METEORITOAK

HAIZEA EGAA 1.D

GEOLOGIA

AURKIBIDEA

1.

Zer dira meteoritoak? ........................................................................................................... 2

2.

Eguzki sistemaren zein eremutan aurkitzen dira bilduta? .................................................... 2

3.

Zein da bere jatorria? ............................................................................................................ 2

4.

Meteoritoen sailkapena. ....................................................................................................... 3

5.

Zergatik da garrantzitsua Lurraren barne egitura ikertzeko? ............................................... 5

2016/17

1.BATX

GEOLOGIA

METEORITOAK

1. Zer dira meteoritoak?

Meteoro hitzak zeruko fenomenoa esan nahi du, eta lurraren kanpoko zati solido bat
atmosferara sartzen denean sortzen den argia deskribitzen du.
Meteoro hori ez bada guztiz desintegratzen , Lurraren gainazalera
iristen diren zati bakoitzari meteoritoa deritzo.

2. Eguzki sistemaren zein eremutan aurkitzen dira

bilduta?
Marte eta Jupiter artean eta Pluton baino urrutiago Eguzki sistemaren amaieran aurkitzen dira
bilduta.
Jupiter eta Marte artean daudenei Jupiterreko gerrikoa (cinturn de kuiper) deritzo, eta
Plutonetik haratago kokatzen direnei berriz Oort hodeia (nube de Oort) deritzo.

3. Zein da bere jatorria?

Orain arte inor ez da izan gai ziurtasunez esateko nondik datozen aurkitutako meteorito
guztiak, meteorito horiek aldaketa asko eduki badituzte hasieran parte ziren meteoritotik
askatu ondoren.
Lurrean aurkitutako meteorito gehienak, gutxi gora behera identifikatutakoen %75a kondritak
(espazioko arrokak inorekin elkartu ez direnak) dira, eta astronomoek diote horietakoen
gehiengoa Marte eta Jupiter arteko asteroideen gerrikotik datozela.
Meteoritoak normalki bi asteroide kolpe egiten
dutenean sortzen dira. Asteroide handiek talka
egiten dutenean askatutako zatiak asteroide
nagusien orbita berdina jarrai dezakete, eta
horrela asteroide familiak sortzen dira. Orain
arte ezagutzen ziren asteroide familiak oso
zaharrak ziren, duela 100 miloi eta 1000 miloi
urte sortuak. 2006an 4 asteroide familia oso
gazte aurkitu zituzten, duela 50.000 eta 600.000
urte sortuak.

2016/17

1.BATX

GEOLOGIA

METEORITOAK

4. Meteoritoen sailkapena.
KONPOSATUEN ARABERA
Meteoritoen jatorria eta sorrera jakiteko hauen propietate fisiko eta kimikoen ikerketa egin
behar da. Sailkatzeko irizpide asko daude, baina irizpide kimiko bat hau da:
ARROKATSUAK:
1-Kondritak: kondrulo izeneko partikula esferikoak ditu. Meteorito
gehienak talde honetakoak dira. Talde hauetan banatzen dira:
-

Karbonodunak: %5 inguruko karbonoa dute.

Arruntenak: Gehiengoak dira, burdina dute eta horien
oxidoak.
Enstatitak: Burdin sulfuroa dute.

2-Akondritak: Ez dituzte kronduluak. Jatorri igneoa dute datozen ama gorputzean. Jatorria
aprobetxatuz honela sailkatzen dira:
-

Vestatik datozenak: Eskritak, Diogenitak eta

Howarditak.
Martetik datozenak: Shergotitak, Nakhlitak,
Chassignitak

METALIKOAK (siderito):
Burdinez eta nikelez osatuak daude gehien bat. Nikelaren
arabera banatzen dira:
-

Oktaedritak: %6 inguru dute nikela.

Hexaedritak: %6 baino gutxiago dute nikela.
Ataxitak: %17 baino gehiago dute nikela.

METALIKO-ARROKATSUAK (siderolito):
Metalen eta arroken nahasketa.
-

Pallasitak: Olibino englogabadoaz osatuak, matriz

metaliko batean , honen proportzioa 2:1eko
proportzioan.
Mesosideritak: Konposaketa berdina, baina honetan
proportzioa 1:1 da eta nahasketa kaotikoa da.

TALKAKO METAMORFISMOAREN ARABERA

- S1: Talka gabe. 5 giga pascal baino gutxiago.
- S2: Talka oso ahula. 5 eta 10 giga pascal artean.
- S3: Talka ahula. 10 eta 20 giga pascal artean.
2016/17

1.BATX

GEOLOGIA

METEORITOAK

- S4: Talka moderatua. 30 eta 35 giga pascal artean.

- S5: Talka handia. 45 eta 55 giga pascal artean.
- S6: Talka oso handia. 75 eta 90 giga pascal artan.
- Arroka urtua: 90 giga pascal baino gehiago.

METEORITOEN KOLOREAREN ARABERA

Meteoritoak atmosferan sartzean duten kolorearen arabera beraien konposaketa kimikoa
jakin dezakegu.
- Urdin argi edo turkesa: Magnesioa du gehien bat.

- Laranja: Burdina gehien bat.

- Bioleta: Kaltzioa du gehien bat.

2016/17

1.BATX

GEOLOGIA

METEORITOAK

- Horia: Sodioz osatua.

- Gorria nitrogeno-oxidoz osatua.

5. Zergatik da garrantzitsua Lurraren barne egitura ikertzeko?

Meteoritoak ematen diguten informazioa garrantzitsua eta oso erabilgarria izan daiteke
Lurraren barneko materialen konposaketa ezagutu ahal izateko.
Metodo batzuk diote meteorito batzuen urteak duela 4500 miloi urtekoak direla, hau da,
Lurraren urteekin bat egiten du. Uste da meteorito askoren konposaketa Lurraren barneko
kapa batzuen bera dela.
Meteoritoak nukleoren konposizioaren datuak ere ematen dituzte, uste baita Lurra sortu
zenaren zatiak direla. Meteorito arrokatsuak daude,
peridotitaz osatutakoak eta meteorito metalikoak daude
burdinez, nikelez eta iridioz osatuak.Lehenengo horiek
uste da Lurreko mantua osatzen duten antzeko arrokak
direla, bigarrenak berriz nukleoaren konposizioaren
adierazle direla uste da.

Bibliografia
http://www.astromia.com/solar/meteoritos.htm
http://www.cienciakanija.com/2008/07/16/%C2%BFde-donde-proceden-los-meteoritos/

2016/17

1.BATX

GEOLOGIA

METEORITOAK

http://chemispedro.blogspot.com.es/2012/10/tipos-de-meteoritos.html
http://www.todoelsistemasolar.com.ar/meteoro.htm
http://www.astromia.com/solar/nubeoort.htm
http://historiaybiografias.com/tierra/
https://es.wikipedia.org/wiki/N%C3%BAcleo_de_la_Tierra

2016/17

1.BATX