Chng m u

I TNG, NHIM V V PHNG PHP NGHIN CU

MN NG LI CCH MNG CA NG CNG SN VIT NAM
I.

I TNG V PHNG PHP NGHIN CU:

1. i tng nghin cu:
a. Khi nim ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam:
ng cng sn Vit Nam l i tin phong ca giai cp cng nhn ng thi
l i tin phong ca nhn dn lao ng v ca dn tc Vit Nam; i biu trung
thnh li ch ca giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v ca dn tc. ng cng
sn Vit Nam ly ch ngha Mc Lnin v t tng H Ch Minh lm nn tng t
tng, kim ch nam cho hnh ng; ly tp trung dn ch lm nguyn tc t chc c
bn.
Ngay t khi ra i, thm nhun ch ngha Mc Lnin, ng ra
ng li cch mng ng n V vy, ng on kt c nhng lc lng
cch mng to ln chung quanh giai cp mnh. Cn cc ng phi ca cc giai cp
khc th hoc b ph sn, hoc b c lp. Do , quyn lnh o ca ng ta ng ca giai cp cng nhn khng ngng cng c v tng cng.
Gn 80 nm qua, di s lnh o ca ng, nhn dn Vit Nam ginh
c nhng thng li to ln:
- Cuc cch mng thng Tm nm 1945 thnh cng, ginh c lp cho dn
tc, t do cho nhn dn, m ra mt k nguyn mi cho nc nh - c lp
dn tc gn lin vi ch ngha x hi.
- nh thng cc th lc xm lc, gii phng dn tc, thng nht t nc
- Bo v vng chc lnh th v ch quyn quc gia.
- Tin hnh thnh cng s nghip i mi, a Vit Nam hi nhp vo tro
lu chung ca th gii pht trin mnh m, vng chc.
- Gp phn vo tch cc vo s nghip ha bnh, thnh vng ca nhn dn
th gii.
S lnh o ca ng l nhn t hng u quyt nh mi thng li ca cch
mng Vit Nam. Trong hot ng lnh o ca ng, vn c bn trc ht l
ra ng li cch mng. Hoch nh ng li l cng vic quan trng hng u ca
mt chnh ng.
ng li cch mng ca ng l h thng quan im, ch trng, chnh sch
v mc tiu, phng hng, nhim v v gii php ca cch mngVit Nam. ng
li cch mng ca ng c th hin qua cng lnh, ngh quyt, ch th
Trong tin trnh lnh o cch mng Vit Nam, ty theo ni dung, tnh cht,
phm vi v thi gian ng ra ng li cch mng theo cc cp khc nhau.
C ng li chnh tr chung, xuyn sut c qu trnh cch mng nh: ng li c
lp dn tc gn lin vi ch ngha x hi. C ng li cch mng trong thi k lch
1

s nh: ng li cch mng dn tc dn ch nhn dn; ng li cch mng x hi

ch ngha. C ng li vch ra trong tng giai on nh: ng li cch mng
trong thi k vn ng dn ch 1936 1939; ng li cch mng trong thi k
khi ngha ginh chnh quyn (1939 1945); ng li cch mng min Nam trong
thi k chng M (1954 1975); ng li i mi (t i hi VI, nm 1986).
Ngoi ra cn c ng li cch mng vch ra cho tng lnh vc hot ng nh:
ng li cng nghip ha, ng li i ngoi
ng li cch mng ca ng ch c gi tr ch o thc tin khi nm bt
ng quy lut vn ng khch quan.V vy trong qu trnh lnh o v ch o cch
mng, ng phi thng xuyn ch ng nghin cu l lun, tng kt thc tin
kp thi iu chnh, pht trin ng li, thm ch nu thy ng li khng cn ph
hp vi s vn ng ca thc tin th phi thay i.
ng li ng l nhn t hng u quyt nh thng li ca cch mng,
quyt nh v tr, uy tn ca ng i vi quc gia dn tc. V vy, tng cng vai
tr lnh o ca ng trc ht phi xy dng ng li cch mng ng n.
Ngha l, ng li ca ng phi c hoch nh trn c s kt hp sng to quan
im l lun khoa hc ca ch ngha Mc Lnin; tri thc tin tin ca nhn loi;
c im, yu cu, nhim v ca thc tin cch mng Vit Nam v c im, xu th
quc t. ng li phi nhm phng s T quc, phc v nhn dn. ng li
ng s i vo i sng, soi sng thc tin v tr thnh ngn c thc tnh, ng vin
v tp hp qun chng nhn dn tham gia t gic phong tro cch mng mt cch
hiu qu nht. Ngc li, nu sai lm v ng li th cch mng s b tn tht, thm
ch b tht bi.
hoch nh ng li cch mng ng n ng phi nm vng v vn
dng sng to ch ngha Mc Lnin, t tng H Ch Minh, bm st thc tin vn
ng ca t nc v thi i, tm ti nghin cu nm bt nhng quy lut khch
quan, chng mi biu hin ca ch ngha gio iu, ch quan, duy ch.
b. i tng nghin cu mn hc:
Mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam nghin cu s ra i
ca ng cng sn Vit Nam v ng li do ng ra trong qu trnh lnh o
cch mng Vit Nam t nm 1930 n nay. Do , i tng ca mn hc l s ra
i ca ng v h thng quan im, ch trng, chnh sch ca ng trong tin
trnh cch mng Vit Nam - t cch mng dn tc dn ch nhn dn n cch mng
x hi ch ngha.
Mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam c mi quan h mt
thit vi mn Nhng nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin v mn T tng
H Ch Minh. V ng li ca ng l s kt hp chn l ph bin ca ch ngha
Mc Lnin v t tng H Ch Minh vi thc tin cch mng Vit Nam. Do ,
nm vng 2 mn hc ny s trang b cho sinh vin c s khoa hc v phng php
lun khoa hc nhn thc ng li, ch trng, chnh sch ca ng mt cch
su sc v ton din hn.
2

Mc khc, v ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam khng ch

phn nh s vn dng sng to cc nguyn l c bn ca ch ngha Mc Lnin, t
tng H Ch Minh m cn l s b sung, pht trin v lm phong ph ch ngha
Mc - Lnin, t tng H Ch Minh trc s vn ng, bin i khng ngng ca
t nc v quc t. Do , vic nghin cu ng li ca cch mng ca ng
cng sn Vit Nam gp phn lm sng t vai tr nn tng t tng v kim ch nam
cho hnh ng ca ng, ng thi lm tng tnh thuyt phc ca 2 mn l lun
chnh ny.
2. Nhim v nghin cu:
Mt l, lm r s ra i ca ng cng sn Vit Nam - ch th hoch nh
ng li cch mng Vit Nam.
Hai l, lm r qu trnh hnh thnh v pht trin ng li cch mng ca
ng t nm 1930 n nay. Trong c bit lm r ng li trn mt s lnh vc
c bn ca thi k i mi.
Yu cu t ra i vi vic dy v hc mn ng li cch mng ca ng
cng sn Vit Nam:
i vi ngi dy: phi nghin cu y cc ngh quyt, ch th ca
ng trong ton b tin trnh lnh o cch mng, bo m cp nht h
thng ng li ca ng. Mc khc, trong ging dy phi lm r hon
cnh lch s ra i v s b sung, pht trin cc quan im, ch trng
ca ng th hin trong ngh quyt. Gn l lun vi thc tin trong qu
trnh ging dy.
i vi ngi hc: phi nm vng ni dung c bn ng li ca ng
t l gii nhng vn thc tin v vn dng quan im ca ng
vo cuc sng.
i vi c ngi dy v ngi hc: trn c s nghin cu mt cch c h
thng, su sc ng li ca ng cng vi tri thc chuyn ngnh ca
mnh c th ng gp kin cho ng v ng li, chnh sch, p ng
yu cu nhim v ca cch mng nc ta.
II.
PHNG PHP NGHIN CU V NGHA CA VIC HC
TP MN HC:
1. Phng php nghin cu:
Phng php hiu theo ngha chung nht l con ng, cch thc v bin
php t ti mc ch. Trong trng hp c th ca mn hc ng li cch
mng ca ng, phng php nghin cu c hiu l con ng, cch thc
nhn thc ng n nhng ni dung c bn ca ng li v hiu qu tc ng ca
n trong thc tin cch mng Vit Nam.
a. C s phng php lun:
Nghin cu mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam phi da
trn th gii quan, phng php lun khoa hc ca ch ngha Mc Lnin, cc quan

im c ngha phng php lun ca Ch tch H Ch Minh v cc quan im ca

ng.
b. Phng php nghin cu:
Gia phng php nghin cu v ni dung nghin cu c mi quan h bin
chng. Phng php phi trn c s s vn ng ca ni dung. V vy, phng php
nghin cu mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam, ngoi phng
php lun chung nu trn, i vi mi ni dung c th cn phi vn dng mt
phng php nghin cu ph hp. Trong , s dng phng php lch s (nghin
cu s vt, hin tng theo trnh t thi gian, theo qu trnh din bin i t pht sinh,
pht trin n kt qu ca n) v phng php logic (nghin cu mt cch tng qut
nhm tm ra bn cht ca s vt, hin tng v khi qut thnh l lun) l ht sc
quan trng trong nghin cu ng li cch mng ca ng. Ngoi ra cn c th s
dng cc phng php khc nh: phn tch, tng hp, so snh, quy np v din dch,
c th ha, tru tng ha thch hp vi tng ni dung ca mn hc.
2. ngha ca vic hc tp mn hc:
Mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam trang b cho sinh
vin nhng hiu bit c bn v s ra i ca ng, v quan im, ng li ca
ng trong cch mng dn tc dn ch nhn dn v cch mng x hi ch ngha ,
c bit l ng li ca ng trong thi k i mi.
Hc tp mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam c ngha
rt quan trng i vi vic bi dng cho sinh vin nim tin vo s lnh o ca
ng, nh hng phn iu theo mc tiu, l tng v ng li ca ng; nng
cao thc trch nhim ca sinh vin trc nhng nhim v trng i ca t nc.
Qua hc tp mn ng li cch mng ca ng cng sn Vit Nam sinh
vin c th vn dng kin thc chuyn ngnh ch ng, tch cc gii quyt nhng
vn kinh t, chnh tr, x hi theo ng li, chnh sch ca ng.

Chng I

S RA I CA NG CNG SN VIT NAM

V CNG LNH CHNH TR U TIN CA NG
I.

HON CNH LCH S RA I NG CNG SN VIT NAM:

1. Hon cnh quc t cui th k XIX u th k XX:
a. S chuyn bin ca ch ngha t bn v hu qu ca n:
T cui th k XIX, ch ngha t bn chuyn t t do cnh tranh sang giai
on quc ch ngha. Cc nc t bn quc, bn trong th tng cng bc lt
nhn dn lao ng, bn ngoi th xm lc v p bc nhn dn cc dn tc thuc a.
S thng tr tn bo ca ch ngha quc lm cho i sng nhn dn lao ng cc
nc tr nn cng cc. Mu thun gia cc dn tc thuc a vi ch ngha thc dn
ngy cng gay gt, phong tro u tranh chng xm lc din ra mnh m cc
nc thuc a.
b. Ch ngha Mc Lnin:
Vo gia th k XIX, phong tro u tranh ca giai cp cng nhn pht trin
mnh m, t ra yu cu bc thit phi c h thng l lun khoa hc vi t cch l
v kh t tng l lun ca giai cp cng nhn trong cuc u tranh chng ch ngha
t bn. Trong bi cnh , ch ngha Mc ra i, v sau c Lnin pht trin v tr
thnh ch ngha Mc Lnin.
Ch ngha Mc Lnin ch r, mun ginh c thng li trong cuc u
tranh thc hin s mnh lch s ca mnh, giai cp cng nhn phi lp ra ng cng
sn. S ra i ca ng cng sn l tt yu khch qaun p ng cuc u tranh ca
giai cp cng nhn chng p bc, bc lt.
Tuyn ngn ca ng cng sn (nm 1848), xc nh:
- Nhng ngi cng sn lun lun i biu cho li ch ca ton b phong
tro.
- L b phn kin quyt nht trong cc ng cng nhn cc nc.
- H hiu r nhng iu kin, tin trnh v kt qu ca phong tro v sn.
Nhng nhim v ch yu c tnh quy lut m chnh ng ca giai cp cng
nhn cn thc hin l:
- T chc, lnh o cuc u tranh ca cng nhn thc hin mc ch
l ginh ly chnh quyn v xy dng x hi mi.
- ng phi lun ng trn lp trng ca giai cp cng nhn, mi chin
lc, sch lc ca ng u lun xut pht t li ch ca giai cp cng
nhn.
- Nhng ng phi i biu cho quyn li ca ton th nhn dn lao
ng. Bi v giai cp cng nhn ch c th gii phng c mnh nu
ng thi gii phng cho cc tng lp nhn dn lao ng khc trong x
hi.
5

- Ch ngha Mc Lnin lay chuyn, li cun qun chng nhn dn

v c nhng phn t u t, tch cc cc nc thuc a vo phong
tro cng sn.
K t khi ch ngha Mc Lnin c truyn b vo Vit Nam, phong tro
yu nc v phong tro cng nhn pht trin mnh m theo khuynh hng cch
mng v sn dn ti s ra i ca cc t chc cng sn Vit Nam. H Ch Minh
vn dng sng to ch ngha Mc Lnin vo thc tin cch mng Vit Nam, p
ng ng hon cnh v nhu cu ca cch mng nc ta, t sng lp ra ng cng
sn Vit Nam. Ch ngha Mc Lnin l nn tng t tng ca ng cng sn Vit
Nam.
c. Cch mng thng Mi Nga v Quc t Cng sn:
Nm 1917, cuc Cch mng thng Mi Nga ginh c thng li. Nh nc
X Vit trn nn tng lin minh cng nng di s lnh o ca ng Bsvic Nga
ra i. Vi thng li ca Cch mng thng Mi, ch ngha Mc Lnin t l lun
tr thnh hin thc, ng thi m u mt thi i mi thi i cch mng
chng quc, thi i gii phng dn tc. Cuc cch mng ny c v mnh m
phong tro u tranh ca giai cp cng nhn, nhn dn cc nc v l mt trong
nhng ng lc thc y s ra i ca nhiu ng cng sn: ng cng sn c,
ng cng sn Hungary (1918), ng cng sn M (1919), ng cng sn Anh,
ng cng sn Php (1920), ng cng sn Trung Quc v ng cng sn Mng
C (1921), ng cng sn Nht Bn (1922)
i vi cc dn tc thuc a, Cch mng thng Mi Nga nu tm gng
sng trong vic gii phng cc dn tc b p bc. V ngha ca Cch mng thng
Mi, Nguyn i Quc khng nh: Cch mng thng Mi nh ting st nh
thc nhn dn chu tnh gic m hng th k nay. V Cch mnh Nga dy cho
chng ta rng mun cch mnh thnh cng th phi dn chng (cng nng) lm gc,
phi c ng vng bn, phi bn gan, phi hy sinh, phi thng nht. Ni tm li l
phi theo ch ngha M Khc T v Lnin.
Thng 3/1919, Quc t cng sn (Quc t III) c thnh lp. S ra i ca
Quc t cng sn c ngha thc y s pht trin mnh m ca phong tro cng
sn v cng nhn quc t. S tho ln th nht nhng Lun cng v vn dn tc
v vn thuc a ca Lnin c cng b ti i hi II Quc t cng sn vo nm
1920 ch ra phng hng u tranh gii phng cc dn tc thuc a, m ra con
ng gii phng cc dn tc b p bc trn lp trng cch mng v sn.
i vi Vit Nam, Quc t cng sn c vai tr quan trng trong vic truyn b
ch ngha Mc Lnin v thnh lp ng cng sn Vit Nam. Nguyn i Quc
khng nhng nh gi cao s kin ra i Quc t cng sn i vi phong tro cch
mng th gii, m cn nhn mnh vai tr ca t chc ny i vi cch mng Vit
Nam. An Nam mun lm cch mnh thnh cng, th tt phi nh tam quc t.

2. Hon cnh trong nc:

a. X hi Vit Nam di s thng tr ca thc dn Php:
Chnh sch cai tr ca thc dn Php:
Nm 1858, thc dn Php n sng tn cng xm lc Vit Nam. Sau khi tm
thi dp tt c cc phong tro u tranh ca nhn dn ta, thc dn Php tng bc
thit lp b my thng tr Vit Nam.
V chnh tr, thc dn Php tc b quyn lc i ni v i ngoi ca chnh
quyn phong kin nh Nguyn; chia Vit Nam thnh 3 x: Bc K, Trung k, Nam
k v thc hin mi k mt ch cai tr ring. ng thi vi chnh sch nham
him ny, thc dn Php tin hnh hp tc vi giai cp a ch trong vic bc lt
kinh t v p bc chnh tr i vi nhn dn ta.
V kinh t, thc dn Php tin hnh cp ot rung t lp n in; u
t vn khai thc ti nguyn (m than, m thic, m km); xy dng mt s c s
cng nghip (in, nc); xy dng h thng ng b, ng thy, bn cng phc
v cho chnh sch khai thc thuc a ca nc Php. Chnh sch khai thc thuc a
ca thc dn Php dn n hu qu l nn kinh t Vit Nam b l thuc vo t bn
Php, b km hm trong vng lc hu.
V vn ha, thc dn Php thc hin chnh sch vn ha gio dc thc dn;
dung tng, duy tr cc h tc lc hu Nguyn i Quc vch r ti c ca ch
cai tr thc dn ng Dng: chng ti khng nhng b p bc v bc lt mt
cch nhc nh, m cn b hnh h v u c mt cch th thm bng thuc
phin, bng ru chng ti phi sng trong cnh ngu dt ti tm v chng ti
khng c quyn t do hc tp.
Tnh hnh giai cp v mu thun c bn trong x hi Vit Nam:
Di tc ng ca chnh sch cai tr, chnh sch kinh t, vn ha, gio dc
thc dn, x hi Vit Nam din ra qu trnh phn ha ngy cng su sc:
Giai cp a ch Vit Nam: chim khong 7% c dn nng thn nhng nm
trong tay 50% din tch rung t. S cu kt gia giai cp a ch vi thc dn
Php gia tng trong qu trnh t chc cai tr ca ngi Php. Tuy nhin, trong ni b
a ch Vit Nam lc ny c s phn ha: mt b phn a ch c lng yu nc,
cm ght ch thc dn tham gia u tranh chng Php di cc hnh thc khc
nhau.
Giai cp nng dn: l lc lng ng o nht trong x hi Vit Nam (chim
khong 90% dn s), giai cp nng dn phi chu 2 tng p bc, bc lt ca thc dn
v phong kin. Tnh cnh khn kh, bn cng ca giai cp nng dn Vit Nam
lm tng thm lng cm th quc v phong kin tay sai, lm tng thm ch cch
mng ca h trong cuc u tranh ginh li rung t v quyn sng t do.
Giai cp cng nhn Vit Nam: ra i t cuc khai thc thuc a ln th nht
ca thc dn Php, giai cp cng nhn tp trung nhiu cc thnh ph v vng m
nh: H Ni, Si Gn, Hi Phng, Nam nh, Vinh, Qung Ninh.

a s cng nhn Vit Nam trc tip xut thn t giai cp nng dn, nn nhn
ca chnh sch chim ot rung t m thc dn Php thi hnh Vit Nam. V vy,
giai cp cng nhn Vit Nam c quan h trc tip v cht ch vi giai cp nng dn.
Giai cp cng nhn Vit Nam ra i trc giai cp t sn dn tc Vit Nam, v
va ln ln n sm tip thu nh sng cch mng ca ch ngha Mc Lnin,
nhanh chng tr thnh lc lng chnh tr t gic, thng nht khp Bc Trung
Nam.
Giai cp t sn Vit Nam: bao gm t sn cng nghip, t sn thng nghip,
t sn nng nghip. Trong giai cp t sn c mt b phn kim a ch.
Ngay t khi ra i, giai cp t sn Vit Nam b t sn Php v t sn ngi
Hoa cnh tranh, chn p, do th lc kinh t v a v chnh tr ca giai cp t sn
Vit Nam nh b v yu t. V vy, giai cp t sn Vit Nam khng iu kin
lnh o cuc cch mng dn tc, dn ch i n thnh cng.
Tng lp tiu t sn Vit Nam: Bao gm hc sinh, tr thc, th th cng, vin
chc v nhng ngi lm ngh t do. Trong , gii tr thc v hc sinh l b phn
quan trng ca tng lp tiu t sn. i sng ca tiu t sn Vit Nam bp bnh v
d b ph sn tr thnh nhng ngi v sn. Tiu t sn Vit Nam c lng yu nc,
cm th quc thc dn, li chu nh hng ca nhng t tng tin b t bn
ngoi truyn vo. V vy, y l lc lng c tinh thn cch mng cao. ng thi
h t ra thc thi v rt nhy cm vi thi cuc. c phong tro cch mng rm
r ca cng nng thc tnh v c v, h bc vo hng ng cch mng ngy cng
ng v ng vai tr quan trng trong phong tro u tranh ca nhn dn, nht l
thnh th.
Tm li, chnh sch thng tr ca thc dn Php tc ng mnh n x hi
Vit Nam trn cc lnh vc chnh tr, kinh t, vn ha - x hi. Trong c bit l
s ra i ca 2 giai cp mi l cng nhn v t sn Vit Nam. Cc giai cp, tng lp
trong x hi nc ta lc ny u mang thn phn ngi dn mt nc v nhng
mc khc nhau u b thc dn Php p bc bc lt. V vy, trong x hi Vit
Nam, ngoi mu thun c bn gia nhn dn, ch yu l nng dn vi giai cp a
ch phong kin, ny sinh mu thun va c bn va ch yu v ngy cng gay
gt trong i sng dn tc, l mu thun gia ton th nhn dn Vit Nam vi
thc dn Php xm lc. Tnh cht x hi Vit Nam l x hi thuc a, na phong
kin. Thc tin lch s Vit Nam t ra 2 yu cu: mt l, phi nh ui thc dn
Php xm lc, ginh c lp cho dn tc v t do cho nhn dn; hai l, xa b ch
phong kin, ginh quyn dn ch cho nhn dn, ch yu l rung t cho nng
dn. Trong chng quc, gii phng dn tc l nhim v hng u.
b. Phong tro yu nc theo khuynh hng phong kin v t sn cui
th k XIX u th k XX:
Trc s xm lc ca thc dn Php, phong tro u tranh gii phng dn
tc theo khuynh hng phong kin v t sn din ra mnh m.

Phong tro Cn Vng (1885 1896): Ngy 13/7/1885, vua Hm Nghi xung
chiu Cn Vng. Phong tro Cn Vng pht trin mnh ra nhiu a phng
Bc k, Trung k v Nam k. Ngy 1/11/1888, vua Hm Nghi b Php bt nhng
phong tro vn tip tc pht trin cho n nm 1896 mi kt thc.
Cuc khi ngha Yn Th (Bc Giang): din ra t nm 1884. Ngha qun Yn
Th nh thng Php nhiu trn v gy cho chng nhiu kh khn, thit hi. Cuc
chin u ca ngha qun Yn Th ko di n nm 1913 th b dp tt.
Trong Chin tranh th gii ln th nht (1914 1918), cc cuc khi ngha v
trang chng Php ca nhn dn Vit Nam vn tip din nhng u khng thnh cng.
Tht bi ca cc phong tro trn chng t h t tng phong kin khng
iu kin lnh o phong tro yu nc gii quyt thnh cng nhim v dn tc
Vit Nam.
Bn cnh cc cuc khi ngha nu trn, u th k XX, phong tro yu nc
di s lnh o ca tng lp s phu tin b chu nh hng ca t tng dn ch t
sn din ra si ni. V mt phng php, tng lp s phu lnh o phong tro gii
phng dn tc u th k XX c s phn ha thnh 2 xu hng. Mt b phn ch
trng nh ui thc dn Php ginh c lp dn tc, khi phc ch quyn quc
gia bng bin php v lc - bo ng; mt b phn khc li coi duy tn - ci cch l
gii php tin ti khi phc c lp.
i din ca xu hng bo ng l Phan Bi Chu vi ch trng dng bin
php bo ng nh ui thc dn Php, khi phc nn c lp cho dn tc.
S nghip cch mng ca Phan Bi Chu tri qua nhiu bc thng trm, i t
lp trng qun ch lp hin n lp trng dn ch t sn nhng u tht bi. Vo
na u thp k 20 ca th k XX, Phan Bi Chu chu nh hng ca cch mng
thng Mi Nga. ng c cm tnh vi nc Nga x vit, ch ngha x hi v c
t hy vng vo Nguyn i Quc. Nguyn i Quc nh gi Phan Bi Chu l
tiu biu cho ch ngha quc gia.
i din cho xu hng ci cch l Phan Chu Trinh vi ch trng vn ng
ci cch vn ha - x hi, ng vin lng yu nc trong nhn dn; kch bn vua
quan phong kin thi nt, xng t tng dn ch t sn; thc hin khai dn tr,
chn hng kh, hu dn sinh, m mang dn quyn; phn i u tranh v trang v
cu ngoi vin.
Hot ng cch mng ca Phan Chu Trinh gp phn thc tnh lng yu
nc ca nhn dn Vit Nam. Tuy nhin, v phng php c Phan Chu Trinh ch
yu cu ngi Php thc hin ci lng iu l sai lm, chng khc g n xin
gic r lng thng.
Ngoi ra, trong thi k ny Vit Nam cn c nhiu phong tro u tranh
khc nh: phong tro ng Kinh ngha thc (1907), phong tro ty chay cc ch
(1919), phong tro chng c quyn xut nhp khu cng Si Gn (1923); u
tranh trong cc hi qun ht, hi ng thnh ph i ci cch t do dn ch

T trong phong tro u tranh, cc t chc ng phi ra i: ng lp hin

(1923), ng Thanh nin (3/1926), ng thanh nin cao vng (1926), Vit Nam
ngha on (1925) sau nhiu ln i tn th n thng 7/1928 ly tn l Tn Vit
cch mng ng, Vit Nam quc dn ng (12/1927). Cc ng phi chnh tr t sn
tiu t sn trn gp phn thc y phong tro yu nc chng Php, c bit l
Tn Vit v Vit Nam quc dn ng.
Tn Vit cch mng ng: ra i v hot ng trong bi cnh Hi Vit Nam
cch mng thanh nin pht mnh tc ng mnh m n ng ny. Trong ni b
ng din ra cuc u tranh gia hai khuynh hng: t tng cch mng v sn v
t tng ci lng. Cui cng khuynh hng cch mng theo quan im v sn dn
thng th. Mt s ng vin tin tin ca Tn Vit chuyn sang Hi Vit Nam
cch mng thanh nin. S ng vin tin tin cn li trong Tn Vit tch cc chun
b tin ti thnh lp mt chnh ng theo ch ngha Mc - Lnin.
Vit Nam quc dn ng: l mt ng chnh tr theo xu hng dn ch t sn.
iu l ng ghi mc tiu hot ng l: trc lm dn tc cch mng, sau lm th
gii cch mng; nh ui gic Php, nh ngi vua, thit lp nn dn quyn. Sau
v m st Ba Danh, trm m phu n in cao su ca Php (2/1929), ng b khng
b d di, t chc ng b ph v nhiu ni. Trc tnh th nguy cp, lnh o Vit
Nam quc dn ng quyt nh dc ht lc lng vo trn u tranh sng mi vi
k th. Cuc khi ngha ca Vit Nam quc dn ng bt u vo m 9/2/1930
Yn Bi, Ph Th, Hi Dng, Thi Bnh trong tnh th hon ton b ng nn b
thc dn Php nhanh chng dp tt.
Tm li, trc yu cu lch s ca x hi Vit Nam, cc phong tro u tranh
chng Php din ra si ni di nhiu tro lu t tng. Mc tiu ca cc cuc u
tranh thi k ny u hng ti ginh c lp cho dn tc vi cc lp trng giai
cp khc nhau nhm khi phc ch phong kin hoc thit lp ch qun ch lp
hin, hoc cao hn l thit lp ch cng ha t sn; vi cc phng thc, bin
php u tranh khc nhau: bo ng hoc ci cch; vi quan im tp hp lc lng
bn ngoi khc nhau: da vo Php thc hin ci cch hoc da vo ngoi vin
nh Php Nhng cui cng cc cuc u tranh u tht bi.
Mt s t chc chnh tr theo lp trng quc gia t sn ra i v c gng
th hin vai tr ca mnh trong cuc u tranh ginh c lp dn tc v dn ch.
Nhng cc phong tro v t chc trn do nhng hn ch v giai cp, v ng li
chnh tr; h thng t chc li thiu cht ch; khng c nng lc tp hp rng ri lc
lng ca dn tc, nht l cha tp hp c 2 lc lng x hi c bn l cng nhn
v nng dn, nn cui cng khng thnh cng. S tht bi ca cc phong tro yu
nc theo lp trng quc gia t sn Vit Nam u th k XX phn nh a v
kinh t, chnh tr v kh nng yu km ca giai cp ny trong tin trnh cch mng
dn tc; phn nh s bt lc ca h trc nhng nhim v do lch s dn tc Vit
Nam t ra.

10

Mc d b tht bi nhng s pht trin mnh m ca phong tro yu nc cui

th k XIX u th k XX c ngha rt quan trng. N l s tip ni truyn thng
yu nc, kin cng bt khut v c lp t do ca dn tc Vit Nam v chnh s
pht trin ca phong tro yu nc to c s x hi thun li cho vic tip nhn
ch ngha Mc Lnin, quan im cch mng ca Nguyn i Quc vo Vit Nam;
phong tro yu nc tr thnh mt trong 3 nhn t cu thnh ng cng sn Vit
Nam.
S tht bi ca cc phong tro yu nc chng thc dn Php chng t con
ng cu nc theo h t tng phong kin v h t tng t sn b tc. Cch
mng Vit Nam lm vo tnh trng khng hong su sc v ng li, v giai cp
lnh o. Nhim v lch s t ra l phi tm mt con ng cch mng mi, vi 1
giai cp c t cch i biu cho quyn li ca dn tc, ca nhn dn, c uy tn
v nng lc lnh o cch mng dn tc dn ch i n thnh cng.
c. Phong tro yu nc theo khuynh hng v sn:
Nguyn i Quc chun b cc iu kin v chnh tr, t tng v t chc cho
vic thnh lp ng cng sn Vit Nam:
Nm 1911, Nguyn Tt Thnh ra i tm ng cu nc. Trong qu trnh tm
ng cu nc, Ngi tm hiu k cc cuc cch mng in hnh trn th gii.
Ngi nh gi cao t tng t do, bnh ng, bc i v quyn con ngi ca cc
cuc cch mng t sn tiu biu nh cch mng M (1776), cch mng Php
(1789) nhng cng nhn thc r nhng hn ch ca cc cuc cch mng t sn.
T , Ngi khng nh con ng cch mng t sn khng th a li c lp v
hnh phc tht s cho nhn dn cc nc thuc a ni chung, nhn dn Vit Nam
ni ring.
Nguyn i Quc c bit quan tm tm hiu cuc cch mng thng Mi Nga
nm 1917. Ngi rt ra kt lun: Trong th gii by gi ch c cch mnh Nga l
thnh cng, v thnh cng n ni, ngha l dn chng c hng ci hnh
phc t do, bnh ng tht s
Vo thng 7/1920, Ngi c bn S tho ln th nht nhng lun cng v
vn dn tc v vn thuc a ca Lnin ng trn bo Nhn o. Ngi tm
thy trong Lun cng ca Lnin li gii p v con ng gii phng cho nhn dn
Vit Nam; v vn thuc a trong mi quan h vi phong tro cch mng th
gii Nguyn i Quc n vi ch ngha Mc Lnin.
Ti i hi ln th 18 ca ng X hi Php hp Tours (12/1920), Ngi
b phiu tn thnh vic ng X hi Php gia nhp Quc t III v tr thnh mt
trong nhng ngi sng lp ra ng cng sn Php. S kin ny nh du bc
ngoc trong cuc i hat ng cch mng ca Ngi - t mt thanh nin yu nc
tr thnh 1 chin s cng sn v l ngi cng sn u tin ca Vit Nam. Ngi tm
thy con ng cu nc ng n: Mun cu nc v gii phng dn tc khng
c con ng no khc con ng cch mng v sn.

11

T y, cng vi vic thc hin nhim v i vi phong tro cng sn quc t,

Nguyn i Quc xc tin vic truyn b ch ngha Mc Lnin, vch ra phng
hng, chin lc cho cch mng Vit Nam v chun b iu kin thnh lp ng
cng sn Vit Nam.
Qu trnh chun b iu kin thnh lp ng ca Nguyn i Quc c nh
du bng vic Ngi tch cc truyn b ch ngha Mc Lnin vo Vit Nam thng
qua nhng bi vit ng trn cc bo Ngi cng kh (le Paria), Nhn o
(LHumanite), i sng cng nhn v xut bn cc tc phm, c bit l tc phm
Bn n ch thc dn Php (1925). Tc phm ny vch r m mu v th on
ca ch ngha quc che du ti c di ci v bc khai ha vn minh. T
khi dy mnh m tinh thn yu nc, thc tnh tinh thn dn tc nhm nh ui
thc dn Php xm lc.
Ngy 11/11/1924, Nguyn i Quc n Qung Chu (Trung Quc). Thng
6/1925, Ngi thnh lp Hi Vit Nam cch mng thanh nin. Chng trnh v iu
l ca Hi nu r mc ch l: lm cch mng dn tc v cch mng th gii. Sau
khi cch mng thnh cng, Hi ch trng thnh lp chnh ph nhn dn; mu cu
hnh phc cho nhn dn; tin ln xy dng x hi cng sn ch ngha; thc hin
on kt vi giai cp v sn cc nc, vi phong tro cch mng th gii.
T nm 1925 1927, Nguyn i Quc m cc lp hun luyn chnh tr
cho 75 cn b cch mng Vit Nam. Hi xy dng c nhiu c s cc trung
tm kinh t, chnh tr trong nc. Nm 1928, Hi thc hin ch trng v sn ha,
a hi vin vo nh my, hm m, n in rn luyn lp trng, quan im
giai cp cng nhn; tuyn truyn ch ngha Mc Lnin v ng li cch mng
Vit Nam. Phong tro v sn ha c tc dng thc tin ht sc to ln. T
phong tro ny, s hi vin ca Hi Vit Nam cch mng thanh nin ngy cng tng,
t 300 hi vin nm 1928 ln 1700 hi vin vo thng 5/1929.
Ngoi vic trc tip hun luyn cn b ca Hi Vit Nam cch mng thanh
nin, Nguyn i Quc cn la chn nhng thanh nin Vit Nam u t gi i hc ti
trng i hc Phng ng (Lin X) v trng Lc qun Hong Ph (Trung
Quc) nhm o to cn b cho cch mng Vit Nam.
Ngoi ra, Ngi cn xut bn bo Thanh nin, Cng nng, Lnh cch mnh,
Tin Phong nhm truyn b ch ngha Mc Lnin vo Vit Nam. Quan im cch
mng ca Nguyn i Quc thc tnh v gic ng qun chng, thc y phong
tro u tranh yu nc ca nhn dn pht trin theo con ng cch mng v sn.
Nm 1927, B Tuyn truyn ca Hi Lin hip cc dn tc b p bc
ng xut bn tc phm ng kch mnh (tp hp cc bi ging ca Nguyn i
Quc cc lp hun luyn chnh tr ca Hi Vit Nam cch mng thanh nin).
ng kch mnh ch r tnh cht v nhim v ca cch mng Vit Nam l
cch mng gii phng dn tc m ng tin ln ch ngha x hi. Hai cuc cch
mng ny c quan h mt thit vi nhau; cch mng l s nghip ca qun chng l
vic chung c dn chng ch khng phi vic ca mt hai ngi, do phi on
12

kt ton dn. Nhng ci ct ca n l cng nng v phi lun ghi nh rng cng
nng l ngi ch cch mnh, cng nng l gc cch mnh.
Nguyn i Quc khng nh: Mun thng li th cch mng phi c mt ng
lnh o. ng mun vng th phi c ch ngha l ct; ch ngha chn chnh nht,
chc chn nht, cch mnh nht l ch ngha Lnin.
V vn on kt ca cch mng Vit Nam, Ngi xc nh: Cch mnh
An Nam cng l mt b phn trong cch mnh th gii. Ai lm cch mnh trong th
gii u l ng ch ca dn An Nam c
V phng php cch mng, Ngi nht mnh n vic phi gic ng v t
chc qun chng cch mng, phi lm cho qun chng hiu r mc ch cch mng,
bit ng tm hip lc nh giai cp p bc mnh, lm cch mng phi bit
cch lm, phi c mu chc, c nh th mi bo m thnh cng cho cuc khi
ngha vi s ni dy ca ton dn
Tc phm ng kch mnh cp nhng vn c bn ca mt cng
lnh chnh tr, chun b v t tng chnh tr cho vic thnh lp ng cng sn Vit
Nam. V vy, ng kch mnh c gi tr l lun v thc tin to ln i vi cch
mng Vit Nam.
S pht trin ca phong tro yu nc theo khuyng hng v sn:
T u th k XX, cng vi s pht trin ca phong tro dn tc trn lp
trng t sn, phong tro cng nhn chng li s p bc bc lt ca t sn thc dn
cng din ra rt sm. Trong nhng nm 1919 1925, phong tro cng nhn din ra
di cc hnh thc nh cng, bi cng, tiu biu nh cc cuc bi cng ca cng
nhn Ba Son (Si Gn) do Tn c Thng t chc (1925) v cuc bi cng ca
2500 cng nhn nh my si Nam nh (30/2/1925) i ch t bn phi tng lng,
phi b nh p, gin ui th
Nhn chung, phong tro cng nhn nhng nm 1919 - 1925 c nhng bc
pht trin mi so vi trc chin tranh th gii ln th nht. Hnh thc bi cng
tr nn ph bin, din ra trn quy m ln hn v thi gian di hn.
Trong nhng nm 1926 1929, phong tro cng nhn c s lnh o ca
cc t chc nh Hi Vit Nam cch mng thanh nin, Cng hi v cc t chc
cng sn ra i t nm 1929. giai on ny nhiu cuc bi cng ca cng nhn
din ra: t nm 1928 n nm 1929, c khong 40 cuc u tranh ca cng nhn
din ra trong ton quc; trong nhng nm 1930 c ti 98 cuc u tranh (vi s
ngi tham gia t 350 ngi ln 31.680 ngi).
Cc cuc u tranh ca cng nhn Vit Nam trong nhng nm 1926 1929
mang tnh cht chnh tr r rt. Mi cuc u tranh c s lin kt gia cc nh
my, cc ngnh v cc a phng. Phong tro cng nhn c sc li cun phong tro
dn tc theo con ng cch mng v sn.
Cng vo thi gian ny, phong tro yu nc pht trin mnh m, c bit l
phong tro nng dn din ra nhiu ni trong c nc. Dn cy cng tnh dy,
chng quc v a ch rt kch lit. Nm 1927, nng dn lng Ninh Thnh Li
13

(Rch Gi) u tranh chng bn thc dn v a ch chim t; nng dn cc tnh

H Nam, Nam nh, Ninh Bnh, Thi Bnh, Ngh An, H Tnh u tranh chng bn
a ch cp t, i chia rung cng Phong tro nng dn v cng nhn h
tr ln nhau trong cuc u tranh chng thc dn, phong kin. iu c bit v
quan trng nht trong phong tro cch mng ng Dng l s tranh u ca
qun chng cng nng c tnh cht c lp rt r rt, ch khng phi l chu nh
hng quc gia ch ngha nh lc trc na.
d. S ra i ca cc t chc cng sn Vit Nam:
Trc s pht trin cua phong tro cng nhn v phong tro yu nc, cui
thng 3/1929, H Ni, mt s hi vin tin tin ca t chc Thanh nin Bc k
lp ra chi b cng sn u tin Vit Nam do Trn Vn Cung l B th chi b.
Ti i hi ln th nht ca Hi Vit Nam cch mng thanh nin (1/5/1929)
xy ra bt ng gia cc on i biu v vn thnh lp ng cng sn, m
thc cht l s khc nhau gia nhng i biu mun thnh lp ngay mt ng cng
sn v gii th Hi Vit Nam cch mng thanh nin, vi nhng i biu cng mun
thnh lp ng cng sn nhng khng mun t chc ng gia i hi Thanh
nin v cng khng mun ph Thanh nin trc khi lp c ng. Trong bi cnh
, cc t chc cng sn Vit Nam ra i.
ng Dng cng sn ng:
Ngy 17/6/1929, ti H Ni, i biu cc t chc cng sn min Bc hp
i hi quyt nh thnh lp ng Dng cng sn ng. Tuyn ngn ca ng nu
r: ng cng sn ng Dng t chc i a s v thc hnh cng nng lin
hip mc ch nh quc ch ngha; nh t bn ch ngha; dit tr ch
phong kin; gii phng cng nng; thc hin x hi thc bnh ng, t do bc i
tc l x hi cng sn. Ngoi ra, t chc ny cn quyt nh xut bn bo Ba
Lim v c ra Ban chp hnh Trung ng lm thi ca ng.
An Nam cng sn ng:
Trc s ra i ca ng Dng cng sn ng v p ng yu cu ca
phong tro cch mng, m thu 1929, cc ng ch trong Hi Vit Nam cch mng
thanh nin hot ng Trung Quc v Nam k thnh lp An Nam cng sn ng.
V iu kin kt np ng vin, iu l ca ng vit: Ai tin theo chng trnh ca
Quc t cng sn, hng hi phn u trong mt b phn ng, phc tng mnh lnh
ng v gp nguyt ph, c th cho vo ng c.
ngDng cng sn lin on:
Vic ra i ca ng Dng cng sn ng v An Nam cng sn ng lm
cho ni b ng Tn Vit phn ha mnh m, nhng ng vin tin tin ca Tn
Vit thnh lp ng Dng cng sn lin on. Tuyn t ca ng Dng cng
sn lin on nu r: ng Dng cng sn lin on ly ch ngha cng sn lm
nn mng, ly cng, nng, binh lin hip lm i tng vn ng cch mnh thc
hnh vn ng cch mnh cng sn trong x ng Dng, l cho x s ca chng

14

ta hon ton c lp, xa b nn ngi bc lt p bc ngi, xy dng ch cng

nng chuyn chnh tin ln cng sn ch ngha trong ton x ng Dng.
Mc d u ging cao ngn c chng quc, phong kin, xy dng ch
ngha cng sn Vit Nam nhng 3 t chc cng sn trn y hot ng phn tn,
chia r nh hng xu n phong tro cch mng Vit Nam lc ny. V vy,
vic khc phc s chia r, phn tn gia cc t chc cng sn l yu cu khn thit
ca cch mng nc ta, l nhim v cp bch trc mt ca tt c nhng ngi cng
sn Vit Nam.
II.
HI NGH THNH LP NG V CNG LNH CHNH TR
U TIN CA NG:
1. Hi ngh thnh lp ng:
n cui nm 1929, nhng ngi cch mng Vit Nam trong cc t chc
cng sn nhn thc c s cn thit v cp bch phi thnh lp mt ng cng
sn thng nht, chm dt s chia r trong phong tro cng sn Vit Nam. iu ny
phn nh qu trnh t thc ca nhng ngi cng sn Vit Nam v nhu cu phi
thng nht cc t chc cng sn thnh mt ng cng sn duy nht.
Ngy 27/10/1929, Quc t cng sn gi cho nhng cng sn ng Dng ti
liu V vic thnh lp mt ng cng sn ng Dng, yu cu nhng ngi
cng sn ng Dng phi khc phc ngay s chia r gia cc nhm cng sn v
thnh lp mt ng ca giai cp v sn. Quc t cng sn ch r phng thc tin
ti thnh lp ng l phi bt u t vic xy dng cc chi b trong cc nh my, x
nghip; ch r mi quan h gia ng cng sn ng Dng vi phong tro cng
sn quc t.
Nhn c tin v s chia r ca nhng ngi cng sn ng Dng,
Nguyn i Quc ri Xim n Trung Quc. Ngi ch tr Hi ngh hp nht ng
(hp ti Hng Cng, Trung Quc). Thnh phn Hi ngh hp nht gm 7 i biu:
2 i biu ca ng Dng cng sn ng, 2 i biu ca An Nam cng sn ng, 2
i biu ca cc chi b nc ngai, 1 i din cho Quc t cng sn. Hi ngh tho
lun ngh ca Nguyn i Quc gm Nm im ln, vi ni dung:
1. B mi thnh kin xung t c, thnh tht hp tc thng nht cc nhm
cng sn ng Dng.
2. nh tn ng l ng cng sn Vit Nam.
3. Tho Chnh cng v iu l s lc ca ng.
4. nh k hoch thc hin vic thng nht trong nc
5. C mt Ban Trung ng lm thi gm 9 ngi, trong c 2 i biu chi
b cng sn Trung Quc ng Dng.
Hi ngh nht tr vi Nm im ln theo ngh ca Nguyn i Quc v
quyt nh hp nht cc t chc cng sn, ly tn ng l ng cng sn Vit Nam.
Hi ngh tho lun v thng qua cc vn kin: Chnh cng vn tt, Sch lc
vn tt, Chng trnh tm tt, iu l vn tt v Li ku gi nhn dp thnh lp
ng do Nguyn i Quc son tho.
15

Hi ngh quyt nh phng chm, k hoch thng nht cc t chc cng sn

trong nc, qyt nh ra bo, tp ch ca ng cng sn Vit Nam.
Ngy 24/2/1930, theo yu cu ca ng Dng cng sn lin on, Ban chp
hnh Trung ng lm thi hp v ra ngh quyt chp nhn ng Dng cng sn
lin on gia nhp ng cng sn Vit Nam. Nh vy, trong vng na thng k t
sau khi hi ngh hp nht kt thc, ng cng sn Vit Nam hon tt vic hp
nht 3 t chc cng sn Vit Nam.
S kin ng cng sn Vit Nam ra i th hin bc pht trin bin chng
qu trnh vn ng ca cch mng Vit Nam - s pht trin v cht t Hi Vit Nam
cch mng thanh nin n 3 t chc cng sn, n ng cng sn Vit Nam trn nn
tng ch ngha Mc Lnin v quan im cch mng ca Nguyn i Quc.
2. Cng lnh chnh tr u tin ca ng:
Cc vn kin c thng qua ti hi ngh thnh lp ng cng sn Vit Nam
nh: Chnh cng vn tt, sch lc vn tt, Chng trnh tm tt ca ng hp
thnh Cng lnh chnh tr u tin ca ng cng sn Vit Nam.
Cng lnh xc nh cc vn c bn ca cch mng Vit Nam:
- Phng hng chin lc ca cch mng Vit Nam l: t sn dn
quyn v th a cch mng i ti x hi cng sn.
- Nhim v ca cch mng t sn dn quyn l v th a cch mng:
o V chnh tr: nh quc ch ngha Php v bn phong kin
lm cho nc Vit Nam c hon ton c lp; lp chnh ph cng nng binh; t
chc qun i cng nng.
o V kinh t: Th tiu ht cc th quc tri; tch thu ton b sn
nghip ln (nh cng nghip, vn ti, ngn hng v.v.) ca t bn quc ch ngha
Php giao cho chnh ph cng nng binh qun l; tch thu ton b rung t ca
bn quc ch ngha lm ca cng chia cho dn cy ngho; b su thu cho dn
cy ngho; m mang cng nghip v nng nghip; thi hnh lut ngy lm 8 gi.
o V vn ha - x hi: Dn chng c t do t chc hi hp, nam
n bnh quyn, v.v; ph thng gio dc theo hng cng nng ha.
- V giai cp lnh o v lc lng cch mng:
1/ ng l i qun tin phong ca v sn giai cp phi thu phc
cho c i b phn giai cp mnh, phi lm cho giai cp mnh
lnh o c qun chng.
2/ ng phi thu phc c i a s dn cy v phi da vo hng
dn cy ngho lm th a cch mng nh trc bn i a ch v
phong kin.
3/ ng phi lm cho cc on th th thuyn v dn cy (cng hi,
hp tc x) khi di quyn lc v nh hng ca bn t sn quc
gia.
4/ ng phi ht sc lin lc vi tiu t sn, tr thc, trung nng,
thanh nin, Tn Vit li ko h vo phe v sn giai cp. Cn i
16

vi bn ph nng, trung, tiu a ch v t bn An Nam m cha r

mt phn cch mng th phi li dng, t lu mi lm cho h ng
trung lp. B phn no ra mt phn cch mng (nh ng Lp
Hin) th phi nh .
5/ Trong khi lin lc vi cc giai cp phi rt cn thn, khng khi no
nhng mt cht li ch g ca cng nng m i vo ng li tha
hip.
- V on kt quc t: Cch mng Vit Nam l mt b phn ca cch
mng th gii. ng phi lin kt vi cc dn tc b p bc v qun chng v sn
trn th gii, nht l giai cp v sn Php xy dng mt Mt trn chung nhm u
tranh chng ch ngha quc.
- V phng php cch mng: Phng php cch mng c bn ca Vit
Nam l dng sc mng tng hp ca qun chng nhn dn, l bo lc cch mng:
nh quc ch ngha Php v phong kin, nh cc ng phn cch mng,
nh trc bn i a ch v phong kin.
- Xy dng ng: S lnh o ca ng l nhn t quyt nh cho mi
thng li ca ng. V th ng khng ch kt np cng nhn tin tin m cn phi
kt np nhng ngi tin tin trong cc giai cp khc.
Thc tin qu trnh vn ng ca cch mng Vit Nam trong 80 nm qua
chng minh r tnh khoa hc v tnh cch mng, tnh ng n v tin b ca Cng
lnh chnh tr u tin ca ng.
3. ngha lch s s ra i ca ng cng sn Vit Nam v Cng lnh
chnh tr u tin ca ng.
Hi ngh hp nht cc t chc cng sn Vit Nam quy t 3 t chc cng
sn thnh 1 ng cng sn duy nht - ng cng sn Vit Nam theo mt ng li
chnh tr ng n, to nn s thng nht v t tng, chnh tr v hnh ng ca
phong tro cch mng c nc, hng ti mc tiu c lp dn tc v ch ngha x
hi.
ng cng sn Vit Nam ra i l kt qu tt yu ca cuc u tranh dn tc
v tranh giai cp, l s khng nh vai tr lnh o ca giai cp cng nhn Vit
Nam v h t tng Mc Lnin i vi cch mng Vit Nam. S kin ng cng
sn Vit Nam ra i l mt bc ngoc v cng quan trng trong lch s cch
mng Vit Nam. N chng t rng giai cp v sn ta trng thnh v sc lnh
o cch mng.
V qu trnh ra i ca ng cng sn Vit Nam, Ch tch H Ch Minh
khi qut: Ch ngha Mc Lnin kt hp vi phong tro cng nhn v phong tro
yu nc dn ti vic thnh lp ng cng sn ng Dng vo u nm 1930.
Thc t lch s cho thy, trong qu trnh chun b v chnh tr, t tng v t
chc cho vic thnh lp ng cng sn Vit Nam, Nguyn i Quc - H Ch Minh
khng ch vn dng sng to m cn b sung, pht trin hc thuyt Mc Lnin v
ng cng sn. i hi i biu ton quc ln th VII ca ng (1991) ch r:
17

ng cng sn Vit Nam l sn phm ca s kt hp ch ngha Mc Lnin vi

phong tro cng nhn v phong tro yu nc ca nhn dn Vit Nam. Ch tch H
Ch Minh l hin thn trn vn nht cho s kt hp , l tiu biu sng ngi cho s
kt hp giai cp v dn tc, dn tc v quc t, c lp dn tc vi ch ngha x
hi.
S kin thnh lp ng cng sn Vit Nam v vic ngay t khi ra i, ng
c cng lnh chnh tr xc nh ng n con ng cch mng l gii phng
dn tc theo phng hng cch mng v sn, chnh l c s ng cng sn Vit
Nam va ra i nm c ngn c lnh o phong tro cch mng Vit Nam;
gii quyt c tnh trng khng hong v ng li cch mng, v giai cp lnh
o cch mng din ra t u th k XX; m ra con ng v phng hng pht
trin mi cho t nc Vit Nam.
ng cng sn Vit Nam ra i v vic ng ch trng cch mng Vit
Nam l mt b phn ca phong tro cch mng th gii tranh th c s ng h
to ln ca cch mng th gii, kt hp sc mnh dn tc vi sc mnh ca thi i
lm nn nhng thng li v vang. ng thi, cch mng Vit Nam cng gp phn
tch cc vo s nghip u tranh chung ca nhn dn th gii v ha bnh, c lp
dn tc, dn ch v tin b x hi.

18

Chng II

NG LI U TRANH GINH CHNH QUYN (1930 1945)

I.

CH TRNG U TRANH T NM 1930 1939:

1. Trong nhng nm 1930 1935:
a. Lun cng chnh tr thng 10/1930:
Thng 4/1930, sau thi gian hc tp Lin X, Trn Ph c Quc t cng
sn ca v nc hat ng. Thng 7/1930, Trn Ph c b sung vo Ban chp
hnh Trung ng ng. T ngy 14 30/10/1930, Hi ngh Ban chp hnh Trung
ng ln th nht hp ti Hng Cng (Trung Quc) do Trn Ph ch tr. Hi ngh
thng qua ngh quyt v tnh hnh hin ti ca ng Dng v nhim v cn kp
ca ng; tho lun Lun cng chnh tr, iu l ng v iu l cc t chc qun
chng. Thc hin ch th ca Quc t cng sn, hi ngh quyt nh i tn ng
cng sn Vit Nam thnh ng cng sn ng Dng. Hi ngh c ra Ban chp
hnh Trung ng chnh thc v c Trn Ph lm Tng B th.
Ni dung ca Lun cng:
- Lun cng phn tch c im, tnh hnh x hi thuc a na phong
kin v nu ln nhng vn c bn ca cch mng t sn dn quyn
ng Dng do giai cp cng nhn lnh o.
- Lun cng ch r: mu thun giai cp din ra gy gt gia mt bn l th
thuyn, dn cy v cc phn t lao kh vi mt bn l a ch phong kin
v t bn quc.
- Lun cng vch ra phng hng chin lc ca cch mng ng
Dng l: lc u cch mng ng Dng l cuc cch mng t sn dn
quyn, c tnh cht th a v phn , t sn dn quyn cch mng l
thi k d b lm x hi cch mng, sau khi cch mng t sn dn
quyn thng li s tip tc pht trin, b qua thi k t bn m tranh u
thng ln con ng x hi ch ngha.
- Lun cng khng nh nhim v ca cch mng t sn dn quyn l:
nh phong kin, thc hnh cch mng rung t trit v nh
quc ch ngha Php, lm cho ng Dng hon ton c lp. Hai nhim
v chin lc c quan h khng kht vi nhau, v c nh quc
ch ngha mi ph c giai cp a ch, tin hnh cch mng th a
thng li, v c ph tan c ch phong kin th mi nh c
quc ch ngha. Trong 2 nhim v ny, Lun cng xc nh Vn th
a l ci ct ca cch mng t sn dn quyn v l c s ng ginh
quyn lnh o dn cy.
- V lc lng cch mng: lun cng ch r, giai cp v sn va l ng
lc chnh ca cch mng t sn dn quyn va l giai cp lnh o cch
cch mng. Dn cy l lc lng ng o nht v l ng lc mnh ca
cch mng. T sn thng nghip th ng v phe quc v a ch
19

chng li cch mng, cn t sn cng nghip th ng v pha quc gia ci

lng v khi cch mng pht trin cao th h s theo quc. Trong giai
cp tiu t sn, b phn th cng nghip th c thi do d; tiu t sn
thng gia th khng tn thnh cch mng; tiu t sn tr thc th c xu
hng quc gia ch ngha v ch c th hng hi tham gia chng quc
trong thi k u. Ch c cc phn t lao kh th nh nhng ngi
bn hng rong, th th cng nh, tr thc tht nghip mi i theo cch
mng m thi.
- V phng php cch mng: lun cng ch r, t c mc tiu c
bn ca cuc cch mng l nh quc v phong kin, ginh chnh
quyn v tay cng nng th phi ra sc chun b cho qun chng v con
ng v trang bo ng. V trang bo ng ginh chnh quyn l
mt ngh thut, phi tun theo khun php nh binh.
- V quan h gia cch mng Vit Nam vi cch mng th gii: lun cng
khng nh, cch mng ng Dng l mt b phn ca cch mng v sn
th gii, v th giai cp v sn ng Dng phi on kt gn b vi giai
cp v sn th gii, trc ht l giai cp v sn Php,v phi mt thit lin
lc vi phong tro cch mng cc nc thuc a v na thuc a nhm
m rng v tng cng lc lng cho cuc u tranh cch mng ng
Dng.
- V vai tr lnh o ca ng: Lun cng khng nh, s lnh o ca
ng cng sn l iu kin ct yu cho thng li ca cch mng. ng
phi c ng li chnh tr ng n, c k lut tp trung, mt thit lin h
vi qun chng v tng tri u tranh m trng thnh. ng l i tin
phong ca giai cp v sn, ly ch ngha Mc Lnin lm nn tng t
tng, i biu chung cho quyn li ca giai cp v sn ng Dng,
u tranh t c mc ch cui cng l ch ngha cng sn.
ngha ca Lun cng:
T ni dung c bn nu trn, c th thy Lun cng chnh tr khng nh li
nhiu vn cn bn thuc v chin lc cch mng m Chnh cng vn tt, Sch
lc vn tt nu ra. Bn cnh mt thng nht c bn, gia Lun cng chnh tr
vi Cng lnh u tin c mt khc nhau. Lun cng khng nu ra c mu
thun ch yu l mu thun gia dn tc Vit Nam v quc Php, t khng t
nhim v chng quc ln hng u; nh gi khng ng mc vai tr cch mng
ca tng lp tiu t sn, ph nhn mt tch cc ca t sn dn tc v cha thy c
kh nng phn ha, li ko mt phn a ch va v nh trong cch mng gii phng
dn tc. T Lun cng khng ra c mt chin lc lin minh dn tc v
giai cp rng ri trong cuc u tranh chng quc xm lc v tay sai.
Nguyn nhn ch yu ca s khc nhau:
- Th nht, Lun cng chnh tr cha tm ra v nm vng nhng c im
ca x hi thuc a na phong kin Vit Nam.
20

- Th hai, do nhn thc gio iu, my mc v vn dn tc v giai cp

trong cch mng thuc a v li chu nh hng trc tip khuynh hng
t ca Quc t cng sn v mt s ng cng sn trong thi gian .
Chnh v vy, hi ngh Ban chp hnh Trung ng thng 10/1930 khng
chp nhn nhng quan im mi, sng to, c lp t ch ca Nguyn i Quc
c nu trong ng kch mnh, Cng lnh u tin.
b. Ch trng khi phc t chc v phong tro cch mng:
Va mi ra i, ng pht ng c mt phong tro cch mng rng ln
m nh cao l X vit Ngh Tnh. Gia lc phong tro cch mng ca qun chng
ang dng cao, quc Php v tay sai thng tay n p, khng b hng dp tt
phong tro cch mng Vit Nam v tiu dit ng cng sn ng Dng.
Hng nghn chin s cng sn, hng vn qun chng yu nc b bt, b git
hoc b t y. Cc c quan lnh o ca ng Trung ng v cc a phng ln
lt b ph v. Ton b Ban chp hnh Trung ng b bt. To n ca chnh quyn
thc dn Php m cc phin ta c bit xt x nhng ngi cch mng.
Tuy b ch khng b c lit, ng ta v qun chng cch mng b tn tht
nng n, song thnh qu ln nht ca phong tro cch mng 1930 1931 m qun
th khng th xa b c l: khng nh trong thc t quyn lnh o v nng
lc lnh o cch mng ca giai cp cng nhn thng qua ng tin phong ca mnh;
em li cho nng dn nim tin vng chc vo s lnh o ca ng. Cao tro
cng em li cho qun chng ng o, trc ht l cng nng lng t tin sc
lc cch mng ca bn thn mnh di s lnh o ca ng. Nh tinh thn v ngh
lc phi thng c rn luyn qua thc tin u tranh cch mng trong nhng nm
1930 1931, ng v qun chng cch mng vt qua th thch kh khn, tng
bc khi phc t chc ng v phong tro cch mng.
S khng b ca k th khng lm nhng chin s cch mng v qun chng
yu nc t b con ng cch mng. Trong bi cnh , mt s cuc u tranh ca
cng nhn v nng dn vn n ra, nhiu chi b ng trong nh t vn c thnh
lp, h thng t chc ng tng bc c phc hi.
Mc d b thc dn Php khng b tn bo, mt s t chc ng Cao Bng,
Sn Ty, H Ni, Hi Phng, Nam nh, Thi Bnh, Thanh Ha, Qung Tr, Qung
Nam, Qung Ngi v nhiu ni khc min Nam vn c duy tr v bm chc
qun chng hot ng. Nhiu ng vin vt t tch cc tham gia khi phc
ng v lnh o qun chng u tranh.
Cc X y Bc k, Nam k, Trung k b thc dn Php ph v nhiu ln,
ln lt c lp li trong nm 1931 v 1933. Nhiu tnh y, huyn y, chi b ln
lt c phc hi. min ni pha Bc, mt s t chc ca ng c thnh lp.
u nm 1932, trc tnh hnh cc y vin Ban chp hnh Trung ng ng
v hu ht cc y vin cc X y b ch bt v nhiu ngi hy sinh, theo ch th
ca Quc t cng sn, L Hng Phong cng mt s ng ch ch cht trong v ngoi
nc t chc ra Ban lnh o Trung ng ca ng (Ban ch huy ngoi, Ban lnh
21

o hi ngoi). Thng 6/1932, Ban lnh o Trung ng cng b Chng trnh

hnh ng ca ng cng sn ng Dng.
Chng trnh hnh ng nh gi 2 nm u tranh ca qun chng cng
nng v khng nh: cng nng ng Dng di s lnh o ca ng cng sn s
ni ln v trang bo ng thc hin nhng nhim v chng quc, chng phong
kin v tin ln thc hin ch ngha x hi. chun b cho cuc v trang bo ng
sau ny, ng phi ra v lnh o qun chng u tranh ginh nhng quyn li
thit thc hng ngy, ri dn a qun chng tin ln u tranh cho nhng nhu cu
chnh tr cao hn. Nhng yu cu chung trc mt ca ng o qun chng c
nu ln trong Chng trnh hnh ng l:
- Th nht, i cc quyn t do t chc xut bn, ngn lun, i li trong
nc v ra nc ngoi.
- Th hai, b nhng lut hnh c bit i vi ngi bn x, tr t do cho t
chnh tr, b ngay chnh sch n p, gii tn Hi ng hnh.
- Th ba, b thu thn, thu ng c v cc th thu v l khc.
- Th t, b cc c quyn v ru, thuc phin v mui.
Chng trnh hnh ng cn ra nhng yu cu c th ring cho tng giai
cp v tng lp nhn dn; vch r phi ra sc tuyn truyn m ng nh hng ca
ng trong qun chng, cng c v pht trin cc on th cch mng, nht l cng
hi v nng hi; dn dt qun chng u tranh cho nhng quyn li hng ngy tin
ln u tranh chnh tr, chun b khi ngha ginh chnh quyn khi c iu kin;
trong xy dng ng, phi lm cho ng vng mnh,c k lut nghim, gio dc
ng vin v t tng, chnh tr, rn luyn ng vin qua u tranh cch mng
Nhng yu cu chnh tr trc mt cng vi nhng bin php t chc v u
tranh do ng vch ra trong Chng trnh hnh ng nm 1932 ph hp vi iu
kin lch s lc by gi. Nh vy, phong tro cch mng ca qun chng v h
thng t chc ca ng nhanh chng c khi phc.
Thng 3/1935, i hi i biu ln th nht ca ng hp Ma Cao (Trung
Quc). i hi khng nh thng li ca cuc u tranh khi phc phong tro cch
mng v h thng t chc ca ng. i hi ra 3 nhim v trc mt l: cng c
v pht trin ng; y mnh cuc vn ng thu phc qun chng; m rng tuyn
truyn chng quc, chng chin tranh, ng h Lin X, ng h cch mng Trung
Quc
2. Trong nhng nm 1936 1939:
a. Hon cnh lch s:
Tnh hnh th gii:
Cuc khng hong kinh t trong nhng nm 1929 1933 cc nc t bn
ch ngha lm cho mu thun ni ti ca ch ngha t bn ngy cng gay gt v
phong tro cch mng ca qun chng dng cao.
Ch ngha pht xt xut hin v thng th mt s ni nh pht xt Hitle
c, pht xt Francose Ty Ban Nha, pht xt Mussolini Italia v phi s quan tr
22

 Nht Bn. Ch c ti pht xt l nn chuyn chnh ca nhng th lc phn

ng nht, tn bo v d man nht. Chng tin hnh chin tranh xm lc, bnh
trng v n dch cc nc khc. Tp on pht xat cm quyn c, v Nht
lin kt vi nhau thnh khi Trc, ro rit chun b chin tranh chia li th
trng th gii v thc hin mu tiu dit Lin X thnh tr cch mng th gii
- nhm hy vng y li phong tro cch mng v sn ang pht trin mnh m.
Nguy c ch ngha pht xt v chin tranh th gii e da nghim trng nn ha bnh
v an ninh quc t.
Trc tnh hnh , i hi ln th VII ca Quc t cng sn hp ti
Matxcva (thng 7/1935) di s ch tr ca G. imitrp. on i biu ng
cng sn ng Dng do L Hng Phong dn u tham d i hi.
i hi xc nh k th nguy him trc mt ca giai cp v sn v nhn dn
lao ng th gii lc ny cha phi l ch ngha quc ni chung, m l ch ngha
pht xt.
i hi vch ra nhim v trc mt ca giai cp cng nhn v nhn dn lao
ng th gii lc ny cha phi l u tranh lt ch ngha t bn, ginh chnh
quyn, m l u tranh chng ch ngha pht xt, chng chin tranh, bo v dn ch
v ha bnh.
thc hin nhim v cp bch , cc ng cng sn v nhn dn cc nc
trn th gii phi thng nht hng ng ca mnh, lp mt trn nhn dn rng ri
chng pht xt v chin tranh, i t do, dn ch, ha bnh v ci thin i sng.
i vi cc nc thuc a v na thuc a, i hi ch r: do tnh hnh th
gii v trong nuuc thay i nn vn lp mt trn thng nht chng quc c
tm quan trng c bit.
Tnh hnh trong nc:
Cuc khng hong kinh t 1929 1933 tc ng su sc khng ch n i
sng cc giai tng v tng lp nhn dn lao ng m cn n c nhng nh t sn,
a ch hng va v nh. Trong khi , bn cm quyn phn ng ng Dng
vn ra sc v vt, bc lt, bp nght mi quyn t do, dn ch v thi hnh chnh
sch khng b, n p phong tro u tranh ca nhn dn ta.
Tnh hnh trn lm cho cc giai cp v tng lp tuy c quyn li khc nhau
nhng u cm th thc dn, t bn c quyn Php v u c nguyn vng chung
trc mt l u tranh i c quyn sng, quyn t do, dn ch, cm o v ha
bnh. Trong lc ny, h thng t chc ca ng v cc c s cch mng ca qun
chng c khi phc. y l yu t rt quan trng, quyt nh bc pht trin
mi ca phong tro cch mng nc ta.
b. Ch trng v nhn thc mi ca ng:
Trc nhng bin chuyn ca tnh hnh trong nc v th gii, c bit di
nh sng ca ch trng chuyn hng chin lc ca i hi ln th VII ca Quc
t cng sn, trong nhng nm 1936 1939, Ban chp hnh Trung ng ng cng
sn ng Dng hp hi ngh ln th hai (7/1936), ln th 3 (3/1937), ln th 4
23

(9/1937) v ln th 5 (3/1938) ra nhng ch trng mi v chnh tr, t chc v

hnh thc u tranh mi ph hp vi tnh hnh cch mng nc ta.
Ch trng u tranh i quyn dn ch, dn sinh:
Ban chp hnh Trung ng xc nh cch mng ng Dng vn l cch
mng t sn dn quyn - phn v in a - lp chnh quyn ca cng nng bng
hnh thc x vit, d b iu kin i ti cch mng x hi ch ngha28. Song. Xt
rng, cuc vn ng qun chng hin thi c v chnh tr v t chc cha ti trnh
trc tip nh quc Php, lp chnh quyn cng nng, gii quyt vn in
a. Trong khi , yu cu cp bch trc mt ca nhn dn ta lc ny l t do, dn
ch, ci thin i sng. V vy, ng phi nm ly nhng yu cu ny pht ng
qun chng u tranh, to tin a cch mng tin ln bc cao hn sau ny.
V k th ca cch mng: K th trc mt nguy hi nht ca nhn dn ng
Dng cn tp trung nh l bn phn ng thuc a v b l tay sai ca chng.
V nhim v trc mt caa cch mng: Chng pht xt, chng chin tranh
quc, chng bn phn ng thuc a v tay sai, i t do, dn ch, cm o v ha
bnh.
thc hin nhng nhim v trn, Ban chp hnh Trung ng quyt nh
thnh lp mt trn nhn dn phn , bao gm cc giai cp, dn tc, ng phi, on
th chnh tr, x hi v tn ngng tn gio khc nhau, vi nng ct l lin minh
cng nng. ph hp vi yu cu tp hp lc lng cch mng trong tnh hnh
mi, Mt trn nhn dn phn c i tn thnh mt trn dn ch ng
Dng.
V on kt quc t: tp trung, c lp v cha mi nhn u tranh vo bn
phn ng thuc a v tay sai ca chng ng Dng, i cc quyn t do, dn
ch, dn sinh th khng nhng phi on kt cht ch vi giai cp cng nhn v
ng cng sn Php ng h Mt trn nhn dn Php, m cn ra khu hiu
ng h chnh ph mt trn nhn dn Php cng nhau chng li k th chung l
bn pht xt Php v bn phn ng thuc a ng Dng.
V hnh thc t chc v phn bin u tranh: Phi chuyn hnh thc t chc
b mt khng hp php sang cc hnh thc t chc v u tranh cng khai v na
cng khai, hp php v na hp php, nhm lm cho ng m rng s quan h vi
qun chng, gio dc, t chc v lnh ao qun chng u tranh bng cc hnh thc
v khu hiu thch hp. Trong khi tranh th m rng cc hnh thc t chc u tranh
cng khai hp php th trnh sa vo ch ngha cng khai, m phi gi vng nguyn
tc cng c v tng cng t chc v hot ng b mt ca ng, gi vng mi quan
h gia b mt v cng khai, hp php v khng hp php v phi bo m s lnh
o ca t chc ng b mt i vi nhng t chc v hot ng cng khai, hp
php.

24

Nhn thc mi ca ng v mi quan h gia hai nhim v dn tc v dn

ch:
Trong khi ra ch trng mi lnh o nhn dn ta u tranh nhm thc
hin cc quyn dn ch dn sinh, Ban chp hnh Trung ng ng t vn
nhn thc li mi quan h gia hai nhim v dn tc v dn ch, phn v in a
trong cch mng ng Dng. Trong vn kin Chung quanh vn chin sch mi
cng b thng 10.1936, ng nu mt quan im mi: Cuc dn tc gii phng
khng nht nh kt cht vi cuc cch mng in a. Ngha l khng th ni rng:
mun nh quc cn phi pht trin cch mng in a, mun gii quyt vn
in a th cn phi nh quc. L thuyt y c ch khng xc ng. V
rng, ty hon cnh hin thc bt buc, nu nhim v chng quc l cn kp cho
lc hin thi, cn vn gii quyt in a tuy quan trng nhng cha phi trc
tip bt buc, th c th trc tp trung nh quc ri sau mi gii quyt vn
in a.
Nhng cng c khi vn in a v phn phi lin tip gii quyt, vn
ny gip cho vn kia lm xong mc ch ca cuc vn ng. Ngha l, cuc phn
pht trin ti trnh v trang tranh u kch lit, ng thi, v mun tng thm
lc lng tranh u chng quc, cn phi pht trin cuc cch mng in a.
Ni tm li, nu pht trin cuc tranh u chia t m ngn tr cuc tranh u
phn th phi la chn vn no quan trng hn m gii quyt trc. Ngha l
chn ch nhn chnh, nguy him nht, tp trung lc lng ca mt dn tc m
nh cho c ton thng.
y l nhn thc mi ca Ban chp hnh Trung ng, n ph hp vi tinh
thn trong Cng lnh chnh tr u tin ca ng v bc u khc phc nhng hn
ch ca Lun cng chnh tr thng 10/1930.
Thng 3/1939, ng ra bn Tuyn ngn ca ng cng sn ng Dng i
vi thi cuc, nu r ha pht xt ang n gn, Chnh ph Php hin nghing v
pha hu, ra sc bp nght t do dn ch, tng cng bc lt nhn dn v ro rit
chun b chin tranh. Tuyn ngn ku gi cc tng lp nhn dn phi thng nht
hnh ng hn na trong vic i cc quyn t do dn ch, chng nguy c chin
tranh quc.
Thng 7/1939, Tng b th Nguyn Vn C cho xut bn tc phm T ch
trch. Tc phm phn tch nhng vn c bn v xy dng ng, tng kt kinh
nghim cuc vn ng dn ch ca ng, nht l v ng li xy dng Mt trn
dn ch ng Dng - mt vn chnh tr trung tm ca ng lc . Tc phm
chng nhng c tc dng ln trong cuc u tranh khc phc nhng lch lc, sai
lm trong phong tro vn ng dn ch, tng cng on kt nht tr trong ni b
ng, m cn l mt vn kin l lun quan trng v xy dng ng, v cng tc vn
ng thnh lp mt trn thng nht rng ri trong u tranh cch mng Vit Nam.
Tm li, trong nhng nm 1936 1939, ch trng mi ca ng gii
quyt ng n mi quan h gia mc tiu chin lc v mc tiu c th trc mt
25

ca cch mng, cc mi quan h gia lin minh cng nng v mt trn on kt

dn tc rng ri, gia vn dn tc v vn giai cp, gia phong tro cch mng
ng Dng v phong tro cch mng Php v trn th gii; ra cc hnh thc
t chc v u tranh linh hot, thch hp nhm hng dn qun chng u tranh
ginh quyn li hng ngy, chun b cho nhng cuc u tranh cao hn v c lp v
t do.
II.
CH TRNG U TRANH T NM 1939 1945:
1. Hon cnh lch s v s chuyn hng ch o chin lc ca ng:
a. Tnh hnh th gii v trong nc:
Chin tranh th gii th hai bng n:
Ngy 1/9/1939, pht xt c tn cng Ba Lan. Hai ngy sau Anh, Php tuyn
chin vi c. Chin tranh th gii th hai bng n. Pht xt c ln lt chim cc
nc chu u. quc Php lao vo vng chin. Chnh ph Php thi hnh bin
php n p lc lng dn ch trong nc v phong tro cch mng thuc a.
Mt trn nhn dn Php tan v. ng cng sn Php b t ra ngoi vng php lut.
Thng 6/1940, c tn cng Php. Chnh ph Php u hng c. Ngy
22/6/1941, qun pht xt c tn cng Lin X. T khi pht xt c xm lc Lin
X, tnh cht chin tranh quc chuyn thnh chin tranh gia cc lc lng dn
ch do Lin X lm tr ct vi cc lc lng pht xt do c cm u.
Tnh hnh trong nc:
Chin tranh th gii th hai nh hng mnh m v trc tip n ng
Dng v Vit Nam. Ngy 28/9/1939, Ton quyn ng Dng ra ngh nh cm
tuyn truyn cng sn, cm lu hnh, tng tr ti liu cng sn, t ng cng sn
ng Dng ra ngoi vng php lut, gii tn cc hi i hu, nghip on v tch
thu ti sn ca cc t chc , ng ca cc t bo v nh xut bn, cm hi hp v
t tp ng ngi.
Trong thc t, Vit Nam v ng Dng, thc dn Php thi hnh chnh
sch thi chin rt trng trn. Chng pht xt ha b my thng tr, thng tay n p
phong tro cch mng ca nhn dn, tp trung lc lng nh vo ng cng sn
ng Dn. Hng ngn cuc khm xt bt ng din ra khp ni. Mt s quyn t do,
dn ch ginh c trong thi k 1936 1939 b th tiu. Chng ban b lnh
tng ng vin, thc hin chnh sch kinh t ch huy nhm tng cng v vt sc
ngi, sc ca phc v chin tranh ca quc. Hn 7 vn thanh nin b bt sang
Php lm bia n.
Li dng lc Php thua c, ngy 22/9/1940, pht xt Nht tin vo Lng Sn
v b vo Hi Phng. Ngy 23/9/1940, ti H Ni, Php k hip nh u hng
Nht. T , nhn dn chu cnh mt c 2 trng p bc, bc lt ca Php - Nht.
Mu thun gia dn tc ta vi quc, pht xt Php - Nht tr nn gay gt hn bao
gi ht.

26

b. Ni dung ch trng chuyn hng ch o chin lc:

K t khi chin tranh th gii th II bng n, Ban chp hnh Trung ng
ng hp hi ngh ln th 6 (11/1939), hi ngh ln th 7 (11/1940) v hi ngh ln
th 8 (5/1941). Trn c s khng nh kh nng din bin ca chin tranh th gii
th II v cn c vo tnh hnh c th trong nc, Ban chp hnh Trung ng
quyt nh chuyn hng ch o chin lc nh sau:
Mt l, a nhim v gii phng dn tc ln hng u.
Ban chp hnh Trung ng nu r mu thun ch yu nc ta i hi phi
c gii quyt cp bch l mu thun gia dn tc ta vi bn quc, pht xt Php
- Nht. Bi trong lc ny nu khng gii quyt c vn dn tc gii phng,
khng i c c lp, t do cho ton th dn tc, th chng nhng ton th quc
gia dn tc cn chu mi kip nga tru, m quyn li ca b phn, giai cp n
vn nm cng khng i li c.
tp trung cho nhim v hng u ca cch mng lc ny, Ban chp hnh
Trung ng quyt nh tm gc li khu hiu nh a ch, chia rung t cho
dn cy thay bng khu hiu Tch thu rung t ca bn quc v Vit gian cho
dn cy ngho, chia li rung t cng cho cng bng v gim t, gim tc
Hai l, quyt nh thnh lp Mt trn Vit Minh on kt, tp hp lc
lng cch mng nhm mc tiu gii phng dn tc.
tp hp lc lng cch mng ng o trong c nc, Ban chp hnh
Trung ng quyt nh thnh lp Mt trn Vit Nam c lp ng minh (gi tt l
Vit Minh) thay cho Mt trn thng nht dn tc phn ng Dng; i tn cc
Hi phn thnh Hi cu quc (Cng nhn cu quc, Nng dn cu quc, Thanh
nin cu quc, Ph n cu quc, Ph lo cu quc, Thiu nin cu quc) vn
ng, thu ht mi ngi dn yu nc, khng phn bit thnh phn, la tui, on
kt bn nhau, ng cu T quc, cu ging ni.
Ba l, quyt nh xc tin chun b khi ngha v trang l nhim v trung
tm ca ng v nhn dn trong giai on hin ti.
a cuc khi ngha v trang n thng li, cn phi ra sc pht trin lc
lng cch mng, bao gm lc lng chnh tr v lc lng v trang, xc tin xy
dng cn c a cch mng. Ban chp hnh Trung ng ch r vic chun b khi
ngha l nhim v trung tm ca ng ta v nhn dn trong giai an hin ti.
Trung ng quyt nh duy tr lc lng du kch Bc Sn v ch trng thnh lp
nhng i du kch hot ng phn tn, dng hnh thc v trang va chin u chng
ch, bo v nhn dn, va pht trin c s cch mng, tin ti thnh lp khu cn c,
ly vng Bc Sn, V Nhai lm trung tm.
Ban chp hnh Trung ng xc nh phng chm v hnh thi khi ngha
nc ta: Phi lun lun chun b mt lc lng sn sng, nhm vo c hi thun
tin hn c m nh li qun th vi lc lng sn c, ta c th lnh o mt
cuc khi ngha tng phn trong tng a phng cng c th ginh s thng li m
m ng cho mt cuc tng khi ngha to ln.
27

Ban chp hnh Trung ng cn c bit ch trng cng tc xy dng ng

nhm nng cao nng lc t chc v lnh o ca ng, ng thi ch trng gp rt
o to cn b, cn b lnh o, cn b cng vn, nng vn, binh vn, qun s v
y mnh cng tc vn ng qun chng.
c. ngha ca s chuyn hng ch o chin lc:
Vi tinh thn c lp, t ch, sng to, Ban chp hnh Trung ng ng
hon chnh s chuyn hng ch o chin lc nhm gii quyt mc tiu s mt
ca cch mng l c lp dn tc v ra nhiu ch trng ng n thc hin
mc tiu y.
ng li ging cao ngn c gii phng dn tc, t nhim v gii phng
dn tc ln hng u, tp hp rng ri mi ngi Vit Nam yu nc trong mt trn
Vit Minh, xy dng lc lng chnh tr ca qun chng c nng thn v thnh th,
xy dng cn c a cch mng v lc lng v trang, l ngn c dn ng cho
nhn dn ta tin ln ginh thng li trong s nghip nh Php, ui Nht, ginh c
lp cho dn tc v t do cho nhn dn.
Sau hi ngh ln th 8 ca ng (5/1941), Nguyn i Quc gi th ku gi
ng bo c nc on kt thng nht nh ui Php - Nht. Ngi nhn mnh:
Trong lc ny quyn li dn tc gii phng cao hn ht thy. Chng ta phi on
kt li nh bn quc v bn Vit gian ng cu ging ni ra khi nc si
la nng.
Thc hin ngh quyt ca ng v li ku gi ca Nguyn i Quc, cc cp
b ng v mt trn Vit Minh tch cc xy dng cc t chc cu quc ca qun
chng, y nhanh vic pht trin lc lng chnh tr v phong tro u tranh ca
qun chn. Ngy 25/10/1941, mt trn Vit Minh tuyn b ra i. Mt trn Vit
Minh cng b 10 chnh sch va ch nc va li dn nn c nhn dn nhit
lit hng ng. T u ngun cch mng Pc B, Vit Minh lan ta khp nng
thn, thnh th, c h thng t trung ng n c s. Mt s t chc chnh tr yu
nc ra i v tham gia lm thnh vin ca mt trn Vit Minh nh ng Dn
ch Vit Nam (6/1944). Lc lng chnh tr qun chng ngy cng ng o v
c rn luyn trong u tranh chng Php - Nht theo khu hiu ca mt trn Vit
Minh.
Trn c s lc lng chnh tr ca qun chng, ng ch o vic v trang
cho qun chng cch mng, tng bc t chc, xy dng lc lng v trang nhn
dn. T cc i du kch b mt, cc i Cu quc qun, Vit Nam tuyn truyn gii
phng qun c thnh lp. ng ch o vic lp cc chin khu v cn c a cch
mng, tiu biu l cn c Bc Sn V Nhai v cn c Cao Bng. Cng vic chun
b khi ngha v trang din ra si ni cc khi cn c v khp cc a phng trong
c nc, c v v thc y mnh m phong tro cch mng qun chng vng ln
u tranh ginh chnh quyn.

28

2. Ch trng pht ng Tng khi ngha ginh chnh quyn:

a. Pht ng cao tro khng Nht cu nc v y mnh khi ngha
tng phn:
Pht ng cao tro khng Nht cu nc:
Vo cui nm 1944 u nm 1945, chin tranh th gii th II bc vo giai
on kt thc, Hng qun Lin X qut sch pht xt c ra khi lnh th ca mnh
v tin nh v bo v pha Berlin. Pht xt Nht lm vo tnh trng nguy khn. Mu
thun Nht Php ngy cng gay gt. m 9/3/1945, Nht o chnh Php c
chim ng Dng. Qun Php nhanh chng u hng qun Nht.
Ngay m ngy 9/3/1945, Ban Thng v Trung ng ng hp hi ngh m
rng lng nh Bng (T Sn, Bc Ninh). Ngy 12/3/1945, Ban Thng v Trung
ng ng ra ch th Nht Php bn nhau v hnh ng ca chng ta.
Ch th nhn nh: Cuc o chnh ca Nht lt Php c chim ng
Dng to ra mt cuc khng hong chnh tr su sc nhng iu kin khi ngha
cha thc s chn mui. Tuy vy, hin ang c nhng c hi tt lm cho nhng iu
kin tng khi ngha nhanh chng chn mui.
Ch th xc nh: Sau cuc o chnh, pht xt Nht l k th chnh, k th c
th trc mt duy nht ca nhn dn ng Dng. V vy phi thay khu hiu
nh ui pht xt Nht Php bng khu hiu nh ui pht xt Nht.
Ch th ch trng: Pht ng mt cao tro khng Nht cu nc mnh m,
lm tin cho cuc tng khi ngha. Mi hnh thc tuyn truyn, c ng, t chc
v u tranh lc ny phi thay i cho thch hp vi thi k tin khi ngha nh
tuyn truyn xung phong, biu tnh tun hnh, bi cng chnh tr, biu tnh ph kho
thc ca Nht gii quyt nn i, y mnh xy dng cc i t v cu quc
Ch th nu r phng chm u tranh lc ny l pht ng chin tranh du
kch, gii phng vng, m rng cn c a.
Ch th d kin nhng iu kin thun li thc hin tng khi ngha nh
khi qun ng minh ko vo ng Dng nh Nht, qun Nht ko ra mt trn
ngn cn qun ng minh pha sau s h. Cng c th l cch mng Nht bng
n v chnh quyn cch mng ca nhn dn Nht c thnh lp, hoc Nht b mt
nc nh Php nm 1940 v qun i vin chinh Nht mt tinh thn.
y mnh khi ngha tng phn, ginh chnh quyn b phn:
T gia thng 3/1945 tr i, cao tro khng Nht cu nc din ra rt si
ni, mnh m v phong ph v ni dung v hnh thc.
Phong tro u tranh v trang, khi ngha tng phn din ra trong nhiu
ni vng thng du v trung du Bc k. Vit Nam tuyn truyn gii phng qun
v Cu quc qun phi hp vi lc lng chnh tr ca qun chng gii phng hng
lot x, chu, huyn thuc cc tnh Cao Bng, Bc Cn, Lng Sn, Thi Nguyn,
Tuyn Quang.

29

 Bc Giang, qun chng ni dy thnh lp y ban dn tc gii phng nhiu

lng. i du kch Bc Giang c thnh lp. Qung Ngi, cuc khi ngha n ra
Ba T. i du kch Ba T c thnh lp.
Gia lc cao tro khng Nht cu nc ang dng ln mnh m, ngy
15/4/1945, Ban Thng v Trung ng ng triu tp hi ngh qun s cch mng
Bc k ti Hip Ha (Bc Giang). Hi ngh nhn nh: Tnh th t nhim v
qun s ln trn tt c cc nhim v quan trng v cn kp trong lc ny. Chng ta
phi tch cc pht trin chin tranh du kch, gy dng cn c a khng Nht
chun b cuc tng khi ngha cho kp thi c. Hi ngh quyt nh thng nht
cc lc lng v trang sn c thnh Vit Nam gii phng qun; quyt nh xy dng
7 chin khu trong c nc v ch trng pht trin hn na lc lng v trang v
na v trang.v.v
Trong 2 thng 5 v 6/1945, cc cuc khi ngha tng phn lin tc n ra v
nhiu chin khu c thnh lp c 3 min. khu gii phng v mt s a phng,
chnh quyn nhn dn hnh thnh, tn ti song song vi chnh quyn tay sai ca
pht xt Nht.
Ngy 4/6/1945, khu gii phng chnh thc c thnh lp gm hu ht cc
tnh Cao Bng, Bc Cn, Lng Sn, Tuyn Quang, Thi Nguyn, H Giang v mt
s vng ln cn thuc tnh Bc Giang, Ph Th, Yn Bi, Vnh Yn.
Gia lc phong tro qun chng trong c nc ang pht trin mnh m c
nng thn v thnh th, nn i din ra nghim trng cc tnh Bc B v Bc
Trung B do Nht, Pht v vt hng triu tn la go ca nhn dn. Hn 2 triu
ng bo ta b cht i. Xut pht t li ch sng cn trc mt ca qun chng,
ng kp thi ra khu hiu Ph kho thc, gii quyt nn i. Ch trng
p ng ng nguyn vng cp bch ca nhn dn ta. V vy, trong mt thi gian
ngn, ng ng vin c hng triu qun chng tin ln trn tuyn cch mng.
b. Ch trng pht ng tng khi ngha:
chin tranh th gii th II bc vo giai on kt thc. Ngy 2/5/1945, Hng
qun Lin X chim Berlin, tiu dit pht xt c tn hang ca chng. Ngy
9/5/1945, pht xt c u hng khng iu kin. chu , pht xt Nht ang i
gn n ch tht bi hon ton.
Trc s pht trin ht sc nhanh chng ca tnh hnh, Trung ng quyt nh
hp hi ngh ton quc ca ng to Tn Tro (Tuyn Quang) t ngy 13
15/8/1945. Hi ngh nhn nh: C hi rt tt cho ta ginh chnh quyn ti v
quyt nh pht ng ton dn tng khi ngha, ginh chnh quyn t tay pht xt
Nht v tay sai, trc khi qun ng Minh vo ng Dng.
Hi ngh ch r khu hiu u tranh lc ny l: Phn i xm lc; hon
ton c lp; chnh quyn nhn dn. Nhng nguyn tc ch o khi ngha l
tp trung, thng nht v kp thi, phi nh chim ngay nhng ni chc thng,
khng k thnh ph hay nng thn; qun s v chnh tr phi phi hp; phi lm mt
tinh thn qun ch.v.v
30

Hi ngh cn quyt nh nhng vn quan trng v chnh sch i ni v i

ngoi trong tnh hnh mi. V i ni, s ly 10 chnh sch ln ca Vit Minh lm
chnh sch c bn ca chnh quyn cch mng. V i ngoi, thc hin nguyn tc
bnh ng, hp tc, thm bn bt th, trit li dng mu thun gia Php Anh
v M - Tng, ht sc trnh trng hp mt mnh phi i ph vi nhiu k th
trong cng mt lc; phi tranh th s ng h ca Lin X, ca nhn dn cc nc
trn th gii, nht l nhn dn Php v nhn dn Trung Quc. Hi ngh quyt nh
c y ban khi ngha ton quc do Trng Chinh ph trch v kin ton Ban chp
hnh Trung ng.
Ngay m 13/8/1945, y ban khi ngha ton quc ra lnh tng khi ngha.
Ngy 16/8/1945, cng ti Tn Tro, i hi quc dn hp. i hi nhit lit
tn thnh ch trng tng khi ngha ca ng v 10 chnh sch ca Vit Minh,
quyt nh thnh lp y ban gii phng dn tc Vit Nam.
Ngay sau i hi, Ch tch H Ch Minh gi th ku gi ng bo v
chin s c nc: Gi quyt nh cho vn mnh dn tc ta n. Ton quc ng
bo hy ng dy, em sc ta m t gii phng cho ta.
Di s lnh o ca ng, hn 20 triu nhn dn ta nht t vng dy khi
ngha ginh chnh quyn. T ngy 14/8/1945, cc n v gii phng qun lin tip
h nhiu n Nht thuc cc tnh Cao Bng, Bc Cn, Thi Nguyn, Tuyn Quang,
Yn Bi v h tr qun chng tin ln ginh chnh quyn. Ngy 18/8/195, nhn dn
cc tnh Bc Giang, Hi Dng, Phc Yn, Thi Bnh, Thanh Ha, H Tnh, Qung
Nam v Khnh Ha ginh chnh quyn tnh l.
Ngy 19/8/1945, di s lnh o ca Thnh y H Ni, hng chc vn qun
chng sau khi d mittinh rm r xung ng biu tnh, tun hnh v mau chng
ta i cc hng chim Ph Khm sai, Ta Th chnh, Tri lnh bo an, S Cnh st
v cc cng s ca chnh quyn b nhn. Trc kh th p o ca qun chng khi
ngha, hn 1 vn qun Nht H Ni t lit, khng dm chng c. Chnh quyn v
tay nhn dn.
Thng li ca cuc khi ngha H Ni ngy 19/8/1945 c ngha quyt
nh i vi c nc, lm cho chnh quyn tay sai ca Nht cc ni b t lit, c v
mnh m nhn dn cc tnh, thnh ph khc ni dy khi ngha ginh chnh quyn.
Ngy 23/8/1945, khi ngha ginh thng li Hu. Ngy 25/8/1945, khi
ngha ginh thng li Si Gn. Ch trong vng 15 ngy (t ngy 14 28/8/1945)
cuc tng khi ngha thnh cng trn c nc, chnh quyn v tay nhn dn.
Ngy 30/8/1945, vua Bo i thoi v lm sp hon ton ch phong kin
nc ta.
Ngy 2/9/1945, ti cuc mittinh ln Qung trng Ba nh, H Ni, thay
mt Chnh ph lm thi, ch tch H Ch Minh trnh trng c Tuyn ngn c lp,
tuyn b vi quc dn ng bo, vi ton th th gii: nc Vit Nam dn ch cng
ha ra i.

31

c. Kt qu, ngha, nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim ca

cuc cch mng thng Tm:
Kt qu v ngha:
- Thng li ca cch mng thng Tm p tan xing xch n l ca thc
dn Php trong gn 1 th k, lt nho ch qun ch hng my ngn nm
v ch thng tr ca pht xt Nht, lp nn nc Vit Nam Dn ch cng
ha, nh nc dn ch nhn dn u tin ng Nam . Nhn dn Vit
Nam t thn phn n l tr thnh ngi dn ca nc c lp t do, lm
ch vn mnh ca mnh.
- Thng li ca cch mng thng Tm nh du bc pht trin nhy vt ca
lch s dn tc Vit Nam, a dn tc ta bc vo 1 k nguyn mi: K
nguyn c lp t do v ch ngha x hi.
- Vi thng li ca cch mng thng Tm, ng v nhn dn ta gp phn
lm phong ph thm kho tng l lun ca ch ngha Mc - Lnin, cung cp
thm nhiu kinh nghim qu bu cho phong tro u tranh gii phng dn
tc v ginh quyn lm ch.
- Cch mng thng Tm thng li c v mnh m nhn dn cc nc
thuc a v na thuc a u tranh chng ch ngha quc, thc dn
ginh c lp t do.
nh gi ngha ca cch mng thng Tm, Ch tch H Ch Minh ch r:
Chng nhng giai cp lao ng v nhn dn Vit Nam ta c th t ho, m giai
cp lao ng v nhng dn tc b p bc ni khc cng c th t ho rng: ln ny
l ln u tin trong lch s cch mng ca cc dn tc thuc a v na thuc a,
mt ng mi 15 tui lnh o cch mng thnh cng, nm chnh quyn ton
quc.
Nguyn nhn thng li:
- Cch mng thng Tm n ra trong bi cnh quc t rt thun li: K th
trc tip ca nhn dn ta l pht xt Nht b Lin X v cc lc lng dn
ch th gii nh bi. Bn Nht ng Dng v tay sai tan r. ng ta
chp thi c pht ng ton dn ni dy tng khi ngha ginh thng
li nhanh chng.
- Cch mng thng Tm l kt qu tng hp ca 15 nm u tranh gian kh
ca ton dn ta di s lnh o ca ng, c rn luyn qua 3 cao
tro cch mng rng ln: Cao tro 1930 1931, cao tro 1936 1939 v
cao tro gii phng dn tc 1939 1945. Qun chng cch mng c
ng t chc, lnh o v rn luyn bng thc tin u tranh tr thnh
lc lng chnh tr hng hu c lc lng v trang nhn dn lm nng ct.
- Cch mng thng Tm thnh cng l do ng chun b c lc lng
v i ca ton dn on kt trong Mt trn Vit Minh, da trn c s lin
minh cng nng, di s lnh o ca ng.

32

- ng l ngi t chc v lnh o cuc cch mng thng Tm. ng c

ng li cch mng ng n, dy dn kinh nghim u tranh, on kt
thng nht, nm ng thi c, ch o kin quyt, khn kho, bit to nn
sc mnh tng hp p o k th v quyt tm lnh o qun chng
khi ngha ginh chnh quyn. S lnh o ca ng l nhn t ch yu
nht, quyt nh thng li ca cch mng thng Tm 1945.
Bi hc kinh nghim:
Mt l, ging cao ngn c c lp dn tc, kt hp ng n 2 nhim v
chng quc v chng phong kin.
Trong cch mng dn tc dn ch, ng ta xc nh nhim v chng
quc v nhim v chng phong kin khng th tch ri nhau. Tri qua 3 cao tro
cch mng, ng nhn thc su sc hn v mi quan h gia 2 nhim v v xc
nh: Tuy 2 nhim v khng tch ri nhau nhng nhim v chng quc l ch
yu nht, nhim v chng phong kin phi phc tng nhim v chng quc v
phi thc hin tng bc vi nhng khu hiu c th nh: gim t, gim tc, chia
rung t cng, chia rung t ca bn phn ng cho nng dn ngho, tin ti ci
cch rung t. Khi chin tranh th gii th II n ra, ng ch trng cha mi nhn
ca cch mng vo quc, pht xt Nht Php v b l tay sai nhm tp trung gii
quyt yu cu ch yu, cp bch ca cch mng l gii phng dn tc. Thng li ca
Cch mng thng Tm l thng li ca s kt hp ng n 2 nhim v chng
quc v chng phong kin.
Hai l, ton dn ni dy trn nn tng lin minh cng nng.
Cch mng thng Tm thng li l nh cuc u tranh yu nc anh hng ca
hn 20 triu ngi Vit Nam. Nhng cuc ni dy ca ton dn ch c th thc hin
c khi c o qun ch lc l giai cp cng nhn v giai cp nng dn di s
lnh o ca ng. o qun ch lc ny c xy dng, cng c qua 3 cao tro
cch mng v ln mnh vt bc trong Tng khi ngha. Da trn o qun ch lc
lm nn tng, ng xy dng c khi i on kt dn tc, ng vin ton dn
tng khi ngha ginh thng li.
Ba l, li dng mu thun trong hng ng k th.
ng li dng mu thun gia ch ngha quc v ch ngha pht xt,
mu thun gia ch ngha quc v 1 b phn th lc a ch phong kin, mu
thun trong hng ng ngy quyn tay sai ca Php v ca Nht, c lp cao k th
chnh l bn quc, pht xt, bn tay sai phn ng; tranh th hoc trung lp nhng
phn t lng chng. Nh vy, Cch mng thng Tm ginh c thng li nhanh
gn, t mu.
Bn l, kin quyt dng bo lc cch mng v bit s dng bo lc cch mng
mt cch thch hp p tan b my nh nc c, lp ra b my nh nc ca
nhn dn.
Trong cch mng thng Tm, bo lc ca cch mng l s kt hp cht ch
gia lc lng chnh tr vi lc lng v trang; kt hp ni dy ca qun chng vi
33

tin cng ca lc lng v trang cch mng c nng thn v thnh th, trong vai
tr quyt nh l cc cuc tng khi ngha H Ni, Hu, Si Gn. Cch mng
thng Tm l kt qu ca s kt hp tt c cc hnh thc u tranh kinh t v chnh
tr, hp php v khng hp php ca qun chng, t thp n cao, t mt s a
phng lan rng khp c nc, t khi ngha tng phn tin ln tng khi ngha, p
tan b my nh nc ca giai cp thng tr, lp ra b my nh nc ca nhn dn.
Nm l, nm vng ngh thut khi ngha, ngh thut chn ng thi c.
ng coi khi ngha l mt ngh thut, va vn dng nguyn l ca ch ngha
Mc Lnin v kinh nghim ca cch mng th gii, va tng kt nhng kinh
nghim ca cc cuc khi ngha nc ta.
Cch mng thng Tm thng li chng t ng chn ng thi c. l
lc bn cm quyn pht xt ng Dng hoang mang n cc sau khi Nht u
hng; nhn dn ta khng th sng nh trc c na. ng chun b sn sng
cc mt v ch trng, lc lng v tp dt qua cao tro chng Nht cu nc.
l nhng iu kin ch quan cho tng khi ngha ginh chnh quyn trong c nc
ginh thng li.
Su l, xy dng mt ng Mc Lnin sc lnh o tng khi ngha
ginh chnh quyn.
ng ta ngay t u xc nh ng ng li, chin lc v sch lc cch
mng, ng thi khng ngng b sung, pht trin ng li trong tng thi k cch
mng. iu i hi ng phi bit vn dng sng to ch ngha Mc Lnin vo
hon cnh c th ca nc ta, kp thi tng kt kinh nghim thc tin cch mng.
ng rt coi trng vic qun trit ng li, ch trng trong ng vin v
qun chng cch mng, khng ngng u tranh khc phc nhng khuynh hng
lch lc, ng chm lo cng tc t chc, cn b, gio dc rn luyn cn b, ng
vin v ch bt khut, phm cht chnh tr v o c cch mng. ng bit pht
huy trit vai tr ca mt trn Vit Minh vi hng triu hi vin v thng qua Mt
trn lnh o nhn dn u tranh.

34

Chng III

NG LI KHNG CHIN CHNG THC DN PHP V

QUC M XM LC (1945 1954)
I.

NG LI XY DNG, BO V CHNH QUYN V KHNG

CHIN CHNG THC DN PHP XM LC (1945 1954):
1. Ch trng xy dng v bo v chnh quyn cch mng (1945
1946):
a. Hon cnh nc ta sau cch mng thng Tm:
Sau ngy Cch mng thng Tm thnh cng, nc Vit Nam Dn ch cng
ha ra i, cng cuc xy dng v bo v t nc ca nhn dn ta ng trc bi
cnh va c thun li c bn va gp phi nhiu kh khn to ln, him ngho.
Thun li c bn:
Trn th gii: h thng x hi ch ngha do Lin X ng u c
hnh thnh. Phong tro cch mng gii phng dn tc c iu kin
pht trin, tr thnh 1 dng thc cch mng. Phong tro dn ch v
ha bnh cng ang vn ln mnh m.
trong nc: chnh quyn dn ch nhn dn c thnh lp, c h
thng t trung ng n c s. Nhn dn lao ng lm ch vn
mnh ca t nc. Lc lng v trang nhn dn c tng cng.
Ton dn tin tng v ng h Vit Minh, ng h Chnh ph Vit Nam
Dn ch cng ha do H Ch Minh lm Ch tch.
Kh khn nghim trng:
Hu qu do ch c li rt nng n nh: nn i, nn dt, ngn
qu quc gia trng rng. Kinh nghim qun l t nc ca cn b
cc cp non yu.
Nn c lp ca nc ta cha c quc gia no trn th gii cng
nhn v t quan h ngoi giao.
Vi danh ngha qun ng minh n tc kh gii ca pht xt Nht,
qun i cc nc quc t vo chim ng Vit Nam v khuyn
khch bn Vit gian chng ph chnh quyn cch mng nhm xa b
nn c lp v chia ct nc ta. Nghim trng nht l qun Anh, Php
ng la vi nhau n sng nh chim Si Gn nhm tch Nanm
B ra khi Vit Nam.
Gic i, gic dt v gic ngoi xm l nhng him ha i vi ch
mi, vn mnh dn tc nh ngn cn treo si tc.
b. Ch trng khng chin kin quc ca ng:
Trc tnh hnh mi, Trung ng ng v Ch tch H Ch Minh sng sut
phn tch tnh th, d on chiu hng pht trin ca cc tro lu cch mng trn
th gii v sc mnh mi ca dn tc vch ra ch trng v gii php u tranh
35

nhm gi vng ch quyn, bo v nn c lp t do va ginh c, Ngy

25/11/1945, Ban chp hnh Trung ng ng ra Ch th Khng chin kin quc,
vch con ng i ln cho cch mng Vit Nam trong giai on mi. Ch trng
khng chin kin quc ca ng l:
- V ch o chin lc: ng xc nh mc tiu phi nu cao ca cch
mng Vit Nam lc ny vn l dn tc gii phng. Khu hiu lc ny l
Dn tc trn ht. T quc trn ht nhng khng phi ginh c lp m l
gi vng c lp.
- V xc nh k th: ng phn tch m mu ca cc nc quc i vi
ng Dng v ch r k th chnh ca ta lc ny l thc dn Php xm
lc phi tp trung ngn la u tranh vo chng. V vy, phi lp mt
trn dn tc thng nht chng thc dn Php xm lc; m rng mt trn
Vit Minh nhm thu ht mi tng lp nhn dn; thng nht mt trn Vit
Min Lo .v.v
- V phng hng, nhim v: ng nu ln 4 nhim v ch yu v cp
bch cn khn trng thc hin l: cng c chnh quyn, chng thc dn
Php xm lc, bi tr ni phn, ci thin i sng cho nhn dn. ng
ch trng kin tr nguyn tc thm bn bt th, thc hin khu hiu Hoa
- Vit thn thin i vi qun i Tng Gii Thch v c lp v chnh
tr, nhn nhng v kinh t i vi Php.
Ch th v khng chin kin quc c ngha ht sc quan trng. Ch th xc
nh ng k th chnh ca dn tc Vit Nam l thc dn Php xm lc. ng ch
ra kp thi nhng vn c bn v chin lc v sch lc cch mng, nht l nu
r 2 nhim v chin lc mi ca cch mng Vit Nam sau Cch mng thng Tm
l xy dng t nc i i vi bov t nc. ra nhng nhim v, bin php c
th v i ni, i ngoi khc phc nn i, nn dt, chng th trong gic ngoi,
bo v chnh quyn cch mng.
Nhng ni dung ca ch trng khng chin kin quc c ng tp trung
ch o thc hin trn thc t vi tinh thn kin quyt, khn trng, linh hot, sng
to, trc ht l trong giai on t thng 9/1945 n cui nm 1946.
c. Kt qu, ngha v bi hc kinh nghim:
Cuc u tranh thc hin ch trng khng chin kin quc ca ng giai
on 1945 1946 din ra rt gay go, quyt lit trn tt c cc lnh vc chnh tr,
kinh t, vn ha, qun s, ngoi giao v ginh c nhng kt qu ht sc to ln.
- V chnh tr - x hi: xy dng c nn mng ca mt ch mi - ch
dn ch nhn dn vi y cc yu t cu thnh cn thit. Quc hi,
HND cc cp c thnh lp thng qua ph thng bu c. Hin php dn
ch nhn dn c Quc hi thng qua v ban hnh. B my chnh quyn
t Trung ng n lng, x v cc c quan t php, ta n, cc cng c
chuyn chnh nh V quc on, cng an nhn dn thit lp v tng cng.
Cc on th nhn dn nh mt trn Vit Minh, Hi lin hip quc dn
36

Vit Nam, Tng Cng on Vit Nam, Hi Lin hip ph n Vit Nam
c xy dng v m rng. ng Dn ch Vit Nam, ng x hi Vit
Nam c thnh lp.
- V kinh t, vn ha: pht ng phong tro tng gia sn xut, cu i, xa
b cc th thu v l ca ch c, ra sc lnh gim t 25%, xy dng
ngn qu quc gia. Cc lnh vc sn xut c hi phc. Cui nm 1945,
nn i c bn c y li. Nm 1946, i sng nhn dn c n nh
v c ci thin. Thng 11/1946, giy bc C H c pht hnh. M li
cc trng lp v t chc khai ging nm hc mi. Cuc vn ng ton
dn xy dng nn vn ha mi bc u xa b c nhiu t nn x
hi v tp tc lc hu. Phong tro dit dt, bnh dn hc v c thc hin
si ni. Cui nm 1946, c nc c thm 2,5 triu ngi bit c bit
vit.
- V bo v chnh quyn cch mng: Ngay t khi thc dn Php n sng
nh chim Si Gn v m rng phm vi chim ng ra cc tnh Nam B,
ng kp thi lnh o nhn dn Nam B ng ln khng chin v pht
ng phong tro Nam tin chi vin Nam B, ngn khng cho qun Php
nh ra Trung b. min Bc, bng ch trng li dng mu thun trong
ni b k th, ng v Chnh ph thc hin sch lc nhn nhng vi
qun i Tng v tay sai ca chng gi vng chnh quyn, tp trung
lc lng chng Php min Nam. Khi Php - Tng k Hip c Trng
Khng (28/2/1946) tha thun mua bn quyn li vi nhau, cho Php ko
qun ra min Bc, ng mau l ch o chn gii php ha hon, dn xp
vi Php buc qun Tng phi rt v nc. Hip nh s b
(06/03/1946), cuc m phn Lt, Fontainebleau, Tm c
(14/9/1946) to iu kin cho qun dn ta c thm thi gian chun b
cho cuc chin u mi.
ngha ca nhng thnh qu u tranh ni trn l bo v c nn c lp
ca t nc, gi vng chnh quyn cch mng; xy dng c nhng nn mng
u tin v c bn cho mt ch mi, ch Vit Nam Dn ch cng ha; chun
b c nhng iu kin cn thit trc tip cho cuc khng chin ton quc sau .
Nguyn nhn thng li: C c nhng thng li quan trng l do ng
nh gi ng tnh hnh nc ta sau Cch mng thng Tm, kp thi ra ch
trng khng chin kin quc ng n; xy dng v pht huy c sc mnh ca
khi i on kt ton dn tc, li dng c mu thun trong hng ng k th
v.v
Bi hc kinh nghim: trong hoch nh v ch o thc hin ch trng khng
chin kin quc giai on 1945 1946 l: Pht huy sc mnh i on kt dn tc,
da vo dn xy dng v bo v chnh quyn cch mng. Trit li dng mu
thun trong ni b k th, cha mi nhn vo k th chnh, coi s nhn nhng c
nguyn tc vi k ch cng l mt bin php u tranh cch mng cn thit trong
37

hon cnh c th. Tn dng kh nng ha hon xy dng lc lng, cng c

chnh quyn nhn dn, ng thi cao cnh gic, sn sng i ph vi kh nng
chin tranh lan ra c nc khi k th bi c.
2. ng li khng chin chng thc dn Php xm lc v xy dng
ch dn ch nhn dn (1945 1954):
a. Hon cnh lch s:
Thng 11/1946, qun Php m cuc tn cng chim ng c thnh ph Hi
Phng v th x Lng Sn, b ln Nng v gy ra nhiu cuc khiu khch, tn
st ng bo ta H Ni. Trung ng ng ch o tm cch lin lc vi pha
Php gii quyt vn bng bin php m phn, thng lng.
Trc vic Php gi ti hu th i ta tc v kh ca t v H Ni, cho
chng kim sot an ninh trt t Th , ngy 19/12/1946, Ban Thng v Trung
ng ng hp hi ngh m rng ti lng Vn Phc (H ng) di s ch tr
ca Ch tch H Ch Minh hoch nh ch trng i ph. Hi ngh c phi
vin i gp pha Php m php song khng c kt qu. Hi ngh cho rng, hnh
ng ca Php chng t chng c mun cp nc ta mt ln na. Kh nng ha
hon khng cn. Ha hon na s dn n ha mt nc. Trong thi im lch s
phi quyt on ngay, hi ngh h quyt tm pht ng cuc khng chin trong c
nc v ch ng tin cng trc khi thc dn Php thc hin mn kch o chnh
qun s H Ni. Mnh lnh khng chin c pht i. Vo lc 20 gi ngy
19/12/1946, tt c cc chin trng trong c nc ng lot n sng. Rng sng
ngy 20/12/1946, Li ku gi ton quc khng chin ca H Ch Minh c pht i
trn i ting ni Vit Nam.
Thun li ca nhn dn ta khi bc vo cuc khng chin chng thc dn
Php xm lc l ta chin u bo v nn c lp t do ca dn tc v nh ch
trn t nc mnh nn ta c chnh ngha, c thin thi, a li, nhn ha. Ta cng
c s chun b cn thit v mi mt nn v lu di ta s c kh nng nh thng qun
xm lc. Trong khi , thc dn Php c nhiu kh khn v chnh tr, kinh t, qun
s trong nc v ti ng Dng khng d khc phc c ngay.
Kh khn ca ta l tng quan lc lng qun s yu hn ch. Ta b bao vy
4 pha, cha c nc no cng nhn, gip . Cn qun Php li c v kh ti tn,
chim ng c 2 nc Lo, Campuchia v mt s ni Nam B Vit Nam, c
qun i ng chn trong cc thnh th ln min Bc.
Nhng c im ca s khi u v cc thun li, kh khn l c s ng
xc nh ng li cho cuc khng chin.
b. Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li khng chin:
ng li khng chin ca ng c hnh thnh tng bc qua thc tin i
ph vi m mu, th on xm lc ca thc dn Php.
Ngay sau ngy Cch mng thng Tm thnh cng, trong ch th Khng chin
kin quc, ng xc nh k th chnh, nguy him nht ca dn tc ta l thc dn
Php xm lc, phi tp trung mi nhn u tranh vo chng. Trong qu trnh ch
38

o cuc khng chin Nam B, Trung ng ng v H Ch tch ch o kt

hp u tranh chnh tr, qun s vi ngoi giao lm tht bi m mu ca Php
nh tch Nam b ra khi Vit Nam.
Ngy 19/10/1946, Thng v Trung ng ng m hi ngh qun s ton
quc ln th nht do Tng b th Trng Chinh ch tr. Xut pht t nhn nh
khng sm th mun, Php s nh mnh v mnh cng nht nh phi nh Php,
hi ngh ra ch trng, bin php c th c v t tng v t chc qun dn c
nc sn sng bc vo cuc chin u mi. Trong ch th Cng vic khn cp by
gi (5/11/1946), H Ch tch nu ln nhng vic c tm chin lc, ton cc khi
bc vo cuc khng chin v khng nh lng tin vo thng li cui cng.
ng li ton quc khng chin ca ng c hon chnh v th hin tp
trung trong 3 vn kin ln c son tho v cng b st trc v sau ngy cuc
khng chin ton quc bng n. l vn kin Ton quc khng chin ca Trung
ng ng (12/12/1946), Li ku gi ton quc khng chin ca H Ch Minh
(19/12/1946) v tc phm Khng chin nht nh thng li ca Trng Chinh.
Ni dung ng li:
- Mc ch khng chin: K tc v pht trin s nghip Cch mng thng
Tm, nh phn ng thc dn Php xm lc; ginh thng nht v c
lp.
- Tnh cht khng chin: Cuc khng chin ca dn tc ta l mt cuc
chin tranh cch mng ca nhn dn, chin tranh chnh ngha. N c tnh
cht ton dn, ton din, lu di. L cuc chin tranh tin b v t do,
c lp, dn ch v ha bnh. l cuc khng chin c tnh cht dn tc
gii phng v dn ch mi.
- Chnh sch khng chin: Lin hip vi dn tc Php, chng phn ng
thc dn Php. on kt vi Min, Lo v cc dn tc yu chung t do,
ha bnh. on kt cht ch ton dn. Thc hin ton dn khng chin
Phi t cp, t tc v mi mt.
- Chng trnh v nhim v khng chin: on kt ton dn, thc hin
qun, chnh, dn nht tr ng vin nhn lc, vt lc, ti lc, thc hin
ton dn khng chin, ton din khng chin, trng k khng chin.
Ginh quyn c lp, bo tan lnh th, thng nht Trung, Nam, Bc.
Cng c ch cng ha dn ch Tng gia sn xut, thc hin kinh t t
tc.
- Phng chm tin hnh khng chin: Tin hnh cuc chin tranh nhn dn,
thc hin khng chin ton dn, ton din, lu di, da vo sc mnh l
chnh.
- Khng chin ton dn: Bt k n ng, n b khng chia tn gio, ng
phi, dn tc, bt k ngi gi, ngi tr. H l ngi V.n phi ng ln
nh thc dn Php, thc hin mi ngi dn l mt chin s, mi lng
xm l mt pho i.
39

- Khng chin ton din: nh ch v mi mt: chnh tr, qun s, kinh t,

vn ha, ngoi giao. Trong :
o V chnh tr: thc hin on kt ton dn, tng cng xy dng
ng, chnh quyn, cc on th nhn dn; on kt vi Min, Lo
v cc dn tc yu chung t do, ha bnh.
o V qun s: Thc hin v trang ton dn, xy dng lc lng v
trang nhn dn, tiu dit ch gii phng nhn dn v t ai, thc
hin du kch chin tin ln vn ng chin. Bo ton thc lc, khng
chin lu di Va nh va v trang thm; va nh va o to
thm cn b.
o V kinh t: Tiu th khng chin, xy dng kinh t t cung t tc,
tp trung pht trin nng nghip, th cng nghip, thng nghip v
cng nghip quc phng.
o V vn ha: Xa b vn ha thc dn, phong kin, xy dng nn
vn ha dn ch mi theo 3 nguyn tc: dn tc, khoa hc v i
chng.
o V ngoi giao: Thc hin thm bn bt th, biu dng thc lc.
Lin hip vi dn tc Php, chng phn ng thc dn Php, sn
sng m phn nu Php cng nhn Vit Nam c lp.
o Khng chin lu di: l chng m mu nh nhanh, thng nhanh
ca Php, c thi gian pht huy yu t thin thi, a li, nhn
ha ca ta, chuyn ha tng quan lc lng t ch ta yu hn
ch n ch ta mnh hn ch, nh thng ch.
o Da vo sc mnh l chnh: Phi t cp, t tc v mi mt v ta b
bao vy 4 pha, cha c nc no gip nn phi t lc cnh
sinh. Khi no c iu kin ta s tranh th s gip ca cc nc
song lc cng khng c li.
o Trin vng khng chin: Mc d lu di, gian kh, kh khn song
nht nh thng li.
ng li khng chin ca ng vi nhng ni dung c bn nh trn l ng
n v sng to, va k tha c kinh nghim ca t tin, ng vi cc nguyn l
v chin tranh cch mng ca ch ngha Mc Lnin, va ph hp vi thc t t
nc lc by gi. ng li khng chin ca ng c cng b sm c tc dng
a cuc khng chin nhanh chng i vo n nh v pht trin ng hng, tng
bc i ti thng li v vang.
Thc hin ng li khng chin ca ng, t nm 1947 1950, ng tp
trung ch o cuc chin u giam chn ch trong cc th, cng c cc vng t
do ln, nh bi cuc hnh qun ln ca ch ln Vit Bc; lnh o y mnh xy
dng hu phng, tm cch chng ph th on ly chin tranh nui chin tranh,
dng ngi Vit nh ngi Vit ca thc dn Php. Thng li ca chin dch Bin

40

Gii cui nm 1950 ging mt n nng n vo ch xm lc ca ch, qun ta

ginh c quyn ch ng chin lc trn chin trng chnh Bc B.
n u nm 1951, tnh hnh th gii v cch mng ng Dng c nhiu
chuyn bin mi. Nc ta c cc nc x hi ch ngha cng nhn v t quan
h ngoi giao. Cuc khng chin ca nhn dn 3 nc ng Dng ginh c
nhng thng li quan trng. Song li dng tnh th kh khn ca thc dn Php,
quc M can thip trc tip vo cuc chin tranh ng Dng. iu kin lch s
t ra yu cu b sunh v hon chnh ng li cch mng, a cuc chin tranh
n thng li.
p ng yu cu , thng 2/1951, ng cng sn ng Dng hp i hi
i biu ln th hai ti Tuyn Quang. i hi nht tr tn thnh Bo co chnh tr ca
Ban chp hnh Trung ng do H Ch Minh trnh by v ra ngh quyt tch ng
cng sn ng Dng thnh 3 ng cch mng lnh o cuc khng chin ca 3
dn tc i ti thng li. Vit Nam, ng ra hot ng cng khai ly tn l ng
lao ng Vit Nam.
Bo co Hon thnh gii phng dn tc, pht trin dn ch nhn dn, tin ti
ch ngha x hi do Tng b th Trng Chinh trnh by k tha v pht trin
ng li cch mng trong cc cng lnh chnh tr trc y ca ng thnh ng
li cch mng dn tc dn ch nhn dn. ng li c phn nh trong Chnh
cng ca ng Lao ng Vit Nam. Ni dung c bn l:
- Tnh cht x hi: x hi Vit Nam hin nay gm c 3 tnh cht: dn ch
nhn dn, mt phn thuc a v na phong kin. Ba tnh cht ang u
tranh ln nhau. Nhng mu thun ch yu lc ny l mu thun gia tnh
cht dn ch nhn dn v tnh cht thuc a. Mu thun ang c gii
quyt trong qu trnh khng chin ca dn tc Vit Nam chng thc dn
Php v bn can thip.
- i tng cch mng: cch mng Vit Nam c 2 i tng: i tng
chnh hin nay l ch ngha quc xm lc, c th lc ny l quc
Php v bn can thip M. i tng ph hin nay l phong kin, c th
lc ny l phong kin phn ng.
- Nhim v cch mng: Nhim v c bn hin nay ca cch mng Vit
Nam l nh ui bn quc xm lc, ginh c lp v thng nht tht
s cho dn tc, xa b nhng di tch phong kin v na phong kin, lm
cho ngi cy c rung, pht trin ch dn ch nhn dn, gy c s cho
ch ngha x hi. Ba nhim v khng kht vi nhau. Song nhim v
chnh trc mt l han thnh gii phng dn tc. Cho nn lc ny phi tp
trung lc lng vo vic khng chin quyt thng qun xm lc.
- ng lc ca cch mng: gm cng nhn, nng dn, tiu t sn thnh th,
tiu t sn tr thc v t sn dn tc; ngoi ra l nhng thn s (a ch)
yu nc v tin b. Nhng giai cp, tng lp v phn t hp thnh
nhn dn. Nn tng ca nhn dn l cng, nng v lao ng tr thc.
41

- c im cch mng: Gii quyt nhng nhim v c bn ni trn do nhn

dn lao ng lm ng lc, cng nng v lao ng tr thc lm nn tng v
giai cp cng nhn lnh o, cch mng Vit Nam hin nay l mt cuc
cch mng dn tc dn ch nhn dn. Cch mng khng phi l cch
mng dn ch t sn li c cng khng phi l cch mng x hi ch ngha
m l mt th cch mng dn ch t sn li mi tin trin thnh cch mng
x hi ch ngha.
- Trin vng ca cch mng: cch mng dn tc dn ch nhn dn Vit
Nam nht nh s a Vit Nam tin ti ch ngha x hi.
- Con ng i ln ch ngha x hi: l mt con ng u tranh lu
di, i th tri qua 3 giai on: Giai on th nht, nhim v ch yu l
hon thnh gii phng dn tc; giai on th hai, nhim v ch yu l xa
b nhng di tch phong kin v na phong kin, thc hin trit ngi
cy c rung, pht trin k ngh, hon chnh ch dn ch nhn dn; giai
on th ba, nhim v ch yu l xy dng c s cho ch ngha x hi,
tin ln thc hin ch ngha x hi. Ba giai on y khng tch ri nhau,
m mt thit lin h, xen k vi nhau.
- Giai cp lnh o v mc tiu ca ng: Ngi lnh o cch mng l
giai cp cng nhn. ng Lao ng Vit Nam l ng ca giai cp cng
nhn v ca nhn dn lao ng Vit Nam. Mc ch ca ng l pht trin
ch dn ch nhn dn, tin ln ch x hi ch ngha Vit Nam,
thc hin t do, hnh phc cho giai cp cng nhn, nhn dn lao ng v
tt c cc dn tc a s, thiu s Vit Nam.
- Chnh sch ca ng: C 15 chnh sch ln nhm pht trin ch dn
ch nhn dn, gy mm mng cho ch ngha x hi v y mnh khng
chin n thng li2.
- Quan h quc t: Vit Nam ng v phe ha bnh v dn ch, phi tranh th
s gip ca cc nc x hi ch ngha v nhn dn th gii, ca Trung Quc,
Lin X, thc hin on kt Vit Trung X v on kt Vit Min Lo.
ng li, chnh sch ca i hi c b sung, pht trin qua cc hi
ngh Trung ng tip theo.
Ti hi ngh ln th nht (3/1951), ng phn tch tnh hnh quc t v
trong nc, nhn mnh ch trng phi tng cng hn na cng tc ch o chin
tranh, cng c v gia cng qun i ch lc, cng c b i a phng v dn
qun du kch; gia cng vic lnh o kinh t ti chnh, thc hin vic khuyn
khch, gip t sn dn tc kinh doanh v gp vn ca t nhn pht trin cng
thng nghip, tch cc tham gia phong tro bo v ha bnh th gii, cng c
ng v t tng, chnh tr v t chc.
2. 15 chnh sch gm: khng chin, chnh quyn nhn dn, mt trn dn tc thng nht, vn ha gio dc, i vi tn
gio, chnh sch dn tc, i vi vng b tm chim, ngoi giao, i vi Min Lo, i vi ngoi kiu, u tranh cho
ha bnh v dn ch th gii, thi ua i quc.

42

Ngh quyt hi ngh Trung ng ln th hai (hp t ngy 27/9 5/10/1951)

nu ln ch trng y mnh cuc khng chin trn c s thc hin tt 3 nhim
v ln l ra sc tiu dit sinh lc ca ch, tin ti ginh u th qun s; ra sc
ph m mu thm c ca ch: ly chin tranh nui chin tranh, dng ngi Vit
nh ngi Vit, y mnh khng chin vng b tm chim; cng c v pht
trin sc khng chin ca ton quc, ton dn, cng c v pht trin on kt.
Ti hi ngh Trung ng ln th 4 (1/1953), vn cch mng rung t c
ng tp trung nghin cu, kim im v ra ch trng thc hin trit gim t,
chun b tin ti ci cch rung t. Hi ngh cho rng: mun khng chin hon ton
thng li, dn ch nhn dn tht th thc hin, th phi thit thc nng cao quyn li
kinh t v chnh tr ca nng dn, phi chia rung t cho nng dn.
n hi ngh Trung ng ln th 5(11/1953), ng quyt nh pht ng
qun chng trit gim t v tin hnh ci cch rung t trong khng chin. Ci
cch rung t m bo cho khng chin thng li. Ci cch rung t l
chnh sch chung ca c nc nhng phi lm tng bc ty iu kin m ni th
lm trc ni th lm sau. Ci cch rung t l mt cuc cch mng nng dn,
mt cuc giai cp u tranh nng thn, rt rng ln, gay go v phc tp. Cho nn
chun b phi tht y , k hoch phi tht r rng, lnh o phi tht cht
ch.
ng li hon thnh gii phng dn tc, pht trin ch dn ch nhn dn,
tin ln ch ngha x hi ca ng c thc hin trn thc t trong giai on 1951
1954.
3. Kt qu, ngha lch s, nguyn nhn thng li v bi hc kinh
nghim:
a. Kt qu v ngha lch s:
Kt qu ca vic thc hin ng li:
- V chnh tr: ng ra hot ng cng khai c iu kin kin ton t
chc, tng cng s lnh o ca i vi cuc khng chin. B my chnh
quyn 5 cp c cng c. Mt trn Lin hip quc dn Vit Nam (Lin
Vit) c thnh lp. Khi i on kt ton dn pht trin ln mt bc
mi. Chnh sch rung t c trin khai, tng bc thc hin khu hiu
ngi cy c rung.
- V qun s: n cui nm 1952, lc lng ch lc c 6 i on b
binh, 1 i on cngbinh pho binh3. Thng li ca cc chin dch
Trung Du, ng 18, H-Nam-Ninh, Ha Bnh, Ty Bc, Thng
Lo.v.v tiu dit c nhiu sinh lc ch, gii phng nhiu vng t
ai v dn c, m rng vng gii phng ca Vit Nam v cho cch mng
Lo.v.v Chin thng in Bin Ph ngy 7/5/1954 c ghi vo lch s
3. 6 i on b binh l: 308, 304, 312, 320, 325 v 1 i on cng pho binh l 351. B i tp trung nm
1953 ln n 33 vn ngi.

43

- dn tc ta nh mt Bch ng, mt Chi Lng hay mt ng a trong th

k XX v i vo lch s th gii nh mt chin cng hin hch, bo hiu
s thng li ca nhn dn cc dn tc b p bc, s sp ca ch ngha
thc dn.
- V ngoi giao: Vi phng chm kt hp u tranh chnh tr, qun s v
ngoi giao, khi bit tin Php c nh m phn, thng lng vi ta th
ngy 27/12/1953, Ban B th ra thng t nu r: lp trng ca nhn dn
Vit Nam l kin quyt khng chin n thng li cui cng. Song nhn
dn v Chnh ph ta cng tn thnh thng lng nhm mc ch gii
quyt ha bnh vn Vit Nam. Ngy 8/5/1954, Hi ngh quc t v
chm dt chin tranh ng Dng chnh thc khai mc Genve (Thy
S). Ngy 21/7/1954, cc vn bn ca Hip ngh Genve v chm dt
chin tranh, lp li ha bnh ng Dng c k kt. Cuc khng chin
chng thc dn Php xm lc ca qun v dn ta kt thc thng li.
- ngha lch s:
o i vi nc ta: vic ra v thc hin thng li ng li khng
chin, xy dng ch dn ch nhn dn lm tht bi cuc chin
tranh xm lc ca thc dn Php c quc M gip sc mc
cao, buc chng phi cng nhn c lp, ch quyn, ton vn
lnh th ca cc nc ng Dng; lm tht bi m mu m
rng v ko di chin tranh ca quc M, kt thc chin tranh,
lp li ha bnh ng Dng; gii phng hon ton min Bc, to
iu kin min Bc tin ln ch ngha x hi lm cn c, hu
thun cho cuc u tranh min Nam; tng thm nim t ho dn
tc cho nhn dn ta v nng cao uy tn ca Vit Nam trn trng
quc t.
o i vi quc t: C v mnh m phong tro gii phng dn tc trn
th gii; m rng a bn, tng thm lc lng cho ch ngha x hi
v cch mng th gii cng vi nhn dn Lov Campuchia p tan
ch thng tr ca ch ngha thc dn c trn th gii, trc ht l h
thng thuc a ca thc dn Php.
nh gi v ngha lch s ca cuc khng chin chng thc dn Php xm
lc, H Ch Minh ni: Ln u tin trong lch s, mt nc thuc a nh yu
nh thng mt nc thc dn hng mnh. l mt thng li v vang ca nhn
dn Vit Nam, ng thi cng l mt thng li ca cc lc lng ha bnh, dn ch
v x hi ch ngha trn th gii.
b. Nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim:
Nguyn nhn thng li:
Thng li ca cuc khng chin chng thc dn Php v can thip M l kt
qu tng hp ca nhiu nguyn nhn, trong ni bt l:
44

- C s lnh o vng vng ca ng, vi ng li khng chin ng n

huy ng c sc mnh ton dn nh gic. C s on kt chin u
ca ton dn tp hp trong mt trn dn tc thng nht rng ri - Mt trn
Lin Vit, c xy dng trn nn tng khi lin minh cng nng v tr
thc vng chc.
- C lc lng v trang gm 3 th qun do ng trc tip lnh o ngy
cng vng mnh, chin u dng cm, mu lc, ti tr, l lc lng quyt
nh tiu dit ch trn chin trng, bp ch xm lc ca ch, gii
phng t ai ca T quc.
- C chnh quyn dn ch nhn dn, ca dn, do dn v v dn c gi
vng, cng c v ln mnh, lm cng c sc bn t chc ton dn khng
chin v xy dng ch mi.
- C s lin minh on kt chin u keo sn gia 3 dn tc Vit Nam, Lo,
Campuchia cng chng 1 k th chung. ng thi c s ng h, gip to
ln ca Trung Quc, Lin X, cc nc x hi ch ngha, cc dn tc yu
chung ha bnh trn th gii, k c nhn dn tin b Php.
Bi hc kinh nghim:
Tri qua qu trnh lnh o, t chc cuc khng chin kin quc, ng tch
ly c nhiu kinh nghim quan trng.
Th nht, ra ng li ng n v qun trit su rng ng li cho
ton ng, ton qun, ton dn thc hin. l ng li chin tranh nhn dn;
khng chin ton dn, ton din, lu di, da vo sc mnh l chnh.
Th hai, kt hp cht ch, ng n nhim v chng quc vi nhim v
chng phong kin v xy dng ch dn ch nhn dn, gy mm mng cho ch
ngha x hi, trong nhim v tp trung hng u l chng quc, gii phng dn
tc, bo v chnh quyn cch mng.
Th ba, thc hin phng chm va khng chin va xy dng ch mi,
xy dng hu phng ngy cng vng mnh c tim lc mi mt p ng yu
cu ngy cng cao ca cuc khng chin.
Th t, qun trit t tng chin lc khng chin gian kh v lu di. ng
thi tch cc, ch ng ra v thc hin phng thc tin hnh chin tranh v ngh
thut qun s sng to, kt hp u tranh qun s vi u tranh ngoi giao, a
khng chin n thng li.
Th nm, tng cng cng tc xy dng ng, nng cao sc chin u v
hiu lc lnh o ca ng trong chin tranh.
II.
NG LI KHNG CHIN CHNG M CU NC, THNG
NHT T QUC (1954 1975)
1. ng li trong giai on 1954 1964:
a. Hon cnh lch s ca cch mng Vit Nam sau thng 7/1954:
Sau Hip nh Genve, cch mng Vit Nam va c nhng thun li mi va
ng trc nhiu kh khn, phc tp.
45

Thun li:
- H thng x hi ch ngha tip tc ln mnh c v kinh t, qun s, khoa
hc - k thut, nht l Lin X.
- Phong tro gii phng dn tc tip tc pht trin Chu , Chu Phi v
khu vc M Latinh.
- Phong tro ha bnh, dn ch ln cao cc nc t bn.
- Min Bc c hon ton gii phng, lm cn c a chung cho c nc.
- Th v lc ca cch mng ln mnh hn sau 9 nm khng chin.
- C ch c lp thng nht T quc ca nhn dn t Bc ch Nam.
Kh khn:
- quc M c tim lc kinh t, qun s hng mnh, dm mu b ch th
gii vi cc chin lc ton cu phn cch mng.
- Th gii bc vo thi k chin tranh lnh, chy ua v trang gia 2 phe
x hi ch ngha v t bn ch ngha.
- Xut hin s bt ng trong h thng x hi ch ngha , nht l gia Lin
X v Trung Quc.
- t nc ta b chia lm 2 min: kinh t min Bc ngho nn, lc hu. min
Nam tr thnh thuc a kiu mi ca M. quc M tr thnh k th
trc tip ca nhn dn ta.
Mt ng lnh o 2 cuc cch mng khc nhau, 2 min t nc c ch
chnh tr khc nhau l c im ln nht ca cch mng Vit Nam sau thng 7/1954.
c im bao trm v cc thun li, kh khn nu trn l c s ng phn tch,
hoch nh ng li chin lc chung cho cch mng c nc trong giai on mi.
b. Qu trnh hnh thnh, ni dung v ngha ca ng li.
Qu trnh hnh thnh v ni dung ng li:
Yu cu bc thit t ra cho ng sau thng 7/1954 l phi vch ra c
ng li ng n, va ph hp vi tnh hnh mi min, tnh hnh c nc, va ph
hp vi xu th chung ca thi i.
Thng 9/1954, B Chnh tr ra Ngh quyt v tnh hnh mi, nhim v mi v
chnh sch mi ca ng. Ngh quyt ch ra nhng c im ch yu ca tnh
hnh trong lc cch mng Vit Nam bc vo mt giai on mi l: t chin tranh
chuyn sang ha bnh; nc nh tm chia lm 2 min; t nng thn chuyn vo
thnh th; t phn tn chuyn n tp trung.
Hi ngh ln th 7 (3/1955) v Hi ngh ln th 8 (8/1955) nhn nh: Mun
chng quc M v tay sai, cng c ha bnh, thc hin thng nht, hon thnh
c lp v dn ch. iu ct li l phi ra sc cng c min Bc, ng thi gi vng
v y mnh cuc u tranh ca nhn dn min Nam.
Thng 12/1957, Hi ngh Trung ng ln th 13 xc nh ng li tin
hnh ng thi 2 chin lc cch mng: Mc tiu v nhim v cch mng ca ton
ng, ton dn ta hin nay l: cng c min Bc, a min Bc tin dn tng bc

46

ln ch ngha x hi. Tip tc u tranh thc hin thng nht nc nh trn c

s c lp v dn ch bng phng php ha bnh.
Thng 1/1959, Hi ngh Trung ng ln th 15 hp bn v cch mng min
Nam. Sau nhiu ln hp v tho lun, Ban chp hnh Trung ng ra ngh quyt
v cch mng min Nam. Trung ng ng nhn nh: Hin nay cch mng Vit
Nam do ng ta lnh o bao gm 2 nhim v chin lc: cch mng x hi ch
ngha min Bc v cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam. Hai nhim
v chin lc tuy c tnh cht khc nhau, nhng quan h hu c vi nhau
nhm phng hng chung l gi vng ha bnh, thc hin thng nht nc nh,
to iu kin thun li a c nc Vit Nam tin ln ch ngha x hi. Nhim
v c bn ca cch mng Vit Nam min Nam l gii phng min Nam khi ch
thng tr ca quc v phong kin, thc hin c lp dn tc v ngi cy c
rung, hon thnh cch mng dn tc dn ch min Nam. Con ng pht trin
c bn ca cch mng Vit Nam min Nam l khi ngha ginh chnh quyn v tay
nhn dn67. l con ng ly sc mnh ca qun chng, da vo lc lng
chnh tr ca qun chng l ch yu, kt hp vi lc lng v trang nh
quyn thng tr ca quc v phong kin, dng ln chnh quyn cch mng ca
nhn dn68. tuy vy, cn thy rng cch mng min Nam vn c kh nng ha
bnh pht trin, tc l kh nng dn dn ci bin tnh th, dn dn thay i cc din
chnh tr min Nam c li cho cch mng. Kh nng hin nay rt t, song ng
ta khng gt b kh nng , m cn ra sc tranh th kh nng .
Ngh quyt hi ngh ln th 15 c ngha lch s to ln, chng nhng m
ng cho cch mng min Nam i ln, m cn th hin r bn lnh c lp, t ch,
sng to ca ng ta trong nhng nm thng kh khn ca cch mng.
Qu trnh ra v ch o thc hin cc ngh quyt, ch trng ni trn chnh
l qu trnh hnh thnh ng li chin lc chung cho cch mng c nc, c
iu chnh ti i hi ln th III ca ng.
i hi ln th III ca ng hp ti Th H Ni t ngy 5 10/9/1960.
i hi hon chnh ng li chin lc chung ca cch mng Vit Nam trong
giai on mi. C th l:
- Nhim v chung: Tng cng on kt ton dn, kin quyt u tranh gi
vng ha bnh, y mnh cch mng x hi ch ngha min Bc, ng
thi y mnh cch mng dn tc dn ch nhn dn min Nam, thc hin
thng nht nc nh trn c s c lp v dn ch, xy dng mt nc
Vit Nam ha bnh, thng nht, c lp, dn ch, giu mnh, thit thc gp
phn tng cng phe x hi ch ngha v bo v ha bnh ng Nam
v th gii.
- Nhim v chin lc: cch mng Vit Nam trong giai on hin ti c 2
nhim v chin lc: Mt l, tin hnh cch mng x hi ch ngha min
Bc. Hai l, gii phng min Nam khi ch thng tr ca quc M v

47

bn tay sai, thc hin thng nht nc nh, hon thnh c lp v dn ch

trong c nc.
- Mc tiu chin lc: Nhim v cch mng min Bc v nhim v cch
mng min Nam thuc 2 chin lc khc nhau, mi nhim v nhm gii
quyt yu cu c th ca mi min trong hon cnh nc nh tm b chia
ct. Hai nhim v li nhm gii quyt mu thun chung ca c nc
gia nhn dn ta vi quc M v bn tay sai ca chng, thc hin mc
tiu chung trc mt l ha bnh thng nht T quc.
- Mi quan h ca cch mng hai min: Do cng thc hin mt mc tiu
nn hai nhim v chin lc ny c quan h mt thit vi nhau v c tc
dng thc y ln nhau.
- Vai tr, nhim v ca cch mng mi min i vi cch mng c nc:
cch mng x hi ch ngha min Bc c nhim v xy dng tim lc v
bo v cn c a ca c nc, hu thun cho cch mng min Nam, chun
b cho c nc i ln ch ngha x hi v sau, nn gi vai tr quyt nh
nht i vi s pht trin ca ton b cch mng Vit Nam v i vi s
nghip thng nht nc nh. Cch mng dn tc dn ch nhn dn min
Nam gi vai tr quyt nh trc tip i vi s nghip gii phng min
Nam khi ch thng tr ca quc M v b l tay sai, thc hin ha bnh
thng nht nc nh, hon thnh cuc cch mng dn tc dn ch nhn
dn trong c nc.
- Con ng thng nht nc nh: Trong khi tin hnh ng thi 2 chin
lc cch mng, ng kin tr con ng ha bnh thng nht theo tinh
thn Hip nh Genve, sn sng thc hin hip thng tng tuyn c ha
bnh thng nht Vit Nam. V l con ng trnh c s hao tn
xng mu cho dn tc ta v ph hp vi xu hng chung ca th gii.
Nhng chng ta phi lun lun nng cao cnh gic, sn sng i ph vi
mi tnh th. Nu quc M v bn tay sai ca chng liu lnh gy ra
chin tranh hng xm lc min Bc, th nhn dn c nc ta kin quyt
ng dy nh bi chng, hon thnh c lp v thng nht T quc.
- Trin vng ca cch mngVit Nam: Cuc u tranh nhm thc hin thng
nht nc nh l mt qu trnh u tranh cch mng gay go, gian kh,
phc tp v lu di chng quc M v b l tay sai ca chng min
Nam. Thng li cui cng nht nh thuc v nhn dn ta, Nam Bc nht
nh sum hp mt nh, c nc s i ln ch ngha x hi.
ngha ca ng li:
ng li tin hnh ng thi v kt hp cht ch hai chin lc cch mng
do i hi ln th III ca ng ra c ngha l lun v thc tin ht sc to ln.
- ng li th hin t tng chin lc ca ng: ging cao ngn c
c lp dn tc v ch ngha x hi, va ph hp vi min Bc va ph
hp vi min Nam, va ph hp vi c nc Vit Nam v ph hp vi
48

tnh hnh quc t, nn huy ng v kt hp c sc mnh ca hu

phng v tin tuyn, sc mnh ca c nc v sc mnh ca 3 dng thc
cch mng trn th gii. Tranh th c s ng tnh gip ca Lin X
v Trung Quc. Do to ra c sc mnh tng hp dn tc ta
sc nh thng quc M xm lc, gii phng min Nam, thng nht
t nc.
- t trong bi cnh Vit Nam v quc t lc by gi, ng li chung ca
cch mng Vit Nam th hin tinh thn c lp, t ch v sng to cua
ng trong vic gii quyt nhng vn khng c tin l trong lch s,
va ng vi thc tin Vit Nam va ph hp vi li ch ca nhn loi v
xu th ca thi i.
- ng li chin lc chung cho c nc v ng li cch mng mi
min l c s ng ch o quan dn ta phn u ginh c nhng
thnh tu to ln trong xy dng ch ngha x hi min Bc v u tranh
thng li chng cc chin lc chin tranh ca quc M v tay sai
min Nam.
2. ng li trong giai on 1965 1975:
a. Bi cnh lch s:
T u nm 1965, cu vn nguy c sp ca ch Si Gn v s ph
sn ca chin lc chin tranh c bit, quc M o t a qun vin chinh
vo min Nam, tin hnh cuc chin tranh cc b vi quy m ln. ng thi dng
khng qun v hi qun hng h tin hnh cuc chin tranh ph hoi i vi min
Bc. Trc tnh hnh , ng quyt nh pht ng cuc khng chin chng M
cu nc trn phm vi ton quc.
Thun li: Khi bc vo cuc khng chin chng M cu nc, cch mng
th gii ang th tin cng. min Bc, k hoch 5 nm ln th nht t v
vt mc tiu v kinh t, vn ha. S chi vin sc ngi, sc ca cho cch mng
min Nam c y mnh c ng b v ng bin4.
min Nam, vt qua nhng kh khn trong nhng nm 1961 1962, t
nm 1963, cuc u tranh ca qun v dn ta c bc pht trin mi. Ba cng c ca
chin tranh c bit (ngy qun, ngy quyn, p chin lc v th) u b qun
ta tn cng lin tc. n u nm 1965, chin lc chin tranh c bit ca
quc M c trin khai n mc cao nht c bn b ph sn.
Kh khn: S bt ng gia Lin X v Trung Quc cng tr nn gay gt v
khng c li cho cch mng Vit Nam. Vic quc M m cuc chin tranh cc
b, t a qun i vin chinh M v cc nc ch hu vo trc tip xm lc
min Nam lm cho tng quan lc lng tr nn bt li cho ta.
4. T nm 1961 1963, qua ng 559, c 40.000 cn b chin s t Bc vo Nam chin u cng vi
165.000 khu sng cc loi. Nm 1964, s b i t min Bc vo min Nam tng 14 ln so vi nm 1960
917.427/1.2170); v kh, phng tin chuyn vo min Nam tng 10 ln (3.435 tn/337 tn)

49

Tnh hnh t ra yu cu mi cho ng ta trong vic xc nh quyt tm

ra ng li khng chin chng M cu nc nhm nh thng gic M xm lc,
gii phng min Nam, thng nht T quc.
b. Qu trnh hnh thnh, ni dung c bn v ngha ca ng li:
Qu trnh hnh thnh v ni dung c bn ng li:
Khi quc M tin hnh chin lc chin tranh c bit min Nam, cc
hi ngh ca B Chnh tr u nm 1961 v u nm 1962 nu ch trng gi
vng v pht trin th tin cng m ta ginh c sau cuc ng khi nm
1960, a cch mng min Nam t khi ngha tng phn pht trin thnh chin
tranh cch mng trn quy m ton min. B Chnh tr ch trng kt hp khi ngha
v trang ca qun chng vi chin tranh cch mng, gi vng v y mnh u
tranh chnh tr ng thi pht trin u tranh v trang nhanh ln mt bc mi,
ngang tm vi u tranh chnh tr. Thc hin kt hp u tranh qun s vi u
tranh chnh tr song song, y mnh nh ch bng 3 mi gip cng (qun s, chnh
tr, binh vn). Vn dng phng chm u tranh ph hp vi c im tng vng
chin lc (rng ni, ng bng, thnh th).
Hi ngh Trung ng ng ln th 9 (11/1963) ngoi vic xc nh ng n
quan im quc t, hng hot ng i ngoi vo vic kt hp sc mnh dn tc
vi sc mnh thi i nh M v thng M, hi ngh cn quyt nh nhiu vn
quan trng v cch mng min Nam. Hi ngh tip tc khng nh u tranh
chnh tr, u tranh v trang i i, c hai u c vai tr quyt nh c bn ng thi
nhn mnh yu cu mi ca u tranh v trang. i vi min Bc, hi ngh tip tc
xc nh trch nhim l cn c a, hu phng i vi cch mng min Nam, ng
thi nng cao cnh gic, trin khai mi mt sn sng i ph vi m mu nh ph
ca ch.
Trc hnh ng gy chin tranh cc b min Nam, tin hnh chin tranh
ph hoi ra min Bc ca quc M, hi ngh Trung ng ln th 11 (3/1965) v
ln th 12 (12/1965) tp trung nh gi tnh hnh v ra ng li khng chin
chng M cu nc trn c nc.
- V nhn nh tnh hnh v ch trng chin lc: Trung ng ng cho
rng cuc chin tranh cc b m M ang tin hnh min Nam vn l
cuc chin tranh xm lc thc dn mi, buc phi thc thi trong th thua,
th tht bi v b ng cho nn n cha ng y mu thun v chin lc.
T s phn tch v nhn nh , Trung ng ng quyt nh pht ng
cuc khng chin chng M cu nc trong c nc, coi chng M cu
nc l nhim v thing ling ca c dn tc t Nam ch Bc.
- Quyt tm v mc tiu chin lc: Nu cao khu hiu Quyt tm nh
thng gic M xm lc, kin quyt nh bi cuc chin tranh xm lc
ca quc M trong bt k tnh hung no, bo v min Bc, gii
phng min Nam, hon thnh cch mng dn tc dn ch nhn dn trong
c nc, tin ti thc hin ha bnh thng nht nc nh.
50

- Phng chm ch o chin lc: tip tc v y mnh cuc chin tranh

nhn dn chng chin tranh cc b ca M min Nam, ng thi pht
ng chin tranh nhn dn chng chin tranh ph hoi min Bc. Thc
hin khng chin lu di, da vo sc mnh l chnh, cng nh cng mnh,
c gng n mc cao, tp trung lc lng ca c 2 min m nhng
cuc tin cng ln, tranh th thi c ginh thng li quyt nh trong thi
gian tng i ngn trn chin trng min Nam.
- T tng ch o v phng chm u tranh min Nam: gi vng v
pht trin th tin cng, kin quyt tin cng v lin tc tin cng. Tip
tc kin tr phng chm u tranh qun s kt hp vi u tranh chnh
tr, trit vn dng 3 mi gip cng, nh ch trn c 3 vng chin
lc. Trong giai on hin nay, u tranh qun s c tc dng quyt nh
trc tip v gi mt v tr ngy cng quan trng.
- T tng chin lc i vi min Bc: chuyn hng xy dng kinh t,
bo m tip tc xy dng min Bc vng mnh v kinh t v quc phng
trong iu kin c chin tranh, tin hnh cuc chin tranh nhn dn chng
chin tranh ph hoi ca quc M bo v vng chc min Bc x hi
ch ngha, ng vin sc ngi sc ca mc cao nht chi vin cho
cuc chin tranh gii phng min Nam, ng thi tch cc chun b
phng nh thng ch trong trng hp chng liu lnh m rng chin
tranh cc b ra c nc.
- Nhim v v mi quan h gia cuc chin u hai min: trong cuc
chin tranh chng M ca nhn dn c nc, min Nam l tin tuyn ln,
min Bc l hu phng ln. Bo v min Bc l nhim v ca c nc v
min Bc x hi ch ngha l hu phng vng chc trong cuc chin
tranh chng M. Phi nh bi cuc chin tranh ph hoi ca quc M
min Bc v ra sc tng cng lc lng min Bc v mi mt nhm
m bo chi vin c lc cho min Nam cng nh cng mnh. Hai nhim
v trn y khng tch ri nhau m mt thit gn b vi nhau. Khu hiu
chung ca nhn dn c nc lc ny l: Tt c nh thng gic M
xm lc.
ngha ca ng li:
ng li khng chin chng M cu nc ca ng c ra ti cc hi
ngh Trung ng ln th 11 v 12 c ngha ht sc quan trng:
- Th hin quyt tm nh M v thng M, tinh thn cch mng tin cng,
tinh thn c lp t ch, s kin tr mc tiu gii phng min Nam, thng
nht T quc, phn nh ng n ch, nguyn vng chung ca ton ng,
ton qun, ton dn ta.
- Th hin t tng nm vng, ging cao ngn c c lp dn tc v ch
ngha x hi, tip tc tin hnh ng thi v kt hp cht ch 2 chin lc

51

cch mng trong hon cnh c nc c chin tranh mc khc nhau,

ph hp vi thc t t nc v bi cnh quc t.
- l ng li chin tranh nhn dn, ton dn, ton din, lu di, da vo
sc mnh l chnh c pht trin trong hon cnh mi, to nn sc mnh
mi dn tc ta sc nh thng gic M xm lc.
3. Kt qu, ngha lch s, nguyn nhn thng li v bi hc kinh
nghim:
a. Kt qu v ngha lch s:
Kt qu:
min Bc, thc hin ng li, ch trng ca ng, sau 21 nm n lc
phn u, cng cuc xy dng ch ngha x hi t c nhng thnh tu ng
t ho. Mt ch x hi mi, ch x hi ch ngha bc u c hnh thnh.
D chin tranh c lit, b tn tht nng n v vt cht, thit hi ln v ngi song
khng c nn i, dch bnh v s ri lon x hi. Vn ha, x hi, y t, gio dc
khng nhng c duy tr m cn c s pht trin mnh. Sn xut nng nghip pht
trin, cng nghip a phng c tng cng.
Qun dn min Bc nh thng cuc chin tranh ph hoi ca quc M,
in hnh l chin thng lch s ca trn in Bin Ph trn khng trn bu tri
H Ni cui nm 1972.
Min Bc khng ch chia la vi cc chin trng m cn hon thnh xut sc
vai tr cn c a ca cch mng c nc v nhim v hu phng ln i vi chin
trng min Nam.
min Nam, vi s lnh o ng n ca ng, qun dn ta vt ln mi
kh khn gian kh hy sinh, bn b v anh dng chin u, ln lt nh bi cc chin
lc chin tranh xm lc ca quc M. Trong giai on 1954 1960, nh bi
chin lc chin tranh n phng ca M - ngy, a cch mng t th gi gn lc
lng sang th tin cng. Trong giai on 1961 1965, gi vng v pht trin th
tin cng, nh bi chin lc chin tranh c bit ca M. Giai on 1965 1968,
nh bi chin lc chin tranh cc b ca M v ch hu, buc M phi xung
thang chin tranh, chp nhn ngi vo bn m phn vi ta ti Paris. Giai on 1969
1975 nh bi chin lc Vit Nam ha chin tranh ca M v tay sai m nh cao
l i thng ma xun 1975 vi chin dch H Ch Minh lch s, p tan ton b
chnh quyn ch, buc chng phi tuyn b u hng khng iu kin, gii phng
hon ton min Nam.
ngha lch s i vi nc ta:
- Kt thc thng li 21 nm chin u chng quc M xm lc (tnh
t nm 1954), 30 nm chin tranh cch mng (tnh t 1945), 115 nm
chng quc thc dn phng Ty (tnh t 1858), qut sch qun xm
lc ra khi b ci, gii phng min Nam; a li c lp, thng nht
ton vn lnh th cho t nc.

52

- Hon thnh cuc cch mng dn tc dn ch trn phm vi c nc. M

ra k nguyn mi cho dn tc ta, k nguyn c nc ha bnh, thng
nht, cng chung mt nhim v chin lc l i ln ch ngha x hi.
- Tng thm sc mnh vt cht, tinh thn, th v lc cho cch mng v
dn tc Vit Nam, li nim t ho su sc v nhng kinh nghim qu
bu cho s nghip dng nc v gi nc giai on sau.
- Gp phn quan trng vo vic nng cao uy tn ca ng v dn tc Vit
Nam trn trng quc t.
ngha i vi cch mng th gii:
- p tan cuc phn kch ln nht ca ch ngha quc vo ch ngha
x hi v cch mng th gii k t sau chin tranh th gii ln th hai,
bo v vng chc tin n pha ng Nam ca ch ngha x hi.
- Lm ph sn cc chin lc chin tranh xm lc ca quc M, gy
tn tht to ln v tc ng su sc n ni tnh nc M trc mt v
lu di.
- Gp phn lm suy yu ch ngha quc, ph v mt phng tuyn
quan trng ca chng khu vc ng Nam , m ra s sp khng
th trnh khi ca ch ngha thc dn mi, c v mnh m phong tro
u tranh v mc tiu c lp dn tc, dn ch, t do v ha bnh pht
trin ca nhn dn th gii.
nh gi thng li lch s ca s nghip chng M cu nc, Bo co chnh
tr ti i hi i biu ton quc ln th IV ca ng (12/1976) khng nh: Nm
thng s tri qua, nhng thng li ca nhn dn ta trong s nghip khng chin
chng M, cu nc mi mi c ghi vo lch s dn tc nh mt trong nhng
trang chi li nht, mt biu tng sng ngi v s ton thng ca ch ngha anh
hng cch mng v tr tu con ngi, v i vo lch s th gii nh mt chin cng
v i ca th k XX, mt s kin c tm quan trng quc t to ln v c tnh thi i
su sc.
b. Nguyn nhn thng li v bi hc kinh nghim:
Nguyn nhn thng li:
Thng li ca s nghip chng M cu nc l kt qu tng hp ca nhiu
nguyn nhn, trong quan trng nht l:
- S lnh o ng n ca ng cng sn Vit Nam, ngi i biu
trung thnh cho nhng li ch sng cn ca c dn tc Vit Nam, mt
ng c ng li chnh tr v ng li qun s c lp, t ch, sng
to.
- Cuc chin u y gian kh hy sinh ca nhn dn v qun i c nc,
c bit l ca cn b, chin s v hng chc triu ng bo yu nc
min Nam ngy m i mt vi qun th, xng ng vi danh hiu
Thnh ng T quc

53

- Cng cuc xy dng v bo v hu phng min Bc x hi ch ngha

ca ng bo, chin s min Bc, mt hu phng va chin u va
xy dng, hon thnh xut sc ngha v ca hu phng ln, ht lng
ht sc chi vin cho tin tuyn ln min Nam nh thng gic M xm
lc.
- S on kt chin u ca nhn dn 3 nc Vit Nam Lo
Campuchia v s ng h, s gip to ln ca cc nc x hi ch
ngha anh em; s ng h nhit tnh ca Chnh ph v nhn dn tin b
trn ton th gii k c nhn dn tin b M.
Bi hc kinh nghim:
Thng li ca cuc khng chin chng M cu nc li cho ng nhiu
bi hc kinh nghim c gi tr l lun v thc tin su sc
Mt l, ra v thc hin ng li ging cao ngn c c lp dn tc v
ch ngha x hi nhm huy ng sc mnh ton dn nh M, c nc nh M.
ng li th hin ch v nguyn vng tha thit ca nhn dn min Bc, nhn
dn min Nam ca c dn tc Vit Nam, ph hp vi cc tro lu ca cch mng th
gii, nn ng vin n mc cao nht lc lng ca ton dn tc, kt hp sc
mnh ca tin tuyn ln vi hu phng ln, kt hp sc mnh ca nhn dn ta vi
sc mnh ca thi i, to nn sc mnh tng hp chin u v chin thng gic
M xm lc.
Hai l, tin tng vo sc mnh ca dn tc, kin nh t tng chin lc tin
cng, quyt nh v quyt thng quc M xm lc. T tng l mt nhn t
ht sc quan trng hoch nh ng n ng li, ch trng, bin php nh
M, nhn t a cuc chin u ca dn tc ta i ti thng li.
Ba l, thc hin chin tranh nhn dn, tm ra bin php chin u ng n,
sng to. chng li k ch xm lc hng mnh, phi thc hin chin tranh nhn
dn. ng thi phi ch trng tng kt thc tin tm ra phng php u tranh,
phng php chin u ng n, linh hot, sng to.
Bn l, trn c s, ng li, ch trng chin lc ng n phi c cng
tc t chc thc hin gii, nng ng, sng to ca cc cp b ng trong qun i,
ca cc ngnh, cc cp, cc a phng, thc hin phng chm ginh thng li
tng bc i n thng li hon ton.
Nm l, phi ht sc coi trng cng tc xy dng ng, xy dng thc lc
cch mng c hu phng v tin tuyn. Phi thc hin lin minh 3 nc ng
Dng v tranh th ti a s ng tnh, ng h ngy cng to ln ca cc nc x hi
ch ngha, ca nhn dn v chnh ph cc nc yu chung ha bnh v cng l trn
th gii.

54

Chng IV

NG LI CNG NGHIP HA
I.

CNG NGHIP HA THI K TRC I MI:

1. Ch trng ca ng v cng nghip ha:
a. Mc tiu v phng hng ca cng nghip ha x hi ch ngha:
ng li cng nghip ha t nc c hnh thnh t i hi III ca
ng (9/1960). Trc thi k i mi, nc ta c khong 25 nm tin hnh cng
nghip ha qua 2 giai on: t 1960 1975 trin khai min Bc v t 1975 1985
thc hin trn phm vi c nc.
min Bc: Trn c s phn tch mt cch su sc c im min Bc, trong
c im ln nht l t mt nn kinh t nng nghip lc hu tin thng ln ch
ngha x hi khng tri qua giai on pht trin t bn ch ngha. i hi III ca
ng khng nh: mun ci bin tnh trng kinh t lc hu ca nc ta, khng c con
ng no khc, ngoi con ng cng nghip ha x hi ch ngha. Tc l khng
nh tnh tt yu ca cng nghip ha i vi cng cuc xy dng ch ngha x hi
nc ta. i hi cng ch r, thc hin c mc tiu trn th vn quan trng
c tnh cht quyt nh l thc hin trang b k thut cho ton b nn kinh t quc
dn, thc hin c gii ha sn xut, t nng cao nng sut lao ng.
Ngay t u qu trnh cng nghip ha, ng xc nh cng nghip ha x
hi ch ngha l nhim v trung tm trong sut thi k qu ln ch ngha x hi
nc ta. Quan im ng n ny c khng nh nhiu ln trong tt c cc i hi
ca ng.
Mc tiu c bn ca cng nghip ha x hi ch ngha c i hi III xc
nh l xy dng mt nn kinh t x hi ch ngha cn i v hin i; bc u xy
dng c s vt cht v k thut ca ch ngha x hi. l mc tiu c bn, lu di,
phi thc hin qua nhiu giai on.
ch o thc hin cng nghip, hi ngh Trung ng ln th 7 (kha III)
nu phng hng ch o xy dng v pht trin cng nghip l:
- u tin pht trin cng nghip nng mt cch hp l.
- Kt hp cht ch pht trin cng nghip vi pht trin nng nghip.
- Ra sc pht trin cng nghip nh song song vi vic u tin pht trin
cng nghip nng.
- Ra sc pht trin cng nghip trung ng ng thi y mnh pht
trin cng nghip a phng
Trn phm vi c nc: Sau i thng ma xun 1975, c nc c lp, thng
nht v qu ln ch ngha x hi. Trn c s phn tch mt cch ton din c
im, tnh hnh trong nc v quc t, i hi IV ca ng (12/1976) ra ng
li cng nghip ha x hi ch ngha l: y mnh cng nghip ha x hi ch
ngha, xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi, a nn kinh t
nc ta t sn xut nh ln sn xut ln x hi ch ngha. u tin pht trin cng
55

nghip nng mt cch hp l trn c s pht trin nng nghip v cng nghip nh,
kt hp xy dng cng nghip v nng nghip thnh mt c cu kinh t cng nng
nghip; va xy dng kinh t trung ng va pht trin kinh t a phng, kt hp
kinh t trung ng vi kinh t a phng trong mt c cu kinh t quc dn thng
nht. ng li ny nht tr vi nhng nhn thc c bn v cng nghip ha
min Bc trc y ng thi c s pht trin thm.
T thc tin ch o cng nghip ha 5 nm (1976 1981), ng rt ra kt
lun: t mt nn sn xut nh i ln, iu quan trng l phi xc nh ng bc i
ca cng nghip ha cho ph hp vi mc tiu v kh nng ca mi chng ng.
Vi cch t vn nh trn, i hi ln th V ca ng (3/1982) xc nh trong
chng ng u tin ca thi k qu nc ta phi ly nng nghip lm mt
trn hng u, ra sc pht trin cng nghip sn xut hng tiu dng; vic xy dng
v pht trin cng nghip nng trong giai on ny cn lm c mc , va sc,
nhm phc v thit thc, c hiu qu cho nng nghip v cng nghip nh. i hi
V coi l ni dung chnh ca cng nghip ha trong chng ng trc mt. y
l s iu chnh ng n bc i ca cng nghip ha, ph hp vi thc tin Vit
Nam. Tic rng, trn thc t chng ta khng lm ng s iu chnh chin lc quan
trng ny.
b. c trng ch yu ca cng nghip ha thi k trc i mi:
Nhn chung trong thi k 1960 -1985, chng ta nhn thc v tin hnh
cng nghip ha theo kiu c vi cc c trng ch yu sau:
- Cng nghip ha theo m hnh nn kinh t khp kn, hng ni v thin
v pht trin cng nghip nng.
- Cng nghip ha ch yu da vo li th v lao ng, ti nguyn, t
ai v ngun vin tr ca cc nc x hi ch ngha. Ch lc thc hin
cng nghip ha l Nh nc v cc doanh nghip nh nc. Vic phn
b ngun lc cng nghip ha c thc hin thng qua c ch k
hoch ha tp trung quan liu, bao cp, khng tn trng cc quy lut
ca th trng.
- Nng vi, gin n, ch quan duy ch, ham lm nhanh, lm ln khng
quan tm n hiu qu kinh t x hi.
2. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn:
a. Kt qu thc hin ch trng v ngha:
Cng nghip ha thi k trc i mi din ra trong c ch k hoch ha tp
trung, nhng tin vt cht cn thit cho cng nghip ha cn ht sc hn ch v
trong iu kin c chin tranh ph hoi. Mc d vy, qu trnh cng nghip ha vn
t c nhng kt qu quan trng.
So vi nm 1955, s x nghip tng 16,5 ln. Nhiu khu cng nghip ln
hnh thnh, c nhiu c s u tin ca cng nghip nng quan trng nh in, than,
c kh, luyn kim, ha cht c xy dng.

56

C hng chc trng i hc, cao ng, trung hc chuyn nghip, dy ngh
o to c i ng cn b khoa hc k thut xp x 43 vn ngi, tng 19 ln so
vi nm 1960 l thi im bt u cng nghip ha.
Trong iu kin i ln t xut pht thp, li b chin tranh tn ph nng n th
nhng kt qu t c trn y c ngha ht sc quan trng to c s ban u
nc ta pht trin nhanh hn trong cc giai on tip theo.
b. Hn ch v nguyn nhn:
Bn cnh nhng kt qu t c, cng nghip ha thi k trc i mi
cn nhiu hn ch:
- C s vt cht k thut cn ht sc lc hu. Nhng ngnh cng
nghip then cht cn nh b v cha c xy dng ng b, cha
sc lm nn tng vng chc cho nn kinh t quc dn.
- Lc lng sn xut trong nng nghip mi ch bc u pht trin,
nng nghip cha p ng c nhu cu v lng thc, thc phm cho
x hi. t nc vn trong tnh trng ngho nn, lc hu, km pht trin,
ri vo khng hong kinh t - x hi.
Nhng hn ch trn xut pht t nguyn nhn:
V khch quan, chng ta tin hnh cng nghip ha t mt nn kinh t lc hu,
ngho nn v trong iu kin chin tranh ko di, va b tn ph nng n, va khng
th tp trung sc ngi sc ca cho cng nghip ha.
V ch quan, chng ta mc nhng sai lm nghim trng trong vic xc nh
mc tiu, bc i v c s vt cht, k thut, b tr c cu sn xut, c cu u t,
v.v l nhng sai lm xut pht t ch quan duy ch trong nhn thc v ch
trng cng nghip ha.
II.
CNG NGHIP HA, HIN I HA THI K I MI:
1. Qu trnh i mi t duy v cng nghip ha:
a. i hi VI ca ng ph phn sai lm trong nhn thc v ch
trng cng nghip ha thi k 1960 1985:
i hi i biu ton quc ln th VI ca ng (12/1986) vi tinh thn nhn
thng vo s tht, nh gi ng s tht, ni r s tht nghim khc ch ra nhng
sai lm trong nhn thc v ch trng cng nghip ha thi k 1960 1985, m trc
tip l 10 nm t 1975 1985. l:
- Chng ta phm sai lm trong vic xc nh mc tiu v bc i v
xy dng c s vt cht k thut, ci to x hi ch ngha v qun l
kinh t, v.v Do t tng ch o ch quan, nng vi, mun b qua
nhng bc i cn thit nn chng ta ch trng y mnh cng
nghip ha trong khi cha c cc tin cn thit, mt khc chm
i mi c ch qun l kinh t.
- Trong vic b tr c cu kinh t, trc ht l c cu sn xut v u t,
thng ch xut pht t lng mong mun i nhanh, khng kt hp cht
ch ngay t u cng nghip vi nng nghip thnh mt c cu hp l,
57

thin v xy dng cng nghip nng v nhng cng trnh quy m ln,
khng tp trung sc gii quyt v cn bn vn lng thc, thc
phm, hng tiu dng v hng xut khu. Kt qu l u t nhiu nhng
hiu qu thp.
- Khng thc hin nghim chnh Ngh quyt ca i hi ln th V, nh:
vn cha tht s coi nng nghip l mt trn hng u, cng nghip
nng khng phc v kp thi nng nghip v cng nghip nh.
b. Qu trnh i mi t duy v cng nghip ha t i hi VI n i
hi X:
T vic ch ra nhng sai lm, khuyt im, i hi VI c th ha ni dung
chnh ca cng nghip ha x hi ch ngha trong nhng nm cn li ca chng
ng u tin ca thi k qu l thc hin cho bng c 3 chng trnh mc
tiu: lng thc thc phm, hng tiu dng v hng xut khu.
Hi ngh Trung ng 7 kha VII (1/1994) c bc t ph mi trong nhn
thc v cng nghip ha. Bc t ph ny th hin trc ht nhn thc v khi
nim cng nghip ha, hin i ha. Cng nghip ha, hin i ha l qu trnh
chuyn i cn bn, ton din cc hot ng sn xut, kinh doanh, dch v v qun
l kinh t, x hi t s dng lao ng th cng l chnh sang s dng mt cch ph
bin sc lao ng vi cng ngh, phng tin v phng php tin tin, hin i,
da trn s pht trin cng nghip v tin b khoa hc cng ngh, to ra nng
sut lao ng x hi cao.
i hi VIII ca ng (6/1996) nhn nhn li t nc sau 10 nm i mi
c nhn nh quan trng: nc ta ra khi khng hong kinh t - x hi, nhim v
ra cho chng ng u ca thi k qu l chun b tin cho cng nghip
ha c bn hon thnh cho php chuyn sang thi k mi y mnh cng nghip
ha, hin i ha t nc. i hi tip tc khng nh quan nim v cng nghip
ha, hin i ha nu ra hi ngh Trung ng 7 kha VII.
i hi nu ra 6 quan im v cng nghip ha, hin i ha v nh hng
nhng ni dung c bn ca cng nghip ha, hin i ha trong nhng nm cn li
ca thp k 90. Cc quan im v nh hng ny n nay v c bn vn ng v c
gi tr ch o thc tin.
n i hi IX (4/2001) v i hi X (4/2006), ng tip tc b sung v
nhn mnh mt s quan im mi v cng nghip ha:
- Con ng cng nghip ha: nc ta cn v c th rt ngn thi gian
so vi cc nc i trc. y l yu cu cp thit ca nc ta nhm
sm thu hp khong cch v trnh pht trin so vi nhiu nc trong
khu vc v trn th gii. Mt nc i sau c iu kin tn dng nhng
kinh nghim k thut, cng ngh v thnh qu ca cc nc i trc,
tn dng xu th ca thi i qua hi nhp quc t rt ngn thi gian.
Tuy nhin, tin hnh cng nghip ha theo kiu rt ngn so vi cc nc i
trc, chng ta cn thc hin cc yu cu nh: pht trin kinh t v cng
58

ngh phi va c nhng bc tun t, va c bc nhy vt; pht huy

nhng li th ca t nc, gn cng nghip ha vi hin i ha, tng
bc pht trin kinh t tri thc; pht huy ngun lc tr tu v sc mnh tinh
thn ca con ngi Vit Nam. c bit coi trng pht trin gio dc v o
to, khoa hc v cng ngh, xem y l nn tng v ng lc cho cng
nghip ha, hin i ha.
- Hng cng nghip ha, hin i ha nc ta: phi pht trin nhanh
v c hiu qu cc sn phm, cc ngnh, cc lnh vc c li th, p
ng nhu cu trong nc v xut khu.
- Cng nghip ha, hin i ha t nc phi bo m xy dng nn
kinh t c lp t ch, ch ng hi nhp kinh t quc t, tc l phi
tin hnh cng nghip ha trong mt nn kinh t m, hng ngoi.
- y nhanh cng nghip ha, hin i ha nng nghip nng thn,
hng vo vic nng cao nng sut, cht lng, sn phm nng nghip.
2. Mc tiu, quan im cng nghip ha, hin i ha:
a. Mc tiu cng nghip ha, hin i ha:
Mc tiu c bn ca cng nghip ha, hin i ha l ci bin nc ta thnh
mt nc cng nghip c c s vt cht k thut hin i, c c cu kinh t hp l,
quan h sn xut tin b, ph hp vi trnh pht trin ca lc lng sn xut, mc
sng vt cht v tinh thn cao, quc phng an ninh vng chc, dn giu, nc
mnh, x hi cng bng, vn minh.
thc hin mc tiu trn, mi thi k phi t c nhng mc tiu c th.
i hi X xc nh mc tiu y mnh cng nghip ha, hin i ha gn vi pht
trin kinh t tri thc sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin; to nn
tng n nm 2020 a nc ta c bn tr thnh mt nc cng nghip theo
hng hin i.
b. Quan im cng nghip ha, hin i ha:
Bc vo thi k i mi, trn c s phn tch khoa hc cc iu kin trong
nc v quc t, ng nu ra nhng quan im mi ch o qu trnh thc hin cng
nghip ha, hin i ha t nc trong iu kin mi. Nhng quan im ny c
hi ngh ln th 7 Ban chp hnh Trung ng kha VII nu ra v c pht trin, b
sung qua cc i hi VIII, IX v X ca ng. Di y khi qut li nhng quan
im c bn ca ng v cng nghip ha, hin i ha thi k i mi:
Mt l, cng nghip ha gn vi hin i ha v cng nghip ha, hin i
ha gn vi pht trin kinh t tri thc.
T th k XVII, XVIII, cc nc Ty u tin hnh cng nghip ha. Khi
cng nghip ha c hiu l qu trnh thay th lao ng th cng bng lao ng
s dng my mc. Nhng trong thi i ngy nay, i hi X nhn nh: khoa hc
v cng ngh s c bc tin nhy vt. Kinh t tri thc c vai tr ngy cng ni bt
trong qu trnh pht trin lc lng sn xut. Cuc cch mng khoa hc cng
ngh hin i tc ng su rng ti mi lnh vc ca i sng x hi. Bn cnh ,
59

xu th hi nhp v tc ng ca qu trnh ton cu ha to ra nhiu c hi cng

nh thch thc i vi t nc. Trong bi cnh , nc ta cn phi v c th tin
hnh cng nghip ha theo kiu rt ngn thi gian khi bit la chn con ng pht
trin kt hp cng nghip ha vi hin i ha.
Nc ta thc hin cng nghip ha, hin i ha khi trn th gii kinh t tri
thc pht trin. Chng ta c th v cn thit khng tri qua cc bc tun t t
kinh t nng nghip ln kinh t cng nghip ri mi pht trin kinh t tri thc. l
li th ca cc nc i sau, khng phi nng vi, duy ch. V vy, i hi X ch
r: y mnh cng nghip ha, hin i ha gn vi pht trin kinh t tri thc, coi
kinh t tri thc l yu t quan trng ca nn kinh t v ca cng nghip ha, hin i
ha.
Kinh t tri thc l g? T chc hp tc v pht trin kinh t (OECD) a ra
nh ngha : kinh t tri thc l nn kinh t trong s sn sinh ra, ph cp v s
dng tri thc gi vai tr quyt nh nht i vi s pht trin kinh t, to ra ca ci,
nng cao cht lng cuc sng. Trong nn kinh t tri thc, nhng ngnh kinh t c
tc ng to ln ti s pht trin l nhng ngnh da nhiu vo tri thc, da vo cc
thnh tu mi ca khoa hc, cng ngh. l nhng ngnh kinh t mi da trn
cng ngh cao nh cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc v c nhng ngnh kinh
t truyn thng nh nng nghip, cng nghip, dch v c ng dng khoa hc,
cng ngh cao.
Hai l, cng nghip ha, hin i ha gn vi pht trin kinh t th trng
nh hng x hi ch ngha v hi nhp kinh t quc t.
Khc vi cng nghip ha thi k trc i mi, c tin hnh trong nn
kinh t k hoch ha tp trung, lc lng lm cng nghip ha ch c nh nc, theo
k hoch ca nh nc thng qua cc ch tiu php ln. Thi k i mi, cng
nghip ha, hin i ha c tin hnh trong nn kinh t th trng nh hng x
hi ch ngha, nhiu thnh phn. Do , cng nghip ha, hin i ha khng phi
ch l vic ca Nh nc m l s nghip ca ton dn, ca mi thnh phn kinh t,
trong kinh t nh nc l ch o. thi k trc i mi, phng thc phn b
ngun lc cng nghip ha c thc hin bng c ch k hoch ha tp trung
ca nh nc, cn thi k i mi c thc hin ch yu bng c ch th trng.
Cng nghip ha, hin i ha gn vi pht trin kinh t th trng khng nhng
khai thc c hiu qu mi ngun lc trong nn kinh t m cn s dng chng c
hiu qu y nhanh qu trnh cng nghip ha, hin i ha t nc. Bi v, khi
u t vo lnh vc no, u, quy m th no, cng ngh g u i hi phi tnh
ton, cn nhc k cng, hn ch u t trn lan, sai mc ch, km hiu qu v lng
ph tht thot.
Cng nghip ha, hin i ha nn kinh t nc ta hin nay din ra trong bi
cnh ton cu ha kinh t, tt yu phi hi nhp v m rng quan h kinh t quc t.
Hi nhp kinh t quc t, m rng quan h kinh t i ngoi nhm thu ht ngun
vn u t nc ngoi, thu ht cng ngh hin i, hc hi kinh nghim qun l tin
60

tin ca th gii sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin. Hi nhp kinh

t quc t cn nhm khai thc th trng th gii tiu th cc sn phm m nc
ta c nhiu li th, c sc cnh tranh cao. Ni cch khc, l vic kt hp sc
mnh dn tc vi sc mnh thi i pht trin kinh t ni chung v cng nghip
ha, hin i ha ni ring c nhanh hn, hiu qu hn.
Ba l, ly pht huy ngun lc con ngi l yu t c bn cho s pht trin
nhanh, bn vng.
Trong cc yu t tham gia vo qu trnh cng nghip ha, hin i ha, yu t
con ngi lun c coi l yu t c bn. tng trng kinh t cn 5 yu t ch
yu l : vn, khoa hc v cng ngh, con ngi, c cu kinh t, th ch chnh tr v
qun l nh nc trong con ngi l yu t quyt nh. pht trin ngun lc
con ngi p ng yu cu ca cng nghip ha, hin i ha cn c bit ch n
pht trin gio dc, o to.
Cng nghip ha, hin i ha l s nghip ca ton dn, ca mi thnh phn
kinh t, trong lc lng cn b khoa hc v cng ngh, khoa hc qun l v i
ng cng nhn lnh ngh gi vai tr c bit quan trng. Ngun nhn lc cho cng
nghip ha, hin i ha i hi phi s lng, cn i v c cu v trnh , c
kh nng nm bt v s dng cc thnh tu khoa hc v cng ngh tin tin ca th
gii v c kh nng sng to cng ngh mi.
Bn l, khoa hc v cng ngh l nn tng v ng lc ca cng nghip ha,
hin i ha.
Khoa hc v cng ngh c vai tr quyt nh n tng nng sut lao ng,
gim chi ph sn xut, nng cao li th cnh tranh v tc pht trin kinh t ni
chung. Nc ta tin ln ch ngha x hi t mt nn kinh t km pht trin v tim
lc khoa hc, cng ngh cn trnh thp. Mun y nhanh qu trnh cng nghip
ha, hin i ha gn vi kinh t tri thc th pht trin khoa hc v cng ngh l yu
cu tt yu v bc xc. Phi y mnh vic chn lc nhp cng ngh, mua sng ch
kt hp vi pht trin cng ngh ni sinh nhanh chng i mi v nng cao trnh
cng ngh, nht l cng ngh thng tin, cng ngh sinh hc v cng ngh vt liu
mi.
Nm l, pht trin nhanh, hiu qu v bn vng, tng trng kinh t i i vi
thc hin tin b v cng bng x hi, bo v mi trng t nhin, bo tn an dng
sinh hc.
Xy dng ch ngha x hi nc ta thc cht l nhm thc hin mc tiu
dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. thc hin mc tiu
, trc ht kinh t phi pht trin nhanh, hiu qu v bn vng. Ch c nh vy
mi c kh nng xa i, gim ngho, nng cao i sng vt cht, tinh thn ca
nhn dn, pht trin vn ha, gio dc, y t, rt ngn khong cch chnh lch gia
cc vng Mc tiu th hin s pht trin v con ngi, mi con ngi u c
hng thnh qu ca s pht trin.

61

S pht trin nhanh, hiu qu v bn vng c quan h cht ch vi vic bo v

mi trng t nhin v bo tn a dng sinh hc. Mi trng t nhin v s a dng
sinh hc l mi trng sng v hot ng kinh t ca con ngi. Bo v mi trng
t nhin v bo tn a dng sinh hc chnh l bo v iu kin sng ca con ngi
v cng l ni dung ca s pht trin bn vng.
3. Ni dung v nh hng cng nghip ha, hin i ha gn vi pht
trin kinh t tri thc :
a. Ni dung :
i hi X ca ng ch r: Chng ta tranh th cc c hi thun li do bi
cnh quc t to ra v tim nng, li th ca nc ta rt ngn qu trnh cng
nghip ha, hin i ha t nc theo nh hng x hi ch ngha gn vi pht
trin kinh t tri thc. Phi coi trng kinh t tri thc l yu t quan trng ca nn
kinh t v cng nghip ha, hin i ha.
Ni dung c bn ca qu trnh ny l:
- Pht trin mnh cc ngnh v sn phm kinh t c gi tr gia tng cao
da nhiu vo tri thc, kt hp s dng ngun vn tri thc ca con
ngi Vit Nam vi tri thc mi nht ca nhn loi.
- Coi trng c s lng v cht lng tng trng kinh t trong mi bc
pht trin ca t nc, tng vng, tng a phng, tng d n kinh
t - x hi.
- Xy dng c cu kinh t hin i v hp l theo ngnh, lnh vc v lnh
th.
- Gim chi ph trung gian, nng cao nng sut lao ng ca tt c cc
ngn, lnh vc, nht l cc ngnh, lnh vc c sc cnh tranh cao.
b. nh hng pht trin cc ngnh v lnh vc kinh t trong qu trnh y
mnh cng nghip ha, hin i ha gn vi pht trin kinh t tri thc :
- y mnh cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn, gii
quyt ng b cc vn nng nghip, nng thn, nng dn.
Mt l, v cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn.
Vn nng nghip, nng thn v nng dn l mt vn ln ca qu trnh
cng nghip ha i vi tt c cc nc tin hnh cng nghip ha trn th gii, bi
v cng nghip ha l qu trnh thu hp khu vc nng nghip, nng thn, gia tng
khu vc cng nghip, xy dng, dch v v th. Nng nghip l ni cung cp
lng thc, nguyn liu, lao ng cho cng nghip v thnh th, l th trng rng
ln cho cng nghip v dch v. Nng thn chim a s dn c thi im ki bt
u cng nghip ha. V vy, quan tm n nng nghip, nng dn v nng thn l
vn c tm quan trng hng u ca qu trnh cng nghip ha. Trong nhng nm
ti, nh hng pht trin cho qu trnh ny l:
Chuyn dch mnh c cu nng nghip v kinh t nng thn theo hng to ra
gi tr gia tng ngy cng cao, gn vi cng nghip ch bin v th trng; y
nhanh tin b khoa hc k thut v cng ngh sinh hc vo sn xut, nng cao sn
62

xut, cht lng v sc cnh tranh ca nng sn hng ha, ph hp c im tng

vng, tng a phng.
Tng nhanh t trng gi tr sn phm v lao ng cc ngnh cng nghip v
dch v ; gim dn t trng sn phm v lao ng nng nghip.
Hai l, v quy hoch pht trin nng thn.
Khn trng xy dng cc quy hoch pht trin nng nghip, thc hin
chng trnh xy dng nng thn mi. Xy dng cc lng, x, p, bn c cuc sng
no , vn minh, mi trng lnh mnh.
Hnh thnh cc khu dn c th vi kt cu h tng kinh t - x hi ng b
nh thy li, giao thng, in, nc sch, cm cng nghip, trng hc, trm y t,
bu in, ch
Pht huy dn ch nng thn i i vi xy dng np sng vn ha, nng cao
trnh dn tr, bi tr cc t nn x hi, h tc, m tn d oan, bo m an ninh,
trt t an ton x hi.
Ba l, v gii quyt lao ng, vic lm nng thn.
Ch trng dy ngh, gii quyt vic lm cho nng dn, trc ht cc vng
c s dng t nng nghip xy dng cc c s cng nghip, dch v, giao thng,
cc khu th mi. Chuyn dch c cu lao ng nng nghip theo hng gim
nhanh t trng lao ng lm nng nghip, tng nhanh t trng lao ng lm cng
nghip, dch v. To iu kin lao ng nng thn c vic lm trong v ngoi khu
vc nng thn, k c i lao ng nc ngoi.
u t mnh hn cho cc chng trnh xa i gim ngho, nht l cc
vng su, vng xa, bin gii, hi o, vng ng bo dn tc thiu s.
- Pht trin nhanh hn cng nghip, xy dng v dch v:
Tnh quy lut ca cng nghip ha, hin i ha l t trng ca nng nghip
gim cn cng nghip, dch v th tng ln. V vy, nc ta ch trng pht trin
nhanh hn cng nghip, xy dng v dch v.
Mt l, i vi cng nghip v xy dng.
Khuyn khch pht trin cng nghip cng ngh cao, cng nghip ch tc,
cng nghip phn mm v cng nghip b tr c li th cnh tranh, to nhiu sn
phm xut khu v thu ht nhiu lao ng; pht trin mt s khu kinh t m v c
khu kinh t, nng cao hiu qu ca cc khu cng nghip, khu ch xut. Khuyn
khch v to iu kin cc thnh phn kinh t tham gia pht trin cc ngnh cng
nghip sn xut hng tiu dng v hng xut khu; sn xut t liu sn xut quan
trng theo hng hin i; u tin thu ht u t ca cc tp on kinh t ln ca
nc ngoi v cc cng ty ln xuyn quc gia.
Tch cc thu ht vn trong v ngoi nc u t thc hin cc d n quan
trng v khai thc du kh, lc du v ha du, luyn kim, c kh ch to, ha cht
c bn, phn bn, vt liu xy dng. C chnh sch hn ch xut khu ti nguyn th.
Thu ht chuyn gia gii, cao cp ca nc ngoi v trong cng ng ngi Vit nh
c nc ngoi.
63

Xy dng ng b kt cu h tng k thut kinh t - x hi nht l cc sn bay

quc t, cng bin, ng cao tc, ng ven bin, ng ng ty, mng li cung
cp in, h tng k thut v h tng x hi cc th ln, h thng thy li, cp
thot nc. Pht trin cng nghip nng lng gn vi cng ngh tit kim nng
lng. Tng nhanh nng lc v hin i ha bu chnh vin thng.
Hai l, i vi dch v.
To bc pht trin vt bc ca cc ngnh dch v, nht l nhng ngnh c
cht lng cao, tim nng ln v c sc cnh tranh, a tc pht trin ca ngnh
dch v cao hn vi tc tng GDP. Tn dng tt thi c hi nhp kinh t quc t
to bc pht trin ngnh cng nghip khng c khi ny. Tip tc m rng v
nng cao cht lng cc ngnh dch v truyn thng nh vn ti, thng mi, ngn
hng, bu chnh vin thng, du lch. Pht trin mnh cc dch v phc v sn xut
nng, lm, ng nghip, phc v i sng khu vc nng thn.
i mi cn bn c ch qun l v phng thc cung ng cc dch v cng
cng. Nh nc kim sot cht ch c quyn v to hng lang php l, mi trng
thun li cho cc doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t tham gia v cnh trnh
bnh ng trn th trng dch v.
- Pht trin kinh t vng:
C cu kinh t vng l mt trong nhng c cu c bn ca nn kinh t quc
dn. Xc nh ng n c cu vng c ngha quan trng, n cho php khai thc
c hiu qu cc li th so snh ca tng vng, to ra s pht trin ng u gia cc
vng trong c nc. pht trin mnh m kinh t vng trong nhng nm ti, cn
phi :
Mt l, c c ch, chnh sch ph hp cc vng trong nc cng pht trin
nhanh hn trn c s pht huy li th so snh, hnh thnh c cu kinh t hp l ca
mi vng v lin vng, ng thi to ra s lin kt gia cc vng nhm em li hiu
qu cao, khc phc tnh trng chia ct, khp kn theo a gii hnh chnh.
Hai l, xy dng 3 vng kinh t trng im min Bc, min Trung, min
Nam thnh nhng trung tm cng nghip ln c cng ngh cao cc vng ny
ng gp ngy cng ln cho s pht trin chung ca c nc. Trn c s pht trin
cc vng kinh t trng im, to ra ng lc v s lan ta n cc vng khc v tr
gip cc vng kh khn, c bit cc vng bin gii, hi o, Ty Nguyn, Ty Nam,
Ty Bc. C chnh sch tr gip nhiu hn v ngun lc pht trin cc vng kh
khn. B sung chnh sch, khuyn khch cc doanh nghip thuc mi thnh phn
kinh t v doanh nghip nc ngoi n u t, kinh doanh ti cc vng kh khn.
- Pht trin kinh t bin :
Xy dng v thc hin chin lc pht trin kinh t bin ton din, c trng
tm, trng im. Sm a nc ta tr thnh mt quc gia mnh v kinh t bin trong
khu vc, gn vi bo m quc phng, an ninh v hp tc quc t.
Hon chnh quy hoch v pht trin c hiu qu h thng cng bin v vn ti
bin, khai thc v ch bin du kh, khai thc v ch bin hi sn, pht trin du lch
64

bin, o. y mnh pht trin ngnh cng nghip ng tu bin, ng thi hnh
thnh mt s hnh lang kinh t ven bin.
- Chuyn dch c cu lao ng, c cu cng ngh :
chuyn dch c cu lao ng v c cu cng ngh trong qu trnh cng
nghip ha, hin i ha gn lin vi pht trin kinh t tri thc cn phi :
Pht trin ngun nhn lc, m bo n nm 2010 c ngun nhn lc
vi c cu ng b v cht lng cao, t l lao ng trong khu vc
nng nghip cn di 50% lc lng lao ng x hi.
Pht trin khoa hc v cng ngh ph hp vi xu th pht trin nhy vt
ca cch mng khoa hc v cng ngh. La chn v i ngay vo cng
ngh hin i mt s ngnh, lnh vc then cht. Ch trng pht trin
cng ngh cao to t ph v cng ngh s dng nhiu lao ng
gii quyt vic lm. y mnh nghin cu v ng dng thnh tu khoa
hc v cng ngh, to bc t ph v nng sut, cht lng v hiu
qu, trong tng ngnh, lnh vc ca nn kinh t.
Kt hp cht ch gia hot ng khoa hc v cng ngh vi gio dc v
o to thc s pht huy vai tr quc sch, hng u, to ng lc
thc y nhanh cng nghip ha, hin i ha v pht trin kinh t tri
thc. Thc hin chnh sch trng dng nhn ti, cc nh khoa hc u
ngnh, tng cng trnh s, k s trng, k thut vin lnh ngh v
cng nhn k thut c tay ngh cao.
i mi c bn c ch qun l khoa hc v cng ngh, c bit l c
ch ti chnh ph hp vi c th sng to v kh nng ri ro ca hot
ng khoa hc v cng ngh.
- Bo v, s dng hiu qu ti nguyn quc gia, ci thin mi trng t
nhin:
Xut pht t yu cu pht trin bn vng ca t nc trong qu trnh cng
nghip ha, hin i ha gn vi pht trin kinh t tri thc, vn bo v, s dng
ti nguyn v ci thin mi trng t nhin c xc nh:
Tng cng qun l ti nguyn quc gia, nht l cc ti nguyn t,
nc, khong sn v rng. Ngn chn cc hnh vi hy hoi v gy
nhim mi trng, khc phc tnh trng xung cp mi trng cc
lu vc sng, th, khu cng nghip, lng ngh, ni ng dn c v
c nhiu hot ng kinh t. Quan tm u t cho lnh vc mi trng,
nht l cc hot ng thu gom, ti ch v x l cht thi, pht trin v
ng dng cng ngh sch hoc cng ngh t gy nhim mi trng.
Hon chnh lut php, tng cng qun l nh nc v bo v v ci
thin mi trng t nhin. Thc hin nguyn tc ngi gy nhim
phi x l nhim hoc chi tr cho vic x l nhim.
Tng bc hin i ha cng tc nghin cu, d bo kh tng, thy
vn, ch ng phng chng thin tai, tm kim cu nn.
65

 X l tt mi quan h gia tng dn s, pht trin kinh t v th ha

vi bo v mi trng, bo m pht trin bn vng.
M rng hp tc quc t v bo v mi trng v qun l ti nguyn
thin nhin, ch trng lnh vc qun l, khai thc v s dng ti nguyn
nc.
4. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn:
a. Kt qu thc hin ng li v ngha :
Sau hn 20 nm i mi, t nc thu c nhng thnh tu to ln, c
ngha lch s trong c nhng thnh tu ni bt ca cng nghip ha, hin i ha.
Mt l, c s vt cht k thut ca t nc c tng cng ng k, kh
nng c lp t ch ca nn kinh t c nng cao. T mt nn kinh t ch yu l
nng nghip lc hu, c s vt cht yu km i ln, n nay c nc c hn 100
khu cng nghip, khu ch xut tp trung, nhiu khu hot ng c hiu qu; t l
ngnh cng nghip ch tc, c kh ch to v ni a ha sn phm ngy cng tng.
Ngnh cng nghip sn xut t liu sn xut nh luyn kim, c kh, vt liu xy
dng, ha cht c bn, khai thc v ha du v ang c nhng bc pht trin
mnh m. Mt s sn phm cng nghip cnh tranh c trn th trng trong v
ngoi nc. Ngnh xy dng tng trng nhanh, bnh qun thi k 2001 2005 t
16,7%/nm, nng lc xy dng tng nhanh v c bc tin ng k theo hng hin
i. Vic xy dng th, n t nhiu kt qu. Hng nm a thm vo s dng
hng triu m2 nh (bnh qun thi k 2001 2005 tng 20 triu m2/nm). Cng
nghip nng nghip v min ni c bc tng trng cao hn tc trung bnh ca
c nc. Nhiu cng trnh quan trng thuc kt cu h tng c xy dng: sn bay,
cng bin, ng b, cu, nh my in, bu chnh vin thng theo hng hin
i.
Hai l, c cu kinh t chuyn dch theo hng cng nghip ha, hin i ha
t c nhng kt qu quan trng, t trng cng nghip v xy dng tng, t trng
nng, lm nghip v thy sn gim (thi k 2001 2005, t trng cng nghip v
xy dng tng t 36,7% nm 2000 ln 41% nm 2005; cn t trng ca nng, lm
nghip v thy sn gim t 24,5% nm 2000 xung cn 20,9% nm 2005). Trong
tng ngnh kinh t u c s chuyn dch tch cc v c cu sn xut, c cu cng
ngh theo hng tin b, hiu qu, gn vi sn xut, vi th trng.
C cu kinh t vng c s iu chnh theo hng pht huy li th so snh
ca tng vng. Cc vng kinh t trng im pht trin kh nhanh ng gp quan
trng vo s tng trng v l u tu ca nn kinh t.
C cu thnh phn kinh t tip tc dch chuyn dch theo hng pht huy tim
nng ca cc thnh phn kinh t v an xen nhiu hnh thc s hu.
C cu lao ng c s chuyn i tch cc gn lin vi qu trnh chuyn
dch c cu kinh t. T nm 2000 2005, t trng lao ng trong cng nghip v
xy dng tng t 12,1% ln 17,9%; dch v tng t 91,7% ln 25,3%; nng lm
66

nghip v thy sn gim t 68,2% xung cn 56,8%; lao ng qua o to tng t

20% ln 25%.
Ba l, nhng thnh tu ca cng nghip ha, hin i ha gp phn quan
trng a nn kinh t t tc tng trng kh cao, bnh qun t nm 2000 2005
t trn 7,51%/nm, cc nm 2006 2007 t 8%/nm. iu gp phn quan
trng vo cng tc xa i, gim ngho. Thu nhp u ngi bnh qun hng nm
tng ln ng k. Nm 2005, t 640 USD/ngi, nm 2007 t trn 800 USD/ngi.
i sng vt cht, tinh thn ca nhn dn tip tc c ci thin.
Nhng thnh tu trn c ngha rt quan trng l c s phn u sm a
nc ta ra khi tnh trng km pht trin v c bn tr thnh nc cng nghip theo
hng hin i vo nm 2020.
b. Hn ch v nguyn nhn:
Bn cnh nhng thnh tu to ln t c, cng nghip ha, hin i ha
nc ta vn cn nhiu hn ch, ni bt l:
- Tc tng trng kinh t vn thp so vi kh nng v thp hn nhi
nc trong khu vc thi k u cng nghip ha. Quy m nn kinh t
cn nh, thu nhp bnh qun u ngi thp5. Tng trng kinh t ch
yu theo chiu rng, tp trung vo cc ngnh cng ngh thp, tiu hao
vt cht cao, s dng nhiu ngun ti nguyn, vn v lao ng. Nng
sut lao ng cn thp so vi nhiu nc trong khu vc.
- Ngun lc ca t nc cha c s dng c hiu qu cao; ti nguyn,
t ai v cc ngun vn ca nh nc cn b lng ph, tht thot
nghim trng. Nhiu ngun lc trong dn cha c pht huy.
- C cu kinh t chuyn dch cn chm. Trong cng nghip cc ngnh
sn phm c hm lng tri thc cao cn t. Trong nng nghip sn xut
cha gn kt cht ch vi th trng. Ni dung cng nghip ha, hin
i ha nng nghip, nng thn cn thiu c th. Cht lng ngun
nhn lc ca t nc cn thp. T trng lao ng trong nng nghip
cn cao, t trng lao ng qua o to cn thp, lao ng thiu vic lm,
khng vic lm cn nhiu
- Cc vng kinh t trng im cha pht huy c th mnh i nhanh
vo c cu kinh t hin i. Kinh t vng cha c s lin kt cht ch,
hiu qu thp v cha c quan tm ng mc.
- C cu thnh phn kinh t pht trin cha tng xng vi tim nng,
cha to c y mi trng hp tc, cnh tranh bnh ng v kh
nng pht trin ca cc thnh phn kinh t.
- C cu u t cha hp l. Cng tc quy hoch cht lng thp, qun
l km, cha ph hp vi c ch th trng.
5. Theo nh gi ca Ngn hng th gii, nm 2004, GDP v GDP/ngi ca Trung Quc l 1.677 t USD v
1.290 USD/ngi. Tng t con s ny ca Malaisia l 117 t USD v 4.650 USD/ngi, ca Thi Lan l
159 t USD v 1.540 USD/ngi, ca Vit Nam l 45 t USD v 562 USD/ngi

67

- Nhn chung, mc d c gng du t nhng k cu h tng kinh t x hi vn cn lc hu, thiu ng b cha p ng c yu cu pht
trin kinh t - x hi.
Nhng hn ch trn do nhiu nguyn nhn nhng ch yu l nguyn nhn ch
quan nh:
- Nhiu chnh sch v gii php cha mnh huy ng v s dng
c tt nht cc ngun lc, c ni lc v ngoi lc vo cng cuc pht
trin kinh t - x hi.
- Ci cch hnh chnh cn chm v km hiu qu. Cng tc t chc, cn
b chm i mi, cha p ng yu cu.
Ngoi cc nguyn nhn chung ni trn cn c cc nguyn nhn c th, trc
tip nh: cng tc quy hoch cht lng km, nhiu bt hp l dn n quy hoch
treo kh ph bin gy lng ph nghim trng; c cu u t bt hp l lm cho u
t km hiu qu, cng tc qun l yu km.

68

Chng V

NG LI XY DNG NN KINH T TH TRNG

NH HNG X HI CH NGHA
I.

QU TRNH NHN THC V KINH T TH TRNG:

1. C ch qun l kinh t thi k trc i mi:
a. C ch k hoch ha tp trung quan liu, bao cp:
Trc i mi, c ch qun l kinh t nc ta l c ch k hoch ha tp
trung vi nhng c im ch yu l:
Th nht, nh nc qun l nn kinh t ch yu bng mnh lnh hnh chnh
da trn h thng ch tiu php lnh chi tit t trn xung di. Cc doanh nghip
hot ng trn c s cc quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn v cc ch
tiu php lnh c giao. Tt c cc phng hng sn xut, ngun vt t, tin vn,
nh gi sn phm, t chc b my, nhn s, tin lng u do cc cp c thm
quyn quyt nh. Nh nc giao ch tiu k hoch, cp pht vn, vt t cho doanh
nghip, doanh nghip giao np sn phm cho nh nc. L th nh nc b, li th
nh nc thu.
Th hai, cc c quan hnh chnh can thip qu su vo hot ng sn xut,
kinh doanh ca cc doanh nghip nhng li khng chu trch nhim g v vt cht
i vi cc quyt nh ca mnh. Nhng thit hi vt cht do cc quyt nh khng
ng gy ra th ngn sch nh nc phi gnh chu. Cc doanh nghip khng c
quyn t ch sn xut, kinh doanh cng khng b rng buc trch nhim i vi kt
qu sn xut, kinh doanh.
Th ba, quan h hng ha tin t b coi nh, ch l hnh thc, quan h hin
vt l ch yu. Nh nc qun l kinh t thng qua ch cp pht giao np
Th t, b my qun l cng knh, nhiu trung gian va km nng ng va
sinh ra i ng qun l km nng lc, phong cch ca quyn, quan liu.
Ch bao cp c thc hin di cc hnh thc ch yu sau:
- Bao cp qua gi: Nh nc quyt nh gi tr ti sn, thit b, vt t,
hng ha thp hn gi tr thc ca chng nhiu ln so vi gi th trng.
Do , hch ton kinh t ch l hnh thc.
- Bao cp qua ch tem phiu: Nh nc quy nh ch phn phi
vt phm tiu dng cho cn b, cng nhn vin, cng nhn theo nh
mc qua hnh thc tem phiu. Ch t em tem, ph iu phiu sc
phiu khc sha sho vi r th chng bin ch tin lng thnh
lng in t, th tiu ng lc kch vn thch ngi l v ph v
nghin tc ph ph theo l .
- Bao cp theo ch cp pht vn ca ngn sch nhng khng c ch
ti rng buc trch nhim vt cht i vi cc n v c cp vn.

69

iu va lm tng gnh nng i vi ngn sch va lm cho s

dng vn km hiu qu, ny sinh c ch xin ch.
Trong thi k kinh t cn tng trng ch yu theo chiu rng th c ch ny
c tc dng nht nh, n cho php tp trung ti a cc ngun lc kinh t vo cc
mc tiu ch yu trong tng giai on v iu kin c th, c bit trong qu trnh
cng nghip ha theo hng u tin pht cng nghip nng. Nhng n li th tiu
cnh tranh, km hm tin b khoa hc cng ngh, trit tiu ng lc kinh t i vi
ngi lao ng, khng kch thch tnh nng ng, sng to ca cc n v sn xut
kinh doanh. Khi nn kinh t th gii chuyn sang giai on pht trin theo chiu su
da trn c s p dng cc thnh tu ca cuc cch mng khoa hc cng ngh
hin i th c ch qun l ny cng bc l nhng khuyt im ca n, lm cho kinh
t cc nc x hi ch ngha trc y, trong c nc ta, lm vo tnh trng tr tr,
khng hong.
Trc i mi, do cha tha nhn sn xut hng ha v c ch th trng,
chng ta xem k hoch ha l c trng quan trng nht ca kinh t x hi ch ngha,
phn b mi ngun lc theo k hoch l ch yu; coi th trng ch l cng c th
yu b sung cho k hoch. Khng tha nhn trn thc t s tn ti ca nn kinh t
nhiu thnh phn trong thi k qu , ly kinh t quc doanh v tp th l ch yu,
mun nhanh chng xa s hu t nhn v kinh t c th t nhn; xy dng nn kinh
t khp kn. Nn kinh t ri vo tnh trng tr tr, khng hong.
b. Nhu cu i mi c ch qun l kinh t:
Di p lc ca tnh th khch quan, nhm thot khi khng hong kinh t x hi, chng ta c nhng bc ci tin nn kinh t theo hng th trng, tuy
nhin cn cha ton din, cha trit . l khon sn phm trong nng nghip
theo ch th 100-CT/TW ca Ban B th Trung ng kha IV; b gi vo lng
Long An; ngh quyt Trung ng 8 kha V (1985) v gi lng tin; thc hin
Ngh nh 25 v Ngh nh 26-CP ca Chnh phTuy vy, l nhng cn c
thc t ng i n quyt nh thay i c ch qun l kinh t.
cp s cn thit i mi c ch qun l kinh t, i hi VI khng nh:
Vic b tr li c cu kinh t phi i i vi i mi c ch qun l kinh t. C ch
qun l tp trung quan liu, bao cp t nhiu nm nay khng to c ng lc
pht trin, lm suy yu kinh t x hi ch ngha, hn ch vic s dng v ci to cc
thnh phn kinh t khc, km hm sn xut, lm gim nng sut, cht lng, hiu
qu, gy ri lon trong phn phi lu thng v ra nhiu hin tng tiu cc
trong x hi. Chnh v vy, vic i mi c ch qun l kinh t tr thnh nhu cu
cn thit v cp bch.
2. S hnh thnh t duy ca ng v kinh t th trng thi k i mi:
a. T duy ca ng v c ch th trng t i hi VI n i hi VIII:
y l giai on hnh thnh v pht trin t duy ca ng v kinh t th
trng. So vi thi k trc i mi, nhn thc v kinh t th trng c s thay i
cn bn v su sc:
70

Mt l, kinh t th trng khng phi l ci ring c ca ch ngha t bn m

l thnh tu pht trin chung ca nhn loi.
Lch s pht trin sn xut x hi cho thy s sn xut v trao i hng ha l
tin quan trng cho s ra i v pht trin ca kinh t th trng. Trong qu trnh
sn xut v trao i, cc yu t th trng nh cung, cu, gi c c tc ng iu tit
qu trnh sn xut hng ha, phn b cc ngun lc kinh t v ti nguyn thin nhin
nh vn, t liu sn xut, sc lao ng phc v cho sn xut v lu thng. Th
trng gi vai tr l mt cng c phn b cc ngun lc kinh t. Trong mt nn kinh
t khi cc ngun lc kinh t c phn b bng nguyn tc th trng th ngi ta
gi l kinh t th trng.
Kinh t th trng c mm mng t trong x hi n l, hnh thnh trong x
hi phong kin v pht trin cao trong ch ngha t bn. Kinh t th trng v kinh
t hng ha u da trn c s phn cng lao ng x hi v cc hnh thc s hu
khc nhau v t liu sn xut lm cho nhng ngi sn xut va c lp va ph
thuc vo nhau. Trao i mua bn hng ha l phng thc gii quyt mu thun
trn. Tuy nhin, kinh t hng ha v kinh t th trng c s khc nhau v trnh
pht trin. Kinh t hng ha ra i t kinh t t nhin, i lp vi kinh t t nhin
nhng cn trnh thp, ch yu l sn xut hng ha t nhn, quy m nh b, k
thut th cng, nng sut thp. Cn kinh t th trng l kinh t hng ha pht trin
cao. Kinh t th trng ly khoa hc, cng ngh hin i lm c s v nn sn xut
x hi ha cao.
Kinh t th trng c lch s pht trin lu di nhng cho n nay n mi biu
hin r rt nht trong ch ngha t bn. Nu trc ch ngha t bn, kinh t th
trng cn thi k manh nha, trnh thp th trong ch ngha t bn n t n
trnh cao n mc chi phi ton b cuc sng ca con ngi trong x hi .
iu khin ngi ta ngh rng kinh t th trng l sn phm ring ca ch ngha
t bn.
Ch ngha t bn khng sn sinh ra kinh t hng ha, do kinh t th trng
vi t cch l kinh t hng ha trnh cao khng phi l sn phm ring ca ch
ngha t bn m l thnh tu pht trin chung ca nhn loi. Ch c th ch kinh t
th trng t bn ch ngha hay cch thc s dng kinh t th trng theo li nhun
ti a ca ch ngha t bn mi l sn phm ca ch ngha t bn.
Hai l, kinh t th trng cn tn ti khch quan trong thi k qu ln ch
ngha x hi:
Kinh t th trng xt di gc mt kiu t chc kinh t l phng thc
t chc, vn hnh nn kinh t, l phng din iu tit mi quan h gia ngi vi
ngi. Kinh t th trng ch i lp vi kinh t t nhin, t cp, t tc ch khng
i lp vi cc ch x hi khc. Bn thn kinh t th trng khng phi l c
trng bn cht cho ch kinh t c bn ca x hi. Kinh t th trng tn ti v
pht trin nhiu phng thc sn xut khc nhau. Kinh t th trng va c th
lin h vi ch t hu va c th lin h vi ch cng hu v phc v cho
71

chng. V vy, kinh t th trng khng i lp vi ch ngha x hi, n tn ti

khch quan trong thi k qu ln ch ngha x hi v c trong ch ngha x hi.
Xy dng v pht trin kinh t th trng khng phi l pht trin t bn ch ngha
hoc i theo con ng t bn ch ngha v tt nhin, xy dng kinh t x hi ch
ngha cng khng dn n ph nh kinh t th trng.
i hi VII ca ng (6/1991) trong khi khng nh ch trng tip tc xy
dng nn kinh t hng ha nhiu thnh phn, pht huy th mnh ca cc thnh phn
kinh t va cnh tranh va hp tc, b sung cho nhau trong nn kinh t quc dn
thng nht, a ra kt lun quan trng rng sn xut hng ha khng i lp vi
ch ngha x hi, n tn ti khch quan v cn thit cho kinh t hng ha nhiu
thnh phn theo nh hng x hi ch ngha nc ta l c ch th trng c s
qun l ca nh nc bng php lut, k hoch, chnh sch v cc cng c khc.
Trong c ch kinh t , cc n v kinh t c quyn t ch sn xut kinh doanh,
quan h bnh ng, cnh tranh hp php, hp tc v lin doanh t nguyn, th trng
c vai tr trc tip hng dn cc n v kinh t la chn lnh vc hot ng v
phng n t chc sn xut, kinh doanh c hiu qu, nh nc qun l nn kinh t
nh hng dn dt cc thnh phn kinh t, m bo hi ha gia pht trin kinh
t vi pht trin x hi.
Tip tc ng li trn, i hi VIII (6/1996) ra nhim v y mnh cng
cuc i mi ton din v ng b, tip tc pht trin nn kinh t nhiu thnh phn
vn hnh theo c ch th trng, c s qun l ca nh nc theo nh hng x hi
ch ngha.
Ba l, c th v cn thit s dng kinh t th trng xy dng ch ngha x
hi nc ta:
Kinh t th trng khng i lp vi ch ngha x hi, n cn tn ti khch
quan trong thi k qu ln ch ngha x hi. V vy, c th v cn thit s dng
kinh t th trng xy dng ch ngha x hi nc ta.
Kinh t th trng l thnh tu ca vn minh nhn loi, bn thn kinh t th
trng khng c thuc tnh x hi, v vy, kinh t th trng c th c s dng
cc ch x hi khc nhau. bt k x hi no, khi ly th trng lm phng tin
c tnh c s phn b cc ngun lc kinh t th kinh t th trng cng c nhng
c im ch yu sau:
- Cc ch th kinh t c tnh c lp, c quyn t ch trong sn xut,
kinh doanh, l - li t chu.
- Gi c c bn do cung cu iu tit, h thng th trng pht trin ng
b v hon ho.
- Nn kinh t c tnh m cao v vn hnh theo quy lut vn c ca kinh
t th trng nh quy lut gi tr, quy lut cung cu, quy lut cnh tranh.
- C h thng php quy kin ton v s qun l v m ca Nh nc.
Vi nhng c im trn, kinh t th trng c vai tr rt to ln i vi pht
trin kinh t - x hi.
72

Trc i mi, do cha tha nhn trong thi k qu ln ch ngha x hi

cn tn ti sn xut hng ha v c ch th trng nn chng ta xem k hoch l
c trng quan trng nht ca kinh t x hi ch ngha, thc hin phn b mi
ngun lc theo k hoch l ch yu cn th trng ch c coi l mt cng c th
yu b sung cho k hoch do khng cn thit s dng kinh t th trng xy
dng ch ngha x hi.
Vo thi k i mi, chng ta ngy cng nhn r kinh t th trng, nu bit
vn dng ng th c vai tr rt ln i vi s pht trin kinh t - x hi. C th
dng c ch th trng lm c s phn b cc ngun lc kinh t, dng tn hiu gi c
iu tit chng loi v s lng hng ha, iu ha quan h cung cu, iu tit t
l sn xut thng qua c ch cnh tranh, thc y ci tin b, o thi ci lc hu,
yu km.
Thc t cho thy, ch ngha t bn khng sinh ra kinh t th trng nhng
bit k tha v khai thc c hiu qu cc li th ca kinh t th trng pht trin.
Thc tin i mi nc ta cng minh chng s cn thit v hiu qu ca vic
s dng kinh t th trng lm phng tin xy dng ch ngha x hi.
b. T duy ca ng v kinh t th trng t i hi IX n i hi X:
i hi IX ca ng (3/2001) xc nh nn kinh t th trng nh hng x
hi ch ngha l m hnh tng qut ca nc ta trong thi k qu ln ch ngha x
hi. l nn kinh t hng ha nhiu thnh phn vn hnh theo c ch th trng,
c s qun l ca nh nc v theo nh hng x hi ch ngha. y l bc
chuyn quan trng t nhn thc kinh t th trng nh mt cng c, mt c ch qun
l sang coi kinh t th trng nh mt chnh th, l c s kinh t ca s pht trin
theo nh hng x hi ch ngha.
Vy th no l kinh t th trng nh hng x hi ch ngha? i hi IX xc
nh kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l mt kiu t chc kinh t va
tun theo quy lut ca kinh t th trng va da trn c s v chu s dn dt chi
phi bi cc nguyn tc v bn cht ca ch ngha x hi. Trong nn kinh t ,
cc th mnh ca th trng c s dng pht trin lc lng sn xut, pht
trin nn kinh t, xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi, nng
cao i sng nhn dn, cn tnh nh hng x hi ch ngha c th hin trn
c 3 mt ca quan h sn xut: s hu, t chc qun l v phn phi, nhm mc ch
cui cng l dn giu, nc mnh, tin ln hin i trong mt x hi do nhn dn
lm ch, nhn i, c vn ha, c k cng, xa b p bc v bt cng, to iu kin
cho mi ngi c cuc sng m no, t do, hnh phc.
Ni kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l ni n kinh t khng
phi l kinh t t nhin, t cp t tc, cng khng phi kinh t k hoch ha tp
trung, cng khng phi l kinh t th trng t bn ch ngha v cng cha hon
ton l kinh t th trng x hi ch ngha v cha c y cc yu t x hi ch
ngha. Tnh nh hng x hi ch ngha lm cho m hnh kinh t th trng
nc ta khc vi kinh t th trng t bn ch ngha.
73

K tha t duy ca i hi IX, i hi X lm sng t thm ni dung c

bn ca nh hng x hi ch ngha trong pht trin kinh t th trng nc ta,
th hin 4 tiu ch:
- V mc ch pht trin: Mc tiu ca kinh t th trng nh hng x
hi ch ngha nc ta nhm thc hin dn giu, nc mnh, x hi cng bng,
dn ch, vn minh; gii phng mnh m lc lng sn xut v khng ngng nng
cao i sng nhn dn; y mnh xa i gim ngho, khuyn khch mi ngi
vn ln lm giu chnh ng, gip ngi khc thot ngho v tng bc kh gi
hn
Mc tiu trn th hin r mc ch pht trin kinh t v con ngi, gii
phng lc lng sn xut, pht trin kinh t nng cao i sng cho mi ngi,
mi ngi u c hng nhng thnh qu pht trin. y th hin s khc bit
vi mc ch tt c v li nhun phc v li ch ca cc nh t bn, bo v v pht
trin ch ngha t bn.
- V phng hng pht trin: pht trin cc thnh phn kinh t, trong
kinh t nh nc gi vai tr ch o, kinh t nh nc cng vi kinh t tp th ngy
cng tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t quc dn.
Pht trin nn kinh t vi nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t
l nhm gii phng mi tim nng pht trin trong mi thnh phn kinh t, trong
mi c nhn v mi vng min pht huy ti a ni lc pht trin nhanh nn
kinh t. Trong nn kinh t nhiu thnh phn, kinh t nh nc gi vai tr ch o, l
cng c ch yu nh nc iu tit nn kinh t, nh hng cho s pht trin v
mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh. gi vai tr
ch o kinh t nh nc phi nm c cc v tr then cht ca nn kinh t bng
trnh khoa hc, cng ngh tin tin, hiu qu sn xut kinh doanh cao ch khng
phi da vo bao cp, c ch xin cho hay c quyn kinh doanh. Mc khc, tin
ln ch ngha x hi c ra yu cu nn kinh t phi c da trn nn tng ca s
hu ton dn cc t liu sn xut ch yu.
- V nh hng x hi v phn phi: thc hin tin b v cng bng x
hi ngay trong tng bc i v tng chnh sch pht trin; tng trng kinh t gn
kt cht ch v ng b vi pht trin x hi, vn ha, gio dc v o to, gii
quyt tt cc vn x hi v mc tiu pht trin con ngi.
Quan tm gii quyt cc vn x hi va bo m s pht trin bn vng
va th hin r nh hng x hi ch ngha ca nn kinh t, hn ch tc ng tiu
cc ca kinh t th trng, thc hin mc tiu pht trin con ngi.
Trong lnh vc phn phi, nh hng x hi ch ngha c th hin qua
ch phn phi ch yu theo kt qu lao ng, hiu qu kinh t, phc li x hi.
ng thi huy ng mi ngun lc kinh t cho s pht trin cn thc hin phn
phi theo nh mc ng gp vn v cc ngun lc khc.

74

- V qun l: Pht huy vai tr lm ch x hi ca nhn dn, bo m vai

tr qun l, iu tit nn kinh t ca nh nc php quyn x hi ch ngha di s
lnh o ca ng.
Vai tr qun l iu tit nn kinh t ca nh nc di s lnh o ca ng
l s th hin r rt nh hng x hi ch ngha v cng l s khc bit c bn gia
kinh t th trng t bn ch ngha vi kinh t th trng nh hng x hi ch
ngha. S qun l, iu tit ca nh nc x hi ch ngha bng php lut m bo
mc ch ca nn kinh t, s vn ng ca ch s hu, phn phi theo nh
hng x hi ch ngha, pht huy mt tch cc, hn ch mt tiu cc ca kinh t th
trng, m bo quyn li chnh ng ca mi con ngi.
Nhng tiu ch trn va th hin tnh nh hng x hi ch ngha ca nn
kinh t th trng nc ta, va th hin s khc bit c bn gia kinh t th trng
nh hng x hi ch ngha vi kinh t th trng t bn ch ngha.
II.
TIP TC HON THIN TH CH KINH T TH TRNG
NH HNG X HI CH NGHA NC TA:
1. Mc tiu v quan im c bn:
a. Th ch kinh t v th ch kinh t th trng:
Th ch kinh t l mt b phn cu thnh ca h thng th ch x hi, tn ti
bn cnh cc b phn khc nh th ch chnh tr, th ch gio dc Th ch kinh t
ni chung l mt h thng cc quy phm php lut nhm iu chnh cc ch th kinh
t, cc hnh vi sn xut kinh doanh v cc quan h kinh t. N bao gm cc yu t
ch yu l cc o lut, quy ch, quy tc, chun mc v kinh t gn vi cc ch ti
v x l vi phm, cc t chc kinh t, cc c quan qun l nh nc v kinh t,
truyn thng vn ha v vn minh kinh doanh, c ch vn hnh nn kinh t.
Th ch kinh t th trng l mt tng th bao gm cc b quy tc, lut l v
h thng cc thc th, t chc kinh t c to lp nhm iu chnh hot ng giao
dch, trao i trn th trng.
Th ch kinh t th trng bao gm:
Cc quy tc v hnh vi kinh t din ra trn th trng cc bn
tham gia th trng vi t cch l cc ch th th trng.
Cch thc thc hin cc quy tc nhm t c mc tiu hay kt
qu m cc bn tham gia th trng mong mun.
Cc th trng ni hng ha c giao dch, trao i trn c s
cc yu cu, quy nh ca lut l (cc th trng quan trng nh
hng ha v dch v, vn, lao ng, cng ngh, bt ng sn).
Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l nn kinh t va tun th
theo cc quy lut ca kinh t th trng va chu s chi phi ca cc yu t bo m
tnh nh hng x hi ch ngha. Do , th ch kinh t th trng nh hng x
hi ch ngha c hiu l th ch kinh t th trng, trong cc thit ch, cng c
v nguyn tc vn hnh c t gic to lp v s dng pht trin lc lng sn
xut, ci thin i sng nhn dn, v mc tiu dn giu nc mnh, x hi cng bng,
75

dn ch, vn minh. Ni cch khc, th ch kinh t th trng nh hng x hi ch

ngha l cng c hng dn cho cc ch th trong nn kinh t vn ng theo ui
mc ch kinh t - x hi ti a ch khng n thun l mc tiu li nhun ti a.
b. Mc tiu hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi
ch ngha:
Mc tiu c bn ca hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi
ch ngha nc ta l lm cho n ph hp vi nhng nguyn tc c bn ca kinh t
th trng, thc y kinh t th trng nh hng x hi ch ngha pht trin nhanh,
hiu qu, bn vng, hi nhp kinh t quc t thnh cng, gi vng nh hng x
hi ch ngha, thc hin thng li mc tiu dn giu, nc mnh, x hi cng bng,
dn ch, vn minh, xy dng v bo v vng chc T quc Vit Nam x hi ch
ngha. Mc tiu ny yu cu cn phi hon thnh c bn vo nm 2020.
n nm 2010, cn t cc mc tiu:
- Tng bc xy dng ng b h thng php lut, m bo cho nn kinh
t th trng nh hng x hi ch ngha pht trin thun li. Pht huy
vai tr ch o ca kinh t nh nc i i vi pht trin mnh m cc
thnh phn kinh t v cc loi hnh doanh nghip. Hnh thnh mt s
tp on kinh t, cc tng cng ty a s hu, p dng m hnh qun tr
hiu i, c nng lc cnh tranh quc t.
- i mi c bn m hnh t chc v phng thc hot ng ca cc n
v s nghip cng.
- Pht trin ng b, a dng cc loi th trng c bn thng nht trong
c nc, tng bc lin thng vi th trng khu vc v th gii.
- Gii quyt tt hn mi quan h gia pht trin kinh t vi pht trin vn
ha, m bo tin b, cng bng x hi, bo v mi trng.
- Nng cao hiu lc, hiu qu qun l ca Nh nc v pht huy vai tr
ca Mt trn T quc, cc on th chnh tr - x hi c nhn dn trong
qun l, pht trin kinh t - x hi.
c. Quan im v hon thin th ch kinh t th trng nh hng x
hi ch ngha:
- Nhn thc y , tn trng v vn dng ng n cc quy lut khch
quan ca kinh t th trng, thng l quc t ph hp vi iu kin ca
Vit Nam, m bo nh hng x hi ch ngha ca nn kinh t.
- m bo tnh ng b gia cc b phn cu thnh ca th ch kinh t,
gia cc yu t th trng v cc loi th trng, gia th ch kinh t
vi th ch chnh tr, x hi, gia nh nc, th trng v x hi. Gn
kt hi ha gia tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi,
pht trin vn ha v bo v mi trng.
- K tha c chn lc thnh tu pht trin kinh t th trng ca nhn
loi v kinh nghim tng kt t thc tin i mi nc ta, ch ng

76

v tch cc hi nhp kinh t quc t ng thi gi vng c lp, ch

quyn quc gia, gi vng an ninh chnh tr, trt t an ton x hi.
- Ch ng, tch cc gii quyt cc vn lc lng v thc tin quan
trng, bc xc ng thi phi c bc i vng chc, va lm va tng
kt rt kinh nghim.
- Nng cao nng lc lnh o ca ng, hiu lc v hiu qu qun l ca
Nh nc, pht huy sc mnh ca c h thng chnh tr trong qu trnh
hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha.
2. Mt s ch trng tip tc hon thin th ch kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha:
a. Thng nht nhn thc v nn kinh t th trng nh hng x hi
ch ngha:
Hon thin th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l lm cho
n ph hp vi cc yu cu v nguyn tc ca kinh t th trng nh hng x hi
ch ngha, lm cho n vn hnh thng sut v c hiu qu. Do , mun hon thin
th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha th trc ht phi c s thng
nht nhn thc v kinh t th trng nh hng x hi ch ngha.
Mt s im cn thng nht l:
Chng ta cn thit s dng kinh t th trng lm phng tin xy
dng ch ngha x hi.
Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l nn kinh t va
tun theo quy lut ca kinh t th trng va chu s chi phi bi
cc quy lut kinh t ca ch ngha x hi v cc yu t bo m
tnh nh hng x hi ch ngha.
b. Hon thin th ch v s hu v cc thnh phn kinh t, loi hnh
doanh nghip v cc t chc sn xut kinh doanh:
Hon thin th ch v s hu:
Kinh t th trng nh hng x hi ch ngha da trn s tn ti khch quan
nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t, nhiu loi hnh doanh nghip.
l yu cu khch quan. Do vy, yu cu ny c khng nh trong cc quy nh ca
php lut, m bo cc quyn v li ch ca cc ch th s hu. Php lut cn quy
nh v s hu i vi cc ti sn mi nh tr tu, c phiu, ti nguyn nc
Phng hng c bn ca hon thin th ch s hu l:
- Khng nh t ai thuc s hu ton dn m i din l nh nc ng
thi m bo v tn trng cc quyn ca ngi s dng t.
- Tch bit vai tr ca nh nc vi t cch l b my cng quyn qun
l ton b nn kinh t - x hi vi vai tr ch s hu ti sn, vn ca
nh nc; tch chc nng s hu ti sn, vn ca nh nc vi chc
nng qun tr kinh doanh ca cc doanh nghip nh nc.
- Quy nh r, c th v quyn ca ch s hu v nhng ngi lin quan
i vi cc loi ti sn. ng thi quy nh r trch nhim, ngha v
77

ca h i vi x hi. B sung lut php, c ch, chnh sch khuyn

khch, h tr pht trin s hu tp th, cc hp tc x, bo v quyn v
li ch ca x vin i vi ti sn. To c ch khuyn khch lin kt
gia s hu nh nc, s hu tp th v s hu t nhn, lm cho ch
s hu c phn, s hu hn hp tr thnh hnh thc s hu ch yu ca
cc doanh nghip trong nn kinh t.
- Ban hnh cc quy nh php l v quyn s hu ca doanh nghip, t
chc, cc nhn nc ngoi ti Vit Nam.
Hon thin th ch v phn phi:
- Hon thin lut php, c ch, chnh sch v phn b ngun lc, phn
phi v phn phi li theo hng m bo tng trng kinh t vi tin
b v cng bng x hi trong tng bc, tng chnh sch pht trin. Cc
ngun lc x hi c phn b theo c ch th trng v chin lc,
quy hoch, k hoch pht trin kinh t ca nh nc, m bo hiu qu
kinh t - x hi. Chnh sch phn phi v phn phi li phi bo m
hi ha li ch ca nh nc, ca ngi lao ng v ca doanh nghip,
to ng lc cho ngi lao ng.
- i mi, pht trin, nng cao hiu qu hot ng ca cc ch th trong
nn kinh t. i mi, sp xp li, pht trin, nng cao hiu qu hot
ng kinh doanh ca cc doanh nghip nh nc pht huy vai tr
ch o ca kinh t nh nc trong nn kinh t th trng nh hng
x hi ch ngha. Thu hp cc lnh vc c quyn nh nc.
- i mi, pht trin hp tc x, t hp tc theo c ch th trng, theo
nguyn tc: t nguyn, dn ch, bnh ng, cng c li v pht trin
cng ng. Thc hin nghim tc, nht qun mt mt bng php l kinh
doanh khng phn bit hnh thc s hu,thnh phn kinh t
- i mi c ch qun l ca nh nc cc n v s nghip cng lp
pht trin mnh m, c hiu qu
c. Hon thin th ch m bo ng b cc yu t th trng v pht
trin dng b cc loi th trng:
- Hon thin th ch v gi, cnh tranh v kim sot c quyn trong
kinh doanh. Hon thin khung php l cho k kt v thc hin hp
ng. ng thi hon thin c ch gim st, iu tit th trng v xc
tin thng mi, u t v gii quyt tranh chp ph hp vi kinh t th
trng v cam kt quc t. a dng ha cc loi th trng hng ha v
dch v theo hng hin i, ch trng pht trin th trng dch v. T
do ha thng mi v u t ph hp cam kt quc t. Xy dng h
thng tiu chun cht lng hng ha v sinh an ton thc phm, mi
trng v tng cng kim tra cht lng hng ha, dch v v x l sai
phm. Pht huy tt vai tr iu hnh th trng tin t ca ngn hng
nh nc va thc y tng trng kinh t va kim sot lm pht v
78

d.

tng bc m rng th trng tn dng, cc dch v ngn hng cho ph

hp vi cam kt quc t.
Hon thin h thng lut php, c ch, chnh sch cho hot ng v
pht trin lnh mnh ca th trng chng khon, tng tnh minh bch,
chng cc giao dch phi php, cc hnh vi ra tin, nhiu lon th
trng. To iu kin pht trin cc doanh nghip bo him thuc cc
thnh phn kinh t, a dng ha v nng cao cht lng cc sn phm
bo him, thc hin l trnh m ca th trng bo him theo cam kt
hi nhp quc t; hon thin lut php, c ch, chnh sch cc quyn
t v t ai v bt ng sn vn ng theo c ch th trng; hon
thin lut php, chnh sch v tin lng, tin cng trong tin lng
phi c coi l gi c ca sc lao ng hnh thnh theo quy lut th
trng, da trn cung cu v sc lao ng.
Xy dng ng b lut php, c ch, chnh sch qun l, h tr cc t
chc nghin cu, ng dng, chuyn giao cng ngh. i mi c ch
qun l khoa hc v cng ngh ph hp vi c ch th trng, nng cao
hiu qu hot ng ca c quan qun l th trng cng ngh. Nh
nc tng u t v ng thi y mnh x hi ha cho cc ngnh gio
dc, y t, vn ha, th dc, th thao. Nh nc ban hnh tiu chun, tiu
ch v cc hot ng dch v ny, tng cng qun l nh nc hn
ch cc mt tri ca c ch th trng i vi cc hot ng dch v.
Hon thin th ch gn tng trng kinh t vi tin b, cng bng x
hi trong tng bc, tng chnh sch pht trin v bo v mi
trng:
Thc hin chnh sch khuyn khch lm giu i i vi tch cc thc
hin gim ngho, c bit cc vng nng thn, min ni, vng dn tc
v cc cn c cch mng trc y. Chnh sch gim ngho nhm mc
tiu n nh v to ng lc cho s pht trin. Chnh sch to iu
kin mi cng dn nm bt c hi lm n, nng cao thu nhp v i
sng, c hng thnh qu chung ca s pht trin.
Xy dng h thng bo him x hi a dng v linh hot ph hp vi
yu cu ca kinh t th trng nh hng x hi ch ngha. M rng
cc hnh thc bo him bt buc v t nguyn, bo m quyn li ca
ngi tham gia bo him. Chm sc cc i tng bo tr x hi; m
bo cho h c cuc sng n nh, ha nhp tt hn vo cuc sng v t
vn ln. Pht trin a dng cc hnh thc t chc t nguyn, nhn o,
hot ng khng v mc tiu li nhun, chm sc cc i tng bo tr
x hi.
Hon thin lut php, chnh sch v bo v mi trng, c ch ti
mnh i vi cc trng hp vi phm, x l trit nhng im
nhim mi trng nghim trng v ngn chn khng pht sinh thm.
79

e. Hon thin th ch v vai tr lnh o ca ng, qun l ca nh

nc v s tham gia ca cc t chc qun chng vo qu trnh pht
trin kinh t - x hi:
- Vai tr lnh o ca ng th hin r ch ch o nghin cu l lun
v tng kt thc tin xc nh r, c th v y hn m hnh kinh
t th trng nh hng x hi ch ngha, c bit nhng ni dung
nh hng x hi ch ngha to ra s ng thun trong x hi.
- i mi v nng cao vai tr, hiu lc qun l kinh t ca nh nc. Vai
tr kinh t ca nh nc th hin r ch pht huy mt tch cc v hn
ch, ngn nga mt tri ca c ch th trng, to iu kin thun li
nn kinh t th trng pht trin theo nh hng x hi ch ngha v
hi nhp kinh t quc t c hiu qu.
- Cc t chc dn c, t chc chnh tr - x hi, t chc x hi, ngh
nghip v nhn dn c vai tr quan trng trong pht trin kinh t th
trng nh hng x hi ch ngha. pht huy vai tr ca h, nh
nc phi tip tc hon thin lut php, c ch, chnh sch, to iu
kin cc hnh thc t chc v nhn dn tham gia tch cc v c hiu
qu vo qu trnh hoch nh, thc thi, gim st thc hin lut php, cc
ch trng pht trin kinh t - x hi.
3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn:
a. Kt qu v ngha:
Mt l, sau hn 20 nm i mi, nc ta chuyn i thnh cng t th ch
kinh t k hoch tp trung quan liu bao cp sang th ch kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha. ng li i mi ca ng c th ch ha thnh php
lut, to hnh lang php l cho nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha
hnh thnh v pht trin.
Hai l, ch s hu vi nhiu hnh thc v c cu kinh t nhiu thnh phn
c hnh thnh: t s hu ton dn v tp th, t kinh t quc doanh v hp tc x
l ch yu chuyn sang nhiu hnh thc s hu, nhiu thnh phn kinh t an xen,
hn hp trong s hu ton dn nhng t liu sn xut ch yu v kinh t nh
nc gi vai tr ch o. iu to ra ng lc v iu kin thun li cho gii
phng sc sn xut, khai thc tim nng trong v ngoi nc vo pht trin kinh t x hi.
Ba l, cc loi th trng c bn ra i v tng bc pht trin thng nht
trong c nc, gn vi th trng khu vc v th gii. C ch th trng c s qun
l ca nh nc v ang i vo cuc sng thay cho c ch k hoch ha tp trung.
Cc doanh nghip, doanh nhn c t ch sn xut, kinh doanh, cnh tranh lnh
mnh. Qun l nh nc v kinh t c i mi t can thip trc tip bng mnh
lnh hnh chnh vo hot ng sn xut, kinh doanh sang qun l bng php lut,
chnh sch, quy hoch, k hoch pht trin kinh t - x hi v cc cng c iu tit v
m khc.
80

Bn l, vic gn pht trin kinh t vi gii quyt cc vn x hi, xa i,

gim ngho t nhiu kt qu tch cc.
Sau hn 20 nm i mi, th ch kinh t th trng nh hng x hi ch
ngha hnh thnh v tng bc hon thin, thay cho th ch k hoch ha tp
trung quan liu, bao cp. Th ch kinh t mi i vo cuc sng v pht huy hiu
qu tch cc, thc y tng trng kinh t nhanh v bn vng, khc phc c
khng hong kinh t - x hi, to ra nhng tin cn thit dy nhanh qu trnh cng
nghip ha, hin i ha v sm a nc ta ra khi tnh trng km pht trin.
b. Hn ch v nguyn nhn:
Bn cnh nhng kt qu, vn cn mt s hn ch nh:
- Qu trnh xy dng, hon thin th ch kinh t th trng nh hng x
hi ch ngha cn chm, cha theo kp yu cu ca cng cuc i mi
v hi nhp kinh t quc t. H thng php lut, c ch, chnh sch
cha y cha ng b v thng nht.
- Vn s hu, qun l v phn phi trong doanh nghip nh nc cha
gii quyt tt, gy kh khn cho s pht trin v lm tht thot ti sn
nh nc nht l khi c phn ha. Doanh nghip thuc cc thnh phn
kinh t khc cn b phn bit i x. Vic x l cc vn lin quan
n t ai cn nhiu vng mc. Cc yu t th trng v cc loi th
trng hnh thnh, pht trin chm, thiu ng b, vn hnh cha thng
sut. Th trng ti chnh, bt ng sn, khoa hc v cng ngh pht
trin chm, qun l nh nc i vi cc loi thi trng cn nhiu bt
cp. Phn b ngun lc quc gia cha hp l. C ch xin cho cha
c xa b trit . Chnh sch tin lng cn mang tnh bnh qun.
- C cu t chc, c ch vn hnh ca b my nh nc cn nhiu bt
cp, hiu qu, hiu lc qun l cn thp. Ci cch hnh chnh chm,
cha t yu cu mc tiu ra. T tham nhng, lng ph, quan liu vn
nghim trng.
- C ch, chnh sch pht trin cc lnh vc vn ha, x hi i mi chm,
cht lng dch v y t, gio dc, o to cn thp. Khong cch giu
ngho gia cc tng lp dn c v cc vng ngy cng ln. H thng an
sinh x hi cn s khai. Nhiu vn bc xc trong x hi v bo v
mi trng cha c gii quyt tt.
Nhng han ch trn xut pht t cc nguyn nhn:
Vic xy dng th ch kinh t th trng nh hng x hi ch ngha l vn
hon ton mi, cha c tin l trong lch s. Nhn thc v kinh t th trng nh
hng x hi ch ngha cn nhiu hn ch do cng tc l lun cha theo kp i hi
ca thc tin.
Nng lc th ch ha v qun l, t chc thc hin Nh nc cn chm nht
l trong vic gii quyt cc vn x hi bc xc.

81

Vai tr tham gia hoch nh chnh sch thc hin v gim st ca cc c qaun
dn c, mt trn T quc, cc on th hnh chnh, cc t chc x hi, ngh nghip
cn yu.

82

Chng VI

NG LI XY DNG H THNG CHNH TR

H thng chnh tr l mt khi nim xut hin trong thi k i mi c
chnh thc nu ra trong Vn kin hi ngh Trung ng 6 (kha VI) thng 3/1989 (t
i hi VI tr v trc trong cc vn kin ng cn dng khi nim h thng
chuyn chnh v sn hoc nh nc chuyn chnh v sn, hoc ch lm ch tp
th x hi ch ngha hoc c ch ng lnh o, nhn dn lm ch, nh nc qun
l). V php l, khi nim h thng chnh tr ln u tin c ghi nhn trong Hin
php nm 1992 nc ta.
V cu trc h thng chnh tr nc ta hin nay bao gm ng, Nh nc,
Mt trn T quc, cc on th chnh tr - x hi; cc mi quan h qua li gia cc
thnh t vi nhau v vi x hi ni chung cng thc hin mc tiu dn giu,
nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.
I.
NG LI XY DNG H THNG CHNH TR THI K
TRC I MI (1975 1986):
1. Hon cnh lch s v ch trng xy dng h thng chnh tr ca
ng:
a. Hon cnh lch s:
T thng 4/1975, vi thng li hon ton v trit ca s nghip chng M
cu nc, cch mng Vit Nam chuyn sang giai on mi, giai on tin hnh cch
mng x hi ch ngha trong c nc. Do h thng chnh tr ca nc ta cng
chuyn sang giai on mi: t h thng chuyn chnh dn ch nhn dn lm nhim
v lch s ca chuyn chnh v sn (giai on 1960 1975) sang h thng chuyn
chnh v sn; t ch hot ng trong phm vi na nc (min Bc) m rng sang
hot ng trong phm vi c nc.
Bc sang giai on mi, h thng chnh tr nc ta hot ng trong hon
cnh mi vi cc c im sau:
C nc ha bnh, c lp, thng nht di s lnh o ca ng, c nn
chuyn chnh v sn c th thch, c khi lin minh cng nng
vng chc lm nn tng cho Mt trn dn tc thng nht (sau ny l Mt
trn T quc Vit Nam) v chnh quyn cch mng ca nhn dn. Tuy
nhin, ch vi nm sau: t nc ta ri vo tnh th va c ha bnh va
phi ng u vi mt kiu chin tranh ph hoi nhiu mt ca cc th
lc bnh trng b quyn, ng thi phi sn sng i ph vi tnh
hung ch c th gy chin tranh quy m ln.
Nhim v chin lc ca cch mng nc ta trong giai on mi l vt
qua giai on pht trin t bn ch ngha tin nhanh, tin mnh, tin
vng chc ln ch ngha x hi. Xut pht t mt nc vn l thuc a
na phong kin, b qua giai on pht trin t bn ch ngha tin
thng ln ch ngha x hi, nhim v ca chng ta l phi to ra x hi
83

x hi ch ngha t gc n ngn: phi to ra c lc lng sn xut mi

ln quan h sn xut mi; phi to ra c c s kinh t mi ln kin trc
thng tng mi v nhng quan h x hi mi; phi to ra c i sng
vt cht mi ln i sng tinh thn v vn ha mi. V vy, qu trnh
cch mng x hi ch ngha nc ta l mt qu trnh bin i cch
mng lin tc, ton din, v cng su sc, trit . l qu trnh nm
vng chuyn chnh v sn, pht huy quyn lm ch tp th ca nhn dn
lao ng, thc hin 3 cuc cch mng: cch mng v quan h sn xut,
cch mng khoa hc k thut v cch mng t tng v vn ha, trong
, cch mng khoa hc k thut l then cht, v thng qua 3 cuc
cch mng y m tng bc hnh thnh ch lm ch tp th x hi
ch ngha, nn sn xut ln x hi ch ngha v con ngi mi x hi
ch ngha.
Nc ta tin hnh cch mng x hi ch ngha trong mt hon cnh
quc t thun li. H thng cc nc x hi ch ngha v ang ln
mnh khng ngng; phong tro c lp dn tc v phong tro cch mng
ca giai cp cng nhn ang trn pht trin mnh lit Trn th gii
ang din ra cuc cch mng mi v khoa hc k thut. Quan h v
kinh t v khoa hc, k thut gia cc nc ngy cng m rng.
Nhng c im trn y, nht l c im t sn xut nh thng ln ch
ngha x hi, b qua giai on pht trin t bn ch ngha, i hi nhn dn ta phi
pht huy rt cao tnh ch ng, sng to v t gic trong qu trnh cch mng x hi
ch ngha. Mun a s nghip cch mng n ton thng, iu kin tin quyt
trc tin l phi thit lp v khng ngng tng cng chuyn chnh v sn, thc
hin v khng ngng pht huy quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng.
b. Ch trng xy dng h thng chnh tr:
C s hnh thnh ch trng:
Mt l, l lun Mc Lnin v thi k qu v v chuyn chnh v sn.
Cc Mc ch ra rng: gia x hi t bn ch ngha v x hi cng sn ch
ngha l mt thi k ci bin cch mng t x hi n n x hi kia. Thch ng vi
thi k y l mt thi k qu chnh tr v nh nc ca thi k y khng th l
ci g khc hn l nn chuyn chnh cch mng ca giai cp v sn. V.I.Lnin nhn
mnh: mun chuyn t ch ngha t bn ln ch ngha x hi th phi chu ng lu
di ni au n ca thi k sinh , phi c mt thi k chuyn chnh v sn lu di.
Bn cht ca chuyn chnh v sn l s tip tc u tranh giai cp di hnh thc
mi.
Chuyn chnh v sn l mt tt yu ca thi k qu t ch ngha t bn n
ch ngha x hi. Nhng vic vn dng t tng ny cn xut pht t iu kin lch
s c th ca mi quc gia.

84

Vic vn dng chuyn chnh v sn vo tnh hnh c th nc ta c th

hin trong vic ra i Nh nc Vit Nam Dn ch cng ha v h thng chnh tr
dn ch nhn dn sau Cch mng thng Tm nm 1945.
Hai l, ng li chung ca cch mng Vit Nam trong giai on mi.
Trong Bo co chnh tr ca i hi i biu ton quc ln th IV (1976) v
ng li chung ca cch mng x hi ch ngha trong giai on mi nc ta,
vit: nm vng chuyn chnh v sn, phy huy quyn lm ch tp th ca nhn dn
lao ng; tin hnh ng thi 3 cuc cch mng: cch mng v quan h sn xut,
cch mng khoa hc k thut, cch mng t tng v vn ha, trong cch mng
khoa hc k thut l then cht.
Ngy 18/12/1980, Quc hi kha VI thng qua Hin php nc Cng ha x
hi ch ngha Vit Nam, trong khng nh: Nh nc Cng ha x hi ch
ngha Vit Nam l Nh nc chuyn chnh v sn.
i hi i biu ton quc ln th V (1982) tip tc khng nh ng li
cch mng x hi ch ngha v ng li xy dng nn kinh t x hi ch ngha do
i hi IV ra.
Vn kin i hi i biu ton quc ln th VI (1986) khi nh gi v thc
hin chuyn chnh v sn, ng ph phn: Tnh trng bung lng chuyn chnh
v sn th hin nhiu mt trong ci to x hi ch ngha, qun l kinh t, x hi,
u tranh t tng, vn ha v trong vic chng li nhng m mu, th on ph
hoi ca k th.
Nh vy, v thc cht, k t i hi III ca ng (9/1960) cho n khi ng
ra ng li i mi t nc, h thng chnh tr nc ta c t chc v hot
ng theo cc yu cu, mc tiu, nhim v ca chuyn chnh v sn v do vy, tn
gi chnh thc ca h thng ny c xc nh l h thng chuyn chnh v sn.
Ba l, c s chnh tr ca h thng chuyn chnh v sn nc ta c hnh
thnh t nm 1930 v bt r vng chc trong lng dn tc v x hi.
C s chnh tr l s lnh o ton din v tuyt i ca ng. Mc d
min Bc, ng cng sn khng phi l ng chnh tr c nht m cn c ng
Dn ch, ng x hi nhng nhng ng chnh tr ny tha nhn vai tr lnh o
tuyt i v duy nht ca ng cng sn Vit Nam v l thnh vin trong Mt trn
T quc Vit Nam.
Bn l, c s kinh t ca h thng chuyn chnh v sn l nn kinh t k
hoch ha tp trung quan liu, bao cp. l mt nn kinh t hng ti mc tiu
xa b hon ton ch t hu i vi t liu sn xut vi ngha l ngun gc v
c s ca ch ngi bc lt ngi, thit lp ch cng hu x hi ch ngha i
vi t liu sn xut di 2 hnh thc: s hu nh nc v s hu tp th; loi b trit
c ch th trng, thit lp m hnh kinh t k hoch ha tp trung, bao cp. Nh
nc tr thnh mt t chc kinh t bao trm. Ton b t chc v hot ng ca h
thng chuyn chnh v sn u c quy nh bi tnh cht v c ch vn hnh ca
nn kinh t k hoch ha tp trung, bao cp.
85

Nm l, c s x hi ca h thng chuyn chnh v sn l lin minh giai cp

ca giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc. Kt qu ca cuc
u tranh giai cp ai thng ai trong lnh vc chnh tr v kinh t v kt qu ci to
x hi ch ngha i vi cc thnh phn kinh t phi x hi ch ngha, to nn mt
kt cu x hi bao gm ch yu l 2 giai cp v 1 tng lp: giai cp cng nhn, giai
cp nng dn v tng lp tr thc.
Su l, c s lch s cho s ra i ca h thng chuyn chnh v sn giai
on 1975 1986.
nc ta, khi giai cp cng nhn gi vai tr lnh o cch mng th thng li
ca cch mng dn tc dn ch nhn dn cng l s bt u ca cch mng x hi
ch ngha, s bt u ca thi k thc hin nhim v lch s ca chuyn chnh v
sn. Bc ngot lch s ny din ra trn min Bc cch y hn 50 nm v t sau
ngy 30/04/1975 din ra trong phm vi c nc.
Ni dung ch trng xy dng h thng chnh tr:
Trong giai on ny vic xy dng h thng chnh tr c quan nim l xy
dng ch lm ch tp th x hi ch ngha. Tc l xy dng mt h thng hon
chnh cc quan h x hi th hin ngy cng y s lm ch ca nhn dn lao
ng trn tt c cc mt: chnh tr, kinh t, vn ha, x hi, lm ch x hi, lm ch
thin nhin, lm ch bn thn. Do , ch trng xy dng h thng chnh tr gm
nhng ni dung sau y:
Xy dng quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng di s lnh o
ca ng da trn nn kinh t k hoch ha tp trung, bao cp, c thc
hin ch yu bng k hoch Nh nc ng thi thc hin bng hot
ng ca cc on th qun chng.
Xc nh Nh nc trong ch lm ch tp th l Nh nc chuyn
chnh v sn, mt t chc thc hin quyn lm ch tp th ca giai cp
cng nhn v nhn dn lao ng. Mt t chc thng qua ng thc
hin s lnh o ca mnh i vi tin trnh pht trin ca x hi. Mun
th nh nc phi nng lc tin hnh 3 cuc cch mng: cch mng
xy dng ch mi, nn kinh t mi, nn vn ha mi v con ngi
mi.
Xc nh ng l ngi lnh o ton b hot ng x hi trong iu
kin chuyn chnh v sn. S lnh o ca ng l bo m cao nht cho
ch lm ch tp th ca nhn dn lao ng, cho s tn ti v hot
ng ca Nh nc x hi ch ngha.
Xc nh nhim v chung ca cc on th l bo m cho qun chng
tham gia v kim tra cng vic ca Nh nc, ng thi l trng hc v
ch ngha x hi. Vai tr v sc mnh ca cc on th chnh l kh
nng tp hp qun chng, hiu r tm t v nguyn vng ca qun chng,
nng cao gic ng x hi ch ngha cho qun chng. Mun vy, cc on
th phi i mi. Hot ng ca cc on th phi nng ng, nhy bn
86

vi nhng vn mi ny sinh trong cuc sng, khc phc bnh quan

liu, gin n v kh cng trong t chc v trong sinh hot. M rng cc
hnh thc t chc theo ngh nghip, theo nhu cu i sng v sinh hot
vn ha thu ht ng o qun chng vo cc hot ng x hi, chnh
tr.
Xy dng v pht huy quyn lm ch tp th ca nhn dn lao ng theo
c ch ng lnh o, nhn dn lm ch, nh nc qun l.
2. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn:
a. Kt qu v ngha:
H thng chnh tr giai on 1975 1986 c xy dng theo ng li ca
cc i hi IV v V mang li nhng thnh tu nhng cng y kh khn, th
thch. Trong giai on ny, ng coi lm ch tp th x hi ch ngha l bn cht
ca h thng chnh tr, xy dng mi quan h ng lnh o, nhn dn lm ch,
Nh nc qun l thnh c ch chung trong hot ng ca h thng chnh tr tt c
cc cp, cc a phng
khc phc c kh nhiu cch hiu, cch lm chuyn chnh cc t, cc
oan tng din ra trong nhng nm trc y.
b. Hn ch v nguyn nhn:
Trong h thng chuyn chnh v sn giai on ny, mi quan h gia ng,
Nh nc v nhn dn tng cp, tng n v cha c xc nh tht r; mi b
phn, mi t chc trong h thng chuyn chnh v sn cha lm tt chc nng ca
mnh. Ch trch nhim khng nghim, php ch x hi ch ngha cn nhiu thiu
st. i hi VI nh gi: Tnh trng bung lng chuyn chnh v sn th hin
nhiu khuyt im trong ci to x hi ch ngha, qun l kinh t x hi cha s
dng y sc mnh tng hp ca chuyn chnh v sn thit lp v gi vng
trt t x hi ch ngha trong cc lnh vc ca i sng kinh t v x hi, cho
php lut v k cng ca nh nc b vi phm ngy cng ph bin.
Nhng hn ch, sai lm trn y buc chng ta phi i mi h thng chuyn
chnh v sn thnh h thng chnh tr trong thi k i mi.
II.
NG LI XY DNG H THNG CHNH TR THI K
I MI:
1. Qu trnh hnh thnh ng li i mi h thng chnh tr:
a. C s hnh thnh ng li:
i hi VI ca ng ra ng li i mi ton din t nc bt u t i
mi t duy, trc ht l t duy kinh t. Phi tp trung i mi kinh t trc ht v c
i mi thnh cng v kinh t mi to c iu kin c bn gi vng n nh
chnh tr - x hi v tin hnh i mi h thng thun li. Mt khc, nu khng i
mi h thng chnh tr th i mi kinh t s gp tr ngi. H thng chnh tr c
i mi kp thi, ph hp s l iu kin quan trng thc y i mi v pht
trin kinh t.

87

Nh vy, mt c s ca i mi h thng chnh tr l yu cu chuyn i t

th ch kinh t k hoch ha tp trung, quan liu, bao cp sang th ch kinh t th
trng nh hng x hi ch ngha.
Gi vng n nh chnh tr - x hi l mt nguyn tc ca i mi, khng gi
c n nh th khng th i mi thnh cng. Trong i mi kinh t v i mi
chnh tr nc ta u phi gii quyt mi quan h gia n nh v pht trin. Do
i mi h thng chnh tr cn xut pht t nhu cu phi m bo gi vng n nh
chnh tr - x hi.
Mt c s i mi h thng chnh tr l yu cu pht huy dn ch. Dn ch
th hin bn cht ca ch x hi ch ngha, va l mc tiu va l ng lc ca
cng cuc i mi. Phi i mi ton b t chc v hot ng ca h thng chnh tr
xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi ch ngha, bo m quyn
lc thuc v nhn dn.
i mi thnh cng, tt yu phi m rng quan h i ngoi v hi nhp
quc t. iu cng i hi phi c mt h thng chnh tr ph hp.
b. Qu trnh i mi t duy v xy dng h thng chnh tr:
Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi
(1991) khng nh Ton b t chc v hot ng ca h thng chnh tr nc ta
trong giai on mi l nhm xy dng v tng bc hon thin nn dn ch x hi
ch ngha, bo m quyn lc thuc v nhn dn.
Bo co chnh tr ti i hi VII (1991) ch r, thc cht ca cng vic i
mi v kin ton h thng chnh tr nc ta l xy dng nn dn ch x hi ch
ngha, bo m quyn lm ch ca nhn dn. Dn ch va l mc tiu, va l ng
lc ca cng cuc i mi.
H thng chnh tr vn hnh theo c ch: ng lnh o, nh nc qun l,
nhn dn lm ch. Trong , ng va l mt b phn ca h thng chnh tr va
l ht nhn lnh o h thng y, hot ng trong khun kh Hin php v php
lut. Nh nc php quyn ca x hi ch ngha ca dn, do dn v v dn, do ng
cng sn lnh o. Nh nc c chc nng th ch ha v t chc thc hin ng
li, quan im ca ng. Mt trn T quc Vit Nam l lin minh chnh tr ca cc
on th nhn dn v c nhn tiu biu ca cc giai cp v tng lp x hi, cc dn
tc, cc tn gio; l c s chnh tr ca chnh quyn nhn dn; hot ng theo
phng thc hip thng dn ch, c vai tr quan trng trong vic thc hin phn
bin, gim st x hi, gp phn xy dng ng, xy dng nh nc, pht huy quyn
lm ch ca nhn dn. Nhn dn l ngi lm ch x hi, lm ch thng qua c ch
dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra; lm ch thng qua hnh thc t qun.
Trong i mi t duy v h thng chnh tr, vn i mi t duy v Nh
nc c tm quan trng c bit. Thut ng xy dng nh nc php quyn ln
u tin c cp ti hi ngh Trung ng 2 kha VII (1991). n hi ngh ton
quc gia nhim k kha VII (1994), ng khng nh phng hng xy dng
nh nc php quyn Vit Nam. i hi VIII, IX v X ca ng tip tc khng nh
88

nhim v xy dng nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam v lm r thm

ni dung ca n. Nh nc qun l x hi bng Hin php v php lut. Php lut
gi v tr ti thng trong vic iu chnh quan h x hi. Ngi dn c hng
mi quyn dn ch, c quyn t do sng v lm vic theo kh nng v s thch ca
mnh trong phm vi php lut cho php.
Trong i mi t duy ca ng v h thng chnh tr th hin nhn thc r
hn v v tr, vai tr v phng thc lnh o ca ng. ng cng sn cm quyn
l ng lnh o nh nc ch khng lm thay nh nc. ng quan tm xy dng,
cng c nh nc, pht huy vai tr ca nh nc trong qun l, iu hnh x hi.
i mi phng thc lnh o ca ng phi ng b vi i mi t chc v hot
ng ca h thng chnh tr, i mi kinh t.
2. Mc tiu, quan im v ch trng xy dng h thng chnh tr thi
k i mi:
a. Mc tiu v quan im xy dng h thng chnh tr:
Mc tiu:
Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi do
i hi VII thng qua xc nh: Ton b t chc v hot ng ca h thng chnh
tr nc ta trong giai on mi l nhm xy dng v hon thin nn dn ch x
hi ch ngha, bo m quyn lc thuc v nhn dn. Vn kin i hi VII ca
ng cng khng nh: Thc hin dn ch x hi ch ngha l thc cht ca vic i
mi v kin ton h thng chnh tr.
Quan im:
Mt l, dng khi nim h thng chnh tr thay cho khi nim h thng
chuyn chnh v sn v khi nim ch lm ch tp th c s dng trong cc
giai on trc y.
Hai l, kt hp cht ch ngay t u i mi kinh t vi i mi chnh tr, ly
i mi kinh t lm trng tm ng thi tng bc i mi chnh tr.
Ba l, i mi t chc v phng thc hot ng ca h thng chnh tr khng
phi l h thp hoc thay i bn cht ca n m l nhm tng cng vai tr lnh
o ca ng, hiu lc qun l ca Nh nc, pht huy quyn lm ch ca nhn dn,
lm cho h thng chnh tr hot ng nng ng hn, c hiu qu hn, ph hp vi
ng li i mi ton din, ng b t nc; c bit l ph hp vi yu cu ca
nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha v yu cu hi nhp kinh t quc
t.
Bn l, i mi h thng chnh tr mt cch ton din, ng b, c k hoch,
c bc i, hnh thc v cch lm ph hp.
Nm l, i mi mi quan h gia cc b phn cu thnh ca h thng chnh
tr vi nhau v vi x hi, to ra s vn ng cng chiu theo hng tc ng, thc
y x hi pht trin; pht huy quyn lm ch ca nhn dn.

89

b. Ch trng xy dng h thng chnh tr:

Xy dng ng trong h thng chnh tr:
Trng tm ca i mi h thng chnh tr l i mi t chc v phng thc
lnh o ca cc b phn cu thnh h thng. Trong i mi phng thc hot ng
ca h thng chnh tr, vn mu cht nht v cng l kh khn nht l i mi
phng thc hot ng ca ng, khc phc c 2 khuynh hng thng xy ra
trong thc t; hoc l ng bao bin, lm thay, hoc l bung lng s lnh o ca
ng.
Trong qu trnh i mi, ng ta lun lun coi trng vic i mi phng
thc lnh o ca ng i vi h thng chnh tr. Ngh quyt Trung ng 5 kha X
v Tip tc i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h
thng chnh tr ch r cc mc tiu gi vng v tng cng vai tr lnh o,
nng cao tnh khoa hc, nng lc v hiu qu lnh o ca ng i vi Nh nc
v ton b x hi, s gn b mt thit gia ng v nhn dn; nng cao hiu lc,
hiu qu qun l ca Nh nc, cht lng hot ng ca Mt trn T quc v cc
t chc chnh tr - x hi; pht huy dn ch, quyn lm ch ca nhn dn; tng
cng k lut, k cng trong ng v trong x hi; nc ta pht trin nhanh v
bn vng theo nh hng x hi ch ngha.
i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng
chnh tr phi c t trong tng th nhim v i mi v chnh n ng, tin
hnh ng b i vi i mi cc mt ca cng tc xy dng ng, vi i mi t
chc v hot ng ca c h thng chnh tr, nng cao cht lng i ng cn b,
cng chc, vin chc; ng b vi i mi kinh t, xy dng v hon thin nh nc
php quyn x hi ch ngha thch ng vi nhng i hi ca qu trnh cng nghip
ha, hin i ha v hi nhp kinh t quc t ca t nc.
i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng
chnh tr phi trn c s kin nh cc nguyn tc t chc v hot ng ca ng,
thc hin ng nguyn tc tp trung dn ch; thc hin dn ch rng ri trong ng
v trong x hi, y nhanh phn cp, tng cng ch trch nhim c nhn, nht l
ngi ng u.
i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng
chnh tr l cng vic h trng, i hi phi ch ng, tch cc, c quyt tm chnh
tr cao, ng thi cn thn trng, c bc i vng chc, va lm va tng kt, rt
kinh nghim.
i mi phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng
chnh tr mi cp, mi ngnh, va qun trit cc nguyn tc chung va phi ph
hp vi c im, yu cu, nhim v ca tng cp, tng ngnh.
Xy dng nh nc trong h thng chnh tr:
i hi X ca ng ch r:
Xy dng c ch vn hnh ca nh nc php quyn x hi ch ngha, bo
m nguyn tc tt c quyn lc nh nc u thuc v nhn dn; quyn lc nh
90

nc l thng nht, c s phn cng v phi hp gia cc c quan nh nc trong

vic thc hin cc quyn lp php, hnh php v t php.
Hon thin h thng php lut, tng tnh c th, kh thi ca cc quy nh trong
vn bn php lut. Xy dng, hon thin c ch kim tra, gim st tnh hp php
trong cc hot ng v quyt nh ca cc c quan nh nc cng quyn.
Tip tc i mi t chc v hot ng ca Quc hi. Hon thin c ch bu
c, nhm nng cao cht lng i biu Quc hi. i mi hn quy trnh xy dng
lut, gim mnh vic ban hnh php lnh. Thc hin tt hn nhim v quyt nh
cc vn quan trng ca t nc v chc nng gim st ti cao.
y mnh ci cch hnh chnh, i mi t chc v hot ng ca Chnh ph
theo hng xy dng c quan hnh php thng nht, thng sut, hin i. Xy dng
h thng c quan t php trong sch, vng mnh, dn ch, nghim minh, bo v
cng l, quyn con ngi. Xy dng c ch phn quyt nhng vi phm hin php
trong hot ng lp php v t php.
Nng cao cht lng hot ng ca Hi ng nhn dn v y ban nhn dn,
bo m quyn t ch v t chu trch nhim ca chnh quyn a phng trong
phm vi c phn cp.
Xy dng Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi trong h thng
chnh tr:
Mt trn T quc Vit Nam v cc t chc chnh tr - x hi c vai tr rt
quan trng trong vic tp hp, vn ng, on kt rng ri cc tng lp nhn dn;
i din cho quyn v li ch hp php ca nhn dn, xut cc ch trng, chnh
sch v kinh t, vn ha, x hi, an ninh, quc phng.
Nh nc ban hnh c ch Mt trn v cc t chc chnh tr - x hi thc
hin tt vai tr gim st v phn bin x hi.
Thc hin tt Lut Mt trn T quc Vit Nam, Lut Thanh nin, Lut Cng
on, quy ch dn ch mi cp mt trn, cc t chc chnh tr - x hi v cc
tng lp nhn dn tham gia xy dng ng, chnh quyn v h thng chnh tr.
i mi hot ng ca Mt trn, cc t chc chnh tr - x hi, khc phc tnh
trng hnh chnh ha, nh nc ha, ph trng, hnh thc. Nng cao cht lng
hot ng. Lm tt cng tc dn vn theo phong cch trng dn, gn dn, hiu dn,
hc dn v c trch nhim vi dn, nghe dn ni, ni dn hiu, lm dn tin.
3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn:
a. Kt qu thc hin ch trng v ngha:
T chc v hot ng ca h thng chnh tr nc ta c nhiu i mi
gp phn xy dng v tng bc hon thin v dn ch x hi ch ngha, bo m
quyn lc thuc v nhn dn. T chc b my ca h thng chnh tr c sp xp
theo hng tinh gn, hiu qu. Hot ng ca h thng chnh tr ngy cng hng v
c s. Quc hi, Chnh ph, Hi ng nhn dn, y ban nhn dn cc cp trong cc
kha c nhiu i mi theo hng pht huy dn ch, ci cch hnh chnh, cng
khai cc hot ng ca chnh quyn, tng cng i thoi, tn trng v lng nghe
91

kin ca nhn dn. Dn ch trong x hi c bc pht trin. Trnh v nng lc

lm ch ca nhn dn tng bc c nng ln.
Nhim v, quyn hn ca cc c quan nh nc c phn nh r hn, phn
bit qun l nh nc vi qun l sn xut kinh doanh. Nh nc tng bc c
kin ton, t c cu t chc n c ch hot ng trn cc lnh vc lp php, hnh
php v t php. Nhng quan im ca ng v nh nc c th ch ha trong
Hin php 1992 (sa i, b sung 2001) v trong cc o lut c th. Qun l nh
nc bng php lut c tng cng.
Mt trn, cc t chc chnh tr - x hi c nhiu i mi v t chc, b
my; i mi ni dung v phng thc hot ng, a dng ha cc hnh thc tp
hp ngy cng ng o cc tng lp nhn dn; pht huy dn ch; chm lo v bo v
li ch chnh ng ca nhn dn; tham gia xy dng, chnh n ng; tham gia xy
dng v cng c chnh quyn; hng mnh hot ng v c s, bc u thc hin
nhim v gim st v phn bin x hi.
ng thng xuyn coi trng vic xy dng, chnh n, gi vng v nng
cao vai tr lnh o ca ng i vi s nghip cch mng ca nhn dn ta trong
iu kin mi. Phng thc thc lnh o ca ng i vi h thng chnh tr,
phong cch cng tc c nhiu i mi v tin b; dn ch trong ng c pht huy,
quan h mt thit gia ng vi nhn dn c cng c.
Tm li, hn 20 nm qua, h thng chnh tr thc hin c kt qu mt s
i mi quan trng, c bit quyn lm ch ca nhn dn trn cc lnh vc kinh t,
x hi, chnh tr, t tng, vn ha c pht huy.
Cc kt qu t c khng nh ng li i mi ni chung, ng li
i mi h thng chnh tr ni ring l ng n, sng to, ph hp vi thc tin,
bc u p ng yu cu ca tnh hnh mi, khc phc dn nhng khuyt, nhc
im ca h thng chuyn chnh v sn trc dy. Kt qu i mi h thng chnh
tr gp phn lm nn thnh tu to ln v c ngha lch s ca cng cuc i mi
nc ta.
b. Hn ch v nguyn nhn:
Trong thc t, h thng chnh tr ca nc ta cn nhiu nhc im. Nng lc
v hiu qu lnh o ca ng, hiu lc qun l ca nh nc, hiu qu hot ng
ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi cha ngang tm vi i hi
ca tnh hnh.
Vic i mi nn hnh chnh quc gia cn rt hn ch. B my hnh chnh
cn nhiu tng nc lm cho vic qun l cc qu trnh kinh t - x hi cha tht
nhanh, nhy v c hiu qu cao. Tnh trng quan liu, hch dch, nhng nhiu ca
mt b phn cng chc nh nc cha c khc phc; k cng, php nc b
xem thng nhiu ni.
Phng thc t chc, phong cch hot ng ca Mt trn v cc t chc chnh
tr - x hi vn cha thot khi tnh trng hnh chnh, x cng; mt s cn b b
vin chc ha, cha tht gn vi qun chng. Nn tham nhng trong h thng
92

chnh tr cn trm trng, bnh cc b, a phng cn kh ph bin. Quyn lm ch

ca nhn dn cn b vi phm.
Vai tr gim st, phn bin ca Mt trn T quc v cc t chc chnh tr - x
hi cn yu, cha c c ch tht hp l pht huy vai tr ca Mt trn v cc t
chc chnh tr - x hi. i ng cn b ca h thng chnh tr ni chung, ca Mt
trn T quc v cc t chc chnh tr - x hi ni ring cht lng cn hn ch.
Phng thc lnh o ca ng i vi hot ng ca h thng chnh tr cn
chm i mi, lng tng.
Nhng hn ch nu trn xut pht t nguyn nhn ch yu l nhn thc v
i mi h thng chnh tr cha c s thng nht cao, trong hoch nh v thc hin
mt s ch trng, gii php cn lng tng, thiu dt khoc, khng trit .
Vic i mi h thng chnh tr cha c quan tm ng mc, cn chm tr
so vi i mi kinh t.

93

Chng VII

NG LI XY DNG, PHT TRIN NN VN HA V GII

QUYT CC VN X HI
I.

QU TRNH NHN THC V NI DUNG NG LI XY

DNG, PHT TRIN NN VN HA:
Khi nim vn ha hiu theo ngha rng: vn ha Vit Nam l tng th
nhng gi tr vt cht v tinh thn do cng ng cc dn tc Vit Nam sng to ra
trong qu trnh dng nc v gi nc.
Vn ha theo ngha hp: vn ha l i sng tinh thn ca x hi; vn ha
l cc h gi tr, truyn thng, li sng; vn ha l nng lc sng to ca mt
dn tc; vn ha l bn sc ca mt dn tc, l ci phn bit dn tc ny vi dn
tc khc
1. Thi k trc i mi:
a. Quan im, ch trng v xy dng nn vn ha mi:
Trong nhng nm 1943 1954:
u nm 1943, Ban Thng v Trung ng ng hp ti Vng La (ng
Anh, Phc Yn) thng qua bn cng vn ha Vit Nam do Trng Chinh
trc tip d tho. y l ln u tin k t ngy thnh lp, ng hp bn v c ch
trng kp thi v vn ha vn ngh Vit Nam vo thi im chun b Tng khi
ngha ginh chnh quyn. cng xc nh lnh vc vn ha l mt trong 3 mt
trn (kinh t, chnh tr, vn ha) ca cch mng Vit Nam v ra 3 nguyn tc ca
nn vn ha mi: dn tc ha (chng li mi nh hng n dch v thuc a), i
chng ha (chng li mi ch trng, hnh ng lm cho vn ha phn li hoc xa
ri qun chng), khoa hc ha (chng li tt c nhng g lm cho vn ha phn tin
b, tri khoa hc). Nn vn ha mi Vit Nam c tnh cht dn tc v hnh thc, dn
ch v ni dung. C th coi cng vn ha Vit Nam l bn tuyn ngn, l
cng lnh ca ng v vn ha trc cch mng thng Tm m nh hng ca n
cn tc ng su rng n mi sau ny.
Ngy 3/9/1945, trong phin hp u tin ca Chnh ph, Ch tch H Ch
Minh trnh by 6 nhim v cp bch ca nh nc Vit Nam Dn ch cng ha,
trong c 2 nhim v cp bch thuc v vn ha:
Mt l, cng vi dit gic i l phi dit gic dt.
Hai l, ch thc dn h ha dn tc Vit Nam bng nhng thi xu, li
bing, gian gio, tham v nhng thi xu khc. V vy, mt nhim v cp bch l
phi gio dc li nhn dn ta, lm cho dn tc ta tr thnh mt dn tc dng cm,
yu nc, yu lao ng, mt dn tc xng ng vi nc Vit Nam c lp. Ch
tch H Ch Minh ngh m mt chin dch gio dc li tinh thn nhn dn bng
cch thc hin cn, kim, lim, chnh.

94

Nh vy, nhim v u tin v xy dng vn ha ca nc Vit Nam c lp

l: chng nn m ch v gio dc li tinh thn nhn dn. y l 2 nhim v ht
sc khim tn nhng li v i tm nhn, chnh xc v tnh thi s ca n.
Cuc vn ng thc hin i sng mi: u nm 1946, Ban Trung ng cuc
vn ng i sng mi c thnh lp vi s tham gia ca nhiu nhn vt c uy tn
nh: Trn Huy Liu, Dng c Hin, V nh He, Nguyn Tn Gi Trng, tng
th k l nh vn Nguyn Huy Tng. Thng 3/1947, H Ch Minh vit ti liu i
sng mi gii thch rt d hiu nhng vn thit thc trong ch trng vn ha
quan trng ny gm 19 cu hi v tr li. Lm c 19 iu ny l thit thc gio
dc li tinh thn ca nhn dn vo lc v cn c ngha cho n tn ngy nay.
ng li vn ha khng chin c dn dn hnh thnh ti ch th ca Ban
chp hnh Trung ng ng v Khng chin kin quc (11/1945), trong bc th v
Nhim v vn ha Vit Nam trong cng cuc cu nc v xy dng nc hin nay
ca Trng Chinh gi Ch tch H Ch Minh (16/11/1946) v ti bo co Ch ngha
Mc v vn ha Vit Nam (trnh by trong Hi ngh vn ha ton quc ln th hai,
thng 7/1948). ng li gm cc ni dung: xc nh mi quan h gia vn ha
v cch mng gii phng dn tc, c ng vn ha cu quc, xy dng nn vn ha
dn ch mi Vit Nam c tnh cht dn tc, khoa hc v i chng, m khu hiu
thit thc lc l Dn tc, Dn ch (ngha l yu nc v tin b); tch cc bi tr
nn m ch, m i hc v trung hc, ci cch vic hc theo tinh thn mi, bi tr
cch hc nhi s; gio dc li nhn dn, c ng thc hnh i sng mi; pht trin
ci hay trong vn ha dn tc ng thi bi tr ci xu xa h bi, ngn nga s xm
nhp ca vn ha thc dn, phn ng. Hc ci hay, ci tt ca vn ha th gii,
hnh thnh i ng tr thc mi ng gp tch cc cho cng cuc khng chin kin
quc 9 nm v cho cch mng Vit Nam.
Trong nhng nm 1955 1986:
ng li xy dng v pht trin vn ha trong giai on cch mng x hi
ch ngha c hnh thnh bt u t i hi ln th III ca ng (1960) m im
ct li l ch trng tin hnh cuc cch mng t tng v vn ha ng thi vi
cuc cch mng v quan h sn xut v cch mng v khoa hc k thut. l ch
trng xy dng v pht trin nn vn ha mi, con ngi mi. Mc tiu l lm cho
nhn dn thot nn m ch v thi h tt xu do x hi c li, c trnh vn ha
ngy cng cao, c hiu bit cn thit v khoa hc, k thut tin tin x hi ch
ngha x hi, nng cao i sng vt cht v vn ha.
i hi IV v i hi V tip tc ng li pht trin vn ha ca i hi III,
xc nh nn vn ha mi l nn vn ha c ni dung x hi ch ngha v tnh cht
dn tc, c tnh ng v tnh nhn dn. Nhim v vn ha quan trng ca giai on
ny l tin hnh ci cch gio dc trong c nc, pht trin mnh khoa hc, vn ha
ngh thut, gio dc tinh thn lm ch tp th, chng t tng t sn v tn d t
tng phong kin, ph phn t tng tiu t sn, xa b nh hng ca t tng,
vn ha thc dn mi min Nam.
95

b. nh gi s thc hin ng li:

Nn vn ha dn ch mi vn ha cu quc bc u c hnh thnh v
t nhiu thnh tu trong khng chin v kin quc. Xa b dn nhng mc lc hu,
nhng ci li thi trong di sn vn ha phong kin, trong nn vn ha n dch ca
thc dn Php, bc u xy dng nn vn ha dn ch mi vi tnh cht dn tc,
khoa hc v i chng. Nhiu triu ng bo m ch bit c bit vit. Pht trin
h thng gio dc, ci cch phng php dy hc, thc hnh rng ri i sng mi,
bi tr h tc. Vn ha cu quc ng vin nhn dn tham gia tch cc vo cuc
khng chin chng thc dn Php xm lc. Trong nhng nm 1955 1986, cng
tc t tng v vn ha t c nhng thnh tu to ln, gp phn xng ng
vo s nghip cch mng c nc. Mt thnh tu tiu biu ca min Bc x hi ch
ngha l s gio dc, vn ha pht trin vi tc cao ngay c trong nhng nm c
chin tranh, pht huy vai tr tch cc trong chin u v sn xut. Hot ng vn ha
ngh thut cng pht trin trn nhiu mt vi ni dung lnh mnh c v qun
chng trong chin u v sn xut, gp phn x hi cuc sng mi, con ngi mi.
Trnh vn ha ca x hi c nng ln mt mc ng k. Li sng mi tr
thnh ph bin, ngi vi ngi sng c tnh, c ngha, on kt thng yu nhau.
Thng li v i ca dn tc ta trong cuc khng chin chng M khng ch l
thng li ca ng li chnh tr, ng li qun s ng n m cn l thng li
ca chnh sch vn ha ca ng, thng li ca ch ngha yu nc v nhn phm
Vit Nam, ca nhng gi tr tinh thn cao qu ca con ngi Vit Nam. Cng vi
c lp ch quyn, ton vn lnh th, nhng thnh qu v vn ha l mt thnh t
ca ch x hi ch ngha nc ta.
Hn ch v nguyn nhn:
Cng tc t tng v vn ha thiu sc bn, thiu tnh chin u. Vic xy
dng th ch vn ha cn chm. S suy thoi v o c, li sng c chiu hng
pht trin. i sng vn hc, ngh thut cn nhng mt bt cp. Rt t tc phm t
nh cao tng xng vi s nghip cch mng v khng chin v i ca dn tc.
Mt s cng trnh vn ha vt th v phi vt th truyn thng c gi tr khng c
quan tm bo tn, lu gi, thm ch b ph hy, mai mt.
ng li xy dng, pht trin vn ha giai on 1955 1986 b chi phi bi
t duy chnh tr nm vng chuyn chnh v sn m thc cht l nhn mnh u
tranh giai cp, u tranh gia 2 con ng, u tranh 2 phe, u tranh thc h.
Mc tiu, ni dung cuc cch mng t tng, vn ha giai on ny cng b
quy nh bi cuc cch mng quan h sn xut m t tng ch o l trit xa b
t hu, xa b bc lt cng nhanh cng tt, l a quan h sn xut x hi ch ngha
i trc mt bc, tch ri trnh pht trin thc t ca lc lng sn xut.
Chin tranh cng vi c ch qun l k hoch ha tp trung, quan liu, bao
cp, tm l bnh qun ch ngha lm gim ng lc pht trin vn ha, gio dc;
km hm nng lc t do sng to.

96

2. Trong thi k i mi:

a. Qu trnh i mi t duy v xy dng v pht trin nn vn ha:
T i hi VI n i hi X, ng hnh thnh tng bc nhn thc mi v
c trng ca nn vn ha mi m chng ta cn xy dng; v chc nng, vai tr, v
tr ca vn ha trong pht trin kinh t - x hi v hi nhp quc t.
i hi VI (1986) xc nh khoa hc k thut l mt ng lc to ln thc
y qu trnh pht trin kinh t - x hi; c v tr then cht trong s nghip xy dng
ch ngha x hi.
Cng lnh 1991 (c i hi VII thng qua) ln u tin a ra quan nim
nn vn ha Vit Nam c c trng: tin tin, m bn sc dn tc thay cho quan
nim nn vn ha Vit Nam c ni dung x hi ch ngha, c tnh cht dn tc, c
tnh ng, tnh nhn dn c nu ra trc y. Cng lnh ch trng xy dng
nn vn ha mi, to ra i sng tinh thn cao p, phong ph v a dng, c ni
dung nhn o, dn ch, tin b; khng nh v biu dng nhng gi tr chn chnh,
bi dng ci chn thin m theo quan im tin b, ph phn nhng ci li thi,
thp km; khng nh tip tc tin hnh cch mng x hi ch ngha trn lnh vc t
tng v vn ha, lm cho th gii quan ca ch ngha Mc Lnin v t tng H
Ch Minh gi v tr ch o trong i sng tinh thn x hi. K tha v pht huy
nhng truyn thng vn ha tt p ca tt c cc dn tc trong nc; tip thu nhng
tinh hoa vn ha nhn loi, xy dng mt x hi dn ch, vn minh v li ch chn
chnh v phm gi con ngi, vi trnh tri thc, o c, th lc v thm m
ngy cng cao. Chng t tng, vn ha phn tin b, tri vi truyn thng tt p
ca dn tc v nhng gi tr cao qu ca loi ngi, tri vi phng hng i ln
ch ngha x hi. Xc nh gio dc v o to, khoa hc v cng ngh l quc sch
hng u.
i hi VII, VIII, IX, X v nhiu ngh quyt Trung ng tip theo xc nh
vn ha l nn tng tinh thn ca x hi v coi vn ha va l mc tiu, va l ng
lc ca pht trin. y l mt tm nhn mi v vn ha ph hp vi tm nhn chung
ca th gii ng i.
i hi VII (1991) v i hi VIII (1996) khng nh: khoa hc v gio dc
ng vai tr then cht trong ton b s nghip xy dng ch ngha x hi v bo v
T quc l mt ng lc a t nc thot ra khi ngho nn, lc hu, vn ln
trnh tin tin ca th gii. Do , phi coi s nghip gio dc o to cng vi
khoa hc v cng ngh l quc sch hng u pht huy nhn t con ngi, ng
lc trc tip ca s pht trin x hi.
Ngh quyt Trung ng 5 kha VIII (7/1998) nu ra 5 quan im c bn ch
o qu trnh pht trin vn ha trong thi k cng nghip ha, hin i ha t
nc. Hi ngh Trung ng 9 kha IX (1/2004) xc nh thm pht trin vn ha
ng b vi pht trin kinh t. Hi ngh Trung ng 10 kha IX (7/2004) t vn
bo m s gn kt gia nhim v pht trin kinh t l trung tm; xy dng chnh
n ng l then cht vi nhim v khng ngng nng cao vn ha nn tng tinh
97

thn ca x hi. y chnh l bc pht trin quan trng trong nhn thc ca ng
v v tr ca x hi v cng tc vn ha trong quan h vi cc mt cng tc khc.
Hi ngh Trung ng 10 kha IX nhn nh v s bin i ca vn ha
trong qu trnh i mi. C ch th trng v hi nhp quc t lm thay i mi
quan h gia c nhn vi cng ng, thc y dn ch ha i sng x hi, Do ,
phm vi, vai tr ca dn ch ha x hi ha vn ha v ca c nhn ngy cng tng
ln v m rng l nhng thch thc mi i vi s lnh o v qun l cng tc vn
ha ca ng v Nh nc.
b. Quan im ch o v ch trng v xy dng v pht trin vn ha:
Mt l, vn ha l nn tng tinh thn ca x hi, va l mc tiu va l ng
lc thc y s pht trin kinh t - x hi.
Quan im ny ch r chc nng, v tr, vai tr c bit quan trng ca vn
ha i vi s pht trin x hi.
- Vn ha l nn tng tinh thn ca x hi:
Theo kin ca nguyn Tng gim c UNESCO: vn ha phn nh v th
hin mt cch tng qut, sng ng mi mt ca cuc sng (ca mi c nhn v cc
cng ng) din ra trong qu kh cng nh ang din ra trong hin ti; qua hng bao
th k n cu thnh nn mt h thng cc gi tr, truyn thng v li sng m trn
tng dn tc t khng nh bn sc ring ca mnh.
Cc gi tr ni trn to thnh nn tng tinh thn ca x hi v n c thm
nhun trong mi con ngi v trong c cng ng; c truyn li, tip ni v pht
huy qua cc th h; c vt cht ha v khng nh vng chc trong cu trc x hi
ca tng dn tc (v d: cu trc ny Vit Nam l cu trc Nh Lng Nc)
ng thi n tc ng hng ngy n cuc sng, t tng, tnh cm ca mi thnh
vin x hi bng mi trng x hi vn ha (bao gm vn ha vt th v vn ha
phi vt th).
Tm li, vn ha l si ch xuyn sut ton b lch s ca dn tc, n lm
nn sc sng mnh lit, gip cng ng dn tc Vit Nam vt qua sng gi v thc
ghnh tn ti v khng ngng pht trin.
V vy, chng ta ch trng lm cho vn ha thm su vo mi lnh vc ca
i sng x hi cc gi tr vn ha tr thnh nn tng tinh thn bn vng ca x
hi, tr thnh ng lc pht trin kinh t - x hi. cng l con ng xy dng
con ngi mi, xy dng mi trng vn ha lnh mnh sc khng v y li
cc tiu cc x hi, y li s xm nhp ca t tng, vn ha phn tin b. Bin
php tch cc l y mnh cuc vn ng ton dn on kt xy dng i sng vn
ha, phng x vn ha, c quan, n v vn ha; nu gng ngi tt vic tt.
- Vn ha l ng lc thc y s pht trin:
Ngun ni sinh ca s pht trin ca mt dn tc thm su trong vn ha. S
pht trin ca mt dn tc phi vn ti ci mi, tip nhn ci mi, to ra ci mi
nhng li khng th tch khi ci ngun. Pht trin phi da trn ci ngun, pht
huy ci ngun. Ci ngun ca mi quc gia dn tc l vn ha.
98

Kinh nghim i mi nc ta cng chng t rng, bn thn s pht trin

kinh t cng khng ch do cc nhn t thun ty kinh t to ra. Nn kinh t Vit Nam
hm nay c bc tin ng k so vi thi k thc hin ch kinh t tp trung,
quan liu, bao cp. Nguyn nhn khng phi ch s tin trin t nhin ca cc
nhn t kinh t m cn do s i mi t duy, i mi chnh sch v ch qun l,
cn do s gii phng t tng v bc pht trin mi v trnh , nng lc ca i
ng cn b khoa hc v cng ngh, cn b qun l v lc lng lao ng. Ngha l
ng lc ca s i mi kinh t mt phn quan trng nm trong nhng gi tr vn
ha ang c pht huy.
Ngy nay, trong iu kin ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh hin
i, yu t quyt nh cho s tng trng kinh t l tr tu, l thng tin, l tng
sng to v i mi khng ngng th mt nc tr thnh giu hay ngho khng ch
ch c nhiu hay t lao dng v ti nguyn thin nhin m trc ht l c kh nng
pht huy n mc cao nht tim nng sng to ca ngun lc con ngi hay khng.
Tim nng sng to ny nm trong cc yu t cu thnh vn ha, ngha l trong tri
thc v kh nng sng to, trong bn lnh t i mi ca mi c nhn v ca c cng
ng.
Ni cch khc, hm lng vn ha trong cc lnh vc ca i sng con ngi
cng cao bao nhiu th kh nng pht trin kinh t - x hi cng hin thc v bn
vng by nhiu.
Trong nn kinh t th trng, mt mt vn ha da vo tiu chun ca ci
ng, ci tt, ci p hng dn v thc y ngi lao ng khng ngng pht
huy sng kin, ci tin k thut, nng cao tay ngh, sn xut ra hng ha vi s
lng v cht lng ngy cng cao p ng nhu cu ca x hi. Mt khc, vn ha
s dng sc mnh ca cc gi tr truyn thng, ca o l dn tc hn ch xu
hng sng bi li ch vt cht, sng bi tin t, ngha l hn ch xu hng hng ha
v ng tin xut hin vi tnh cch l lc lng c kh nng xuyn tc bn cht
con ngi cng nh nhng mi lin h khc dn ti suy thoi x hi.
Nn vn ha Vit Nam ng i, vi nhng gi tr mi s l mt tin
quan trng a t nc ta hi nhp ngy cng su hn v ton din hn vo nn
kinh t th gii.
Trong vn bo v mi trng v s pht trin bn vng, vn ha gip hn
ch li sng chy theo ham mun qu mc ca x hi tiu th, dn ti ch lm cn
kit ti nguyn, nhim mi trng sinh thi.
Vn ha, nht l vn ha phng ng c v v hng dn cho mt li sng
c chng mc, hi ha vi thin nhin. N a ra m hnh ng x thn thin gia
con ngi vi thin nhin v s pht trin bn vng cho th h hin nay v cho cc
th h mai sau.
- Vn ha l mt mc tiu ca pht trin:
Mc tiu xy dng mt x hi Vit Nam dn giu, nc mnh, x hi cng
bng, dn ch, vn minh chnh l mc tiu vn ha.
99

Chin lc pht trin kinh t - x hi 1991 2000 xc nh Mc tiu v ng

lc chnh ca s pht trin l v con ngi, do con ngi. ng thi nu r yu cu
tng trng kinh t phi gn lin vi tin b v cng bng x hi, pht trin vn
ha, bo v mi trng. Pht trin hng ti mc tiu vn ha x hi mi bo
m pht trin bn vng.
Thc t nhiu nc cho thy mi quan h gia vn ha v pht trin l vn
bc xc ca mi quc gia. Sau khi thot khi ch thng tr ca ch ngha thc dn,
cc nc c lp dn tc ang tm con ng dn ti m no, hnh phc th vic gii
quyt ng n mi quan h gia vn ha v pht trin kinh t - x hi li cng c
ngha quan trng. Tuy nhin, trong nhn thc v hnh ng, mc tiu kinh t vn
thng lt t mc tiu vn ha v thng c t vo v tr u tin trong cc k
hoch, chng trnh, chnh sch pht trin ca nhiu quc gia, nht l cc nc
ngho ang pht trin theo con ng cng nghip ha.
lm cho vn ha tr thnh ng lc v mc tiu ca s pht trin, chng ta
ch trng pht trin vn ha phi gn kt cht ch v ng b hn vi pht trin
kinh t - x hi. C th l:
Khi xc nh mc tiu, gii php pht trin vn ha phi cn c v hng
ti mc tiu gii php pht trin kinh t - x hi, lm cho pht trin vn
ha tr thnh ng lc thc y pht trin kinh t - x hi.
Khi xc nh mc tiu pht trin kinh t - x hi phi ng thi xc nh
mc tiu vn ha, hng ti x hi cng bng, dn ch, vn minh. Phi c
chnh sch kinh t trong vn ha gn vn ha vi hot ng kinh t,
khai thc tim nng kinh t, ti chnh h tr cho pht trin vn ha. Xy
dng chnh sch vn ha trong kinh t ch ng a cc yu t vn ha
thm nhp vo cc hot ng kinh t - x hi, xy dng vn ha kinh
doanh, o c kinh doanh, vn minh thng nghip, xy dng i ng
doanh nhn thi hi nhp.
- Vn ha c vai tr c bit quan trng trong vic bi dng, pht huy
nhn t con ngi v xy dng x hi mi:
Vic pht trin kinh t - x hi cn n nhiu ngun lc khc nhau: ti nguyn
thin nhin, vn, v.v Nhng ngun lc ny u c hn v c th b khai thc cn
kit. Ch c tri thc con ngi mi l ngun lc v hn, c kh nng ti sinh v t
sinh khng bao gi cn kit. Cc ngun lc khc s khng c s dng c hiu qu
nu khng c nhng con ngi tr tu v nng lc khai thc chng. Ch tch H
Ch Minh ch r: mun xy dng ch ngha x hi phi c con ngi x hi ch
ngha.
Nm 1990, UNDP (Chng trnh pht trin ca Lin Hip Quc) a ra
nhng tiu ch mi nh gi cao mc pht trin ca cc quc gia. l ch s
pht trin con ngi, 1 trong 3 ch tiu ca cch tnh ton mi ny l thnh tu gio
dc (2 ch tiu kia l tui th bnh qun v mc thu nhp). Ch tiu gio dc li c

100

tng hp t 2 ch tiu khc l tnh trng hc vn ca nhn dn v s nm c gio

dc tnh bnh qun mi ngi.
Theo , quc gia no t thnh tu gio dc cao, tc l c vn tr tu ton
dn nhiu hn th chng t x hi pht trin hn, c kh nng tng trng di do.
Ti nguyn con ngi, ci vn con ngi, ni cho cng l vn tr tu ca dn tc.
Nh vy, vn ha trc tip to dng v nng cao vn ti nguyn ngi.
T mt nc nng nghip lc hu i vo cng nghip ha, hin i ha Vit
Nam cha c li th v ch s pht trin con ngi nh mong mun. T l ngi bit
c bit vit c xp th hng cao trong khu vc (88%) nhng nguy c ti m
ang tng, c bit l m ngoi ng v m tin hc.
Hai l, nn vn ha m chng ta xy dng l nn vn ha tin tin, m
bn sc dn tc:
Tin tin l yu nc v tin b m ni dung ct li l l tng c lp t do
v ch ngha x hi theo ch ngha Mc Lnin, t tng H Ch Minh nhm mc
tiu tt c v con ngi. Tin tin khng ch v ni dung, t tng m c trong hnh
thc biu hin, trong cc phng tin chuyn ti ni dung.
Bn sc dn tc bao gm nhng gi tr vn ha truyn thng bn vng ca
cng ng cc dn tc Vit Nam c vun p qua lch s hng ngn nm u tranh
dng nc v gi nc. l lng yu nc nng nn, ch t cng dn tc, tinh
thn on kt, thc cng ng gn kt c nhn gia nh lng x T quc.
l lng nhn i, khoan dung, trng tnh ngha, o l, l c tnh cn c, sng to
trong lao ng; s tinh t trong ng x, tnh gin d trong li sng Bn sc dn tc
cn m nt c trong cc hnh thc biu hin mang tnh dn tc c o.
C th ni, bn sc ca mt dn tc l tng th nhng phm cht, tnh cch,
khuynh hng c bn thuc v sc mnh tim tng v sc sng to gip cho dn tc
gi vng c tnh duy nht, tnh thng nht, tnh nht qun so vi bn thn
mnh trong qu trnh pht trin. Sc mnh v sc sng to ny c mi lin h gc r,
lu di v bn vng vi mi trng x hi t nhin v vi qu trnh lch s m dn
tc tn ti.
Ni chung, bn sc dn tc l sc sng bn trong ca dn tc, l qu trnh dn
tc thng xuyn t thc, t khm ph, t vt qua chnh bn thn mnh, bit cnh
tranh v hp tc tn ti v pht trin.
Bn sc dn tc th hin trong tt c cc lnh vc ca i sng x hi: cch t
duy, cch sng, cch dng nc, gi nc, cch s ng to trong vn ha, khoa hc,
vn hc, ngh thut nhng c th hin su sc nht l trong h gi tr ca dn
tc, n l ct li ca mt nn vn ha. H gi tr l nhng g nhn dn quan tm, l
nim tin m nhn dn cho l thing ling, bt kh xm phm. Khi c chuyn thnh
cc chun mc x hi, n nh hng cho s chn la trong hnh ng ca c nhn
v cng ng. V vy, n l c s tinh thn cho s n nh x hi v s vng vng
ca ch . H gi tr c tnh n nh rt ln v c tnh bn vng tng i, c sc
mnh gn b mi thnh vin trong cng ng. Trong s tin b v pht trin ca x
101

hi, cc gi tr ny thng khng bin mt m ha thn vo cc gi tr ca thi sau,

theo quy lut k tha v ti to.
Bn sc dn tc pht trin theo s pht trin ca th ch kinh t, th ch x hi
v th ch chnh tr ca cc quc gia. N cng pht trin theo qu trnh hi nhp
kinh t th gii, qu trnh giao lu vn ha vi cc quc gia khc v s tip nhn
tch cc vn ha, vn minh nhn loi. V vy, chng ta ch trng xy dng v hon
thin cc gi tr v nhn cch con ngi Vit Nam trong thi k cng nghip ha,
hin i ha; xy dng nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha v hi
nhp quc t.
Bn sc dn tc v tnh cht tin tin ca nn vn ha phi c thm m
trong mi hot ng xy dng, sng to vt cht, ng dng cc thnh tu khoa hc,
cng ngh, gio dc v o to, sao cho trong mi lnh vc hot ng chng ta c
cch t duy c lp, c cch lm va hin i va mang sc thi Vit Nam. i vo
kinh t th trng, m rng giao lu quc t, cng nghip ha, hin i ha t nc
phi tip thu nhng tinh hoa ca nhn loi song phi lun lun pht huy nhng gi
tr truyn thng v bn sc dn tc.
xy dng nn vn ha tin tin, m bn sc dn tc chng ta ch
trng va bo v bn sc dn tc va m rng giao lu, tip thu tinh hoa vn ha
nhn loi. Bo v bn sc dn tc phi gn kt vi m rng giao lu quc t, tip thu
c chn lc nhng ci hay, ci tin b trong vn ha cc dn tc khc bt kp s
pht trin ca thi i. Ch ng tham gia hi nhp, giao lu vn ha vi cc quc
gia xy dng nhng gi tr mi ca vn ha Vit Nam ng i. Xy dng Vit
Nam thnh mt a ch giao lu vn ha khu vc v quc t.
Gi gn bn sc dn tc phi i lin vi chng nhng ci lc hu, li thi
trong phong tc, tp qun v l thi c.
Ba l, nn vn ha Vit Nam l nn vn ha thng nht m a dng trong
cng ng cc dn tc Vit Nam:
Nt c trng ni bt ca vn ha Vit Nam l s thng nht m a dng, l
s ha quyn bnh ng, s pht trin c lp ca vn ha cc dn tc anh em cng
sng trn lnh th Vit Nam. Mi thnh phn dn tc c truyn thng v bn sc
ring ca mnh, c cng ng dn tc Vit Nam c nn vn ha chung nht. S
thng nht bao hm c tnh a dng; a dng trong s thng nht. Khng c s ng
ha hoc thn tnh, k th bn sc vn ha ca cc dn tc.
Hn 50 dn tc trn t nc ta u c nhng gi tr v bn sc vn ha ring.
Cc gi tr v sc thi b sung cho nhau, lm phong ph nn vn ha Vit Nam
v cng c s thng nht dn tc.
Bn l, xy dng v pht trin vn ha l s pht trin chung ca ton dn do
ng lnh o, trong i ng tri thc gi vai tr quan trng:
Mi ngi Vit Nam phn u v dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn
ch, vn minh u tham gia s nghip xy dng v pht trin nn vn ha nc nh.
Cng nhn, nng dn, tr thc l nn tng ca s nghip xy dng v pht trin vn
102

ha di s lnh o ca ng, qun l ca nh nc. i ng tr thc gn b vi

nhn dn gi vai tr quan trng trong s nghip ny. S nghip xy dng v pht
trin vn ha ca nc nh do ng lnh o, Nh nc qun l.
xy dng i ng tr thc, ng khng nh: gio dc v o to, cng vi
khoa hc v cng ngh c coi l quc sch hng u.
Vn ha theo ngha rng th bao hm c gio dc v o to, khoa hc v
cng ngh.
Pht trin nhn thc nu ra t i hi VI (1986) v hi ngh Trung ng 2
kha VIII (12/1996) khng nh: Cng vi gio dc v o to, khoa hc v cng
ngh l quc sch hng u, l ng lc pht trin kinh t - x hi, l iu kin cn
thit gi vng c lp dn tc v xy dng thnh cng ch ngha x hi.
Khoa hc v cng ngh l ni dung then cht trong mi hot ng ca tt c
cc ngnh, cc cp, l nhn t ch yu thc y tng trng kinh t v cng c quc
phng an ninh.
Thc hin quc sch ny, chng ta ch trng:
- Nng cao cht lng gio dc ton din; i mi c cu t chc, c ch
qun l, ni dung, phng php dy v hc; thc hin chun ha, hin
i ha, x hi ha, chn hng nn gio dc Vit Nam. Bi dng cc
gi tr vn ha trong thanh nin, hc sinh sinh vin c bit l l tng
sng, i sng, nng lc tr tu, o c v bn lnh sng to ca con ngi
Vit Nam.
- Chuyn dn m hnh gio dc hin nay sang m hnh gio dc m - m
hnh x hi hc tp vi h thng hc tp sut i, o to lin tc, lin
thng gia cc bc hc, ngnh hc; xy dng v pht trin h thng hc
tp cho mi ngi v nhng hnh thc hc tp, thc hnh linh hot, p
ng nhu cu hc tp thng xuyn; to nhiu kh nng, c hi khc nhau
cho ngi hc, bo m s cng bng x hi trong gio dc.
- i mi mnh m gio dc mm non v gio dc ph thng. Khn trng
iu chnh, khc phc tnh trng qu ti v thc hin nghim tc chng
trnh gio dc v sch gio khoa ph thng, bo m tnh khoa hc, c bn,
ph hp vi tm l la tui v iu kin c th ca Vit Nam.
- Pht trin mnh m h thng gio dc ngh nghip, tng nhanh quy m
o to cao ng ngh, trung cp ngh cho cc khu cng nghip, cc vng
kinh t ng lc v cho vic xut khu lao ng.
- i mi h thng gio dc i hc v sau i hc, gn o to vi s dng,
trc tip phc v chuyn i c cu lao ng, pht trin nhanh ngun nhn
lc cht lng cao, nht l chuyn gia u ngnh. Ch trng pht hin, bi
dng, trng dng nhn ti; nhanh chng xy dng c cu ngun nhn lc
hp l v ngnh ngh, trnh o to, dn tc, vng min
- Bo m s lng, nng cao cht lng i ng gio vin tt c cc
cp hc, bc hc. Tip tc i mi mnh m phng php gio dc, pht
103

huy tnh tch cc, sng to ca ngi hc, khc phc li truyn th mt
chiu. Hon thin h thng nh gi v kim nh cht lng gio dc. Ci
tin ni dung v phng php thi c nhm nh gi ng trnh tip th
tri thc, kh nng hc tp. Khc phc nhng mt yu km v tiu cc ca
gio dc.
- Thc hin x hi ha gio dc. Huy ng ngun lc vt cht v tr tu ca
x hi tham gia chm lo s nghip gio dc. Phi hp cht ch gia ngnh
gio dc vi cc ban, ngnh, t chc chnh tr - x hi, x hi ngh
nghip m mang gio dc, to iu kin hc tp cho mi thnh vin
trong x hi. Tng cng thanh tra, kim tra, gim st cc hot ng gio
dc.
- Tng cng hp tc quc t v gio dc v o to. Tip cn chun mc
gio dc tin tin ca th gii ph hp vi yu cu pht trin ca Vit
Nam; tham gia o to nhn lc khu vc v th gii. C c ch qun l
ph hp i vi cc trng do nc ngoi u t hoc lin kt o to.
- Pht trin khoa hc x hi, tip tc gp phn lm sng t nhng vn l
lun v con ng i ln ch ngha x hi nc ta.
- Pht trin khoa hc t nhin v khoa hc cng ngh, tp trung nghin cu
c bn nh hng ng dng, c bit l cc lnh vc Vit Nam c nhu cu
v th mnh. y mnh c chn lc vic nhp cng ngh, mua sng ch
kt hp cng ngh ni sinh nhanh chng i mi v nng cao trnh
cng ngh ca cc ngnh c li th cnh tranh, c t trng ln trong GDP.
- i mi c ch qun l khoa hc v cng ngh. y mnh hi nhp quc
t trong lnh vc khoa hc v cng ngh. Nng cao cht lng v kh nng
thng mi ca cc sn phm khoa hc v cng ngh; y mnh vic i
mi cng ngh trong cc doanh nghip.
Nm l, vn ha l mt mt trn ; xy dng v pht trin vn ha l mt s
nghip cch mng lu di, i hi phi c ch cch mng v s kin tr, thn trng.
Bo tn v pht huy nhng di sn vn ha tt p ca dn tc, sng to nn
nhng gi tr vn ha mi, lm cho nhng gi tr y thm su vo cuc sng ton x
hi v mi con ngi, tr thnh tm l v tp qun tin b, vn minh l mt qu
trnh cch mng y kh khn, phc tp, i hi nhiu thi gian. Trong cng cuc
, xy i i vi chng, ly xy lm chnh. Cng vi vic gi gn v pht
trin nhng di sn vn ha qu bu ca dn tc, tip thu nhng tinh hoa vn ha th
gii, sng to, vun p nn nhng gi tr mi, phi tin hnh kin tr cuc u tranh
bi tr cc h tc, thi h tt xu, nng cao tnh chin u, chng mi mu toan li
dng vn ha thc hin din bin ha bnh.
c. nh gi vic thc hin ng li:
- Ttrong nhng nm qua, c s vt cht, k thut ca nn vn ha mi
bc u c to dng; qu trnh i mi t duy v vn ha, v xy dng
con ngi v ngun nhn lc c bc pht trin r rt; mi trng vn ha
104

c nhng chuyn bin theo hng tch cc; hp tc quc t v vn ha

c m rng.
- Gio dc v o to c bc pht trin mi. Quy m gio dc v o to
tng tt c cc cp, cc bc hc. Cht lng i ng gio vin ph thng
c chuyn bin, c s vt cht k thut cho trng hc trn c nc c
tng cng ng k. Dn tr tip tc c nng cao.
- Khoa hc v cng ngh c bc pht trin, phc v thit thc hn nhim
v pht trin kinh t - x hi.
- Vn ha pht trin, vic xy dng i sng vn ha v np sng vn minh
c tin b tt c cc tnh, thnh trong c nc.
- Nhng thnh tu trong s nghip xy dng vn ha chng t ng li v
chnh sch vn ha ca ng v Nh nc v ang pht huy tnh tch
cc, nh hng ng n cho s pht trin i sng vn ha. Nhng
thnh tu ny cng l kt qu ca s tham gia tch cc ca nhn dn v
nhng n lc rt ln ca cc lc lng hot ng trn lnh vc vn ha.
Hn ch v nguyn nhn:
Mt l, so vi yu cu ca thi k i mi, trc nhng bin i ngy cng
phong ph trong i sng x hi nhng nm gn y, nhng thnh tu v tin b t
c trong lnh vc vn ha cn cha tng xng v cha vng chc, cha
tc ng c hiu qu i vi cc lnh vc ca i sng x hi, c bit l lnh vc t
tng. o c, li sng tip tc din bin phc tp, c mt s mt nghim trng
hn, tn hi khng nh n uy tn ca ng v Nh nc, nim tin ca nhn dn.
Hai l, s pht trin ca vn ha cha ng b v tng xng vi tng trng
kinh t, thiu gn b vi nhim v xy dng v chnh n ng l mt trong nhng
nguyn nhn nh hng n qu trnh pht trin kinh t v nhim v xy dng ng.
Nhim v, xy dng con ngi Vit Nam trong thi k cng nghip ha, hin i
ha cha to c chuyn bin r rt. Mi trng vn ha cn b nhim bi cc t
nn x hi, s lan trn ca cc sn phm v dch v vn ha m tn d oan, c hi,
thp km, lai cng Sn phm vn ha v cc dch v vn ha ngy cng phong
ph nhng cn rt thiu nhng tc phm vn hc ngh thut c gi tr cao v t
tng v ngh thut, c nh hng tch cc v su sc trong i sng.
Ba l, vic xy dng th ch vn ha cn chm, cha i mi, thiu ng b,
lm hn ch tc dng ca vn ha i vi cc lnh vc quan trng ca i sng t
nc.
Bn l, tnh trng ngho nn, thiu thn, lc hu v i sng vn ha tinh
thn nhiu vng nng thn, min ni, vng su vng xa, vng ng bo cc dn
tc thiu s v vng cn c cch mng trc y vn cha c khc phc c hiu
qu. Khong cch chnh lch v hng th vn ha gia cc vng min, khu vc,
tng lp x hi tip tc m rng.
Nhng khuyt im, yu km ni trn do nhiu nguyn nhn khch quan v
ch quan, song cn nhn mnh cc nguyn nhn ch quan l:
105

- Cc quan im ch o v pht trin vn ha cha c qun trit y

cng cha c thc hin nghim tc.
- Bnh ch quan, duy ch trong qun l kinh t - x hi cng vi cuc
khng hong kinh t - x hi ko di 20 nm tc ng tiu cc n vic
trin khai ng li pht trin vn ha.
- Cha xy dng c c ch, chnh sch v gii php ph hp pht trin
vn ha trong c ch th trng nh hng x hi ch ngha v hi nhp
quc t.
- Mt b phn nhng ngi hot ng trn lnh vc vn ha c biu hin xa
ri i sng, chy theo ch ngha thc dng, th hiu thp km.
II.
QU TRNH NHN THC V CH TRNG GII QUYT CC
VN X HI:
Cc vn x hi ni trong chng ny bao gm nhiu lnh vc nh: vic lm,
thu nhp, bnh ng x hi, khuyn khch lm giu, xa i gim ngho, chm sc
sc khe, cung ng dch v cng, an sinh x hi, cu tr x hi, chnh sch dn s
v k hoch ha gia nh.v.v
1. Thi k trc i mi:
a. Ch trng ca ng v gii quyt cc vn x hi:
Giai on 1945 1954:
Ngay sau cch mng thng Tm nm 1945 v trong nhng nm thc hin
nhim v khng chin, kin quc, chnh sch x hi ca ng c ch o bi t
tng: chng ta ginh c c lp t do ri m dn ta c cht i, cht rt, th t do
c lp cng khng lm g. Dn ch bit r gi tr ca t do c lp khi m dn c
n no mc . Do , chnh sch x hi cp bch lc ny l lm cho dn c n, lm
cho dn c mc, lm cho dn c ch , lm cho dn c hc hnh. Tip sau l
lm cho ngi ngho th n, ngi n th kh giu, ngi kh giu th giu
thm. Ch trng ny nhanh chng i vo cuc sng v t c nhng hiu qu
thit thc.
Cc vn x hi c gii quyt trong m hnh Dn ch nhn dn: Chnh
ph c ch trng v hng dn cc tng lp nhn dn ch ng v t t chc
gii quyt cc vn x hi ca chnh mnh. Chnh sch tng gia sn xut (nhm t
cp t tc), ch trng tit kim, ng cam cng kh tr thnh phong tro rng ri
t c quan chnh ph n b i, dn chng, c coi trng nh nh gic. Khuyn
khch mi thnh phn x hi pht trin kinh t theo c ch th trng. Thc hin
chnh sch iu ha li ch gia ch v th.
Giai on 1955 1975:
Cc vn x hi c gii quyt trong m hnh ch ngha x hi kiu c,
trong hon cnh chin tranh. Ch phn phi v thc cht l theo ch ngha bnh
qun. Nh nc v tp th p ng cc nhu cu x hi thit yu bng ch bao cp
trn lan da vo vin tr.

106

Giai on 1975 1985:

Cc vn x hi c gii quyt theo c ch k hoch ha tp trung, quan
liu, bao cp, trong hon cnh t nc lm vo khng hong kinh t - x hi
nghim trng, ngun vin tr gim dn, b bao vy, c lp v cm vn.
b. nh gi vic thc hin ng li:
Chnh sch x hi trong 9 nm khng chin kin quc, tip sau l thi
bao cp sut 25 nm tuy c nhiu nhc im v hn ch nhng bo m c s
n nh ca x hi ng thi cn t c thnh tu pht trin ng t ho trn mt
s lnh vc nh vn ha, gio dc, y t, li sng, o c, k cng v an ninh x
hi, hon thnh ngha v ca hu phng ln i vi tin tuyn ln.
Nhng thnh tu ni ln bn cht tt p ca ch mi v s lnh o
ng n ca ng trong gii quyt cc vn x hi trong iu kin chin tranh
ko di, kinh t chm pht trin.
Hn ch v nguyn nhn:
Trong x hi hnh thnh tm l th ng, li vo Nh nc v tp th
trong cch gii quyt cc vn x hi; ch phn phi trn thc t l bnh qun
co bng, khng khuyn khch nhng n v, c nhn lm tt, lm gii v.v
hnh thnh mt x hi ng, n nh nhng km nng ng, chm pht trin v
nhiu mt.
Nguyn nhn c bn ca cc hn ch trn l chng ta t cha ng tm chnh
sch x hi trong quan h vi chnh sch thuc cc lnh vc khc ng thi li p
dng v duy tr qu lu c ch qun l kinh t k hoch ha tp trung quan liu, bao
cp.
2. Trong thi k i mi:
a. Qu trnh i mi nhn thc v gii quyt cc vn x hi:
Ti i hi VI, ln u tin ng nng cc vn x hi ln tm chnh sch
x hi, t r tm quan trng ca chnh sch x hi i vi chnh sch kinh t v
chnh sch cc lnh vc khc. i hi cho rng trnh pht trin kinh t l iu
kin vt cht thc hin chnh sch x hi nhng nhng mc tiu x hi li l mc
ch ca cc hot ng kinh t. Ngay trong khun kh ca hot ng kinh t, chnh
sch x hi c nh hng trc tip n nng sut lao ng, cht lng sn phm
Do , cn c chnh sch x hi c bn, lu di ph hp vi kh nng trong chng
ng u tin ca thi k qu .
Mc tiu ca chnh sch x hi thng nht vi mc tiu pht trin kinh t
ch u nhm pht huy sc mnh ca nhn t con ngi. Pht trin kinh t l c s
v tin thc hin cc chnh sch x hi ng thi thc hin tt cc chnh sch
x hi l ng lc thc y pht trin kinh t.
i hi VIII ca ng ch trng h thng chnh sch x hi phi c hoch
nh theo nhng quan im sau y:
- Tng trng kinh t phi gn lin vi tin b v cng bng x hi ngay
trong tng bc v trong sut qu trnh pht trin. Cng bng x hi phi
107

th hin c khu phn phi hp l t liu sn xut ln khu phn phi kt

qu sn xut, vic to iu kin cho mi ngi u c c hi pht trin
v s dng tt nng lc ca mnh.
- Thc hin nhiu hnh thc phn phi
- Khuyn khch lm giu hp php i i vi tch cc xa i gim ngho.
- Cc vn chnh sch x hi u gii quyt theo tinh thn x hi ha.
i hi IX ca ng ch trng cc chnh sch x hi phi hng vo pht
trin v lm lnh mnh ha x hi, thc hin cng bng trong phn phi, to ng
lc mnh m pht trin sn xut, tng nng sut lao ng x hi, thc hin bnh ng
trong cc quan h x hi, khuyn khch nhn dn lm giu hp php.
i hi X ca ng ch trng phi kt hp cc mc tiu kinh t vi cc mc
tiu x hi trong phm vi c nc, tng lnh vc, a phng.
Trong iu kin Vit Nam gia nhp WTO, hi nhp su rng hn vo h
thng kinh t quc t, hi ngh Trung ng 4 kha X (1/2007) nhn mnh phi gii
quyt tt cc vn x hi ny sinh trong qu trnh thc thi cc cam kt vi WTO.
Xy dng c ch nh gi v cnh bo nh k v tc ng ca vic gia nhp WTO
i vi lnh vc x hi c bin php x l ch ng, ng n, kp thi.
b. Quan im v gii quyt cc vn x hi:
Mt l, kt hp cc mc tiu kinh t vi cc mc tiu x hi
- K hoch pht trin kinh t phi tnh n mc tiu pht trin cc lnh vc
x hi c lin quan trc tip.
- Mc tiu pht trin kinh t phi tnh n cc tc ng v hu qu x hi c
th xy ra ch ng x l.
- Phi to c s thng nht, ng b gia chnh sch kinh t v chnh sch
x hi.
- S kt hp gia 2 loi mc tiu ny phi c qun trit tt c cc cp,
cc ngnh, cc a phng, tng n v kinh t c s
Hai l, xy dng v hon thin th ch gn kt tng trng kinh t vi tin b,
cng bng x hi trong tng bc v tng chnh sch pht trin.
Trong tng bc v tng chnh sch pht trin cn t r v x l hp l vic
gn kt gia tng trng kinh t vi tin b v cng bng x hi.
Nhim v gn kt ny khng dng li nh mt khu hiu, mt li khuyn ngh
m phi c php ch ha thnh cc th ch c tnh cng ch, buc cc ch th
phi thi hnh.
Cc c quan, cc nh hoch nh chnh sch pht trin quc gia phi thu trit
quan im pht trin bn vng, pht trin sch, pht trin hi ha, khng chy theo
s lng tng trng bng mi gi.
Ba l, chnh sch x hi c thc hin trn c s pht trin kinh t, gn b
hu c gia quyn li v ngha v, gia cng hin v hng th.

108

Chnh sch x hi c v tr, vai tr c lp tng i so vi kinh t, nhng

khng th tch ri trnh pht trin kinh t cng khng th da vo vin tr nh
thi bao cp.
Trong chnh sch x hi phi gn b gia quyn li v ngha v, gia cng
hin v hng th. l mt yu cu ca cng bng x hi v tin b x hi; xa b
quan im bao cp, co bng; chm dt c ch xin cho trong chnh sch x hi.
Bn l, coi trng ch tiu GDP bnh qun u ngi gn vi ch tiu pht
trin con ngi (HDI) v ch tiu pht trin cc lnh vc x hi.
Quan im ny khng nh mc tiu cui cng v cao nht ca s pht trin
phi l v con ngi, v mt x hi dn giu, nc mnh, cng bng, dn ch, vn
minh. Pht trin phi bn vng, khng chy theo s lng tng trng.
c. Ch trng gii quyt cc vn x hi:
Mt l, khuyn khch mi ngi dn lm giu theo php lut, thc hin c
hiu qu mc tiu xa i gim ngho.
- To c hi, iu kin cho mi ngi tip cn bnh ng cc ngun lc pht
trin.
- To ng lc lm giu trong ng o dn c bng ti nng, sng to ca
bn thn trong khun kh php lut v o c cho php.
- Xy dng v thc hin c kt qu cao chng trnh xa i gim ngho;
phng ti i, ti ngho; nng cao dn chun i ngho khi mc sng
chung tng ln.
Hai l, bo m cung ng dch v cng thit yu, bnh ng cho mi ngi
dn, to vic lm v thu nhp, chm sc sc khe cng ng.
- Xy dng h thng an sinh x hi a dng; pht trin mnh h thng bo
him.
- a dng ha cc loi hnh cu tr x hi, to nhiu vic lm trong nc
v y mnh xut khu lao ng.
- Thc hin chnh sch u i x hi.
- i mi chnh sch tin lng; phn phi thu nhp x hi cng bng, hp
l.
Ba l, pht trin h thng y t cng bng v hiu qu.
Hon thin mng li y t c s; quan tm chm sc y t tt hn i vi cc
i tng chnh sch; pht trin cc dch v y t cng ngh cao, cc dch v y t
ngoi cng lp.
Bn l, xy dng chin lc quc gia v nng cao sc khe v ci thin ging
ni
- Quan tm chm sc sc khe sinh sn. Gim nhanh t l tr em suy dinh
dng.
- y mnh cng tc bo v ging ni, kin tr phng chng HIV/AIDS v
cc t nn x hi.
Nm l, thc hin tt cc chnh sch dn s v k hoch ha gia nh.
109

- Gim tc tng dn s, bo m quy m v c cu dn s hp l.

- Xy dng gia nh no m, bnh ng, tin b, hnh phc, bo m bnh
ng gii, chng nn bo hnh trong quan h gia nh.
Su l, ch trng cc chnh sch u i x hi
By l, i mi c ch qun l v phng thc cung ng cc dch v cng
cng.
d. nh gi s thc hin ng li:
Sau 20 nm i mi chnh sch x hi, nhn thc v vn pht trin x hi
ca ng v nhn dn ta c nhng thay i c ngha bc ngot quan trng sau
y:
- T tm l th ng, li vo Nh nc v tp th, trng ch vin tr
chuyn sang tnh nng ng, ch ng v tnh tch cc x hi ca tt c cc
tng lp dn c.
- T ch cao qu mc li ch ca tp th mt cch chung chung, tru
tng; thi hnh ch phn phi theo lao ng trn danh ngha nhng thc
t l bnh qun co bng tng bc chuyn sang thc hin phn phi
ch yu theo kt qu lao ng v hiu qu kinh t ng thi phn phi theo
mc ng gp cc ngun lc khc nhau vo sn xut kinh doanh v
thng qua phc li x hi. Nh vy, cng bng x hi c th hin ngy
mt r hn.
- T ch khng t ng tm quan trng ca chnh sch x hi trong mi
quan h tng tc vi chnh sch kinh t i n thng nht chnh sch
kinh t vi chnh sch x hi.
- T ch Nh nc bao cp ton b trong vic gii quyt vic lm dn
dn chuyn trng tm sang thit lp c ch, chnh sch cc thnh phn
kinh t v ngi lao ng u tham gia to vic lm.
- T ch khng chp nhn c s phn ha giu ngho i n khuyn
khch mi ngi lm giu hp php i i vi tch cc xa i gim ngho,
coi vic c mt b phn dn c giu trc l cn thit cho s pht trin.
- T ch mun nhanh chng xy dng mt c cu x hi thun nht ch
cn c giai cp cng nhn, giai cp nng dn tp th v tng lp tr thc
i n quan nim cn thit xy dng mt cng ng x hi a dng, trong
cc giai cp, cc tng lp dn c u c ngha v, quyn li chnh ng,
on kt cht ch, gp phn xy dng nc Vit Nam giu mnh.
Qua hn 20 nm i mi, lnh vc pht trin x hi t nhiu thnh tu.
Tnh nng ng x hi khc hn thi bao cp. Mt x hi m ang dn dn hnh
thnh vi nhng con ngi khng ch bao cp, dm ngh dm chu trch nhim,
khng chp nhn i ngho, lc hu, bit lm giu, bit cnh tranh v hnh ng v
cng ng, v T quc. Cch thc qun l x hi dn ch, ci m hn, cao php
lut hn.

110

Bn cnh giai cp cng nhn, giai cp nng dn v i ng tr thc xut

hin ngy cng ng o cc doanh nhn, tiu ch, ch trang tri v cc nhm x hi
khc phn u v s nghip dn giu, nc mnh. Thnh tu xa i gim ngho
c nhn dn ng tnh, c quc t tha nhn.
coi s pht trin gio dc v o to cng vi khoa hc v cng ngh l
quc sch hng u pht trin x hi, tng trng kinh t nhanh v bn vng. C
c gng thc hin cng bng x hi trong gio dc, trong chm sc sc khe nhn
dn, to iu kin ai cng c hc hnh; c chnh sch tr cp v bo him y t
cho ngi ngho.
Hn ch v nguyn nhn:
- p lc gia tng dn s vn cn ln. Cht lng dn s cn thp ang l
cn tr ln i vi mc tiu pht trin kinh t - x hi v hi nhp kinh t
quc t. Vn vic lm rt bc xc v nan gii.
- S phn ha giu ngho v bt cng x hi tip tc gia tng ng lo ngi.
- T nn x hi gia tng v din bin rt phc tp, gy thit hi ln v kinh
t v an sinh x hi.
- Mi trng sinh thi b nhim tip tc tng thm; ti nguyn b khai thc
ba bi v tn ph.
- H thng gio dc, y t lc hu, xung cp, c nhiu bt cp; an sinh x hi
cha bo m.
- Nguyn nhn ch yu ca nhng hn ch nu trn l:
o Tng trng kinh t vn tch ri mc tiu v chnh sch x hi, chy
theo s lng, nh hng tiu cc n s pht trin bn vng x hi.
o Qun l cn nhiu bt cp, khng theo kp s pht trin kinh t - x
hi.

111

Chng VIII

NG LI I NGOI
Nm 1945, Cch mng Thng Tm thnh cng, nc Vit Nam Dn ch Cng
ho c thnh lp, Nh nc dn ch nhn dn ra i. Trong iu kin trc tip
lnh o chnh quyn, ng hoch nh ng li i ngoi, vi cc ni dung
sau:
Mc tiu i ngoi ca Vit Nam l gp phn a nc nh n c lp hon
ton v vnh vin.
V nguyn tc i ngoi, nn ngoi giao Vit Nam ly nguyn tc ca Hin
chng i Ty Dng lm nn tng.
V phng chm i ngoi, nn ngoi giao ca nc Vit Nam mi qun trit
quan im c lp, t ch, t lc, t cng.
Trong nhng nm 1945-1946, di s lnh o ca ng, hot ng i
ngoi m ra cc din u tranh ngoi giao gp phn bo v nn c lp dn tc
v chnh quyn cch mng non tr, ng thi t c s cho vic xy dng quan h
vi Lin hp quc v mt s nc khc, qua nng cao hnh nh, uy tn ca nc
Vit Nam Dn ch Cng ho.
Trong cuc khng chin chng thc dn Php v quc M xm lc (19461975), hot ng i ngoi, u tranh ngoi giao tr thnh mt b phn quan trng
ca hai cuc khng chin. Vi ng li i ngoi ng n, ng ta xy dng
c mt mt trn nhn dn th gii rng ri, on kt v ng h Vit Nam chng
M xm lc. Mt trn bao gm: cc nc x hi ch ngha, cc nc c lp,
cc lc lng yu chung ho bnh, dn ch, tin b trn th gii. trong c c mt
b phn nhn dn Php v nhn dn M. Cch mng Vit Nam tp hp c mt
lc lng quc t mnh m gp phn a cuc khng chin chng Php v chng
M n thng li hon ton.
I. NG LI I NGOI VIT NAM THI K 1975 1986
1. Hon cnh lch s
a. Tnh hnh th gii
T thp k 70, th k XX, s tin b nhanh chng ca cc cuc khoa hc v
cng ngh thc y lc lng sn xut th gii pht trin mnh; Nht Bn v Ty
u vn ln tr thnh hai trung tm ln ca kinh t th gii; xu th chy ua pht
trin kinh t dn n cc din ho hon gia cc nc ln.
Vi thng li ca Vit Nam (nm 1975) v cc nc ng Dng, h thng
x hi ch ngha m rng phm vi, phong tro cch mng th gii pht trin
mnh. ng ta nhn nh: H thng cc nc x hi ch ngha v ang ln mnh
khng ngng; phong tro c lp dn tc v phong tro cch mng ca giai cp cng
nhn ang trn mnh lit. Tuy nhin, t gia thp k 70, th k XX, tnh hnh
kinh t - x hi cc nc x hi ch ngha xut hin s tr tr v mt n nh.
112

Tnh hnh khu vc ng Nam cng c nhng chuyn bin mi. Sau nm
1975, M rt qun khi ng Nam , khi qun s SEATO tan r; thng 2-1976,
cc nc ASEAN k Hip c thn thin v hp tc ng Nam ( Hip c
Bali), m ra cc din ho bnh, hp tc trong khu vc.
b. Tnh hnh trong nc
Thun li: Sau khi min Nam c hon ton gii phng, T quc ho bnh
thng nht, c nc xy dng ch ngha x hi vi kh th ca mt dn tc va
ginh c thng li v i. Cng cuc xy dng ch ngha x hi t c mt
s thnh tu quan trng. y l nhng thng li rt c bn ca cch mng nc ta.
Kh khn: Trong khi c nc phi tp trung khc phc hu qu nng n ca
ba mi nm chien tranh, li phi i ph vi chin tranh bin gii Ty Nam v
bin gii pha Bc. bn cnh , cc th lc th ch dng nhng th on thm
c chng ph cch mng Vit Nam. i hi ln th V ca ng (3-1982) nhn
nh: nc ta ang trong tnh trng va c ho bnh va phi ng u vi mt
kiu chin tranh ph hoi nhiu mt. Ngoi ra, do t tng ch quan, nng vi,
mun tin nhanh ln ch ngha x hi trong mt thi gian ngn, dn n nhng
kh khn v kinh t - x hi.
Nhng thun li, kh khn t tnh hnh th gii v trong nc giai on ny
nh hng to ln n cng cuc xy dng, pht trin t nc v tc ng n
vic hoch nh ng li i ngoi ca ng.
2. Ni dung ng li i ngoi ca ng
i hi ln th VI ca ng (12-1976) xc nh nhim v i ngoi l Ra
sc tranh th nhng iu kin quc t thun li nhanh chng hn gn nhng vt
thng chin tranh, xy dng c s vt cht k thut ca ch ngha x hi nc ta.
Trong quan h vi cc nc, i hi VI ch trng cng c v tng cng
tnh on kt chin u v quan h hp tc vi tt c cc nc x hi ch ngha; bo
v v pht trin mi quan h c bit Vit Nam Lo Campuchia; sn sng thit
lp, pht trin quan h hu ngh v hp tc vi cc nc trong khu vc; thit lp v
m rng quan h bnh thng gia Vit Nam vi tt c cc nc trn c s tn trng
c lp ch quyn, bnh ng v cng c li.
T gia nm 1978, ng iu chnh mt s ch trng, chnh sch i
ngoi nh: ch trng cng c, tng cng hp tc v mi mt vi Lin X coi
quan h vi Lin X l hn tng trong chnh sch i ngoi ca Vit Nam; nhn
mnh yu cu ra sc bo v mi quan h c bit Vit Lo trong bi cnh vn
Campuchia ang din bin phc tp; ch trng gp phn xy dng khu vc ng
Nam ho bnh, t do, trung lp v n nh; ra yu cu m rng quan h kinh t
i ngoi.
i hi ln th V ca ng xc nh: cng tc i ngoi phi tr thnh mt
m trn ch ng, tch cc trong u tranh nhm lm tht bi chnh sch ca cc th
lc hiu chin mu toan chng ph cch mng nc ta.
113

V quan h vi cc nc, ng ta tip tc nhn mnh on kt v hp tc

ton din vi Lin X l nguyn tc, l chin lc v lun lun l hn tng trong
chnh sch i ngoi ca Vit Nam; xc nh quan h c bit Vit Nam Lo
Campuchia c ngha sng cn i vi vn mnh ca ba dn tc; ku gi cc nc
ASEAN hy cng cc nc ng Dng i thoi v thng lng gii quyt
cc tr ngi, nhm xy dng ng Nam thnh khu vc ho bnh v n nh; ch
trng khi phc quan h bnh thng vi Trung Quc trn c s cc nguyn tc
cng tn ti ho bnh; ch trng thit lp v m rng quan h bnh thng v mt
nh nc, v kinh t, vn ho, khoa hc, k thut vi tt c cc nc khng phn
bit ch chnh tr.
Thc t cho thy, u tin trong chnh sch i ngoi ca Vit Nam giai on
(1975-1986) l xy dng quan h hp tc ton din vi Lin X v cc nc x hi
ch ngha; cng c v tng cng on kt hp tc vi Lo v Campuchia; m rng
quan h hu ngh vi cc nc khng lin kt v cc nc ang pht trin; u tranh
vi s bao vy, cm vn ca cc th lc th ch.
3. Kt qu, ngha, hn ch v nguyn nhn
a. Kt qu v ngha
Trong 10 nm trc i mi, quan h i ngoi ca Vit Nam vi cc nc
x hi ch ngha c tng cng, trong c bit l vi Lin X. Ngy 29-6-1978,
Vit Nam ra nhp Hi ng Tng tr kinh t (khi SEV). Vin tr hng nm v
kim ngch bun bn gia Vit Nam vi Lin X v cc nc x hi ch ngha khc
trong khi SEV u tng. Ngy 31-11-1978, Vit Nam k Hip c hu ngh v hp
tc ton din vi Lin X.
T nm 1975 n nm1977, nc ta thit lp them quan h ngoi giao vi
23 nc; ngy 15-9-1976, Vit Nam tip nhn gh thnh vin chnh thc Qu tin t
quc t (IMF); ngy 21-9-1976, tip nhn gh thnh vin chnh thc Ngn hng Th
gii (WB); ngy 23-9-1976, gia nhp Ngn hng Pht trin chu (ADB); ngy 209-1977, tip nhn gh thnh vin ti Lin hp quc; tham gia tch cc cc hot ng
trong phong tro Khng lien ktK t nm 1977, mt s nc m quan h hp tc
kinh t Vit Nam.
Vi cc nc khc thuc khu vc ng Nam : Cui nm 1976, Philppin v
Thi Lan l nc cui cng trong t chc ASEAN thit lp quan h ngoi giao vi
Vit Nam.
Nhng kt qu i ngoi trn y c ngha rt quan trng i vi cch mng
Vit Nam. S tng cng hp tc ton din vi cc nc x hi ch ngha v m
rng quan h hp tc kinh t vi c cc nc ngoi h thng x hi ch ngha
tranh th c ngun vin tr ng k, gp phn khi phc t nc sau chin
tranh; vic tr thnh thnh vin chnh thc Qu tin t quc t, Ngn hng pht trin
chu v vic tr thnh thnh vin chnh thc ca Lin hp quc, tham gia tch cc
vo cc hot ng ca Phong tro khng lin kt, tranh th c s ng h, hp
114

tc ca cc nc, cc t chc quc t, ng thi pht huy c vai tr ca nc ta

trn trng quc t. Vic thit lp quan h ngoi giao vi cc nc cn li trong t
chc ASEAN to thun li trin khai cc hot ng i ngoi trong giai on
sau, nhm xy dng ng Nam tr thnh khu vch ho bnh, hu ngh v hp tc .
b., Hn ch v nguyn nhn
Bn cnh nhng kt qu nu trn, nhn tng qut, t nm 1975 n nm 1986,
quan h quc t ca Vit Nam gp nhng kh khn, tr ngi ln. Nc ta b bao vy,
c lp, trong c bit l t cui thp k 70 th k XX, ly c S kin
Campuchia cc nc ASEAN v mt s nc khc thc hin bao vy, cm vn
Vit Nam
Nguyn nhn dn n nhng kh khn trn, l do trong quan h i ngoi giai
on ny chng ta cha nm bt c xu th chuyn t i u sang ho hon v
chay ua kinh t trn th gii. Do , khng tranh th c cc nhn t thun
litong quan h quc t phc v cho cng cuc khi phc v pht trin khinh t sau
chin tranh; khng kp thi i mi quan h i ngoi cho ph hp vi tnh hnh.
Nhng hn ch v i ngoi ca Vit Nam giai on (1975-1986)b suy cho
cng u xut pht t nguyn nhn cn bn c i hi ln th VI ca ng ch
ra l bnh ch quan, duy ch, li suy ngh v hnh ng gin n, nng vi chy
theo nguyn vng ch quan
II. NG LI I NGOI, HI NHP KINH T QUC T THI K
I MI
1. Hon cnh lch s v qu trnh hnh thnh ng li
a. Hon cnh lch s
Tnh hnh th gii t gia thp k 80 th k XX
T gia nhng nm 1980, cuc cch mng khoa hc v cng ngh ( c bit
l cng ngh thng tin) tip tc pht trin mnh m. tc ng su sc n mi mth
i sng ca cc quc gia, dn tc.
Cc nc x hi ch ngha lm vo khng hong su sc. n u nhng nm
1990, ch x hi ch ngha Lin X sp , dn n nhng bin i to ln v
quan h quc t. Trt t th gii c hnh thnh t sau Chin tranh th gii th hai
trn c s hai khi i lp do Lin X v Hoa K ng u (trt t th gioi hai
cc) tan r, m ra thi k hnh thnh mt trt t th gii mi.
Trn phm vi th gii, nhng cuc chin tranh cc b, xung t, tranh chp
vn cn, nhng xu th chung ca th gii l ho bnh v hp tc pht trin.
Cc quc gia, cc t chc v cc lc lng chnh tr quc t thc hin iu
chnh chin lc i ni, i ngoi v phng thc hnh ng cho ph hp vi yu
cu nhim v bn trong v c im ca th gii.
Xu th chy ua pht trin kinh t khin cc nc, nht l nhng nc ang
pht trin i mi t duy i ngoi, thc hin chnh sch a phng ho, a dng
ho quan h quc t; m rng v tng cng lien kt, hp tc vi cc nc pht trin
115

 tranh th vn, k thut, cng ngh, m rng th trng, hc tp kinh nghim t

chc, qun l sn xut kinh doanh.
Cc nc i mi t duy v quan nim sc mnh, v th quc gia. Thay th
cch nh gi c, ch yu da vo sc mnh qun s bng cc tiu ch tng hp,
trong sc mnh kinh t c t v tr quan trng hng u.
Xu th ton cu ho v tc ng ca n: Di gc kinh t, ton cu ho l
qu trnh lc lng sn xut v quan h kinh t quc t pht trin vt qua cc ro
cn bi bin gii quc gia v khu vc, lan to ra phm vi ton cu, trong hng
ho, vn, tin t, thng tin, lao ngvn ng thng thong; s phn cng lao
ng mang tnh quc t; quan h kinh t gia cc quc gia, khu vc an xen nhau,
hnh thnh mng li quan h a chiu.
Nhng tc ng tch cc ca ton cu ho: trn c s th trng c m rng,
trao i hng ho tng mnh thc y pht trin sn xut ca cc nc; ngun
vn, khoa hc cng ngh, kinh nghim qun l cng cc hnh thc u t, hp tc
khc mang li li ch cho cc bn tham gia hp tc. Mt khc, ton cu ho lm tng
tnh tu thuc ln nhau, nng cao s hiu bit gia cc quc gia, thun li cho vic
xy dng mi trng ho bnh, hu ngh v hp tc gia cc nc.
Nhng tc ng tiu cc ca ton cu ho: xut pht t vic cc nc cng
nghip pht trin thao tng, chi phi qu trnh ton cu ho to nn s bt bnh dng
trong quan h quc t v lm tng s phn cc gia cc nc giu v nc ngho.
i hi ln th IX ca ng ch r: Ton cu ho kinh t l mt xu th khch quan,
li cun ngy cng nhiu nc tham gia; xu th ny ang b mt s nc pht trin
v cc tp on t bn xuyn quc gia chi phi, cha ng nhiu mu thun, va c
mt tch cc va c mt tiu cc, va c hp tc va c u tranh
Thc t cho thy rng, cc nc mun trnh khi nguy c b bit lp, tt hu,
km pht trin th phi tch cc, ch ng tham gia vo qu trnh ton cu ho, ng
thi phi c bn lnh cn nhc mt cch cn trng cc yu t bt li vt qua.
Tnh hnh khu vc chu Thi Bnh Dng, t nhng nm 1990, c nhiu
chuyn bin mi: Trc ht, trong khu vc tuy vn cn tn ti nhng bt n, nh
vn ht nhn, vn tranh chp lnh hi thuc vng bin ng v vic mt s
nc trong khu vc tng cng v trang, nhng chu Thi Bnh Dng vn c
tim lc ln v nng ng v pht trin kinh t. Xu th ho bnh v hp tc trong
khu vc pht trin mnh.
Yu cu nhim v ca cch mng Vit Nam:
S bao vy, chng ph ca cc th lc th ch i vi Vit Nam t na cui
thp k 1970 th k XX to nn tnh trng cn thng, mt n nh trong khu vc v
gy kh khn, cn tr cho s pht trin ca cch mng Vit Nam, l mt trong
nhng nguyn nhn dn n cuc khng hong kinh t - x hi nghim trng ca
nc ta. V vy, vn gii to tnh trng i u, th ch, ph th b bao vy, cm
vn, tin ti bnh thng ho v m rng quan h hp tc vi cc nc, to mi

116

trng quc t thun li tp trung xy dng kinh t l nhu cu cn thit v cp

bch i vi nc ta.
Mc khc, do hu qu nng n ca chin tranh v cc khuyt im ch quan,
nn kinh t Vit Nam lm vo khng hong nghim trng. Nguy c tt hu xa hn
v kinh t so vi nhiu nc trong khu vc v trn th gii l mt trong nhng thch
thc ln i vi cch mng Vit Nam. V vy, nhu cu chng tt hu v kinh t t
ra gay gt. thu hp khong cch pht trin gia nc ta vi cc quc gia khc,
ngoi vic pht huy ti a cc ngun lc bn ngoi, trong vic m rng v tng
cng hp tc kinh t vi cc nc v tham gia vo c ch hp tc a phng c
ngha c bit quan trng.
Nhng c im, xu th quc t v yu cu, nhim v ca cch mng Vit
Nam nu trn l c s ng Cng sn Vit Nam xc nh quan im v hoch
nh ch trng, chnh sch i ngoi thi k i mi.
b. Cc giai on hnh thnh, pht trin ng li
Giai on 1986-1996: Xc lp ng li i ngoi c lp t ch, a dng ho,
a phng ho quan h quc t.
i hi i biu ton quc ln th VI ca ng (12-1986), trn c s nhn
thc c im ni bt ca th gii l cuc cch mng khoa hc k thut ang din
ra mnh m, y nhanh qu trnh quc t ho lc lng sn xut, ng ta nhn nh:
xu th m rng phn cng, hp tc gia cc nc, k c cc nc c ch kinh t
- x hi khc nhau, cng l nhng iu kin rt quan trng i vi cng cuc xy
dng x hi ch ngha ca nc ta. T , ng ch trng phi bit kt hp sc
mnh dn tc vi sc mnh thi itong iu kin mi v ra yu cu m rng
quon h hp tc kinh t vi cc nc ngoi h thng x hi ch ngha, vi cc nc
cng nghip pht trin, cc t chc quc t v t nhn nc ngoi trn nguyn tc
bnh ng, cng c li.
Trin khai ch trng ca ng, thng 12-1987, Lut u t nc ngoi ti
Vit Nam c ban hnh. y l ln u tin Nh nc ta to c s php l cho cc
hot ng u t trc tip nc ngoi vo Vit Nam m ca thu ht ngun vn,
thit b v kinh nghim t chc qun l sn xut, kinh doanh phc v cng cuc xy
dng, pht trin t nc.
Thng 5-1988, B Chnh tr ra Ngh quyt s 13 v nhim v v chnh sch
i ngoi trong tnh hnh mi, khng nh mc tiu chin lc v li ch cao nht
ca ng v nhn dn ta l phi cng c v gi vng ho bnh tp trung sc xy
dng v pht trin kinh t. B Chnh tr ra ch trng kin quyt ch ng
chuyn cuc u tranh t tnh trng i u sang u tranh v hp tc trong cng tn
ti ho bnh; li dng s pht trin ca cch mng khoa hc k thut v xu th ton
cu ho nn kinh t th gii tranh th v tr c li nht trong phn cng lao ng
quc t; kin quyt m rng quan h hp tc quc t, ra sc a dng ho quan h i
ngoi.

117

Ngh quyt s 13 ca B Chnh tr nh du s i mi t duy quan h quc

t v chuyn hng ton b chin lc i ngoi ca ng ta. S chuyn hng ny
t nn mng hnh thnh ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng
ho, a phng ho quan h quc t.
Trn lnh vc kinh t i ngoi, t nm 1989, ng ch trng xo b tnh
trng c quyn trong sn xut v kinh doing xut nhp khu. So vi ch trng ca
i hi V Nh nc c quyn ngoi thng v Trung ng thng nht qun l
cng tc ngoi thng, th y l bc i mi u tin trn lnh vc kinh t i
ngoi ca Vit Nam.
i hi i biu ton quc ln th VII ca ng (6-1991) ra ch trng
hp tc bnh ng v cng c li vi tt c cc nc, khng phn bit ch chnh
tr - x hi khc nhau, trn c s cc nguyn tc cng tn ti ho bnh, vi phng
chm Vit Nam mun lm bn vi tt c cc nc trong cng ng th gii, phn
u v ho bnh, c lp v pht trin
i hi VII i mi chnh sch i ngoi vi cc i tc c th. Vi Lo v
Campuchia, thc hin i mi phng thc hp tc, ch trng hiu qu trn tinh
thn bnh ng. Vi Trung Quc, ng ch trng thc y bnh thng ho quan
h, tng bc m rng hp tc Vit Trung. Trong quan h vi khu vc, ch trng
pht trin quan h hu ngh vi cc nc ang Nam v chu Thi Bnh
Dng, phn u cho mt ang Nam ho bnh, hu ngh v hp tc. i vi Hoa
K, i hi nhn mnh yu cu thc y qu trnh bnh thng ho quan h Vit
Nam Hoa K.
Cng lnh xy dng t nc trong thi k qu ln ch ngha x hi c
i hi VII ca ng thng qua, xc nh quan h hu ngh v hp tc vi nhn
dn tt c cc nc trn th gii l mt trong nhng c trng c bn ca x hi x
hi ch ngha m nhn dn ta xy dng.
Cc Hi ngh Trung ng (kho VII) tip tc c th ho quan im ca i
hi VII v lnh vc i ngoi. Trong , Hi ngh ln th ba Ban chp hnh Trung
ng ho VII (6-1992) nhn mnh yu cu a dng ho, a phng ho quan h
quc t. M rng tip thu vn, cng ngh, kinh nghim qun l ca nc ngoi,
tip cn th trng th gii, trn c s m bo an ninh quc gia, bo v ti nguyn,
mi trng , hn ch n mc ti thiu nhng mt tiu cc pht sinh trong qu trnh
m ca.
Hi ngh i biu ton quc gia nhim k kho VII (1-1994) ch trng trin
khai mnh m v ng b ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho,
a phng ho quan h i ngoi, trn c s t tng ch o l: gi vng nguyn
tc c lp, thng nht v ch ngha x hi ng thi phi rt sang to, nng ng,
linh hot ph hp vi v tr, iu kin v hon cnh c th ca Vit Nam cng nh
din bin ca tnh hnh th gii v khu vc, ph hp vi c im tng i tng.
Nh vy, quan im, ch trng i ngoi rng m c ra t i hi
ng ln th VI, sau c cc Ngh quyt trng ng t kho VI n kho VII
118

pht trin hnh thnh ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho,

a phng ho quan h quc t.
Giai on 1996 2008: B sung v pht trin ng li i ngoi theo
phng chm ch ng tch cc hi nhp kinh t quc t.
i hi i biu ton quc ln th VIII ca ng (6-1996) khng nh tip tc
m rng quan h quc t, hp tc nhiu mt vi cc nc, cc trung tm kinh t,
chnh tr khu vc v quc t. ng thi ch trng xy dng nn kinh m v y
nhanh qu trnh hi nhp kinh t khu vc v th gii.
i hi VIII xc nh r hn quan im i ngoi vi cc nhm i tc nh:
ra sc tng cng quan h vi cc nc lng ging v cc nc trong t chc
ASEAN; khng ngng cng c quan h vi cc nc bn b truyn thng; coi trng
quan h vi cc nc pht trin v cc trung tm kinh t - chnh tr th gii; on kt
vi cc nc ang pht trin, vi phong tro khng lin kt; tham gia tch cc v
ng gp cho hot ng ca cc t chc quc t, cc din n quc t.
So vi i hi VII, ch trng i ngoi ca i hi VIII c c im mi l:
mt l, ch trng m rng quan h vi cc ng cm quyn v cc ng khc; hai
l, qun trit yu cu m rng quan h i ngoi nhn dn, quan h vi cc t chc
phi chnh ph; ba l, ln u tin, trn lnh vc kinh t i ngoi, ng a ra ch
trng th nghim tin ti thc hin u t ra nc ngoi.
C th ho quan im ca i hi VIII, Ngh quyt Hi ngh ln thc t Ban
chp hnh Trung ng, kho VIII (12-1997), ch r: trn c s pht huy ni lc, thc
hin nht qun, lu di chnh sch thu ht cc ngun lc bn ngoi. Ngh quyt ra
ch trng tin hnh khn trng, vng chc vic m phn Hip nh Thng mi
vi M, gia nhp APEC v WTO.
Ti i hi i biu ton quc ln th IX ca ng (4-2001), ng nhn
mnh ch trng ch ng hi nhp kinh t quc t v khu vc theo tinh thn pht
huy ti a ni lc. Ln u tin, ng nu r quan im v xy dng nn kinh t c
lp t ch: Xy dng nn kinh t c lp t ch, trc ht l c lp t ch v
ng li, chnh sch, ng thi c tim lc kinh t mnh. Xu dng nn kinh t
c lp t ch phi i i vi ch ng hi nhp kinh t quc t, m rng v nng
cao hiu qu kinh t i ngoi, kt hp ni lc vi ngoi lc thnh ngun lc tng
hp pht trin t nc.
Cm nhn y lc v th ca t nc sau 15 nm i mi, i hi IX
pht trin phng chm ca i hi VII l: Vit Nam sn sang l bn, l i tc
tin cy ca cc nc trong cng ng quc t, phn u v ho bnh, c lp v pht
trin. Ch trng xy dng quan h i tc c ra i hi IX nh du bc
pht trin v cht tin trnh quan h quc t ca Vit Nam thi k i mi.
Thng 11-2001, B chnh tr ra Ngh quyt 07 v hi nhp kinh t quc t.
Ngh quyt ra 9 nhim v c th v 6 bin php t chc thc hin qu trnh hi
nhp kinh t quc t. Hi ngh ln thc chn Ban Chp hnh Trung ng kho IX (51-2004) nhn mnh yu cu chun b tt cc iu kin trong nc sm gia nhp
119

T chc thng mi quc t (WTO); kin quyt u tranh vi mi biu hin ca cc

li ch cc b lm km hm tin trnh hi nhp kinh t quc t.
Ti i hi i biu ton quc ln th X ca ng(4-2006), ng nu quan
im: thc hin nht qun ng li i ngoi c lp t ch, ho bnh, hp tc v
pht trin; chnh sch i ngoi rng m, a phng ho, a dng ho cc quan h
quc t. ng thi ra ch trng ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t.
Ch ng hi nhp kinh t quc t l hon ton ch ng quyt nh ng
li, chnh sch hi nhp kinh t quc t, khng ri vo th b ng; phn tch la
chn phng thc hi nhp ng, d bo c nhng tnh hung thun li v kh
khn khi hi nhp kinh t quoc t, khng ri vo th b ng; phn tch, la chn
phng thc hi nhp ng, d bo c nhng tnh hung thun li v kh khn
khi hi nhp kinh t quc t.
Tch cc hi nhp kinh t quc t l khn trng chun b iu chnh, i mi
bn trong, t phng thc lnh o, qun l n hot ng thc tin; t trung ng
n a phng, doanh nghip; khn trng xy dng l trnh, k hoch, hon chnh
h thng php lut; nng cao nng lc cnh tranh ca doanh nghip v nn kinh t;
tch cc, nhng phi thn trng, vng chc.
Ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t phi l ch, quyt tm ca
ng, Nh nc, ton dn, ca mi doanh nghip thc cc thnh phn kinh t v
ton x hi.
Nh vy, ng li i ngoi c lp t ch, rng m, a dng ho, a
phng ho quan h quc t c xc lp trong mi nm u ca thi k i mi
(1986-1996), n i hi X (2006) c b sung, pht trin theo phng chm ch
ng, tch cc hi nhp kinh t quc t hnh thnh ng li i ngoi c lp t
ch,ho bnh, hp tc v pht trin; chnh sch i ngoi rng m, a dng ho, a
phng ho quan h quc t.
2. Ni dung ng li i ngoi, hi nhp kinh t quc t
a. Mc tiu, nhim v v t tng ch o
Trong cc vn kin lin quan n lnh vc i ngoi, ng ta u ch r c
hi v thch thc ca vic m rng quan h hp tc kinh t quc t, tren c s
ng xc nh mc tiu, nhim v v t tng ch do cng tc i ngoi.
- C hi v thch thc
V c hi: Xu th ho bnh, hp tc pht trin v xu th ton cu ha kinh t
to thun li cho nc ta m rng quan h i ngoi, hp tc pht trin kinh t. Mt
khc, thng li ca s nghip i mi nng cao th v lc ca nc ta trn trng
quc t, to tin mi cho quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t.
V thch thc: Nhng vn ton cu nh phn ho giu ngho, dch bnh,
ti phm xuyn quc giagy tc ng bt li i vi nc ta.
Nn kinh t Vit Nam phi chu sc p cnh tranh gay gt trn c ba cp :
sn phm, doanh nghip v quc gia; nhng bin ng trn th trng quc t s tc

120

ng nhanh v mnh hn n th trng trong nc, tim n nguy c gy ri lon,

thm ch khng hong kinh t - ti chnh.
Ngoi ra, li dng ton cu ho, cc th lc th ch s dng chiu bi dn
ch, nhn quyn chng ph ch chnh tr v s n nh, pht trin ca nc ta.
Nhng c hi v thch thc nu trn c mi quan h, tc ng qua li, c th
chuyn ho ln nhau. C hi khng t pht huy tc dng m tu thuc vo kh nng
tn dng c hi. Tn dng tt c hi s to th v lc mi vt qua thch thc,
to ra c hi ln hn. Ngc li, nu khng nm bt, tn dng th c hi c th b b
l, thch thc s tng ln, ln t c hi, cn tr s pht trin. Thch thc tuy l sc
p trc tip, nhng tc ng n u cn tu thuc vo kh nng v n lc ca
chng ta. Nu tch cc chun b, c bin php i ph hiu qu, vn ln nhanh
trc sc p ca cc thch thc th khng nhng s vt qua c thch thc, m
cn c th bin thch thc thnh ng lc pht trin.
- Mc tiu, nhim v i ngoi
Ly vic gi vng mi trng ho bnh, n nh; to cc iu kin quc t
thun li cho cng cuc i mi, pht trin kinh t - x hi l li ch cao nht ca
T quc. M rng i ngoi v hi nhp kinh t quc t l to them ngun lc
p ng yu cu pht trin ca t nc; kt hp ni lc vi cc ngun lc t bn
ngoi to thnh ngun lc tng hp y mnh cng nghip ho, hin i ho,
thc hin dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh; pht huy vai
tr v nng cao v th ca Vit Nam trong quan h quc t; gp phn tch cc vo
cuc u tranh chung ca nhn dn th gii v ho bnh, c lp dn tc, dn ch v
tin b x hi.
- T tng ch o
Trong quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t phi qun trit y , su
sc cc quan im:
Bo m li ch dn tc chn chnh l xy dng thnh cng v bo v vng
chc T quc x hi ch ngha, ng thi thc hin ngha v quc t theo kh nng
ca Vit Nam.
Gi vng c lp t ch, t cng i i vi y mnh a phng ho, a
dng ho quan h i ngoi.
Nm vng hai mt hp tc v u tranh trong quan h quc t; c gng thc
y mt hp tc, nhng vn phi u tranh di hnh thc v mc thch hp vi
tng i tc; u tranh hp tc; trnh trc din i u, trnh b y vo th c
lp.
M rng quan h vi mi quc gia v vng lnh th trn th gii, khng phn
bit ch chnh tr x hi. Coi trng quan h ho bnh, hp tc vi khu vc; ch
ng tham gia cc t chc a phng, khu vc v ton cu.
Kt hp i ngoi ca ng, ngoi giao Nh nc v i ngoi nhn dn. Xc
nh hi nhp kinh ts quc t l cng vic ca ton dn.

121

Gi vng n nh chnh tr, kinh t - x hi; gi gn bn sc vn ho dn tc;

bo v mi trng sinh thi trong qu trnh hi nhp kinh t quc t.
Pht huy ti a ni lc i i vi thu ht v s dng c hiu qu cc ngun
lc bn ngoi; xy dng nn kinh tc lp t ch; to ra v s dng c hiu qu cc
li th so snh ca t nctong qu trnh hi nhp kinh t quc t.
Trn c s thc hin cc cam kt gia nhp WTO, y nhanh nhp ci cch
th ch, c ch, chnh sch kinh t ph hp vi ch trng, nh hng ca ng v
Nh nc.
Gi vng v tng cng s lnh o ca ng, ng thi pht huy vai tr ca
Nh nc, Mt trn T quc v cc on th nhn dn, tang cng sc mnh ca
khi i on kt ton dn trong tin trnh hi nhp kinh t quc t.
b. Mt s ch trng, chnh sch ln v m rng quan h i ngoi, hi
nhp kinh t quc t
Trong cc vn kin ca ng lin quan n i ngoi, c bit l Ngh quyt
Hi ngh Trung ng 4 kho X (2-2007) ra mt s ch trng, chnh sch ln
nh:
- a cc quan h quc t c thit lp i vo chiu su, n nh, bn
vng: Hi nhp su sc v y vo nn kinh t th gii, nc ta s c a v bnh
ng vi cc thnh vin khc khi tham gia vo vic hoch nh chnh sch thng
mi ton cu, thit lp mt trt t kinh t mi cng bng hn; c iu kin thun li
u tranh bo v quyn li dianh nghip Vit Nam tranh cc cuc tranh chp
thng mi vi cc nc khc, hn ch c nhng thit hi trong hi nhp kinh t
quc t.
- Ch ng v tch cc hi nhp kinh t quc t theo l trnh ph hp: Ch
ng v tich cc xc nh l hi nhp hp l, trong cn tn dng nhng u i
m WTO dnh cho cc nc ang pht trin v km pht trin; ch ng v tch cc
nhng phi hi nhp tng bc, dn dnd m ca th trng theo mt l trnh hp l.
- B sung v hon thin h thng php lut v th ch kinh t ph hp vi cc
nguyn tc, quy nh ca WTO: bo m tnh ng b ca h thng sphp lut; a
dng ho cc hnh thc s hu, pht trin kinh t nhiu thnh phn; thc y s hnh
thnh, pht trin v tng bc hon thin cc loi th trng; xy dng cc sc thu
cng bng, thng nht, n gin, thun tin cho mi ch th kinh doanh.
- y mnh ci cch hnh chnh, nng cao hiu qu, hiu lc ca b my nh
nc: Kin quyt loi b nhanh cc th tc hnh chnh khng cn ph hp; y
mnh phn cp gn vi tng cng trch nhim v kim tra, gim st; thc hin
cng khai, minh bch mi chnh sch, c ch qun l.
- Nng cao nng lc cnh tranh quc gia, doanh nghip v sn phm trong
hi nhp kinh t quc t: Nng cao nng lc iu hnh ca Chnh ph; tch cc thu
ht u t nc ngoi nng cao sc cnh tranh ca nn kinh t; cc doanh nghip
iu chnh quy m v c cu sn xut trn c s xc nh ng dn chin lc sn

122

phm v th trng; iu chnh quy hoch pht trin, nhanh chng c bin php nng
cao sc cnh tranh ca mt s sn phm.
- Gii quyt tt cc vn vn ho, x hi v mi trng trong qu trnh hi
nhp: Bo v v pht huy cc gi tr vn ho dn tc trong qu trnh hi nhp; xy
dng c ch kim sot v ch ti x l s xm nhp ca cc sn phm v dch v
vn ho khng lnh mnh, gy phng hi n n s pht trin t nc, vn ho
v con ngi Vit Nam; kt hp hi ho gia gi gn v pht huy cc gi tr vn ho
truyn thng vi tip thu c chn lc cc gi tr vn ho tin tin trong qu trnh giao
lu vi cc nn vn ho bn ngoi.
- Xy dng v vn hnh c hiu qu mng li an sinh x hi nh gio dc,
bo him, y t; y mnh cng tc xo i, gim ngho; c cc bin php cm, hn
ch nhp khu nhng mt hng c hi cho mi trng; tng cng hp tc quc t
trn lnh vc bo v mi trng.
- Gi vng v tng cng quc phng, an ninh trong qu trnh hi nhp: Xy
dng nn quc phng ton dn v an ninh nhn dn vng mnh; c cc phng n
chng li m mu din bin ho bnh ca cc th lc th ch.
- Phi hp cht ch hot ng i ngoi ca ng, ngoi giao ca Nh nc
v i ngoi nhn dn; chnh tr i ngoi v kinh t i ngoai: To c ch phi hp
cht ch gia hot ng i ngoi ca ng, ngoi giao Nh nc v i ngoi nhn
dn nhm tng cng hiu qu ca hot ng i ngoi. Cc hot ng i ngoi
song phng v a phng cn hng mnh vo vic phc v c lc nhim v m
rng quan h kinh t i ngoi, ch ng hi nhp kinh t quc t. Tch cc tham gia
u tranh v mt h thng quan h kinh t quc t bnh ng, cng bng, cng c li.
- i mi v tng cng s lnh o ca ng, s qun l ca Nh nc i
vi cc hot ng i ngoi: Tng cng s lnh o ca ng, tp trung xy dng
nh nc php quyn x hi ch ngha ca dn, do dn, v dn, trng tm l ci cch
hnh chnh.
3. Thnh tu, ngha, hn ch v nguyn nhn
a. Thnh tu v ngha
Hn 20 nm thc hin ng li m rng quan h i ngoi, hi nhp kinh t,
nc ta t c nhng kt qu:
Mt l, ph th bao vy, cm vn ca cc th lc th ch, to dng mi
trng quc t thun li cho s nghip xy dng v bo v T quc.
Vic tham gia k Hip nh Pi (23-10-1991) v mt gii php ton din cho
vn Camphuchia, m ra tin Vit Nam thc y quan h vi khu vc v
cng ng quc t.
Vit Nam bnh thng ho quan h vi Trung Quc (10-11-1991); thng
11-1992 Chnh ph Nht Bn quyt nh ni li vin tr ODA cho Vit Nam; bnh
thng ho quan h vi Hoa K (11-7-1995).
Thng 7-1995 Vit Nam gia nhp ASEAN, nh du s hi nhp ca nc ta
vi khu vc ng Nam .
123

Hai l, gii quyt ho bnh cc vn bin gii, lnh th, bin o vi cc

nc lin quan.
m phn thnh cng vi Malaixia v gii php gc tranh chp, cng khai
thc vng bin chng ln gia hai nc. Thu hp din tranh chp vng bin gia
ta v cc nc ASEAN. k vi Trang Quc: Hip c v phn nh bin gii
trn b, Hip nh phn Vnh Bc B v Hip nh hp tc v ngh c.
Ba l, m rng quan h i ngoi theo hng a phng ho, a dng ho.
Ln u tin trong lch s, Vit Nam c quan h chnhthc vi tt c cc nc
ln, k c 5 nc U vin Thng trc Hi ng Bo an Lin hp quc; tt c cc
nc ln u coi trng vai tr ca Vit Nam ng Nam . k Hip nh khung
v hp tc vi EU (1995); nm 1999 k tho thun vi Trung Quc khung kh quan
h Lng ging hu ngh, hp tc ton din, n nh lu di, hng ti tng lai;
thng 5-2008 thit lp quan h i tc hp tc ton din Vit Nam Trung Quc;
ngy 13-7-2001, k kt Hip nh thng mi song phng vit Nam Hoa K;
tuyn b v quan h i tc chin lc vi Nga (2001); khung kh quan h i tc
tin cy v n nh lu di vi Nht Bn(2002).
Vit Nam thit lp quan h ngoi giao vi 169 nc trn tng s hn 200
nc trn th gii.
Thng 10-2007, i hi ng Lin hp quc bu Vit Nam lm u vin
khng thng trc Hi ng Bo an nhim k 2008-2009.
Bn l, tham gia cc t chc kinh t quc t.
Nm 1993, Vit Nam khai thng quan h vi cc t chc ti chnh tin t quc
t nh: Qu Tin t quc t (IMF), Ngn hng Th gii (WB), Ngn hng pht trin
chu (ADB); sau khi gia nhp ASEAN ( AFTA); thng 3-1996, tham gia Din n
hp tc u (ASEM) vi t cch l thnh vin sng lp; thng 11-1998, gia nhp
t chc Din n hp tc chu Thi Bnh Dng (APEC); ngy 11-1-2007, Vit
Nam c kt np lm thnh vin th 150 ca T chc Thng mi th gii (WTO).
Nm l, thu ht vn u t nc ngoi, m rng th trng, tip thu khoa hc
cng ngh v k nng qun l.
V m rng th trng: Nc ta to dng c quan h kinh t thng mi
vi trn 180 quc gia v vng lnh th, trong c 74 nc p dng quy ch ti hu
quc; thit lp v k kt hip nh thng mi hai chiu vi gn 90 nc v vng
lnh th. Nu nm 1986 kim ngch xut ku ch t 789 triu USD, n nm 2007
t 48 t USD; nm 2008 t khong 62,9 t USD.
Vit Nam thu ht c khi lng ln u t nc ngoi. Nm 2007, thu
ht u t nc ngoi ca Vit Nam t 20,3 t USD; nm 2008 t khong 65 t
USD.
Hi nhp kinh t quc t to c hi nc ta tip cn nhng thnh tu
ca cuc cch mng khoa hc v cng ngh trn th gii. Nhiu cng ngh hin i,
dy chuyn sn xut tin tin c s dng to nn bc pht trin mi trong cc
ngnh sn xut. ng thi, thng qua d n lin doanh hp tc vi nc ngoi, cc
124

doanh nghop Vit Nam tip nhn c nhiu kinh nghim qun l sn xut hin
i.
Su l, tng bc a hot ng ca cc doanh nghip v c nn kinh t vo
mi trng cnh tranh.
Trong qu trnh hi nhp, nhiu doanh nghip i mi cng ngh, i mi
qun l, nng cao nng sut v cht lng, khng ngng vn ln trong cnh tranh
tn ti v pht trin.
T duy lm n mi, ly hiu qu sn xut kinh doanh lm thc o v i ng
cc nh doanh nghip mi nng ng, sng to c kin thc qun l ang hnh thnh.
Nhng kt qu trn y c ngha rt quan trng: tranh th c cc
ngun lc bn ngoi kt hp vi cc ngun lc trong nc hnh thnh sc mnh
tng hp gp phn a n nhng thnh tu kinh t to ln. Gp phn gi vng v
cng c c lp, t ch, nh hng x hi ch ngha; gi vng an ninh quc gia v
bn sc vn ho dn tc; nng cao v th v pht huy vai tr nc ta trn trng quc
t.
b, Hn ch v nguyn nhn
Bn cnh nhng kt qu t c, qu trnh thc hin ng li i ngoi, hi
nhp kinh t quc t cng bc l nhng hn ch:
Trong quan h vi cc nc, nht l cc nc ln, chng ta cn lng tng, b
ng. Cha xy dng c quan h li ch an xen, tu thuc ln nhau vi cc nc
ln.
My s ch trng, c ch, chnh sch chm c i mi so vi yu cu m
rng quan h i ngoi, hi nhp kinh t quc t; h thng lut php cha hon
chnh, khng ng b, gy kh khn trong vic thc hin cc cam kt ca cc t
chc kinh t quc t.
Cha hnh thnh c mt k hoch tng th v di hn v hi nhp kinh t
quc t v mt l trnh hp l cho vic thc hin cc cam kt.
Doanh nghip nc ta hu ht quy m nh, yu km c v qun l v cng
ngh; trong lnh vc sn xut cng nghip, trnh trang thit b lc hu; kt cu h
tng v cc ngnh dch v c bn phc v sn xut kinh doanh u km pht trin v
c chi ph cao hn cc nc khc trong khu vc.
i ng cn b lnh vc i ngoi nhn chung cha p ng c nhu cu c
v s lng ln cht lng. Cn b doanh nghip t hiu bit v lut php quc t, v
k thut kinh doanh.
Qu trnh thc hin ng li i ngoi, hi nhp kinh t quc t t nm 1986
n 2008 mc d cond nhng hn ch nhng thnh tu l c bn, c ngha rt quan
trng: gp phn a t nc ra khi khng hong kinh t 0 x hi, nn kinh t Vit
Nam c bc pht trin mi; th v lc ca Vit Nam c nng cao trn trng
quc t. Cc thnh tu i ngoi trong hn 20 nm qua chng minh ng li i
ngoi, hi nhp kinh t quc t ca ng v Nh nc trong thi k i mi l ng
n v sng to.
125