Ba Pht S Tht

1. Li ni u
Phng Qun (1932- 1995) l nh vn li nhiu du n kh qun trong lch s vn hc Cch mng
Vit Nam t na sau th k XX. Anh l mt nh vn chin s trn i trung thnh vi l tng m
mnh chn t thu thiu thi: i theo V quc on chin u v T quc v nhn dn. D phi
vt qua v vn tai ng au kh sut 30 nm tri, t sau v "Nhn vn giai phm"; d phi i lao
ng ci to t Thi Nguyn, Vit Tr, Thanh Ha, Thi Bnh, khng nh ca, ly nhau c hai con
ri m 20 nm rng khng c ch tr thn. Tn khng c in trn sch, phi "c trm, ru chu,
vn chui".
Th m anh khng h th on ai, vn cm ci vit v vn vit "dng u thng ngay nh dng cui",
lun xng tng t nc, xng tng nhn dn, xng tng cch mng, xng tng tnh yu bng
nhng tc phm vn chng cun ht bc la v thit tha, nhn bn. Phng Qun li trong
lng bn b, ng nghip mt nhn cch cao c, mt lng tin yu ng i v nhn dn su sc, mt
tm gng lao ng ht mnh, ti hng chc tc phm th, trng ca, truyn th, tiu thuyt c
nhiu th h bn c mn m
Mt Phng Qun - Vn vi tiu thuyt "Vt Cn o". Cho n b tiu thuyt ngt ngn trang
"Tui th d di", c ti bn ln th chn (ln ti bn gn y nht do Nh xut bn Kim ng
thc hin nm 2005). Tui th d di c o din Vinh Sn dng thnh phim cng tn lm xc
ng hng triu khn gi Vit Nam trong v ngoi nc. Phim c gii thng ca Lin hoan
phim Vit Nam v Tng Cc Chnh tr, B Quc phng. "Tui th d di" xut hin 32 nm sau s
kin "Nhn vn", c gii thng Hi Nh vn, chng t s thy chung, gan rut trc sau nh
mt ca ngi bt Phng Qun i vi con ng m anh chn!
Mt Phng Qun - Th coi "th l l lch, l mng sng i ti "; vi nhng bi th gan rut nh
bi th "Li m dn" ni ting mt thi:
Yu ai c bo l yu
Ght ai c bo l ght.
D ai ngon ngt nung chiu
Cng khng ni yu thnh ght.
D ai cm dao da git
Cng khng ni ght thnh yu
V nhng bi th "Hn", "Trng Hong Cung", "m Nghi Tm c Ph cho v nghe" c
ln nh nghe li kinh cu nguyn cho thn phn con ngi:
Th ai nh th ng
Mi ch u nh rc
T xng tht cuc i
T bi thng phn ut
i vi nhn dn
Th th khng th khc
Dn mu l khn cng
Th cht o p mt?
Ngoi tiu thuyt, trng ca, th, Phng Qun cn c hng chc bi k thm m cht nhn vn
vit v nhng ngi thn, v ng i, ng nghip n ting ca mnh nh T Hu, on Ph T,
Nguyn Hu ang, Vn Cao, H Vi, Phng Cung, Trn c Tho, Tun Nguyn; vit v nhng
chin s cch mng Cuba; nhng hi c v nhng ngy nh Php Hu, nhng ngy i lao ng
ci to cng trng C am, Thi Bnh.v.v Mt s bi vit c gii thiu trn cc bo,
nhng cng c nhng bi vit cha cng b bao gi.
Chng ti chn lc v tp hp nhng bi vit y thnh cun sch "Phng Qun- Ba pht s tht".
Tt c nhng ng vn c vit vi mt ging vn pha hi rt chuyn nghip, kt cu khc chit,
dn ngi c i t bt ng ny n bt ng khc. c "Phng Qun - Ba pht s tht" bn c s
hiu thm s phn bi trng m cao thng ca nhng ngi tr thc; cng hiu thm s nhn hu
ca cy bt, "mt i lao lc, mt i cay cc, mt i th" Phng Qun.
c c cun sch, ch V Th Bi Trm, ngi v thy chung, ngi m khi yu Phng Qun,
gia nh v c quan khuyn "khng nn ly a nhn vn", khng khi: "Ti tin anh y l ngi
tt, thi gian s tr li". Ch Bi Trm nm nay 74 tui, cch y hn 20 nm ch b ung th v, th
m m m lc tm, c v chp li lng t di co ca chng, gip chng ti c thm nhng bi

vit mi ca Phng Qun. T hn 11 nm nay, c t liu no v Phng Qun, ca Phng Qun l

chng ti su tm cho bng c, ri ct gi, ch ngy cng b. Chng ti tin rng cun sch
"Phng Qun - Ba pht s tht " s mang n cho bn c nhiu chi tit mi m, cm ng v i
thng ca nhng nhn vt "ni ting" m lu nay chng ta t c iu kin tm hiu. c sch chng
ta cng trn trng ti vit k v tm lng thy chung nh nht ca Phng Qun.
Phng Qun l nh vn c s phn c bit. Tn tui v cuc i anh lun gn lin vi nhng giai
thoi pha cht huyn thoi. V vy chc chn cn mt s bi vit v tc phm ca anh b "tht lc"
u trong gii bn b. Chng ti rt mong s tip tc nhn c nhng lai co ca anh b
sung trong nhng ln ti bn sau.
Trong cuc i lm vn ca ti, ti mc phi mt khuyt im trm trng: Din t di dng. Ngi
u tin dy cho ti s hm sc, c ng trong ngh thut ngn t l mt thanh nin Cuba. Anh tn
l Angtni chxvania, bit danh l Mngana (Qu to). Anh mi 22 tui, sinh vin khoa ng
vn. Ngy t nc Cuba cn sng di ch c ti Batitsta. Thi di tr, o c gi, la bp
c bn Battsta chn lm quc sch cai tr dn. Quc sch ny c l khuyn ng vn ha, vn
ngh t v, dt gm thu hoa, nn ngy cng tr nn c hi, ru ng khng t ngi Cuba vn ho
hip, c tin, nhit tm v lng thin.
Mngdana tham gia t chc b mt nhm lt ch Battsta. Anh cng vi my ngi bn thn
tn trong t chc hoch nh mt k hoch x toc bc mn quc sch la m ca bn c ti v ni
r s tht vi nhn dn. K hoch kh mo him: nh chim i pht thanh quc gia vo gi pht
thanh ca nhc, gi m khng mt ngi dn Cuba no khng ngi bn my thu thanh. Sau khi d
liu tnh ton k lng n c nhng chi tit nh nht nht trong k hoch nh chim, Mngdana
cng vi bn anh bit chc rng ch chim ni i pht thanh trong vng 3 pht, c ngha l 180
giy ng h, sau bn bo v di s tiu dit anh Vy l bi ni chuyn ca anh s phi chm
ht giy ng h th 181. Anh t tn cho k hoch mo him ny l "Ba pht s tht".
iu lm Mngdana lo lng nht khng phi l vic nh chim i pht thanh, cng khng phi l
ci cht. Ci kh l anh phi ni c s tht vi nhn dn ch trong vng ba pht!
Kt qu, Mngdana cng cc bn anh, vi lng dng cm siu phm v tn thng minh tuyt vi ca
tui tr, thc hin chin cng thn k ny mt cch ton vn ng nh k hoch nh: Bi ni
ca anh chm ht vo ng vo lc nhng lot n tiu lin bn thng vo ngc anh, vo tim anh
giy th 181.
Sau ngy Cch mng Cuba thnh cng, ngtni chxvania c nh nc x hi ch ngha Cuba
truy tng danh hiu Anh hng dn tc. Chin cng ca anh c nh th Nga X vit ptusenk
vit thnh bn trng ca ni ting "Ba pht s tht". Cu chuyn v Mngdana dy ti mt bi hc
ln v ngh thut ngn t. C nhng ti ln lao nht nh s tht, nh chn l, u c th din t
n trong vng 180 giy ng h vi iu kin tc gi phi sn sng em mng sng tr gi cho
nhng giy ng h qu bu .

2. Xng t nh th T Hu
Sng mng mt Tt nm Canh Ng. Nh thng l, v chng chng ti xut hnh vo 9 gi sng,
n chc Tt cc gia nh h hng ni ngoi. Nm chng ti quyt nh xng t u tin gia
nh nh th T Hu.
Trong mi lin h gia tc, ti gi nh th bng cu. Theo phong tc min Bc, ti phi gi bc, v
nh th l anh em c cu rut vi m ti. Cu l con t trong gia nh, hng chu chng ti vn
quen gi cu t. Mi nm, trn ng i chc Tt, ti thng vn i xe p ngang qua trc cng
bit th ca nh th trn ng Phan nh Phng. Cnh tng tng bng, tp np trc cng bit
th ti khng t ni; ch on chc c H Ni cng ch nm by nh snh kp m thi. t con
hnh dng, mu sc, nhn hiu, chong ln nh va xut xng, mt hng di san st. Nhng b
hoa ti tht ln, tht rc r, c a t trn xe xung Cng an mc l phc i li dc va h.
Lnh cnh v oai nghim bng sng ng gc bn cng st s. Ngi ra ngi vo nm np,
mc ton ln, nt mt hng ho rng r, y v trnh trng c pha cht khm nm. Ngang qua ,
khng hiu sao ti c c cm gic s s, u khng khin m chn c t ng p xe dt sang bn
kia ng.
Nhng Tt ny, trc cng bit th ca nh th quang cnh vng teo. Khng c chic t con no,
khng cng an cng chng lnh cnh v. Ci cng st mi ngy nom nh hp hn li, hai cnh ca
khp h, ai vo c vic y ca m vo y nh th dn thng. Hai v chng chng ti xung xe p
ng tn ngn mt lc trc cng st.
"Du xa xe nga hn thu tho
Nn c lu i bng tch dng
Hai cu th ca B Huyn Thanh Quan bng t ngt hin ra trong tr nh ca ti vi ton b v
p u trm v su sc n kinh ngi ca n.
"Tt ny l ng ba mi hai ci Tt anh khng n chc Tt cu" - ti ni vi v, tay kh khng
y cnh cng st. Chng ti dt xe qua khong sn lm m nhng mnh ru, da xe vo tng
dy nh ngang di tt tp, cui dy nh l gara t. Dy nh ngang ny, mi nm ngoi nm kia,
cn ngi ra ngi vo tp np, vang vang ting chung in thoi, ting "Al, ti nghe y", ting
my ch lch cch lin hi; trong gara ng mt chic t en chong ln, nhn thng ra cng vi
cp mt n pha sng quc, uy nghi. By gi cc ca phng u ng kn, trong gara u mt chic
xe con nh th, mu trng c.
Ti bng khung a mt nhn cy to gi v cy hng t ng st bn ro st trc tin snh bit
th. y l hai ci cy ni ting i vo th.
Cnh to u h rung rinh qu ngt", "Qu son nhn nhy n lng cnh t". Nhn cy ti bng
chnh nh n anh lnh tr thng binh Hong Ct vit vn. Ch v cy to ny m c ln anh phi
mang ha vo thn. Anh vit truyn thiu nhi "Cy to ng Lnh" v b trng pht v c dng
ni xu cn b lnh o cao cp. Gi hi anh i thnh "cy nht hay cy i ng Lnh" chc
khng phi kh. Ti ngh vy v thm tic cho anh. Chng ti bc vo phng khch rng ln, thy
nh th ang tip my v khch n mc xunh xong nh chng ti, trong c mt ph n ng
tui, gng mt thanh thot, sc so, ci m. Sau ti mi c bit ngi ph n ny l ch N,
v ng ch V Ch Cng.
"Tha cu, nm mi v chng chu xin n chc Tt, mng tui cu m v cc anh ch". Sau ba
mi hai nm khng gp li, nh th vn nhn ra ti. "V chng Phng Qun" nh th ni nh
mun gii thiu lun vi my ngi khch "Sao lu nay chu khng n cu?" Ging nh th n
cn, c pha cht trch c ca bc b trn.
Ti thong mt giy bi ri, nhng nh my chn ru xun trc lc xut kch, nn u c ti tr
nn mn tip. "Tha cu" - ti chp tay cung knh, thc su sc rng ti khng ch ni ring vi
nh th m vi c khch kha ang c mt - "Chu bit nh vy l rt c li vi cu, nhng mong
cu hiu cho. Trc y, lc cu cn l u vin B Chnh tr, Ph Th tng th nht, chu ch n
vi mc ch duy nht l thm, chc Tt cu m, nhng bn hu v nhng ngi quen bit chu
s inh ninh Phng Qun n cu cnh, xin x T Hu iu g, v T Hu gi Phng Qun n
sai bo iu g. Tm lng tht ca chu d bin minh n ngn ln cng chng ai tin. Ming li
th gian d dn lm cu . "Ai bit u ma n c!". By gi mi vic xong ri, v chng chu li
c n chc Tt cu m".
Nh th nhn ti vi nh mt va thng hi va ci ct. "Thi, c ri, hai v chng ngi

xung y - nh th ch hai ci gh trng st bn cnh. Ti l anh ca m Phng Qun" - nh th

gii thiu ti vi my ngi khch, trong c anh H Ngc i, nh gio dc cch tn ni ting.
Chng ti nim n bt tay nhau. "Cu c c bi th "m Nghi Tm c Ph cho v nghe" nh th ni - Bi th c lm". Ti thc s ngc nhin trc li khen v bi th . n chc Tt
nh th ti ngi nht l chuyn ny. Ti thm hy vng nh th cha c.
Em i nu T M - Nh rng mi gian - Ro st vi cng son - Thm cao hoa l - Chc ng
khng th lm - Ma thu mi nh tc
Nhng cu th nh th c th lm nh th ngh rng c s m ch c nhn Li khen bt ng ny
tot ra v p trong trng ca tm hn nh th: vi th bao gi cng hon ton v t.
Nhn nhc n chuyn th, ch N bng ngng cu chuyn vi ngi khch ngi cnh, quay sang
hi nh th vi ging thng thn bc trc: "Sao lu nay anh t lm th th? Anh ng tm g
nhiu n nhng chuyn qua. Ti ni tht, mt i mi ng Ph Th tng ti cng chng tic
bng mt mt nh th nh anh. Tui thanh nin ti lao vo hot ng cch mng mt phn cng do
c th anh. Ngy , bao nhiu bi th trong tp T y ti thuc lu lu. Hi b mt, bn mt thm
bt ti, chng n tra tn treo ngc ti ln, bt ti khai bo. Ti tr li chng bng cch c th anh,
c bi ny tip bi khc, c sut m. Sng hm sau chng n s phi ci tri cho ti Khng
phi chng n s ti u, m s th anh y".
Cng l ngi lm th, nghe ngi ph n kin cng ny ni v sc mnh ln lao ca th, ti
thm ao c c i mnh ch nhn c mt phn mi ca li khen tng - "Mi nm, Tt no
anh cng c th Xun - ch N li hi tip - Sao vi nm nay anh khng c th Xun?". "Tt ny ti
cng c lm mt bi, ngn thi, th t tuyt". V ti ni: "Xin cu c cho chng chu nghe vi".
Nh th ci ci, c bi th vi ging Hu c st: "u bi th l "Anh b i mua ng h".
Xin lu l "anh b i" nghe: C anh b i mua ng h - Thit gi khng rnh anh c lo - nh
hi c nng, c tm tm; t "tm tm" ca ti l t lm y. "Gi m nh thit kh chi m!". Nh
th c li ln th hai, nhn mnh tng t mt.
Khch kha nghe cng u ci tm tm, nhng khng ai bnh lun g ht. Ti th on h u nh
b hng. V ging th khc l bit bao so vi ging th quen thuc ca nh th trc y. Cho 61
nh cao mun trng, cu th sng khoi ca nh th trong "Bi ca Xun 61" c nhiu ngi ht
vo nhng cu th sm ng. Ring ti, bi th ny lm ti ngh ngi phn vn: c l no mt nh
chnh tr, mt nh th tng tri, thng minh nh cu m mi cho n lc bc vo tui by mi
mi bt u ngm ci n-gi-tht? Hay cu ngm t lu nhng phi n hm nay, khi khng
cn h ly g na, mi c dp bc bch vi mi ngi? "Cc chu n mt i - nh th quay sang ni
vi v chng ti". "- Tha cu chu khng quen n ngt. Cu c ru chi ngon cho chu ung, chu
xin ung ngay". "Ru ? Cnh ci chn l s c chai ru g ngi ta biu, chu xem c ung
c khng?". "A, Ru Nga? Ararat". Ti vn nt rt mt ly y v ung cn - Ru ngon tuyt
cu . Th m va ri nghe u Goocbachp li ra lnh cm ru, Goocbachp cng tui vi chu,
tui Tn Mi". "Cm ru, nh th dn ging - Do mi lm thit mt ca t nc mt trm
my chc t rp". Gng mt ca nh th ang vui vt sa sm, cp mt ang vui cht le ln nh
tc gin trc mt tn tht qu ln v ca ci ca mt t nc m nh th yu mn t thu thiu
thi v tng vit nn nhng vn th xao xuyn lng ngi. Nh th ni tip: "S ng n v l
bch nhiu khi ch cch nhau mt si tc".
Sau khi khch kha ra v, ch cn li ba cu chu. Ti ung n ly Ararat th nm. Ru bt u
ngm lm ti tr nn mnh dn. Ti hi nh th cu hi ti mun hi t lu: "Tha cu, chu rt
mun bit, by gi thc s cu mong mun iu g?". Mt thong trm ngm, nh th ni: "Cu ao
c cn sc khe, p mt chic xe p v trong qu mnh, sng li k nim ca thi u th,
thi hot ng sc si ca tui thanh nin, ri t nhng bi v nh M Sut, Ba mi nm i ta
c ng, Nc non ngn dm tm n ni c ng bo, b con t tp, c ln cho b con nghe
Cu mong mun c lm ngi ht rong ca nhn dn".
Nh th ngi yn lng mt lc lu. nh mt nh th tr nn tnh lng thm trm nh mt vc nc
ca mt dng sui ln lng li sau khi chy qua bit bao ghnh thc d di ca cuc sng v cch
mng. "Nhng cu cn bn vo vic phi hon thnh cng tc ng giao. V li sc khe cng km
i nhiu, nn ci iu ao c e kh lng thc hin c"
Nghe nh th tm s mt ti t dng m l, lng qun tht cm thng ngi cu ca ti sang Xun
ny, bc vo tui by mi tr li nguyn vn mt nh th, mt NH TH vit hoa.
C lc nh th t n chc Tam Cng trong b my quyn lc ca t nc, nhng cui i li

ch mong c c lm mt ngh s ht rong ca nhn dn m khng hy vng thc hin c.

Trong khonh khc , ln u tin ti lnh hi c ht v cao sang ca thi ca ch thc.
V chng ti xin php cu ra v cn i chc tt nhiu gia nh khc. Nh th ng ln tin chng
ti v dn: "Khi no c th gi hai v chng n chi vi cu. Cu thng rnh vo bui chiu".
Nh th khoc vai ti mt bn, v ti mt bn lng thng i ra cng. Bc xung khi nhng bc
tam cp nh th ni vi v ti: "Thng Qun n di". Khi ra gn n cng st, nh th dng li,
ni tip nh vn khng dt dng suy ngh ca mnh: " m cu cng di". My ly ru Arart
lm ci li ti tr nn phng tng, ti bt ci to: "Tha cu, th chnh cu vit iu thnh
th t na th k trc: Ai nn khn m chng di mt i ln!"

3. Cuc ving thm bt cht nh th T Hu

Cch y ba nm, vo dp h, ti c th ca nh th Phm H mi n ni chuyn vi cc chu
d Tri sng tc vn hc thiu nhi do Trung ng on phi hp vi Hi Nh vn t chc. Ti
n tr chuyn vi cc chu v tc phm Tui th d di, v cng vi ban lnh o tri t chc cho
cc chu xem phim da theo tc phm. Sau ln , cc chu thng ko n nh ti chi, c cho
ti nghe th, truyn mi sng tc. Tnh bng hu, thi hu tr gi ny cho n hm nay vn cn
nguyn vn.
***
Mt bui ti tri lnh, ma lt pht, mt tp by chu ko n nh ti. Ba chu H Ni, hai chu
ng bng sng Cu Long, mt chu Ty Ninh, mt chu Ty Nguyn - ngi dn tc , "Ch,
tri ma gi ti tm th ny m cc chu chu kh n chi, lm bc cm ng mun cht!" Ti
ci ni. Mt chu ngi H Ni lu lnh tip li: "Bc ng cht vi, Bc phi cn vit tip Tui
th d di cho chng chu xem". "By gi th ny nh. Cch y khng xa, c ci qun bn xi
nng tht kho, ngon lm. Hm nay bc ang c tin, bc xin khao mi a mt bt. ng cha Ta
i i khng h bn ht mt". Chu gi Ty Ninh rt r tha: "Chng chu c bc nh Hi cho
bit, bc l chu ca nh th T Hu. Chng chu mun c bc dn n thm nh th, nghe ni
nh cng gn y". Ti hi sng mt cht. Ti ang ng x vi cc chu theo cung cch ca
ngi gi vi con nt. Cc chu li ang t cho ti mt yu cu nghim tc ca ngi ln. Ti hi:
"Nhng cc chu ngh th no m li cng quyt t chi vic hp dn l n xi nng tht kho
n thm nh th vo ci lc m hm ma gi th ny?". Mt chu ng bng sng Cu Long
ni: "Chng chu ao c c gp nh th lm ra th M Tm, M Sut, Sng thng nm, Bc
i, Nc non ngn dm"
" l mt l do p! Nhng ti nhn ln ng h - tm gi. By gi n thm nh th k cng
hi mun. Bc ch s nh th i ngh, khng tip Nhng nu cc chu quyt tm nh vy,
bc cng xin dn ng. Nu nh th ng tip th bc chu ta vo. Nu khng th bc chu ta ko
nhau i n xi nng vi tht kho". Chu gi ngi c gng mt rt xinh, v ci ming ci rt
hm, ci xung ngm ci l hoa cm my bng hng bch trn bn ni: "Bc cho chu xin bng
hng nho nh ny nh". Chu cm bng hoa ht ln mt cu g bng ting nhng v mt li
nghim trang nh li c ph ch. Chu b tng cnh hoa mt, va b va ni theo kiu bi hoa:
"Tip - khng tip - tip - khng tip Cui cng chu reo ln v mng r tht s: Nht nh nh
th s tip bc ". Th l my bc chu ti i ma i gi t H Ty n ng Phan nh Phng.
Cc chu ng np st vo nhau trc cnh cng st, im thin tht, c v hi hp lm. Ti cng hi
hp khng km, va nhm li cu bi hoa ca chu gi , "Tip - khng tip" va a tay bm
chung. Lt sau c mt ngi n ng i ra m cng. Ti l php hi: "Xin li anh, nh th T Hu
c nh khng ?". "C ". "Khng bit nh th i ngh cha?". "Va mi i ngh". Ti thong
mt cht bi ri, a tay vut nc ma trn mt, ni: "Ti mun nh anh vo nh tha li vi nh
th, c cc chu Tri sng tc vn hc thiu nhi, ngi H Ni, min Nam, Ty Nguyn mun
c gp thm nh th. Nh th c th tip c khng?". Mt lt sau, anh tr ra: "Nh th mi cc
chu vo". Anh i trc dn ng. Ti i theo anh. Cc chu xm quanh, nu cht ly hai cnh tay
ti, nh kiu tr con s b lc ng, lu ru bng qua ci sn ri si t nc ma v loang l bng
cy. n phng khch bt sng. Chng ti bc vo. Cc chu ng dn vo mt gc, nt mt lo
lng, cng thng, ngng v pha ca ra vo.
Mt pht sau, nh th t trn gc xung, n mc chnh t nh sp i d hp hoc n ni chuyn
vi mt c quan no , nt mt ti ci. "Cu ! ng !" Chng ti lu ru, cung knh chp tay
cho. "Cc chu ngi xung c i, sao li ng th" - nh th ch hng gh trc mt, v ngi i
din vi cc chu. Ngi nh bng khay tr, bnh ngt ko ra, by ln bn. Ti ng dy tha vi
nh th l do cuc ving thm bt cht ny, v gii thiu vi cc chu nh th. Nh th hi cc
chu v tri sng tc, s trng sng tc ca mi chu, kt qu ca tri Nh th chm ch nghe
cc chu tr li. Khng kh pht chc tr nn ci m, m m, ging cnh tng mt ngi ng u
ym tr chuyn vi n chu ni, ngoi t cc ni xa v thm.
Chnh gia phng l ci l si xy. Trn b t mt chic nh rng, pho tng Lnin, v mt cp
ng voi tuyt p gn trn gi g. Mt chu ngi H Ni xut xoa: "Sng con g m p qu".
Chu gi ngi ni vi bn: "Khng phi sng - ng voi y". "Tha cu, chu ny Ty
Nguyn, ngi dn tc - Ti ch chu gi ni - chu 15 tui va lm th va sng tc c ca

khc. Nh th ni: "Ngy trc tui chu, bc cng lm th - nh th ci - nhng khng c

vo tri sng tc m lm th nh cc chu u Qu chu c gn lng R khng? Hi tr bc
tng sng v hot ng ". "Tha ng, bn chu cch lng R kh xa nhng chu c n
thm lng R my ln., i thc t sng tc. Chu nghe ngi lng R k hi ng cn tr mng
n vng ny tuyn truyn, gy c s cch mng. Mt c gi lm ngh by sp voi, thng ng nh
con . C gi ha by c con voi c cp ng tht p tng ng. Khi c gi by c voi th
ng b bn Php bt vo nh t. C gi trc lc mt, trao cp ng voi cho ngi con trai c v dn:
"Cp ng ny l tng cho mt ngi cng sn v l mt nh th, tn l T Hu. Con phi gi cn
thn v phi tm c cho c T Hu trao tn tay. C nh vy cha cht mi c yn lng".
Ngi con sau i du kch nh Php, b Php nh trng thng. Trc lc hy sinh ngi con
trao li cp ng voi cho con trai nh ca mnh, dn li li trn tri ca ng ni. "Con c tm i ri s
gp ngi cng sn T Hu. Cha tin chc nh th vn sng v ang sng u trn t nc
ny". Hi nh M ng i chin trng min Nam, lm th "Nc non ngn dm", tr li thm
lng R. Chu ni c gi sn voi ln ln ni nghip cha lm du kch nh M gi cp ng voi n,
trao tn tay ng "Tha ng c phi ng cp ng voi ny khng ?". "ng y chu ". Chu gi
Ty Ninh vit truyn ngn, ng ln, mt rng rng: "Tha ng t ngy chu i hc cp mt, chu
ch thm ao c mt ln trong i c nhn thy tn mt "a con ca vn nh - Em ca vn kip
phi pha - Anh ca vn u em nh - Khng o cm c bt c b". Th m m nay khng ng"
Cp mi nh ca chu cht run ln, nghn li, lng l qut nc mt. Chu gi ngi ly trong
ti o ngc ra bn qu to vng m xp vo ci tch tr, hai tay cung knh bng li t trc mt
nh th: "Chu xin php c tng ng my qu to ". Nh th cm mt qu to ln ngm ngha
hi: "Chu ngh th no m li tng to?". "D tha v ng lm c cu th p nh qu to.
Cnh to u h rung rinh qu ngt ". "Cm n chu - nh th trm ngm ni - qu to th h bc
cn b t, n th h cc chu n ln ln bng ngn ny Cuc sng tht l tt p".
Ti ni: "Tha cu, hai gi chiu mai, tri sng tc ca cc chu lm l b mc. Nu cu khng bn
vic chu xin thay mt tri mi cu n d vi cc chu?". "Hai gi chiu ? c, cu s n. T
chc u th? "D Hi trng khch sn Khn qung ng Hong Hoa Thm. Chu s xin
n dn ng". "Cu s hi anh li xe, chc anh v bit ch thi".
Trn ng tr v nh, cc chu n ra mt cuc tranh lun v th kh si ni.
***
ng hai gi chiu hm sau nh th c mt hi trng. Ti n mun my pht. Bc vo
thy nh th ngi sau dy bn k trn bc i din vi cc chu, cng vi nh vn V T Nam, nh
th Phm H, v ng ch cn b lnh o Trung ng on. Nh vn V T Nam ng ln gii
thiu: "Tri sng tc chng ta hm nay c mt vinh d v mt phn thng rt ln. Nh th T
Hu n thm chng ta. V tui tc th nh th vo bc ng ni, ng ngoi ca cc chu. Nh th l
ngi sng lp ra Hi Vn ngh Vit Nam, sng lp ra Hi Nh vn - v tri sng tc ca chng
ta hm nay cng l mt phn cng lao ng gp ca nh th".
Ti t hng gh cui cng bc ln cng dy bn, chp tay ni: "Xin php ban lnh o tri, cho ti
c mn php ni mt li, trc khi nh th tr chuyn vi cc chu". Ti k vn tt cuc ving
thm nh th ti qua. V chnh nh cuc ving thm bt cht ny m nh th hm nay c mt vi
chng ta. Knh tha nh th T Hu, cc v i biu, v cc chu. Sau cuc ving thm nh th ti
qua, trn ng cng cc chu tr v nh, ti bng nhn ra mt iu v cng thm tha: "Th ra
nhn dn khng qun mt iu g ht, vic hay cng nh vic d. Vic d cng nh vic lnh. Bt
c ai lm c mt vic tt cho t nc, d vic nh cng c ghi khc vo k c nhn dn.
Ngun k c ny c truyn t i ny sang i khc, th h ny sang th h khc. Ging nh mt
dng sng chy lng l, tha thit trong tim thc ca nhn dn, v cng chy qua nhiu th h dng
sng cng c thanh lc, mi ngy mi thm su thm, thm xanh m, thm rng ln Lng
bit n l mt phm cch v cng ln lao ca dn tc chng ta". Nh th T Hu tr chuyn vi cc
th h nh vn nh th tng lai v th, v cuc i, vi ging chan cha hy vng v nim thng
mn. Nh th tng mi chu mt tp th T y va c ti bn khng r ln th bao nhiu.
1993
(*) Bi vit ny l di co ca Phng Qun, c b V Th Bi Trm (b qu ph Phng Qun) v
tnh pht hin trong kt t khi chuyn nh t bn H Ty v chung c Vnh Phc. Pha trn bi vit
bng ch bt st vi nt mc tm ny c r "Knh gi Ban Bin tp Tin Phong Ch nht". B
Trm chuyn di co n ng a ch m tc gi mun gi gm. V c bo Tin Phong

Ch nht ng trn s 32 ngy 10-8-2003. Vy l sau gn 10 nm bi vit mi n c ni cn

n. (BT)

4. Mt thong Vn Cao
Hi cn nh M, ti lm vic V Vn ha qun chng. Ch Bng, v anh Vn Cao lm Ban B,
cng trong ngi nh 51- Ng Quyn, B Vn ha. Hi y gi go ngoi Thi Bnh ln n 3 ng
mt k. Ngi Thi Bnh i ko nhau v H Ni n xin. Mt bui tra ti ngi ung nc ch
chn 5 xu (ghi s n) ci qun x bn ca B. Cht nhn thy Vn Cao cng vi on Vn Chc Ging vin Trng i hc Vn ha vn vai nhau, chnh chong, xiu vo i ngang qua. Ti i i
gi hai anh vo ung nc, ht thuc. Lu khng gp Vn Cao, ti sng st thy gng mt anh bc
trng nh t giy, hai m hp su, chm ru l th lm cho khun mt anh cng thm nhn hot.
Trong qun lc ny c bn nm ngi khch. H u nhn anh. V ti bit chc l h khng bit
anh l ai.
- Anh ht thuc lo i. Ti a iu cy cho anh, ni vi ch ch qun: - Ch cho ti gi thuc lo
Vn Cao chm ri thng iu, hi ch ch qun:
- Thuc lo ca ch l thuc lo Ty hay thuc lo ta?
Ch ch qun ng ngc:
- Lm g c thuc lo Ty ?
Ti ci gii thch:
- anh y mun hi thuc lo ca ch l thuc lo mu dch hay thuc lo chui. Thuc lo mu dch
l thuc lo Ty.
Ch ch qun ni:
- Th th tha ng anh, thuc lo Ty , em khng c thuc lo ta.
Mt ng khch mc ti ly gi thuc lo bc trong ti giy bng, a cho anh:
- Ti c thuc lo ta y. Chnh hiu Tin Lng, mi ng n th.
Vn Cao gi thuc lo, v mt iu b vo n, ni vi ng khch:
- "n thuc" mi ng l ngn ng ca ngi ghin thuc lo - Vn Cao rt mt hi tn sc, t
t nh khi - ng l chnh hiu Tin Lng, ng cho ti xin thm iu na?
- Mi ng c t nhin.
Vn Cao hi ti:
- Qun c tin khng, cho mnh vay 5 ng. Hai thng t sng n gi ch ton ru sung,
mun i n bt cho.
- Em ch c ba ng, anh cm tm.
Vn Cao b tin vo ti. Hai ngi ng ln, li vn vo nhau, xiu vo dt nhau i.
ng khch cho thuc lo i ngi nhn theo hai ngi i khut ng t Ng Quyn - Trn Hng
o:
- Nhn ci nc da trng bch ca ng ta m ti pht s. Chc chng cn sng c bao lu na.
Ti hi ng:
- ng c bit ng y l ai khng?
- Khng, ti on l dn Thi Bnh mi ln. T hm go ln 3 ng mt k, di nhiu ngi
t ba
Ti ni:
- ng ta l ngi vit mt bi ht m mi ln ht n, c nc phi ng nghim, k c c H.
ng khch trn trn mt:
- ng ta l nhc s Vn Cao?
- ch th l Vn Cao!
ng khch ang ung d hp nc, ngi ngn ra mt lc lu nh ngi b nghn, ri bung lng
mt cu:
- Th th cn ra th no na!
Lt sau ch Bng t trong ca B i ra. Va nhn thy ti, ch tm ly hi:
- T sng ti gi anh c thy anh Vn i ngang qua y khng?
- Anh va i cch y hai mi pht. Anh hi vay ti nm ng, ti ch c ba ng a cho anh.
- C kh thn ti khng! nh khch ngi ta i sut t sng ti gn tra.
- Khch u n m quan trng th? Chc l nh bo quc t n phng vn anh v cuc i v s
nghip sng tc.

Ch Bng nhn nh kh s:
- Khch t H Giang xung, X nghip ch bin ch. H mun nh anh Vn v cho ci nhn ch.
Ngi ta em xung 50 ng vi 10 gi ch loi 1. Ch mi khng c th l ngi ta em tin,
em ch i nh ha s khc.
Nghe ch k ti cng thm tic cho anh. 50 ng vi 10 gi ch H Giang loi 1. Chao i, tht ng
tic!
Hm sau ti gp Vn Cao, k li chuyn hm qua, hi anh:
- Sao anh li b d mt ci n t hng ngon lnh th? Hay anh qun?
- Mnh nh ch, ch cn ngoch trong na ting l c 50 ng Nhng mnh b i lang thang ung
ru sung vi thng Chc v phi hi vay con gi.
Anh lc u:
- Mnh rt cn tin m cng v cng chn tin
***
Ti c qun i cch mng gio dc t ngy cn l mt thiu nin: "Nhn ti l bu vt ca T
Quc. Nhng ngi lnh chng ta c nhim v phi chm nom, sn sc, bo v h nh con ngi
ca mt mnh".
Nm ti 17 tui l lnh trinh st ca Trung on 101. Ti c c vo i bo v cho mt nhm vn
ngh s c tn tui vng t do khu Bn i thc t chin trng. Chnh u trung on Trn Qu
Hai n ch th v dn d chng ti nh vy. Lc chin trng Tha Thin bom n y tri,
cht t. Sau hn mt thng i chng ti hon thnh xut sc nhim v trn giao. Hn mt chc
trn cn vy rp ln nh nhng bn gic khng ng c ci lng chn ca vn ngh s. i bo
v chng ti c 8 ngi, hy sinh mt hai. Cn ti th b thng cng chn, sut na phi ca trn
u gi. Bao nhiu nm thng tri qua, ti tr thnh ngi lnh gi u bc, nhng li dn d ca
chnh u ngy vn cn ti nguyn trong k c ca ti.
Nm nhc s Vn Cao 60 tui, ti c lm bi th chc th anh, trong c on nh sau:
Chng ti thng m n anh
Nh tr nh m n nhng anh hng, truyn thuyt
Chng ti thng m
Mt hm no nhc s Vn Cao b bn
b vy sng gic
Chng ti s xng ra ly ngc che n
cho anh
Chng ti thng m
Trn chin trng qu hng Tr Thin
Chng ti s nh mt trn lng danh
t nc
Trn sng Hng, sng Thch Hn, sng B
anh v anh vit trng ca
Nh Trng ca Sng L!

5. Chuyn vui v trit gia Trn c Tho (1)

Anh Cao Xun Ho, nh ngn ng hc, bn ti t my chc nm nay. Anh va l hc tr, va l
hng xm ca trit gia Trn c Tho, trc ng Hng Chui v sau ny khu tp th Kim Lin.
Anh k:
- Mnh ang ngi dch sch bng ngi thy mi chy kht. Nhn sang bung thy Tho, thy khi
tun ra cc ngch ca. Mnh ht hong x ca vo. C gian bung m mt khi. L lng nht l thy
Tho ang ng bn ca s, gia m khi, hai tay vung vy, ming lm bm c thoi, nh ang
trnh by mt vn g vi c m ng v hnh trc mt. Mnh gi git: "Anh Tho! Anh
Tho! Bung anh ci g chy th?". Anh Tho git mnh v ng ngc nh va b nh thc khi cn
m ng: "Chy ? Ci g chy; u nh? khi u m nhiu th?". "Th khi ngay trong
bung anh ch u". Mnh xng vo gia m khi, tm quanh gian bung. Mt lc mi pht hin
ra ci bp du nm khut sau t sch, trn bp mt ci xoong nhm b nung rc. T ra thy nu
cm, cm cn, qun c y vung, qun c tt bp. Xoong cm nu mt ba n c ngy, chy thnh
than v ang bc mi m kht lt. Phi vt v lm mnh mi tt c ci bp du nng ry, v bng
c ci xoong than cm ra khi bung. Mnh khng bng th thy c th dng tay khng m b ci
xoong "Anh ang lm g m mi m th?". Mnh hi. Thy g cp knh ra khi mt, lau lau vo
vt o, ni: "Mnh ang ch gii mt chng ht sc l th v quan trng trong ton b trc tc
ca H-ghen". Ri thy ngi lun vo bn vit nh khng cn nh g n v ha hon cht
ngi sut na xy ra.
Thy tng gc ba. Cc gian bung khu tp th c thit k rt ging nhau. Mt bui tra thy
i ch v, tay xch ci ln ng m rau mung, my ba u ph, chai nc mm Mi tro ln
n tng hai, thy gian bung cnh cu thang ca khp h, thy y ca bc vo; ca bung ca
thy cng thng khp h nh vy.
Ngi ng tr th thi thong cng c th vo nhm bung. Nhng va bc vo h nhn ra ngay.
Thy Tho th khng. Mc du vt dng trong bung ny sang trng gp mi vt dng trong
bung ca thy. Ring ci ging ca thy, hp m tri chic chiu mc meo. Cn bung ny
ging rng gp i, tri vi hoa sc s. Thy thn nhin ci ln xung nh, nm ln ra ging,
mt l ng nhn ln trn nh, v thng c hai chn lm bi ln vi hoa. Ch ch nh qut tc
ngoi hnh lang, bc vo, tr mt nhn: "Anh Tho vo chi lc no m em khng ?". Thy
hi ngng u ln, nhn ch ch nh, mt nhn li, ni: "Xin li ch, ti va i v hi mt. C g cn
trao i, mi ch n chiu". "Nhng y l phng nh em kia m?". Thy ht hong ngi dy,
nhn quanh bung, v ng ngc: " nh, cht tht! ng l ti nhm Thnh tht xin li ch".
"Mt hm, thy gi mnh sang - Ho k - Ti c em nghe ci ny, ri em gp kin xem, ti vit
th c cha" Mnh chun b nghe mt thin kho lun trit hc.
Nhng t ra l mt bc th gi U ban nhn dn khu ph v ban lnh o khi ph. Th c vit
vi vn phong chun mc, chnh xc ca mt thin bt k trit hc. Ni dung tm tt ca bc th
nh sau: "Sau khi b ti mt, trong khu ph c d lun Trn c Tho i x vi b khng tt, b
m khng thuc men; chm sc khng chu o nn bnh tnh ngy cng trm trng Ti xin thanh
minh l d lun khng ng. Ti nui dng b ti rt tn tnh, lc b ti m, ti lo chy
cha thuc men y , mc du hon cnh kinh t rt eo hp. Nu cn thit, U ban cho ngi n
iu tra cc h hng xm xc minh kin trnh by ca ti v.v". Mnh ngi ngn ra, nhn thy
v t hi: "Khng bit thy in cha y?". Mnh hi: "Nhng vic ny cn thit g m thy
phi mt cng n nh vy?". Thy nhn mnh, mt chp chp sau cp knh trng, c v ly lm l
sao cu hc tr mnh li t ra mt cu hi ngu ngc th? Thy cn thn gp bc th t vo phong
b, ni: "Vic ny theo ti rt cn thit. chnh quyn ngi ta khi hiu nhm o c ca ngi
tr thc".
Sau ngy ng c mt t lu, thy mun dp b nhng vt dng thng dng ca b, v gian bung
qu cht chi. Nhng mt mnh thy khng sc chuyn nhng vt dng kh nng t tng gc ba
xung sn.
Mt bui tra, thy i u v, thy my ch bun ch chai ng nt ngi tm tm trn bi c, son
xp nhng vt dng mua c. Thy quan st c rt nhiu th m mnh ang mun b i. Thy ni
vi cc ch: "Ti c mt s c b i ging nhng th ny, nhng khng mang xung c. Ti

mun nh cc ch khing gip, c c khng?".

Cc ch vui v nhn li ngay. Ging, t bup-ph, gh u, gh ta, chu thau, chn mn, o qun,
giy dp c a xung, cht thnh mt ng ln. Cc ch li cn gip thy qut tc gian
bung kh tm tt. Thy rt cm ng trc lng tt v nhit tnh ca cc ch. Thy ni: "Ti
mun phin cc ch mang nhng c ra khi sn. Vt ngn ngang , b con trong khu tp
th h ph bnh lm mt trt t, v sinh cng cng. Tin cng bao nhiu, cc ch cho ti bit". Cc
ch ni: "Ch em chng ti thy hon cnh bc neo n, dn dp gip bc, chng phi cng x g
u ". Mt gio s i hc tng trn, nhn xung ng c di sn, tic ngn ngi: "Ging
t, chn mn cn tt th kia, sao ng y li khng nh mnh khing gip!". Cn thy th phn khi
ra mt v khi tn ng tin cng no m gii quyt c mt vic sc mnh khng sao gii quyt
ni.
Thy gi Cao Xun Ho sang xem gian bung va c dn sch c gt g c : "B con lao
ng tht tt, tht t tm, tht ng knh trng".
D c n hai nm ti khng n khu tp th Kim Lin. Ln ny tr li, ti ngc nhin thy ci qun
ca b c mm di gc x c, m mi nm trc ti thng gh ht thuc ung nc, vn cn
nguyn . Ti vo qun ung chn ru thay ba n sng. B c ang rm r ni chuyn vi
my anh xch l, chc l nhng khch quen "Con chu nh ti n va sm c ci ti vi mu ni
a. Ti hm kia, bt dy d xong, bt ln thy ang chiu cnh tang l mt ng tn l g g Tho .
Ngi ta gii thiu ci ng Tho ny l nh trit hc ni ting th gii, lm n su, by chc, chc
no cng di di l, chc l ton chc to c tng hun chng c lp hng hai. ng ta sang tn
bn Ty m cht, c Ty c ta u lm l truy iu, ton b cp cao, c danh gi n d Trong
khu nh B6 ng kia cng c mt ng tn Tho, nhng li thi nhch nhc qu my anh cng nhn
mc cng. Ma rt th o bng s s, ma nc th b ba nu bc phch, qun ng cao ng thp, chn
dp cao su t quai, u m l sm sp, c i ci xe p "P-gi con vt" m my b ng nt cng
ch. Tht ng nh anh h lm xic? Mt c vc ln tri, p xem thinh thong li tm tm ci
mt mnh nh anh d ngi Mt bui tra nng chang chang, ng gh vo qun ung cc nc
ch xanh, ti hi: "ng i u v m nng nom vt v th ". ng ni: Ln ch Hng B
mua ci un. Ti hi: Th ci ng u c ri? ng quay li nhn ci "pocbaga", mt c ngn t
te. Ch cn c si dy buc! Ci n ri u ht dc ng, chng cn ly mt que Ngh cng ti,
gi ngn y tui u m phi nu ly n, khng v, khng con y, cng l Tho c y, m
Tho mt ng th cht danh, cht gi, cn Tho ny th sng c cc trn ai". B c chp ming
thng cm: "Mt vi nm nay khng thy ng p xe ngang qua y, d cht ri cng nn".
Ti ung cn chn ru, ci gp chuyn: "Ci ng Tho m b k chnh l ci ng Tho ngi
ta chiu tang l trn ti vi". B gi bu mi: "ng ng tng ti gi c m ni lm ti!".

6. Hnh trnh cui cng ca mt trit gia

Ci cht l mt iu khng khip. Khng ai khng nguyn ra ci cht. Nhng ln ny ti phi t n
ci cht. V mt l, nh ci cht m ti v rt nhiu ngi khc trong nc, qua cc bo ch: Nhn
dn, Vn ngh, Gio dc thi i c bit rng t nc chng ta tng sinh ra mt trit gia
tm c quc t V y l "mt con ngi siu vit ca Vit Nam nh, m cn ng cho nn
vn ha Php t ho. Con ngi cng c phn cu thnh ca chung nhn loi" (Li gio s i
hc Nguyn nh Ch trong mt bi vit ca ng).
Chng ti c bit nhiu tc phm trit hc ca trit gia c xut bn Php, Anh, M,
Ty Ban Nha, Nht, c, Hunggari Mt s nc chu u ngh c mi trit gia sang
nc h vit thm nhng tc phm trit hc khc, Vin Hn lm c mun mi trit gia sang
trao i vn con ngi, v Hghen. Chng ti c bit, ngay sau khi Cch mng thng 8 thnh
cng, trong mt cuc hp bo ti Paris mt phng vin hi trit gia: "Nu qun i vin chinh Php
b ln t nc ng, th nhn dn ng s n tip nh th no?". Trit gia tr li: "N sng!". V
vo nm 1949-1950, khi nhng ngi lnh chng ti, nhiu ngi va c va nh vn v khng t
ngi cha thot nn m ch, th ti t Php, trit gia lun bn vi ng J.P. Sartre - mt trong
nhng cy i th trit hc v vn hc Php v ch ngha Mc v ch ngha hin sinh. Trit gia y
bo v mt cch kin quyt s ng n ton vn, v song ca ch ngha Mc Trit gia cm
v kh trit hc chia la cng qu hng trong cuc khng chin trng k. Cm thy nh vy vn
cha , nm 1952, trit gia t b tt c vinh quang, tin bc, tin nghi v phng tin nghin
cu hc thut, tr v T quc theo con ng Paris - Lun n - Praha - Matxcva - Bc Kinh Vit Bc cng c n rau tu bay chm mui vi chin s v cng run nhng cn st rt rng
V trit gia nhn cng tc ti vn phng Tng b th ri u vin ban Vn s a - nay l Vin
Khoa hc X hi Vit Nam, Ph gim c Trng i hc S phm Vn khoa, ch nhim khoa S
trng i hc Tng hp H Ni, chuyn vin cao cp Nh xut bn Chnh tr Quc gia.
Nm nay ngoi by mi tui, trit gia bay sang Php hon thnh tc phm trit hc
Mcxit quan trng ca i mnh: "Vn con ngi v ch ngha l lun khng c con ngi".
Trit gia trt hi th cui cng ni t khch qu ngi, khi tc phm cn vit d dang Trit
gia c tn l Trn c Tho. Ln ny trit gia tr v T quc trong khoang hnh l my bay, chim
mt ch ht sc khim nhng. Trit gia ha thn thnh tro nm trong ci bnh bng kim loi sn
mu xanh thm hi ging mt chic cp bng v cng to bng c .
V n H Ni, v khng gia nh v con v khng c c quan no v trng i hc no trc y
trit gia tng cng tc v ging dy nhn v nh hoc qun, nn trit gia phi tm tr di
ci gm cu thang ca nh tang l thnh ph 125 ng Phng Hng, H Ni.
c bit tin ny ti tm n thp hng v l trit gia vi lng ngng m su sa i vi mt nhn
ti ca t nc.
Gm cu thang nh tang l thnh ph ta ta ci hang v c ngn thnh ba hc, mi ci hc l
mt phng dnh cho c cc bnh tro hi ct tm tr trc khi c ngi n nhn. Ba phng tr phn
thit k v trang tr ni tht u ging nhau. Mi phng rng chng by, tm thc vung. Trn
phng thp, dc v pha trong theo dc ca cu thang. Mt ci b xi mng, qut vi vng v
gia trn l mt qung en m khi hng. Bn trn trn l nhng bc cu thang ln tng hai ca
ngi nh. Ting giy, ting guc ln xung, ln xung rm rch
Trit gia tm tr phng s ba, k t ngoi ca vo. Tuy cc phng khng s phng, nhng
khng c ca nn cng d tm. Bnh tro t trong ci hp cc-tng xung quanh pht giy iu.
Trc bnh tro l bt hng, sau bnh tro, trn tng dn tm giy iu vi my ch nho nguch
ngoc. Lc ti n th hai phng mt, hai u b trng, v hnh nh lu khng c ai thu, v c
hai bt hng u gy guc chn hng.
Nhn ci b xi mng, bt hng, hp cc-tng ng bnh tro, tm giy iu dn trn tng vi my
ch nho nguch ngoc, nghe ting giy guc rm rch, st ngay trn nh u, ti bng cht nh cu
th ca Oant Utman trong tp "L C" thin ti ca ng: Nu cht, ti xin ph thn cho bn t
ti sinh lm ngn c ti yu, hy tm di giy ca cc bn. Ti c bit, trit gia l ngi
chim k lc thi gian tm tr y. Nm mi ngy m. V mi ngy m tin thu phng l 5
ngn ng. Ti ni vui vi mt cn b ca cng ty: "Th ny th gi tin phng t bng khch sn
ba sao ri cn g, Anh ta ci: "t sao bng. Tin phng khch sn ba sao mi ngy m t nht l

mt trm nm chc ngn. Nu khch quc t thu, tr bng th gi cn cao hn". Ti ni:
"Nhng din tch phng cc anh l din tch tranh th, cha y mt vung, khng gian ch hn na
thc khi. Khch thu phng khng phi dng n ging, m, chn mn, ti vi, t lnh, in
thoi ring, my iu ha nhit , toa-lt, nhn vin phc v tnh chi li, theo ti cn t hn c
khch sn 5 sao".
Trit gia phi tm tr lu nh vy l ch quyt nh trn, c c a vo Mai Dch hay v Vn
in. Ti tnh rng nu tro trong bnh kia bit ni th tro s ni: "Ngi cch mng khng nn i
hi hng th qu nhng tiu chun m cch mng quy nh. Ti mi tiu chun Vn in
sao li c i hng vt tiu chun Mai Dch? Thi c quyn c li lm h hng bit bao
nhiu con ngi tt! Nn a ti i sm ngy no hay ngy y tn km tin ca nhn dn!"
Sau nm mi ngy ch i, tn mt hai trm nm chc ngn tin phng, trit gia c trn
quyt nh a v mai tng ti khu A Vn in, khu vnh vin, hng th ng tiu chun quy nh.
Sng ngy 20-6-1993, ti may mn c cng vi b con thn thch, my ngi hc tr xa, ngi
v c tng tt nghip i hc Sorbonne ca trit gia, v mt s cn b lnh o ca Nh xut bn
Chnh tr Quc gia, a tin trit gia on hnh trnh cui cng ca i ng.
Khu A ngha trang Vn in c hng nghn ngi m xp thnh hng thng tm tp, c xy ging
nhau, ging ht nhng cn h khp kn ca cc khu nh lp ghp.
Cc hng m c u kn ch, nn m ca trit gia "c nh gi l mt trong nhng nh trit
hc hng u ca th k" "Tun bo Vn Ngh thng 5- 1993), tc gi phng php hin tng hc
ca Hussen, hin tng hc v ch ngha duy vt bin chng, ngun gc ngn ng v thc trit
hc i n u l ngi m m u cho mt hng mi.
Nhn ngi m n c ang xy trt d dang, ti thm ngh "Trit gia nm ngay u hng li ha
hay, ging nh tng trt ca khu nh tp th cao tng. ng s trnh c ci nn v.o nhm m
ngi khc, nh ngy cn khu tp th Kim Lin, ng tng ba nn ng thng xuyn vo nhm
phng cc tng di".
M ca ng kh c bit. Bnh tro c t trong tiu snh, tiu snh c t di khun huyt
bn trn c np b tng y kn. Nh vy l ng c mai tng theo cch cc nh giu c xa: trong
quan ngoi quch. y c l l s xa x c nht trong cuc i trit gia qu thanh bch ca ng,
m nu bit c, ti tin chc ng s kch lit phn i
Lc bnh tro h huyt, ti chm nn hng l ng, v khn thm: "Anh Tho i, xin anh ng qu
nghit ng vi bn thn n th Vi tt c cng tch, ti nng, tr tu trc vit v nhng tc phm
trit hc m anh trn i dng hin cho T quc, cho nhn dn, cho s ton vn v song ca ch
ngha Mc, th anh cng c quyn c hng mt cht xu xa x nh vy".

7. Nh th vi t tham nhng
Cch y nhiu nm Mt bui tra ma h, ti ra bi An Dng pha ngoi sng Hng, tm
thm nh th on Ph T, tc gi bi th bt h Mu thi gian. Nm nh th ngoi 70 tui.
Nng h thiu t nng n ngt th. Ti tht s kinh khip khi thy ng tc bc trng, ci trn,
thn nhin ngi c sch trn bc phn g mt, me cho m hi chy m a trn mt, trn lng,
git git t chm ru xung nhng trang Ngi nh bp b ca p-en. ng t sch xung tip ti
ng gn nh dc ngc chai ru mi c y mt chn, v s cho ti mt na. Ti c ng nghe
bi th va mi vit v ti khng chin. c n cu: Gia chin khu v vng i kht, C tiu
i ti ch cn mt vi rng, ng t chn ru ung cn xung, ngt li ti: "Ch v nhng
ngi lnh - ch cn mt vi rng" cc cu m nm mnh ng vi thng Trn D Chu
Cu c bit Trn D Chu khng?" Ti ni: "Nhng ngi lnh chng Php bn em, ai m khng
bit Trn D Chu". Hn l i t Cc trng Cc Qun nhu, trng coi vic n mc cho ton
qun. Ngy chng ti thng gi: "Mn Trn D Chu", v mi ci mn lnh hn n cp mt hai
tc vi, nn h ngi ln l u ng trn mn; "o mn trn th Trn D Chu" v hn n cp bng
lt trong o, trong mn v thay vo bng bao ti Nt mt ng vt sa sm khi nghe ti nhc li
nhng chuyn . K nim mt thi ho hng nh gic cu nc bt ng p n, cp mt gi nua
ca nh th le nh gin d. ng k:
Ma ng nm 1949, ng chin khu Vit Bc. L nh th, ng cn l i biu Quc hi kha I.
ng cng vi mt on nh vn i thm v y lo cc n v b i va nh gic tr v. ng
khc nc ln khi thy cc chin s b thng thiu thuc men, bng bng, v hu ht chin s u
rch ri, "v vng i kht", "ch cn mt vi rng", m ma ng nm tit tri chin khu lnh
ti mc nce ng bng ng tr v c quan chn t chn ro th nhn c thip mi ca Trn
D Chu, n d l ci m hn ng ra t chc cho cn b cp di c bit thn cn, ph trch
cng tc vt t, tn l L S Cu.
ng bc vo phng ci m c ng mnh nm m. Ci hi trng dng bng tre na, lp l gi,
sng trng nhng dy bch lp to bng c tay. Trn nhng dy bn di tt tp, xp kn chim quay, g
tn, vy bng, nm hng, gi ch, tht b thui, ru ty, cc thu tinh sng choang, thuc l thm
ho hng. Ban nhc sng ca nhc s Canh Thn c mi t khu 3 ln tu nhc ro rt
Trn D Chu mc qun phc i t chong ln, ci nga n d ci, theo sau hn l mt v s
cao ln, sng "cn bt" eo x bn hng. Tn khch ngi cht kn hi trng, mt hau hu nhn bn
tic. Ru vang rt y cc cc. V ch hn Trn D Chu oai phong, n, y quyn uy
bc ra tuyn b lm l thnh hn cho i v chng m hn u, v trnh trng mi tn khch
nng cc trong ting nhc vang lng. Nhn thy nh th ngi bn u, hn lin ti ci gii
thiu: "m ci hm nay c mt v khch c bit l ng on Ph T, nh th c phch ca
nhm Xun Thu Nh Tp. Xin mi nh th ni ting ln c mt bi th mng c du ch r v
qu v tn khch".
on Ph T ng ln, mt m m nhn cc ru vang nh mu y trn trc mt ng
bng thy gin run ln vi ngh: "Bn v bin n mt y quyn uy ny, quen coi thi s l k
n bc, v th l mn trang sc, mt th gia v cho ba n ti li ca chng thm ngon ming
Chng s c th dy cho mt bi hc ch ng!". ng ngng ln, nhn thng vo mt Trn D
Chu, ni ln, nhn mnh tng t mt cho tt c nhng ngi d tic ci u nghe thy: "Ti xin
c tng v ch hn, c du ch r v tt c cc v c mt hm nay, mt cu th hay nht m ti va
cht ngh ra" Khp cc bn tic dy ln ting x xo tn thng: "Hoan h Xun Thu Nh Tp!
Hoan h thi s on Ph T!". Chc phi hay hn cu nghn trng e l phng qun vng (1)
Ch cho ting x xo im hn, nh th ni tip: Cu th nh sau: "Ba tic ci chng ta sp chn
y hm nay, c dn bng xng mu ca chin s! "Lo", Trn D Chu mt vt ti nht qut
to. Tip lin theo l tn v s ca hn xng ti tt bp vo mt nh th. Nh th lng l rt khn
tay lau mt, nm khn xung t, ri nh vo cc ru nh mu y trn trc mt, v nh c
bc ra khi phng ci.
Ngay m hm , nh th vit mt bc th di gi ln H Ch Tch, trnh by ton b s vic.
Mt tun sau ta n qun s c thit lp cng ti khu vc hi trng . Trn D Chu b iu ra
trc vnh mng nga, ci u nhn ht mi ti li, v lnh n t hnh v ti tham nhng. H Ch
Tch t tay k vo bn n t hnh. l bn n t hnh u tin m Ngi k, k t ngy

Ngi ln nhm chc Ch tch nc (2).

"Th cn ch r L S Cu?". Ti hi. "Hn t st trong nh t khi phi phi mt trc vnh
mng nga". Ti nng chn ru cha kp ung, dng ln nh th v ni: "V cng cm n anh.
Anh lm vinh quang cho thi s ca t nc. Ngi u tin ng n chng him ha tham
nhng tn hi t nc khng phi ai khc, m chnh l thi s, m chng mt cch can m, d
di v quyt lit bit chng no!".
Ch thch:
(1) Cu th trong bi Mu thi gian.
(2) Tn trng tc gi qu c, chng ti in nguyn bn tho, song nhn thy c mt vi im cn
ni thm. Theo t hu ca Bo tng H Ch Minh th thi gian xy ra v n Trn D Chu l cui
nm 1950. Trong bin bn cuc hp Hi ng Chnh ph cc ngy 15, 16 v 17-11-1950 do H
Ch Tch ch ta, mc th 35 kim im v n ny. Ti y Ngi pht biu: "Chng ta sinh ra
trong mt x hi phong kin v thc dn. X hi ham danh, ham li. Danh li d lm h ngi.
Danh li l tp qun. By gi chng ta dng cn b ci to x hi m khng c chnh sch ci
to cn b, y l khuyt im".
iu na l chng ta khng c s ph bnh v t ph bnh. Chng ta hay n n nhau nn ch bit
mnh thanh lim l .Quan nim thanh cao t th th l khng u. Tt c chng ta phi ph trch
trc nhn dn".
Mt im na m theo php lut, bn n t hnh ch do ta n x. Ch tch nc ch k sc lnh i
vi n xin n x. Trc v n Trn D Chu c mt sc lnh do Ngi k bc n xin n x
mt n t hnh xy ra min Trung.
Cha thy c sc lnh no ca Ngi lin quan n v n Trn D Chu.

8. Cht ngha c cng

() Cch hn mt thng trc, v ti n thm ch Khim lc ny m lit ging. Ngoi cn
ng biu ngi m, ti gi biu nh th na lt ru. Nh th hi v ti: "Thng Phng Qun
cht ri hay sao m lu nay n khng n thm ti?,. Ch Khim a mt lm chng, ni: "ng
chp lo ta lm g mm ming lc no cng c a nh th". V ti k li chuyn ny v c
gin s c mm c ming ca ng. Nhng ti th rm nc mt v cm ng. Ti thy ng sau
li ra c y l tnh thng qu ca ng i vi ti - "Mnh l ci con kh g m c nh th
on Ph T thng qu lm vy?". Ti thm ngh th v lng xn xang tnh cm bit n
By gi nh th qua i. Nh li tt c nhng chuyn , ti cng bun ru hn v v phng
gip gia nh ng trong cnh tang gia cng qun. Ti lc li khp nh xem tm c vt g sm
mai em bn. Nhng cnh nh ti cng chng hn g cnh nh ng. Vt dng c gi tr nht trong
nh ti l ci xe p mi-ni c nt, em bn cha chc ni hai chc nghn.
Ci kh l ci khn. Trong u ti cht le ln "sng kin": Nghe ni on Ph T tng l i
biu Quc hi kha I, vy mnh s ln thng Quc hi xin tin lm ma cho ng. Sng kin c v hay
y, nhng ngh i ngh li, ti thy kh lng thc hin ni. Ti ly t cch g ln tn Quc hi
xin tin cho ng? Ti khng phi l b con rut tht, khng phi h hng, cng khng phi l bn
ca ng Ti khng c chc danh g trong cc on th vn hc ngh thut Xut thn l mt
ngi lnh trinh st ca mt trung on thin chin, ti thng b kt vo nhng tnh hung him
nguy tng chng khng li thot, nhng cui cng vn thot. Qun i rn gia cho ti t thu
thiu mn ci ch: hy tm cho ra mt k h nhng chn tng kin c nht, chui qua.
***
Mt gi sng, trn trc trn Chi ngm sng, ti tm ra k h . Nhng k h ny l mt h
sch, v n vi phm nghim trng o l con ngi v nh vn: Ni di. Ngh vy, ti cm thy
chn tay. Nhng thi gian gp qu r, ch cn mt bui sng ngy mai Ti t an i: Mc ch s
bin h cho phng tin. Ti bt n, tm giy bt v sng tc mt bc th:
"Knh gi ng ch L Quang o, Ch tch Quc hi nc Cng ha X hi Ch ngha Vit Nam.
Knh tha ng ch, ti xin bo vi ng ch mt tin bun: ng on Ph T, nh th, nh vit kch,
nh dch thut, v ng thi l i biu Quc hi kha u tin ca nc Vit Nam Dn ch Cng
ha, th 80 tui, t trn ngy hm qua. Ha v n ch. V ng l ch Nguyn Th Khim va
mt cch y hai thng. Sau ngy v mt, ng on Ph T tm gp ti v ni: "Mnh cm thy nh
ngn n cn du, li bc, cha bit tt lc no. Tm mi tui ri, cht khng phi l iu ng
s, ch s mt ni n lc nm xung, cc con chng bit ly g lm ma cho b. Bi vy mnh u
thc Phng Qun mt vic. Nu mnh nm xung, th Qun hy vit th ku ng Ch tch Quc hi,
trnh by hon cnh gia nh mnh, v chuyn li mnh n vi ng: "Nu Quc hi cn nh n
tnh c ngha xa, th xin ng mt c o quan v mt cht tin mai tng". By gi ng on Ph
T nm xung. Ti xin chuyn n ng ch li u thc ca ng. Mong ng ch lu tm gii
quyt. Hai gi chiu mai, gia nh ng on Ph T s a ng v Vn in. Nay knh th, Phng
Qun".
Trong cuc i lm vn ca ti, cha bao gi vit mt on vn no m ti phi n o, cn trng
n nh bc th ny. Ti chp i chp li bc th nhiu ln, cn nhc tng ch mt, sa cha, thm
bt.
Ti chp li bc th vi nt ch nn nt, a ch ngi nhn, vi dng ch trong ngoc n:
"Knh nh Ban chp hnh Hi Nh vn Vit Nam chuyn".
ng h ch 3 gi sng.
Ti n Tr s Hi Nh vn vo u gi lm vic May mn nh vn Xun Thiu cng va n. Ti
trao bc th v ni gn nh nn n: "Anh c gng chuyn th n tay anh o vo bui sng nay,
anh y mi gii quyt kp". Xun Thiu xem bc th ri trao li cho ti, ni: "Khng n thua u
Qun. Chuyn tin nong u c th gii quyt mt cch chng vnh, d dng nh vy?".
Ti but ming c cu th ca Uytman: "D cho ai tht vng v ngi - Ta, ta vn i i tin
tng" Ti ni: " th ti s ln thng Quc hi gp anh o". Ti dt xe n thng chi gc, c
ly dng i tht chng chc.
Anh cng an gc trc Tr s Quc hi (33 Ng Quyn) bc ra hi:
- C n c vic g ?

- Bo co ng ch, ti mun gp Ch tch L Quang o.

- Chc c mun a n kin phi khng?
Ti on anh ta cho ti l mt lo nng t lng qu ln. M cc c nng thn tm ln n tn
Quc hi th ch c mi vic l n khng co nhng chuyn b bi ca chnh quyn a phng.
- Khng, ng ch . Ti khng c chuyn kin co g u. Ch cn gp ng Ch tch t mt
cng vic cn thit.
- Th th mi c dng xe ng kia ri vo gp bc thng trc.
ng gi thng trc sau khi nghe ti trnh by vn tt, lin tr li vi ging Qung Tr c st:
- ng L Quang o v ng V Mo mi v Hi Phng chiu qua kim tra vic chun b bu c
hi ng nhn dn cc cp
"Th th khng n thua g ri anh T i Anh en qu, en cho n cht. Anh dch " v en" m
s anh ch nhn c ton phn en Ti ht sc vi anh, nhng s phn c an bi
Mong vong linh anh ng gin ti".
Ti a phong th v b "Tui th d di", nh ng thng trc chuyn gip cho Ch tch L
Quang o ng ta ln mc knh, c tn ti trn phong b th. ng ngng mt ln hi: "C phi
Phng Qun "Vt Cn o" khng?"
- ng ri
- Do ni nom gi hm h. Cu qun t ri ?
Ti chm ch nhn ng, lng ly lm l: " mt ni uy nghim nh th ny sao li ny ni ra mt
anh quen bit hng ngi nh mnh?"
- Tht tnh mnh khng nh c Ti bi ri ni.
- V y ung chn nc , ri ta nhc cho m nh. Cu l lnh "Trm l mt", t l lnh "Chn
lm". Cu c nh trn phc kch on cng-voa gn n Ha Lc Nam, chin dch Phan nh
Phng nm 1952 khng?
- C, c, nh ri
- Lc thu chin li phm, cu vi t ginh nhau khu ga-rng, cu p t mt c gia bng, t nn
cu mt c v quai hm, nh cha?
- Nh ri, nh ri M ngy xa t nom cu to con hn
- X gi th ngi phi teo tp li nh tri mp kh Ra cu gp ng o c vic chi?
Ti trnh by tm tt cu chuyn v ni: "Th m ng o li i vng, c ht hi khng?
- Cu c ngi , cha chi d ch bi. T thy hi cn lm lnh "Trm l mt" cu coi b cng c
hn:.. t gi in thoi cho ng Ph Tng bin tp bo "Ngi i biu nhn dn", hi kin
ng ta, liu c gii quyt c khng?
Ngi chin hu c ca ti gi in thoi, quay li nhn ti gt gt: "ng y mi cu ln gp. iu
ni l c hy vng y. Ch cu i ln tng gc hai, thy gian phng ngoi ca c tm bin Tng
bin tp. ng ta ang ngi ".
Ph Tng bin tp bo "Ngi i biu nhn dn" km ti vi tui, tn l Th. Anh Th khng
nhng bit on Ph T m cn bit c chuyn ng l ngi u tin ra tay chng t nn tham
nhng, trong v Trn D Chu v L S Cu, t thi chin khu Vit Bc.
c xong bc th gi ng ch L Quang o, anh Th ni: "y khng phi l chuyn ngha c
m cn lin quan n nh hng chnh tr Anh Phng Qun ngi y ch ti mi pht, ti chy
i mi mt s cn b ch cht ca c quan. Chng ta s cng hp bn cch gii quyt trong khi anh
o i vng". Lt sau ti c mi vo phng hp.
Ngoi anh Th c V trng V Ti chnh, V trng V Chnh sch, mt chuyn vin c trch
nhng vic t xut ca U ban Thng v Quc hi.
Bc th gi ln ng ch L Quang o c anh Th c to ln cho tt c cng nghe. V trng
V Chnh sch trc nm mi tui, ngi cao gy, nh mt sc so, ni: "Trc khi bn bc cch
gii quyt, chng ta phi cn kim tra xem ng on Ph T c phi l i biu Quc hi khng
" ng ng ln ra khi phng hp mt lc ri tr vo, tay cm cun s dy cp, ba bc vi c
ch m vng. ng t cun s trc mt ti, gii thiu: "y l K yu danh sch i biu Quc
hi t kha I n nay. Tn i biu c xp theo vn A, B, C. on Ph T, ta tra vn T. ng lt
gi k yu tm vn T. Chng ti cng chm u trn ba trang vn T. Khng c tn on Ph T.
Ti ti mt D tm li ln na. C tn Nguyn nh Thi, Phan T nhng on Ph T th
khng. Ti hong s tht s. Tht ra, vic on Ph T l i biu Quc hi kha I th ti cng ch
nghe ni vy thi, ch cha bao gi hi thng ng Nu on Ph T khng phi l i biu Quc

hi th nhng con ngi sc so ny s nhn ra ngay s gian di ca bc th. Nh vy th ti t

chuc ly mt hon cnh ht sc l bch. Ti cht ngh: vn cn mt tia hy vng. Ti ni: "Nhng
nh th on Ph T chi l i biu c my nm, sau ng b thnh" V trng Chnh sch
ni: "y l K yu. Trong s ny c c tn Nguyn Hi Thn, Nguyn Tng Tam, V Hng
Khanh".
Lc ny ti ch mun chui xung t. Ti lp bp, p ng: "Vic ny ti nghe cc anh Hi Nh
vn ni chc lm. C l ti v hi li anh Nguyn nh Thi xem sao. Anh Thi cng l i biu
Quc hi kha I". Ming ni, chn ti dm ng ln, ct lm sao rt c ra nhanh khi gian
phng hp. Bt cht ti nhn thy trong s K yu c mc: Nhng i biu Quc hi o nhim.
Ti hi hp ni: "Th tra cu mc ny xem c tn ng T khng?"
Ngn tay tr ti ln dc theo cc hng tn "on Ph T y ri!" - Ti ni gn nh reo. V
trng Chnh sch xem xt li ln na, ri gt u: "Qua khu kim tra, ng on Ph T ng l
c danh sch trong i biu Quc hi. Nhng ng o nhim t nm 1951. Chng ti khng cn
trch nhim g v ng, nn khng c chnh sch cp tin lm tang l cho ng"
- Chnh sch t nc qu trng nhn ti - Ti nng ny ngt li ng. - Tuy ng o nhim, nhng
trc ng l nh th u tin ng ln chng t tham nhng. V ng chng mt cch tht can
m. ng vch mt Trn D Chu, i t Cc trng Cc qun nhu ph phn trn xng mu
chin s. Trn D Chu b x bn nh chng ta bit
Cm thy chng y l l cng cha thuyt phc h, ti lin vn dng n th. Ti ni: "Mt nh
th cng sn ngi c tn l Bectn Brch, tng vit nhng cu th y sc gio hun:
Mt ngi u tranh mt gi l mt ngi tt. Mt ngi u tranh nhiu ngy l mt ngi tt hn
Mt ngi u tranh nhiu nm l mt ngi tt hn na
Mt ngi u tranh sut i th rt him
Tht ra on th ny cn c cu cui cng:
"Nhng ngi mi tht cn thit cho chng ta", nhng ti ct b cu ny cho vic trch dn
th c li cho mc ch ca ti. Ti ni tip: "Nh vy nh th on Ph T l "mt ngi tt hn
na", v ng u tranh nhiu nm".
- Th hay qu! Mi ngi trm tr, ngh anh c li cho chng ti chp.
Tt c cng m s tay, rt bt bi. Ti c chm ri tng cu theo kiu thy gio c chnh t cho
hc sinh V trng Ti v hi:
- ng ch nh th cng sn ny l ng c hay Ty c?
- Cng ha dn ch c, ngi sng lp ra on kch ni quc gia Bc-lanh.
Ti khng ng th li c sc mnh thuyt phc n nh th. V trng V Chnh sch hng hi ni:
- ng, chng ta cn phi gi tin n gp phn t chc tang l cho nh th, mc du cha c
chnh sch v nhng trng hp nh th ny. Chng ta cn phi linh ng chnh sch.
V trng Ti v c v ngh ngi lung lm, ng ni: "Nhng k duyt nhng khon tin t xut
nh th ny th phi ng ch L Quang o, hoc ng ch V Mo M by gi c hai ng ch
u i vng".
Anh Th ni: "Nu cha kp gi tin th chng ta c th gi mt vng hoa n ving". V trng
Ti v gt u: "Vic mua vng hoa th quyn hn ti c th gi quyt c". Nhn ln ng h
11 gi, ng ng ln: "Cc ng ch c ngi y ni chuyn. Ti cho ngi i t vng hoa th mi
kp".
V trng Chnh sch bn khon: "Khng bit nn ln vng hoa nh th no V ng T khng
cn l i biu Quc hi na". Ti ni: "Theo ti c th : "Knh ving hng hn nh th on
Ph T - Vn phng Quc hi v Hi ng Nh nc. Quc hi gi vng hoa ving mt nh th
ni ting, vic ny va hp vi o l va c nh hng chnh tr tt khng nhng ch trong nc
m c nc ngoi". Mi ngi u tn thnh cch gii quyt ca ti. Anh Th gi in cho ha s
ph trch "mi" ca bo "Ngi i biu nhn dn", yu cu tm xp cng vic "mi", vit ngay
mt "bng-rn" vi ch vng vi ni dung trn.
V trng chnh sch hi ti a ch cua nh th. Ti ni: "Nh ng bi An Dng, hi kh tm.
Ti s lm ngi dn ng. ng 1g30 ti s c mt y cng di vi cc ng ch".
ng h ch 12 gi. Ti thy mt l v i mm ngi. Nhng ti tnh ton: nu tr v nh n cm
ri p xe n th khng kp mt. Ti quyt nh li y bui tra. Ti gh vo phng thng trc
ngi chi vi ngi chin hu c ca s on, ht thuc lo v n li nhng k nim chin trng
du bt cn i.

ng 1g30, chic Vonga en chong ln mang bin s Vn phng Quc hi, ch mt vng hoa ln,
vt cho tm bng-rn ni bt dng ch nh vng do mt ha s trang tr vit: "Vn phng Quc
hi v Hi ng Nh nc - Knh ving hng hn nh th ni ting on Ph T" chy v pha
bi An Dng.
() Nhiu nm thng tri qua. M nh th on Ph T c cc con ci tng Nhng
lng ti sao vn ray rt mi khng yn. Trong s vic ny, ti phm hai ln ni di. Cng lung
tui, cng sng, cng chim nghim ti cng khng tin rng "mc ch c th bin h cho phng
tin". Trn khp th gian, ngi ta phm bit bao nhiu ti c ch v ci lp lun ng s ny.
Nhng li lm m ti phm phi trong cng chuyn nh th on Ph T, c ngun gc su xa
ca n. Nm ti mi tm tui, l lnh trinh st ca Trung on 101. Ti c c vo i bo v
mt on vn ngh s t vng t do Lin khu 4, vo Tha Thin i thc t chin trng. Trong on
ny c nhiu ngh s ni ting: Thanh Tnh, Phm Duy, Bu Tin
i bo v chng ti c 8 ngi, va lm cng tc bo v, va dn chng trnh, trinh st. Trc
khi ln ng nhn cng tc, Chnh u Trung on Trn Qu Hai n gp chng ti, ch th: "Nhn
ti l vn qu ca t nc. Mt t nc khng c nhn ti th t nc s ln bi. Bi vy cc
ng ch phi bo v vn ngh s nh bo v con ngi gia mt mnh". Chng ti thi hnh ch
th ca Chnh u ht sc nghim chnh. Ngy chin trng Tha Thin bom n y tri, gic
cn qut trin min. Sut hai thng, n gic khng ng n c ci lng chn on vn ngh s.
i bo v chng ti hy sinh mt ht hai chin s, cn ti b thng cng chn, sut b ca pha
trn u gi.
Do c gn on vn ngh s, cnh lnh bo v chng ti cng tp tng bt chc cc anh, lm
th. Ti cng c lm c vi cu nm na nh sau:
"Nu cc anh b bn b vy sng gic - Chng ti s xng ra ly ngc che n cho cc anh".
Do v sau ny, mi ln nhn thy cc anh vn ngh s c tn tui, c ti nng phi sng kh cc
nh nh th on Ph T, ti li cht nh n li dy ca Chnh u nm no Khn ni, by gi
mun che ch, bo v nhn ti, khng cn cn n ngc, n mu (th chng ti c sn) nh ngy
chin trng. M cn tin - th chng ti hon ton khng c - Bi vy, ti phi s dng n liu
mng, m trong thm tm ti bit l mt bin php rt ti t, khng th no tha th c. Ti coi
thin hi c ny l s t ti trc hng hn nh th on Ph T - v ni dung iu ni di ca ti
khng ph hp vi tnh cch con ngi ng; ng thi y cng l li t th vi ng ch L Quang
o m ti ht lng knh trng, vi cc anh c quan Vn phng Quc hi v Hi ng Nh nc,
v vi c gi!
Ti trng ch vo s phn xt d nghim khc n u. Ti hy vng c nh vy ti mi c cu
ri.
H Ty - 1993

9. Hng Nga thc dy

Phng Cung (1) xut thn l ngi vit vn xui, s trng truyn ngn. Anh vit truyn ngn t
hi cn chin khu Vit Bc.
() Anh cn mt tp truyn ngn, u nh tm truyn th phi, cng mt dng "nga, voi", cha
kp ra mt bn c th b ci khch quan khc nghit "bo lu" cng vi ti nng ca tc gi.
Truyn no vit xong anh cng a ti c. Truyn no cng lm ti say m v v p ca ngn t.
Ci kho ngn t dn d ca anh dng nh v tn. So vi tt c vn xui ca ti in ra, ti c cm
gic mnh l ngi nc ngoi vit ting Vit. Sau mi hai nm cch ly i thng, Phng Cung
nh xa l vi mi trng vn ngh. c tr t do. Vic u tin l anh cng vi v sa l "T n
cao rng cho c sng tr v qu qun". Ri yn phn hm hiu, anh trnh tht xa mi bt mc.
Anh xoay trn lm ngh p inh, ph vi v thm ngh bnh rn, nui ba a con trai ang sc n,
sc ln. Song hnh nh mi du nhn, r st, m rn vn khng t c mi bt mc. Nhng lc
rnh tay, anh ngi bun thiu, thnh thong chm ngn tay vo y chn tr cn, vit mt t g ln
mt bn
Ti thng p xe t Nghi Tm ln ph Mai Hc thm anh, khi mang cho con dic, con tri va
cu trm c, khi mang b rau mung cy v h. Trong khi , tht bt ng, anh sng tc th.
c th anh, c bi ch vi ba cu, ti bng thy thin nhin quanh ti vt giu c ln bt ng v tr
nn p xao xuyn tn y lng - nhng v p t trc n nay ti vn nhn m khng thy. Mi
y, Ban chp hnh Hi Nh vn Vit Nam quyt nh trch qu sng tc ca Hi lm mn qu tng
su hi vin (trong c ti) phi chu nhiu thit thi trong 30 nm qua. Hi in cho mi ngi
mt tp th bao cp, tc gi t chn nhng bi th va trong th mnh, dy t hai trm trang tr
li. Nm anh bn ang dng bn tho. Ti c i cha bao gi c in ring mt tp th cng hm
h chun b.
V bn tho chun b xong, ch cn mang n np. Trc khi np ti em n anh Cung tranh
th mt vi nhn xt. Nhn dp ny ti di dt c li tp th tch ly ca anh. c xong, lng
hm h ca ti chng li. Ti khng cn mun in th na. Ti t nh: in lm g khi cha c cp mt
bit nhn nh Phng Cung?
Thong mi rung i
Thc ging ca mnh
Nng vt ngn tre ui n
ng nh iu cu cm
Lay nhp gi may.
(Ma gieo m)
Di mt anh, cnh vt hin ra sinh ng n th! Ngi bt ca ti u cn dm ua chen.
Thy ti chn nn, anh Cung ng vin kho:
"Thi c ch th trng, d lun khch hng mi l khun vng thc ngc. Hy c cho ra ri lng
nghe d lun".
Tri vi tnh th ca ti c iu kin in ri m cn n o, tnh th ca anh Cung li l mun in m
khng c iu kin. Anh d dm gi ma mai tp bn tho th anh l "Hng Nga ng trong rng".
Nh mi ngi thy, ngy nay nc ta xut bn th l vic kh khn lm. Bn mun in th?
Xin mi! C vic b tin ra m in. Nh xut bn ch c th tham gia bng cch chu mt phn trch
nhim v ni dung v ng ra xin giy php xut bn, vi iu kin bn tr tin l ph. Mt nh th
ngho nh Phng Cung, nm nay su mi nhm tui c l n lc "chn t sch dn mnh vo
vnh vin" cng khng hy vng th mnh c ngi c thng thc qua nhng dng ch in.
Hng thng ch vi mm cm gia nh "bn ma rong rui chn rau da" cng thm vi chc nghn
tin in, dm nghn tin nc, ch Thoa v anh cng phi tt t chy "git nng" quanh b con
li xm. Th anh nh nm ch
Nhng ti quyt tm in bng c th anh. Ti s i khp Trung, Nam, Bc c rong th ca anh
v quyn gp tin. Ti c tnh mun c tin in hai trm bi th ngn, ti s phi c th v
quyn tin n mt nm, trong khi bao nhiu chuyn c th xy ra lm cho cng vic thm phc
tp.
Qu trnh phn u hn phi chia thnh nhiu t i i v v. Nhng ti gp mt chuyn bt ng.
Mt hm trong ba cm gia nh c anh Nguyn Hu ang d, ti ni:

- Em sp i xa, vng nh chng khong mt nm. Anh nh lun lun n nh em n cm vi v

con em cho vui.
- Ch c cng chuyn g m phi i xa nh lu th?
- Em i dc th rong, quyn gp tin in cho anh Phng Cung tp th. C mt i gian kh v ci
nghip bt mc, anh y ch c mt c vng c in mt tp th tng bn hu v gp mt vi
i trc khi vnh bit chng ta.
- Ti gp ch Cung lun, sao khng thy ch y ni chuyn ny vi ti?
- Anh Cung khng ni, em cho l anh y ngh c ni anh cng khng gip c g, ch lm anh
thm bn tm.
- Tp th ch Cung u, ch a ti xem.
Anh ang chm ch c ht tp th. Anh kh gt u c mi tc ngn quen thuc ni:
- Ti khng ng th ch Cung kh th. Theo ti cn kh hn vn xui ch y. By gi th ny ch
Qun nh: ch khng phi i u ht. Ti s cho ch Cung tin in tp th.
Ti trn trn mt:
- Th khng r nh bo u anh i? In mt tp th vi trm trang vi hnh thc ch xong xong
thi, anh c bit phi mt bao nhiu tin khng? T hai tru n hai triu ri y!
Ti tng anh ti mt tng hng trc s tin m ti thng bo. Anh vn bnh tnh lt lt nhng
trang th, c li mt vi bi va ri cha c k, ri chm ri ni:
- Ti s cho ch Cung tin in d c tn nh ch va ni.
Khng ti hi anh ly u ra tin, anh gii thch lun:
- Ti cho ch y dng tt c s tin ti d sn tng ng dnh dm c trong hai mi nm qua,
nht l t bn nm tr li y ti c lng hu, li c nhng anh ch em cng hot ng hi Mt
trn Dn ch, Hi Truyn b quc ng, Hi Vn ha cu quc, cc i Tuyn truyn xung phong
chng Php, ngnh Bnh dn hc v cng nhng bn b xa gn, bit t cn sng v ngho kh, k
t ngi nhiu h gi tin n gip . Ngoi nhng khon chi tiu cn thit hng thng, cn li bao
nhiu ti gi tt c vo qu tit kim ngn hng, phng xa phi dng tp lu khi khng cn ai cho
nh, phng xa lc m nng ko di, phng xa c lc cht na. Nh vy m s tin tit kim ca ti
cho n hm nay ln n hn bn triu ng. S tit kim y
Anh mc ti o b i c mc bn trong, ly ra cun s bc trong ba ln giy nha bng, chng
ngang, dc bn dy cao su. Anh t s trc mt ti v bo:
- Ch gi ly. Ti s lm giy u quyn cho ch rt tin ra s dng. Nu s tin ny cha , ti s
v qu i vi t thc cho vay, bn i ri gi thm tin cho ch. Ti yu cu tp th phi in tht p,
m p gin d, ch khng rm r, le lot nh nhiu tp th ang by bn.
Khng hiu sao nghe anh ni tim ti hi hp v c ti nh nghn ngo. Ti c quen bit anh
gn bn mi nm nhng cho mi ti hm y ti mi tht hiu anh l ngi nh th no. Nguyn
Hu ang l ngi nu chi dng cho bn thn th mt trm ng ba qu kh chua gi u (thay
chanh m anh vn s t) cng tic tin, bt c d mi phi mua, nhng l vic ngha hip th
sn sng san s n ng tin cui cng.
Th y. Nu bn tho th Phng Cung l "Hng Nga ng trong rng" th tm lng tr gip v t
ca Nguyn Hu ang chnh l "Hong T p trai" n nh thc.
V tp "Xem m" s ra i.
H Ni, ngy 20 thng 11 nm 1994

10. Nh tin tri tm c i i

v vy m c s rung ng b mt ca ngh, khin nh bc hc tr thnh ngi thn b, v thi s
thnh ng tin tri.
(Victor Huygo - Lao ng bin c).
Ti hng ngh, mi quc gia, mi dn tc, mi a phng ln nh u sn sinh nhng nh tin
tri ca mnh. H lu li nhng li sm k, nhiu khi c truyn t i ny sang i khc, tin on
tng lai, s phn, nhng bc thng trm ca cng ng. Sm k ca h c m ha thnh tc
ng, ca dao, c tch, huyn thoi v i lc ch l li ni bt cht.
C nhng nh tin tri ni danh v rt nhiu nh tin tri v danh. C nhng nh tin tri tm c th
gii, quc gia, v rt nhiu nh tin tri tm c thn x, chm xm. Tuy tm c nh vy nhng i
khi li sm k ca h cng lm ta lnh ngi
Trung on 101 chng ti cng c mt nh tin tri . Anh tn l Trn Vnh th k ca i i trinh
st. Anh lm th, ly bt hiu l Trnh Vn, sau i l H Vi. Bi th Li qu ca anh c mt trong
Tuyn tp Th khng chin do Nh xut bn Hi Nh vn Vit Nam xut bn nm 1994. Nhng bi
th Gi ngi chn lm ca anh mi l bi th c c trung on truyn tng. Trung on 95 l
qun ch lc tnh Qung Tr. Chin dch ng Xun nm , 95 b mt hnh qun vo chin trng
Tha Thin phi hp chin u vi 101 chng ti. H Vi thay mt anh em 101 vit bi th ny,
gi cc chin hu trung on bn, khi hay tin h lng lng vo m qun trn t chin trng
nh.
" Sng ti anh n cm so
Nng ti anh n xi o lng cy
Ba t hai a hai tri
Ch y ch mt my li cho ba"
Theo ti, H Vi l nh th c bit ti s dng ngn ng a phng. Nhiu ting a phng th rp,
trc trc, nng chnh chch c anh a vo th, lp tc tr nn nhun nhuyn, ngn nga nhc
iu v lp lnh nh vng thi ca Nh s phn ca tt c nhng ngi ni ting, ngi yu anh
cng nhiu m ngi ght anh cng lm.
Ngy trn t bo Git gic - t bo khng chin ca tnh - hu nh s bo no cng c th ca
H Vi, Hi Bng, Tn Hoi, vn xui ca Nguyn Khc Th - nhng cy bt c phch ca Trung
on. Ngoi nhng bi th ng bo, H Vi cn lm rt nhiu nhng bi th ring t m anh gi l
Th S Tay. Nhng bi ny anh ch c cho mt s bn hu thn thit trong Trung on "nghe
chi". V mi ln c xong, anh u dn ngi nghe: "Nh l nghe m b ! ng k li vi ai,
nht l i vi my "x" cn b chnh tr".
H Vi hm hai, cn ti va trn mi su. Vi con mt nhng ngi lnh mi su tui chng ti
th cc nh th l nhng siu nhn. Ti rt ngc nhin khi nghe anh H Vi dn nhng ngi nghe
th nh vy. Ti ni: "Em m lm c nhng bi th hay nh ra th em phi mang i khoe khp
chin khu!". Anh nhn ti, ming ci m nh mt bun thiu: " Ra em . Con c trong l hoe
con mt - Con c ngoi l lc lc mun v". nh mt bun thiu v cu ca dao v con c trong l,
ngy ti cha hiu nhng m nh sut i
Mt m, tri chin khu ma tm t. Con sng Lu hin ha nc l c ngu dng cao, hung d
chy m m tng chng mun cun phng c ngn i m ln tri i tnnh st chng ti dng
chnh vnh bn sn dc. Anh ngi vi ti bn bp la t ngay gia ln tri, i my c sn li
chn. Anh cht hi ti:
- Em c bit ti rng m trung on mnh li t l trung on mt trm l mt khng?
Ti ang mi xm nm lt li my c sn cho chn u, va lt va tr li:
- l phin hiu Cp trn mun t s bao nhiu m chng c. Anh hi chi cc c.
Anh ngi b gi, ni vi ti, mt khng ri ngn la chy bp bng:
- Em ng tng Ngi ta t nh ra l c ngha c em . Mt trm l trung on, cn l
mt tc l nh th H Vi .
Ti bt ph ci. Cu ni tng hng ca anh khng ng ghi khc vo tr nh ti khc no mt vt
bng su
Sau khi anh cht v ti ln khn hn, ti c bit nhng bi th "ring t" ca anh khng bit
bng cch no lt ra khp trung on. Rt nhiu chin s thuc lng, ngm nga khe kh trn

ng hnh qun, chp tng cc "Sy Vn Sy Kiu" cc thn xm tr qun. V tnh cht ly
lan ca nhng bi th ring t ny m th H Vi c coi l mt hin tng v cn b lnh o tnh
ngy c bit quan tm, t vn cn thit phi chn ng n li. Trong nhiu cuc hp ca
tnh, ca trung on c mc ph phn th H Vi. Th H Vi b cn b lnh o, tuyn hun ln n
gay gt. No l tiu t sn lng mn, mt lp trng cch mng, u c tm hn chin s, lm nht
ch chin u ca qun dn Tha Thinvn vn v vn vn.
Nm , trung on chng ti nh mt trn phc kch ln trn ng quc l mt Bc Tha Thin.
Ta thng to. c bit trong trn phc kch ny, c mt c n cu thng ngi Php, tui chng
mi chn i mi, trng n cht nm ln ln gia m xc gic. C ngi c t sng mu v
bn, nhng vn p nh mt thin thn. i mt xanh bic cht nhng vn m to, ng ngc nhn
ln bu tri xa l vn v nhng lp lp my chLc thu dn chin trng, khng hiu sao tt c
chng ti u trnh gp cp mt xanh bic ng ngc ca c. Ring H Vi, anh b xc c t ln
ch mt ng kh ro, ri ly vt o qun phc rch t ti, lau sch nhng vt mu v bn trn
gng mt trng nh nn hu v trn mi tc mu bch kim ca c
Cc nh th ni ting ca tnh, ca trung on nh Hi Bng, Tun Hoi, Hong Thng
Khanhu lm th v ci cht ca c v cng ly u : C n cu thng ngi Php. Theo d
lun ca chin s th bi th ca Hi Bng hay nht. Nhng bi th ca H Vi c ng trn bo
Git gic. Bo va in xong, cha kp pht hnh, th bi th c dn chng ln mt bi vn xui
tng thut s thng li gin d ca trn nh, kt qu hng hn ca t rn cn chnh qunTuy
vy, s bo ny cng ch c pht hn ch, t cp chnh tr vin i i tr ln. Ti lm lin lc
ca n v trinh st. Ti chy vo "x ca" 5, ni ta son bo Git gic ng. Ti ch lc cc anh
ta son s h, xoy c t bo cm k , dt lun vo cp qun. Ti chy mt mch ra thng b
sng Lu, tm mt ch b sng tht khut vng, ngm t bo xung nc. Ch cho h dn th
gi ngm nc, ti cm t bo chui vo mt bi lau sy rm r, nh nhng, cn thn bc bi vn
xui dn chng ln bi th. Ti c i c li nhiu ln bi th gia ting gi thi lau lch xo xc
trn u v ting con sng Lu chy lc khoan lc nht di chn
T hm n nay, hn bn mi nm tri qua, bi th chia lm nhiu kh ngn di, ti ch cn
nh c mt kh:
Nhn mi tc bch kim em
Ut sng mu v bn
i mt V Quc anh nc mt lng trng
Ha bnh tng em mt nhnh hoa tm ngt
Chin tranh tng em mt vin n sng trng
i ngi em gi Php n cu thng!
Ti ngi khc lng l, nc mt git ngn git di rt xung bi th t m nc sng Lu m
ti cm kh kh trong tay. V mi su tui u, ln u tin ti c nm ci v mn cht kinh
ngi ca chin tranh qua bi th ca H Vi. Cng vi Hi Bng (ngy anh cn ly bt hiu l
Vn Tn) bi th C n cu thng ngi Php b cn b lnh o a ra m x, phn tch, ph
phn nng n. N c coi l in hnh ca s dao ng, s mt lp trng khng chin "By gi
th anh ta khc thng k th, ri s c ngy anh ta i hn vi k th". Ngi ta kt lun v H
Vi nh vy.
Ha v n ch, ngoi ci ti th, H Vi cn b kt ti h ha - mt ci ti xu xa nht di vi
nhng ngi lnh chng ti hi . N xu xa n ni ngi ta phi gi chch l ti "ht-p" n
bt i ci v trn tri tin.
u ui ci ti "ht-p" ca anh l th ny: Sng chin khu, do qu thiu thn tnh cm gia nh,
chng ti by ra tr nhn anh nui, ch nui, m nui, em nui Ti cng c mt b m nui v
mt ng anh nui. H Vi nhn ch nui l ch Hoi Trinh, y t bnh vin chin khu. Ch Hoi Trinh
ln hn anh chng ba, bn tui, anh hm hai, ch hm su. Trc kia ch l hoa khi trng n sinh
ng Khnh. Ti khng cn nh r ch c p tht khng, ch nh l dng ngi mnh mai, gng
mt vng v v i n v st rt; cp mt ch to mt cch k d, chon gn ht na khun mt v mi
tc ch di n chm gt. Nhng anh ch cng hot ng b mt vi ch ni thnh Hu k rng: ch
thng du truyn n, kp n, c lu n na, vo bi tc tip t cho cc n v bit ng ni
thnh.
Nhn ch em nui c t lu, anh H Vi v ch bng m ra yu nhau. Hai ngi c giu mi tnh
m chnh h cng cm thy "vng trm". Nhng h cng giu, cng l. Chng my chc c chin

khu u bit mi tnh "bt chnh" ca hai ch em nui. Nghim trng hn, ngi ta n l "c y t
ch nui c mang vi nh th em nui". C chin khu dn vo ph phn ti li ca hai ngi.
My ngi cn b chnh tr, cn b tuyn hun th hn hc ma mai: "Cng l do ba ci th th tiu
t sn, mt lp trng, i em gi Php n cu thng, m ra ht!". Ch ring ti lin lc trinh st
con nt chng ti th hoang mang, ng ngc. Chng ti khng bit nn ng h hay nn chng mi
tnh ca hai ngi. Chng ti ch thy thng c hai, v tm mi c hi t vi anh ch tnh
thng .
Mi ln chng ti chy lin lc vo cc c quan ng su trong ni, u tt vo bnh vin thm ch,
p a p ng hi ch: "C nhn chi ra x-ca-mt" khng?" (X-ca-mt c ngha l anh H Vi). Thng
Mng hay hi: "Ch c hay ra sng Lu git o qun khng, em bng gip ch?". Ch ko ci u
b ri kht lt mi nng v mi tanh trc u ca n vo lng. m rt lu. Cp mt to mnh mng
ca ch bng t nhe nh xng phi khi cay Ti ti, thng Hin, thng Bng-da-rn, thng
Chu-sm mi ln v ng bng trinh st, tr v chin khu, a th mang cho anh mnh giy trng,
cun v hc tr, a th ci bt my Cao l, l mc Pake anh vit th. Nhng th ny chng
ti xin c ca my ch hng xn cc ch qu vng hu ch. Anh ct tt c vo ci ti dt vi
m chng ti u bit ca ch Hoi Trinh khu tng anh. Anh ni: "Khi m anh tr thnh nh th
thin ti nh Rem-b th anh mi dm dng giy mc cc em cho".
- Rem-b l ci ng m ra? Chng ti hi.
- ng y ngi Ty, ch mi bng tui cc em m th ng lng danh th gii, - anh ni.
Thng Bng-da-rn bng a ra mt kin ng nghnh:
- L ci ng y cng v lnh L dng qua y nh mnh, b qun mnh bn cht trong trn Cu
Nhi - ng Lm th ung qu anh h?
Anh H Vi xoa xoa u n, ci: "Thit may! ng y cht cch y gn trm nm ri".
Chng ti nghe lm cc anh ln bn tn: trn quyt nh s b tr a ch Hoi Trinh ra vng t do
khu 4 hc lp y s. Nhng mc ch l cch ly hai ngi khi phi dn su thm na "mi
tnh ti li". Ci tin ny lm ti con nt chng ti bun lm. Khng hiu sao chng ti u c ngh:
Nu vng ch Hoi Trinh chin khu s vng i mt na. Nhng ch cha kp ra khu 4 th phi
vnh vin nm li di chn mt ngn i xo xc lau sy bn b sng Lu.
Chng ti, nhng ngi lnh di du trn mc, chng kin bit bao nhiu ci cht, nhng cha c
ci cht no li trong k c mt n tng kinh hong n nh ci cht ca ch. Sng hm ,
chin khu vt hng nng sau sut mi ngy ma thi ni thi rng. Ch Hoi Trinh t trong ni,
nch ci r tha ng o qun d, bn trn y chic chiu c nhn v tm m lng mu nn chui,
i ra sng Lu.
Ngy nhng ngi chin khu chng ti, mi ln ra sng git gi, khng mang theo chu hoc x
(v khng c), m mang ci r tha v mt tm ni lng. Lt ni lng vo lng r ri mc y nc.
Ci r tha lin bin thnh ci chu git, tm, nh nhng bit my, gin tin bit my Con sng
Lu dng cao, nc c ngu, chy xit. Cc cong nc dc b sng dc ng, quay trong ting
rn r, rn xit v phi lm vic qu sc
Ln ca i thiu nin trinh st chng ti nm ngay trn li mn xung bn sng. Cc ch bnh
vin, bo ch, qun lng thch ra git gi bn sng chng ti v c mt tng ln, bng phng
t vch ni chm hn ra mt sng.
Lc ch Hoi Trinh ngang qua ln, thng Mng ang ngi trc bu ca hc nh vn trn t bo
Git gic, hn ngng ln cho ch, ni: "Khi m ch tr v bnh vin, ch nh gi em vi, ch nghe".
"Em v bnh vin c vic chi?" Hn lm mt nhn nh ni: "Em b ho chc l ho lao ch ".
Ch ci: "Ch cho ung mung thuc ho l khi thi". "Anh T-dt ni, ho lao phi ung hai
mung mi khi". Ch li ci: " th ch cho ung hai mung". Chng l chin khu, ti chng ti
thm ng qu Thng Ha-en l a u tin ngh ra ci mo gi mc bnh ho, v bnh vin
xin ung thuc ho. Thuc ho cng ngt gn bng ng. Hn phi li bn con sui, tro ba dc ni
mi v thu bnh vin, xin c mt tha canh thuc ho, ung ti ch. Hn v khoe m vi c i:
"Mi mung thuc ho cng ngt gn bng na chn ch go ca m To!". Mng hi: "Mi khai
bnh nh rng m cc ch tin, cho mi ung thuc?". "Tao khai mc bnh ho g. Ho g l bnh ho
nng nht!".
Ngy hm sau thng Mng chy v bnh vin khai vi cc ch y t hn mc phi bnh ho g rt
nng. Mt ch y t ci ci cm chai thuc ho rt mt mung, bt hn h ming, nga c cho ung
lun. ng l ngt tht - hn va im mi lim mp ngm ngh - nhng hi chua chua. Ch ti

mung thuc ch rt lng qu, hn t nnh: "Thng Ha- en cng mc bnh ho g nh em, m hn
khoe ch cho hn ung c mt mung y". Ch y t li ci ni: "Ti em cha mc phi bnh ho
g, em ch mi ho vt. Ho vt ch cn ung na mung l lnh". Mng m c chy v i k li vi
T-dt. T- dt m bng ci ngt. Hn lin lu ni: "Ti mi ngu. Mi phi khai l ho lao. Ho lao
cn nng gp my ln ho g. Nht nh cc ch phi cho mi ung hai mung y! Cha chng cn
cho mi thm c mt ve em v cho i ung dn!".
Sng hm , chin khu hng nng. Thng Mng xm nm nh li rng v bnh vin khai mnh
mc bnh ho laoKhng ng li gp ch Hoi Trinh, hn mng rn. Hai mung thuc ho coi nh
cm chc. Hn ngi trc bc ca cng v bnh vin vi ch. Hn nh vn ht c t bo Git
gic m vn cha thy ch ln. Hn thc mc ch git chi m lu ra hHn gp t bo, dt cp
qun ri i xung bn sng. Bn sng vng tanh. Ch thy r o qun vi chic chiu vt ngay
ming r, trn tng gn m nc. Hn on chng ch i vic ring, ngi khut sau bi cy m .
Hn kin nhn ng ch. Ch mi khng thy ch bc ra, hn lin gi tong ln. Ch c ting lau
lch xo xc tr li hn. Hn cht nhn thy tm ni lng mu nn chui b nhng ming nc xoy
di chn tng , quay trn nh chong chng, lc chm xung lc ni ln Hn lp tc hiu ra.
Nh b ma ui, hn chy ngc ln dc bn, ming la tht thanh: "Ch Hoi Trinh cht tri! Ch
Hoi Trinh cht tri!".
Ch mi pht sau, cc anh ln, bn nhc trinh st chng ti ng chen chc trn tng r o
qun. Anh H Vi v ng bng cng tc hai hm trc .
Chng ti, cc anh ln, ci qun o, nhy o xung sng, hp ln, m tm xc ch. Chng ti m tm
cho n lc mt tri gn ln, vn khng thy tm hi xc ch.. Chiu hm sau. Thng Bng-da rn
i bm ng quc l tr v, hn di ba hm nn khng bit chuyn ch Hoi Trinh cht
ui. Hn kim c mt cc x bng thm, h hng em v biu ch. Hn chn qung sng pha
b chin khu c mt cong nc quay li qua, v qung ny ng bo p thnh ci p
dn sc nc vo cong. Hn ci o qun i ln u, mt chm ch nhn xung dng nc chy
xit tm nhng ch t ru bm chn khi trt ng. Li ra n gn gia sng, hn cht ngng
ln. Ming hn h hc, ng gn nh cht lng gia dng nc o o chy quanh ngi. Ci cong
nc ng knh n su by mt, quay ko kt nng n, ko t t di vc nc ln mt ci u
ph n tc t sng qun cht vo ci ging tre ngang. Khun mt ngi cht tri trng bt nh
bng c cht nhng hn vn nhn ngay ra ch Hoi Trinh. Cong nc nhc t t c ngi ch ln
khi mt nc, a ln cao, ln cao mi, nh treo lng lng gia bu tri chiu chin khu y sng
m, ri dn v pha bn kia.
Hn ht ln mt ting tht thanh, ling b o qun rch nh t a c gi cc x bng thm xung
nc, bn r nc nho ti, chp ly mt ci ging ngang nh r gi cong nc li, khng cho
n dm tip ch theo quay
Nhng ci cong nc coi hn chng khc no mt ci cng u , nh nhng ko kt t t nhc
hn ln khi mt nc v a hn ln cao. Ngp qu hn phi bung tay nhy vi xung vc sng,
hn bi vo b, chy ln trm gc tin tiu ca chin khu nh cc anh ln tip cu, ri chy ln ln
i trinh st gi chng ti.
Sc quay ci cong nc mnh khng khip. C mt tiu i va ngi ln va con nt, bm vo
cc ging ngang ging dc mi gi n li c. Mt anh c ht sc g tc ch khi cc ging tre
ly xc ch ra, nhng khng ti no g ni. Mi tc ch di qu, qun ngang qun dc nh nh ai
vo cong nc. Ht sch, anh phi dng thanh m tu ca, cht t mi tc m nc en nh
huyn ca ch
Chng ti o huyt chn ch gia m lau sy xc xo dc xung b sng Lu, cng vi r
o qun t v chic chiu. Hai hm sau, anh H Vi mi t ng bng cng tc tr v.
Chng ti chy ra n anh u dc ni i vo trm gc tin tiu. Chng ti tranh nhau k ch Hoi
Trinh cht nh th no, m xc ch ra sao, cnh tng rng rn cong nc qun cht tc ch xch
c ngi ch a t t ln tri ri li t t dm ch xung nc, cnh dng m tu ca, cht mi tc
di ca ch qun cht vo cc ging tre cong nc Chao i, chng ti ngu di qu. Chng ti u
c bit k t m nh vy l chc ngoy vo vt thng ang xi x mu trong lng anh.
Chng ti tng anh s khc lm. Nhng tht l lng, hai mt anh ro honh! Anh ng bt ng
nh vt ha , cp mt m trng trng nhn chng ti, khng ni, khng rng. nh mt anh lm
chng ti s pht run, bt gic li c li, bc dt ra hai bn. "Chn ch m?" - anh bt hi, gn
nh th thm. Chng ti ko nhau chy trc, dn anh ra m ch. Hai chn anh nh b n, c ngi

anh ng sp xung bn nm t p trn cn in r nhng du xng. Anh khot khot tay, ni vi

chng ti gn nh van ln: "Cc em v ht c i! V ht c". Anh ngi cng m v sut c m
hm . Ri sau y, chiu no anh cng mang bt cm chan nc ruc khu phn ca anh ra m,
chc l cng v trc khi n C m anh ng lun ngoi khng thy v ln. Ch t lu sau,
ngi anh rc hn i, ch cn mt vi rng.
Mt hm, ti v ng bng cng tc. Lc tr ln chin khu, ti tt vo ci miu gi l Miu C
u lng, xin ng c th t trng coi miu mt th hng. Ti mang th hng v chin khu, lng
lng t cnh ci mn trn th ca anh sp nm gc ln. Ti u c ng ci th hng ny git
anh.
Trc hai hm, c tin ca trinh st, bn ch tp trung qun chun b nh ph chin khu. Cng
binh, cc n v trc chin, chn mn, gi lu n dc cc li mn chun b chng gic. Nhng ri
c tin v bn gic cn ba huyn pha nam. Cng binh tho mn, g lu n, gii ta cc li mn.
Bui chiu, anh H Vi cm nm hng ca ti, i ra m v. Tri xui t khin g khng bit, anh i
vo ci li mn va tho g mn, lu n. Anh vp phi tri lu n gi g st. C hai chn anh u
b thng, dp nt n u gi. Chc anh kht nc v mt qu nhiu mu, anh b lt xung bn
sng, ng ci bn m ch Hoi Trinh cht ui. Chng ti tm thy xc anh nm vt ngang trn
tng , u v hai vai ngp chm trong nc. Hai tay anh bu rt chc vo g nn mi khng
tut xung sng.
Chng ti o huyt st m ch Hoi Trinh, chn anh, xc bc trong tm vi bt o sng. Bn gic
tn cng chin khu Ha M v bao vy nhiu ngy. Chng ti rt vo chin khu Dng Ha.
Khong hn mt nm sau, tiu i ti i cng tc ngang qua Ha M. Cc li mn lau lch mc ph
kn, cao lt u ngi. Ch mi hn mt nm m vng chin khu c tr nn hoang vu n rn ngi.
Chng ti i dc b sng Lu bt ngn lau trng, vch c, r gai tm sut bui m khng thy m
hai ngi. Lau lch, c di nut chng c hai
T khi ti ri cy sng ni nghip anh lm th. Ri v th m sa vo cnh chm ni gian trun sut
ba chc nm tri. Trong ba mi nm ti thng hay bt cht nh n cu ni k d ca anh H
Vi bn bp la chin khu nm no: "Mt trm l trung on, cn l mt l nh th H Vi y!".
Th ri dn dn ti mi v l ra, cu ni k d ca anh chnh l sm ng v s phn ca ai l mang
ly nghip th vo thn.
Ti thng k cu chuyn trn vi bng hu v vui ming ni thm: "H Vi l nh tin tri tm c
i i:.
Chp li
11. Mt nm lao ng cng trng C am

T nm 1958, ti phi i nhiu t lao ng Hp tc x nng nghip Thi Lai (Thi Bnh),
Cng trng Nh my ng Vit Tr (Ph Th), Nng trng cao su - c ph Thng Li Th
Xun (Thanh Ha) t no ti cng gp phi chuyn trc trc, oan c, u b c quan qun l
nhn xt l "cha tin b", "cha khc phc c t tng nhn vn", i khi cn c " nh ngc
u dy" Nm 1964 cho n u nm 1965, ti tip tc c Hi Vn ngh c i lao ng ci to
Cng trng Trm bm in Cc Thnh, C am. Trm bm in Cc Thnh vo loi ln nht
min Bc ngy , ti tiu cho hai huyn Yn- Bnh Lc tnh H Nam Ninh.
Trc khi mang ba l v cng trng, V Hng Cng trong Ban lnh o ng on Vn ngh

cn dn ti: "Ln ny cu phi c gng lao ng cho tht tt. Cui t s c ng b cng trng
nhn xt. ng xy ra nhng chuyn li thi nh my t trc. Cu phi nh rng, nu c
nhiu tin b th ti s gii thiu cho cu v cng tc Ty Vn ha H Nam. Sau mt vi nm phn
u, ngi ta s cho cu vo bin ch". Ti ha vi anh s ht sc c gng khi ph lng tt
ca anh. Ti lao ng cng trng ny t khi san nn, mng cho n khi cng trnh c
nghim thu. Cng v cng trng vi ti t ny c mt t ba ngi Vin Vn hc v B Vn ha
i tham gia thc t theo ch th ca Ban B th Trung ng: Cn b i lm thu li mt nm, gm:
N.N, nh l lun ph bnh lu nm; Mai Quc Lin cng l nh l lun ph bnh mi bc vo ngh
v nh th Trc Cng. Trong ba ngi ny ch mt mnh Trc Cng l ti quen bit t trc.
Trc Cng gp ring ti, ni nh: "Anh N.N. l ng vin, lp trng t tng ht sc vng vng,
cng rn, chng nhn vn giai phm quyt lit Tip xc vi anh, Qun nh gi mm, gi ming,
khng c th phi v y!"
- c, mnh s un li 14 ln trc khi ni!
- Cn Mai Quc Lin th chi c, mi ly v. c im l rt phc th Ch Lan Vin. Qun nh
khng ch th Ch Lan vin trc mt cu ta.
- Chnh mnh cng thch th Ch Lan Vin!
Nm ti ngoi ba mi tui. Ti ly v v c a con gi u lng ln hai. Tht lng t
y, ti mun c sng yn thn. Ti qu mt mi v phi i lao ng ht cng trng ny n
nng trng khc. Ti chn ci cnh: "c trm, vn chui, ru chu". Ti t hn vi mnh s c
gng lao ng tht tt, ni nng gi mm, gi ming. Cui nm s nhn c bng khen ca cng
trng v "lao ng tch cc, c tin b r rt v lp trng t tng". Nh ti s c Hi gii
thiu vo cng tc Ty Vn ha, ri s c tuyn dng li vo bin ch, c th bt u hng
lng cn s 1 - 56 ng mt thng. Th l gp i s tin tr cp ca Hi Vn ngh my nm nay 27 ng mt thng. Vi 27 ng, ti ch np tin n cho cng trng. Nhng iu quan trng
nht m ti hy vng, dn dn ti s c xa k lut, c xut bn sch tr li v c tin n
v. Ti phi lao ng i mc ri chuyn sang i b tng. Lao ng nng m khng c tin n
sng, ti i mm ngi. Ti li xu mu i. H i l tay chn bn rn, m hi v ra nh tm.
Mc d lc no ti cng inh ninh trong d l phi ht sc c gng, phi tht quyt tm phn u
mau chng thot khi ci cnh tr cp 27 ng mt thng. Nhng ri ti li gp phi vi chuyn
trc trc khng u, lm mt toi cng sc lao ng hn mt nm tri
Ti v i mc c phn cng ng cp pha. Tay t trng tn l Hng, ng vin, ngi to bo
phc phch, dn Thanh Ha, tay ngh kh gii v rt tt bng. Tay y thng giao ti vic nh v
dy ngh cho ti rt tn tnh. Sau ba thng, Hng nhn xt tay ngh ca ti: "Cu c th xp vo
th bc 1 ri y!". Ti ci nnh: "Nu gim c cng trng c hi th anh nh bo co tt cho
ti vi nh. i khi l tuy tay ngh cn non nhng lao ng hng say, nhit tnh, ni nng ng lp
trng chnh sch"
"c c, t hiu ri. T s bo co tht tt cho cu. Ln no ln hp ng y cng hi thi lao
ng ca cu. T u bo cu lao ng rt chm ch, cn c. T cn ngh hng thng cng
trng nn ph cp cho cu my ng, cng vi tin tr cp trn, cho ngang vi lng cng nhn
bc mt ng y bo s xt. Ln no ng y cng nhc nh mnh: Phi cnh gic cao vi cu v
cu l mt tn nhn vn "thm c" v "nguy him". Mnh ci: Nhng ti thy hn hin kh m,
ng ch? ng y cn nhn mnh vi mnh: ng ch l ng vin, phi xc nh lp trng. Nhng
tn vit vn vit bo chng ch th chng c tn no hin ht! Mnh qu cu nn k ring vi
cu thi cu phng. Nh khng c ni l ra vi ai". Hng dn i dn li.
Cu chuyn ca Hng lm ti ht sc lo ngi. Lao ng ti cng chm ch hn. Ni nng cng
thn trng hn. Hng c ci th l m sng tc ca khc. Ngha l t i mi theo mt s ln iu
dn ca quan h. Hng khoe vi ti, hi i ngha v qun s, anh ta c gii thng vn ngh
ca tiu on v sng tc c mt bi ht phc v ch gn gi tc phong qun nhn. Bi ht
theo iu "Tro ln tri ni Thin Thai". Hng ht lun: "Ra ng phi tht xanh tuya ny xanh i
i tuya ".
Ngy Tt sp n. Cng trng thng bo s t chc mt m vn ngh qun chng, tit mc t
bin t din. Hng say sa sng tc bi ht cho m vn ngh. Ni dung bi ht l ca ngi i mc
ng cp pha ng k thut, nng sut cao. Bi ht theo iu "Tnh bng c ci trng cm". lu
qu ri ti khng cn nh c bi ht, ch nh cu u: "Tnh bng c ci ba inh, khen ai kho g
y mi inh nn inh, y mi inh nn inh". Nhng ri hnh nh cng vic t li cho bi ht

ca anh khng c sun s, gp phi ch b. Ti , nhiu lc ang lm vic Hng bng ngn
ra, bung c, b ca, b ru, rt trong ti o ra t giy nhu nt, tri ln mt tm vn, nhm nhm
nc bt cy bt ch th mc vt nhn hot m lc no anh cng ci trn vnh tai, ci xung t giy
gch gch xa xa, ming lm nhm ht ci g ti khng nghe r li, trn cau li. Cng l ngi
sng tc nn ti thng cm ngay.
iu ny l anh ta ang b y. Ti thy thng anh, mun gip anh g b. Bc n gn, ti hi:
"Sng tc gp kh khn ? Th ni xem anh b ch no, ti c th gip anh c khng? Ti khng
rnh sng tc bi ht lm, nhng vic t li cho bi ht ni cng gn vi vn th". Anh ch u bt
ch vo t giy, ni: "Mnh ang vp ci ch: li, li li sng y my i tm, khng bit t ci
ting g vo cho ng ging. Mnh mun dng ch ng, ng, ng hay ca, ca, ca, nhng
u khng ng iu du nng. Ngh nt c c m khng ra. Ti gp : Hay anh dng ch o, o,
o. Nu ht ln th o c th ht thnh o, ngi nghe cng hiu.
Anh gt g: ng, ng. kin ca cu hay. Vt qua c ch b, anh hon thnh c bi ht
ngay chiu hm . Anh chn trong i mc ca anh nm cu c kh nng ht h nht, cho ngh
mt bui lm tp ht. Anh lnh nhim v ch huy tp ca, va hun luyn, va bt nhp, va lnh
xng.
m vn ngh bi ht ca i mc lm cho mi ngi ci v tri v khi ht n ch o, o o,
khn gi ngi bn di sn khu lin r ln ht theo o o, o mun v hi trng. Ban t chc
phi la ht n khn c mi gi li c trt t, nhng khng sao gi yn c hon ton. Thnh
thong bn di khn gi vn rc rch: o, o, o
Hng b gim c cng trng gi ln xc cho mt trn ti bi, kt ti anh l c ph ri m vn
ngh cho mng thng li ca cng trng. Hng hong qu phi th tht: ba ting o, o, o
y l cu Phng Qun n gp kin cho ti. Lc u ti nh t l ca, ca, ca, nhng hn bo
ht l o n ng iu hn
Gim c cng trng gm gh: "y, ng ch c khen hn l hin na i. N x mi ng ch m
ng ch khng bit. Ti cnh gic vi ng ch nhiu ln m ng ch u b ngoi tai, khng
nghe?". Sau s vic ny, Hng gin ti lm. Anh cng tin l ti chi x anh, mun hi anh. Anh
cng quyt khng nhn ti i mc na. Th l ti phi chuyn sang i b tng. Cng vic
lao lc nng nhc gp ba gp bn ln i mc. Ti thc s in u. Nhng cng tht ng i
cho ti: m nhc li cn dm chi tro, sng tc ca khc! Cha ht chuyn rc ri ny li tip
chuyn rc ri khc. M cng ch ti ti qu ngu.
Cn mt tun na l Tt. Cc bn N.N, Mai Quc Lin, Trc Cng u c cng trng cho ngh
Tt, v H Ni. Ti i b tng ngh Tt theo cng nhn. Sng 29 Tt mi c v, sng mng Ba
Tt phi c mt cng trng.
ng Tm, gim c cng trng ln B hp ri ngh Tt lun trn . Ch huy cng trng giao
cho ph gim c H. ng H trc cng l b i chng Php, tnh tnh hin lnh, xu xa. Thy
hon cnh rc ri ca ti, ng cng c thng nhng khng gim t r thi , m ch thng cm
mt cch lng l. "Ti sao hn i b i t nh, li vit c cun Vt Cn o c rt xc ng,
bng thot mt ci tr thnh tn phn ng, chng ch ?, Ti c cu Na, ph trch cng tc t
chc cn b k li c ln ng H t vn vi nh l lun ph bnh vn hc N.N nh vy. N.N
gii thch: "Rt d hiu, lc hn cn tr, li kiu cng v t chc, v k lut, chng i lnh o,
mang sn trong ngi mm mng xu, gp c t tt l mc ngay. V H Ni hn b bn phn
ng, gin ip, t-rt-kit, t sn mi bn kch ng, li ko, dng gi, dng tin mua chuc. Hn
khai trong bn t kim im v v "nhn vn giai phm" l nu n ra cuc biu tnh chng i
ch , th hn s cm c i u".
Li gii thch ca N.N rt anh thp, nhng hnh nh vn cha hon ton thuyt phc c ngi
lnh chng Php xu xa, tt bng ny. Thnh thong gp ti ch vng v, ng li di cho ti khi
th bao Tam o, khi th na bao in Bin. Nhng t gim c i vng, ng thay mt ch huy
cng trng, ti thng tranh th xin ng ngh vi ba ngy php v thm v con. ng u k giy
cho ti i v dn: "Nh v cho ng php y!". ng H c c tnh l thch vui, thch vn ngh.
ng c nh trc khi cho cng nhn ngh Tt, s t chc mt cuc mt tinh nh. ng s ln din
n c my li tht rm r v nhng thng li to ln ca cng trng, tng tin nm c, n mng
nm mi. Sau s c ngm th, ht h. ng cho gi ti ln vn phng, ni: "Cu vit cho t mt
bi din vn. Ni dung nh sau, nh sau Cu gng vit cho hay vo t c trong bui tin
cng nhn v n Tt. Cho cu ngh hn mt ngy lao ng vit".

Ti sng m ngi. Ti hy vng nh bi din vn s chuc li c ci ti "o, o, o" va ri.

Khi ht thi hn lao ng, ch cn hn mt thng na, ng s c cm tnh hn vi ti, ghi tt vo
bn nhn xt v cp bng khen. V tuy l ph, nhng ng l b th ng u ng thi ph trch cng
tc t chc. Tt nht l ng dp y, ng Tm i vng. Ti cu Tri khn Pht cho ng Tm i vng
ng vo dp y!
Ti vn dng ht ti ba vn chng vit bi din vn ny. Bao nhiu t ng hoa m, i ngn,
khoa trng ti tng ht vo bi din vn. Ti m u bi din vn nh sau: "Thi gian tri chy
trn cng trng nh dng sng y m m trong xanh (cng trng nm bn b sng y) tri
trn cnh ng Bnh Lc, Yn chim kh ma thi ( ni l hn v ng). N nh n nga ang
phi nc kiu. Nhng ri vi quyt tm vt nng sut thi cng cho mng nm mi, nm bn l
ca giai on qu tin ln ch ngha x hi, Ban lnh o cng vi cng nhn qut cho n
nga thi gian lng ln phi nc iv.v.. v v.v".
Bi din vn c cng nhn xut xoa khen hay, v tay di, v tay ran. ng H sng phng mi.
Sau k ngh Tt, ng a bi vn ra khoe vi nh l lun vn hc N.N: "Cc ng ch i vng, ti
phi nh Phng Qun vit. Ti thy hn vit c y ch. Xem ra lp trng t tng hn do ny
tin b vng vng hn nhiu so vi ngy mi xung cng trng. ng l lao ng chn tay rt c
tc dng su sc trong vic ci to con ngi".
N.N c xong bi vn lin sa sm nt mt: "Hn vit x ng ch m ng ch khng bit. Hn dng
th vn biu tng hai mt, ting Php gi l xanh- bon -ki-vt (Symbole quivoque). y l mt
ch trng hn hoi ca bn nhn vn m chng th nhn trn bo ch. Hn v cng nhn nh mt
by nga v lnh o cng trng chn nga bng roi vt. Trc "pht hin" ca nh l lun ph
bnh N.N, ng H tm mt v gin. ng cho l ti la ng nh la con nt bng th vn chng
"biu tng hai mt" . Khi c nghe Trc Cng k li s vic ny, ti sng ngi. Ti khng
ng c s li din ra theo chiu hng ! Chuyn ny th mt nm tri lao ng cc nhc ha
thnh cng cc. Vic c vo bin ch, c xa n k lut tr li vi ngh vn, c in sch
c tin nhun bt cng xa vi. Tuy vy ti vn cn cht hy vng ng H, ngi chin hu mt
thi ca ti s ngh li, s thng cm m nhn xt tt cho ti, m ng c mt g cho cam! Ti hi
hp khi c bit tin khong mt tun na, t Vn ngh s tham gia "mt nm lm thu li" s ht
hn tr v H Ni v ti cng s c v cng. Ngy tin a chng ti c n nh. Hm ,
Ban ch huy cng trng s pht bng khen cho mi ngi. Sau l mt cuc lin hoan nh chui,
bnh ngt, nc tr. Phng t chc ang chun b giy khen. Ch lc vng ngi, ti vo phng hi
nh cu Na, ngi ph trch cng tc bng khen. Ti hn hn nh ngi ht hi: "Mnh c dc
bng khen khng?". Cu Na ni: "Khng thy tn anh, ch c tn cc anh N., Cng, Lin". Ti
cht ing. Th l bao nhiu hy vng tan thnh my khi. Khng c bng khen mang v trnh ng
on Hi sau hn mt nm tri lao ng ci to ngha l ti l phn t nhn vn giai phm khng
th ci to c na. Trong khi cc nh vn nh th khc c dnh dng n nhn vn nh Trn
L Vn, Quang Dng u c tr li cng tc trong bin ch, c in tc phm.
Cng ngh ti cng gin thn. Lm vn m vit cu vn khng sng sa n ni gy nn tai ha. i
gi nh ti ng lm vn m lm lnh th by gi, chc mnh ang ngang dc chin trng nh
M. Ti c tin s on 325 ca ti vo n chin trng. Cu Hi, tiu i ph ca ti by gi
l tiu on trng, hun chng y ngc. Bui chiu v, ti v Trc Cng r nhau ra sng
y tm git. Ti ni vi hn: Cu gip t vi. Cu th gp ng Tm, ng H ni tt cho t,
ngh cc ng y ngh li, cp bng khen cho t. Vi cc cu, ci bng khen ch l mt t giy vit
ch p, c ng du treo ln tng cho vui. Cn vi t l c thm gn 30 ng lng mi
thng, c tr li ngh vn, c in tc phm, thm c cht tin nhun bt ng gp vi v
nui con v c chm dt ci cnh phi i lao ng ht cng trng ny n nng trng khc.
Trc Cng bun ru ni: "Chnh mnh cng ang kh khn, sut na khng cng c bng khen
v chuyn c Ha. Mnh khng gip c Qun u. Qun thng cm vi mnh i. ng gin
mnh". Thi c, mnh s t phn u ly. V trong giy pht y, ti bng thy mnh n c
khung khip. Ti bt ngm ln mt cu th: Ti n c gia bin ngi! m tin a, ng Tm
gim c ng ln ni my li a tin tt p t vn ngh s do Trung ng c v tham gia ch
trng ln ca ng: Mt nm lm thu li. Ri ng pht bng khen trao tn tay tng ngi. N.N
thay mt t pht biu cm tng, ni ln nhng thu hoch su sc trong thi gian i thc t c
cng chia s nim vui cng nh kh khn gian kh vi b con, anh em cng trng trn bc
ng tin ln ch ngha x hi. Ch N.N dt li, ti thu ht cam m ng ln ni: "Bn thn ti,

trong qu trnh lao ng ci to hn mt nm va qua, ti ht sc c gng lao ng hng say,

tch cc khng ngi kh ngi kh. Ti t nhn xt so vi cc anh khc, ti cng xng ng c
cng trng cp bng khen.
ng Tm khng ng ln m ngi yn ti ch, va ht thuc va ni, khng nhn vo mt ti:
"ng u cng trng xt k trng hp ca ng ch. Tuy ng ch c chu kh lao ng,
nhng v mt lp trng t tng vn cn nhiu thiu st nghim trng, cn phi tip tc lao ng
ci to khc phc sa cha. Mc d nh vy, chng ti cng chiu c biu dng ti ch ng
ch, cn bng khen, chng ti hi vi trn, ng ch cha tiu chun".
Ging ca ng tht rnh mch, tht dt khot.
T cng trng mun v H Ni, ti phi i b 25 cy s dc theo sng y 5 cy ln n cu
Gin Khut. T Gin Khut theo Quc l Mt 20 cy s na n ga Ph L. N. N, Lin, Cng c
xe p i nhn nha ch mt hn hai ting. Ti cng c chic xe nhng bn mt ri thuc thang
cho con gi hi n mi ln mt. V th ti phi eo ba l ln ng t lc tri cha rng sng. Sng
y cn m mt khi sng v thp thong nh la chi. Ln n cu Gin Khut tri mi hng
sng. Ti trt ci ba l vi bt thng v nhiu ch cn gi c t ngy lm lnh xung r c t
sng.
Ti tt xung b sng dc ng, ci ngi vc nc sng y ra mt. Ti bng ph ci vi
ngh min man: Hn ba chc tui u i ti ra mt trn khng bit bao nhiu b sui, bn sng.
C l v vy m mt a tr chn tru, mt anh lnh i- t rt sinh ra lm th, lm th.
i ti c mt ci nghin l nghin ra mt. H thy sui, sng, m, h l mt ti c nng phng,
nga ngy, v ti phi tm cch ra mt cho bng c!
H thy nc l ti thm ra mt.
Ra mt nhiu d ng thnh th!
Ti ngi ln chp ci ct cy s st m, ch trc, m: Ph L 21 km, li trong ba l ra mt ci
bnh bao khng nhn ng u, to bng hai bt n cm. Ni cho chnh xc l cc bt m luc. N
cng c lai lch ca n.
T ngy c cng trng, mu dch huyn Yn m ca hng n ung d phc v cng nhn. Ph
trch ca hng l c Ha va bo va ln, en tri tri, mt to trn nh mt th a. C ta yu nh
th Trc Cng m mt. Nghe Trc Cng l nh th, c lin lm th tnh tng Trc Cng theo
kiu "i thng hai m":
Anh Trc Cng gi y u nh
Anh ca em yu qu nht i
Anh i bin bit xa khi
Em ngi xo nu bi hi nh anh
Mi ln Trc Cng ra chi ca hng, c u di cho khi ci bnh m, khi ci bnh bao - cc bt m,
km theo mt bi th tnh kiu "i thng hai m". Chiu qua, c di cho Trc Cng nhng hai
chic vi th: trc kia yu mt, nay yu gp i. Trc Cng chia cho ti mt chic sng mai
n ng. Ti b tng ming bnh nh b ming. Nhn nha nha. Va nhai va ngm con ng
quc l Mt ngn ngang g, hun ht chy v pha th trn Ph L. T nhin mt ni bun gh
gm dng ln lm nghn c c.
ng 10 nm trc, cng ci ba l ny, i dp cao su ny, ti i b trn con ng ny t th x
Thanh Ha ra H Ni. V c l ti cng tt b dc xung ng con sng ny ra mt. Nhng
ngy y ti tr bao nhiu, hnh phc bao nhiu! Nhng cng ch v mt ci ct cy s ging nh ct
cy s ti ang ngi lc ny m cuc i ti phi r mt khc quanh tht t ngt.
Nu bui sng hm , ti khng dng li ci qun nc bn ng n mt c khoai luc, v trc
mt qun khng c ci ct cy s st m, ch khc phai m v c chc nm tri khng chin b
b qun nhng vn cn c c: H NI 157 km, th c l lc ny ti ang ch huy mt i i
trinh st qun gii phng, ang cng ng i s on n sng cng n dit vin hoc ng gc
di ln n trong ting h ht xung phong mt a danh quen thuc no ti qu nh, u n
ni phi khn kh v mt mnh giy khen ca ci cng trng xy dng trm bm in Cc Thnh
ny
bn b H Ty- ma ng nm 1994

12. Nhng ngy cui nm, tm thm ngi dng L i Tuyn ngn c lp
Phng Qun
Ti l ngi vit vn nhng li c bit say m ngh thut kin trc. u nm 1990, i hi kin
trc s ton quc, ti c gi mt bc in 300 ch, cho mng i hi. M u bc in vn, ti
vit: Nu t nc xy dng mt n i Ngh thut, ti xin c lm th t. Ngy L hi, ti xin
c tri chiu vn ngh s ngi. Chiu mt ti dnh ring cho cc kin trc s. V cc anh ch l
nhng ngi trc tin em li vinh quang, nim t ho hoc nhc cho x s, bng chnh cc tc
phm kin trc ca mnh.... ( nh ti, ngoi nhng) (1) Kim t thp, Vn l trng thnh, n
ngco, Cha Vng Min in, C cung, Thp Eiffel, Khi Hon Mn... ti c chng vi chc tm
hnh ct ra t cc bo nh Nhn Dn, Qun i, Lao ng, H ni Mi... chp cnh L i c lp
vi tng th vn hoa Ba nh trong ngy Mng hai thng Chn nm Mt nghn chn trm bn lm.
Mi ln ngm nhn ci cng trnh kin trc mng mnh c xy dng bng g, vn, inh, vi;
c thit k v thi cng trong vng 48 gi - nu chm li mt gi l hng - ri sau bin mt
khi mt t nh mt lu i trong c tch, cp mt m c ca ngi lnh gi ti bao gi cng cay
l. Lng ti dng tro bit bao nim cm xc v suy tng min man... v T quc v Nhn dn, v
Cch mng v Khi ngha, v mu xng ca lp lp anh hng ho kit thm m giang sn k
t khi trn mt t x s Vit nam xut hin cng trnh kin trc mng manh ny. N bin khi mt
t, nhng tm vc, hnh dng cng vi tng ch kin trc ca n, tc khc i i vo k c ca
c dn tc...
Ba nh nng thu vng rc r, mt bin ngi va bc t m di trm nm n l ra bnh minh
c lp T do, c hoa trong tay v cu ht trn mi... Ngi Hip s v i ca Nhn dn v hai
triu ngi cht i, bc vo tui nm mi lm, ru en, mt sng, l phc kaki... ng trn l i,
m u bn Tuyn ngn c lp bt h: Mi ngi sinh ra u bnh ng...
Ai c th ti to cng trnh kin trc L i c lp cng vi tng th k v ? Khng mt ai! K
c thnh thn... Theo ngu ca ti, L i c lp l ci ct mc gia m di trm nm n l v
bnh minh ca c lp T do ca c dn tc. K t khi trn mt c nng Ba nh mc ln ci ct
mc ny, s phn ca c dn tc thay i, v s phn nh b, hn mn ca c thng ti cng
thay i. T mt a tr chn tru m ch (... ti tr thnh) mt nh vn... Cng t ci mc kin
trc mng manh ny, c dn tc xut pht, bc vo cuc trng chinh sng lng nht, lu di
nht v d di nht ca th k, vi gnh nng lch s trn vai: Ta v ta ba chc triu ngi/ Cng v
ba ngn triu trn i(2).
Ngm nhn mt cng trnh kin trc nh vy, nhng ngi lnh gi di du chin trn chng ti, lm
sao khng a l t ho?
*
Vy ai l tc gi c th cng trnh kin trc L i c lp? T my chc nm nay, ti lun b thi
thc bi nim mong c tm hiu cho ra. Nhng ci kh b ci khn, v trong iu kin v hon
cnh trc tr ca i mnh, ti khng sao thc hin ni nim mong c .
Th ri cch y ba nm, ti c mt ngi bn tng ti nhng t liu c lin quan n s kin
lch s mng 2 thng 9.1945 anh va tm thy trong Th vin Quc gia, Th vin Bo tng Lch s,
Vin S hc, Vin Khoa hc X hi Vit nam, v kho Lu tr Quc gia. Trong s nhng bn sao
chp, c my t liu ti c bit ch :
Th ca B tuyn truyn c tiu VIT NAM DN CH CNG HO ngy 31.8.1945 gi
Th trng H ni, v vic t chc Ngy c lp (y l bn chnh c nh my bng giy than
en trn giy trng, kh rng 130x210 mm, ng du trn vi dng ch Ngy c lp v
C.P.C.H.D.C. vng quanh con du, mt ngi sao nm cnh gia, ni ln dng ch BAN T
CHC). Ni dung th:
Knh gi ng Th trng H ni,
B Tuyn truyn ca Chnh ph Lm thi s t chc ngy 2-9-1945 mt Ngy c lp.
Mun cho ngy y c mt tnh cch thing ling, Ban t chc chng ti yu cu Ngi h lnh cho
cc cha chin, nh th cho m ca, qut tc sch s v t trm hng sut ngy hm y
mng Ngy c lp.
Knh th,
Nguyn Hu ang

Mt th khc ca Ban T chc Ngy c lp thuc B Thng tin v Tuyn truyn, ngy
31.8.1945. Hnh thc v con du nh trn. Ni dung th:
Knh gi ng Th trng H ni,
Nhn Ngy c lp, chng ti yu cu Ngi cho treo c vn hoa Ba nh v hai bn nhng
ph ln cn.
Cn v l cho Quc k, chng ti nh Ngi cho sa son cho chng ti mt chic ct cao 12 thc
ty c giy v bnh xe (poulie); s c ch th v ch dng ct cho phu to Th chnh.
Knh th,
Nguyn Hu ang
Mt th khc, hnh thc, tiu v con du ging hai bc th trn, vi ni dung:
Knh gi ng Th trng H ni,
Mun cho Ngy c lp t chc vo ngy 2-9-1945 ti y c hon ho, chng ti yu cu Ngi
thng bo ngay cho cc Ph trng cc ng y bo tin cho cc nh trong khu vc mnh bit
rng C no trong nam gii hay n gii mun i d l y s n hp Hi qun Khai tr hi 13 gi
trc khi i ln vn hoa sau S ti chnh.
Knh th,
Nguyn Hu ang
Sau khi c k nhng t liu trn, ti suy lun: ng Nguyn Hu ang l Trng ban t chc Ngy
c lp, vy chc ng phi bit ai l tc gi cng trnh kin trc L i. Cn phi tm gp ng hi
cho ra.
***
Anh Nguyn Hu ang th ti c bit mt t my chc nm trc, nhng rt t khi c chuyn
tr vi anh. Mi ln ti c anh hi chuyn, ti bi ri, sng m ngui, u khng khin m chn
c rt v t th ng nghim, nh ngy cn lm trinh st mi ln c Chnh u S on hi
chuyn. Ti ngh bng: Ti l ci th g m c mt ngi nh Nguyn Hu ang hi chuyn?
Nguyn Hu ang, ngi tham gia hot ng cch mng t khi ti cha ; nh hot ng bo ch
cng khai ca ng cng thi vi Trng Chinh, Trn Huy Liu; mt trong nhng ngi t chc v
lnh o ch cht ca Hi Truyn b Quc ng cng thi vi Phan Thanh, c Nguyn Vn T. Mt
trong nhng ngi sng lp v t chc Hi Vn ho Cu quc cng vi Nguyn Huy Tng v
Nguyn nh Thi. V cui cng l Trng ban T chc ngy i l ca t nc: 2-9-1945.
Cch y khong mi lm nm, anh t cao nguyn H Giang tr v, t tc ti qu nh. Hng nm
vo dp gip Tt, li thy anh o ln H ni trn chic xe p thiu nhi Lin X (c). Anh mang
n cho my bn c mi ngi mt cn go np. Mt ln ti cng c anh cho mt cn. Ti cm
ng v ngc nhin hi anh: Anh kim u ra go np m cho chng em th?. Anh ci: Mnh
sng nng thn cng phong lu ra pht. Khng nhng c go np biu bn, li cn c c thc v
rm cho nng dn vay. - Hin nay anh ang lm g di ?. Mnh nghin cu Lo Trang v
dch li cun Lch s ng Cng sn Lin x qua bn ting Php. i chiu thy bn dch in sai
nhiu qu .
Hai nm tr li y khng thy anh ln H ni na. My anh em quen c chng ti hi nhau:
Khng bit anh ang c gp chuyn g trc tr di khng?
Ni lo lng ny thng xuyn m nh ti. Nhn th ti mun tm hiu v cng trnh L i c lp,
nm ti nht quyt phi v thm anh, mc du gn gip Tt. Ti ni kh vi v: Em bt cho
anh mt phn lng hu thng ny; ly tin tu xe, n ng, v Thi Bnh tm thm anh ang...
Nhng tt nht n ni ri, ch ra ging anh i c c khng?. Anh bng nhin thy nng rut
qu... i n ra ging e chm mt. Anh ang gn ci tui tm mi, m li mt thn mt
mnh.... Anh c bit a ch ca anh ang khng?. Anh ch bit anh y Thi Bnh, a ch c
th th khng bit. C ci tnh Thi Bnh rng mnh mng vi hn hai triu dn, khng c a ch
c th lm sao anh tm c?. Tri t! Mt ngi nh anh Nguyn Hu ang th anh tin rng v
di hi a con nt n cng bit. V ti nh trao cho ti na s tin lng hu thng cui
nm va lnh, vi v mt nhn nhn ca ngi v phi trao c mt na sn nghip cho chng tiu
hoang vo mt vic khng u! Ti vi nht my t giy bc vo ti, nhy ln xe p, cm u p
thng ra ga v s v thay i kin.
***
Va i tu, va -t, xe p... sng 26 Tt, ti c mt ti th x Thi Bnh. bt th gi tm
kim, ti hi ng n S vn ho v Hi vn ngh tnh, hi a ch ca anh. Ti thc s ngc

nhin khi thy nhiu anh ch em cn b hai c quan ny khng bit Nguyn Hu ang l ai. C
vi ngi bit nhng li rt l m: Hnh nh ng ta Qunh Ph, Kin Xng hay Tin Hi g
.... Hi vn ngh tnh, ti lm quen vi mt nh th tr. Khi bit r nh ca ti, anh hng
hi ni: Chu s a ch ra ci qun tht ch, thng c my anh cn b v hu, chc s hi
ra. n qun tht ch, ti nh mc s tin cm ci trong ti, gi mt a tht ch luc v hai chn
ru cho phi php. i chng na ting, c mt ngi ng tui chic xe cp trc ca, i vo
qun. Nh th tr bt dy ni vi ti: ng ny c quan an ninh tnh, hi chc bit. Ti vi nu
tay anh li, dn nh: Cu ng gii thiu mnh l ai, s rch vic. Bit ri, bit ri, ch khng
phi dn. Anh bn tr i n gp anh ta, ni ci g , v ch tay v pha ti. Anh cn b an ninh
ti ci bt tay ti, ngi i din v nim n hi: Xin li c, nm nay c hng th bao nhiu
tui ?. Ti on chc anh ta thy ti n vn nhch nhc - o qun b ba nu, chn dp lp - ru tc
bc trng, nn hi vy. Ti lin ni pha ln: Cm n ng ch - ti ci - cng tht thp c lai hi
(3) ri ng ch . Trc c cng tc u ?. Ti lm thng trc cho mt c quan thng
nghip trn H ni... v hu gn chc nm ri. C l th no vi ng Nguyn Hu ang ?.
Ti c quen bit g ng ta u. Thm ch cng cha bit mt. Chng l t hu ca ti c mt c
nghe u hi b mt cng hot ng vi ng ta. Bit tin ti v thm a chu h cng tc gio vin
Qunh Ci, ng c gi ti mi ngn bc biu ng y, m giao hn phi a tn tay. Ti tng
ng y th x, hi loanh quanh mi khng ai bit.... Anh cn b ci: ng y u c th x.
Hin ng y ang thn Tr V, x V Cng, huyn Kin Xng... cch y gn hai chc cy s.
Ngc gi ny m c p xe v cng vt v y.... Thy ti chm ch lng nghe, anh cn b tr
nn ci m: Ni c bit, trc kia ci ng ang y cng l ngi hot ng cch mng c tn
tui... Nhng ri ng ta gi chng, lm bo lm vn chng i ng v Nh nc, b x pht 15
nm t ngi, a ln giam trn tri t H Giang. Mn hn t, ng ta xin v c tr ti qu qun. Tuy
vy cch y my nm ng ang ny t tin i sang Nam nh khng c giy i ng, n nh
mt i tng m cng an ang theo di. Cng an hai tnh lin phi hp, hi giy t i ng ca
ng ta, ri bt giam gi bn thng nh lao hai tnh cnh co, v t chc khm nh. Sau th
cho v.... Ti t s hi gi u gi tai: Ch... bit rc ri th ny th ti chng gp ng y na...
em tin v tr li thi.... Anh cn b xu xoa: Khng sao u c , chnh sch ca ta by gi l
i mi t duy. Nghe u trn cng ang sa son cho ng y c hng lng hu. Nu c mun
v thm ng y, c vic v. Ti s ch ng cho c. Anh cn b chm ngn tay vo li ru, v ln
mt bn, ch v cho ti rt cn k con ng t th x v ch anh ang t tc. Ti ng ln ri rt
cm n anh...
*
Con ng mi my cy s chi cht g. Gi cui ng but nh kim chm tp thng vo mt.
Nhng va p xe ti va ngh ngi min man v s thng trm ca nhng kip ngi tnh nguyn
dn thn v ngha ln, nn con ng cng nh bt xa... n ch ng ba r vo trng ph thng
cp I, II x V Cng - Ni anh ang t tc - ti vo ci qun bn ng ung li ru cho m bng.
ng c ch qun khi bit ti t H ni v tm thm anh ang, rt ru trn li v ni: ng y thnh
thong vn ngang qua y, ti u mi vo ung nc. ng y tn tin kht ting ci x V Cng
ny. Mi cch y dm hm, ng y o sau xe ci r tre rng buc rt k. ng y k vi ti ti qua
bt c con rn g d lm, phun ph ph b vo nh mnh. nh lm tht n nhng tic, ch ln
ch bn cho mt tay bun rn c, kim ly my nghn mua my lng m l.... Ti bt ph ci:
ng y by gi li thm ci ti bt rn c, m mt cng p xe mini nhng mi my cy s
i ly my lng m l... Vui tht! Ti c ngi bn lm th tn l Tun Nguyn, cht lu ri, lm
cu th nghe tht v ngha, nhng c bt cht hin ra trong tr nh ti: Cuc i vui qu khng
bun c!. ng ch qun rt thm li ru na, ging ho hip: Li ny ti i c!... M kh, ng
y c bn c u. Chiu ti ng y p xe v phn nn: n khng chu mua, n bo loi rn ny
khng nm trong b tam x!. Ti ci ngt.
Anh ang gian u hi ci nh bp ca khu tp th gio vin, trc mt l ao c Bc H ca x.
ng bn kia b ao, mt c gio ch cho ti: Bc y ang ngi bc cu ao kia ka! ang c ra
ci g m chm ch th khng bit.... Ti dt xe p qua sn trng, vng ra st sau lng anh. Anh
ang dng nm rm c ra nhng vin gch v i, xp thnh chng cao cnh ch ngi. Ti ng
lng nhn anh. u anh i ci m ci mo m, khoc ci rut o bng thng be bt, qun lao ng
mu cho lng, hai ng chn m vng hai dy cao su en nom nh vng cm st; chc hn nht
hai ng qun vo chng rt, lng anh khng hnh ch C vit nghing... Ti cht nh cch y rt

lu, ti c nghe nhng ngi cng thi vi anh k. Hi Mt trn Bnh dn, Nguyn Hu ang l
cn b ng c c ra hot ng cng khai, n vn sang trng nh cng t loi mt ca H thnh,
tht c vt chi, i khp Trung Nam Bc din thuyt, oai phong, hng bin, tuyn truyn cch
mng... Mi ln cch mng cn tin hot ng, Nguyn Hu ang c th n bt k mt nh t
sn H ni no giu c, vay vng, tin. M nhng ngi ny trao vng, tin cho anh u khng i
hi mt th giy t g, v h tin su sc rng trao vng, tin cho anh l trao tn tay cho cch mng...
V by gi, anh ngi , gn tm chc tui, khng v, khng con, khng ca khng nh, lng
khng ch C vit nghing, t m c ra nhng vin gch v - chng hiu lm g - nh ngi b
gi trong truyn Hng cui ca Nguyn Tun c ra nhng vin cui trng tm ko mch nha
vo dp tt nin... Min man ngh nh vy v ti bt ph ci... Anh ang!, ti nghn ngo gi.
Anh quay li, chp chp mt, rng vng sn, cn mn gn na v nm thng... Phng Qun! Ch v
y t lc no th?. Hai anh em chng ti m cht nhau gia bc cu ao. V c hai gng mt gi
nua pht chc m l...
*
Ci chi bp cn h c thn ca anh rng ch khong 5 mt vung, cht kn nhng t trang, c.
My cy so ngn tre gc dc ngang st mi, treo vt c chc ci khn mt rch x nh gi lau bt,
o may- thng nt, qun lao ng v vu. Cp qun eo lng lng mt chm lc lc lm bng v
hp du cao Sao vng xuyn thng, buc dy thp, bn trong c hn si nh. ng vo, chm lc
lc rung ln leng keng, nghe rt vui tai. Sau ti c anh gii thch tc dng ca chm lc lc: i
li trong ng lng nhng m ti tri, anh thng b cnh thanh nin i xe p, xe my phng u
m sm vo, lm anh ng tro tay, sy gi. Hc tp sng kin ca ng bo cc dn tc Vit Bc,
treo m vo c tru - tru g m, ch leo thang - anh ang ch chm lc lc eo vo cp qun, bo
hiu c ngi h trnh xe. Tc dng th hai, quan trng khng km... Mi ln p xe trn ng
vng, nghe ting lc lc loong coong ngang tht lng, t nhin cm thy c c. Chnh gia gian
chi k ci t g tp nh, hai cnh mt rung khng khp kn c, kho mt chic kho ln nh
kho nh kho. Trn nc t, xp mt chng m ci, m vi, m l m H ni ngi ta thng
qung vo cc ng rc. Cnh t l mt ci ging c nhn, bn chn ging c thng c thm
bn chng gch. Trn ging mt ng chn bng trn rch thng, v mt xp qun o c lm gi...
St chn ging k chic bn xiu vo ch c hai chn, hai chn kia c thay bng hai si dy thp
buc treo vo tng. Anh ni, ging Lo Trang: Mt ci bn bn chn l mt con vt. Khi n ch
cn hai chn n l mt con ngi. Trn mt bn xp kn nhng chai l, v hp, hai ci n du
lm bng l mc Cu Long, vi con dao lm bng mu li lim gy, v ba bn ci bt hng, np
y l nhng vin gch v. Anh ch np y, gii thiu vi ging trang trng ca thuyt trnh vin
gii thiu hin vt trong cc bo tng ngh thut: N l loi gch nung rt gi, gn t ti tiu
chun ca snh s c, sc nng v bn ca n lm cho cc loi chut, mi, dn phi v n. By
gi ti mi hiu anh c ra nhng vin gch v lm g. Di gm bn l my chc i dp cao
su h nt, t quai, c b thnh tng b, hai ci vi mui da rn nt, st ming, mt ng bn l
ca, st vn, inh cng queo, mu dy thp han r... Tt c nhng l , ph ln mt lp bi tro...
Lc ti bc vo, gian bung m mt khi. Anh gii thch: Gi ny cc c gio nu n. Bp tp th
st bn kia tng. Ti trn rm vi bn trt nhng khe h st mi, nhng khi vn c lt sang anh ci - Chu khi mt cht nhng cng c ci li. Thnh thong li c ngi mi xo nu ln
vi khi, ci mi c bi dng. Trong vic d no cng c vic hay, v ngc li. em p
xe ra ch mua ci g v n. Thi khi cn. Ch v chi hm nay l rt gp may. Sng nay ti va
ch bin c mt m thc n ngon v ch. Ch nm ri s bit. Cm cng c sn ri. Ti mi nu
lc sng, vo lng rm, cn nng nguyn. , ti li c c ru cho ch, ru cam hn hoi, qu
ca Hi Nh vn gi biu vo dp Tt nm ngoi... Ti ch mi mi my thy gio my chn, cn
cho ch say sa sut my ngy chi. Anh xng xi ly chm cha kho buc chung vi chm
lc lc, m kho t tm chai ru. Ti lic nhn vo my ngn t. Nhng xp qun o c nt ln
vi nhng chng bo, giy m, sch... vng. Ngn di cng rt nhiu chai l, v hp, v
lon bia, v nhiu chng cc loi bao thuc l. Anh li hi tm mt lc kh lu mi li ra c chai
ru cam cn gi na: y ri! By gi gi ho ra lm cm. ch ny li tm sang ch kia. Ti
ci, ni: Nhn anh, em c tng l mt nh qu tc Nga thi Sa Hong, t tay tm chn loi ru
qu ct gi mt trm nm trong hm ru, i khch qu. Ti ch nhng chng v bao thuc l,
hi: Anh chi su tp v bao thuc l ? Th m em khng bit. Trn nh em, cc bn n chi,
ht cc loi thuc l ngoi ho hng, v bao vt lung tung, v em ngy no cng phn nn v phi

dn nht em t. Anh ku ln: Th c tic khng! Ln ny ch v trn nh dn c, c v bao

thuc l ngoi c ct gi cho anh ang, cng nhiu cng tt. N l hng i lu ca ti y....
Hng i lu?, ti ngc nhin hi. ti dn cm cho n ri ti ging cho ch nghe th no l
hng i lu. Ti xem ra ch m tt v mn kinh t chnh tr hc. Ti ngm nhn cn h c thn
y khi ca anh, hi: Hn mi lm nm qua anh vn sng gian bung ny ?. Ngy ti mi
v x, ti sng tri ln ca Hp tc x. Chng l cn b x cng thng cm hon cnh kh khn
ca ti, nn ngh ti ra trng coi gip nh nhn vin thng trc ca tri. mt thi gian.
Nh kho cng thong mt, ti c th n , c sch, vit lch kt hp vi trng coi tri. Mi ma
hp tc x tr cng im my chc cn thc, my chc cn rm lm cht t. S thc, rm ny ti
khng phi dng n, trong my nm tit kim c hai ba t thc, hai trm su chc cn rm cho
b con vay. Ngoi ra, vo dp tt, Hp tc x bi dng thm t thc np, em ln H ni biu cc
ch... Khi bt tay vo vic dch thut li cun Lch s ng Cng sn Lin X, ting ln ku m
qu lm ti mt tp trung t tng, nn phi xin thi cng vic trng coi tri, chuyn v y
c yn tnh hn.
***
Anh li di gm ging ra mt ci x tn thng y, t ln ming x tm g dn. y l bn n
- anh gii thiu v vn tip ra hai ci vi mui da st ming - Cn y l gh ngi. B con nng
dn mnh ngho m ph phm th y. Hai ci vi cn tt nh th ny m em qung bi tre... Ti
nht v, c ra sch s, lt t ln, lm thnh ci gh ngi va vng chi li va mt. Ch ngi th
m xem, c khc g ngi trn n s i Minh?. Anh dn ra hai ci a, ri chn trong hai ci bt
hng y vin gch v gp ra nm su vin g trn trn, en xn, nom rt kh nghi. Anh ch vo
mt a, gii thiu thc n: a ny l ch cc, a ny l ch nhi. Nh n thng xuyn hai th
c sn ny m ti rt kho, cn kho hn c ch.
Anh nhc trong ci r ph y rm gc nh, xoong cm n mt mt gc m anh gii thiu
vn nng nguyn. Ni ng hn l mt th cho rt c, c th xn thnh tng ming nh bnh c.
Ba nm tr li y, ti phi n cm nho, nu n cm kh th b nghn. Ti nu cm vi nc vo
go nn rt b. Chng l cc c gio thng b ph nc vo go. Ti a cho cc c ci chu, dn
nc vo go vo y cho ti, ti cht ra nu ln vi cm. Tinh tu ca go nm trong nc vo,
b i tht ph phm. Nhng cc nhi u ra m anh bi dng c thng xuyn th?, ti hi.
y ch ny mi l b quyt. Phi huy ng lc lng qun chng, tc l cc chu thiu nhi. Bit
cc chu y thch chi v bao thuc l, nht l cc loi v bao p. Mi ln ln th x hoc sang
Nam nh chi, ti u nht nhnh v, i cho cc chu ly cc, nhi. Cng ra tiu chun hn
hoi. Mt v bao ba s i 3 con cc hoc 5 con nhi. Cc loi khc 2 cc, 3 nhi. Bi vy ti mi
ni l hng i lu, ch hiu cha. Mi thng ti ch cn ba bn chc ci v bao l tha cht m,
m l loi m cao cp Hm no ch v ti gi biu c, ch Cung(4), mi nh my vin nm th.
C ch n tht cc ca ti ri s thy cc th tht khc u nht hot!.
Anh rt ru, chn gp vin ch cc, nhi b vo bt cho ti, n cn, u ym, trang trng, lm ti a
nc mt. Anh hi: Ch i u m li ln li v tn y, vo lc tt nht sp n ni?. Em v
y ch mt mc ch l thm anh. Hn hai nm nay khng thy anh ln H ni, chng em rt lo.
Khng bit anh m au g, liu anh c cn sng khng? V y thy anh vn kho mnh, em rt
mng Anh l nhn chng ca mt qu kh ho hng ca t nc. Nu anh cht i, tn li nh
c cy, khng nhn gi g li cho cc th h sinh sau, theo em l mt tn tht khng g b p
c. Ti ly a anh xem s ti liu lin quan n ngy i l mng 2 thng 9 nm 1945, va
sao chp: Em suy lun ra anh l Trng ban T chc Ngy c lp nh trong t liu hin cn gi
c. Em mun c tn tai nghe anh k li nhng k nim, nhng hi c m anh cho l su sc
nht m nu anh khng dng n th cho em xin.
Anh im lng rt lu, dng a tm li nhng mnh vn tht cc, nhi trong a, gp b vo bt mnh
nhng mnh khc rt xung mm vn. Anh chm ch nhn vo ci a tm gn, nh ang gng
c nhng hi c in li trong lp men snh Anh cht ni, mt vn khng ri ci a:
Thm thot th m bn mi by nm tri qua Ti cn nh nh in ngy hm l ngy 28
thng 8 Ti sao ti nh, v l thi khc lch s phi c tnh tng pht mt Nm ti
bc vo tui bm ba. Chnh ph cch mng lm thi hp ti Bc B ph, quyt nh ngy l ra
mt quc dn ng bo Hm , ti c vic cn phi gii quyt gp, nn n ni th phin hp
va gii tn. Va bc ln my bc thm th thy c Nguyn Vn T t trong phng hp i ra. C
mng r chp ly tay ti, ni: Anh vo ngay i, c H ang i anh trong . Ti theo c T vo

phng hp. l ln u tin ti c gp mt ng C. ng C ngi gh ta, mc b qun o

chm, tay chng ln ba toong. C T ko ti li trc mt C, gii thiu: Tha C, y l ng
Nguyn Hu ang, ngi m phin hp quyt nh c lm Trng ban T chc ngy l. C H
nhn ti mt lc vi cp mt rt sng, cp mt m v sau ny nhn dn c nc n rng c bn con
ngi - nh mun cn nhc, nh gi ngi m C quyt nh giao trng trch. C hi ti vi ging
Ngh pha, rt ging ging c Phan Bi Chu m c ln ti c nghe: Chnh ph lm thi
quyt nh lm l ra mt quc dn ng bo vo ngy mng hai thng chn. Ch c m ng
c vic t chc bui l khng?. Ti tnh rt nhanh trong u: thng 8 c 31 ngy, nh vy l ch
cn 4 ngy na thi... Ti suy ngh cn nhc trong tng pht. Hnh dung ra tt c nhng kh khn
nh ni m ti phi vt qua... t chc c mt ngy i l nh vy, trong khi mnh ch c hai
bn tay trng. Ti ni vi C H: Tha C, vic c giao l qu kh v gp qu ri. C H ni
ngay: C kh th mi giao cho ch ch!. Anh ang ngng pht ln nhn ti. V gi nua cng qun
trn con ngi anh nh c trt b ht. Dng dp oai phong, kh phch ca ngi chin s cch
mng lun lun ng hng xung kch li hin nguyn hnh.
Nh ch bit y - ging anh vt tr nn sang sng - ti l mt nh tuyn truyn, ng vin thin
h, chuyn nghip. Th m ln ny ti li b ng c ng vin mt cch ti tnh, bng mt li tht
ngn gn, gin d! Nghe ng C ni vy lc ti thy trong con ngi mnh bng bng kh th,
mun lp nn c nhng k tch, nhng chin cng tht vang di... Ti ni vi ng C: Tha C,
C ni nh vy con xin nhn nhim v. Con xin ha s c gng ht sc hon thnh trng
trch. C H ng ln, bt tay ti, dng b, gng mt nom rt vui v, bng lng: Th th ch tr
v bt tay ngay vo vic i. n sng ngy kia, ch n y bo co vi ti cng vic c tin
hnh nh th no. Ti cho C, ra v, lng ro rc lng lng... Nhng khi va bc xung ht
nhng bc thm rng thnh thang ca Bc B ph, ti cht ngh ra mt iu. Ti lin quay tr li
phng hp. C H vn cn ng . C hi ngay: Ch cn cn g na?. Tha C, hon thnh
trng trch, xin C trao cho con mt quyn.... Quyn g, ch c ni i!. Tha C, quyn c
huy ng tt c nhng g cn thit cho bui l, v ngi cng nh v ca.... c, ti trao cho
ch ci quyn . Nu ai hi huy ng theo lnh ca ai, cho php ch c tr li: Theo lnh ca
Ch tch H Ch Minh!.
- Cng vic u tin l ti tho mt thng co ngn gn - anh gp thm my vin ch cc trong bt
hng, b ra a ri k tip - Ni dung nh sau: ngy 2 thng 9 nm 1945. Chnh ph cch mng
lm thi s lm l ra mt quc dn ng bo, tuyn ngn c lp ti vn hoa Ba nh. ng bo
no c nhit tm, mun ng gp sc, gp ca vo vic t chc ngy l lch s trng i ny, xin
mi n Hi qun Tr Tri ph Hng Qut gp Ban t chc. Thng co c gi ngay n tt c cc
bo hng ngy, yu cu ng ln trang nht, vi hng tt tht ln chy ht trang bo (... mt mt
dng... ) ngoi cht kn Hi qun. Ngi ghi tn vo cc cng tc, ngi gp tin, gp vng, gp vi
vc, g vn. Nhiu ngi t chi khng ly giy bin nhn: Bit bao anh hng, lit n ng gp
cho nn c lp ca dn tc, u c ly giy bin nhn, h ni vy. Ti mi mi ngi d cuc
hp chp nhong, v a ra kin: Vic cn thit trc tin l phi dng mt l i c lp tht
p, tht ln, tht uy nghi, xng ng vi ngy lch s trng i ny, ti trung tm vn hoa Ba
nh Chnh ph cch mng lm thi ng ln ra mt. Vy ng bo no hin c mt ti y c
th m nhim trng trch ? Mt ngi trc ngoi ba mi, n mc li ngh s, eo knh trng,
bc ra ni: Ti l ho s L Vn (5). Ti xin tnh nguyn nhn vic dng l i. Tra nay ti
s mang bn phc tho l i n ban t chc xem xt. Ti bt tay ho s, ni: Ti c bit tn
tui anh t lu v cng nhiu ln c xem tranh ca anh. Ti xin thay mt Ban t chc hoan
nghnh nhit tm ng gp ca anh. Nhng L i c lp l mt cng trnh kin trc, tuy dng
gp rt, tm thi, nhng phi t nhng tiu chun khng th thiu ca n nh s vng chc, s hi
ho cng trnh vi tng th... Ni v d nu nh khng vng chc, my chc con ngi ng ln, n
sp xung th ngy l coi nh tht bi. Bi vy cn mt kin trc s phi hp vi anh. Mt
ngi tr tui n vn chnh t, t trong m ng bc ra, t gii thiu: Ti l kin trc s Ng
Huy Qunh(6), cng hot ng trong Hi Vn ho Cu quc vi anh Phm Vn Khoa. Hm qua ti
c anh Khoa cho bit ca Ban t chc, ti v xong bn n thit k l i. Anh Qunh
tri cun giy can cm sn trn tay ln mt bn. chnh l ton cnh l i c Lp m sau ny
ch c nhn thy in hnh trn bo ch. Bn v tht p, tht chi tit, t m... L i vi tng th
vn hoa Ba nh, v tr dng l i, chiu cao, chiu rng, mt bng, mt ct ngang, ct dc l i,
ln cc x g, tng din tch mt vn p lt v.v... Sau khi nghe anh Qunh thuyt trnh, ti xem

xt, cn nhc ri t bt k duyt bn thit k, ng du Ban t chc. Ti ni vi anh L Vn v

anh Ng Huy Qunh: Ban t chc quyt nh giao vic ny cho hai anh (Cc anh cn g, chng ti)
s lo chy y . Hin nay chng ti c mt kho ba ngn thc len (7), cn dng bao nhiu cc
anh c ly dng. L i phi c dng xong trong vng 48 gi ng h. ng 5 gi sng ngy
mng 2 thng 9, ti s n nghim thu. Chc cc anh hon thnh nhim v.
Sng ngy 31 thng 8, ti n Bc B ph gp C H nh C ch th. Sau khi nghe ti bo co
ngn gn, y v tt c mi vic c lin quan ti ngy l, C ni ging ht sc nghim trang:
Ch phi nh ngy Mng hai thng Chn ti s l mt ngy lch s. l ngy khp li cuc Cch
mng thng Tm, v ngy khai sinh nc Vit nam Dn ch Cng ho.
*
ng ang i! ng ang i!, ting con nt gi nheo nho ngoi ca, ngt ngang cu chuyn ca
anh. Ti nhn ra, thy hai ch b chc 9, 10 tui, mi ch cm mt cnh tre, u cnh tre thng
tht mt con rn nc, mnh nh bng chui dao, u b p dp cn r mu ti: ng c i rn
nc khng ?. Anh ang b a bc ra ca, xem xt cn thn hai con rn nc, ri hi: Cc
chu nh i nh th no?. ng cho chu mi con hai ci v bao ba s. Cc ch ng c gi
thi bt cht, ging ni v dng b ca anh chuyn sang ging ca dch v i chc, Mi con
rn ny ch gi tr bng hai con cc. Nhng thi, th ng cng nh chu thit vy, mi con mt v
bao ba s, cc ch c i th i, khng i th thi. Hai ch b ngn ng mt lc, ri ni: Chng
chu i . Anh quay vo m kho t, chn ly ra hai ci v bao ba s, a cho mi ch mt chic,
v cm ly hai con rn. Hai ch b cng xem xt hai ci v bao cn thn khng km ng ang xem
xt hai con rn. Mt ch ni: ng i cho chu ci v bao khc, ci ny bn trong khng c t giy
vng. Anh cm ly ci v bao xem li, ci: c, ng s i cho v bao khc. Sau ny ch m
lm cn b thu mua th Nh nc s khng phi chu thua thit.
Anh cm hai con rn b vo ci r con gc nh, mt ti hn ln, nh ngi bun bn va v
c mn hi: Tht rn cn b hn tht nhi. Ti mai ti s i ch mn rn om ring m. n vo
ch s thy tng lc gp i, c th p xe mt mch ln n bn ph Tn .
*
Ti li chi vi anh ang ba ngy, thu mt anh ph nhy x trn xung chp my p nh lm
k nim. Ba cm tin ti, anh c v bun. Va dng a tm tm my khc rn om mn cht ni
mui trong a, anh va ni: Hin nay ti ang c gng hon thnh thin hi k thut li tt c
nhng g c lin quan n th s, k t khi ti bc chn vo con ng hot ng cch mng cho
n nhng nm thng gn y... Trong hi k, ti s cp n nhng vic m t trc n nay ti
cha h tit l vi ai. V d nh bn tho Tuyn ngn c lp C H vit... cn hay mt, nu cn
th by gi ang u... Hoc c nh sa hai cu trong bn Tuyn ngn, nhng khng kp v bn
chnh a in mt ri. L Trng ban T chc ngy l, ti phi ph trch vic in n nhng ti liu
c lin quan n vn mnh t nc ny, nhng... nh ch bit y, hin nay trong Bo tng H Ch
Minh cng nh Bo tng Lch s, khng c bn tho Tuyn ngn c lp... Ti s s lm khng
kp mt, gn tm chc tui u ri cn g, m li khng c iu kin lm vic, ban m coi nh chu
cht, n m t m, ng l m tht... Anh im lng mt lc lu, ri ngng ln nhn ti, hi tip:
Ch c bit iu lo lng nht ca ti hin nay l g khng?, khng i ti on, anh ni lun: Ti
lo nht l khng bit cht u. Lc sng th ti nh nh ai chng c, y cng nh trn H
ni... Nhng lc cht th ngi thn my cng lm phin ngi ta. C ai mun mt ngi khng
phi rut ra mu m li nm cht trong nh mnh? Ngay c ci chi bp ny cng vy, ti nm cht
s lm phin n nh trng, cc thy cc c, cc chu hc sinh... Bi vy m hai nm nay ti
khng mun ln H ni. y, ti qu hng bn qun, ti chn sn ch nm cht... Ch ra
y ti ch cho, ng y cng nhn thy....
Ti theo anh ra ng trn ci tr xi mng cu ao c. Gi ma ng bc lnh thu xng thi thc
vo mt hai anh em. Anh ch tay v pha mt bi tre gn cui xm, n c gia cnh ng, ngn
tre ang vt v trong gi but. y, di chn bi tre y c mt ch trng nhng bng phng, ph
y l tre rng, rt va ngi ti... Ti s nm cht khi phi phin ai... Ti chn con
ng ngn nht c th b kp n , trc khi nhm mt xui tay...
Tr vo nh, c ngi ti ni gai, n lnh, chc l b cm... Ti dc ht ru ra bt ung c mt hi
chng lnh. Ru vo li ra, ti ct ging ngm to my cu th ca Phng Cung gi ti mang v
tng anh:
Mt ra ging chp

Rc mi phong lu
Gt nhc men v thung c
Qu di chn qu
Trm s ci u
Xin qu rng lng
Cht th phn b xo cui thn!
Thng 12.1992 (8)
PHN VIT THM
Nn n mi, sng 27 Tt ti phi ri thn Tr Vy tr v H Ni. p xe ngc gi trn con ng
t sng tru dc b sng Mng, ti bng thy lnh kinh khng. Hai ba ln, ti ngoi li nhn ln
khi mng trn ci chi bp, bn di ln khi l mt bc ho kit ca t nc ang ngi trm
t v th s gia mt ng gi rch, dp lp t quai, inh cng queo, chai l bi bm y, nhng
ci v lon bia, nhng mu st han r chng bit lm g. Hai mt ti t nhin cay l. Ti ch mun
quay xe li vi anh nhng s anh mng. T chiu hm qua, anh gic gi ti sut: "ng mai ch phi
v Tt nht n ni. Ch khng th c y cng tt mn mt mnh nh cnh nh nhng ngi ga
ba c n".
m m nhn anh, ti t hi: "Trn th gian ny, khng bit cn ai c n hn anh?". Ti khn
khon: "Anh cng v H Ni vi em, n Tt cng vi nh em, nh anh Cung c vui hn khng?".
"Ch c v trc i, chm lm sng mng hai Tt, ti s c mt nh ch hoc nh ch Cung".
"Nhng anh cn vng vu g y m khng v cng vi em c?". "Chuyn ny ln H Ni ti
s li. Ti mun tm gp li anh em thi Truyn b quc ng xem ai cn ai mt, hn h vi nhng
anh em hin ang sng nc ngoi nh Hong Xun Hn. ng ta c cng ln lm y. ng c
Hi giao son tho hc ch quc ng theo li mi, lm sao cho d hc, d thuc, d nh v ng
son tho rt thnh cng. Ti tnh nht l ng vn v ha c cch nhn din cc ch ci:
"i t ging mc c hai
ngn c chm, t di c ngang"
hoc:
"O trn nh qu trng g
th i m, l thm ru"
Ti ngc nhin: "Hi cn i gi tru lng qu em hc truyn b quc ng cng thuc lng nhng
cu vn v . Nhng em tht khng ng tc gi ca n li l nh ton hc ni danh Hong Xun
Hn". " chnh l tm lng thng nc, thng dn ca ngi tr thc chn chnh". Anh ni
thm: "Tm lng ca h i vi nc, vi dn trong sut nh thu tinh, khng gn mt cht bn
c quyn c li. Ln ny ln H Ni, ti c mt mc ch l t chc mt cuc gp g nhng
ngi trc y tham gia Hi Truyn b quc ng. Chng ti s n li hi c v vit hi k. M
mun lm nh vy th phi c
(Bi vit n y th dng v Phng Qun bnh nng khng cn sc vit tip)
(*) Bi vit trn c Phng Qun vit xong thng 12.1992, n thng 1.1995, trong lc nm trn
ging bnh, cha hi lng vi nhng g vit, Phng Qun vit thm bng bt ch trong t th
nm nga vit ln giy t di tm vn treo p xung trc mt u ging. y chnh l nhng
dng cui cng ca Phng Qun. Di co do b V Th Bi Trm, v nh vn Phng Qun cung cp
(BT)
Ch thch:
(1) Bn in ny cn c vo bn sao nh bn tho 19 trang vit tay ca Phng Qun, Mt vi trang
chp thiu mt hai dng cht. Chng ti phi ghi ( mt mt dng... ), hoc khi phc on cu b
mt i, nhng vn trong ngoc. (BT)
(2) Th T Hu
(3) By mi tui xa nay him, th Ph
(4) Phng Cung, nh vn
(5) Ha s L Vn ( theo tp ch Bch Khoa Si Gn 1963) sang La M, c phong ha s,
c chnh Gio hong Pie Xl giao cho trang hong in Vatican.
(6) Kin trc s Ng Huy Qunh sau ny c thi l th trng B Xy dng.
(7) S len ny ly c ngy 19-8-1945, khi tn cng chim Tri lnh kh ph Hng Bi. (Ch
thch ca tc gi)
(8) Nm 1993, ng Nguyn Hu ang c Nh nc cp nh H Ni v c hng ing

hu. Nhng qua bi vit ny gip cho c gi hiu thm v mt chi tit c th ca lch s Cch
mng thng Tm v tm lng ca nh vn Phng Qun. (Ch thch ca Ng Minh)

13. Ngi bn lnh cng tiu i

Vo nhng nm u ca thp ky su mi (1960), trn cc mt bo trung ng v a phng cc
trang th trn ngp ti sn xut, chin u, ca ngi cc hp tc x in hnh, cc nng trng, cc
nh my, hm m tin tin, no "sng Duyn Hi, gi i Phong", no gng ngi tt vic tt, t
co ti c M Dim, thi th th. Bng dng, trn mt trang th tun bo Vn Ngh ca Hi
Nh vn Vit Nam xut hin mt bi th t tuyt, nhan : Nghe nhc Strauss. Tn tc gi l hoc:
Tun Nguyn.
hn ba mi nm tri qua k t ngy y, nhng bi th n vn ng li tinh khi trong tr nh
ca ti.
Sng sng Hng bng xanh mu Danube
Nhc bng bnh tri ti cc v sao
Tri lung linh kh chao mnh theo nhp
Nhng ngi nc l phi lng nhau
ti v ni dung bi th lc lng gia bin th- hin-thc sc si, nng bng, th cho cuc u
tranh giai cp "long tri l t", khng nh con ng "ai thng ai".
Nh th t thy mnh chng ging ai, bi th t tuyt ri m vn cn np mnh gc cui trang
bo, khim nhng, nh th vi v ng ngc, 10 lng, nhn ln nhng bi th bc la, hng hc kh
th u tranh, sang sng lc quan cch mng ca nhng tn tui thi thng
C iu l l ngay sau khi xut hin, bi th nh b n lp tc ni ting, c nhiu c gi mn m
th ngy nhc nh, truyn tng, nhiu i trai gi chp vo s tay tng nhau Ma h nm 1950,
Trng ct Phong Chng bc Tha Thin b rang bng di ci nng nh di la. Gi Lo kh rt
thi tung ct thnh nhng m my, ph trm ln mt vng c cy cn ci, nhum mu chy xm.
Ti lc l tiu i trng mt tiu i mi nhn trong i i ch cng trung on qun ch lc
101. Ti cng tiu i dm mnh trong ct bng, gi Lo, mi m luyn tp mn nh bc ph,
chun b cho chin dch h thu.
Tiu i ti tr nht i i, ton nhng chng trai 17, 18, 19 Ti ang lm th phm ng tc m
th pho chun b lao ln t ph khu th cu Tim, lin lc vin ca i i, tay xch tiu lin
"Tuyn", u i m nan git y l ngy trang, chy nh nga t bng qua nhng ng ct, nhy
phe qua nhng dy xng rng gai mt nguyt, chy thng n bi tp. Tim ng nghim, a
tay ln vnh m cho, va ni, va th: "Bo co tiu i trng? i i trng triu tp ng ch
v ngay i i b! Ht!".
Ti giao tiu i li cho tiu i ph tip tc khoa mc tp. Khoc ln vai khu tiu lin "Mt" ti
hc tc chy theo Tim v i i b. Ti on chng i i trng iu ng tiu i ti i phi
hp chin u vi mt n v no .
i i trng ch hn ti ba bn tui, cng tr mng, nhng c tng thng hun chng
Qun cng. Anh ang ngi trc b trng k bng tre. Trn bn mt siu nc l vng v my ci
bt snh. Ngi i din vi anh l mt thanh nin trc tui ti, dng dp hc tr, tc chi p, o s
mi mu trng so, qun ty xm, chn dn dp sng an da. Anh ta eo knh trng, ci ming tht
rng v tht ti:
- Bo co i i trng! Tiu i trng Qun c mt!
i i trng ch chic gh tre ch cnh anh, ni:
- Qun ngi xung y.
Anh rt cho ti mt bt nc l vng ng ngt v bc ph.
Ch ti ung cn bt nc v ko vt o qun phc sng m hi lau gng mt sm en, y bi ct,
anh gii thiu mt thanh nin l mt ngi i din:
- ng ch Nguyn Tun y hot ng trong phong tro hc sinh khng chin ni thnh. Tun hc
trng Providence, t ti ton. Va ri, sau v hc sinh bi kho, Tun b l. Th u Hu b tr
cho Tun theo ng dy ln chin khu. Nguyn vng ca Tun l c gia nhp qun i. Trung
on tip nhn, b tr ng ch y lm vic ti phng Chnh tr. Nhng Tun li tha thit mun c
cm sng chin u. Trn c ng ch y v i i ta. Ti trao vi chnh tr vin. Chng ti
quyt nh: Tun s v tiu i ca Qun. Qua th gii thiu ca Phng chnh tr trung on, th
Tun gii ting Php, ting Anh, bit c ch Hn, li c kh nng sng tc vn th Chng ti ngh
hai ng ch cng trc la tui, li cng thch vn th, chc s hp nhau

Ti m m nhn ngi i vin mi ca tiu i mnh. ngh u tin l cu ta qu th sinh,

th dng dp li cm nhom, hai cnh trn nom nh hai ng quyn, v hai cng chn chc cng
khng to hn. Th m hnh trang mt ngi lnh trn th no sng, c s n, lu n, bc ph, rut
tng go, ng mui, ba l Khi cn tut mt ting ci ch huy, tt c phi nm gn trn lng, trn
vai, quanh tht lng ch trong vng ba pht. V phi ln ng hnh qun bt k ngy m, bt k
sm chp, ma bo, la nT nhin ti m gin hn. Chc khi ngi mi ng qun trn gh
nh trng, cu ta say sa c cu th "Bi trng chinh phai bc o ho hoa", m mng thy i
lnh trn m ly lm. Ch cn my hm thi, cu ta s thm n th no l "phai bc o ho hoa". Sao
hn ta khng li trung on b lm lnh vn phng c hn khng?
"ng ch Qun vo V Quc on t trc ngy Hu n sng - li gii thiu ca i i trng v
ti cho Tun nghe ct ngang dng suy ngh ca ti - Qun tham gia chin u mt trn Hu, ri
mt trn pha Nam, o Pht Tng, Trui, Nong Tuy cng trc la tui vi ng ch, nhng
Qun l cu binh ca Trung on, gii du trn mc khng thua chng ti u. Qun cn l cy vn
ngh qun chng ca i i. Chng ti mong hai cu s thn thit nhau". Ti v Tun Nguyn bit
nhau t . Khi hai chng ti kh thn nhau, ti thng c cho Tun nghe th ti lm. Nhng
bi th trng giang i hi, sc mi lnh trng. Mt hm, nhn bn chuyn th, Tun hi ti:
- Ny, cu c bit hiu khng?
- C ch, ti p. Lc u mnh ly bit hiu l La Xanh. Nhng sau nghe n thi thi lm sao
y, nn b. ang c rn ra mt bit hiu khc, nghe nng mi hn, nhng cha ra Khi mi tp
tng lm th, ngi ta ai cng ngh rng vic quan trng u tin l phi c mt ci bit hiu tht
ku, kiu nh cc thi s ni danh: Tn , Kinh Kha, Xun Diu, Ch Lan Vin, T.T.K.H., Hong
Cm
Tun ni:
- Mnh cng tng ngh vy. Ri thy bit hiu, bit hic, v duyn m Tn cha m t cho th
no c nguyn n th y. Khn ni, tn mnh li trng vi ng Nguyn Tun Vang bng mt thi
qu ni ting. Mnh nh xoay ngc n thnh Tun Nguyn. Tun Nguyn! Nghe cng v duyn,
nhng thi, nh vy.
- Cu thy th mnh th no? - ti hi hp hi Tun, trong bng ch c Tun khen. C i i
khen th mnh, nhiu cu cn chp hc thuc y.
Tun Nguyn nhn ti qua trng knh cn dy cp, cht mm ci. Ci ming Tun ci tht rng,
tht ti
- Th ca cu, hai mi cu u gi gn trt t, hai mi cu cui chun b cho ngi nghe v
tay, cn on gia l v
Ti khng ng th ca mnh b ng bn mi "mt st" n th. Ti au qu, ni sng, ch mun p
cho hn mt p. Nhng ti ghm c, v nh n chc danh Tiu i trng ca mnh. Tiu
i trng m p i vin v th b ch th qu. Nhng Tun hnh nh khng g n thi
gin di ca ti. Cu ta c cho ti nghe nhng bi th cu ta lm, cc th loi: t tuyt, ng
ngn, tht ngn bt c, lc bt, nhng bi th mi on bn cu ba vn Mc du t i mt cy, ti
phi cay ng nhn rng bn cnh nhng bi th t hm sc y nhc iu ca Tun, th ti ng
l nhng bi v trng giang i hi, khng chi vo u c. T n nay hn bn mi nm
tri qua, mi ln ti t bt nh vit mt bi th, li nhn xt va nghim khc, va giu ct ca
Tun li vang vng bn tai ti, lm ti chn bt.
Mt m chin khu Cu Nhi, hai chng ti nm trn sp na, gc v ln nhau, Tun khuyn ti:
- Cu phi hc lut th ng lm ci vn c bn, sau pht huy thnh cc th th t do, mi hy
vng th c th kh ln c.
Ti mng c c lm nh th, ti chp nhn li khuyn ca Tun. Ti h quyt tm phi hc
thnh thc lut th ng. Ban ngy ti dy Tun cc mn x kch, nm lu n, m l, nh bc
ph m n, bn bp la bp bng chin khu, Tun ging dy ti lut bng trc, lut cc v i,
lut cu trc cc th loi th ng: t tuyt, tht ngn bt c, ng ngn Ti dng mi inh nhn
ghi li ging dy ln bng sng lc no cng c th n li c. Ti tp lm th mt s bi th
theo cch Tun dy. Nhng lm xong ti phi vo vin ling ngay v bp, khng dm c cho ai
nghe. Trong ngh th, ti t v mnh nh anh chng ham tr nh phau nhng ch quen dng c
mt mn "v dn gian" l c u, ba nm v tu khng bng mt chu c u. By gi ti
phi hc m l theo ng quy tc, mt bc tin, hai bc li gt tri, m phi lm sao tip
thu ni.

Mi ln ngh v ngi i vin mi ca mnh, lng ti li thy bun v ghen ti v k: "Hn mi

l ngi c tri sinh ra lm thi s. Tn tui hn nay mai s ly lng trn thi n t nc. Cn
mnh d c gng n ht i cng ch l mt anh vn ngh qun chng, ca dao, h, v". du
bt au kh, ti t an i: "Nhng v mt binh nghip mnh s hn hn. Khi hn ni danh v vn th,
th mnh s ln n chc S on trng. Vy l hu"!
Nhng nm 1950, 1951, 1952 l nhng nm gian lao nht ca chin trng Tha Thin. Nhng trn
lt bo cha tng thy cun phng c mt lng bn Ph Tam Giang. Bin Thun An ni sng thn,
nm nhng thuyn nh c ln ln bi ct nh nm ci v trng. Gic Php ha vi thin tai t chc
nhng trn cn ln, phi hp c thu lc khng qun, tng pho; quyt xo s trung on 101 chng
ti. Chng ti phi nh nhng trn m mu v tn tht kh nng n.
Nhng ni gian lao thng trc ca chng ti cha phi l lt bo, bom n, m l i. i l ngi.
i m mt. C n su thng lin, chng ti phi n th mn, c mi hi thi nh phn ngi i,
m mun c th go mc thi , chng ti phi vt qua nhng h thng n bt dy c, lun su
vo hu ch, nnh rp hng trm hng sng phc kch Nhiu anh em chng ti b gic bn gc
trn ng i ly go. Nhiu rut tng go mang v n n v, x ra, lm nhng mu, nhng
khng th b i. Chng ti tm cch vut go cho sch mu. Nhng ht go mc xp ht mu
nh giy thm. Chng ti ngm go xung sui, nh nc ra mu. Ngm sut m, sng vt go
ln vn c mu hng hng. Chng ti bng bt cm chan mu ng i, nhm mt nhm mi la
vo ming tht nhanh v nut chng Mi chn cm chng ti trn mt phn t chn t bt, loi
t him, cho du bt v tanh ca mu
***
T gh nh trng, Tun Nguyn nhy thng vo n v ti ng thi im khc lit . Hm u
tin, ti cn nh nh in, Tun bng bt cm chan mu ng i ln n, mi v c hai ming, anh
nn thc nn tho. Ti ni vi Tun: "C trn tht nhiu t v la tht nhanh, khng nn chn ch".
Tun a nc mt ni: "Nhng mnh khng quen n vy Mnh ch s anh em cho mnh l hc
sinh tiu t sn, khng chu c gian kh Cu ni gip vi anh em thng cm cho mnh ln
sau mnh s c gng khng nh th na".
m , hp tiu i, Tun ng ln xin li, lm cho ba n ca anh em mt ngon. Tun cn ni
thm: "Ngay c trong thin anh hng ca bt h Odysse ca Homre, cng khng c hnh nh no
d di v bi trng nh bt cm thm mu m chng ta n Ti s ghi khc n vo k c; v nu
qua cuc chin tranh m ti cn sng, nht nh ti s t n vo trong tc phm ca ti". Anh em
trong tiu i chng hiu Tun mun ni g, nhng v mt v ging ni ca cu ta lm h cm ng.
H cn xm li an i, ng vin: "ng ch c n nm, by ln ri s quen thi".
iu lm ti lo lng bn khon hn c l chuyn c Tun i ly go, Tun cha quen chin trn,
va chm, va yu, li cn th. Nu c cu ta vo ch hu ly go, cht d nh chi. Nhng ti l
tiu i trng, vic phn cng anh em mnh vo ch hu ly go, phi ht sc cng bng. Mi ln
hp tiu i phn cng, ti phi tm cch trnh cho Tun cng vic nguy him ny: "ng ch
Tun nh lm bch bo cho i i". "ng ch phi vit xong cho c tiu i khu hiu: Rn cn
chnh qun ci ln m trong t tng din tp sp n". "ng ch phi hon thnh bi th ni
ln ng quyt tm, tinh thn hng say luyn tp trong thi gian qua ca tiu i ta, c vo dp
lin hoan vn ngh kt thc t luyn tp!".
Tuy vy, c lm mi cch , anh em bt u x xo phn ng. Hp tiu i, anh em pl bnh ti
ht sc gay gt: "ng ch tiu i trng thin v ng ch Tun!". C anh cn chua cht hn: "D
ng ch Tun c u t ti, c vn hay ch tt, nhng n th cng phi i ly go nh anh em".
Tun ng bt ngay dy, yu cu c phn cng i ly go, nhng ti cng quyt gt i. Ti
anh ging, ni: "Ti khng thin v ai ht! Lm bch bo, vit khu hiu, lm th cng cn thit
nh vic i ly go. Ti s phn cng ng ch Tun i ly go ti nay. Nhng hin ng ch phi
dch truyn n ch vn ra ting Ty, do phng Chnh tr trung on yu cu, m phi dch gp.
y, truyn n ch vn trung on mi giao v hm qua y. Giy bt y! ng ch no c th
m nhim cng vic ny thay ng ch Tun, xin gi tay cho bit!" Th l c tiu i ngi ngay
nh phng. Qu na tiu i ti trnh vn ha lp mt, lp hai, s cn li va c va nh vn.
Trong cuc i chin s ca ti, nu c mt nim t ho no ng ghi nh, th chnh l nim
t ho: trong nhng nm gian trun nht ca cuc khng chin chn nm, ti tn dng quyn lc
tiu i trng bo v mt nh th tng lai ca t nc. Sang cui nm 1953, hai chng ti
phi xa nhau v nhim v ca chin trng. Ti c c i hc trng Qun chnh Bnh Tr Thin.

Tun Nguyn c b sung vo n v tnh nguyn qun mt trn Trung Lo.

Mi n nm 1957 chng ti mi gp li nhau. Ha bnh lp li, Tun ra khi qun ng, i hc tip
v tt nghip i hc S Phm, lm thy gio. Sau c iu v i pht thanh Ting ni Vit
Nam. Lng ca Tun Nguyn nm l 93 ng. Cn ti, lm vo cnh kh nn vn chng
Nhn vn Giai phm phi v t tc bn b h Ty, nhp phng cu c trm
Trong khi bn b thn thch, k c mu m rut tht, ngi yu, u xa lnh ti, th Tun Nguyn
vn gn b, cu mang ti. Mc du lc ny anh l ngi c chc danh ca mt c quan quan trng,
bt u c ting tm trn thi n. Tun m tm c ni ti t tc, thng xuyn mang cho ti o
qun, tem go, phiu tht, ko, thuc l cng tin (ko, thuc l do c quan bn theo tiu chun bc
lng). Mi ln em cho nh vy, Tun rt s ti mch lng, ti thn, nn bao gi cng tm cch
ni thc. "C b o qun mnh thu may hng, mc rng thng thnh c nh o t. Cu m ngi
hn mc gip mnh cho ph". "Mt nh bo ngoi quc c nhn xt ngi Vit Nam ta rt c u
c hi hc. Hi hc ngay c trong vic sn xut bnh ko. Ngoi bao b ko cng thnh ko
mm mun chy nc. Nu ko mm th cn mun v rng. Ny, cu kho rng n gip mnh
hai gi ko m ny".
Mt ln, ti hi Tun: "Cu hay gp mnh, th no c quan h cng bit. Cu khng ngi ?" Tun
Nguyn vn l ngi n ni ht sc nh nhn, lch s c quan cm ai thy cu ta vng tc. Nhng
ch khi hai a vi nhau, hoi mm cuc sng lnh trng, cu ta vng tc o o: "C ngi ci con cc.
m, mnh cm ght nht l thi v n! Nu ngy cu khng chi tr "Nhn danh tiu i
trng" th chc mnh nm mc xng gia trng ct Phong Chng, Thanh Lam B, Ph a,
H Thanh vi mt rut tng go thi mc y mu Cu qun ri , ng ci hm cu pha
chuyn Phng chnh tr giao mnh dch truyn n ch vn, bn cu c c i ly go, ti phc
kch xi ti mt hai, cu g nh, cu Lng, cu Vinh C u mnh cn sng n by gi m i
hc i hic, nh th nh thic, pht thanh pht thic? Ct!".
Nm 1963, v chng ti sinh con gi u lng. n n chu nh h sinh A, c b ngoi chu (b
mt nm 1986), ti v Tun Nguyn.
V ti vui lm, ni vi hai ngi:
- B vi ch Tun thy chu c xinh khng?
Tun ci xung nhn gng mt nh xu cn hn ca chu, ci ci. B ngoi chu vn sut
i ch bit cng vic ni tr, v gn nh khng bit ch, but ming ni:
- By gi th m mng mng r r th y, khng bit i con ri c ngc u dy c khng!
B ngoi v hai m con i xch l v nh. Ti v Tun lng thng i b dc ng Ng Quyn.
Dng v cu ta tr nn trm ngm v lng l. Im lng mt lc kh lu, Tun cht ni:
- B c ni tht khng khip! l li tin on v s phn nhng ngh s quyt nh: "Yu ai c
bo l yu. Ght ai c bo l ght. D ai ngon ngt nung chiu. Cng khng ni yu thnh ght.
D ai cm dao do git. Cng khng ni ght thnh yu".
Li nhn xt bt ng ca Tun lm ti bt gic rng mnh. Mt cu Kiu cht p n trong u:
"ng xa ngh n on trng m kinh!".
Tun bo ti:
- Bt u t hm nay, mi thng mnh gi cu 5 ng mua sa cho chu. Hng thng c n ngy
mng ba - ngy mnh lnh lng - cu chu kh n ch mnh. S c khi mnh mc vic, khng
xung ch cu c Nu mnh i cng tc vng, mnh s gi li ch cu V. t th.
Ngy , 5 ng mua c ba hp sa Ba V. Lc chia tay, Tun cn dn thm:
- L khi no cu ko khng c g, nu tin ng tt vo ch mnh m n cm. Cm tp th ch
mnh kh lm
T y, hm no cn ti, ti li p xe ln 20 ph Trng Tin, bp n tp th ca c quan i pht
thanh ting ni Vit Nam. May mn c gp Tun l no bng.
***
Tun Nguyn sng trong mt gian bung nh, rng chng 8 mt vung, tng gc hai, ngay ng
sau gian nh n tp th. Bung k mt ging c nhn, mt gi sch ln che kn mt tng chiu
ngang. Cnh gi sch l bn vit. i din ca ra vo treo chn dung Dostoievsky lng khung knh
trn tng, pha u ging treo nh ca cu ta, phng to, cng lng khung knh. l hai vt trang
tr c nht trong gian bung.
Trn gi sch, c khong vi chc cun sch ting Vit. Cn li l sch ting Php, ting Anh. Tin
lng thng, ngoi tin n, mt t dng may mc, tin cho ti, Tun dn ht vo vic mua sch.

Tun l khch quen ca ca hng sch ngoi vn. Ton tp Dostoievsky, ton tp Chekhov, ton tp
Brecht, Maxim Gorki, Jack London
Ti n, hu nh lc no cng bt gp Tun h hoy trc bn vit. Trc mt, hai ba cun sch
mi Ti bit lc ny cu ta hon ton m mnh trong suy tng, mng m.
t lu, Tun chun b vit tc phm vn xui quan trng ca i mnh, anh tm s. Ch tc
phm l mt thanh nin tr thc say m cch mng, lc no cng sng trong mng tng san phng
ht mi iu phi l xc phm con ngi, v xy dng mt ci a ng nhn loi.
Tun Nguyn c n nt nh ton tp Dostoievsky. Cu ta c t n rc c ngi. Nh vn m
Tun t thnh tch vn ti l t. Tun ni vi ti:
- iu ny mnh ch ni ring vi cu thi. Nhiu m mnh nm m, cun sch ca mnh c in
ra, v c nhng ngi snh vn nh gi l xp x vi t.
Bn hu chng ti khng ai bo ai cng gi a Tun l c t. "Ta n chi c t i. C t va
c th c in trn bo Vn Ngh, ta n bt c khao mt chu tht ch".
Mt ba, ti v mt ngi bn n chi, bt gp c t trong tnh trng bt rt, bun b. Ti hi:
"C chuyn g th, Tun? Hay ti chng mnh n chi hi nhiu, quy ry cu?". V chng ti
nhy nhau, dm ng ln, nh cho ra v. Tun vi a tay ngn li: "Cc cu chng c lin quan
g ht, Tun nhn ng h eo tay, nh n sp m ca ri, i t ta xung n cm".
Ti thm on cu ta chc gp chuyn g rc ri c quan. Nghe ni, trong t hc tp Ngh quyt
9, cu ta xin bo lu kin, b c quan a ra kim im v nhng lun iu ng h ch ngha xt
li Lin X. Cu ta lm th ca ngi Khrutsov, kch Mao v Stalin Ni chung, vo thi gian y,
nhng chuyn nh th l chuyn cht ngi c.
Nh on bit chng ti ang ngh g, Tun gii thch:
- Cch y hai hm, mnh dn dp li gian bung, qut tc mng nhn Mnh g chn dung
Dostoievsky v bc nh ca mnh xung, lau sch bi ri treo li. Va dn dp xong th c my c
sinh vin vn khoa n chi. Mt c nhn ln gi sch, hi mnh: "Anh c nhiu sch, th theo anh
nh vn no ln nht, anh khm phc nht?". Lc mnh ang ngi gn ca ra vo. Theo thi
quen, mnh a thng tay ch ln ch treo chn dung Dostoievsky: "ng ny, ch mt mnh ng ny
thi! l thin ti ca cc thin ti!". Cc c nhn theo tay ch mnh ch, khng ni g, nhng u
quay li nhn mnh vi nh mt rt l, lc mnh khng
Cc c v ri, mnh nhn ln tng, thy chn dung Dostoievsky treo hi b lch. Mi bc gh ng
ln sa li. Nhn gn mi bit t ra l nh ca mnh, ch khng phi chn dung t. Th ra, mnh
treo nhm ch, do cn th nn khng nhn ra. Th c cht ngi khng ch? Tho no, my c u
quay li nhn mnh vi nh mt rt l, m lc mnh khng hiu ti sao. Khng ni ra ming,
nhng chc chn trong bng cc c phi cho mnh l mt thng cha kiu cng n ngu xun!
K n , nt mt Tun cng ru r, r hn. Ti khng sao nhn c ci, ti m bng m ci,
ti ci ln ln, ci chy nc mt nc mi!
- Th sao! Th sao! - ti ni, cng ci d hn - Cu cng l mt c t th hai y ch!
Nga th t Ti, Vit Nam th t Tun! Ha! Ha ha! Ha ha ha! l mt lm ln v i!
Tun ni quu, gin d ni:
- Cu th chuyn chi cng tu c!
Ti c nhn cn ci, a ng tay o qut nc mt nc mi, ly ging nghim tc ni:
- Theo mnh, bit u chnh s lm ln ny l ci iu bo hiu xut hin mt ti nng ln. C ln
cu k vi mnh, nh th Nekrasov sau khi c tc phm u tay ca t, i tuyt Petersburg
n nh Belinsky lc mt gi sng, m reo ln: "Ti n bo vi anh mt tin vui: Nc Nga xut
hin mt Gogol mi! Belinsky cu nhu: cc anh lm nh Gogol l nm khng bng. Qu nhin,
sau ny t cn vt c Gogol. Cng c th cu ri vo ng trng hp ny. Mnh bit cu t
thu 18, 19 tui. Mnh khng c ci ti tin tri thu th ca Nekrasov, nhng mnh c ci trc gic
ca ngi lnh di du trn mc. Mnh tin cm trong tng lai, cu s l nh vn lm sng danh
t nc. Bi vy m mnh mi quyt nh chi tr "Nhn danh Tiu i trng".
Cung cch Tun Nguyn tr cp tin cho ti hng thng mua sa nui con, cng rt Tun Nguyn.
Mi ln a tin cho ti, Tun u c v ngng nghu, xu h nh anh ang lm mt iu g
khng phi vi bn. Tin cu ta b sn trong phong b dn kn - th phong b vn dng vit th
tr li cc cng tc vin ca i. Tun di phong b vo ti o ti, mt trnh khng nhn ti. Di
xong, cu ta ni lng ngay sang chuyn khc, thng l ly c phi n ngay c quan c cuc hp
quan trng g . Va bc vi xung cu thang Tun va bt tay ti: "Hm no ri n chi. Ba

nay mnh c cht vic bn, khng vng mt c quan c". Ti bit Tun khng mun ngi li
vi ti, khi s tin cu ta cho vn cn nm cm trong ti o ti. Con gi ti ung sa ca ch Tun
chu cp cho n lc chu bp b bit ni. Ri ch Tun gp nn cho n lc chu hc ht cp I, mi
c gp li ch.
***
Tun Nguyn l ngi v lng cho ti v Dostoievsky, cng nh hn mi nm trc v
lng cho ti v nim lut ng thi. Nh cu ta m t nhng nm 1961, 1962, ti c bit ni
dung tm tt nhng tc phm quan trng nht ca t. T tc phm u tay Nhng ngi cng
khn n cc tc phm vit sau khi b lu y Ty B Li mi nm: K nim ngi nh nhng
ngi cht, Nhng ngi b lng nhc v b xc phm, Ti c v hnh pht, Con bc, Thng ngc,
u xanh tui tr, L ngi qu m, Anh em nh Karamazov Nhng cu vn ca t Tun trch
dn in khc vo tr nh ti cho mi n hm nay: "a ngc nm trong lng nhng con ngi
khng cn bit yu thng", "Liu chng ta c quyn xy dng lu i hnh phc cho nhn loi trn
mt git nc mt ca tr con?". "Nhng con ngi n gin l nhng con ngi ht sc nguy
him", "Ci p s cu chuc nhn loi", v.v
V sau ny, ti c c kh nhiu nhng tc phm nghin cu v t ca cc chuyn gia ni ting,
c x hi ch ngha ln phng Ty, nhng cha mt tc gi no gy nn trong lng ti mt n
tng kinh hong v thin ti v song, phong ph v phc tp ca t, nh Tun Nguyn. Mt ln
ti n chi, ng vo chiu ngy mng ba Bc vo bung, ti thy Tun ang tip ba c gi,
n sinh hay sinh vin g . Ca bung m rng c hai cnh, v ngn n trn trn bt sng chi.
Ti ng khng li mt cht ngng ca, lic nhn ba c. C no cng p ngi ngi. Ti nh
cho xin li bc ra, nhng hai chn c nh b tri, khng bc ra ni. Ti cha bao gi c ni
chuyn vi mt, ch ng ni n ba c gi p n th. Mt ngh ganh ty cht p n trong u:
"Hn vi mnh cng la m mnh sao km th, cn hn sao m ngon th!".
Tun Nguyn th hnh nh chng ch g n sc p ba c gi. Cu ta mi ba c n bnh, chui,
ko, v rao ging t. Bao gi "bp" vo t - m bp thng xuyn - gng mt Tun cng
sng ln mt cch khc thng. l gng mt ca nhng nh truyn gio ln - ti ngh. Cu ta
rao ging t nh cc nh truyn gio rao ging Thnh Kinh. C mt khc bit l Tun rao ging
t, khng cn quan tm ngi nghe c nghe v c hiu hay khng. Ti thng ni a: "Tun
Nguyn ang nhp ng t". Chc chc Tun ngng li, a tay ln gi sch, khng cn nhn, m
rt rt trng tc phm no ca t m cu ta cn dn chng. Cu ta lt lt rt nhanh nhng trang
sch, c ln ci on cn trch dn bng ting Php ri dch ming rt lu lot. khi quy ry
"c t", ti ngi np mnh gc bung, chc chc li ngc mt nhn nhng ci ming xinh p
nh bng hng hm tiu, nhng hng rng trng nh ngc trai nh nh cn bnh, nhai ko nhng
cp mt long lanh nh mt tr nt chm ch nhn "c t" nhp ng
Ti th hu nh chng nghe thy g. t ic vi ti lc ny tr thnh v ngha. Ti ch thm rn
rc c hn ln mt trong ba ci ming h h m c mi thm tri chn cy kia, ch mt ln thi,
ri nm ln ra cht thng cng cng ng i! "Cc c n chui, n bnh i", Tun a tay lch s
mi, ct ly hi rao ging tip. Cu ta ang gii thiu vi ba c chng Ngi i php quan
trong Anh em nh Karamazov m theo cu ta, l khc giao hng vn xui sng gi nht trong nn
vn xui c kim ca nhn loi. Cu ta c mt mch cuc i thoi d dn v hi hc gia ngi
i php quan i din ca quyn lc v song ca Gio hi v Php nh tn gio Y Pha Nho th
k 15, vi Cha Tri ging th ln th hai: "ng y ?". ng gi i php quan gn ging hi.
Cha khng tr li. ng ta ni tip: "ng ng ni g m li hn. V chng ng bit ni g by gi?
ng trao tt c quyn nng cho Gio hi chng ti. Chng ti mt 15 th k mi thit lp
c mt trt t nh hin nay, thit lp nhn danh ng. Bi vy ng khng c quyn xut hin ln
th hai, v ni thm bt c iu g trc y ng ni. Ti sao ng cn xung y gy rc ri cho
chng ti? ng c bit ngy mai s xy ra chuyn g khng? Ti ch cn ch vo mt ng, ln n
ng: y l mt tn t gio! V ti ch cn phy tay ra hiu, l m qun chng hm qua cung
nhit hn du chn ng, s tri nghin ng li nm ng vo gin ho!"
Gng mt, ging ni ca Tun sng rc nim cm xc do on vn tc ng. Nom cu ta lc ny
tht quyt lit, tht d di. Cu ta im lng trn trn nhn ba c gi, nh mun ba c chia s nim
cm xc ln lao ang rn rn trong huyt qun mnh Mt trong ba c, c xinh nht, chia s
nim cm xc ca cu ta. C ngng cn tri chui tiu trng cuc, hi:
- Anh c cun Nam tc Phn Gn Rinh cha? Cng chuyn ca Lin X. Sch dy ba tp m

em ch c c mt m!
C ngi cnh lin t ming bnh xung, gp:
- Theo mnh th tc phm Chic khuy ng cn hay hn. c m tim c git thon tht!
Mt Tun Nguyn t nhin nghch ra. Ming hi h m m khng ni c, nh b cm khu. Cu
ta bng mt, nhn ba c nh nhng sinh vt k d lc vo bung mnh. Ti th sng tnh c
ngi, nhy vo chuyn lun:
- Cc c c Chin dch Phng Hong cha? Sch va xut bn, mi toanh. Nam tc Phn
Gn Rinh v Chic khuy ng cn phi gi bng c!
C ba c lp tc quay sang ti, nh bt ng v c ngi cng hi, cng thuyn. Nt mt ba c vt
tr nn nh nhm, rng r nh va trt c gnh nng kinh ngi. C ba c lc ny nom li cng
p.
C ba c tranh nhau thut li nhng chi tit git gn ca my anh chng tnh bo vn. Cn ti th
tranh th bi dng cp mt m hng ngy khng nhn thy g khc ngoi mt h rong ru, tm c
v khun mt d dn ca my tay tun h, chuyn rnh rp tm c bn cu c trm chng ti. Tun
Nguyn ni quu tht s, t t vo gi sch, lng lng ngi vo bn vit chi u xung cun
sch c d. Chc chc cu ta quay li ht nhn cc c li nhn ti nh nhn my con rui con mui
c vo ve bn tai. Ti c tng l nh khng hay bit, ci ni h h gp chuyn vi ba c.
Tun Nguyn tin cc c v vi v lnh nht c . Cn ti th xng xi theo cc c xung ht cc
bc cu thang, tranh th ngm cc c ng sau. Eo, lng, mng - lng mm nh ngn la - mng
trn nh trng chim - v nhng cp i, ni theo kiu trng ca Ty Nguyn - nu gi thi tung vy
s sng chi nh tia chp!
Lc ti tr ln, Tun Nguyn quu c ni:
- Nhng chuyn b lp nh th m cu cng ri hi bn lun!
Ti ci trn:
- Cu vn rao ging cho mnh iu rao ging ca t: "Ci p s cu chuc nhn loi!". Theo
mnh th ch vi ba c ny thi cng cu chuc cho c nhn loi ri!
Sau ci n "cu chuc nhn loi" k trn, c n hn na thng ti mi n thm Tun. Cu ta
bc ra hnh lang n ti, gng mt hc hc, ph phc, hai mt thm qung. Ti lo lng hi:
- Cu m hay lm sao th?
Tun vut m tc r xung trn, ni:
- Dostoievsky th nm m trng, mnh th mi m trng cu !
- Nhng u ui th no?
Ti m m nhn ngi chin hu cng tiu i nm no, tn mt tc phm ca t cht hin ra
trong u: "Nhng ngi b qu m". Ti ngh cu ta b t m. Ci ma lc vn chng ca thin
ti ny tht kinh d! Hai chng ti ngi xung mp ging cn bung mn, Tun ru r k:
- Th ny, mnh gi nhm tn ngi v b tt! M l gi nhm tn ngi yu mi cht ch! Cch
y ng mi hm, mnh mi c ta n chi Mnh c nh cu hn vi c y Mnh ang bi
ri cha bit m du th no, th nghe ting tr con reo h di sn. Mnh mi bc ra hnh lang
nhn xung xem c chuyn g. My a tr trong khu tp th ang vy quanh hai con g trng x
lng, vn c chi nhau rt hng. Mnh vn m xem g chi t nh, thch qu lin ngoi u gi c
ta cng ra xem. Nhng ng l gi A i, ra xem hai con g chi nhau hay lm! Mnh li nhu ra
thnh B i. B. l tn mt c gi cng c cm tnh vi mnh, c A ca mnh cng bit, hai c ny
khng a nhau Th l c ta bc ngay ra, mt ny la, rt ln: "Anh l thng u! Anh ang ngi
vi ti, nhng u c anh vn ngh n con B., nn anh mi gi nhm ra th? Mnh cha kp phn
trn th b ngay mt ci tt. Ri c ta ng ng b v Sut mi m nay mnh thc trng v
chuyn
- Nhng c ta tn l g m cu gi nhm l g? - ti thc mc hi.
Ti l a ham ci. Nghe nhng chuyn nh th l ti khng sao nhn c ci. Nhng ti s
Tun gin nn cng c lm b mt a m chia s ni kh tm ca bn.
Tun lc u, phy tay:
- Cu khng cn i vo chi tit lm g. Chl cn bit ng l gi l A., th mnh gi l B.
Chng ti ngi vi nhau khong ting ng h, ni chuyn linh tinh. Nhng ti khng sao tp
trung c t tng. Ti qu t m mun bit tn ca c gi b gi nhm tn. Chn ng vo lc
cu ta bt ng nht, ti lm nh v tnh bung mt cu:
- Nu c ta tn An m gi nhm thnh Lan, th cng d thanh minh thi! Ngi ta l ming l

thng
Tun but ming:
- Khng, c ta tn Nguyt, m mnh li gi l Hu, thanh minh th no c!
n y th ti khng sao nn nhn c na. Ti ci n ni phi m cht ly bng s l t rut
nh Trnh Gio Kim ba ba. "ng! ng", va ni ti va nc, "nhm th th n thnh cng
khng th thanh minh c! Nguyt - Hu! Hai vn tro tro hn nhau!".
***
Lu lu khng thy Tun xung Nghi Tm chi. S cu ta m au g chng, ti tm ln Trng Tin.
Cu ta ang cm ci trc bn vit.
Tun t bt, tip ti.
- Mnh bt u vit cun tiu thuyt m mnh vn ni chuyn vi cu Mnh hy vng trong nm
nay s hon thnh bn tho ln th nht Thi tit ny m ng ca bung li ngi vit vn th
nht. Nhng kh ni thi gian c b ct vn v nhng cng vic ca c quan
Ti bun ci:
- Thi tit ny i vi dn cu chng mnh cng nht. H Ty m m m mt ma xun. Chng
mnh ang hi hp n v c vt u tin trong nm.
- Cu b vn ri ? - Tun bn khon hi ti.
- Khng b cng coi nh b, ti ni: vit m khng ai in th vit lm g?
Ln , ti dng nm ng Tun tr cp sa cho chu sm thm my b li cu chm, loi chuyn
dng git c vt .
Thng ba. Tri nm m t gn sut c thng. ng ph H Ni lp nhp bn. Thm nh xi mng,
hoa cc nh chy nc. Dn trong Thnh ph bc dc nguyn ra thi tit. Dn cu ven H Ty
chng ti li vui mng ht ch ni. H Ty c tr mnh sut m. C ci nh chp, dic, thu du
bng cng trng nn nng ch ma ro
Ngy hm , tri ma ro, trn ma ro u tin. Ngi ta gi trn ma ra bn. Dn cu
chng ti gi l trn ma tin. m nay, s bt u t lc na m, c t gia h s lao thng vo
b vt di cc vng bo do chng ti chun b sn, trong cc m rong ui ch, cy ning, cy
sy nc mc gn b Bn c vt t na m cho n rng sng chng hon tt v sinh u
tin trong nm.
Khong by gi ti, ti ang dng mi chut li my b li cu. Tun Nguyn t ngt dt xe
bc vo. Cu ta ly trong ti xch ra mt bao thuc in Bin v mt gi tr Thanh Hng:
- Cu pha tr i. m nay mnh s tra tn cu y Mnh c cho cu nghe hai chng u cun tiu
thuyt va chp sch xong!
Ti sut but ming: "Hay cu n m mai c c khng?", nhng kp ghm li. Ti cng
tng vit vn, ti bit r ci tm trng ho hc, hi hp ca ngi vit khi quyt nh c nhng
trang vit u tay cho bn mnh nghe. l mi tnh u ca chng trai mi ln. Ti khng mun
bn mnh ct hng. Nhng, ti thm ngh, ti sao hn li chn ng ci m nay m c vn c
ch? Vi dn cu chng ti, mi nm ch c mt vi m nh m nay.
Ti ang hy vng s kim c mt yn c chp. Nm ngoi, cng ng vo thi im ny ti kim
c hn mi su cn c, v mt con rn cp nong ln i n trng c. Ti bn tt mang tin v cho
v. V ti mng a nc mt. Vi ti, nhng m nh m nay, mi chuyn vn chng th ph
chng c ngha g ht so vi mt yn c chp!
Ti nh xp dn ngh cu, nu nc pha tr.
Tun rt tp bn tho, lt lt tng trang, bn ngn n du t m, v mt cng thng.
- Tn tc phm: Mt ngi m mng. Nhn vt chnh l L Tun. chng mt di hai mi bn
trang Chng hai di hai mi su trang - Tun kh khng gii thiu.
Cu ta hng ging, c chm ri, r tng du chm phy. Chc chc li b knh trng xung m
m nhn ti nh mt d hi: "Mnh vit th c c khng?". Ti lm b chm ch nghe nhng
tm tr ht ngoi b h, ch cch ci tp ca ti mt vn qut ca anh C Tu, hng xm. C
ngoi h tr mnh mi lc mt cng. Chng ang t gia h lao vo b. Nhng nng chp ci, mi
nng nng c hai, ba k, bng cha vt mt, dt theo c chc chng chp c rn cng s (tinh
trng ca c) - c ci vt phun trng vo r bo, vo nhng lm rong ui ch, vo gc cc bi
cy mng, cy sy mc chm di nc C ci phun trng n u, c c x nhau ti s ln
trng. Chng hon ton m mnh trong cuc giao hoan, khng cn bit tri t l g. Chng t ch
vic th li cu chm xung, nhc ngang, nhc dc, ko c chng ln khi mt nc. tranh th

thi gian, git c con no, chng ti vt lun chng xung gia cc rnh cy, nn vi li b li
cu chm th xung git tip. t c mt ging vt no say m tnh dc nh bn chp c. Nm phi
mnh trn mt t ch cht, chng vn giy nh ch, tip tc phun s ng thnh vng trng loang
l mu sa
Nhng ch mt lt sau, nhng trang vit ca Tun bt u cun ht ti, lm ti qun pht bn c vt
, v ci sng run ngi khi nhc ci cn cu nng tru, ngn cn cong chi xung nc v b mt
anh chp c mt, hai k li ko si dy cu, c sc vng vy thot khi nhng li cu c ngnh
sc nh gm bu, cm ngp vo da tht? ng thi vi ci sng ca bn nng git chc, sn bn
nm sn trong mu ca con ngi c t thi nguyn thu, l ci sng c lng tc khc s tin
m cc anh chng, c nng s mang li sng hm sau, khi t cc "chng, nng" ln bn cn my b
bun c V tip l nh mt rng r ca con gi c b cho tin n qu sng, v n ci spcht-ui-v-c-cc ca v, lng thng gio vin tiu n ng cui cng, v ngy mai n
k ong go s m cha bit vay ai Ti ngi, hai cnh tay b gi, nghe Tun c vn mi lc mt
chm ch hn. Khng hiu sao t nhin ti a nc mt. Nhng trang vn thm m cht th ca
Tun lm sng dy trong ti nim m c c tr thnh nh vn, m cuc sng nghit ng chn
vi t lu. Tun c xong hai chng u cun tiu thuyt m mu sc t truyn, ti vn ngi
b gi khng nhc nhch. Ti mun ni mt iu g m c t nhin nghn tc. T y lng ti dng
ln mt ni bun kinh khip. l ni bun khi c mt nh vn ng thi, v t pht hin mnh
khng bao gi vit ni nhng trang vit nh anh ta? Bun v ti thn, v c v k
Ti m gin thn, gin i Ti ngh: nu hon cnh khng x y mnh n cnh hung cng
qun nh hin nay, th c l mnh cng vit c mt ci g, c th khng bng nhng cng sut
sot c nh Mt ngi m mng. Hai mi tui mnh vit c Vt Cn o kia m
khi phi ni ra vi Tun nhng au n, dn vt vt ni ln trong lng nh mt cn lc H Ty,
ti ng ln, i xung bp.
- Chc cu i ri - mnh nu ni cho c i cu. Mnh cn con chp hn na k ang rng di
cu ao - va nhm bp, ti va ni vng ln - Cn tiu thuyt th mnh mun nghe thm vi
chng na. Mnh s hn mt bui tho lun vi cu!
Th m khng ng l hai chng tiu thuyt u tin m cng l cui cng - tc phm mng
tng ca c i Tun Nguyn - m ti c nghe.
Cho n tn khi ngi vit nhng dng ny, ti vn khng ngui hi tic ti sao hm ti khng
mn v chp gi li hai chng tiu thuyt ? c vy th c gi hm nay, ngoi th ra c
th thng thc vn xui ca Tun Nguyn. V ti tin rng c gi s b thuyt phc, v vn xui
ca Tun c ti rn k lng trong l vn Dostoievsky. Nhng, ni nh ngi xa, c ai hc
c ch ng
Ngy 21 thng 10 nm 1964, Tun Nguyn b bt. V sau l thi gian i t chn nm by
thng
Ti cn nh r c nh vy v lc Tun b bt, con gi ti, - c Tun chu cp sa hng thng mi cha y hai tui. Lc Tun c th v chu hc ht cp mt. Ti danh ca Tun v v sao
Tun b bt, ngy ti khng c bit tng tn cho lm: Ti ch bit Tun Nguyn b bt vo
bui sng, th bui chiu ti l d n 20 ph Trng Tin. Hm ti cn ti, nh gh v n chc
Tun mt sut cm tp th Ti ang loay hoay tm ch dng xe p trc ca nh n th nh th
Trn Nguyn Vn, cng l dn Hu v lm cng c quan vi Tun, t bn trong nh n si bc
chn ra, v mt tht sc, ht hi. Vn n st bn ti, gh st tai th thm: Qun v ngay i. Tun
Nguyn va b bt sng nay
Ti ly ni khip hi ca Vn, nhy phc ln xe p phng nh in v Nghi Tm. Ti chnh
chong da xe vo phn lip, hai chn bng nh b n Ti nm di ra nn nh, mt p xung t,
khc ne ln, mt ni au n khng tn, qun tht trong tim tiTi cn lu gi trong k c mt
chuyn kh tc ci v Tun Nguyn, trc khi chng ti gp li nhau, sau gn mi nm Mt
bui chiu thu Ty H tri se lnh
l ma cu c dic bng giun . Thn Nghi Tm vng mt mu hoa cc. Tun p xe v Nghi
Tm thm ti.
Ti hi:
- C mang theo chng mi no ca Mt ngi m mng khng y?
Tun lc u:
- Mnh tm gc tiu thuyt li dch mt truyn va tuyt hay ca Solzhenitsyn mi ng trn Les

Nouvelles de Moscou.
Tun Nguyn tm tt cho ti nghe Solzhenitsyn l ai. Ti dt Tun i loanh quanh trong xm xem
hoa.
Lc sp ra v, Tun cht hi ti, ging hi ngp ngng:
- Cu c ng tin vng khng, cho mnh mt ng
Ti ngc nhin:
- ng tin vng? Cu lm nh mnh l tay su tp tin c khng bng?
Tun mt:
- Khng phi. N l ci y y m
Ti cht hiu ra, bt ci. Ci y, l ci bao cao su ca Tip Khc sn xut. Mi ci c ng
trong ci hp nh, trn v dt, in hnh ng tin vng c trn giy kim. Ngy , "ng tin vng" l
loi hng cung cp c bit. Mun mua n phi c giy ca Cng on c quan, hoc ca chi hi
ph n s ti chng nhn: ngi mua c v, mua dng cho s sinh c k hoch. Ni bn l
cc ca hng dc phm quc doanh. S lng mua cng rt hn ch, trnh nn u c tch tr.
Tr con thnh thong nht c mt hai chic ca ngi ln dng ri vt i, th ly lm thch th
lm. Chng thi to ln, lm bong bng bay
Ti hi Tun:
- Nhng cu cn "ng tin vng" lm g? Chc c i tng no cu nh tm tem hn?
Tun cng mt tn:
- c quan mnh nghe ti n th tho hi xin nhau ng tin vng Mnh khng bit hnh th n
th no, mun xem cho bit. miu t khi cn n, trong vn xui chng hn
Ti ni:
Rt tic, mnh li khng c Mnh c thuc bin ch c quan no u m c cng on gii
thiu cho mua?
- Th trong chuyn sinh hot v chng cu gii quyt th no?
- Th tht vi cu, ti ni, tnh mnh vn khng a "khoa hc k thut" can thip vo chuyn t nh
. Th na, mnh l loi "m by ngy ba, v ra khng k", ng tin vng u m xi cho xu?
Nhng mnh bit c quan cu c thng H. lc no trong ti cng c "ng tin vng". Cu c hi
xin hn, th no cng c.
Mt s ri ro y tnh cht bi hi m hnh nh s phn c bit dnh cho loi ngi nh Tun
Nguyn.
Sng ngy 21 thng 10 nm 1964, trc gi lm vic Tun Nguyn gp H. cng c quan. Tun rt
ngc nhin, H. vn l tay "i ngh s" thng xuyn i mun v sm, thng xuyn b th trng
ph bnh, sao ba nay li chm ch th khng bit? C l hm nay tri i vng!
V sau ny, mi ln hi tng li s vic ngy hm , Tun khng sao qun c chi tit ny.
Tun kt lun: cuc i mi ngi l mt kch bn phim truyn c s phn o din phn cnh.
H. phi xut hin ng lc tng thm cht bi hi ca truyn phim.
Sau mt pht p ng, Tun hi xin H. mt "ng tin vng":
- Sao cu bit l t c sn ca "gia bo" y? - H. ci hi.
- Phng Qun n bo th.
H. khng thi ci, ni:
- Thng y t c tng ch nm vng l lch ti c m H Ty, khng ng vi bn hu hn cng
nm vng gm Hm no gp hn, cu nhn h chu kh ln t chi, t s tng mt ci o bng
ca b i bin phng, tha h chng chi vi sng gi H Ty.
H. rt ci v ti qun sau, m ra ly mt "ng tin vng" mi toe a cho Tun:
- Trc khi dng cu nh K.T (1) cn thn, H. dn, khng l n thng th b m.
Tun mt ni:
- Mnh ch mun xem cho bit thi
H. ni:
- Ba mi tui u m cha bit mt mi "ng tin vng" nh th no th cu l thng hm. Thi
bui ny, Romo Juliette nu khng trong bin ch, khng c cng on c s gii thiu, th cng
phi lng mua "ng tin vng" theo gi ch en! Cu phi bn bt sch v, thm cht sng st
ca cuc i thng vo mi hy vng vi tay n t c!
Tun t vi ng tin vng vo ti o, ci cc cn thn, nh bng i n ti, ng cht ca
bung li mi m ra xem mt mi n Khng ng

Sau lnh bt, ngi ta yu cu Tun b ht dc mang theo trong ngi, k c knh cn lp
bin bn. V sau ny, Tun k li cho ti nghe giy pht nh i :
- Nh ci my, mnh mc ht ti o ti qun, b c ln mt bn. Nhng khi b ci "ng tin
vng" ln mt bn, mnh bng tnh tr li. Chnh ni h thn lm cho mnh tinh tr
()
Tun Nguyn vn tinh t. Cu ta cm thy nhc nh gh gm. Cu ta mp mi nh thanh minh,
nhng km li c.
" Mt chi tit kh tin trong tc phm K nim ngi nh nhng ngi cht ca Dostoievsky vt hin
ra trong k c mnh. C mt ngi t t sp sa phi th hnh. Y b tri vo cc hnh hnh, c vn
ra chun b n li dao bn ngt ca ao ph. Y cht ngonh li, run ry ni vi ao ph: Trn gy
ti c ci nht ang mng m. ng lm n ng chm vo ci ch ci nht!".
Rt nhiu nm sau, Tun k li vi ti chuyn ny, ri trm ngm:
- Rt ng vi hon cnh mnh lc . Sp sa phi i t cha bit bao nhiu nm, th m mnh li
khng cm thy au kh bng s vic trong ti c "ng tin vng" V cng nh s kin "ng
tin vng" m mnh c dp kim chng thm ti nng v song ca Dostoievsky. Ch vi mt chi tit
ci nht ang mng m trn gy ngi t t, Dostoievsky soi ri cho chng ta thy vc thm v
tn, y b n v k d trong tm thc con ngi
***
Mt bui vo gia tra, ti ang ngi tm bp, th ca lip xch m. Ti ngng ln, ngi lng i mt
lc kh lu. Ti bt gi, c nghn tc:
- Tri Tun!
Phi, ngi ang ng trc mt ti l Tun Nguyn. Da mt vng a v hi ph n. Cp knh cn
vnh ng r xanh v hai gng c thay bng hai vng dy gai xe. Ci ming vn rng nhng
khng cn ti na. Cp mi nht nht v thiu mu. Nh bng tnh, ti long chong ng dy. V
hai chng ti m cht ly nhau lc no khng bit. Pht chc hai gng mt di du, bm dp kh
nn trn gian, m l. Ti th thm qua nc mt:
- Th m gn mi nm ri Mi nm tt p nht ca mt i ngi
Tun ci bun:
- Chc cu khng tin mnh cn c ngy tr v?
- Cu gy yu qu Ngi ca sch v, ca mng m Cu u c chun b nhn mt n
ch mng nh vy
Tun ngi xung cnh bp la, h h hai bn tay gy guc, ni:
- Sc thch nghi v tn cng l mt iu b n ca con ngi, cu .
Ti thi cm, rn c, nu canh chua. Hai a ngi n ngay bn bp.
- Ngh cho cng, khng c ci ri no li khng cha sn t nhiu ci may. - Tun ni - C l nh
vy m con ngi mi c th tn ti trong nhng hon cnh nghit ng nht.
- Cu th ni ci may cu tm thy trong mi nm qua xem no - ti hi.
Trc ht, mnh c dp suy gm thm v cun tiu thuyt mnh nh vit, v vit c hai
chng u nh cu bit. Thc t mi nm ch cho mnh thy ni dung cun tiu thuyt ca
mnh qu hin lnh, qu nng cn. Theo mnh, nu khng c mi nm lu y Sibir, ti nng ca
Dostoievsky khng t n vin mn nh vy. Mnh tin, nu vit li, cun tiu thuyt ca mnh
s hay hn, su sc hn rt nhiu. N s l K nim ngi nh nhng ngi cht ca mnh. Hai na,
nh mi nm qua mnh t hc c ting Nga. By gi mnh c th c c Dostoievsky t
nguyn bn. Nhng iu may mn ny mi l quan trng hn c: trong mi nm qua, mnh
sng gia nhng con ngi v cng phong ph v phc tp, cht liu sng vng rng cho cc nh
vn. Mnh ch n c vi cu mt ngi
***
" Anh ta vo tri trc mnh kh lu, b trng pht v ti g, mnh khng r. Ngi th bo anh ta
phm ti hnh s, ngi li bo mc ti chnh tr. Nhng c hai ti mnh u thy kh tin. Anh ta
khng c dng dp ca k cp bc, st nhn, v cng khng c phong ca ngi lm chnh tr.
B dng anh ta ngu ng, d di d khng. Mnh c cm gic anh ta l mt khc ci ru, do mt trn
l cun t mt x rng no v, tri ngang qua tri, b vng vo hng ro ca tri ri mc kt lun
. Nhn anh ta, rt kh on tui, c th ba mi, m cng c th nm mi. Gng mt anh ta
gy chot, rm r, tn t, nh mt ci b ci rch, ln lc cc ng rc. Ngi anh ta cao lng
khng, tay chn thng un un, en chy, ch ton da, gn vi xng.

Trn ngi, t thi mt m gi rch thay cho qun o. Lc u mnh c tng anh ta b cm v sut
ngy t khi thy anh ta m ming d l ch nhch mp ci. Tht ra anh ta ch l ngi qu t li.
Gp ai trong tri, c cn b qun gio ln phm nhn, anh ta u ci cho cung knh, nhng khng
chuyn tr vi bt c ai. Nhng khng hiu sao, con ngi anh ta c mt ci g lm mnh c
bit ch , c mun lm quen Nhiu ln mnh nh bt chuyn, nhng anh ta nhn mnh vi nh
mt rt l, ri lng trnh sau khi ci cho cung knh. Hu nh tt c cc tri vin, k c nhng tay
hung d nht, cng u thng anh ta. Nhng tri vin c gia nh tip t ngi dnh cho anh
ta vin ko, ming bnh, ngi cho iu thuc. tri, anh ta c mt c quyn khng ai tranh c,
v cng khng ai mun tranh. l khm lim t cht. Mi ln c t cht, gim th tri u cho gi
"thng khng (tn h t cho anh ta) v giao cho vic khm lim. Vi bt c tri vin cht no, k
c nhng tri vin tng nh p anh ta, anh ta u khm lim chu o ging nhau. Anh ta nu
nc l rng, tm ra cho ngi cht, k c ght trn ci c th lnh ngt cng queo, vi hai bn
tay ca ngi m tm ra cho a con nh. Lc tm ra, k c, ming anh ta c mp my ni ci g
khng ai nghe r. Anh ta rt trong ti o mt mu lc gy, chi tc cho ngi cht, nu ngi
cht c tc. Anh ta chn b o qun lnh ln nht ca ngi t, mc vo ri nh nhng nng xc t
vo o quan c ng bng g tp s si. Anh ta cun nhng b o qun khc thnh ci gi vung
vn, t lm gi cho ngi cht. Nu ngi t khng c o xng g, anh ta o gt mt khc cy
lm gi. Khi hon tt nhng vic trn, anh ta qu xung bn o quan, ci hn ln trn ngi t
cht, v bt khc. Anh ta khc au n v thng thit n ni mi ngi u c cm gic ngi
nm trong o quan l anh em mu m rut tht ca anh ta. Vi bt c ngi t no anh ta cng khc
nh vy. Mt ln gim th tri gi anh ta ln:
- Thng t cht y l ci g vi my m my khc nh cha cht vy?
Anh ta chp tay khm nm tha:
- Tha cn b, ti khc v y m. Ngi cht m khng c ting khc tng tin th vong hn c ln
qun trong tri. C th n tm cch lm hi cn b. Lc hn cn sng, cn b c th trng tr hn,
nhng y l vong hn hn, cn b mun xch c, cng khng xch c.
Thng khng ni c l. Gim th tri mc, cho n mun khc bao nhiu th khc. Nhng mnh
khng tin l anh ta khc v. Lc khc, c gng mt vng a, nhn nhm ca anh ta chan ha nc
mt. C thn hnh gy guc ca anh ta run ry. Mnh c cm gic c ci m gi rch khoc trn
ngi anh ta cng khc Trong ting khc v nc mt ca anh ta chan cha mt nim thng xt
khn t. Nghe anh ta khc, c nhng tri vin kht ting l lm, chai sn, "u chy, t tht, mt b
oong" cng phi rm rm nc. Ch c ni au n chn tht mi c kh nng xuyn thng vo
tri tim ngi. Mnh thng ngh ngi rt nhiu v anh ta. Con ngi ny l ai vy? Mt thng
khng hay ngi c mi t tm ln lao ca bc i hin? Th ri, mt ln, mnh v anh ta cng i
la tru xung con sng gn tri cho m nc. Tri nng nh di la. Bi sng y ct v si b
nng rang bng nh than . Trn bi sng mc c mt cy mng gi gc sn si tn l xc x tri
mt mng bng rm bng chic chiu c nhn xung ct v si. Ngi lnh gc ngi trn b sng
dc ng, m sng tr nng di mt lm cy. Anh ta v mnh phi ngi tr nng di gc cy
mng, canh n tru ngp ln di sng. V mng bng rm qu hp nn hai ngi gn st lng
nhau. Anh ta bng ln ting trc, hi m u khng quay li:
- Anh Tun ny - khng r anh ta bit tn mnh lc no - sng y anh thm ci g nht?
- Thm c c sch - mnh but ming tr li, v cht ngh, c l anh ta cha thy mt cun sch
bao gi, c th anh ta cng khng bit c bit vit cng nn.
- Nu by gi c sch th anh thch c ai? - anh ta hi.
- Voltaire! - mt ln na mnh li but ming. V li ngh: Ni vi anh ta v Voltaire th cng chng
khc g ni vi gc cy mng m mnh ang ngi da lng. Nhng nhu cu c chuyn tr bc
bch vi con ngi n cng ln nh nhu cu c n, c ung Nhiu lc chng cn bit c ai
nghe mnh, hiu mnh hay khng. chnh l tm trng ca anh cng chc nt ru Marmeladov
bt cht ni to ln nhng iu ti h nung nu trong lng vi nhng ngi v vn trong mt qun
ru ti tn, m Dostoievsky miu t trong Ti c v trng pht. Anh ta ngi b gi, mt khng ri
mt sng lo nng, hi li:
- Trong cc tc phm ca Voltaire, anh thch nht tc phm no?
Mnh sng st nhn anh ta, v t nhin trong u ny ra mt ngh k l: mt ngi no khc
ngi thay vo ch anh ta Mnh li lin tng n mt cu lm vic cng phng hi cn i pht
thanh, tt nghip i hc hn hoi, c tn nhc s Chopin (Spanh) l Cho Pin.

Mnh tr li anh ta:

- Ti thch nht l Candide.
- Anh c thch c Candide ngay by gi khng?
Khng i mnh tr li, anh ta ni tip:
- Khng phi c m nghe Ti s c cho anh nghe ngay by gi.
Ri anh ta ct ging u u c nguyn bn Candide. Anh c chm ri, pht m chun v hay
nh my cha c ngi Php, thy dy mnh trng Providence. Mnh trn trn nhn ci ming rm
r, rng vng kh y ba ca anh ta nh nhn php l. Cn anh ta, mt vn khng ri dng sng lo
nng, tng chng nh anh ta ang c thin truyn Candide nguyn bn c chp ln mt sng
Anh c n cu cui cng th kng tri cng vang ln tng hi, bo n gi la tru v tri.
Ngi lnh gc trn b cao ni vng xung: "Hai a xung la tru, nhanh ln!".
- Chng mnh la tru ln b i! - anh ni.
Li ra n gia sng, mnh hi anh ta:
- Anh l ai vy?
Anh ta ci ln lng mt con tru, va vung roi xua nhng con tru khc, tr li:
- Ti l ci thanh ngang trn cy thp t ng inh Cha.
Ri anh ta tip:
- ng ni vi bt c ai chuyn va ri
Gip mt ngi hnh canh, b mt anh ta thay i hn - ngu ng, n n nh thng ngy. Cui
ma ng nm , anh ta ng bnh. Nghe cc tri vin kho nhau mnh mi bit.
Thng chuyn gia khm lim e i tong. Th l nu bn mnh ngoo, s khng cn c khm lim
t t v chng c ai khc tng tin vong hn - nhng ngi t ni, ging bun.
Mnh gp gim th tri, xin c thm anh ta.
Gim th hi:
- Trc kia anh c quen bit g thng ny khng?
Mnh ni:
- Tha cn b, khng. Chng ti hay i la tru vi nhau nn quen nhau thi.
Gim th ng cho mnh n thm, c lnh i km. Anh ta nm cch ly trong gian ln dnh cho
ngi m nng. Anh ta nm nh dn ngi xung sp nm, hai hc mt su trng, nhm nghin,
chc chc li ln cn co git
Mnh ci xung st ngi anh ta, gi hai ba ln, anh ta mi m mt, chm chm nhn mnh. Trn
kho mi rm r nh thong mt nt ci. Nc mt mnh t nhin tro ra ri l ch xung mt anh
ta. Anh ta th lui lim my git nc mt rt trng vnh mi. Anh ta thu tho ni:
- Tun li, mnh i y a bn tay y cho mnh
Anh ta nm cht bn tay mnh hi lu. Mt tay anh ta r rm m gi rch khoc trn ngi, ly ra
mt vin than ci, c mi trn nhn nh vin phn vit. Vi mt sc c gng phi thng, anh ta
dng vin than vit vo lng bn tay mnh mt ch nho. Ch NHN.
Vit xong, anh ta hon ton kit sc, nh rt vin than, v ln cn co git.
Ngi lnh canh dn mnh ln gim th tri vi bn tay c vit ch Nhn nga ra. Ngi lnh canh
ng rng l mt m hiu.
Gim th hi:
- Ci hnh nguch ngoc ny c ngha g? Anh m khng thnh khn khai bo, ti tng c anh
ngay lp tc vo bit giam.
Mnh ni:
- Tha cn b, tht tnh ti khng r. Anh ta ch ni: ti v tng cu mt o ba xua ui bnh
tt v t kh.
Nghe ra cng c l, gim th tri tha cho mnh v ln
K n , Tun Nguyn cht m lng bn tay phi, nhn m m nh mun tm li du vt ch
Nhn, ri lc lc u, ni nh chl ct cho mnh nghe:
- Ngay c trong tc phm K nim ngi nh nhng ngi cht, cng khng c dc mt nhn vt
nh vy.
***
Tun Nguyn cho ti bit v H Ni c gn mt thng.
Ti ni:
- Th m n hm nay cu mi gp mnh. T qu!

- Va t chn xung H Ni, mnh ngh v vi cu - Tun ni - Nhng ngh li thy cha nn.
Cu ang gp kh khn, mnh li v t b vi cu, s khng hay cho c hai Tin ng, mnh gh
vo nh v chng T V. Va trng thy mnh c hai u khc. V T V ni: "Anh c li y,
chng ta rau cho nui nhau". Nhng c l mnh phi tm mt ch khc. Cuc sng ca v chng
T V cng qun qu. Hai v chng, ba a con chui rc trong ci tp ch hn chc mt vung, v
gn nh sng trn mt ng gi rch
Sp ng ln ra v, Tun Nguyn nh cht nh iu g.
- ny, cu c "ng tin vng" no khng?
Ti ngc nhin:
- ng tin vng no?
- Th "ng tin vng" y m Cui cng, n hm nay mnh vn cha c bit mt mi n th
no
Ti bt ci m hai mt cay l. Ti m ly i vai lc cc nhng xng ca bn ni:
- Chn qu, mnh khng c Mt c mun nh nhoi nh vy m mi nm khng thc hin c
th k ra cng vui tht. Cuc i vui qu, khng bun c. - ti ngm to cu th ca chnh cu ta
lm - Nhng mnh nht nh s lng cho cu hn mt chc ng tin vng, xem thoi mi!
- Ln ny khng phi ch xem, - Tun ni - m mnh s dng. c hn mt chc ng th cn g
bng! Mnh li sp ly v
- Ly v? Mi mt thng tr v vi ci tc m cu tm c v th ti tht! Khng phi ci c
m cu gi nhm tn y ch?
- Ngi mnh nh ly chc cu cng bit.
- Ai th?
- Phng Thu, con c Hoi Chn, mt trong hai tc gi cun Thi nhn Vit Nam.
- Phng Thu th mnh bit qu, lm th, dy n tam thp lc nhc vin H Ni. Nhng chng
c ta l mt tin s vt l danh ting kia m.
- Phng Thu va lm xong th tc ly d
- B mt tin s vt danh ting ly mt anh t va c tha sau mi nm! - ti ci to Ngay c thin ti nh t cng khng ngh ra c mt tnh hung cc c n nh vy?
***
Tun Nguyn v Phng Thy ly nhau sau mt thng, Thu em tt c s tin dnh dm c
ri bn hu gom gp thm, mua mt gian bung su mt vung gn ga Hng C. Bn hu xm li
xy "t m" cho cp v chng mun mng. Ngi gp ni, ngi gp xoong, bp du, chn bt, bn
vit, gh ngi, gi sch, ging bng g tp. Ho s Chu Hoch gp mt bc chn dung t, treo
trc bn vit. Ti v ho s Huy Quang ch t Nghi Tm ln my cy tre, ng mt ci chn bt
a xoong ni Gian bung tuy hp nhng xem chng cng tm. Ngy cn tri, Tun Nguyn
hc thm c ngh nh vc-ni. Tun cng mt ngi bn, mt nh th cng tht c l vn, tn l
Lng Vnh, i nh vc-ni thu. Ngh nh vc-ni cng kim c ngy hai ba go. Tun ni vi
ti:
- Ch s mt ni lm ngh ny lu, n nhim vo vn chng th b m.
Tun li bt tay vo ghi chp v chun b lm li cun tiu thuyt d dang. Nhng cu ta khng cn
c ci ho hc, say m nh mi nm trc y. Nhiu lc ti n thm, bt gp Tun nm th trn
ging, mt l ng nhn ln trn nh, mt bun ri ri. Trn bn vit, tp giy trng, cun s tay
nm chng ch vi qun bt
Mt hm, ch c hai a vi nhau, ti hi:
- Cu c hnh phc khng?
Tun mt tay chng m, nh mt l ng, kh lc u tr li ging xa vng:
- Mnh ang nh ngha li hnh phc Mnh nh ngi ng v ang m mt gic m qu p,
bng c ngi dng c mnh dy mt cch th bo Cho n lc ny mnh vn bng hong cha
tnh hn. iu cm nhn u tin sau khi b li ra khi gic m l trong ngi mnh c ci g rn
v, gy nt, ging nh mt th chi tr con rut b gy mt bnh xe, t mt dy ct Hnh
dng bn ngoi vn cn y nhng khng c ng c na
()
" hin gp lnh". o l ny ti c dy d t thu u th. Nhng khi nhn c tin Tun
Nguyn cht v tai nn giao thng, nim tin vo o l ny lung lay trong ti. Ti au n t hi:
"Ngi bn thn thit ca ti sng hin n nh vy, ti sao ch gp ton iu d?".

Sau ngy t nc thng nht c t lu, mt ngi hc tr c ca Tun t Si Gn ra H Ni, tm

gp thy v ni: "Tha thy, hin nay em l Hiu trng mt trng va hc va lm. Nu thy
chuyn vo Si gn, em xin ha s b tr thy vo lm vic trng, a thy vo bin ch. Nh
vy thy s c lng thng u n, v c mt ch t t trong khu tp th ca cn b trng. Em
tin rng ch mt mt thi gian ngn, cuc sng ca thy s i vo n nh, v thy c th gi thc
hin tc phm m sut i thy m c".
V chng Tun Nguyn nghe theo li khuyn ca bn hu, quyt nh vo c tr Si Gn. Tun
li gian bung cho ngi ch c, cng vi gi bn 600 ng; mc du lc ny gi nh ang ln,
c th bn li cho ngi khc t 800 n 1.000 ng. Tun ni:
- Mnh mua ca ngi ta su trm, mnh c quyn g c bn li mt nghn?
Chng ti nh ci trc l l gn d ca cu ta. Ti ni:
- Cu l ngi ca thi Nghiu Thun cn st li trn th gian ny.
Trc hm v chng Tun ln tu lin vn vo Nam, chng ti dn sch gian bung tr li cho
ch c, v t chc mt bui lin hoan tin a. Bn hu n d ngi cht kn gian bung. Ngi
no cng mang theo qu bnh, o qun, tin, th, tranh tng hai v chng lm vn dt lng. Tic
chia tay ch c my chai ru trng, mt t lc rang.
Ti nh, hm ti mang tt c s tin bn c nh a v cho v, biu v chng Tun. u ch c
hn chc ng, ton tin l nhu nt v tanh sc mi c. Tun hi:
- Cu khng c th tng mnh ? By gi mnh li thy yu nhng bi th trng giang i hi, sc
mi lnh trng ca cu.
Ti ci:
- Bn hu hm nay lm th v cu qu hay. Ni nh kiu L Bch hm nh n th Hong
Hc lu: "Trc mt c Tun Nguyn, nhng v th ca bn hu xp y nh, nn khng th ni
nn li". Sau khi ung cn ba chn y, nim cm hng th cht o n trong ti. Ti ni:
- Ti khng lm ni th tng hai v chng cu, nhng cht ngh c my vn nm na, tng gian
bung khn kh ny.
C ni no trn tri t ny
Mt nh th nh y ~
Ba thc vung su nh th ngi
Hai phi ng v khng ch
C ni no trn tri t ny
Mt c n nh y ~
Mt m tr b v khng nh ca
Sng bng th au vi ru cay
C ni no trn tri t ny
Mt yu thng nh y?
Mi tc t c mt ngi qu gi
Dng tri tim v nc mt
Cho ni au ca c loi ngi.:.
C ni no trn tri t ny?
C ni no trn tri t ny?
C ni no trn tri t ny?
***
Mt bui chiu cui thng ba m lch 1981, mt bui chiu nh mnh - ng vo nm Tun bn
mi chn tui, cu ta p chic xe mini tng tc i ly bo v cho sp bo ca v. Xp bo xp
y trc gi xe. ng ph Si Gn xe c nh mc ci. Tun p rt chm, gn st l ng. Cu
ta bit mnh c tt va p xe va ngh ngi min man, li thm cn th nng nn "trnh xe chng
xu mt no". n mt qung ng vng, Tun p xe nhanh hn. Mt chic xe ti ci s li, va
li va bp ci inh i. Tun Nguyn khng nghe thy g. C l cu ta cn m mi ngh n mt
th hoc mt chi tit tiu thuyt cht p n trong u Cu ta c mi mit p xe, v p thng
n t thng xe. Cu ta bng thy trn mnh va phi vt g cng cng. Cha kp hiu vt g th cu
ta ng ln ra l ng, knh trng vng mt ni, xp bo vng khi gi xe.
Ngi li xe ht hi phanh xe li, bnh xe sau cch Tun u ch hn mt mt.
Ngi li xe gip Tun ng ln, lo lng hi:
- ng c sao khng? Tun ni khng sao, ch thy u vng vt. - Ti bp ci lin tc m sao ng

khng nghe ting? - Xin li anh, ti ti ng tr Tt c l li ti ti - Tun p ng. Ngi li xe

ng ngc nhn nn nhn ca mnh. C l y l ln u tin trong lch s tai nn gia thng ngi
b ng xe li i xin li ti x. "Hay ng ta b bnh tm thn?" Mt ngh thong hin trong u
anh ti x. By gi tt nht l ln xe phng i, trnh c mi chuyn rc ri ry r. Nhng ci v
hin lnh n ng ngc ca nn nhn gi chn anh ta li.
- ng cng tc g?
- Ti chng cng tc g c. Ti lm th - Tun lau cp knh trng, tr li - May qu, n vng xa
th m khng v.
- Nh ng u, ti a ng v?
Tun ni a ch nh mnh, ri xua tay:
- Ti v mt mnh c, nh ti gn y thi. Anh c li xe i, chc anh ang c vic vi.
Tun p xe v nh, k cho v nghe chuyn va xy ra. Va ngi xung mm cm, cu ta bng
thy bun nn. Tun b bt a, ln ging nm, ri mt cn st bt u. m Tun chm vo
m sng.
Sng hm sau, Phng Thy a Tun vo cp cu Bnh vin Ch Ry. Sau khi khm nghim,
bc s cho bit Tun b xut huyt no. Sut mt tun lin, Tun Nguyn lc m, lc tnh.
Ngi li xe tm n thm nn nhn ca mnh bnh vin. Nhiu ln anh ta xin vi v v bn hu
nn nhn cho c chu ht ph tn, nu cn phi thc hin ca m. Nhng bc s lc u: "Mun
mt ri!".
Chiu ngy 27 thng 3 m lch, Tun Nguyn trt hi th cui cng trn ging bnh vin. Trc
khi cht, Tun ch li c mt li trn tri:
- ng bt ti ngi li xe. Ci kt cc bun thm ny l li ti ti Ti l ngi c li
Nghe Phng Thy v bn hu k li giy pht cui cng ca Tun, ti bng hong cht nh li
hm Tun v chi vi t Nghi Tm.
Hm Tun li vi ti sut ngy.
Tun ni:
- Mnh nh vit mt bi th di, nhan : Ti c li. Tun ni r thm: ch Ti y phi vit hoa.
V Ti y l ngh s v tr thc chn chnh ca t nc. Ti c trch nhim vi tt c nhng li
lm, nhng oan ung, n au, nhng xu xa, hn mt, ng lng nhc v xc phm con ngi.
Trong mi chuyn, chnh Ti l ngi c li. V Ti cha em ht sc mnh thc hin s mnh cao
c m Thng c trao cho ngi ngh s.

15. Tui th d di - bn di chc chin s ca ti

(Tui th d di, 3 tp, Nh xut bn Thun Ha, Hu, 1987)
Mi tm tui, trc gi xut kch nh mt trn cng kin ln nht trn chin trng qu hng,
ti vit nhng vn th di chc sau y:
Nu ti cht, xin cc ng ch ng a
ti i u ht c
Hy chn ti ni chnh ti ng!
Nu m ca ti l v tr tt nh mn
Xin cc ng ch ng do d g ht c
Hy o m ti ln!
Qung hi ct ti i!
V thay vo cho ti mt trm cn
thuc n.
Hai mi bn tui, trong mt trn nh khc cn d di hn, ti phi sa vo mt hon cnh tht
khng khip, b ra khi hng ng nh vn. ng ng sut hai mi nm tri, vi ngh lc v lng
can m chin s, ti tn sc chin u t minh oan cho mnh.
Trong tp lu bn b H Ty, ti quyt nh vit bn di chc chin s th hai ca i mnh. Ti vit
di chc trn nhng trang giy mt mt, hoen , lm lp, nht nhnh mua li ca b ch chai ng
nt, nh Qunh-sn-ca, vit v nhc kch mng tng ca i mnh trn nhng l cy v rng nht
nhnh bn b sng Lu chin khu Dng Ha. Bn di chc hi di, nhng tm trm trang, v
ti phi vit mt mi tm nm. Ri i hi ng ln th VI n m ra nhng hng mi. Hi
Nh vn Vit Nam tuyn b phc hi hi tch cho ti. Bn di chc chin s c nh xut bn qu
hng ti in ra hai mi ngn bn vi ci tn: Tui th d di.
Ri mt hm, ti c Hi in nh Vit Nam mi n d bui chiu phim Tui th d di ti tr
s Hi. Xem phim ti khc nh con nt. Trong bng ti phng chiu, trong ting n n, bom
gm, la chy, mu chy, l rng, chim ht, ting ci trong tro tr th, ting nhc bi thit fu ln
vi cy n t to bng nhng ci v chai ng thuc st rt, thuc gh, thuc ho, ti th tho qua
nc mt: "Cm n cc bn nh V Thanh Bnh, Nguyn Hong Anh, cm n Nguyn Vinh Sn,
Huy Thnh v tt c cc bn khc trong on lm phim, m ti cha tng gp mt. Cc bn
phin dch bn di chc ca ti thnh ngn ng ngh thut ca cc bn mt cch ti hoa v su sc
n kinh ngc. Cn hn th, cc bn c chun xc, trn vn bc thng ip ca ti c m ha
bng t ng, nh i t bn di chc. Cc bn l nhng tay thm m tuyt vi! Th ra nhng g
tht s chn thnh, lng thin, trong sch v cao thng u c kh nng k diu t m ly con
ng n thng tri tim cc th h, m chng cn ging gii, bin minh. Cc bn dng ti sng
li t y huyt nhng thng um nghit ng, cng cc bn nm chung v thanh sch ca hnh phc
sng to; ging Qunh- sn-ca sng li t y m chin s ph kn l rng, cng vi Mng, nm
chung v i rng va cht ng, va ngt ngo tnh chin hu. Ti v Nguyn Vinh Sn ln u tin
gp nhau ti Chi-ngm-sng ca ti bn b H Ty. Chng ti lng l m nhau. Cng l dn Hu
c. Tui Vinh Sn bng tui con gi u lng ca ti. Vinh Sn ni: "Thot nhn ch, chu c ng
l ng lo lm vn vng Li Thiu, Th c". Ti ci: "Cn ch, thot nhn chu, ch ng ng
l thng bn gi tru ca ch lng Thanh Thu Thng, qu ni ch".
Chia tay nhau, ti tng Vinh Sn mt mnh trm hng ct gi lu, km vi my cu th vnh
trm:
Thot nhn tng ci mc
Chy ln mi thy thm
Kip trc trm ch thc
Anh hng v thi nhn.
Chi-ngm-sng
Thng 7-1990
16. Sinh ra trong mt gia nh cch mng
PH LC

NGUYN VN (*)
(*) Nguyn Vn, tc L Bn, tn tht l Phng Lu, sinh nm 1916, l ch rut ca nh vn Phng
Qun, ngh hu) hin ang sng ti 70 Hai B Trng, Hu. ng Phng Lu tham gia hot ng
cch mng t phong tro Dn ch 1936-1939, thot ly gia nh i lm cch mng t thng 5-1945
Trong 30 nm khng chin chng Phpt chng M, th gn 24 nm ng chin u tt chin trng
qu hng Tha Thin - Hu. Nguyn l Khu u vin Khu u Tha Thin - Hu, B th Tnh u
Tha Thin - Hu
(Ch thch ca Ng Minh).
***
Gia nh ti l nh nng ngho, b ti Phng Kim l nh nho, m ti L Th Me l bn nng. B
m ti vay tin ca nh giu, thu rung rung m lm n vi gi rt r, nu may mn c
ma th tr nn giu c, nhng chng may b mt ma lin tip, v lt sm nn rung b ngp khng
thu hoch c, b v n, phi bn ht ti sn tr n. Gia nh b bn cng, thng b thiu i.
B ti xin lm lnh h lng ca nh vua lng Minh Mng, c cp mt mu ri rung cng, gi
l rung lng in, rung hng nht. M ti chm lo lm rung ry, c mu, nui con n
hc
B ti b gic Php bt hai ln, b tra tn d man, c ln b ch t c ru tc, chng bt phi i gi
con chu v, nhng b ti gi vng kh tit ca mt nh nho yu nc, kin quyt chu ng, kin
quyt khng khut phc. ng qua i nm 1957. Hng nm c n ngy 28 thng 5 m lch l ngy
l t m hn, l t chin s vong trn, m ti em xi, g, bnh n cng cc n m hn ca
lng Mi ln cng gi, m ti khc lc thm thit, cng gi xong anh ti ht v tht th kinh ,
ging ca ln bng xung trm, lc th on hn gic Php, lc th nh rn n nghe m xt xa trong
lng. M ti thng k chuyn lnh Ty i tp trn, ph nng ry sn khoai, t do nh c u, hi
da leo n, ui bt ph n hm hip. M ti cn k chuyn nhng thng C Ty bt ngi
nht vo bung cho ch becger cn v khng tr n cho con m me Ty v n M ti say sa
k chuyn, va k va chi ra thng Ty i, m ti dy cho ti lng yu nc, ch cm th gic
t khi ti cn b Anh c ti Phng Vn Nguyn, hc lp tam nin ni tr Trng Quc Hc,
hng hi tham gia cc phong tro truy iu c Phan Chu Trinh, i th c Phan Bi Chu, tham gia
cc cuc bi kha, xung ng biu tnh chng ch thc dn Php nm 1926. Sau b bt
giam, b kt n 2 nm t treo, v b bi thng 3 nm tin hc ph l 360 ng bc ng Dng. S
tin qu ln, v gi thc hi mt tn ch 25 ng, b m ti phi bn ht gia ti v phi vay thm
mi 360 ng np cho thc dn Php. Th l gia nh ti li lm vo cnh ngho kh, m ti
qu au bun, m ri cht. B ti b bnh rt rt kinh nin, xin thi lm lnh h lng nh vua, phi
tr li mt mu ri rung lng in. Nhng nh c 6 sut rung khu phn (2 mu 4 so) l
rung cng in x chia cho dn, b ti c gng lao ng, cy cy s rung nui sng gia
nh, nhng v n nn chng cht nn vn ngho nn.
Anh ti b qun thc x nhng trn vo Si Gn, i tn l Phng Qu ng thi vo ngch
cng chc ca Php, c b nhim lm Thng phn s kho bc Si Gn. Sau my nm lm cng
chc Php, anh ti tng l ht hn t treo ri th khng cn g rc ri nn xin chuyn v Hu lp
gia nh, khng ng b tn cng ho L He t gic anh ti can n chnh tr m trn vo Si Gn
i tn lm cng chc, phm ti "ci danh tng dch". Anh ti xin chuyn vo Hi An trnh n
nhng vn b mt thm theo di, phi i trn. nh chy sang Lo nhng n Nng th b bt v
b giam nh lao Nng. Sau hai thng b tra tn th cht trong lao t. Nm 1932, khi anh ti cht,
a con trai duy nht ca anh cha bit i, mi bit b. Sau ny n chnh l Phng Qun - Phng
Qun tham gia thiu sinh qunvo b i v quc qun Trung on 101 ri tr thnh nh vn, nh
th c tn tui, nay qua i.
Em trai ti l Phng Th, sau Cch mng thng Tm lm Trng ban qun s huyn Hng Thu,
tham gia Thng v Thnh u Hu, cn b vn phng Lin khu u 4, cn b B Vn ha Thng tin,
nay ngh hu ti thnh ph H Ch Minh. Chu rut ti l Phng Vn Lp (Chu), tham gia v quc
qun Trung on 101, l lit s, anh dng hi sinh chin trng. Ti phi ni n ngi anh con bc
rut ti thng vi gia nh ti l Phng ng, Tham mu trng chi i Trn Cao Vn, l lit s
hy sinh nm 1947.
Con trai ti Phng Ngc Bch l lit s trong khng chin chng M, chin s E95A, hy sinh ngy
30-12- 1968

(Trch hi k "i ngi cch mng ca Nguyn Vn, NXB Thun Ha nm 2000 - trang 10,11,
12 )

17. Yu n tn cng
Bo Ngc
"C Trm dy vn lp chng ti c mt nm, nhng i vi ring ti, c l ngi m hin th
hai ca ti. C Trm ca chng ti l mt ngi c bit. Tnh yu ca c i vi ch Phng Qun,
s chu ng nhng d ngh, thnh kin x hi trong sut cuc i ca c tht v i khng g c th
miu t v so snh ni "
Trn y l hi c ca Bi Vit H - Gim c Cng ty SchoolNet, nguyn hc sinh lp 10I chuyn
ton Trng cp 3 Chu Vn An (H Ni) kho 1970-1973 - trong cun sch ca anh t xut bn k
nim 30 nm ngy ra trng. y l lp hc sinh li nhiu n tng su sc trong s nghip dy
vn ca b V Th Bi Trm, bi h l hc sinh chuyn ton nhng hc vn cng rt hay - theo
nhn xt ca b. Nhng cng chnh lp 10I ny cn gn vi mt k nim va bun li va vui. B
Trm k: Nm y, ti c Ban gim hiu phn cng dy lp 10 l lp cui cp. Nhng c mt
ng ch trong chi b e ngi, ni: "Phn cng nh vy th n phn vn hc hin i, Phng Qun
phu nhn s dy th no?". Ph hiu trng ph trch chuyn mn lc y l anh Giang Vn Nguyn
vn bo lu kin ti dy lp 10. May m, ci lp 10 y li t kt qu tt nghip mn vn rt
tt. Anh Nguyn c mt phen h va.
Trong cuc i lm gio vin vn ca b, cn nhiu "tai nn" kiu nh th, nhng ri b vt qua
ht, gi (v cng v) c hai tnh yu trong mnh: vi ngh dy vn v vi ngi chng ti hoa,
nhn i. B bo: Khi m mnh t nguyn th khng g c th ngn cn c mnh vt qua mi
kh khn th thch.
V Th Bi Trm l con gi H Ni c. nh lng h ni 90 Hng o, cn nh lng h ngoi l
nh Bch M ph Hng Bum. B sinh ra v ln ln ph Hng Cn trong ngi nh tha k ca
h ni. C iu l l b sng cng b m sut 50 nm, trong 20 nm l "gi c chng" hn hoi.
B Bi Trm t nhn v chng mnh ch thc l ng Ngu b Ngu tn thi. Chng Nghi Tm
vi m nui, v v con "nh ngoi", ch th by, ch nht mi on t cng nhau ti ngi nh nh
st H Ty. Ci s l ny l hu qu ca mt s cng l, l vic ng Qun nn v nn chng vi
b Bi Trm.
Sau ngy tip qun Th , chng V quc qun Phng Qun t Khu 4 v H Ni cng vi ngi
bn ca mnh - anh V Hng, em trai gip Bi Trm. V Hng a bn v nh mnh, v nh
nhiu gia nh H Ni lc , anh b i Qun c nhn lm con nui.
***
Ti coi anh nh mt ngi bn, i x vi nhau t nhin, bnh ng. Cn anh lch s gi ti bng
ch, khoe c ngi yu cng l ngi H Ni, l din vin ma ca mt on vn cng. Ri ti
yu anh lc no khng hay. n khi anh "gp hn" th ti khng th xa anh c na. M ti
thng c hai a, nhng lo lng khng bit tng lai s ra sao vi chng ti. Cn b ti p xe ln
tn Nghi Tm, ly ht can m ni vi ngi c nh lm con r mnh: B m rt qu anh, nhng
con Trm ly anh th n kh qu. Ni xong, c quay xe p vi i nh chy trn chnh mnh.
Anh Qun k li vi ti nh vy.
C ngi S Gio dc n nh khuyn gia nh khng nn cho Bi Trm ly anh Qun v nh th
c th b thi dy hc. Bit tin, ti ni vi m: Con cn lnh ln, mt mi chn tay, khng cho
dy hc th con lm vic khc. Nm y l 1957. Hng ht v m nh, anh Qun i v Qung Bnh
cu c sinh sng. Ti s qu, ch s anh cht. Phi rng buc vo anh anh b nh t st.
n nm 1962, s vic nht bt i, chng ti mi c ly nhau. Ch c ci tru chm ng v
ng k kt hn ch cng khng lm m ci, v anh chng c t cch g m hi v: khng gia
nh, khng tin, khng nh ca, khng lng, li cng khng th in thip mi v khng ai dm in
tn anh ln thip. Th l ti tr thnh v anh m khng c lm c du. Chic ging tn hn l
ging c nhn mn li ca anh Phan V (anh V mn li ca xng phim). Khi sp sinh con
u lng, ti c phn phi 7m vi gi 14 ng, nhng khng c tin mua. Dp y chun b Tt
thiu nhi, mt anh bn t anh Qun vit truyn ngn c nhun bt mua t cho con. D ang
cha vt mt, ti vn phi ngi chp truyn do anh c bn tho gi i m khng c ch anh
Qun. Th l c cho con c 8 t cho v 4 t vung.
au nht cho anh Qun l lc n con t tay b ngoi. B ni nh nhng vn nghe: Chng bit
ri c ngc u ln c khng? Th l anh Qun ti thn, 15 ngy sau mi n li thm v con.

C mt "ni kh" na vi ngi th m b Trm phi vui v vt qua, l tip khch. Nhiu nm
b xa lnh, nh th Phng Qun tng tuyn ngn qu li nh ng vn hay th: Con b hung bc
qua ca nh khi c ti nh cng l thng khch ca ti. Vy nn, phi chiu ng thi. Cho ng
khi bun. L lc b rang sn sng sng ng nhm vi ht trc khi ung ru cho hi gan,
nhng chng khi no tn ti n hm sau. Tuy nhin, "c hng chuyn bn vn th ca chng
cng rt thch" - b ni th. By gi, 10 nm ng ra i, nhng bn b mi la tui vn n vi
ng lun, d ch thp mt nn nhang t lng ngng m v thng tic. B Trm ni vui: Ti
c hng nhiu lc ca anh y lm!
Cn ni au mun thu ca ph n l phi chia s tnh yu cho ngi n b khc, b Trm cng
"Lnh ". Do chng ti hoa li hay c n. Cng khi phen phi "nh ng dp bc" gh lm.
Nhng b t an i mnh: Quan tha ma bt. i vi c no ra th th cm n, cn ra ci khc l "Liu
hn". Nhng anh Qun l ngi rt v tha, nhn i nn kh m gin anh hay buc anh phi gin ai.
Mi khi ti tc gin ai "xu chi", anh li ci xa, bo: "L Tn ni: "Tr con ly khc lm
cm, cn n b ly hn lm cm", ng lm. Nhng, em c gin anh cng c. Anh th chng
hn ai, on ai bao gi. Lm th mnh kh trc". Ngm ra, anh ni ng.
T nguyn n vi ng, b dm chp nhn ht thy, vt qua ht thy. Tnh yu vi chng l th mt tnh yu duy nht. Cn tnh yu vi ngh dy hc, b, cng vy. Ban u, b vo ngh bng
mt s bt buc: do thi hai ln khng t ti nn i dy hc gnh nng cho cha m, dnh
vic hc cho 6 a em di mnh. Sau , b quyt hc cao ln na, va i dy, va i hc, c
chnh quy ln hm th. Thi bng t ti. Ri thi vo i hc vn khoa kha u tin, . Khng
bit c phi do c hc vi ton nhng ngi thy ni ting nh Nguyn Mnh Tng, Trn c
Tho, Trng Tu, Trn Vn Giu, hay do Trng i hc Vn khoa i thnh trng s phm,
m cui cng b vn theo tip ngh dy hc Dy cp 2, ri n cp 3, t trng Trng Vng
n Chu Vn An, ton nhng ngi trng nc ting n tn ngy nay. Nhng tnh yu ngh n vi
b khng d dng. Xc nh i vi n trn i, m c h hng th khng c, b quyt tm ra trong
ngh dy hc mt ci g ng yu, yu. B lao vo cng tc ch nhim. V tm c nim
say m trong do gn b nhiu vi tr. " lm gio vin phi lm ch nhim mi gi l nh
gio". n tn by gi, sau khi v hu hai chc nm m cc th h hc sinh c vn nh c v
thm c, c bit l ci lp 10I chuyn ton Chu Vn An, vi nhiu ci tn ni ting nh Trng
Gia Bnh, Bi Quang Ngc, Bi Vit H, Nguyn Ch Quang, Nguyn Khang v.v C em mi
bng c c n d ngy gi u ca m mnh vi mc ch gii thiu c gio mnh vi h hng.
C em lo lng cho c vi ni lo ca ngi con vi cha m. Lm sao c lau dn ni nh ca khi
khng c ngi gip vic, c nm ging khng m c au lng khng? C em vo mng, gi cho
c: C i, c bi vit v ch Qun y, em mang v cho c y v.v Sung sng lm, vui lm.
Chuyn ngh xen ln chuyn i, cui cng li quay v vi nh th Phng Qun. B a ti vo cn
phng y p nhng k nim v ng, ton nhng k vt t Chi-ngm-sng mang v cn h mi
ny, phng 204, D3, Vnh Ph, H Ni. Trn tng l nhng mnh vn g y bt tch bn vn,
nhng k ha chn dung ng do bn v tng. Cn trong t knh, no chic qun chng mui bng
bao ti bt m do ng t khu ly, i guc dy nng chch, chic b ci chl c phecmtuya n hai
phn ba (cng do ng t khu ly), mt phn cn li ch cho ci chai ru th c ln; no ci m
l, m ci, m ci; no con dao lm bng mnh my bay V nhiu nht l cc tc phm v Phng
Qun v ca Phng Qun (c in chui ln in cng khai sau ny). B Trm tm s: Phn ln thi gian
cn li ca cuc i, ti dnh cho vic sp xp li di co ca anh Qun, nhiu lm, tp hp li v
nu c th th em in. Cun "Nh Phng Qun" do Nh xut bn Tr va n hnh nm 2003 gy
c s ch ca nhiu bn c v cha tng bit Phng Qun.
Chuyn ca ng, k n bao gi cho ht? V, khng ai khc, ch c b - mt c gi H Ni con nh
gia gio xa, yu n tn cng con ngi chn tht n tn cng, n l k y, mi c th lm c
(Bo Gio dc & Thi i, s 125 ngy 16-10-2004).
******

18. Mu chuyn vui v Phng Qun: N VNG

Trong khng chin chng Php, c mt thi gian Phng Qun cng n v vn cng vi nh th
Thanh Tnh. Thanh Tnh tuy tui kh cao nhng ng lun vui tnh, thch bng a, ni tu rt
hm hnh. Hai ngi hp tnh nhau, thn qu nhau ri thnh anh em kt ngha. n v phn cng
cho hai anh em ph trch tit mc c tu, trnh din vo nhng lc sn khu bung mn i
cnh, ct sao lp ch trng cho khn gi khi phi ch i st rut. Thanh Tnh va sng tc, va
biu din tu rt hp dn, ni ting mt thi vi bi "Lo dn qun ng Bc". Nh Phng Qun
cng theo anh sng tc mt s bi tu ca ngi chin cng ca cc anh hng dng s nh bi: inh
Cng ph cu, inh Cng cm chng.v.v C th ni Thanh Tnh va l ngi anh, va l ngi
thy dn dt Phng Qun vo lng th.
C mt ln, Phng Qun v Thanh Tnh cng nhau i cng tc. Tri sm ti, hai anh em tt vo mt
ngi lng ngh m. Sau khi trnh giy t vi U ban x, hai anh em c gii thiu n mt gia
nh c nh rng ri ng u. Hm y, nh n li c gi. Khi n ni, va lc c nh ang n
ung vui v. C ch nh lch s mi hai anh em dng ba. Thanh Tnh t chi, ni di n ri.
Ti, ch nh thu xp cho hai anh em ng trn gian th, ging ng l ci phn k trc bn th.
Trn bn th cn nguyn mt mm c cng.
Nm c mt lc, Phng Qun lay lay Thanh Tnh dy, ku i: "Ti anh y, ngi ta mi, cn
lm khch. i qu, li mt na, em khng ng c". Thanh Tnh dy nhn quanh, thy di gm
ging c mt ng khoai lang lin bo: "Hay em ly vi c khoai sng, co v i n tm cng
c". Phng Qun khng chu, sc trai ang th mi ln nhn ba lm sao cho ni. Li cn phi
chu mi li ko ca thc n by la lit trn mm c bn th. Ci i li cng cn co. Phng
Qun mnh dn xin vi anh cho n. Thanh Tnh v u bt tai ngh cch chiu ch em Ngh mnh
lung tui ri, i mt t cng khng sao cn Phng Qun va sc tr, va kham kh lu ngy
Anh bo Phng Qun dy ri cho ly mi bt, mi a mt vi ming Phng Qun n tm cho
i ng c, ngy mai cn i tip.
Phng Qun n xong, Thanh Tnh bi bi cho ri vi cht t thc n xung mm ri gic em i ng.
Sm hm sau, ch nh ln mi khch dy ung nc. Nhn mm c b bi, ri vi, ng c than: con
mo nh ny n l h, li n vng ri! hay, n li vc c vo bt ch na!
Hai anh em nhn nhau bm bng ci