1

NGAI SHE NANHTE HPE LATA LA MADE AI

GA HPAW: Yawhan 15:16b hta nanhte ngai hpe lata la myit dai n rai, ngai she nanhte hpe lata la myit
dai ngu nna sape ni hpe Yesu tsun shadum ai re. Yawhan 15:11-17 hpe yu ai shaloi Yasu lata la ai masha
ni (sape ni) a prat hpe htawng madun ai lam rai nga ai. Yesu a kabu gara ai myit, kam sham ai sape ni hta
rawng nga na lam, Yesu kamsham ai sape ni hpe tsaw ra ai hte maren kam sham ai sape ni shada tsaw ra
nga ra ai lam, jinghku wa a matu asak nawng kau hkra tsaw ra ai myit gaw grau kaba ai tsaw ra myit re ai
lam, Yesu a ga matsun hkan shatup yang Yesu a jinghku rai nga na re lam, Yesu shi hpe kam sham ai ni
hpe mayam ngu n masat ai sha jinghku ngu masat ai lam, Yesu lata la ai lam gaw pru sa nna asi si na hte
asi grin nga ra ai lam, Yesu a mying hte Karai Kasang kaw hpyi mahpyi lu la na matu mung san da ai re
lam, sang lang dan da nga ai. Dai re ai majaw Yesu lata la ai lam gaw, san la ai/ masat la ai lam, lit
shatsam ai lam hte akyu hkam la shangun ai lam ni lawm nga ai hpe mu mada lu ga ai.

A. Lata La Ai Ngu Ai Lachyum

Chyum laika hta Karai Kasang shaga la ai ngu ai hpe lachyum grai dam lada ai hku jai
lang ai hpe mu lu ai. Ntsa lam hku yu yang Karai kasang shinggyim masha ni hpe shaga la ai
gaw, langai ngai (sh) amyu ting hpe lama ma a matu, lak san yaw shada lam hte lata la ai re ( Isa.
43:1; 46:11; Hoshe. 11:1; Mahte 4:21; Kasa. 16:10; Heb. 11:8). Grau sung ai hte grau dam lada
ai Karai masa hku htai yang, Karai Kasang shinggyim masha ni hpe, shi a hkye hkrang la ai
chyeju hkam la lu na matu hte shi a lak san shinggyim masha hku, n dai mungkan hta Karai
shatsam lit gun hpai let asak hkrung na matu shaga la/lata la ai re.Yawhan 5:16 hta mung kabu
gara lam hte shingdaw nna, grin ai asi si ai, jinghku tai lu ai, kyu hpyi sit shang let chyeju hkam
la lu ai masha tai na matu re lam tsun dan da nga ai.
B. Lata La Ai Lam Hte Lit
Ga shaka dingsa prat hta, Israela amyu ni, Karai lak san amyu sha hku lata la ai hpe, chye
na ai lam shut lai wa sai. Karai a lata la ai gaw, karai shanhte hte tut nawng rau rai nga nna, tut
nawng shaman chyeju jaw na, lak san myi man lu ai ni, akyu hkam sha lu na ni rai na, ngu sha
madung dat hkam la lai wa sai. Dai majaw, Ga shaka dingsa prat na myihtoi ni yawng shadum ai
gaw, Karai Kasang lata la ai (divine election) ngu ai kaw, lak san shaman chyeju hkam la lu na
ngu ai sha n rai, kyang lailen shingni tsawm ra ai lit, Yehowa hpe chyu sha nawku daw jau ra ai
ngu ai lit, Karai a hpung shingkang shadan jahkung na lit, ni mung lawm ai lam htawn tsun
lai wa masai. Yesu matut jahkum shatsup sang lang dan ai hta, Karai Kasang a tsaw ra matsan
dum ai myit hkam la lu ai ni re majaw, dai tsaw ra myit hta mahta nna Karai Kasang a tsaw ra
myit hpe tinang a asak hkrung lam hku ginlen shachyam shabra ai lit hpe madung tsun dan nga
ai re.
C. Ga Shaka hte Mahkri Shawn Ai Lam
Myihtoi Amo a mungga hta gaw, Israela myu ni sut su nga mu nga mai lam hta rawt jat
galu kaba wa ai rai tim, Karai Kasang a amyu langai hku shaga la ai shaloi na tawn da ai, ga
shaka hpe hkan shadik shatup ai lam hta ning ra nga ai. Hkik hkam ai nawku htingnu ni hta,

nawku masha law law wa n rau n htau rai nawku nga ma ai (4:4f; 5:21-24). Rai tim, nawku
htingnu ni hkan maigan hpara ni hpe adan aleng tawn let, nawku jaw jau nga ma ai majaw,
Yehowa hpe chyu sha nawku ai lam n rai mat sai ( 4: 11-14). Israela ni, shanhte hkum shanhte,
hpung shingkang kaba dik ai Yehowa a nawku masha ni ngu hkam la let, shaning ting a du hkra
ladaw ni hpe masat nna, hkungga nawng poi ni, hkik hkam ai lu sha poi ni hte rai, nawku ma ai
(4: 4f; 5:5, 21-24). Yehowa Karai hpe mahkawn mangwi hte shakawn ai hta mung shanhte a nga
mu nga mai ai lam hta Yehowa Karai hpe shang lawm shangun ai lachyum hku shakawn ma ai.
Mahkawn mangwi hte tinang hkum hpe Karai Kasang hta grau shagrau shakawn la ma ai.
Yehowa hpe man man hkungga nawng jau ai rai yang, Karai a magam hta dingyang shang tsap
nga ai ni tai sai, ngu hkam la ma ai. Masha shada tsaw ra manu shadan let, tara rap ra ai hku asak
n hkrung ai. Masha hta arung arai hpe grau manu shadan ma ai (Amo 2:6). Masha wa a prat rawt
jat galu kaba wa hkra garum shingtau na malai, galu kaba wa na lam hpe hkum pat ai, dip sha roi
rip ai, asawng tsun jahpoi rai, tinang a akyu hpe chyu sha yu nna, asak hkrung ai ni law law nga
ma ai. Dai majaw, dai lam ni hpe Myihtoi Amo tsun sharai ai gaw, shinggan shingni hku n tsa
lam hkungga sak nawng ai lam hte kyang lai len hten za ai hpe, Yehowa n dawng n yawt nga ai
ngu tsun sharin wu ai. Yehowa gaw dinghpring ai Karai rai nna, mungdan yawng a ntsa up hkang
nga ai. Dai majaw, tara malang ai lam hka zawn, ding hpring ai lam tut lawi ai hka nu zawn,
lawi nga u ga (Amo 5:24) ngu tsun sharin ai sha n ga, n ding n man, n hkru n kaja ai, n tara ai ni
yawng a ntsa Karai je yang na ra ai,ngu daru sharin wu ai. Israela ni hpe sut su nga mai shangun
ai gaw Yehowa makawp maga chyeju jaw nga ai sakse re. Rai tim Israela ni gaw, Karai Kasang a
sharawng awng ai lam hpe malap mali di nna, Karai Kasang a sharawng awng ai lam hpe n hkan
sai. Dai majaw, Yehowa Karai Kasang gaw jasam mungdan ni hpe jai lang nna Israela hpe daw
dan je yang na ra ai. Kade n na yang Israela hpe daw dan je yang na matu mungdan langai rawt
galu kaba wa na ra ai ngu Amo myithtoi ga tsun wu ai. Amo a myihtoi ga hte maren, Asuri ni ngun ja wa nna, Israela dingdung mungdan hpe BC 721 ning hta kasat dang la kau nna, bawng
shatai let rim la kau ai hkrum sha sai. Dingda mungdan ni mung hpang daw de dingdung
mungdan ni zawn asak hkrung ai majaw BC 586 hta Babylon de bawng dung ra lai wa sai re.
Yesu Hparishe ni hpe tsun sharin ai shaloi mung, Karai Kasang Hparishe hku lata san ai
hpe, Hparishe ni gaw chyoi pra dik ai wa hku, tigyeng akyu tam la na matu, ah na power lu ai wa
hku, matsan mayan ni hpe Karai a amying ningsang gang nna tara amyu myu jahkrat nna, tinang
gaw n hkan, masha ni hpe gaw hkan sa shangun rai, roi sha ai hku chye na jai lang ai hpe daru
wu ai. Yesu gaw shinggyim masha ni hpe Karai kasang a mungdan a kashu kasha tai wa na matu
hkaw tsun ai hta, ahkyak madung hku nna, myit malai mu, dai kabu gara shi ga hpe kam mu
ngu nna hkaw tsun ai re (Marku 1:15). Bai nna, shaga la, lata la hkrum sai Hkristan ni a lit
hpe mungkan ga a jum zawn, nhtoi zawn rai na matu sharin shaga wu ai. Masha ni gaw nanhte
a kaja ai bungli mu lu nna, sumsing lamu e nga ai nanhte a Kawa hpe shagrau shaa lu mu
ga, shanhte a man e nanhte a nhtoi hpe htoi tu shangun dam u law (Mahte 5:13-16) ngu tsun
sharin da nga ai.Yesu hpe bu hpun sumli ai hte jinghku hku ap nawng daw jau asak hkrung na
hpe lit hku tsun ai re. Mayam n re. Mayan gaw madu a lam, madu a myit mang yaw shada ai
lam, madu hte hkau chyap kanawn mazum lu ai lam n nga ai. Jinghku gaw Yesu hte hkau chyap

lu ai, Yesu a lam, Yesu a magam bungli, yaw shada ai lam azing ayang chye nna, dai Yesu a
sasana magam hta ap nawng daw jau ai hku asak hkrung ai re.
Kasa Pawlu gaw dai hpe, hkrung nga ai, chyoi pra ai hte, Karai Kasang kaw sharawng
awng ai hkungga hku asak hkrung nga ra ai ngu tsun sharin wu ai (Roma 12:1-2).
Kasa Petru gaw Asha Maina dingdung daw (ya na Turkey mung) hta nga ayai nga ai
zingri zingrat hkrum sha nga ai, Hkristan ni hpe n-gun jaw, shadaw shangang ya ai mungga hta,
zingri zingrat hte ru yak jam jau ai lam ni gaw makam masham hpe chyam dinglik ai re ai lam,
shakut sharang let jet ai Hkristan arawn alai hte asak hkrung ra ai lam ni hpe shadum jahprang
wu ai. Ru yak jam jau lam lapran na myit mada shara hte chyoi pra san seng ai hku asak hkrung
ra ai lam htawn tsun wu ai. Kam sham ai ni gaw asak hkrung lam ningnan hta kabu gara ai hte
Hkristu hta shanglawt lu la ai ni zawn, asak hkrung nga ga ai hte maren, myit mada shara hte
kabu gara asak hkrung nga ga ai ngu ai hpe, tara maigan ni hpe mu mada shangun na matu re.
Hkristu hpe kam sham jang Hkristu a hpung shingkang gaw nanhte a ntsa ka-up nna, Hkristu hta
myit mada shara shatai let tut nawng asak hkrung lu nga ai ngu tsun sharin ai re. Dai majaw, I
Petru 1:15 hta Nanhte hpe shaga la ai wa gaw chyoi pra nga ai hte maren, nanhte mung arawn
alai shagu hta chyoi pra nga mu ngu Karai a shaga la hpe hkam la lu sai, Hkristan asak hkrung
lam a npawt nhpang tara hpe tsun dan let, shadum jahprang wu ai. Shawng de na, myit marin lam
ni hpe kau da nna (I Petru 1:14), tsaw ra myit hte (I Petru. 1:22-23; 2:17; 3:8; 4:8); shagrit
shanem ai lam (I Petru 5:5-6) hpe hkan shatup na matu tsun sharin wu ai. Hkristan ni gaw ga hte
sha n rai, magam bungli hte kasi tai nna, Karai a hpung shingkang hpe n dai mungkan hta shadan
shadawng nga na matu rai nga ai. Dai rai nna, Karai Kasang a tsaw ra myit hte shaga la, lata la ai
lam hpe, I Pertru 2:9-10 hta Kasa Petru gaw, yubak ningsin ( tengman ai tsaw ra myit n rawng
ai, masu magaw, hpyi hpun ai, manawn masham ai, nkaw nlaw roi rip ga tsun ai, dingman ai lam
n nga ai, tara rap ra lam n nga ai ) kaw nna, lawt kawt pru wa let, Karai a nignhtoi hta, Karai a
kashu kasha, hkin jawng, hte chyoi pra ai mungdan tai na matu Karai Kasang lata la ai re, ngu
tsun sharin ai re.
Dai ni anhte kam sham ai hpung masha yawng hpe mung, Yehowa Karai Kasang shadum
nga ai gaw, Israela hpe Yehowa lata la ai zawn, anhte hpe mung lata la ai amyu, Karai Kasang a
mungdan a kashu kasha ni, Karai a Sali wunli hkam la lu ai ni, tai na matu, hkye hkrang la ai
chyeju jaw let, Karai Kasang a hpung shingkang hpe shadan shadawng na matu lata san da ai re.
Raitim lak san lata san da ai gaw, lak san ahkaw ahkang a matu sha n rai, lak san lit a matu
mung rai nga ai. Shaman chyeju hkam la na matu sha n rai, Karai a lakung lakap hku (sh)
daw jau ma hku Karai tsaw ra ai n dai mungkan hpe daw jau na matu mung re. Karai kaw
tsep kawp kam hpa manoi nna (masha hpe kam hpa manoi ai hku n rai), shagrit shanem ai hte,
kaja ai myit kyang lailen hte, Karai a mungdan a hkin jawng, Karai lata la ai amyu, mungdan hku
n dai mungkan hta daw jau na matu re.
D. Dai Ni Anhte Koi Gam Ra Ai Lam Ni

Dai ni anhte a, Hpung magam gun nkau myi mung, hkan sa ra ai tara ni masat da rai nna,
dai tara ni hpe tinang gaw nhkan, kaga wa hpe shakrip, shagrit shanem da na matu rai jang gaw
dai tara ni hpe madi madun jai lang rai, tara rap ra lam n nga ai hku wuhpawng hpe woi nga ai.
Dai majaw, Karai a hpung shingkang dan hkung na matu ap nawng ai hta, tinang a amying dan
hkung na matu, position lu madu da na matu, ah na power lu na matu, rai wa sai. Masha law law
a wenyi hpe Karai Kasang hte matut ya nna rawt jat kalu kaba wa hkra pawn ba na malai, grit
nem ai myit masa ni rawng wa hkra brainwash galaw kau nna, tinang gawngba dung ningngai
sha na masa de shanang wa nga ai. Tinang a kashu kasha ni galu kaba wa na matu hpe sha
madung dat rai, myu wupawng sha ni a rawt jat galu kaba wa na lam hpe chyana kau shangun wa
nga ai. Wuhpawng a shingma hpe yi hkauna shatai nna, tinang a tinggyeng a matu mam ting sha
ai ni law wa jang, wuhpawng a matu tsang ra shara rai wa na re.Karai Kasagn myiman makoi
kau hkrum ai amyu wuhpawng tai mat na tsang ra ai.
Hkristan nkau myi, n kam n sham ai tara maigan ni hte, asak hkrung lam hpa n shai ai.
Shani shagu Karai hte htinglu htinglai kanawn mazum kyu hpyi nawku daw jau lam n nga ai, nga
mu nga mai lam a matu Karai a yaw shada lam hpe shingda dat nna tinggyeng machyu asak
hkrung ai ni law law rai nga ai. Dai majaw shanhte a makam masham hte myit sat lawat ni hten
za ma wa nga ai. Karai hpe malap kau nna, mungkan a marin marit lam, power, ahna, position, ja
gumhpraw ni a hpang hkan nga ai Hkristan ni law law re. Hkristan ni gaw Karai Kasang a hpung
shingkang hte amying ningsang hpe, shani shagu na ta tut asak hkrung lam hku maka shapraw
nna, tut nawng shadan shadawng nga ra ai re.
E. Karai Kasang a Ga Sadi
Karai Kasang gaw, Israela hpe ga sadi jaw let woi lakawn ai shaloi, nanhte nye a ga
madat mu, nanhte nye a ga madat jang nanhte nye a amyu ni rai nna, ngai mung nanhte a karai
rai na, shaloi nanhte ngamu nga mai na, shagrau shatsaw la ai hkrum na, makawp maga la
hkrum na, shaman chyeju jaw na, (Yeremia 7:23) ngu, ga shaka da ai re. Dai ni anhte hpe mung
dai ga sadi hta la kap nna shaga la, lata la ai rai mali ai. Karai a shaga la, lata la ai gaw yubak
mara kaw nna, shalawt let hkye hkrang la ai chye ju jaw ya ai sha n-ga, lata la hkrum (sh) hkye
hkrang la hkrum ai ni a shing ni maka ni hpe tut nawng shadan shadawng nga na matu re.HKye
hkrang la hkrum ai asak hkrung lam a asi, mai kaja ai magam bungli the Karai a hpung
shingkang hpe shadan jahkung nga ra ai re. Yesu jahkum shatsup sang lang ai kaw, grin ai asi
si let mungkan hta Karai Kasang a sakse hkum ni tai na matu ngu tsun dan nga ai.Kaning re
ai byin da masa hta rai tim Karai Kasang jaw da ai ga sadi hpe myit dum nna, tut nawng akyu
hpyi ai hte sape kaja tai nga na matu re. Karai Kasang kaw hpyi nem ai lam yawng mung, Karai
Kasang a hpung shingkang a matu, Karai Kasang sharawng awng ai lam rai u ga ngu nna akyu
hpyi let, hkam la lu ai lam yawng mung Karai Kasang a chye ju re lam sakse hkam ai ni tai na
matu lata san da hkrum ai ni re ngu chye na la shangun nga ai re.
Ga Hpungdim

Dai majaw Karai Kasang a shaga la, lata la hkrum sai, anhte hkristan ni a lit gaw,
Hkristu a gawng shingyan maka hpe bu hpun sumri let, ganing re ai mungkan a byin da
masa hta rai tim, Karai a man e dingman ai, tara rap ra ai, hte chyoi pra san seng ai hku asak
hkrung ra ai re. Chyoi pra san seng ai myit masin, akyang lai len hte Karai a shingdep shingtau/
shangun ma tai let n dai mungkan hta Karai a hpung shingkang hpe shadan jahkung nga ga.
Wenyi hte mung tengman ai hte mung tut nawng kam sham manoi manat ai ni tai ai sha n-ga,
tsaw ra myit hte teng man ai ga tsun nga let Hkristu ngu ai baw hte, lam shagu hta kaba rawt wa
ai ni tai nga na matu lata la hkrum ai ni rai nga ga ai hpe tut nawng myit dum nga ga! (Ehpesu
4:15). To God Be The Glory!

Lahpai Awng Li (Ph.D)

MIT, Insein.
Nhtoi 2 Oct, 2016.