Stok PDF

Yrd. Do. Dr.
Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006
Stokiyometri Kimyasal Hesaplamalar
Kimyasal Reaksiyonlarn Snflandrlmas

1. Yanma Reaksiyonlar (Combustion reactions)
Bir maddenin oksijenle birlemesine yanma denir.
C2H6 (g) + 7/2 O2 (g) 2 CO2
MHENDSLK KMYASI
DERS NOTLARI
Yrd. Do. Dr. Atilla EVCN
Stokiyometri Kimyasal Hesaplamalar
3. Bozunma Reaksiyonlar (Decomposition reactions)

Bir bileiin paralanarak yeni maddelere dnt
reaksiyonlardr.
2 KClO3 (k) 2 KCl
(k)
4. Yerdeitirme Reaksiyonlar (Replacement reactions)

Bir elementin, bir bileik ile reaksiyona girerek o bileikteki
elementlerden birisinin yerini ald reaksiyonlardr.
(k) + H2
+ 3 H2O (g)
2. Sentez Reaksiyonlar (Synthesis reactions)

ki ya da daha ok element veya molekln birleerek
daha byk molekl oluturduklar reaksiyonlardr.
H2 (g) + Cl2 (g) 2 HCl
(g)
Mol-Hacim-Ktle eren
Problemler
318 g sodyum karbonatn yeteri kadar kalsiyum
hidroksitle reaksiyonu sonucu ka g sodyum hidroksit
elde edilir ? Na : 23 C : 12 O : 16 Ca : 40 H : 1
nce reaksiyonu yazalm
+ 3 O2 (g)
Mg (k) + 2 HCl (aq) MgCl2
(g)
Na2CO3 + Ca(OH)2
NaOH + CaCO3
imdi de reaksiyonu denkletirelim

Na2CO3 + Ca(OH)2
2 NaOH + CaCO3
(g)
1
Yrd. Do. Dr. Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006
zm 1 (mol zerinden)
n=
318 g
= 3 mol
106 g / mol
Na2CO3 + Ca(OH)2
2 NaOH + CaCO3
1 mol Na2CO3 den
2 mol NaOH elde edilirse
3 mol Na2CO3 den
x mol NaOH elde edilir.
X= 6 mol NaOH
zm yollar
m = 6 mol . 40 g/mol = 240 g NaOH
rnek
zm 2 (gram zerinden)
Na2CO3 + Ca(OH)2
106 g Na2CO3 den
318 g Na2CO3 den
2 NaOH + CaCO3
80 g NaOH elde edilirse
x g NaOH elde edilir.
X= 240 g NaOH
490 g fosforik asit ka g sodyum hidroksitle reaksiyona

girerek, ka mol sodyum fosfat oluturur ?
H : 1 P : 31 O : 16 Na : 23
H3PO4 + NaOH
H3PO4 + 3 NaOH
98 g H3PO4 ile 120 g NaOH birleirse

490 g H3PO4 ile
x g NaOH birleir
X= 600 g NaOH
Na3PO4 + H2O
Na3PO4 + 3 H2O
98 g H3PO4 den 164 g Na3PO4
490 g H3PO4 ile
y g Na3PO4
y= 820 g Na3PO4
5 mol
2
rnek
rnek
MnO2 + HCl MnCl2 + H2O + Cl2 (g)

Reaksiyonuna gre NA 56 L Cl2 gaz elde etmek iin ka
g MnO2 gereklidir ? (Mn : 55 Cl : 35,5 O : 16)
270 g Alminyumun yeterince hidroklorik asit ile reaksiyona

girmesinden
a) ka g alminyum klorr oluur ?
b) ka mol hidrojen gaz oluur ? (Al : 27 H : 1 Cl : 35,5
MnO2 + 4 HCl MnCl2 + 2 H2O + Cl2 (g)

87 g MnO2 den
22,4 L Cl2 gaz oluursa
X g MnO2 den
56 L Cl2 gaz oluur
X= 217,5 g MnO2
54 g Al dan
Al + HCl
AlCl3 + H2
2 Al + 6 HCl
2 AlCl3 + 3 H2
267 g AlCl3 oluursa
270 g Aldan X= 1335 g AlCl3 oluur

54 g Al dan
3 mol H2 oluursa
270 g Aldan X= 15 mol H2 oluur
Snrlayc Reaktan
(Limiting reactan)
Bir kimyasal reaksiyon gerekletirilirken, reaktantlar
denkletirilmi denklemdeki oranlarda bulunmayabilir. Bir
reaksiyonda ilk tketilen reaktant oluacak rnn
maksimum miktarn belirleyeceinden "snrlayc reaktif"
adn alr. Bu reaktif tketildiinde artk rn olumayacaktr.
1,79 g etan, 6,69 g oksijenle yandnda 3,22 g su

olumaktadr. Ancak elimizdeki etan miktar daha az
olduunda ise, daha az miktarda su oluacaktr. Etann
snrl miktar, oluacak rn miktarn snrlamaktadr. Etan
burada snrlayc reaktife rnektir.
rnek
Yukarda denklemi verilen reaksiyonda, amonyak (NH3) ile

karbon dioksit (CO2) reaksiyona sokulduunda re
[(NH2)2CO] elde edilmektedir.
Bu durumda 212,2 g NH3 ile 380,7 g CO2 reaksiyona
girdiine gre;
a. ki reaktanttan hangisi snrlayc reaktiftir?
b. Oluan renin gram miktar ne kadardr?
c. Reaksiyonun sonunda artan (ar miktardaki) reaktifin
miktar ne kadardr?
N : 14 H : 1 C : 12 O : 16
3
c
Reaksiyona gre
olduundan
olarak bulunur. Burada CO2 iin 17,3 mol NH3 gerekmesine

ramen ortamda 12,46 mol NH3 vardr. Dolaysyla NH3
snrlayc reaktandr.
rnek
rnek
Ayn artlarda 20 L N2 ve 15 L H2 gaz yukardaki denkleme

gre reaksiyona sokulduunda hangi gazdan ka L geriye
kalr ?
1 L N2 iin
3 L H2 gereklidir
1 L N2 iin
3 L H2
20 L N2 iin
60 L H2 gereklidir
x L N2 iin
15 L H2
Ancak bu kadar H2 elimizde yoktur
X= 5 L N2 reak. girer.
Dolaysyla snrlayc reaktan H2 dir
V = 20 5 = 15 L N2
Eit mol saylarnda alminyum ve oksijen reaksiyona

sokularak 306 g alminum oksit (almina) elde ediliyor.
Snrlayc reaktan ve hangi maddeden ka mol arttn
bulunuz. Al : 27 O : 16
n=
306 g
= 3 mol
102 g / mol
4 mol Al ile 3 mol O2 den
2 mol Almina elde edilirse
x=6 mol Al y=4,5 mol O2
3 mol Almina iin
Buna gre balangta eit mol saysnda olmas iin

6 mol Al ve 6 mol O2 gereklidir. 6-4,5=1,5 mol O2 artar.
4
rnek
Soru ?
Eit hacimlerde kkrt dioksit ve oksijen gazlarnn

reaksiyonundan ayn artlarda 5 L kkrt trioksit elde
edildiine gre hangi gazdan ka L artar. S : 32 O : 16
SO2 (g) + O2 (g)
SO3 (g)
1L
0,5 L
1L
x=5 L
y= 2,5 L
5L
Eit hacimlerde olmas iin balangta 5 L SO2 ve 5 L O2

kullanlmaldr. Bu durumda 5 2,5 = 2,5 L O2 artar
ZnCl2 + H2
65 g inko ve 65 g hidroklorik asit reaksiyona

girdiinde snrlayc reaktan, artan madde miktarn ve
oluan inko klorr g miktarn hesaplaynz.
Zn : 65 H : 1 Cl : 35,5
2 C 2 H6
(g)
Na2CO3 + 2 HCl
2 NaCl + H2O + CO2
50 g Sodyum karbonat ve 45 g hidroklorik asit

reaksiyona girdiinde snrlayc reaktan, artan madde
miktarn ve oluan sodyum klorr g miktarn hesaplaynz.
Na : 23 C : 12 O : 16 H : 1 Cl : 35,5
Saf Olmayan Madde eren

Problemler
Soru ??
Zn + 2 HCl
2Al + 3CuSO4 Al2(SO4)3 + 3Cu

10.45 g
Alminyum ve 66.55 g
Bakr slfat
reaksiyona girdiinde snrlayc reaktan, artan madde
miktarn ve oluan alminyum slfat g miktarn
hesaplaynz. Al : 27 Cu : 63,5 S : 32 O :16
+ 7 O2 (g) 4 CO2 (g) + 6 H2O(g)
2 mol etan ve 10 mol oksijen reaksiyona girdiinde

snrlayc reaktan, artan madde miktarn hesaplaynz.
C : 12 O : 16 H : 1
Kimyasal maddeleri doada saf olarak bulmak mmkn

deildir. Hatta laboratuarlarmzdaki kimyasal maddelerin
bile % 100 saf olduunu sylemek gtr.
Bunlarn saflk yzdelerini tayin etmek iin bir dizi ilemler,
reaksiyonlar
yapmak
gerekir.
Reaksiyonlarda
hesaplamalar yaparken bunlarn saflk yzdelerini hesaba
katmak gerekir.
5
rnek
rnek
Ktlece % 87,75 saflktaki 200 g sodyum klorrn yeteri

kadar slfirik asit ile reaksiyonundan ka g hidrojen klorr
elde edilir ? Na : 23 Cl : 35,5 H : 1 S : 32 O : 16
H2SO4 + 2 NaCl
Na2SO4 + 2 HCl
Cu + 2 H2SO4
msaf = 200 g x 87,75/100 = 175,5 g NaCl

73 g HCl elde edilirse
175,5 g NaCl den
x g HCl elde edilir
63,5 g Cu dan
127 g Cu dan
X= 109,5 g HCl
rnek
PbO (k) + 2 NO2
(g)
Reaksiyonda oluan toplam gaz 2,5 moldr

331 g kurun nitrattan 56 L gaz oluursa
X= 132,4 g
(1 mol =) 22,4 L SO2 oluursa

x = 44,8 L SO2
Birbirini zleyen Reaksiyonlar
200 g saf olmayan kurun nitratn Pb(NO3)2 stlarak

bozundurulmas sonucu NA 22,4 L gaz elde edilmitir.
Buna gre kurun nitratn saflk yzdesi katr ?
Pb : 207 N : 14 O : 16
(k)
CuSO4 + SO2 + 2 H2O
msaf = 254 g x 50/100 = 127 g Cu
117 g NaCl den
Pb(NO3)2
254 g % 50 saflktaki bakrn yeteri kadar slfirik asitle

reaksiyonu sonucu oluan kkrtdioksit gaznn hacmini
hesaplaynz. Cu : 63,5 H : 1 S : 32 O : 16
+ O2
V = 2,5 mol x
(g)
22,4 L
= 56 L
1 mol
Baz kimyasal maddeleri sadece

tek bir reaksiyon
sonucunda elde etmek mmkn deildir. Birbirini izleyen iki
ya da daha fazla reaksiyon gerekebilir. Bu durumda iki yol
izlenir.
Birinci yolda ilk reaksiyonda elde edilen rn ikinci
reaksiyonda kullanlp son reaksiyona kadar devam eder.
kinci yolda ise tm reaksiyonlar taraf tarafa toplanarak net
reaksiyon elde edilir.
22,4 L gaz
200 g
132,4 g saf ise
100 g
X= 66,2 %
6
rnek
CaCO3 CaO + CO2 (kalsinasyon)
CaO + 3 C CaC2 + CO
CaC2 + 2 H2O C2H2 (g) + Ca(OH)2
Yukarda verilen reaksiyonlara gre 750 g kalsiyum
karbonatn stlmasyla NA ka L asetilen gaz elde edilir ?
Ca : 40 C :12 O : 16 H : 1
n = 750 g
1. yol
1 mol CaCO3 ten 1 mol CaO
7,5 mol CaCO3 ten x=7,5 mol CaO
1 mol CaO den

7,5 mol CaO den
1 mol CaC2
x=7,5 mol CaC2
1 mol CaC2 den 1 mol C2H2

7,5 mol CaC2 den x=7,5 mol C2H2
1 mol
= 7,5 mol
100 g
V = 7,5 mol x 22,4 L/mol = 168 L C2H2
rnek
2. yol net reaksiyonlar elde edilir.

CaCO3 + 3 C +2 H2O C2H2 + CO2 + CO + Ca(OH)2
1 mol CaCO3 ten

7,5 mol CaCO3 ten
1 mol C2H2 oluursa

x=7,5 mol C2H2 oluur.
V = 7,5 mol x 22,4 L/mol = 168 L C2H2
200 g saf olmayan etil alkoln (C2H5OH) yanmas sonucu

oluan CO2 , yeteri kadar sodyum hidroksit (NaOH)
zeltisinden geirildiinde 318 g Na2CO3 elde
edilmektedir. Etil alkol ktlece % ka saflktadr ? Na : 23 C
: 12 O : 16 H : 1
2 NaOH + CO2
Na2CO3 + H2O
1 mol CO2
106 g Na2CO3
X=3 mol CO2
318 g Na2CO3
7
rnek
C2H5OH + 3 O2
46 g C2H5OH
X= 69 g
200 g etil alkoln

100 de
2 CO2 + 3 H2O
2 mol CO2
3 mol CO2
69 g saf ise
x= % 34,5 saflktadr.
Al4C3 + H2O Al(OH)3 + CH4

CH4 + O2 CO2 + H2O
Yukarda verilen reaksiyon denklemleri gereince 500 g saf
olmayan Al4C3 den elde edilen metan CH4 gazn yakmak
iin 384 g oksijen gerekmektedir. Buna gre Al4C3 n saflk
yzdesi katr ? Al : 27 C : 12 O : 16
Al4C3 + 12 H2O 4 Al(OH)3 + 3 CH4
3 CH4 + 6 O2 3 CO2 + 6 H2O
rnek
3 mol CH4 iin (6 mol) 192 g O2 gerekirse
X= 6 mol CH4 iin
384 g O2
144 g Al4C3 den
X= 288 g Al4C3
3 mol CH4 oluursa

6 mol CH4
500 g Al4C3 n
288 g saf ise
100 g Al4C3 n
x = % 57,6
I. CaC2 + 2 H2O
II. C2H2 + H2O
III. CH3CHO + H2
Ca(OH)2 + C2H2
CH3CHO
C2H5OH
% 80 saflktaki 160 g CaC2 den ktlece % 85 lik ka g etil

alkol elde edilebilir ? Ca : 40 C : 12 O : 16 H : 1
Msaf= 160x0,80 = 128 g
64 g CaC2 den 46 g E.Alkol
128 g CaC2 den X=92 g
100 gramn 85 gram saf ise

x= 108,23 g
92 gramn
8
rnek
Kalsiyum Fosfat aada belirtilen bir dizi tepkime sonucunda elde
edilebilir:
4 P4 (k) + 10 KClO3 (k)
P4O10 (k) + 6 H2O (s)
2 H3PO4 (aq) + 3 Ca(OH)2 (aq)
4 P4O10 (k) + 10 KCl (k)

4 H3PO4 (aq)
6 H2O(aq) + Ca3(PO4)2 (k)
15.5 g P4 ve yeterli miktarda KClO3 , H2O ve Ca(OH)2 den ktlece

ne kadar Kalsiyum fosfat elde edilebilir?
P mol miktar= 15.50 g P4 x
Tepkime #1 [ 4 P4 (k) + 10 KClO4 (k)
Bu tr reaksiyonlar genellikle karmlarda ve

alamlarda grlr. ki veya daha fazla
element ieren bir karmdaki her bir
maddenin miktarn bulmak iin baz
reaksiyonlara ihtiya vardr.
= 0.125 mol P4
4 P4O10 (k) + 10 KCl (k) ]
Tepkime #2 [ 1 P4O10 (k) + 6 H2O (s)

Tepkime #3 [ 2 H3PO4 + 3 Ca(OH)2
0.125 mol P4 x
4 mol P4O10 x
4 mol P4
= 0.25 mol Ca3(PO4)2 x
Ayn Anda Oluan Reaksiyonlar
1 mole P4
124 g P4
4 H3PO4 (aq) ]
1 Ca3(PO4)2 + 6 H2O]
4 mol H3PO4 x
1 mol P4O10
310 g Ca3(PO4)2
1 mol Ca3(PO4)2
1 mol Ca3(PO4)2
2 mol H3PO4
= 77.5 g Ca3(PO4)2
rnek
Uak yapmnda kullanlan bir alam ktlece
97,3% Al ve
2.7% Cu ieriyor. Bu alamn
younluu 2.85 g/cm3 tr. 691 cm3 alam paras
ar miktarda HCl(aq) ile tepkimeye giriyor: Eer
Cun
tepkimeye
girmedii
aluminyumun
tamamnn HCl ile tepkimeye girdii varsaylrsa
elde edilen H2(g) nin ktlesini hesaplaynz ?
Alamlarda ise elementlerden birinin

reaksiyona girmesi tercih edilir, bazen de
hepsi reaksiyon verebilir
9
2 Al + 6 HCl 2 AlCl3 + 3 H2
Yntem:
Kimyasal denklemi yazn:
2 Al(k)+ 6 HCl(aq) 2 AlCl3 + 3 H2
cm3 alam g alam g Al mol Al mol H2 g H2

5 tane evrim faktrne ihtiya var!
Denklemi yazn ve hesaplayn
mH = 691 cm3 alam 2.85 g alam
97.3 g Al
2
100 g alam
1 cm3
1 mol Al 3 mol H2 2 g H2
=212,9 g H2
2 mol Al
27 g Al
1 mol H2
rnek
rnek
200 g Cu-Zn alam (pirin) yeterince HCl ile reaksiyona

girdiinde NA 33,6 L H2 gaz elde edildiine gre
alamdaki bakr ktlece yzdesi kalktr ? (Cu, HCl ile
reaksiyona girmez) Cu : 63,5 Zn : 65
Zn + 2 HCl
ZnCl2 + H2 (g)
65 g Zn den
22,4 L H2 oluursa
X=97,5 g
33,6 L H2
Al + 3 HCl AlCl3 + 3/2 H2 (g)

Zn + 2 HCl ZnCl2 + H2 (g)
mCu=200-97,5=102,5 g Cu
200 g alamn 102,5 g Cu
100 de
119 g Al-Zn alam yeterince HCl ile reaksiyona

girdiinde NA 89,6 L H2 gaz aa kmaktadr.
Buna gre alamn ka gram Al ka gram Zn dir ?
Zn : 65 Al : 27
Al ve Zn her ikisi de HCl ile reaksiyona girerek H2 gaz

olutururlar. Aa kan 89,6 L H2 her iki reaksiyondan
oluan gazlarn toplamdr.
x= % 51,25
10
rnek
C3H4 (propin) C3H8 (propan) gazlarn ieren 300
L lik bir karm yakmak iin ayn artlarda 1400 L
O2 gazna ihtiya duyulmaktadr. Karmdaki
herbir gazn hacmini hesaplaynz.
Hidrojenin mol says n=89,6/22,4= 4 mol

mZn = x olsun mAl= 119-x
65 g Zn 1 mol H2
27 g Al
X g Zn
(119-x) g Al
A mol H2
A= x/65 mol
A+B = 4 mol
1,5 mol H2
B mol H2
B= 1,5(119-x)/27 mol
X=65
mZn= 65
mAl= 54 g
Verim
V (C3H8) = (300-x) L olur

C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O
1 L ile
4L
1 L ile
5L
X L ile
AL
300-X L ile
BL
A=4 x
B= 5.(300-x)
A+B= 1400 L
X=100 L
rnek
Kuramsal (Teorik) verim= bir kimyasal tepkimede oluan

rnlerin hesaplanarak bulunan miktarna denir.
Gerek verim= Gerekte oluan rn miktar.
% Verim =
V (C3H4) = x L olsun
C3H4 + 4 O2 3 CO2 + 2 H2O
Gerek Verim
100
Kuramsal Verim
Teorik verim; snrlayc reaktifin hepsinin reaksiyona girdii

dnlen, denkletirilmi denklem ile hesaplanan rn
miktardr. Teorik verim, elde edilebilecek maksimum
verimdir.
Haber Prosesi denilen bir proses kullanlarak azot ve hidrojen

gazlarndan amonyak elde edilir. 85,90g of azot 21,66 g Hidrojen ile
tepkimeye girdiinde 98,67 g amonyak oluuyorsa tepkimenin %
verimi nedir?
N2 (g) + 3 H2 (g)
2 NH3 (g)
Her iki tepkenin de miktarlar verildiinden bu bir snrlayc

Bileik problemidir. nce snrlayc bileik bulunduktan sonra
kuramsal verim ve daha sonra da % verim hesaplanr..
11
% Verim / Snrlayc Bileik Problemi - I

N2 (g) + 3 H2 (g)
mol N2 = 85.90 g N2 = 3.066 mol N2

28.02 g N2
mol H2 =
21.66 g H2
= 10.74 mol H2
2.016 g H2
2 NH3 (g)
Katsay ile bln

3.066 g N2
= 3.066
1
10.74 g H2
3
= 3.582
Snrlayc bileik olarak 3.066 mol N2 var. Bylelikle

Amonyak n kuramsal verimi:
2 mol NH3
3.066 mol N2 x
= 6.132 mol NH3
1 mol N2
(Kuramsal Verim)
6.132 mol NH3 x
% Verim =
% Verim =
rnek
CaF2 + H2SO4 CaSO4 + 2 HF
Yukardaki reaksiyonu gerekletirmek zere 6 kg CaF2
ar miktarda H2SO4 ile reaksiyona sokulduunda, 2,86 kg
HF elde edilmektedir. Yzde verimi hesaplaynz ? Ca: 40
F :19 H : 1 S : 32
17.03 g NH3
= 104.427 g NH3
1 mol NH3
(Kuramsal Verim)
Gerek verim x 100%
Kuramsal verim
98.67 g NH3 x 100% =
104.427 g NH3
94.49 %
Su Sertlii
Doada bulunan sular saf
deildir. Yamur yadnda
havada
bulunan
gazlar
(kkrt dioksit, azot oksitleri
gibi) ve hava kirliliine
neden
olan
paracklar
yamur sularnda eriyerek
birlikte yere derler.
Bylece suyun pH ntral
suyun pHndan daha farkl
olur.
12
Su Yumuatma Sistemleri
Su yaps gerei ya ta yapc veya
koroziftir. (andrc) Sanayide
olsun veya sosyal amala olsun
kullanlacak
sularn
analitik
zelliklerine, kullanlacag tesisin
zelliklerine en uygun ekilde
artlandrlarak
kullanlmas
gerekmektedir.
Genellikle sert sularn sadece
yumuatlarak
kullanlmas
gerektiini,aksi taktirde
tesiste
korozyonun
daha
hzlandgn
unutmaynz !
Bnyelerinde toprak alkali metallerin (Mg+2 , Ca+2 , Ba+2) ,

Fe+3 ve Al+3 metallerinin tuzlarn erimi olarak bulunduran;
sabunu kolaylkla kprtmeyen ve lezzeti ho olmayan
sulara sert su denir.
Sertlik eitleri
Geici sertlik
Kalc sertlik
Toplam sertlik
Geici sertlik : toprak alkali metallerin (Mg+2 , Ca+2 , Ba+2) , Fe+3 ve

Al+3 metallerinin yalnz HCO3 (bikarbonat) tuzlar ve CO2 su
ierisinde bulunuyorsa bu sular geici sertlikte olup, kaynatlmakla
giderilir.
Ca(HCO3)2 CaCO3 + H2O + CO2
Kalc Sertlik : toprak alkali metallerin (Mg+2 , Ca+2 , Ba+2) , Fe+3 ve
Al+3 metallerinin SO4-2 , CO3-2 , PO4-3 , SiO3-2 , NO3- , CI- tuzlarn
erimi olarak bulunduran sular kalc sertlii verir. Kaynatlmakla
giderilmez. Bu sertlii gidermek iin silisli zeolitsel maddeler katyon
deitirici olarak kullanlr.
Permutit : Na2O.SiO2.Al2O3.3SiO2.2H2O
CaSO4 + 2 Na-zeolit Na2SO4 + Ca-zeolit
Toplam sertlik : Geici ve kalc sertliin toplamdr.
13
Sertlik Dereceleri
1.
Fransz sertlik derecesi (Fr.S.D)

1 litre su iinde 10 mg CaCO3 veya edeeri 8.42 mg
MgCO3 bulunuyorsa buna 1 Fr.S.D. Denir.
100 litre suda znm olarak bulunan sertlik verici
maddelerin CaCO3 a tekabl eden gram miktarna 1
Fr.S.D. Denir.
A=
M
M CaCO3
( Fr.S .D.)
V
100
A: Sertlik veren madde miktar

M: Sertlik veren madde Ma
Sertlik Dereceleri
2.
Alman sertlik derecesi (A.S.D)

1 litre su iinde 10 mg CaO veya edeeri 7.14 mg MgO
bulunuyorsa buna 1 A.S.D. Denir.
maddelerin CaO a tekabl eden gram miktarna 1 A.S.D.
Denir.
A=
V: Suyun litre olarak hacmi
Sertlik Dereceleri
3.
ngiliz sertlik derecesi (I.S.D)

0.7 litre su iinde 10 mg CaCO3 veya edeeri 8.42 mg
MgCO3 bulunuyorsa buna 1 I.S.D. Denir.
maddelerin CaCO3 a tekabl eden gram miktarna 1
I.S.D. Denir.
A=
M
M CaCO3
V
( I .S .D.)
70
M
V
( A.S .D.)
M CaO
100

Sertlik Derecelerine Gre Snflandrma

zellik
Alman Sertlii
Fransz Sertlii
ok yumuak
0-4
0-7.2
Yumuak
4-8
7.2-14.5
Orta yumuak
8-12
14.5-21.5
Sert
12-18
21.5-32.5
ok sert
18-30
32.5-54.0

1 A.S.D =1.25 I.S.D = 1.79 Fr.S.D
14
rnek
Geici Sertlik Reaksiyonlar

Ca(HCO3)2 + 2 NaOH CaCO3 + Na2CO3 + 2 H2O
Mg(HCO3)2 + 2 NaOH MgCO3 + Na2CO3 + 2 H2O
CO2 + 2 NaOH Na2CO3 + H2O
Kalc Sertlik Reaksiyonlar

CaSO4 + Na2CO3 CaCO3 + Na2SO4
MgCI2 + Na2CO3 + H2O Mg(OH)2 + 2NaCI + CO2
1500 kg su iinde znm olarak 66 g serbest CO2 gaz

ve 280 g CaSO4 tuzu bulunmaktadr.
a. Suyun toplam sertlii ka Fr.S.D dir ?
b. Bu suyun sertliini tamamen gidermek iin gerekli NaOH
ve Na2CO3 miktar ne kadardr? Ca: 40 Na: 23
A=
M
M CaCO3
V
( Fr.S .D.)
100
66 =
44
1500
( Fr.S .D.)
100
100
136
1500
280 =
( Fr.S .D.)
100
100
Geici Sertlik
Fr.S.D.= 10
Kalc Sertlik
Fr.S.D.= 13.7
rnek
44 g
80 g
106 g
66 g
x=120 g
y=159 g
CaSO4 + Na2CO3
136 g
106 g
280 g
x=218.2 g
CaCO3 + Na2SO4
Gerekli Na2CO3 = teorik miktar-oluan miktar

= 218.2 159 = 59.2 g
555 g CaCI2 tuzunun 22,5 Fr.S.D. Salad suyun

miktar ka tondur ?
A=
M
V
( Fr.S .D.)
M CaCO3
100
555 =
111
V
.22,5.
100
100
V=2222.22 L
V= 2.222 ton
15
rnek
Boyutlar 1.5 m , 3 m , 6 m olan bir su deposundaki su
iinde CaSO4 ve Ca(HCO3)2 tuzlar bulunmkatadr. Suyun
20 Fr.S.D. Olan geici sertlii NaOH ile tamamen
giderildikten sonra kalc sertliini gidermek iin 1060 g
Na2CO3 e ihtiya vardr.Suyun toplam sertliini Fr.S.D ve
I.S.D. Cinsinden hesaplaynz.
V=1.5x3x6=27
m3=27000
162
27000
A=
(20)
100
100
A=8748 g Ca(HCO3)2

162 g
106
8748 g
X=5724 g Na2CO3
Toplam Harcanan Na2CO3 = 1060 + 5724 = 6784 g
CaSO4 + Na2CO3 CaCO3 + Na2SO4
136 g
106 g
x=8704 g
6784 g
Fr.S.D. = 23.7
136
27000
8704 =
100
( Fr.S .D)
100
Toplam Sertlik = 23.7 + 20 = 43.7
rnek
440 g MgSO4 ve 330 g Mg(HCO3)2 ieren 8 ton sudan
alnan rnein sertlii ka Fr.S.Ddir ? Sertlii tamamen
gidermek iin gerekli NaOH ve Na2CO3 miktar nedir ?
Mg: 24 S: 32 C: 12 O: 16 Na: 23 H:1
Mg(HCO3)2 + 4 NaOH Mg(OH)2 + 2 Na2CO3 + 2 H2O
MgSO4 + Na2CO3
440 =
330 =
120
8000
( Fr.S .D.)
100
100
146
8000
( Fr.S .D.)
100
100
MgCO3 + Na2SO4
Fr.S.D.=4,58 (Kalc)
Fr.S.D.=2.825 (Geici)
Mg(HCO3)2 + 4 NaOH Mg(OH)2 + 2 Na2CO3 + 2 H2O

146 g
160 g
212 g
330 g
X=361.64 g
Y=479.2 g
MgSO4 + Na2CO3
120 g
106 g
440 g
X=388.7 g
MgCO3 + Na2SO4
Gerekli NaOH = 361.64 g

Gerekli Na2CO3 = 479.2-388.7 = + fazla
16
Soru ?
a.
b.
ap 2 m ykseklii 5 m olan silindir bir tanktaki su

ierisinde 1250 g Ca(HCO3)2 , 980 g CO2 ve 3470 g
MgSO4 znm halde bulunmaktadr.
Tanktaki suyun geici,kalc ve toplam sertliini (Fr.S.D.)
bulunuz.
Sertlii gidermek iin gerekli NaOH ve Na2CO3 miktarn
hesaplaynz.
MgSO4 + Na2CO3
MgCO3 + Na2SO4
17

Stok PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Stok PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Yrd. Do. Dr.

Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006

Stokiyometri Kimyasal Hesaplamalar

Kimyasal Reaksiyonlarn Snflandrlmas

Stokiyometri Kimyasal Hesaplamalar

3. Bozunma Reaksiyonlar (Decomposition reactions)

4. Yerdeitirme Reaksiyonlar (Replacement reactions)

2. Sentez Reaksiyonlar (Synthesis reactions)

Mg (k) + 2 HCl (aq) MgCl2

imdi de reaksiyonu denkletirelim

Yrd. Do. Dr. Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006

1 mol Na2CO3 den

2 mol NaOH elde edilirse

3 mol Na2CO3 den

x mol NaOH elde edilir.

m = 6 mol . 40 g/mol = 240 g NaOH

490 g fosforik asit ka g sodyum hidroksitle reaksiyona

98 g H3PO4 ile 120 g NaOH birleirse

Yrd. Do. Dr. Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006

MnO2 + HCl MnCl2 + H2O + Cl2 (g)

270 g Alminyumun yeterince hidroklorik asit ile reaksiyona

MnO2 + 4 HCl MnCl2 + 2 H2O + Cl2 (g)

22,4 L Cl2 gaz oluursa

56 L Cl2 gaz oluur

267 g AlCl3 oluursa

270 g Aldan X= 1335 g AlCl3 oluur

270 g Aldan X= 15 mol H2 oluur

1,79 g etan, 6,69 g oksijenle yandnda 3,22 g su

Yukarda denklemi verilen reaksiyonda, amonyak (NH3) ile

Yrd. Do. Dr. Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006

olarak bulunur. Burada CO2 iin 17,3 mol NH3 gerekmesine

Ayn artlarda 20 L N2 ve 15 L H2 gaz yukardaki denkleme

Ancak bu kadar H2 elimizde yoktur

Dolaysyla snrlayc reaktan H2 dir

Eit mol saylarnda alminyum ve oksijen reaksiyona

4 mol Al ile 3 mol O2 den

2 mol Almina elde edilirse

x=6 mol Al y=4,5 mol O2

3 mol Almina iin

Buna gre balangta eit mol saysnda olmas iin

Yrd. Do. Dr. Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006

Eit hacimlerde kkrt dioksit ve oksijen gazlarnn

Eit hacimlerde olmas iin balangta 5 L SO2 ve 5 L O2

65 g inko ve 65 g hidroklorik asit reaksiyona

2 NaCl + H2O + CO2

50 g Sodyum karbonat ve 45 g hidroklorik asit

Saf Olmayan Madde eren

2Al + 3CuSO4 Al2(SO4)3 + 3Cu

+ 7 O2 (g) 4 CO2 (g) + 6 H2O(g)

2 mol etan ve 10 mol oksijen reaksiyona girdiinde

Kimyasal maddeleri doada saf olarak bulmak mmkn

Yrd. Do. Dr. Atilla EVCN Afyonkarahisar Kocatepe niversitesi 2006

Ktlece % 87,75 saflktaki 200 g sodyum klorrn yeteri

msaf = 200 g x 87,75/100 = 175,5 g NaCl

175,5 g NaCl den

x g HCl elde edilir

PbO (k) + 2 NO2

Reaksiyonda oluan toplam gaz 2,5 moldr

(1 mol =) 22,4 L SO2 oluursa

Birbirini zleyen Reaksiyonlar

200 g saf olmayan kurun nitratn Pb(NO3)2 stlarak

CuSO4 + SO2 + 2 H2O

msaf = 254 g x 50/100 = 127 g Cu