TEMA 2. A POESA DA VANGARDA.

CARACTERSTICAS, AUTORES E OBRAS

REPRESENTATIVAS.
1. Contexto cultural.
A principios do Sculo XX xorden en Europa e Amrica as vangardas,
movementos de renovacin esttica que revolucionaron todos os aspectos da
arte ao se propoer romper coas convencins estticas vixentes. Difundanse
mediante manifestos nos que daban a coecer o seu ideal esttico. Entre esas
correntes ou ismos cmpre mencionar o futurismo, o surrealismo, o
creacionismo, o cubismo... na literatura galega manifestronse na chamada
xeracin das vangardas, constituda por autores nacidos arredor de 1900.
Neste contexto, aparecen os novecentistas, comezan a introducir
paulatinamente as vangardas na literatura galega e a publicar as sas
composicins en revistas como Ns e A Nosa Terra, ou noutras propiamente
vangardistas como Alfar ou Ronsel.
2. Tendencias.
Anda que as vangardas galegas non foron en boa medida continuadoras das
vangardas mundiais, en realidade, a maior parte dos novecentistas non
presentan unha autntica ruptura coa tradicin anterior. Polo tanto, cmpre
distinguir das clases de tendencias vangardistas no dominio literario galego:
- Vangarda matizada: ismos que se mantiveron nunha lia prxima
tradicin galega:
Hilozosmo: bebe da tradicin da paisaxe. Foi cultivado por Amado
Carballo.
Neotrobadorismo: agroma a partir do descubrimento dos cancioneiros
medievais. Foi cultivado por Ferrn Bouza Brey e lvaro Cunqueiro.
- Vangarda plena: ismos que rompen coa tradicin anterior:
Creacionismo: cultivado por Manuel Antonio
Surrealismo e ultrasmo: introducidos por Cunqueiro en parte da sa
obra.
3. Hilozosmo.
Foi o ismo mis seguido na literatura galega; a grande achega deste
movemento potico foi a sabia combinacin das novas correntes das vangardas
coa tradicin paisaxstica do Sculo XIX. Elixiu como tema central a paisaxe, a
terra, que constitua un elemento central na procura da identidade desde a
perspectiva do nacionalismo. Trtase dunha paisaxe humanizada e animada
mediante constantes personificacins.
O creador da escola hilozosta foi Amado Carballo. A sa obra foi moi celebrada
pola crtica contempornea e serviu como fonte de inspiracin e imitacin para
moitos outros poetas galegos. Na sa poesa conxganse trazos renovadores e
trazos conservadores.
Amado Carballo publicou dous libros de poemas en galego: Proel e O galo.
4. Neotrobadorismo.
Esta escola potica nace tras a difusin dos cancioneiros da lrica galegoportuguesa medieval, que se produce desde fins do XIX. Os poetas novos,
introducen na sa poesa numerosos elementos temticos, formais e estilsticos
da lrica medieval e emprega lxico propio da cantiga de amigo principalmente.
Os seus maiores artfices son:
- Bouza Brey: foi iniciador creador desta escola co poemario Nao senlleira.
Toma das cantigas e da literatura popular estruturas formais coma o refrn e
o paralelismo, a ambientacin e o lxico. Crea os seus poemas atendendo

fundamentalmente ao son, ordenacin dos fonemas, ao xogo interno da

sintaxe e efectividade do vocabulario.

lvaro Cunqueiro: experimenta co neotrobadorismo en Cantiga nova que

se chama riveira, pero dunha maneira menos clsica e formal que a de
Bouza Brey. Anda que emprega recursos paralelsticos e un lxico
medievalizante, elimina o compoente narrativo cunha economa verbal que
esencializa os conceptos.
Cunqueiro seguir publicando poesa neotrobadoresca nos anos de
posguerra: Dona do corpo delgado.
Ademais do neotrobadorismo, este autor cultivou outras tendencias
vangardistas nas sas obras como o cubismo en Mar ao norde e o
surrealismo en Poemas do si e non.

5. Creacionismo.
O creacionismo nace en Pars da man de Vicente Huidobro, quen manifesta que a
arte non debe imitar a realidade e que o poema debe gozar dunha existencia
autnoma. Este ismo manifstase na literatura galega na obra de Manuel
Antonio, a figura mis innovadora e avanzada das vangardas.
A sa obra, caracterzase pola ruptura coa tradicin literaria galega, e aposta pola
renovacin temtica e formal.
Manuel Antonio expn as sas ideas acerca da literatura en dous textos en prosa
nos que teoriza o Prlogo dun libro de poemas que ningun escribeu
O seu libro de creacin mis importante De catro a catro, est constitudo por 19
poemas escritos durante unha das viaxes de Manuel Antonio a bordo dun
paquebote.
Este libro supn unha renovacin radical dentro da poesa galega. Inicia a vangarda
plena polo seu carcter innovador, audaz e rupturista, tanto no plano da forma
coma no do contido.
Caractersticas xerais do poemario:
-

Predominio de verso libre.

Innovadora disposicin tipogrfica.
Ausencia de ritmo e rima.
Inexistencia de lxica gramatical.
Metforas inusuais.
Ausencia de espazo e de tempo.
Renovacin da linguaxe mediante a introducin de neoloxismos, de linguaxe
tcnica martima (morse, SOS), de anglicismos e de cultismos.
Ausencia de emocin hora de expresar os sentimentos.

Outras obras son: Con anacos do meu interior; Sempre a mais despois;
Viladomar.