6x + 4
* Ta c : y ' =
, x 0; 3
x2 + 4
x = 1
y' = 0
x = 2

103

Nguyn Ph Khnh Lt

y(1) = 5 5

y(0) = 12

y(2) = 8 2
y(3) = 3 13

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

max y = 3 13
x 0;3

y = 12
xmin
0;3

Vy max y = 3 13 khi x = 3 , min y = 12 khi x = 0 .


x 0;3

x 0;3

3. y = x 6 + 4 1 x 2

* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 1;1 .


t t = x 2 , x 1;1 t 0;1

()
( )
12 (1 t ) = 3 ( 3t + 8t 4 )
3

Hm s cho vit li f t = t 3 + 4 1 t , t 0;1

()

* Ta c f ' t = 3t 2

2
t = , f
f' t =0
3
t = 2

()

()

2 4
=
3 9

()

f 0 = 4, f 1 = 1
* Bng bin thin
t

2
3
0

()

f' t

()

f t

4
9

T bng bin thin suy ra :

( )

max f x = 4 khi x = 0
1;1

( )

min f x =
1;1

4
2
khi x =
9
3

4. y = x 2 + 5x + 6
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on [ 1; 6] .
* Ta c y ' =

2x + 5
2 x 2 + 5x + 6
104

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

5
[ 1; 6]
2
5 7
y(1) = y ( 6 ) = 0, y = .
2 2
y' = 0 x =

Vy : min y = 0 khi x = 1, x = 6 v max y =


x 1;6

x 1;6

7
5
khi x = .
2
2

Tng t:
1. Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s:
a. f x = x 4 2x 2 + 3 trn on 3;2

( )

3x 2 + 10x + 20
b. f x =
x 2 + 2x + 3
2. Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s:
a. f (x ) = x 2 4x + 5 trn on [2; 3] .

( )

9
1
b. f ( x ) = x 6 3x 4 + x 2 + trn on [1; 1] .
4
4

x + 1 + 9x 2
,x > 0 .
V d 2 : Tm gi tr ln nht ca cc hm s: y =
8x 2 + 1
Gii :

* Hm s cho xc nh v lin tc trn khong 0; +

x + 9x 2 + 1
9x 2 + 1 x 2
y=
=
=
8x 2 + 1
(8x 2 + 1) 9x 2 + 1 x

1
9x + 1 x
2

( 0; + ) khi hm s
t gi tr nh nht trn khong ( 0; + ) .

Hm s t gi tr ln nht trn khong


f (x ) = 9x 2 + 1 x

( )

f' x =

9x
9x + 1
2

x > 0
1
f ' x = 0 9x 2 + 1 = 9x
x =
2
6 2
72x = 1

( )

2 2
1
1
3 2
1
khi x =
maxy =
=
khi x =
.
x >0
x >0
3
4
6 2
2 2
6 2
3
V d 3: Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s:

( )

min f x =

1. y = x + 4 x 2 trn on 2;2 .

105

Nguyn Ph Khnh Lt

2. y =

x +1
x2 + 1

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

trn on x 1;2 .
Gii :

1. y = x + 4 x 2
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 2;2 .
x

* Ta c y ' = 1

4 x2 x

, x 2;2
4 x2
2
2
4 x x = 0
4 x = x
y' = 0

x 2;2
x 2;2

4 x2

0 < x < 2
0 < x < 2

x = 2
2
2 2
4

x
=
x
x
=
2

Bng bin thin


x
2
2
y'
y

2
2 2

T bng bin thin , ta c

( )

max f x = 2 2 khi x = 2

x 2;2

( )

min f x = 2 khi x = 2

x 2;2

x +1

trn on x 1;2 .
x2 + 1
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 1;2 .
x + 1
* Ta c y ' =
y' = 0 x =1
3
2
x +1
2. y =

* Bng bin thin .


x
1

y'

y
0

3 5
5

106

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

T bng bin thin , ta c


max y = 2 khi x = 1

min y = 0 khi x = 1

x 1;2

x 1;2

V d 4 : Tm gi tr ln nht, gi tr nh nht ca hm s

y = x 3 3x 2 + 1 trn on 2;1 .

Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 2;1 .

( )

t g x = x 3x + 1, x 2;1
3

( )

g ' x = 3x 2 6x .
x = 0
g' x = 0
x = 2 2;1
g 2 = 19, g 0 = 1, g 1 = 1 , suy ra max g x = 1, min g x = 19 .

( )

( )

()

()

( )

2;1

( )

( )

2;1

( )

( )

x 2;1 g x 19;1 f x = g x 0;19 .

( )

() ()

( )

g 0 .g 1 < 0 x 1 0;1 sao cho g x 1 = 0.

( )

( )

Vy max f x = 19, min f x = 0.


2;1

2;1

Tng t:
1. Tm gi tr ln nht ca cc hm s: f x = x 3 + 3x 2 72x + 90 trn on

( )

5;5 .
2. Tm gi tr ln nht, gi tr nh nht ca hm s f ( x ) = x 3 3x + 2 trn

on 3; 2 .
V d 5:
1. Tm a gi tr ln nht ca hm s y = x 2 + 2x + a 4 trn on
2;1 t gi tr nh nht .
2. Tm gi tr p, q gi tr ln nht ca hm s y = x 2 + px + q trn on
1;1 l b nht .

Gii :
1.
* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 2;1 .

107

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

y = x 2 + 2x + a 4 = x + 1 + a 5

( )
Ta c f (t ) = t + a 5 , t 0; 4
max y max f (t ) = max {f ( 0 ) , f {4}} = max { a 5 , a 1 }
a 5 a 1 a 3 max f (t ) = a 5 = 5 a
a 5 a 1 a 3 max f (t ) = a 1 = a 1
2

t t = x + 1 , x 2;1 t 0; 4

x 2;1

t 0;4

t 0;4

t 0;4

t 0;4

t 0;4

5 a 5 3 = 2, a 3
Mt khc
max f t 2, a
t 0;4
a 1 3 1 = 2, a 3

()

()

Vy gi tr nh nht ca max f t = 2 khi a = 3


t 0;4

( )

2. Xt hm s f x = x 2 + px + q

( )

* Hm s cho xc nh v lin tc trn on 1;1 y = f x

( )

()
Gi s max y = f ( )

()

f 1 = 1 p + q , f 0 = q, f 1 = 1 + p + q

f (1) + f (0) f (1) f (0) = 1 + p , f (1) + f (0) f (1) f (0) = 1 p

1
f (1) >
2 f >1
p > 0 1 + p > 1
2
f (0) > 1

1
f (1) >
2f >1
p < 0 1 p > 1
2
f (0) > 1

max y = max f ( ) ; f (1) ; f (1)


x 1;1
2

( )

( )

p
p = 0 f x = x 2 + q, f 0 = f = q, f 1 = f 1 = 1 + q
2
Gi tr ln nht ca y l mt trong hai gi tr q ; 1 + q

( )

q >

()

( )

()

1
1
1
1
1 + q > f (1) > f ( ) >
2
2
2
2

108

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
1
1
1
q > f (0) > f ( ) >
2
2
2
2
1
1 1
1
q = f x = x 2 max f (x ) = x = 0; x = 1
2
2 2
2
q <

( )

( )

cng l gi tr nh nht ca f .
Vy p = 0, q =

1
tho mn bi ton .
2

V d 6 : Tm cc gi tr a, b sao cho hm s y =

ax + b
c gi tr ln nht
x2 + 1

bng 4 v c gi tr nh nht bng 1 .


Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
Hm s c gi tr ln nht bng 4 khi v ch khi
ax + b
4, x
2

x2 + 1
4x ax + 4 b 0, x

2
ax + b
m x0
x 0 : 20
4x 0 ax 0 + 4 b = 0 : conghie
=4
x0 + 1

(
(

)
)

= a 2 16 4 b 0

a 2 + 16b 64 = 0 *
2
= a 16 4 b 0
Hm s c gi tr nh nht bng 1 khi v ch khi
ax + b
1, x
2
2
x + 1
x + ax + b + 1 0, x

2
ax 0 + b
x + ax 0 + b + 1 = 0 : conghie
m x0
x 0 : 2
= 1
0
x0 + 1

()

( )
(* *)
( )
T ( * ) v ( * * ) ta c h
a + 16b 64 = 0 ( * )
a = 16
a = 4 a = 4

b
=
3
b
=
3
a

4
b

4
=
0
*
*
(
)

b = 3

= a 2 4 b + 1 0

a 2 4b 4 = 0
2
= a 4 b + 1 0
2

a = 4 a = 4
Vy gi tr a, b cn tm l :

b = 3
b = 3

V d 7 : Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s:
109

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1. y = sin 4 x + cos2 x + 2


2. y = x sin 2x trn on ;
2
sin x + 1
3. y =
sin2 x + sin x + 1
sin 6 x cos x + cos6 x sin x
4. y =
sin x + cos x
Gii :
1. y = sin 4 x + cos2 x + 2
y = sin 4 x + cos2 x + 2 = sin 4 x sin2 x + 3
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
t t = sin2 x , 0 t 1

()

Xt hm s f t = t 2 t + 3 lin tc trn on 0;1

()

Ta c f ' t = 2t 1 , t 0;1

()

f' t =0t =

1
2

1 11
f 0 =f 1 =3 , f =
2 4
11
3
min y = min f t =
=2
t 0;1
4
4

()

()

()

()

max y = m a x f t = 3
t 0;1


2. y = x sin 2x trn on ;
2

* Hm s cho xc nh v lin tc trn on on ;
2

( )

Ta c : f ' x = 1 2 cos 2x ,

( )

f' x =0x =

<x <

5
, ,
6 6 6

3
f = +
;f
6
2
6


3
=
2
6 6

110

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

5 5
3

f
+
;f = ;f =
=
6
2
2
6
2
Vy:

( )

max y =


x ;
2

5
3
5
+
khi x =
6
2
6

min y =


x ;
2

khi x =

sin x + 1
sin x + sin x + 1

3. y =

t t = sin x f ( t ) =

t +1
, t [ 1; 1]
t +t +1
2

t +1
lin tc trn on [ 1; 1]
t +t +1
t 2 2t
f / (t ) = 2
(t + t + 1)2
f / ( t ) = 0 t = 0 [ 1; 1]
f (t ) =

f (1) = 0, f ( 0 ) = 1, f ( 1 ) =

2
.
3

Vy:
min f ( x ) = min f ( t ) = 0 khi sin x = 1 x =

+ k 2 , k Z
2
max f ( x ) = max f ( t ) = 1 khi sin x = 0 x = k , k Z .
t 1;1

t 1;1

sin x cos x + cos6 x sin x


6

4. y =

sin x + cos x

V sin x + cos x sin2 x + cos2 x = 1, x

sin x 5 + cos x 5
sin
x
cos
x

sin x cos x + cos x sin x

Nn y =
=
sin x + cos x
sin x + cos x
6

y = sin x cos x 1 sin x cos x sin2 x cos2 x

2
1
1
1
sin 3 x sin 2x + sin 2x
8
4
2
t t = sin 2x ; 0 t 1

y=

111

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1 3 1 2 1
t t + t lin tc trn on 0;1 .
8
4
2
3 2 1
1
2
Ta c : f '(t ) =
t t + , t 0;1 v f '(t ) = 0 t =
8
2
2
3
2 5
1
f (0) = 0; f =
; f (1) =
8
3 27

Xt hm s : f (t ) =

Vy : min y = min f (t ) = f (0) = 0 khi sin 2x = 0 x =


t 0;1

k
2

2 5
max y = maxf (t ) = f =
khi
t 0;1
3 27
2
1
1
1 k
sin 2x = cos 4x = x = arc cos +
3
9
4
9
2
Bi tp tng t:
Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s:
1. y = sin 3 x + cos3 x
2. y = 2 sin 3 x + 3 cos 2x 6 sin x

V d 8 : Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s:
1
1. y =
sin x + cos x
2. y = 1 + sin x + 1 + cos x

Gii :
1. y =

1
sin x + cos x


Xt hm s g (x ) = sin x + cos x lin tc trn on 0;
2
cos x

Ta c : g '(x ) =

sin x

2 sin x

cos x cos x sin x sin x

2 cos x
2 sin x . cos x
cos x = sin x

g '(x ) = 0, x 0;
x =
4
2
x 0; 2

1
g (0) = 1; g( ) = 4 8; g( ) = 1 1 g(x ) 4 8
y 1
4
4
2
8

Vy min y =

1
4


, x 0;
2

, max y = 1

112

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2. y = 1 + sin x + 1 + cos x
1 + sin x 0
Hm s cho xc nh khi
1 + cos x 0

()

y > 0 y 2 = sin x + cos x + 2 + 2 sin x + cos x + sin x cos x + 1 *

t2 1
t t = sin x + cos x = 2 sin x + , 2 t 2 sin x cos x =
4
2

()

()

Khi * vit li f t = t + 2 + 2

(
(

1
f t =
1+

1
f' t =
1 +

()

()

()
max f ( x ) =

)
2 )t + 2 +

1 2
t + 2t + 1 = t + 2 + 2 t + 1
2

2 t + 2 2, ne
u 2 t 1
2, ne
u1 t 2

2 < 0, ne
u 2 t < 1
2 > 0, ne
u1 <t 2

Hm s f t khng c o hm ti im t = 1
x

4+2 2

( )

min f x = 1

V d 9: g (x ) = f (sin2 x )f cos2 x trong hm f tha mn:


f (cot x ) = sin 2x + cos 2x x [0; ] . Tm gi tr ln nht v nh nht ca
g (x ) .
Gii :

t t = cot x

sin 2x =
f (t ) =
g(x ) =
g(x ) =

2 ta n x
1 + t a n2 x

2 cot x
1 + cot2 x

2t
1 + t2

; cos 2x =

t2 1
t2 + 1

t 2 + 2t 1
t2 + 1
(sin 4 x + 2 sin2 x 1)(cos4 x + 2 cos2 x 1)
(sin 4 x + 1)(cos4 x + 1)

sin 4 x cos4 x + 8 sin2 x cos2 x 2

sin 4 x cos4 x 2 sin2 x cos2 x + 2


1
trong u = sin2 x cos2 x ; 0 u .
4

u 2 + 8u 2
u 2 2u + 2

= h(u ) .

113

Nguyn Ph Khnh Lt

h '(u ) = 2

5u 2 + 4u + 6
(u 2 2u + 2)2

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

>0

1
u 0; .
4

1
1 1
hm s h(u ) lun tng trn 0; nn max h(u ) = h =
1
4
4 25
u 0;
4

min h(t ) = h(0) = 1 .

1
u0;
4

1
; min g(x ) = 1
25
V d 10: Tm gi tr ln nht v nh nht ca cc hm s trn : 1;2 , bit
f 0 = 1
2
2
f x .f ' x = 1 + 2x + 3x

Vy max g(x ) =

()
( ) ( )

Gii :
3

f (x )
f 2 x .f ' x = 1 + 2x + 3x 2
= x + x 2 + x 3 + c, c : hng s.
3
1
f 0 =1c =
3

( ) ( )

()

Do f (x ) = 3 3x 3 + 3x 2 + 3x + 1

( )

Xt hm s : g x = 3x 3 + 3x 2 + 3x + 1 lin tc trn on x 1;2 .

( )

Ta c g ' x = 9x 2 + 6x + 3
x = 1

g' x = 0
x = 1

( )

1 2
g 1 = 2, g 2 = 40, g = m a x g x = 40, min g x = 2
x 1;2
x 1;2
3 9
m a x f x = 3 40 khi x = 2
x 1;2
Vy
f x = 3 2 khi x = 1
xmin
1;2

V d: Cho x , y l cc s khng m tho mn x + y = 1 .Tm gi tr ln nht v

( )

()

( )

( )

( )
( )

114

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

nh nht ca biu thc P =

x
y
+
.
y +1 x +1
Gii :

x + y 2xy + x + y 2 2xy
x
y
x 2 + x + y2 + y
P =
+
=
=
=
y + 1 x + 1 xy + x + y + 1
xy + x + y + 1
2 + xy
2

x +y
1
(v x + y = 1 ). t t = xy 0 t
= .
4
2
1
2 2t
6
Xt hm s f t =
, t 0; . Ta c f ' t =
2+t
4
2+t

()

()

1
< 0, t 0;
4

Bng bin thin.


t

1
4

()

f' t

()

f t

2
3

1 2
Vy min f t = f = , max f t = f 0 = 1
1
4 3 0 t 1
0 t

()

()

()

2
1
khi x = y = v max P = 1 khi x = 0, y = 1 hoc x = 1, y = 0
3
2
V d 11 : Cho a, b l cc s dng tho mn ab + a + b = 3 . Tm GTLN ca
min P =

biu thc: P =

3a
3b
ab
+
+
a 2 b 2 (D b i hc- 2005 ) .
b +1 a +1 a +b
Gii :

T ab + a + b = 3 3 (a + b) = ab
Ta c: P =

3a(a + 1) + 3b(b + 1)

(b + 1)(1 + a )

(a + b)2
a +b 2.
4

ab
(a + b)2 + 2ab
a +b

(a + b )2 2ab + (a + b )
ab
+
(a + b )2 + 2ab
ab + a + b + 1
a +b
3
3 (a + b)
P = (a + b)2 + 3(a + b ) 6 +
(a + b)2 + 6 2(a + b)

4
a +b
P =3

115

Nguyn Ph Khnh Lt

P =

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
12
2
+ 2 .
(a + b) + (a + b) +
4
a +b

12
+ 2 vi t 2
t
3
t 2 max g(t ) = g(2) = .
t 2
2

t t = a + b 2 . Xt hm s g (t ) = t 2 + t +
Ta c: g '(t ) = 2t + 1
Vy max P =

12
t2

<0

3
t c khi a = b = 1 .
2

V d : Cho x , y, z l cc s thc dng tha mn x + y + z


nh nht ca biu thc P = x + y + z +

3
. Tm gi tr
2

1 1 1
+ + .
x y z

Gii :
1 1 1
1 1 1
9
Ta c : x + y + z + + 9 + +
.
x y z x +y +z
x y z
1 1 1
9
P =x +y +z + + + x +y +z +
x y z
x +y +z
3
9
3
t t = x + y + z 0 < t . Khi P t + , 0 < t
2
t
2
3
3
9
9
Xt f t = t + , t 0; . Ta c f ' t = 1 < 0, t 0;
t
t2
2
2
Bng bin thin.
t
3
0
2

f' t

()

()

()

()

f t

15
2

3 15
15
15
1
Vy min f t = f =
P
min P =
khi x = y = z =
3
2
2
2
2 2
0 <t

()

V d 12: Cho x , y, z l s thc tha mn x 2 + y 2 + z 2 = 2 .Tm gi tr ln


3
3
3
nht, nh nht ca biu thc P = x + y + z 3xyz .

116

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Gii :
T cc ng thc x + y + z + 2(xy + yz + zx ) = (x + y + z )2
2

x 3 + y 3 + z 3 3xyz = (x + y + z )(x 2 + y 2 + z 2 xy yz zx ) v iu kin ta

c: P = (x + y + z )(x 2 + y 2 + z 2 xy yz zx )

(x + y + z )2 2
= (x + y + z ) 2

t t = x + y + z 6 t 6
t2 2
t3
Ta c: P = t(2
) = + 3t = f (t )
2
2

Xt hm s f (t ) vi 6 t 6 .
Ta c: f '(t ) =

3 2
(t + 2) f '(t ) = 0 t = 2
2

max f (t ) = f ( 2) = 2 2;

min

6; 6

6; 6

f (t ) = f ( 2) = 2 2

Vy max P = 2 2 t c khi x = 2; y = z = 0
min P = 2 2 t c khi x = 2; y = z = 0 .
V d:

V d 13: Cho hai s x , y 0 thay i tha mn x + y xy = x 2 + y 2 xy


1

Tm GTLN ca biu thc : A =

x3

1
y3

( i hc Khi A 2006 ).

Gii:
Cch 1 :

t: u = x + y, v = xy x + y xy = x 2 + y 2 xy uv = u 2 3v

Vy A =

u + 3 v = u2 v =

x3

1
y3

u2
do u 3 .
u+3

x 3 + y3

(xy )

u 3 3uv
v3

u u 2 3v
v3

)=u

u + 3
=

v2 u
2

117

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

4u 2
4
u 1

1
0 ( y ta lu u 0 )
u+3
u+3
u+3
u+3
u+3
3
u 1 u < 3
> 0 . Xt hm f u =
f' u =
<0
u
u
u2
Lp bng bin thin, ta thy f (u ) f (1) = 4 A 16 .

V u 2 4v u 2

( )

ng thc xy ra x = y =

( )

1
. Vy GTLN ca A = 16 .
2

Cch 2 :
1
1
; b = . Khi gi thit ca bi ton tr thnh
x
y

t a =

a + b = a 2 + b 2 ab

1
(a + b)2 0 a + b 4
4

V A = a 3 + b 3 = (a + b)(a 2 + b 2 ab) = (a + b )2 16
ng thc xy ra a = b = 2 x = y =

1
.
2

Tng t :
V d 14 : Cho hai s thc x , y thay i v tha mn h thc x 2 + y 2 = 1 .
Tm GTLN, GTNN ca biu thc: P =

2(x 2 + 6xy )

1 + 2xy + 2y 2
(i hc Khi B 2008).

Gii:
Cch 1 :
Ta c: P =

2(x 2 + 6xy )

1 + 2xy + 2y 2
* Nu y = 0 P = 1 .

2(x 2 + 6xy )
x 2 + 2xy + 3y 2

Nu y 0 th t : x = ty P =

2(t 2y 2 + 6ty 2 )
t 2y 2 + 2ty 2 + 3y 2

2(t 2 + 6t )
t 2 + 2t + 3

()

= 2f t

Xt hm s f (t ) , ta c :

()

f' t =

4t 2 + 6t + 18

(t

+ 2t + 3

3
, f ' t = 0 t1 = 3, t2 = , lim f t = 1
2 t

()

()

Lp bng bin thin ta c: GTLN P = 3 v GTNN P = 6 .


Cch 2 :
118

Nguyn Ph Khnh Lt

P =

2(x 2 + 6xy )
1 + 2xy + 2y 2

P 3 =

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2x 2 + 12xy
x 2 + 2xy + 3y 2

2x 2 + 12xy
x 2 + 2xy + 3y 2

3 =

(x 3y )2

x = 3y
P 3 . ng thc xy ra 2

2
x + y = 1
P +6=

2x 2 + 12xy
x + 2xy + 3y
2

+6=

x 2 + 2xy + 3y 2

2(2x + 3y )2
x + 2xy + 3y
2

3
x =

2.

1
y =

3
x = y
P 6 . ng thc xy ra

2
2
2
x + y = 1

3
x =

13 .

y = 2

13

Vy max P = 3; min P = 6 .
Tuy nhin cch lm ci kh l chng ta lm sao bit cch nh gi P 3 v
P +6 ?
Tng t :
Cho hai s thc x , y thay i v tha mn h thc x 2 + y 2 = 1 . Tm GTLN,
GTNN ca biu thc:
A=

2xy + y 2

B=

2x 2 + 2xy + 1

x 2 xy + y 2
2x 2 + xy + y 2 1

V d 15: Cho bn s nguyn a, b, c, d thay i tha: 1 a < b < c < d 50


a c
+ (D b i hc - 2002).
b d
Gii:
V 1 a < b < c < d 50 v a, b, c, d l cc s nguyn nn c b + 1

Tm GTNN ca biu thc P =

Suy ra :

a c 1 b +1
+ +
=f b .
b d b
50

()

( )

D thy 2 b 48 nn ta xt hm s : f x =

1 x +1
+
, x [2; 48]
x
50

119

Nguyn Ph Khnh Lt

( )

Ta c f ' x =

1
x2

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
f ' x = 0 x =5 2.
50

( )

( )

( )

Lp bng bin thin ta c min f x = f 5 2


[2;48]

Do 7 v 8 l hai s nguyn gn 5 2 nht v vy:


53 61 53
min f b = min f 7 ; f 8 = min
;
.
=
[2;48]
175 200 175

{ ( ) ( )}

()

53
.
175
V d 16: Cho a, b, c l 3 s thc dng v tha mn

Vy GTNN P =

a
b
c
3 3
+ 2
+ 2

.
2
2
2
2
b +c
a +c
a +b
Gii :
khng mt tnh tng qut , gi s 0 < a b c v tha mn h thc
1
a 2 + b 2 + c 2 = 1. Do 0 < a b c
.
3
a
b
c
a
b
c
+ 2
+ 2
=
+
+
2
2
2
2
2
2
b +c
a +c
a +b
1a
1 b
1 c2
a2
b2
c2
=
+
+
a 1 a2
b 1 b2
c 1 c2
a 2 + b 2 + c 2 = 1. Chng minh rng :

) (

) ( )

Xt hm s : f (x ) = x (1 x ) lin tc trn na khong 0;


2

Ta c : f '(x ) = 3x 2 + 1 > 0, x 0;

1
na khong 0;
.
3

V lim+ f (x ) = lim+ x 1 x 2 = 0, f
x 0
x 0

2
0 < x 1 x2
.
3 3

Hay

1
.
3

1
f x lin tc v ng bin trn
3

( )

1
2
2
0 < f (x )
=
3 3 3
3 3

hay

x 1x

2
3 3

1
x
3 3 2

x , x 0;
.
2
2
1x
3

120

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

a
3 3 2
a

2
2
1 a
b
3 3 2
a
b
c
3 3 2
Suy ra

b
+
+

a + b2 + c2 .
2
2
2
2
2
2
1a
1 b
1c
1 b
3 3 2
c
1 c 2 2 c

a
b
c
3 3
1
+ 2
+ 2

. Xy ra khi a = b = c =
.
2
2
2
2
b +c
a +c
a +b
3
Ch : khng mt tnh tng qut , gi s 0 < a b c v tha mn h thc
a 2 + b 2 + c 2 = 1. Ta c th suy ra 0 < a b c < 1 .

Vy

( )

Khi xt hm s : f (x ) = x 1 x 2 lin tc trn khong 0;1 .

( )

f '(x ) = 3x 2 + 1, x 0;1 v f '(x ) = 0 x =

1
3

1
1
f '(x ) > 0, x 0;
f x lin tc v ng bin trn khong 0;

3
3

1
f '(x ) < 0, x
;1 f x lin tc v nghch bin trn khong
3
1
;1 .

3
1
2
2
V lim+ f (x ) = lim f (x ) = 0, f
0 < f (x )
. Phn cn li
=
x 0
x 1
3 3
3 3 3
tng t nh trn.

( )

( )

V d 17: Xt cc s thc khng m thay i

x , y, z tha iu kin:

x + y + z = 1 . Tm gi tr nh nht v gi tr ln nht ca:


S =

1x
1y
1z
+
+
.
1+x
1+y
1+z

Gii :
Tm MinS :
Khng mt t nh tng qut gi s: 0 x y z 1 .

x + y + z = 1
x , y, z 0;1 .
Vi
x
,
y
,
z

121

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1x
1x
(1 x )2
1x.
1+x
1+x
Du ng thc xy ra trong trng hp x = 0 hoc x = 1 .

)(

V 1 x 1 + x = 1 x 2 1 nn:

Khi S = 1 x + 1 y + 1 z 1 x + 1 y + 1 z hay S 2 .
1+x

1+y

ng thc xy ra khi
Vy: min S = 2 .

1+z

x = y = 0, z = 1 th S = 2 .

Tm MaxS:
Khng mt t nh tng qut gi s: 0 x y z 1 .
Lc : z
S =
1+

1
2 4
; x +y < .
3
3 5

1x
1y
1z
+
+

1+x
1+y
1+z
1 (x + y )
1z
z
1z
+
=1 +
+
1+x +y
1+z
2z
1+z

z
1z
+
. Bi ton tr thnh gi tr ln nht ca
2z
1+z
1
h z trn on ; 1 .
3

()

t h z =

()

h '(z ) = 0 z =

1
1
1
2
. Maxh(z )=Max h ; h(1); h =
.
2
3
2
3

1x
1y
1z
2
+
+
1+
.
1+x
1+y
1+z
3
1
2
ng thc xy ra khi x = 0, y = z = th S = 1 +
.
2
3

Do : S =

Vy: m axS = 1 +

2
3

V d 18: Cho ba s thc dng a, b, c tho mn: abc + a + c = b .


Tm gi tr ln nht ca biu thc: P =

2
2
3
2
+ 2
a +1 b +1 c +1
2

Gii :

122

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Ta c : a + c = b 1 ac > 0 . D thy ac 1 0 < a <


nn b =

P =

1
c

a +c
2
2(1 ac)2
3
P= 2

+ 2
2
2
1 ac
a + 1 (a + c ) + (1 ac )
c +1

2
2(a + c)2
3
+
2+ 2
2
2
2
a + 1 (a + 1)(c + 1)
c +1

( )

Xt f x =

( )

f x =

2
2(x + c )2
3
+
+ 2
2
2
2
2
x + 1 (x + 1)(c + 1) c + 1

2(x 2 + 2cx + 2c 2 + 1)
3
1
+ 2
2, 0 < x <
2
2
c
(x + 1)(c + 1)
c +1

f ' (x ) =

4c(x 2 + 2cx 1)
1
x
,
0
<
<
c
(x 2 + 1)2 (c 2 + 1)

1
Trn khong 0; : f ' x = 0 c nghim x 0 = c + c 2 + 1 v f ' x
c

( )

( )

( )

i du t dng sang m khi x qua x 0 , suy ra f x t cc i ti x = x 0


1
2
3
x 0; : f x
+ 2
2 =
c
c2 + 1 c c2 + 1 c + 1

( )

Xt

()

g c =

g ' (c ) =

2c

c2 + 1
2(1 8c 2 )

2c
c2 + 1

3
c +1
2

3
,c>0
c +1
2

(c 2 + 1)2 ( c 2 + 1 + 3c)

c > 0
1
g' (c) = 0
c =
2
2 2
1 8c = 0
1
2 24 10
c>0:g c g(
)= +
=
3 9
3
2 2

1
a =
2

10
. Du "=" xy ra khi b = 2
P
3

1
c =

2 2

()

123

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vy gi tr ln nht ca P l

10
.
3

V d 19 : Cho tam gic ABC khng t. Tm GTLN ca biu thc:


P = cos 2A + 2 2(cos B + cos C ) (i hc Khi A 2004 ) .
Gii:

Ta c A 90 cos 2A = 2 cos2 A 1 2 cos A 1 = 1 4 sin2

A
2

ng thc c cos2 A = cos A (1).


C
B C
C
cos B + cos C = 2 sin . cos
2 sin
2
2
2
B C
ng thc xy ra cos
= 1 (2).
2
A
2
0<t
. Ta c: P 4t 2 + 4 2t + 1 = f (t )
2
2

2
2
Xt hm s f (t ), t 0;
, c f '(t ) = 8t + 4 2 f '(t ) = 0 t =
2
2

2
= 3 P 3.
Lp bng bin thin ta c: f (t ) f
2

cos A = cos2 A
0

B C

A = 90
ng thc xy ra cos
.
=1
0
2

B = C = 45
2
A
sin 2 = 2
Vy max P = 3 .

t t = sin

V d 20: Cho tam gic ABC c A > B > C . Tm gi tr nh nht ca biu


thc : M =

x sin A
x sin B
+
1.
x sin C
x sin C

Gii :
Biu thc xc nh khi D = ; sin C sin A; + .

M'=

x sin C sin A sin C 1 x sin C sin B sin C


.
+
.
> 0, x D M lin
x sin A x sin C 2 2 x sin B x sin C 2

tc v ng bin trn mi khong ; sinC , sin A; +

)
124

Nguyn Ph Khnh Lt

Do min M = M ( sin A) =

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.


sin A sin B
1
sin A sin C

V d 21: Cho mt tam gic u ABC cnh a . Ngi ta dng mt hnh ch


nht MNPQ c cnh MN nm trn cnh BC , hai nh P v Q theo th t
nm trn hai cnh AC v AB ca tam gic . Xc nh v tr im M sao cho
hnh ch nht c din tch ln nht v tm gi tr ln nht .
Gii :
a
NM = BC 2BM = a 2x
2
Trong tam gic vung BMQ c

t BM = x , 0 < x <

 =
tan QBM

QM
 =x 3
QM = BM . tan QBM
BM

( )

Din tch hnh ch nht MNPQ l S x = MN .QM = a 2x x 3

a
Bi ton quy v : Tm gi tr ln nht ca S x = a 2x x 3, x 0;
2
a
a
S ' x = 4 3x + a 3, x 0;
S' x =0x =
4
2

( ) (

( )

()

a
Bng bin thin ca S x trn khong 0;
2
a
a
0
x
4
2
S' x
+
0

( )

( )

a2 3
8

( )

S x

Vy din tch hnh ch nht ln nht l

a2 3
a
khi x =
8
4

Bi 3 :TIM CN HM S
3.1TM TT L THUYT
1. ng tim cn ng v ng tim cn ngang:

125

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

ng thng y = y 0 c gi l ng tim cn ngang ( gi tt l tim cn

( )

( )

( )

ngang) ca th hm s y = f x nu lim f x = y 0 hoc lim f x = y 0 .

x +

ng thng x = x 0 c gi l ng tim cn ng ( gi tt l tim cn

( )
( )
lim f ( x ) = hoc lim f ( x ) = .

ng) ca th hm s y = f x nu lim f x = + hoc


x x 0

( )

lim f x = + hoc

x x 0 +

x x 0

x x 0 +

2. ng tim cn xin:
ng thng y = ax + b a 0 c gi l ng tim cn xin ( gi tt l

( )

tim cn xin) ca th hm s y = f x nu

( )

( ) (
f (x )
Trong a = lim

( )

( ) (

lim f x = f x ax + b = 0 hoc lim f x = f x ax + b = 0


x

x +

x +

a = lim

( )

f x

( )

, b = lim f x ax hoc

x +

( )

, b = lim f x ax .

Ch : Nu a = 0 th tim cn xin tr thnh tim cn ng.

3.2 DNG TON THNG GP


V d 1 : Tm tim cn ca th hm s :
2x 1
1. y =
3. y =
x +2
2. y =

x2 x + 1
x 1

x2 + 1
x

4. y = 1 + 1 x 2

Gii :
2x 1
x +2
* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 2 .

1. y =

{}

2x 1
* Ta c: lim y = lim
= lim
x
x x + 2
x

1
x = 2 v
2
1+
x
2

126

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
2x 1
x = 2 y = 2 l tim cn ngang ca th khi
lim y = lim
= lim
x +
x + x + 2
x +
2
1+
x
x v x + .
2x 1
lim y = lim
= v

x +2
x 2
x 2
2

( )

( )

lim y =

( )+

x 2

( )

x 2

2x 1
= + x = 2 l tim cn ng ca th khi
+ x +2
2

lim

( )

( )

v x 2 ;

y
2x 1
= lim
= 0 hm s f khng
x x
x x x + 2
lim

c tim cn xin khi x .


1
2
y
2x 1
x = 0 hm s y khng c tim cn
lim
= lim
= lim
x + x
x + x x + 2
x + x + 2

xin khi x + .
x2 x + 1
x 1
* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 1
2. y =

{}

1
x 1

1
lim y = lim x +
= + v
x 1
x 1+
x 1+

1
lim y = lim x +
= x = 1 l tim cn ng ca th hm s
x 1
x 1
x 1

1
khi x 1+ v x 1 ;
lim y = lim x +
= + v
x +
x +
x 1

1
lim y = lim x +
= hm s khng c tim cn ngang
x
x
x 1
1
1
lim (y x ) = lim
= 0 v lim (y x ) = lim
=0
x +
x + x 1
x
x x 1
y = x l tim cn xin ca th hm s khi x + v x .
* Ta c: y = x +

3. y =

x2 + 1
x

127

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

{}

* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 0 .

1
x 2 = lim 1 + 1 = 1, y = 1 l tim cn ngang
lim y = lim
x
x
x
x
x2
ca th hm s khi x .
x 1 +

1
x 2 = lim 1 + 1 = 1, y = 1 l tim cn ngang ca
lim y = lim
x +
x +
x +
x
x2
th hm s khi x + .
x 1+

x2 + 1
x2 + 1
= , lim+ y = lim+
= + x = 0
x 0
x 0
x 0
x 0
x
x
ng ca th hm s khi x 0 v x 0+
lim y = lim

y
x2 + 1
lim = lim
= lim
x x
x
x
x2
xin khi x
y
x +1
= lim
= lim
x + x
x +
x +
x2
khi x +
2

x 1 +
x2
x 1+

lim

x2

l tim cn

1
x 2 = 0 hm s y khng c tim cn

1
x 2 = 0 hm s y khng c tim cn xin

4. y = 1 + 1 x 2

1 x 1

2
y = 1 + 1 x y 1
2
x + y 1

=1

( )

Do th hm s l na ng trn tm I 0;1 , bn knh R = 1 .


Vy th hm s khng c tim cn.
Ch :
Cho hm phn thc f (x ) =

u(x )
.
v(x )

v(x ) = 0
a) S tim cn ng ca th hm s l s nghim ca h
.
u(x ) 0
b) th hm s c tim cn ngang deg u(x ) deg v(x ) , trong deg l
bc ca a thc.

128

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

c) th hm s c tim cn xin deg u(x ) = deg v(x ) + 1 .Khi tm


tim cn xin ta chia u(x ) cho v(x ) , ta c: y = ax + b +

u1 (x )
v(x )

, trong

deg u1 (x ) < deg v(x )


lim

u1 (x )

u1 (x )

= 0 y = ax + b l TCX ca th hm s.
v(x ) x v(x )
* Nu th hm s c tim cn ngang th khng c tim cn xin v ngc li.
Bi tp t luyn:
Tm tim cn ca th hm s :
3x 2
3. y = x + x 2 + 4x + 5
1. y =
3x + 4
x 2 + 5x + 1
2
2x + 3x 4
2. y =
2. y =
x +2
5x 2
x +

= lim

V d 2: Tm tim cn ca cc th hm s sau:
1. y = x 2 2x + 2

2. y = x + x 2 1
Gii :

1. y = x 2 2x + 2
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
y
x 2 2x + 2
2 2
= lim
= lim 1 +
=1
x + x
x +
x +
x
x x2

b = lim (y ax ) = lim x 2 2x + 2 x
x +
x +

2
2 +
2x + 2
x
= lim
= lim
= 1
x +
x
+
2
2
2
x 2x + 2 + x
1 +
+1
x x2
y = x 1 l tim cn xin ca th hm s khi x + .
* Ta c: a = lim

y
x 2 2x + 2
2 2
a = lim
= lim
= lim 1 +
= 1
x x
x
x
x
x x2

b = lim (y ax ) = lim x 2 2x + 2 + x
x
x

129

Nguyn Ph Khnh Lt

2x + 2

= lim

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2
x
2

=1
2
1 +
1
x x2
y = x + 1 l tim cn xin ca th hm s khi x .
x

x 2 2x + 2 x

= lim

2 +

2. y = x + x 2 1

* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = ; 1 1; + .

y
x + x2 1
1
=2
= lim
= lim 1 + 1
2
x + x
x +
x +
x
x

b = lim y ax = lim x 2 1 x = lim


=0
x +
x +
x + x 2 1 + x
y = 2x l tim cn xin ca th hm s khi x + .
a = lim

y
x + x2 1
1
=0
= lim
= lim 1 1
2
x x
x +
x +
x
x

b = lim y = lim x 2 1 + x = lim


=0
x
x
x x 2 1 x
y = 0 l tim cn ngang ca th hm s khi x .
a = lim

Nhn xt:
1) Xt hm s y = ax 2 + bx + c (a 0) .
* Nu a < 0 th hm s khng c tim cn.
* Nu a > 0 th hm s c tim cn xin y = a (x +

b
) khi x + v
2a

b
y = a x +
khi x .
2a

2) th hm s y = mx + n + p ax 2 + bx + c (a > 0) c tim cn l ng
thng : y = mx + n + p a | x +

b
|.
2a

Bi tp t luyn:
Tm tim cn ca th hm s :
1. y =

x 2
x
x +4

3. y = x x 2 + 2x + 3

130

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

V d 3: Ty theo gi tr ca tham s m . Hy tm tim cn ca th hm s


x 1
sau: y =
.
mx 3 1
Gii :
* m = 0 y = x + 1 th hm s khng c tim cn.
x 1

* m = 1 f (x ) =

lim f (x ) = lim f (x ) = 0 y = 0 l tim cn


x +
x
x3 1
ngang ca th hm s khi x + v x .
1
V lim f (x ) = lim = th hm s khng c tim cn ng
3
x 1+
x 1
m 0
1
hm s xc nh trn D = \
*

3 m
m 1
ng thng y = 0 l tim cn ngang ca th hm s.

ng thng x =

1
3

l ng tim cn ng ca th hm s.

Bi tp t luyn:
Ty theo gi tr ca tham s m . Hy tm tim cn ca th hm s sau:

( m 1) x
y=

+m +2

mx 4 + 4

1
c cc tr v khong cch t im
x
2
cc tiu ca hm s cho n ng tim cn xin ca n bng
.
17
Gii :

V d 4: Tm m hm s y = mx +

) (

* Hm s cho xc nh v lin tc trn ; 0 0; + .


* Ta c : y ' = m

,x 0 .
x2
hm s cho c cc tr th phng trnh y ' = 0 c hai nghim phn bit
khc 0 .
1
1
1
Vi m > 0 th y ' = 0 m
= 0 x1 =
< x2 =
v im cc
2
x
m
m
1

tiu ca hm s l A
;2 m .
m

131

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
1
= lim
= 0 nn d : y = mx l ng cn xin.
x x
x + x

()

V lim

Theo bi ton d

(A,(d ))

2 m

17

17

m2 + 1

m2 + 1

2
17

m = 4

.
17.m = 2 m + 1 4m 17m + 4 = 0
m = 1

4
Bi ton tng t :
2

mx 2 mx + m 1
c cc tr v khong cch t im
x 1
1
cc tiu ca hm s cho n ng tim cn xin ca n bng
.
2

Tm m hm s y =

V d 5 : Cho hm s y =

mx 2 + m 2 + m + 2 x + m 2 + 3

. Tm m
x +1
khong cch t gc O n tim cn xin hoc ngang l nh nht .
Gii :

) (

* Hm s cho xc nh v lin tc trn ; 1 1; +


y=

mx 2 + m 2 + m + 2 x + m 2 + 3
x +1

= mx + m 2 + 2 +

1
, x 1
x +1

1
1
= lim
= 0 nn d : y = mx + m 2 + 2
x x + 1
x + x + 1

()

V lim

()

d : mx y + m 2 + 2 = 0 l ng cn xin hoc ngang ca hm s.

Ta c : d O; d =

m2 + 2

= m2 + 1 +

m2 + 1

m +1
2

Vy d O; d nh nht bng 2 khi

m2 + 1 =

m = 0.

m +1
2

Khi hm s c tim cn ngang l y = 2 .


Bi ton tng t :
Cho hm s y =

x 2 + m + 2 x + m 2 4m + 3

mx + 1
O n tim cn xin hoc ngang l nh nht .

. Tm m khong cch t gc

132

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

mx 2 + (3m 2 2)x 2
C m ,vi m .
x + 3m

( )
1. Tm m gc gia hai tim cn ca th (C m ) bng 450 .
2. Tm m th (C m ) c tim cn xin to ct hai trc ta ti A, B sao

V d 6: Cho hm s y =

cho tam gic AOB c din tch bng 4 .


Gii :
Ta c: y = mx 2 +

6m 2
x + 3m

1
.
3
Phng trnh hai ng tim cn l: 1 : x = 3m x + 3m = 0

th hm s c hai tim cn 6m 2 0 m

V 2 : y = mx 2 mx y 2 = 0 .



Vc t php tuyn ca 1 v 2 ln lt l : n1 = (1; 0), n2 = (m; 1)
1. Gc gia 1 v 2 bng 450 khi v ch khi
 
n1.n2
m
2
cos 450 = cos   =
=
2m 2 = m 2 + 1 m = 1
2
2
n1 . n 2
m +1

Vy m = 1 l nhng gi tr cn tm.
m 0
2

2. Hm s c tim cn xin
1 . Khi : A(0; 2), B ; 0
m
m
3

1
1
2
Ta c: S ABC = OAOB
.
= 4 . | 2 | .
= 4 m = 2
m
2
2
Vy m = 2 l nhng gi tr cn tm.
Bi ton tng t :

( m 1) x
Cho hm s y =

+ (m + 1)x 2m + 3

(C m ) ,vi m .
1. Tm m gc gia hai tim cn ca th (C m ) bng 450 .
2. Tm m th (C m ) c tim cn xin to ct hai trc ta ti A, B sao
x 2m

cho tam gic AOB c din tch bng 4 .

133

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

x2 + x + 1
c th l C . Chng minh rng:
x 1
1. Tch khong cch t mt im bt k trn C n hai tim cn khng i

( )

V d 7: Cho hm s y =

( )

( )

2. Khng c tip tuyn no ca C i qua giao im ca hai tim cn.

Gii :

{}

* Hm s cho xc nh v lin tc trn D = \ 1 .


1. Ta c: y = x + 2 +

3
hai tim cn ca th hm s l 1 : x 1 = 0
x 1

v 2 : x y + 2 = 0

3
Gi M (C ) M x 0 ; x 0 + 2 +
d1 = d M , 1 = x 0 1

x 0 1

x0 x0 2

d2 = d M , 2 =
d1.d2 = x 0 1

3
+2
x0 1

2
3
2 x0 1

3
2 x0 1

3 2
pcm.
2

2. Gi I = 1 2 I (1; 3)

Gi s l tip tuyn bt k ca th (C) phng trnh ca c dng

3
3
(x x ) + x + 2 +
: y = y '(x 0 )(x x 0 ) + y 0 = 1
0
0

x0 1
(x 0 1)2

3
3
(1 x ) + x + 2 +
I 1
=3
0
0
2

x0 1
(
x
1)

3
3
6
1 x0 +
+ x0 + 2 +
3 =0
= 0 ta thy phng trnh
x0 1
x0 1
x0 1
ny v nghim. Vy khng c tip tuyn no ca th (C) i qua I .

Bi 5 : PHP TNH TIN


V TM I XNG
5.1 TM TT L THUYT
134

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1. im un ca th :
Gi s hm s f c o hm cp mt lin tc trn khong a;b cha im x 0 v

( )

) (

c o hm cp hai trn khong a; x 0 v x 0 ;b .Nu f '' i du khi x qua im

( ) ) l mt im un ca th ca hm s y = f (x ) .
Nu hm s f c o hm cp hai ti im x th I ( x ; f ( x ) ) l mt im un
ca th hm s th f '' ( x ) = 0
x 0 th I x 0 ; f x 0

2. Php tnh tin h ta :


 x = X + x
o
Cng thc chuyn h ta trong php tnh tin theo vect OI l
,
y = Y + y 0

( )) .

I x 0; f x 0

5.2 DNG TON THNG GP



Dng 1 : Chuyn h ta trong php tnh tuyn theo vect OI .

V d 1: Tm tham s thc m im I thuc th


C : y = x 3 + 3mx 2 + m + 2 x + 1 nm trn trc honh , bit rng honh

( )

( )

ca im I nghim ng phng trnh f '' x = 0 .


Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
* Ta c : y ' = 3x 2 + 6mx + m + 2
y '' = 6x + 6m v y '' = 0 x = m .
D thy y '' i du khi x qua im x 0 = m . Suy ra

I m;2m 3 m 2 2m + 1 l im un ca th cho.

)(

V I Ox 2m 3 m 2 2m + 1 = 0 m 1 2m 2 + m 1 = 0
1
.
2
1
1
V d 2:Cho hm s f x = x 3 x 2 4x + 6
3
2
1. Gii phng trnh f ' sin x = 0
m = 1 hoc m = 1 hoc m =

2.

( )
( )
Gii phng trnh f '' ( cos x ) = 0

3. Vit phng trnh tip tuyn ca th hm s cho ti im c honh

135

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

l nghim ca phng trnh f '' x = 0 .


Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
1 17
.
2
C hai nghim x u nm ngoi on 1;1 . Do phng trnh

( )

( )

1. f ' x = x 2 x 4 f ' x = 0 x =

f ' sin x = 0 v nghim.

( )

( )

2. f '' x = 2x 1 f '' x = 0 x =

1
. Do phng trnh
2

x = + k 2 , k .
2
3
1 1 47
3. f '' x = 2x 1 f '' x = 0 x = , f =
,f
2 2 12
Phng trnh tip tuyn cn tm l :
17
1 47
17
145
y = x +
hay y = x +
4
2 12
4
24

f '' cos x = 0 cos x =

( )

( )

( )

1
17
' =
4
2

( )

V d 3 : Cho hm s f x = x 3 3x 2 + 1 c th l C

( )

1. Xc nh im I thuc th C ca hm s cho , bit rng honh

( )

ca im I nghim ng phng trnh f '' x = 0 .



2. Vit cng thc chuyn h ta trong php tnh tuyn theo vect OI v
vit phng trnh ng cong C i vi h IXY . T suy ra rng I l

( )
tm i xng ca ng cong (C ) .

( )
ta Oxy .Chng minh rng trn khong ( ;1) ng cong (C ) nm
pha di tip tuyn ti im I ca (C ) v trn khong (1; + ) ng cong
(C ) nm pha trn tip tuyn .
3. Vit phng trnh tip tuyn ca ng cong C ti im I i vi h

Gii :
* Hm s cho xc nh v lin tc trn .
1. Ta c f ' x = 3x 2 6x , f '' x = 6x 6

( )

Honh im I

( )

( )
thuc (C ) l x = 1, f (1) = 1. Vy I (1; 1) (C ) .

f '' x = 0 x = 1 .


2. Cng thc chuyn h ta trong php tnh tuyn theo vect OI l

136

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

x = X + 1

y = Y 1

( )
Y 1 = ( X + 1) 3 ( X + 1)

Phng trnh ca C i vi h ta IXY l :


3

+ 1 Y = X 3 3X .

( )

V y l mt hm s l nn th C ca n nhn gc to I lm tm i
xng .
3. f ' x = 3x 2 6x f ' 1 = 3 . Phng trnh tip tuyn ca ng cong

( )

()

(C ) ti im I i vi h ta Oxy :
y = f ' (1)( x 1) + f (1) = 3 ( x 1) 1 y = g ( x ) = 3x + 2 .
Xt hm h ( x ) = f ( x ) g ( x ) = ( x 3x + 1) ( 3x + 2 ) = ( x 1) trn
h ( x ) < 0, x < 1
D thy
. iu ny chng t trn khong ( ;1) ng cong
h
x
>
0,
x
>
1
(
)

(C ) nm pha di tip tuyn ti im I ca (C ) v trn khong (1; + )


ng cong (C ) nm pha trn tip tuyn .
3

V d 4 : Cho hm s y = x 3 m + 3 x 2 + 2 + 3m x 2m c th l

(C ) , m
m

l tham s thc. Gi I l im c honh l nghim ng

( )

phng trnh f '' x = 0 .Tm tham s m th ca hm s c cc tr v


im I nm trn trc Ox .
Gii:
Hm s cho xc nh v lin tc trn .
Ta c : y ' = 3x 2 2 m + 3 x + 2 + 3m v y '' = 6x 2 m + 3

th ca hm s c cc tr v im I nm trn trc Ox
m + 3 2 3 2 + 3m > 0
'
, > 0

2
y
m + 3 3
m + 3
y
=
0
(xu )

m + 3 .
+ 2 + 3m
3
3

) . m 3+ 3 2m = 0

m 2 3m + 3 > 0
3
3
m = 0m = 3m = .
2
2
2m 9m + 9 = 0
Dng 2 : Tm i xng ca th.
137

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

V d 1 :Cho hm s y = x 4 mx 3 + 4x + m + 2 . Tm tt c tham s thc


m hm s cho c 3 cc tr A, B,C
v trng tm G ca tam gic ABC trng vi tm i xng ca th hm s
4x
y=
.
4x m
Gii :
4x
m
th ca hm s y =
c tm i xng l I ( ; 1)
4x m
4
4
3
Hm s : y = x mx + 4x + m + 2 , lin tc trn R .
Ta c : y ' = 4x 3 3mx 2 + 4
Hm s cho c 3 cc tr khi v ch khi phng trnh y ' = 0 c 3 nghim
phn bit , ngha l phng trnh 4x 3 3mx 2 + 4 = 0 c 3 nghim phn bit.
Xt hm s g x = 4x 3 3mx 2 + 4 lin tc trn R v

( )

lim g(x ) = + , lim g(x ) =

x +

x = 0, g(0) = 4 > 0
3
Ta c : g (x ) = 12x 6mx g (x ) = 0
x = m , g(m ) = 16 m

2
2
4
2

( )

( )

g ' x i du 2 ln qua nghim , v g x = 0 c 3 nghim phn bit khi


m
> 0
m >232
2
3
16 m < 0
4
Gi s A(x 1; y1 ), B(x 2 ; y2 ),C (x 3 ; y 3 ) l ta 3 cc tr tha mn bi, khi
x m
3m 2x 2
5m

y = y ( ) + (
+ 3x +
+ 2)
4 16
16
4
3m 2x i2
5m
yi =
+ 3x i +
+ 2, yi ' = 0 (i = 1, 2, 3) .
16
4
x + x 2 + x 3 y1 + y2 + y 3
V G l trng tm tam gic ABC , nn G 1
;

3
3

x + x2 + x 3

m2 2
5m
G 1
;
(x 1 + x 22 + x 32 ) + (x 1 + x 2 + x 3 ) +
+ 2

3
16
4

138

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Do x 1, x 2 , x 3 l nghim ca phng trnh 4x 3 3mx 2 + 4 = 0 , theo nh l Vi


3m
x 1 + x 2 + x 3 =
et ta c
4
x 1x 2 + x 2x 3 + x 3x 1 = 0

x1 + x 2 + x 3 m
=

3
4

2
x 2 + x 2 + x 2 = (x + x + x )2 2(x x + x x + x x ) = 9m
2
3
1
2
3
1 2
2 3
3 1
1
16
4
m

9m
5m
Khi G ; 2 +
+ 2 v trng tm G ca tam gic ABC trng vi
4
16
4

4x
tm i xng ca th hm s y =
khi v ch khi
4x m
m

9m 4 5m
m
G ; 2 +
+ 2 I ( ; 1)
4
4
16
4

9m 4 5m
+
+ 2 = 1 (m 4)(9m 3 + 36m 2 + 144m + 64) = 0
2
4
16
m =4
Vy m = 4 tha mn bi .
Ch : Ngoi cch gii trn ta c th trnh by :
Hm s cho c 3 cc tr khi v ch khi phng trnh y ' = 0 c 3 nghim

phn bit , ngha l phng trnh 4x 3 3mx 2 + 4 = 0 c 3 nghim phn bit.


4x 3 + 4
Khi phng trnh
= 3m c 3 nghim phn bit khc 0 . Ni khc
x2
4x 3 + 4
hn ng thng y = 3m ct th ca hm s h x =
, ti 3 giao
x2
im . n y d dng.

( )

x2 x + 1
c th l C . Gi C ' l th
x 1
i xng vi C qua im A 3; 4 . Tm phng trnh th C ' .

( )

V d 2 : Cho hm s : y =

( )

( ) ( )
A ( 3; 4 ) .

( )

Gii :

) ( )

( )
( )
( )

Gi M x , y C v M ' x ', y ' C ' i xng qua th C qua im

139

Nguyn Ph Khnh Lt

Ta c
y

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

+x'
=3
x = 6 x '
2

+y'
y = 4 y'

=4
2

( 6 x ' ) ( 6 x ' ) + 1 = x ' 11x '+ 31


:8 y' =
2

( )

Thay vo th C
Hay y ' = 8

6 x ' 1

5x'

x '2 11x '+ 31 9 + 3x ' x '2


=
.
5x'
5x'
x 2 + 3x + 9 x 2 3x 9
=
.
x + 5
x 5

( )

Vy phng trnh th C ' : y =

Bi tp:
Xt ng cong: C : y = mx 3 nx 2 mx + n .Tm cc cp s m; n sao cho

( )

( )

trong cc giao im ca C vi trc honh c hai giao im cch nhau

( )

1995 n v v khong cch t tm i xng ca C n trc honh l


2000 n v.

Bi 6: KHO ST S BIN THIN


V V TH HM S
6.1 TM TT L THUYT

( )

Hm s bc ba f x = ax 3 + bx 2 + cx + d

(a 0 )

( )

(a 0 )

Dng iu th ca hm s f x = ax 3 + bx 2 + cx + d
8

y
5

x
-8

-6

-4

-2

x
-6

-4

-2

4
-5

-2

-4

Mt s tnh cht thng gp ca hm s bc ba

140

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1. th ct Ox ti 3 im phn bit

f (x ) =0 :c 2 nghiem phan biet x 1, x 2

f (x 1 ).f (x 2 ) < 0
2. Gi s a > 0 ta c :
a ) th ct Ox ti 3 im phn bit c honh >

f (x ) = 0 c 2 nghiem phan biet < x < x


1
2

f ( ) < 0
f (x ).f (x ) < 0
2
1
b ) th ct Ox ti 3 im phn bit c honh <
f (x ) = 0 c 2 nghiem phan biet x < x <
1
2

f ( ) > 0
f (x ).f (x ) < 0
2
1
Tng t cho trng hp a < 0 .
V d 1:Kho st s bin thin v v th ca hm s y = x 3 + 3x 2 + 1 .
Gii:
* Hm s cho xc nh trn
* Gii hn : lim y =
lim y = + hm s khng c tim cn.
x

x +

* o hm : y ' = 3x + 6x
2

( )
()

x = 2, f 2 = 5
y' = 0
x = 0, f 0 = 1

Hm s ng bin trn cc khong ; 2 v 0; + , nghch bin trn

khong 2; 0

)
( )

Hm s c im cc i ti x = 2, f 2 = 5 v c im cc tiu ti

()

x = 0, f 0 = 1

* Bng bin thin :


x

y'
0
y

+
5

+
1

( )

* f '' x = 6x + 6
141

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )
( )
( )
nn I ( 1; 3 ) l im un ca th .

f '' x = 0 x = 1, f 1 = 3 , f '' x i du mt ln qua nghim x = 1

* th :
th hm s i qua cc im

)(

)( )( )( )
nhn im I ( 1; 3 ) l im un ca
3;1 , 2;5 , 1; 3 , 0;1 , 1; 5 v

th .

-3

-2

-1

V d 2: Cho hm s y = x 3x + mx + 4 , trong m l tham s thc.


1. Kho st s bin thin v v th ca hm s cho, vi m = 0
2. Tm tt c cc gi tr ca tham s m hm s cho nghch bin trn
3

khong 0; + .
Gii :
1. Vi m = 0 , ta c hm s y = x 3x 2 + 4
* Hm s cho xc nh trn
* Gii hn : lim y =
lim y = + hm s khng c tim cn.
3

x +

* o hm : y ' = 3x 6x
2

( )
()

x = 2, y 2 = 0
y' = 0
x = 0, y 0 = 4

Hm s ng bin trn khong 2; 0 , nghch bin trn cc khong

( ;2 ) v ( 0; + )
()

Hm s c im cc i ti x = 0, y 0 = 4 v c im cc tiu ti

( )

x = 2, y 2 = 0

* Bng bin thin :


x

y'
0
+
y

0
4

142

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

0
* th :
Giao im ca th vi trc

( )

Oy A 0; 4

Giao im ca th vi trc

) ( )

Ox B 2; 0 ,C 1; 0

3 2

2. Tm tt c cc gi tr ca tham s m hm s cho nghch bin trn

khong 0; + .

Hm s cho nghch bin trn khong 0; + khi v ch khi

( )

y ' = 3x 2 6x + m 0, x > 0 m 3x 2 + 6x = f x

( )
( )
Ta c f ' ( x ) = 6x + 6 > 0, x > 0 v f ( 0 ) = 0 .
Hm s f x = 3x 2 + 6x lin tc trn 0; +

Bng bin thin

x
y'

+
+

T ta c : m 0 .

Bi tp t luyn

( )

1. a ) Kho st s bin thin v v th C ca hm s

( )

f x = x 3 +

3 2
x + 6x 3 .Chng minh rng phng trnh
2

3 2
x + 6x 3 = 0 c ba nghim phn bit , trong c mt nghim dng
2
1
nh hn .
2
x 3 +

143

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

b ) Kho st s bin thin v v th C ca hm s

1 3
17
x 2x 2 +
.Chng minh rng phng trnh f x = 0 c 3 nghim
3
3
phn bit.
c) Kho st s bin thin v v th C ca hm s

( )

( )

f x =

( )

( )

( )

f x = x 3 + 3x 2 + 9x + 2 . Vit phng trnh tip tuyn ca th C ti

( )

im c honh x 0 , bit rng f '' x 0 = 6 . Gii bt phng trnh

f ' x 1 > 0
d ) Kho st s bin thin v v th hm s f (x ) = x 3 6x 2 + 9x .Tm tt

( )

( )

c cc ng thng i qua im M 4; 4 v ct th C ti 3 im phn bit.

( )

2. Tm h s a, b, c sao cho th ca hm s f x = x 3 + ax 2 + bx + c ct trc


tung ti im c tung
bng 2 v tip xc vi ng thng y = 1 ti im c honh l 1 . Kho
st s bin thin v v th ca hm s vi gi tr a, b, c va tm c
1
3. Tm cc h s m, n, p sao cho hm s f x = x 3 + mx 2 + nx + p t cc
3
1
i ti im x = 3 v th C tip xc vi ng thng d : y = 3x ti
3
giao im ca C vi trc tung .

( )

( )

()

( )

Hng dn :
1. a ) T bng bin thin ta thy phng trnh cho c ba nghim phn bit
f

x 1 < 1 < x 2 < 2 < x 3 v


f

( ) ()

( 0 ) = 3 < 0

1
1
f 0 .f < 0 x 0; .
1 1
= >0
2
2
2 4

()

b ) f 2 f 0 < 0 .Hm s f lin tc trn on 0;2 v theo nh l v gi tr

trung gian ca hm s lin tc , tn ti mt s thc 2; 0 sao cho

( )

( )

f = 0 . S l mt nghim ca phng trnh f x = 0 . Mt khc hm s

f ng bin trn khong 0; + nn phng trnh c nghim duy nht

( 2; 0 ) .

144

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

() ()

f 0 f 4 < 0 . Hm s f lin tc trn on 0; 4 v theo nh l v gi tr

( )

trung gian ca hm s lin tc , tn ti mt s thc 0; 4 sao cho

( )

( )

f = 0 . S l mt nghim ca phng trnh f x = 0 . Mt khc hm s

( )

( )

f ng bin trn khong 0; 4 nn phng trnh c nghim duy nht 0; 4 .

)
th ct trc honh ti 3 im phn bit , do phng trnh f ( x ) = 0

Tng t phng trnh c nghim duy nht thuc khong 4; + .

c 3 nghim phn bit.

( )
()
()
f ' ( x 1) = 3 ( x 1) + 6 ( x 1) + 9 = 3x + 12x
f ' (x ) > 0 0 < x < 4

c) f '' x = 6x + 6 x 0 = 2, f 2 = 24 t : y = 9x + 6
2

2.
2 = c
a = 3

f 1 = 1 + a b + c = 1 b = 3
f ' 1 = 3 2a + b = 0
c = 2

3.


1
d Oy = A 0;

1
3


p =
3

=
3
n
0
=
=

f
p

m = 1
f ' 0 = n = 3

f ' 3 = 6m 6 = 0

( )
( )

()

()
()
()

( )

Hm s trng phng f x = ax 4 + bx 2 + c

( )

(a 0 )

Dng iu th ca hm s f x = ax 4 + bx 2 + c

(a 0 )

145

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

x2

x1

x1 O

x2

Mt s tnh cht thng gp ca hm s trng phng

( )

1. th ca hm s f x = ax 4 + bx 2 + c (a 0) ct trc honh ti 4
im

phn

bit

lp

thnh

cp

cng

khi

phng

trnh:

aX 2 + bX + c = 0, X = x 2 0 c 2 nghim dng phn bit tha X1 = 9X 2 .

2. Phng trnh trng phng: ax 4 + bx 2 + c = 0

(1 )
()

t t = x 2 0 x = t , ta c phng trnh: at 2 + bt + c = 0 2 Mt

()

()

nghim dng ca 2 ng vi 2 nghim ca 1 .

()

()

Vy iu kin cn v phng trnh 1 c nghim l phng trnh 1 c t


nht mt nghim khng m.

> 0

1 c 4 nghim 2 c 2 nghim dng P > 0


S
>0
2

()

()

P = 0

1 c 3 nghim 2 c 1 nghim dng v 1 nghim bng 0 S


>0
2
P < 0

1 c 2 nghim 2 c 1 nghim dng = 0


S
> 0
2

()

()

()

()

146

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

P = 0

S < 0
t1 < 0 = t2

1 c 1 nghim 2 c nghim tha


2
= 0
t1 = t2 = 0

S
2 = 0

< 0

0
1 v nghim 2 v nghim hoc c 2 nghim m
P >0

S
2 < 0
0 < t1 < t2
1 c 4 nghim to thnh cp s cng
. Ta gii h pt:
t2 = 3 t1
t = 9t
1
2
S = t1 + t2
P = t t
1 2

()

()

()

()

()

3. Phng trnh bc 4 c tnh i xng: ax 4 + bx 3 + cx 2 + bx + a = 0

(1 )

Nu a = 0 , ta c phng trnh: x (bx 2 + cx + b) = 0


Nu a 0 , ta c phng trnh tng ng:

1
1
a x2 + 2 + b x + + c = 0
x
x

1
, phng trnh c vit thnh:
x
a(t 2 2) + bt + c = 0, t 2 2

t t = x +

()

Ch :
1
, ta c:
x
* Mt nghim ln hn 2 ca phng trnh 2 tng ng vi 2 nghim dng

Khi kho st hm s t = x +

()

()

ca phng trnh 1 .

()

* Mt nghim nh hn 2 ca phng trnh 2 tng ng vi 2 nghim m ca

()

phng trnh 1 .

147

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()

* Mt nghim t = 2 ca phng trnh 2 tng ng vi nghim x = 1 ca

()

phng trnh 1 .

()

* Mt nghim t = 2 ca phng trnh 2 tng ng vi nghim x = 1 ca

()

phng trnh 1 .
1
v nghim khi t < 2
x
4. Phng trnh bc 4 c tnh i xng: ax 4 + bx 3 + cx 2 bx + a = 0

* Phng trnh t = x +

(1 )

Nu a = 0 , ta c phng trnh: x (bx 2 + cx b) = 0


Nu a 0 , ta c phng trnh tng ng:

1
1
a x 2 + 2 + b x + c = 0
x
x

1
t t = x , phng trnh c vit thnh:
x
2
a(t + 2) + bt + c = 0, t 2

()

1
c 2 nghim tri du vi mi t
x
5. (x + a )(x + b )(x + c )(x + d ) = e , vi a + b = c + d .

Ch : Phng trnh t = x
t t = x 2 + (a + b )x .

6. (x + a )4 + (x + b )4 = c ,vi =

a b
a +b
.t t = x +
, t
2
2

V d 1:Kho st s bin thin v v th ca hm s y = x 4 2x 2 3 .


Gii:
* Hm s cho xc nh trn
* Gii hn : lim y = lim y = + hm s khng c tim cn.
x

( )

x +

* o hm : f ' x = 4x 3 4x = 4x x 2 1

()
( )
( )

x = 0, f 0 = 3

f ' x = 0 x = 1, f 1 = 4
x = 1, f 1 = 4

* Bng bin thin :


x

1
y'

0
+

( )

0
0

148

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Hm s ng bin trn cc khong 1; 0 v 1; + , nghch bin trn khong

( ; 1) v ( 0;1)
()
x = 1, f (1) = 4

Hm s c im cc i ti x = 0, f 0 = 3 v c im cc tiu ti

( )
f '' ( x ) = 12x

x = 1, f 1 = 4

3
3
5
x 1 =
,f
= 3

3
9

3
f '' x = 0
, f '' x i du hai ln qua nghim
3
3
5
x =
= 3
,f
2
3
3
9

3
3
5
5
3
3
x = x1 =
v x = x 2 =
nn U 1
; 3 v U 2
; 3 l
3

3
3
9
9

3
hai im un ca th .
* th :
y
f(x)=x^4-2x^2-3
Giao im ca th vi

( )

( )

trc Oy A 0; 3

Giao im ca th vi
trc

) (

Ox B 3; 0 ,C

3; 0

x
-8

-6

-4

-2

th l hm s chn nn
nhn trc Oy lm trc
i xng

-5

4
2
2
4
V d 2: Chng minh rng phng trnh: x 2 m + 2 x + m + 3 = 0

lun c 4 nghim phn bit x 1, x 2 , x 3 , x 4 vi mi gi tr ca m .


Tm gi tr m sao cho x 1 + x 2 + x 3 + x 4 + x 1 x 2 x 3 x 4 = 11 .
2

Gii:

x 2 m + 2 x + m + 3 = 0 (1 )
4

149

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( ) (t 0 )

t : t = x 2 , ta c : t 2 2 m 2 + 2 t + m 4 + 3 = 0 2

()

Ta chng t 2 lun c hai nghim : 0 < t1 < t2 .

' = m2 + 2

) (m
2

+ 3 = 4m 2 + 1 > 0 vi mi m .

()

Vy 2 lun c hai nghim phn bit t1, t2 v t1 t2 = m 4 + 3 > 0

t1 + t 2 = 2 m 2 + 2 > 0

()

Do phng trnh 1 c 4 nghim : t1 , t1 , t2 , t2


x 12 + x 22 + x 32 + x 42 + x 1 x 2 x 3 x 4

( ) + ( t ) + ( t ) + ( t ) + ( t ) ( t ) ( t ) ( t ) = 2 (t + t ) + t t
x + x + x + x + x x x x = 4 (m + 2 ) + m + 3 = m + 4m + 11
= t1
2
1

2
2

2
3

2
4

x 12 + x 22 + x 32 + x 42 + x 1 x 2 x 3 x 4 = 11 m 4 + 4m 2 + 11 = 11 m 4 + 4m 2 = 0 m = 0

Hm s hu t y =

( )

f x =

ax + b
cx + d

ax + b
cx + d

( c 0, ad bc 0 ) f ' (x ) =
( )

Dng iu th ca hm s f x =

ax + b
cx + d

ad bc

(cx + d )

( c 0, ad bc 0 )

a
c

V d: Kho st s bin thin v v th ca hm s y =

O
a
c

d
c

2x 1
x 1

Gii :
* Hm s cho xc nh D = \ 1

{}

150

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

* Gii hn :
lim y = lim+ y = + x = 1 l tim cn ng
x 1

x 1

lim y = lim y = 2 y = 2 l tim cn ngang.

x +

* o hm : y ' =

1
< 0, x 1 .
(x 1)2

th ca hm s nghch bin trn cc khong ;1 v 1; + .


* Bng bin thin :
x

y'
2
y

* th : Giao im ca th
vi trc Oy A 0;1

( )

Giao im ca th vi trc
1
Ox B ; 0
2
th ca hm s nhn
I 1;2 giao im hai ng

( )

tim cn lm tm i xng.
Hm s hu t

y =

ax 2 + bx + c
aa ' x 2 + 2ab ' x + bb ' ca '
y' =
2
a 'x + b '
a 'x + b '

Dng iu th ca hm s y =

ax 2 + bx + c
a 'x + b '

15

10

I
x

I
x

-10

-5

10

-5

151

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Dng iu hm s cha gi tr tuyt i


x2
x2
f x =
C
f x =
C1
x 1
x 1

( )

( )

( )

( )

6
6

y=x+1

y=x+1

3
2

y=-x-1
1

x
-4

-4

-3

-2

-1

-3

-2

-1

4
-1

x=1

-1
-2

x=1

-2

-3

-3

( )

f x =

x2

(C )

( )

f x =

x 1

x2
x 1

(C )
3

6
4

y=-x+1

y=x+1
4

y=x+1

y=-x+1
2

-4

-3

-2

-1

x=-1

x=1
-2

-4

-3

-2

-1

x=-1

( )

f x =

x2
x 1

( )
C4

( )

f x =

-2

x=1

x2
C5
x 1

( )

152

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

y
8

y=x+1
y=-x-1

y=-x-1

-8

-6

-4

-2

2
-2

x
-4

y=x+1

-3

-2

-1

x=1

-4

4
-6

x=-1

x=1
-8

-2

-10

V d 1: Kho st s bin thin v v th ca hm s y =

x 2 3x + 6
x 1

Gii :

{}

* Hm s cho xc nh D = \ 1
* Gii hn :
lim y = lim+ y = +
x 1

x 1

lim y =

lim y = + x = 1 l tim cn

x +

ng
4
4
lim y x 2 = lim
= 0, lim y x 2 = lim
= 0 l

x x 1
x + x 1
x +
y = x 2 tim cn xin.

* o hm : y ' =

x 2 2x 3
,x 1.
(x 1)2

( )
()

x = 1, f 1 = 5
y' = 0
x = 3, f 3 = 3
* Bng bin thin :
x

1
y'
+
0

3
0

+
+
+

Hm s ng bin trn cc khong ; 1 v 3; + , nghch bin trn

( )

khong 1;1 v 1; 3

153

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

Hm s c im cc i ti x = 1, f 1 = 5 v c im cc tiu ti

()

x = 3, f 3 = 3

* th : Dnh cho bn c
V d 2: Cho hm s y =

mx 2 + (2m 1)x 1
c th l C m , m l tham
x +2

( )

s .
1.Chng minh rng vi mi m > 0 hm s lun c cc i , cc tiu .

( )

2.Kho st s bin thin v v th C ca hm s vi m = 1 .

( )

3.Vit phng trnh tip tuyn vi th C ca hm s bit tip tuyn i

( )

qua A 1; 0 .
Gii :
y = mx 1 +

1. y ' = m

{ }

1
. Hm s cho xc nh D = \ 2
x +2
1

x +2

( ) 1.
(x + 2)

m x +2

Vi m > 0 th phng trnh y ' = 0 c hai nghim phn bit khc 2 . Vy hm


s lun c cc i v cc tiu khi m > 0 .
1
2.Vi m = 1, y = x 1 +
x +2
* Hm s cho xc nh D = \ 2

{ }

lim y = v lim y = +

x +

lim y = v lim + y = + nn ng thng x = 2 l tim cn ng


x ( 2 )
( )
ca th hm s.
1
1
V lim y x 1 = lim
= 0 v lim y x 1 = lim
=0

x +
x + x + 2
x
x x + 2
nn ng y = x 1 l tim cn xin ca th hm s.

x 2

( x + 2 ) 1 , x 2
* y' =1
=
(x + 2 ) ( x + 2 )
x = 1, y ( 1) = 1
y ' = 0 (x + 2 ) 1 = 0
x = 3, y ( 3 ) = 5
2

154

Nguyn Ph Khnh Lt

* Bng bin thin


x

y'
+

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

3
0
5

1
0

+
+

1
th ca hm s ng bin trn cc khong : ; 3 , 1; + v nghch

)(

bin trn cc khong 3; 2 , 2; 1

)(

)
( )

th ca hm s t im cc i ti x = 3, y 3 = 5 v t im cc tiu

( )

ti x = 1, y 1 = 1 .
th: Hc sinh t v
3.Xt d i qua A 1; 0 v c h s gc k . Nn d : y = k x 1

( )
()
(
(d ) tip xc vi th (C ) ca hm s khi h sau c nghim:
()

1
= k (x 1)
x 1 +
x +2
5
5

k = .Vy tip tuyn l: d : y = (x 1)

1
9
9
=k
1
2
x +2

()

x2 + 3
1
x 1
1. Kho st v v th ca hm s 1

()
()

V d 3: Cho hm s y =

2. Tm trn ng thng y = 4 cc im m t k c ng 2 tip tuyn


n th hm s.
Gii :
1. Kho st v v th ca hm s y =

{}

x2 + 3
x 1

( 1)

Hm s cho xc nh D = \ 1
* y' =

x 2 2x 3

( x 1)

Hm s nghch bin trn cc khong

( )
()
( 1;1) , (1; 3 ) ng bin trn cc

x = 1, y 1 = 2
,x 1 y ' = 0
x = 3, y 3 = 6

khong ; 1 ,(3; +) .

155

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

th ca hm s t im cc i ti 1; 2 v t im cc tiu ti 3; 6 .
* lim y = , lim+ y = + x = 1 l tim cn ng.
x 1

x 1

* lim y x + 1 = 0, lim y x + 1 = 0 y = x + 1 l tim cn xin.


x
x +
* Bng bin thin

x
y'

th

1
0
2

+
+
+

3
0
+

01

1 3

( )

th : Nhn I 1;2

lm tm i

xng.
2. Tm trn ng thng y = 4 cc im m t k c ng 2 tip tuyn
n th hm s.

( ) ()

Gi M a; 4 d : y = 4 l im cn tm .

( )

( )

Khi tip tuyn vi C k t M c phng trnh : : y = k x a + 4 .


x 2 + 3
= k x a + 4

x2 1
tip xc vi C x 2x 3
=k

2
x 1

( )

( )

()( ) (

( 1)
c nghim x 1
2
()

()

T 1 , 2 3 a x 2 + 2 a 7 x + 3a + 7 = 0 3

()

t M k c ng 2 tip tuyn n th hm s. Khi phng trnh 3 c


2 nghim phn bit x 1
3 a 0
a 3
a 3
2

= a 7 3a + 7 . 3 a > 0 a 2 4a + 7 > 0
a 1
3 a + 2 a 7 + 3a + 7 0
a 1

) (
( )

)(

()

Vy tp hp cc im cn tm l ng thng d : y = 4 b i cc im

(1; 4 ) , ( 3; 4 ) .
156

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Bi 7: GIAO IM CA HAI TH
Phng php :
Lp phng trinh honh giao im ca hai th C : y = f x v

( )

( )

(C ' ) : y = g (x ) l : f (x ) = g (x ) (*) .
()

()

Bin lun s nghim ca phng trnh * , s nghim phng trnh * l

( )

( )

s giao im ca C v C ' .
x 3
c th l C . Tm tt c tham s thc
x 2
m ng thng d : y = mx + 1 ct th ca hm s ti 2 im phn

( )

V d 1 : Cho hm s y =

()

bit.
Gii :
th l C ct d ti 2 im phn bit khi v ch khi phng trnh :

( )

()

x 3
= mx + 1 c 2 nghim phn bit khi phng trnh
x 2
g (x ) = mx 2 2mx + 1 = 0 c 2 nghim phn bit x 2 hay
m 0
m 0
m < 0

2
= m m > 0 m < 0 m > 1 m > 1
g(2) 0
4m 4m + 1 0

Bi tp tng t:
1. Tm tt c tham s thc m ng thng d : y = mx + 4 ct th ca

()

x2
hm s y =
ti 2 im phn bit.
x 1
2. Gi s d l ng thng i qua A 3;1 v c h s gc m . Tm tt c

()

()

tham s thc m ng thng d ct th ca hm s y = x 3 + 3x 2 + 1 ti


3 im phn bit.
2x 1
c th C . Gi dm l ng thng i
x +1
qua im A 2;2 v c h s gc m . Tm m ng thng dm ct

V d 2 :Cho hm s y =

( )

( )

( )

( )

th C

157

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Ti hai im phn bit?.


Ti hai im thuc hai nhnh ca th ?.
Gii :

(d ) : y = mx + 2 (m + 1)
(d ) (C ) : g (x ) = mx + 3mx + 2m + 3 = 0, x 1 (*)
(d ) (C ) ti hai im phn bit khi phng trnh ( * ) c hai nghim
m

m 0
m < 0

phn bit khc 1 . Khi ta c h : > 0

m > 12
g 1 0

( )

( ) ( )

()

dm C ti hai im thuc hai nhnh khi phng trnh * c hai

( )

nghim phn bit x 1 < 1 < x 2 mg 1 < 0 m < 0 .

( ) ( )

Cch khc : dm C ti hai im thuc hai nhnh khi phng trnh

(*) c hai nghim phn bit x < 1 < x . t x = t 1 khi phng trnh
(*) tr thnh tm m phng trnh mt + mt + 3 = 0 c hai nghim tri du.
V d 3 : Tm tham s m ng thng (d ) : y = m ( x + 1) 2 ct th
1

x +1
ti hai im phn bit A, B sao cho hai im A, B
x 1
i xng nhau qua M 1; 0 .

( )

hm s C : y =

( )

( )

Gii :

( )
bit A, B sao cho hai im A, B i xng nhau qua M (1; 0 ) th im M thuc
ng thng (d ) , do 0 = m (1 + 1) 2 m = 1 .
m = 1 th (d ) (d ) : y = x 1 , phng trnh honh giao im (d ) v
x = 0 y = 1 A ( 0; 1)
(C ) l xx + 11 = x 1 x 3x = 0 x = 3 y = 2 B ( 3;2
)

iu kin cn: ng thng dm ct th hm s C ti hai im phn

3 1
V trung im AB l ; M nn A, B khng i xng qua M .
2 2
Do khng c gi tr no ca m tha mn yu cu bi ton.

( )

V d 4: Cho hm s y = x 3 3m 2x + 2m c th l C m . Tm m
158

Nguyn Ph Khnh Lt

(C m ) ct Ox

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

ti ng 2 im phn bit.
Gii:

* Hm s cho xc nh trn .
* Ta c : y ' = 3x 2 3m 2

(C m ) ct Ox ti ng 2 im phn bit khi (C m ) c 2 cc tr ng thi


yC = 0 hoc yCT = 0 .
*

(C m ) c 2 cc tr y ' = 0 c 2 nghim phn bit 3x

2 nghim phn bit .Khi m 0 th y ' = 0 x = m .


Bng xt du y ' :
x
m
m
y'
+
0

3m 2 = 0 c

yC = y(m ) = 0 2m + 2m = 0 m = 0 (loi)
3

yCT = y(m ) = 0 2m 3 + 2m = 0 m = 0 m = 1

( )

Vy, m = 1 th C m ct Ox ti ng 2 im phn bit.

( )

V d 5: Tm m th C m : y = x 3 3mx 2 3x + 3m + 2 ct trc Ox
ti 3 im phn bit c honh l x 1, x 2, x 3 tha mn x 12 + x 22 + x 32 15 .

(C m ) ct trc Ox

Gii :
: x 3mx 3x + 3m + 2 = 0
3

x = 1
(x 1)[x 2 (3m 1)x 3m 2]=0 2
x (3m 1)x 3m 2 = 0 2

()

(C m ) ct trc Ox

ti 3 im phn bit c honh l x 1, x 2, x 3 vi x 3 = 1

()

th x 1, x 2 l nghim khc 1 ca phng trnh 2 .Theo nh l Vi-et ta c:


x 1 + x 2 = 3m 1

x x = 3m 2
1 2
> 0
9m 2 + 6m + 9 > 0
(2 )

Theo bi ton ta c : 12 (3m 1).1 3m 2 0 m 0


2
2
2
2
x 1 + x 2 + x 3 15
9m 9 0

m ; 1 1; + .

()

V d 6: Tm cc gi tr ca tham s m sao cho d : y = x + 4 ct th


159

Nguyn Ph Khnh Lt

(C m ) : y = x

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )
2 (vdt), bit K (1; 3 ) .

+ 2mx 2 + (m + 3)x + 4 ti ba im phn bit A 0; 4 , B,C

sao cho tam gic KBC c din tch bng 8


Gii :

( ) ()

Phng trnh honh im chung ca C m v d l:

x 3 + 2mx 2 + (m + 3)x + 4 = x + 4 (1) x (x 2 + 2mx + m + 2) = 0


x = 0

2
g(x ) = x + 2mx + m + 2 = 0

(2 )

(d ) ct (C m ) ti ba im phn bit A ( 0; 4 ) , B,C phng trnh (2 ) c 2


nghim phn bit khc 0 .
/
2
= m m 2 > 0
m 1 m 2

(*) .
m 2
g ( 0 ) = m + 2 0
13+ 4
Mt khc: d(K , d ) =
= 2
2
Do : SKBC = 8 2 1 BC .d(K,d) = 8 2 BC = 16 BC 2 = 256
2
2
(x B xC ) + (yB yC )2 = 256 vi x B , xC l hai nghim ca phng trnh (2).
(x B xC )2 + ((x B + 4) (xC + 4))2 = 256 2(x B xC )2 = 256
(x B + xC )2 4x B xC = 128 4m 2 4(m + 2) = 128
m 2 m 34 = 0 m = 1 137 (tha ( * ) ).
2

Vy m = 1 137 tha yu cu bi ton.


2

ax + b
x 1
1. Tm a, b th hm s ct trc tung ti A 0; 1 v tip tuyn ca

V d 7 :Cho hm s y =

( )

th ti A c h s gc bng 3 . Kho st s bin thin v v th C ca


hm s vi a, b va tm c .

()

2. Cho ng thng d c h s gc m v i qua im B 2;2 . Tm m

()

( )

d ct C ti hai im phn bit M 1, M 2 . Cc ng thng i qua

M 1, M 2 song song vi cc trc to to thnh hnh ch nht . Tnh cc cnh


160

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

ca hnh ch nht theo m , khi no hnh ch nht ny tr thnh hnh


vung.
Gii :

ax + b
A 0; 1 y =
x 1
2x + 1

a = 2
1.

y =
a 1
b =1
x 1
= 3
y ' =

2
x 1

(d ) i qua im B ( 2;2 ) c phng trnh y = m (x + 2 ) + 2


(d ) ct (C ) ti hai im phn bit M , M khi phng trnh
2.

2x + 1
c hai nghim khc 1 , hay phng trnh
x 1
mx 2 + mx 2m 3 = 0 c hai nghim phn bit khc 1 , tc l
m 0
m 0

m<

4
2

*
= m + 4m 2m + 3 > 0 m <
3
3
m12 + m1 2m 3 0

m
>
0

m > 0

m x +2 +2 =

()

Gi s M 1 x 1; y1 , M 2 x 2 ; y2 , hai cnh hnh ch nht M 1PM 2Q c di l

9m 2 + 12m
, M 1Q = y2 y1 = 9m 2 + 12m
m

M 1P = x 2 x 1 =

Hnh ch nht M 1PM 2Q tr thnh hnh vung khi v ch khi

9m 2 + 12m
= 9m 2 + 12m m = 1 m = 1 do *
m

( ( ))

M 1P = M 1Q

Bi tp tng t :
1. Cho hm s f x = 2x 3 + 3x 2 + 1 c th C v parabol

( )

(P ) : g (x ) = 2x

( )

+1

a ) Kho st s bin thin v v th ca hm s. Ty theo gi tr ca m , gii

v bin lun phng trnh 2x 3 + 3x 2 m = 0


b ) Chng t rng trong s tip tuyn ca th C th thip tuyn ti im

( )

un I c h s gc nh nht . Vit phng trnh tip tuyn . Chng t I l

( )

tm i xng ca th C .

161

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

( )

c) Gi A, B l giao im ca th C v parabol P . Vit phng trnh tip

( )

( )
Xc nh trn khong (C ) nm pha trn hoc pha di ( P ) .

tuyn ca C v parabol P ti cc giao im ca chng .


d)

Hng dn :
1 3
3
3
c) A ; , B 0;1 . Tip tuyn C ti A, B l y = x + , y = 1 .Tip
2
4
2 2
1
tuyn P ti A, B l y = 2x + , y = 1 .
2
d ) Xt h x = f x g x = 2x 3 + x 2 . Lp bng xt du :

( )

( )

( )

( )

( )

( )

1
h x < 0, x ; C nm pha di
2

1
P . h x > 0, x ; 0 , 0; + C nm pha trn P .
2

( )

( )

( ) ( )

) ( )

( )

( )

2. Cho hm s f x = x 3 3x + 1
a ) Kho st s bin thin v v th ca hm s . Vit phng trnh tip
tuyn ca th ti im un I ca n . Chng minh rng trong s tip tuyn
ca th th tip tuyn ti I c h s gc nh nht .

( )

b ) Gi dm l ng thng i qua im I c h s gc m . Tm cc gi tr m

( )

sao cho ng thng dm ct th cho ti ba im phn bit.


Hng dn :
a ) y = 3x + 1

b)

( )

m > 3

3. Cho hm s f x = x 4 m + 1 x 2 + m
a ) Kho st s bin thin v v th ca hm s vi m = 2 . Vit phng
trnh tip tuyn ti im un ca th .
b ) Tm cc gi tr ca m sao cho th ca hm s ct trc honh ti bn im
, to thnh ba on thng c di bng nhau .
Hng dn :

)(

b ) x 4 m + 1 x 2 + m = 0 x 2 1 x 2 m = 0 . th ca hm s ct

trc honh ti 4 im phn bit , to thnh ba on thng c di bng nhau


khi 0 < m 1 .

( )

m > 1, m 1 = 1 1 m = 9

1
9
Ngoi cch gii trn cc bn c th dng cp s cng ( lp 11) gii .
0 < m < 1,1 m = m m m =

162

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

4.
a ) Vi gi tr no ca m , ng thng y = m ct ng cong
y = x 4 2x 2 3 ti 4 im phn bit?.

( )

b ) Chng minh rng vi mi gi tr ca m , ng thng dm : y = x m ct

ng cong y =

x 2 + 2x
ti hai im phn bit.
x 1

c) Tm k ng thng y = kx + 1 ct th hm s y =

x 2 + 4x + 3
ti 2
x +2

im phn bit A, B . Tm qu tch trung im I ca AB .


x 2 2x + 2
,C .
5. Cho hm s y =
x 1
a)

( )
Kho st v v th hm s (C ) .

b ) Tm m phng trnh sau c 2 nghim phn bit : x 2 2x = m x 1 2 .

()

( )

c) Tm m ng thng d : y = x + m ct th C ti 2 im A, B

i xng vi nhau qua ng thng y = x + 3 .

( )

d ) Chng minh rng qua im E 1; 0 ta khng th k c mt tip tuyn

no n th hm s.
x +2
c th G
2x + 1
a ) Kho st s bin thin v v th ca hm s.

( )

( )

6. Cho hm s f x =

( )

b ) Chng minh rng ng thng dm : y = mx + m 1 lun i qua im c

( )

nh ca ng cong G khi m thay i .

( )

c) Tm cc gi tr ca m sao cho ng thng cho ct ng cong G ti

( )

hai im thuc cng mt nhnh ca G .


Hng dn:

)
M ( 1; 1) (G ) .

( )

b ) M 1; 1 l im c nh m dm i qua khi m bin thin v

(d ) (G ) : m (x + 1) 1 = 2xx ++21 , x 21

c)

)(

x + 1 2mx + m 3 = 0, x

1
2
163

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1
x = 1 <

=
2
+m 3 = 0
k
x
mx

( )

1
Hai nhnh ca G nm v hai bn ca tim cn ng x = . ng thng
2
dm G ti hai im thuc cng mt nhnh ca th khi phng trnh

( )

( ) ( )

1
k x = 2mx + m 3 = 0 c nghim x < v x 1 , khi ta c
2
m 0
m 0

3 < m < 0
3m
1

3
<
<0

3 m < 0
x =
m < 3
2m
2

2m

k 1 0
m 3 0

( )

( )

Bi 8 :S TIP XC CA HAI NG CONG


Bi ton 1 :
Hai ng cong C : y = f x v C ' : y = g x tip xc nhau khi v ch khi

( )

( )

( )

( ) ( )
( ) ( )

f x = g x
h phng trnh sau:
f ' x = g ' x

( )

c nghim.

()

V d 1 : Tm tham s thc m ng thng d : y = m x 3 tip xc


1
vi th C : y = x 3 + 3x .
3

( )

Gii :
1 3
x + 3x = m x 3
d tip xc vi C khi h sau : 3
* c nghim.
x 2 + 3 = m

x = 3
x = 3 m = 6
2x 3 9x 2 + 27 = 0
2

2x 3x 9 = 0
*
2
x = 3 m = 3
m
=

x
+
3
m = x 2 + 3

2
4

V d 2 : Tm trn trc honh nhng im m t c th k n th ca


x2
hm s : y =
hai tip tuyn to vi nhau 1 gc 450 .
x 1
Gii :

()

( )

)()

()

164

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Gi M Ox M x 0 ; 0 , ng thng i qua M c h s gc l k , phng

()

trnh c dng : d : y = k x x 0 .
x2
= k x x0

x 2 1
d l tip tuyn ca th khi h sau c nghim : x 2x
=k

2
x 1

()

x2
x 2 2x
=
x x 0 x x 0 + 1 x 2x 0 = 0
2

x 1
x 1

x = 0

2x 0
x =
, x 0 1

x
+
1

0
x =0k =

x =

2x 0
x0 + 1

x 2 2x

( x 1)

k =

= 0.

4x 0

(x

+1

x2
Tip tuyn qua M to vi th ca hm s : y =
hai tip tuyn to
x 1
vi nhau 1 gc 450 khi v ch khi
k k2
4x 0

= 1 x0 = 3 2 2 .
tan 450 = 1
2
1 + k1k2
x0 + 1

)(

Vy M 3 2 2; 0 , 3 + 2 2; 0

V d 3 :Tm tt c cc im trn trc honh nhng im M m qua v


c ng 3 tip tuyn n th (C ) : y = x 3 + 3x 2 m trong c 2 tip
tuyn vung gc vi nhau .
Gii :
Gi M a; 0 Ox , ng thng (t ) i qua M v c h s gc

( )
k (t ) : y = k ( x a ) .

x 3 + 3x 2 = k (x a )
(1)

(t ) tip xc vi (C ) khi h sau c nghim : 2


(2)
3x + 6x = k
T (1) , (2) suy ra : x 3 + 3x 2 = 3x 2 + 6x (x a ) 2x 3 + 3(a 1)x 2 6ax = 0

165

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

x = 0
x 2x 2 3(a 1)x 6a = 0 2
2x 3(a 1)x 6a = 0 (3)
x = 0 k = 0 1 tip tuyn.
Qua M k c 3 tip tuyn n n th (C ) m trong c 2 tip tuyn
vung gc vi nhau .
Khi (3) c 2 nghim phn bit x 1, x 2 0 v k1k2 = 1

a 0
a 0

> 0
9 a 1 + 48a > 0
2

2
2

3x 1 + 6x 1 3x 2 + 6x 2 = 1
9 x 1x 2 + 18x 1x 2 x 1 + x 2 + 36x 1x 2 = 1

1
a < 3 a > va a 0
3

2
81a 81a a 1 108a + 1 = 0

3(a -1)
v x 1x 2 = - 3a ; x 1 + x 2 =

1
va a 0
1
a < 3 a >

a =
3
27
27a + 1 = 0

1
Vy M , 0 Ox tha bi ton .
27
Bi ton 2 :

(
(

)
)

( )

( )

( ) ) c

Phng trnh tip tuyn ca th C : y = f x ti im M x 0 ; f x 0

( )(

( )

dng : y = f ' x 0 x x 0 + f x 0 .
x 4
vi tip tuyn (t ) ,
x 1
bit rng tip tuyn (t ) to vi ng thng (d ) : y = 2x + 2010 1 gc 450 .
Gii :

V d 1 :Tm ta tip im ca th (C ) : y =

{}

D = \ 1

Ta c : y ' =

x 1

,x 1

166

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( ) ) l ta tip im cn tm

Gi M x 0 ; f x 0

k =

(x

,x0 1 .

V (t ) v (d ) to nhau 1 gc 450 khi t a n 450 =

* k =

1
3

3
x0 1

* k =3

th h s gc tip tuyn (t ) l

(x

1
k +2
k =

1 2k
3
k
=

1
iu ny khng xy ra .
3

( )
( )

x = 0 y = 4 M 0; 4
0
= 3 x 02 2x 0 = 0 0
x 0 = 2 y 0 = 2 M 2; 2

2x + 3
, c th (C ) . Tm tt c cc tham s
x 2
m ng thng (t ) : y = 2x + m ct (C ) ti hai im phn bit m hai tip
tuyn ti song song vi nhau.
Gii :
ng thng (t ) : y = 2x + m ct (C ) ti hai im phn bit m hai tip tuyn ti
V d 2 : Cho hm s y =

song song vi nhau khi v ch khi phng trnh

( )

nghim phn bit x 1, x 2 tha mn iu kin y ' x 1

( )

2x + 3
= 2x + m c hai
x 2
= y ' x 2 . Khi phng

( )

trnh g x = 2x 2 + m 6 x 2m 3 = 0 c 2 nghim phn bit x 1, x 2 khc 2


v tha mn iu kin

(x

(x

x1 + x 2 = 4

2
= m 6 + 8 2m + 3 > 0

g 2 = 2.22 + m 6 .2 2m 3 0 m = 2 .
m 6

=4

2
2x
V d 3: Cho hm s y =
c th l (C ) . Tm trn th (C ) nhng
x +1
im M , sao cho tip tuyn ti M ct hai trc ta Ox ,Oy ti hai im

(
()

phn bit A, B sao cho din tch tam gic AOB c din tch bng

1
.
4

Gii :

167

Nguyn Ph Khnh Lt

) ( )

Gi M x 0 ; y 0 C y 0 =

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2x 0
x0 + 1

y '0 =

(x

+1

Phng trnh tip tuyn (t ) ca (C ) ti M l : y 0 =

x0 + 1

2x 02

x+

x0 + 1

Tip tuyn (t ) ct hai trc ta Ox ,Oy ti hai im phn bit A x 02 ; 0 ,

2x 02

B 0;

x0 + 1

sao cho din tch tam gic AOB c din tch bng 1 khi
2
4

2x 0
1
1
1
.OAOB
.
= OAOB
.
= x 02 .
2
4
2
x0 + 1

1
4x 02 x 0 + 1
2

=0

1
2x 02 + x 0 + 1 = 0
x 0 = M ; 2
2

2
2
.
2x 0 x 0 1 = 0
x 0 = 1 M 1;1

Vy c hai im tha mn yu cu bi ton M ; 2 , M 1;1 .


2

( )

( )

()

V d 4 : Chng minh rng nu cc tip tuyn (d ), t ca th (C ) :


y = x 3 6x 2 + 9x song song vi nhau th hai tip im A, B i xng nhau
qua M (2;2) .
Gii :

) (

( )
)
tip im ca (d ), (t ) v th (C ) . (d ) v (t ) song song vi nhau khi
y ' ( x ) = y ' ( x ) 3x 12x + 9 = 3x 12x + 9 x + x = 4 .
x = 2 t y ( x ) = t 3t + 2
Vi x + x = 4 th tn ti t > 0 :
x = 2 + t y ( x ) = t + 3t + 2
( )

Gi A x 1, y x 1 = x 13 6x 12 + 9x 1 , B x 2 , y x 2 = x 23 6x 22 + 9x 2 l ta

2
1

2
2

x + x2
=2
x 0 = 1

2
D thy trung im on AB c ta
.
y x1 + y x 2

=2
y 0 =
2
Do hai tip im A, B i xng nhau qua M (2;2) .

( ) ( )

168

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

2x 2

.Tm 0; sao cho im


x 1
2
M (1 + sin ; 9 ) nm trn th (C ) . Chng minh rng, tip tuyn ca
(C ) ti im M ct hai tim cn ca (C ) ti hai im A, B i xng nhau qua
im M .
Gii :
V M (1 + sin ; 9 ) nm trn th (C ) nn:
V d 5 : Cho hm s y =

sin = 1
2
2 (1 + sin )
2

2
= 9 2 sin 5 sin + 2 = 0
sin = 2
1 + sin 1

3
V 0; nn sin = = M ;9
2
2
6
2
3
3
Tip tuyn ca th (C) ti im M l: y = y ' x + 9
2
2
hay (d ) : y = 6x + 18 .
Tip tuyn (d ) ct tim cn ng x = 1 ti: A (1;12 )
Tip tuyn (d ) ct tim cn xin tai im B c ta l nghim
y = 6x + 18

( x ; y ) h phng trnh:
y = 2x + 2

xA

D thy:
y
A

x = 2

B ( 2; 6 )
y =6

+ xB
3
= = xM
2
2
+ yB
= 9 = yM
2

Suy ra, A, B i xng nhau qua im M (pcm).

2x 3
ti M ct cc ng
x 2
tim cn ti hai im phn bit A, B . Tm ta im M sao cho ng
trn ngoi tip tam gic IAB c din tch nh nht , vi I l giao im hai
tim cn .
Gii :
2x 3
1
Gi M x 0 ; y 0 C y 0 = 0
, y '0 =
2
x0 2
x 2

()

V d 6: Gi d l tip tuyn ca th (C ) : y =

) ( )

169

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()

Phng trnh tip tuyn d ca (C ) ti M : y =

(x

(x x 0 ) +

2x 0 3
x0 2

2x 0 2
, B 2x 0 2;2 .
2

(d ) ct hai ng tim cn ti hai im phn bit A 2; x


( )

D thy M l trung im AB v I 2;2 l giao im hai ng tim cn.


Tam gic IAB vung ti I nn ng trn ngoi tip tam gic IAB c din tch
2

2x 0 3

1
2
2
S = IM = (x 0 2) +
2 = (x 0 2)2 +
2
2
x 2

(
x

2)

0

0

x 0 = 1 y 0 = 1
1
Du ng thc xy ra khi (x 0 2)2 =

(x 0 2)2
x 0 = 3 y 0 = 3

( ) ( )

Vy M 1;1 M 3; 3 tha mn bi ton.

Bi ton 3 :
Phng trnh tip tuyn ca th C : y = f x i qua im M x 1; y1

( )

Cch 1 :

( )

()

Phng trnh ng thng d i qua im M c h s gc l k c dng :

y = k x x 1 + y1 .

( ) (
( )

f x = k x x 1 + y1
d tip xc vi th C khi h sau
c nghim.
f
'
x
=
k

Cch 2 :

()

( )

( )

()

Gi N x 0 ; y 0 l ta tip im ca th C v tip tuyn d qua im

()

M , nn d cng c dng y = y '0 x x 0 + y 0 .

(d ) i qua im M nn c phng trnh : y = y ' (x x ) + y (*)


T phng trnh ( * ) ta tm c ta im N ( x ; y ) , t y ta tm c
phng trnh ng thng (d ) .

x4
5
3x 2 +
V d 2: Cho hm s : y =
c th l (C ) . Gi s
2
2

M (C ) c honh a . Vi gi tr no ca a th tip tuyn ca (C ) ti M


ct (C ) ti 2 im phn bit khc M .
Gii :

170

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

a4
V M (C ) nn M a ; yM =
3a 2 +
2

Tip tuyn ti M c h s gc yM' = 2a 3


Tip tuyn ti M c dng :

2
6a

a4
5
3a 2 +
M
2
2
Tip tuyn d ca (C ) ti M ct (C ) ti 2 im phn bit khc M khi

()

y = yx' (x x M ) + yM d : y = (2a 3 6a )(x a ) +

()

phng trnh sau c 3 nghim phn bit :


x4
5
a4
5
3x 2 + = (2a 3 6a )(x a ) +
3a 2 + hay phng trnh
2
2
2
2
2
2
3
(x a ) (x + 2ax + 3a 6) = 0 c 3 nghim phn bit , ngha l phng trnh

( )

g x = x 2 + 2ax + 3a 3 6 = 0 c hai nghim phn bit v khc a .

g' (x ) = a 2 (3a 2 6) > 0


a 2 3 < 0
a < 3

2
2
g(a ) = 6a 6 0
a 1
a 1
a < 3
Vy gi tr a cn tm
a 1
Bi tp tng t :
1. Tm m tip tuyn i qua im M 2; m + 2 ca th hm s

y = x 3 3x + m phi i qua gc ta O .

Bi 8 :S TIP XC CA HAI NG CONG


Bi ton 1 :
Hai ng cong C : y = f x v C ' : y = g x tip xc nhau khi v ch khi

( )

( )

( )

( ) ( )
( ) ( )

f x = g x
h phng trnh sau:
f ' x = g ' x

( )

c nghim.

()

V d 1 : Tm tham s thc m ng thng d : y = m x 3 tip xc

1
vi th C : y = x 3 + 3x .
3

( )

Gii :

171

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

1 3
x + 3x = m x 3
d tip xc vi C khi h sau : 3
* c nghim.
2
x + 3 = m

x = 3
x = 3 m = 6
3
2
2x 9x + 27 = 0
2

2x 3x 9 = 0
*
2
x = 3 m = 3
m = x + 3
m = x 2 + 3

2
4

V d 2 : Tm trn trc honh nhng im m t c th k n th ca


x2
hm s : y =
hai tip tuyn to vi nhau 1 gc 450 .
x 1

()

( )

)()

()

Gii :
Gi M Ox M x 0 ; 0 , ng thng i qua M c h s gc l k , phng

()

trnh c dng : d : y = k x x 0 .
x2
= k x x0

x 2 1
d l tip tuyn ca th khi h sau c nghim : x 2x
=k

2
x 1

()

x2
x 2 2x
=
x x 0 x x 0 + 1 x 2x 0 = 0
2

x 1
x 1

x = 0

2x 0
x =
, x 0 1

x0 + 1

x =0k =

x =

2x 0
x0 + 1

x 2 2x

x 1

k =

= 0.

4x 0

(x

+1

Tip tuyn qua M to vi th ca hm s : y =

x2
hai tip tuyn to
x 1

vi nhau 1 gc 450 khi v ch khi


k k2
4x 0
tan 450 = 1

= 1 x0 = 3 2 2 .
2
1 + k1k2
x0 + 1

172

Nguyn Ph Khnh Lt

)(

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Vy M 3 2 2; 0 , 3 + 2 2; 0

V d 3 :Tm tt c cc im trn trc honh nhng im M m qua v


c ng 3 tip tuyn n th (C ) : y = x 3 + 3x 2 m trong c 2 tip
tuyn vung gc vi nhau .

( )
k (t ) : y = k ( x a ) .

Gii :

Gi M a; 0 Ox , ng thng (t ) i qua M v c h s gc

x 3 + 3x 2 = k (x a )
(1)

(t ) tip xc vi (C ) khi h sau c nghim : 2


(2)
3x + 6x = k
T (1) , (2) suy ra : x 3 + 3x 2 = 3x 2 + 6x (x a ) 2x 3 + 3(a 1)x 2 6ax = 0

x = 0
x 2x 2 3(a 1)x 6a = 0 2
2x 3(a 1)x 6a = 0 (3)
x = 0 k = 0 1 tip tuyn.
Qua M k c 3 tip tuyn n n th (C ) m trong c 2 tip tuyn
vung gc vi nhau .
Khi (3) c 2 nghim phn bit x 1, x 2 0 v k1k2 = 1

a 0

> 0

2
2

3x 1 + 6x 1 3x 2 + 6x 2 = 1

a 0

9 a 1 + 48a > 0

2
9 x 1x 2 + 18x 1x 2 x 1 + x 2 + 36x 1x 2 = 1

(
(

)
)

1
a < 3 a > va a 0
3

2
81a 81a a 1 108a + 1 = 0

3(a -1)
v x 1x 2 = - 3a ; x 1 + x 2 =

1
va a 0
1
a < 3 a >

a =
3
27
27a + 1 = 0

1
Vy M , 0 Ox tha bi ton .
27

173

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

Bi ton 2 :

( )

( )

( ) ) c

Phng trnh tip tuyn ca th C : y = f x ti im M x 0 ; f x 0

( )(

( )

dng : y = f ' x 0 x x 0 + f x 0 .

x 4
vi tip tuyn (t ) ,
x 1
bit rng tip tuyn (t ) to vi ng thng (d ) : y = 2x + 2010 1 gc 450 .

V d 1 :Tm ta tip im ca th (C ) : y =

Gii :

{}

D = \ 1

Ta c : y ' =

,x 1

(x 1)
Gi M ( x ; f ( x ) ) l ta tip im cn tm

k =

x0 1

th h s gc tip tuyn (t ) l

,x0 1 .

1
k +2
k =

V (t ) v (d ) to nhau 1 gc 45 khi t a n 45 =

1 2k
=
k
3

1
3
1
* k =
= iu ny khng xy ra .
2
3
3
x 1
0

* k =3

(x

( )
( )

x = 0 y = 4 M 0; 4
0
= 3 x 02 2x 0 = 0 0
x
=
2

y
= 2 M 2; 2
0
0

2x + 3
, c th (C ) . Tm tt c cc tham s
x 2
m ng thng (t ) : y = 2x + m ct (C ) ti hai im phn bit m hai tip
tuyn ti song song vi nhau.
Gii :
ng thng (t ) : y = 2x + m ct (C ) ti hai im phn bit m hai tip tuyn ti
V d 2 : Cho hm s y =

song song vi nhau khi v ch khi phng trnh

2x + 3
= 2x + m c hai
x 2
174

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

( )

nghim phn bit x 1, x 2 tha mn iu kin y ' x 1 = y ' x 2 . Khi phng

( )

trnh g x = 2x 2 + m 6 x 2m 3 = 0 c 2 nghim phn bit x 1, x 2 khc 2


v tha mn iu kin

(x

(x

x1 + x 2 = 4

2
= m 6 + 8 2m + 3 > 0

g 2 = 2.22 + m 6 .2 2m 3 0 m = 2 .
m 6

=4

2
2x
V d 3: Cho hm s y =
c th l (C ) . Tm trn th (C ) nhng
x +1
im M , sao cho tip tuyn ti M ct hai trc ta Ox ,Oy ti hai im

(
()

1
.
4

phn bit A, B sao cho din tch tam gic AOB c din tch bng

Gii :

) ( )

Gi M x 0 ; y 0 C y 0 =

2x 0
x0 + 1

y '0 =

(x

+1

Phng trnh tip tuyn (t ) ca (C ) ti M l : y 0 =

(x

+1

2x 02

x+

(x

+1

Tip tuyn (t ) ct hai trc ta Ox ,Oy ti hai im phn bit A x 02 ; 0 ,

2x 02

B 0;

x0 + 1

sao cho din tch tam gic AOB c din tch bng 1 khi
2
4

2x 0
1
1
1
.OAOB
.
= OAOB
.
= x 02 .
2
4
2
x0 + 1

1
4x 02 x 0 + 1
2

=0

1
2x 02 + x 0 + 1 = 0
x 0 = M ; 2
2

2
2
.
2x 0 x 0 1 = 0
x 0 = 1 M 1;1

Vy c hai im tha mn yu cu bi ton M ; 2 , M 1;1 .


2

( )

( )

175

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()

V d 4 : Chng minh rng nu cc tip tuyn (d ), t ca th (C ) :


y = x 3 6x 2 + 9x song song vi nhau th hai tip im A, B i xng nhau
qua M (2;2) .
Gii :

) (

( )
)
tip im ca (d ), (t ) v th (C ) . (d ) v (t ) song song vi nhau khi
y ' ( x ) = y ' ( x ) 3x 12x + 9 = 3x 12x + 9 x + x = 4 .
x = 2 t y ( x ) = t 3t + 2
Vi x + x = 4 th tn ti t > 0 :
x = 2 + t y ( x ) = t + 3t + 2
( )

Gi A x 1, y x 1 = x 13 6x 12 + 9x 1 , B x 2 , y x 2 = x 23 6x 22 + 9x 2 l ta

2
1

2
2

x + x2
=2
x 0 = 1

2
.
D thy trung im on AB c ta
y
x
y
x
+
1
2

=2
y 0 =
2
Do hai tip im A, B i xng nhau qua M (2;2) .

( ) ( )

2x 2

.Tm 0; sao cho im


x 1
2
M (1 + sin ; 9 ) nm trn th (C ) . Chng minh rng, tip tuyn ca
(C ) ti im M ct hai tim cn ca (C ) ti hai im A, B i xng nhau qua
im M .

V d 5 : Cho hm s y =

Gii :
V M (1 + sin ; 9 ) nm trn th (C ) nn:
sin = 1
2
2 (1 + sin )
2

2
= 9 2 sin 5 sin + 2 = 0
sin = 2
1 + sin 1

3
V 0; nn sin = = M ;9
2
2
6
2
3
3
Tip tuyn ca th (C) ti im M l: y = y ' x + 9
2
2
hay (d ) : y = 6x + 18 .
Tip tuyn (d ) ct tim cn ng x = 1 ti: A (1;12 )
Tip tuyn (d ) ct tim cn xin tai im B c ta l nghim

176

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

y = 6x + 18

x = 2

B ( 2; 6 )
y =6

( x ; y ) h phng trnh:
y = 2x + 2

xA

D thy:
y
A

+ xB
3
= = xM
2
2
+ yB
= 9 = yM
2

Suy ra, A, B i xng nhau qua im M (pcm).

2x 3
ti M ct cc ng
x 2
tim cn ti hai im phn bit A, B . Tm ta im M sao cho ng
trn ngoi tip tam gic IAB c din tch nh nht , vi I l giao im hai
tim cn .
Gii :

()

V d 6: Gi d l tip tuyn ca th (C ) : y =

) ( )

Gi M x 0 ; y 0 C y 0 =

2x 0 3
x0 2

, y '0 =

()

(x

Phng trnh tip tuyn d ca (C ) ti M : y =

(x

(x x 0 ) +
2

2x 0 3
x0 2

2x 0 2
, B 2x 0 2;2 .
2

(d ) ct hai ng tim cn ti hai im phn bit A 2; x


( )

D thy M l trung im AB v I 2;2 l giao im hai ng tim cn.


Tam gic IAB vung ti I nn ng trn ngoi tip tam gic IAB c din tch
2

2x 0 3

1
2
2
S = IM = (x 0 2) +
2 = (x 0 2)2 +
2
x 2

(x 0 2)2

x 0 = 1 y 0 = 1
1
Du ng thc xy ra khi (x 0 2)2 =

(x 0 2)2
x 0 = 3 y 0 = 3

( ) ( )

Vy M 1;1 M 3; 3 tha mn bi ton.

Bi ton 3 :
Phng trnh tip tuyn ca th C : y = f x i qua im M x 1; y1

( )

( )

Cch 1 :

177

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

()

Phng trnh ng thng d i qua im M c h s gc l k c dng :

y = k x x 1 + y1 .

f x = k x x ) + y
(d ) tip xc vi th (C ) khi h sau f (' (x)) = k(
1

Cch 2 :

( )

c nghim.

()

Gi N x 0 ; y 0 l ta tip im ca th C v tip tuyn d qua im

()

M , nn d cng c dng y = y '0 x x 0 + y 0 .

(d ) i qua im M nn c phng trnh : y = y ' (x x ) + y (*)


T phng trnh ( * ) ta tm c ta im N ( x ; y ) , t y ta tm c
phng trnh ng thng (d ) .

x4
5
3x 2 +
V d 2: Cho hm s : y =
c th l (C ) . Gi s
2
2
M (C ) c honh a . Vi gi tr no ca a th tip tuyn ca (C ) ti M
ct (C ) ti 2 im phn bit khc M .

Gii :

a4
5
V M (C ) nn M a ; yM =
3a 2 +
2
2

Tip tuyn ti M c h s gc yM' = 2a 3 6a


Tip tuyn ti M c dng :
a4
5
3a 2 +
M
2
2
Tip tuyn d ca (C ) ti M ct (C ) ti 2 im phn bit khc M khi

()

y = yx' (x x M ) + yM d : y = (2a 3 6a )(x a ) +

()

phng trnh sau c 3 nghim phn bit :


x4
5
a4
5
3x 2 + = (2a 3 6a )(x a ) +
3a 2 + hay phng trnh
2
2
2
2
2
2
3
(x a ) (x + 2ax + 3a 6) = 0 c 3 nghim phn bit , ngha l phng trnh

( )

g x = x 2 + 2ax + 3a 3 6 = 0 c hai nghim phn bit v khc a .

' = a 2 (3a 2 6) > 0


a 2 3 < 0
a < 3
g (x )

g(a ) = 6a 2 6 0
a 1
a 1

178

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

a < 3
Vy gi tr a cn tm
a 1
Bi tp tng t :
1. Tm m tip tuyn i qua im M 2; m + 2 ca th hm s

y = x 3 3x + m phi i qua gc ta O .

BI TP T LUYN

1.

( )

a ) Tm a, b bit rng th ca hm s f x =

( )

5
ax 2 bx
i qua im A 1;
x 1
2

v tip tuyn ti O 0; 0 c h s gc bng 3 . Kho st s bin thin v v


th ng vi gi tr a, b va tm c.

( )

b ) Tm a, b bit rng th ca hm s f x = 2x 2 + ax + b tip xc vi

hypebol a ) Tm a, b bit rng th ca hm s y =

1
1
ti im M ;2
x
2

2.
a ) Vit phng trnh ca ng thng i qua im A 1; 2 v tip xc vi

parabol y = x 2 2x

5
x 2, y = x 2 + x 2 tip xc nhau
4
ti M , vit phng trnh tip tuyn chung ca hai ng cong .
c) Chng minh rg cc th ca ba hm s
b ) Chng minh hai ng cong y = x 3 +

( )

( )

( )

f x = x 2 + 3x + 6, g x = x 3 x 2 + 4, h x = x 2 + 7x + 8 tip xc nhau ti

im A 1;2 .
d ) Chng minh rng cc th ca ai hm s
x2 3
3x
+ x, g x =
tip xc nhau . Xc nh tip im v vit
2 2
x +2
phng trnh tip tuyn chung ca hai ng cong ti im .

( )

f x =

( )

( )

( )

e ) Chng minh rng cc th ca ai hm s f x = x 3 x , g x = x 2 1 tip

xc nhau . Xc nh tip im v vit phng trnh tip tuyn chung ca hai


ng cong ti im .

179

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

( )

3. Cho h ng cong C m : y = x 3 3x 2 + mx + 4 m ( m l tham s).

()

( )

( )

ng thng d : y = 3 x ct mt ng cong bt k C ca h C m ti 3
im phn bit A, B,C (theo th t), tip tuyn ti A v tip tuyn ti B ca

(C ) ln lt ct ng cong ti im th hai l M

v N . Tm m t gic

AMBN l hnh thoi.

(C ) : y = x + 4x 3 .Tm m v n ng thng
(d ) : y = mx + n ct ng cong (C ) ti 4 im phn bit A, B,C , D ( theo th
4

4. Cho ng cong

1
BC .
2

t ) sao cho AB = CD =

Hng dn :
1.
a 1 2 1
5

= a = 2
a)

2
1 1
b = 3
f ' 0 = 3

9
b ) a = 6, b =
2
2. a ) d : y = m x 1 2 m = 2 y = 2x 4 , m = 2

( ) ( )
()

()

(y = 2x )

1 5
9
b ) M ; , y = 2x
4
2 4

( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( )
A ( 1;2 ) cc th ca ba hm s c tip tuyn chung , ni khc hn l cc
th ca ba hm s tip xc nhau ti im A ( 1;2 ) .
c) f 1 = g 1 = h 1 = 2, f ' 1 = g ' 1 = h ' 1 = 5 , chng t ti

( )

d ) O 0; 0 , y =

3
x
2

Cm n cc bn c ti liu v gp ti liu hon chnh . Ti liu di


500 trang, trn y l phn rt gn v l nhng dng ton ph hp hc sinh
mi min. Ti liu min ph hon ton , khng c mc ch thng mi.
Th t gp gi v Email: phukhanh@moet.edu.vn cm n.
180

Nguyn Ph Khnh Lt

Ti Liu n thi T Ti i hc theo cu trc BGD.

181

You might also like