I.

ARZ ve TALEP
I.2. ARZ
Taleple birlikte iktisatn en temel kavramlarndan biri olan arz en basit anlamyla bireylerin
sahibi olduklar mal ve hizmetleri baka mal ve hizmetlerle deitirmek amac ile piyasaya
sunmalardr. Burada dikkat edilmesi gereken husus tm bireylerin ayn zamanda hem arz
edici hem de talep edici olabilmeleridir. Modern dnyada bireyler herhangi bir mal ve hizmeti
arz ettiklerinde bunun karlnda alclardan da para talep ederler. Yani bu bireyler mallar
asndan arz edici iken para asndan talep edici durumdadrlar. Gerekten de bireylerin
herhangi bir mal piyasaya getirerek arz etmelerinin temel nedeni bunun karlnda baka bir
mal (veya paray) talep ediyor olmalardr. rnein bir kuma reticisi, eer tketmek zere
ekmek talep edecekse ncelikle elindeki kuman bir ksmn arz etmek zorundadr. Fark
edeceiniz gibi burada da yine nispi fiyatlara gnderme yapmaktayz. Ayn talep mevzusunda
olduu gibi arz asndan da bireyler karar alrken aslnda nispi fiyatlar dikkate alrlar. Tabii
ki gnmzn karmak piyasa yapsnda hibirimiz bir iklet ya da ekmek alrken nispi
fiyatlarla uramayz. Ancak karlatmz tm mutlak fiyatlarn gerisinde aslnda nispi
fiyatlar ilikisi vardr. Bir lde felsefi saylacak bu meseleyi daha fazla irdelemeden, bizim
analizlerimizde kullandmz haliyle arzn ne olduunu tanmlamaya alalm.
Bu ders notlarnda birok yerde arz ediciler yerine reticiler kavramn kullanacaz.
Buradaki ama analizlerimizi biraz daha basitletirmektir. Yani elinde bir mal olan ve bunu
piyasaya getiren her bireyi arz edici olarak ifadelendirmek yerine, herhangi bir mal piyasaya
getirerek arz etmek amac ile reten insanlara arz edici diyeceiz. Doaldr ki bu bata
yaptmz tanm dlamaz ancak sadece kstlar ve basitletirir. Bir kere bu kstlamay
yaptktan ve arz edicileri reticiler ile snrladktan sonra, reticilerin bir mal retip
retmeyeceklerine ya da ne kadar reteceklerine nasl karar verdiklerine bakabiliriz.
Basit bir rnek olmas asndan bir iftinin retim kararlarn nasl aldn
incelemek uygun olacaktr. Bir ifti hangi rn ekeceine karar verirken toprann ve
iklimin rne uygunluunun yan sra o rnn fiyatn da dikkate alr. Dnn ki patates
eken bir ifti eer iki yl st ste buday fiyatlarnn yksek seyrettiini grrse patates
ekmek yerine buday ekmeyi tercih edebilir. Bunun anlam fiyat nispi olarak dk kalan
rnn arznn decei ve fiyat yine nispi olarak artan maln arznn artacadr. Buday
fiyatlarnn yksek seyretmeye devem etmesi durumunda ne olacaktr. Eer bu iftinin
arazisinde ekime elverili topraklar varsa bu topraklarda da ekim yapmaya balayacak ve
retimini arttracaktr. Ya da daha nceleri tarma amay dnmedii daha verimsiz
topraklar da tarma amaya balayacaktr. Yalnz burada bir hususa dikkat etmek gerekir.
Balangta ekim yapt topraklara nazaran daha az elverili topraklar tarma amas
iftinin bu topraklarda retecei budayn maliyetinin ykselmesine yol aacaktr.
Maliyetlerin ykselmesi ise arz etkileyecek bir baka faktrdr. Bunu zerinde daha sonra
ayrntl olarak duracaz. Bu ksmda bu rnekten hareketle bir maln fiyatnn artmas
durumunda arznn artacan fiyatnn azalmas durumunda ise arznn azalacan sylemek
yeterli olacaktr.
imdi artk daha formel olarak arz meselesini inceleyebiliriz. ncelikle, grafik yardm
ile gstermeye alacamz arz erisini tanmlayalm.

Arz Erisi, btn satclarn satacaklar toplam mal miktarn o mala uygulanan fiyatla
ilikilendirir. Talep erisinde olduu gibi arz erisinin pozisyonu da vergi, faktr fiyat ve
teknoloji seviyesi gibi birok etmene baldr.
ekil 1.3: Arz erisi
Arz erisi deiik fiyat seviyelerinde arz
edilen miktar gsterir. Genellikle fiyat ne
kadar yksekse arz edilen miktar da o kadar
oktur.
Arz erisi ve talep erisini ltfen
kartrmaynz. Talep erisi insanlarn tatmin
olabilmek iin istedikleri miktarlar (ki bu
fiyata baldr) gsterirken arz erisi
satclarn arz etmek istedikleri miktar
gsterir. Arz edilen miktar satclar tarafndan
krlarn maksimize edecek ekilde belirlenir.
Ayrca (talep erisinde olduu gibi) arz erisi
zerindeki
hareketleri
fiyat
seviyesi
belirlerken arz erisindeki kaymalar baka
faktrlere baldr.

Belirli bir mala olan talep gibi herhangi bir maln arz da fiyat haricindeki birok ilgili
deikenden etkilenir. Biz btn bu deikenleri arz kaydrc olarak nitelendiririz ve arz
etkileyen bu deikenleri arz fonksiyonunu aklamakta kullanrz.
Arz Fonksiyonu Qs(P,W), btn satclar tarafndan sata sunulan toplam mal
miktarn o mala uygulanan fiyatla ve dier ilgili deikenlerle ilikilendirir.
Arz kaydrclarna rnek olarak, asgari cretteki bir art, yeni bir teknolojiye geii,
yeni evresel dzenlemeleri, yeni firma girilerini dnebiliriz.
Matematiksel Yaklam
Arz fonksiyonunun lineer biimi genellikle u ekildedir:
P = c + d*Q ya da Q = (P - c) / d
Burada "c" arz edilen miktar sfrlayan fiyat, "d" ise arz fonksiyonun eimini gstermektedir.
Biz bu lineer biimi ilgili deikenleri gz nnde bulundurarak kartabiliriz.