Apsolutne I Komparativne Prednost PDF

Deo
Teorija meunarodne razmene

Prvi deo (Poglavlja 27) bavi se teorijom meunarodne trgovine. On poinje, u Poglavlju 2, sa objanjavanjem vane teorije komparativnih prednosti, u Poglavlju 3 ispituje se osnova dobitaka od trgovine, a u Poglavlju 4 formalizuju se razmatranja o
nainu na koji su odreene ravnotene relativne cene u meunarodnoj trgovini robama i uslugama. Heker-Olinova teorija meunarodne trgovine kao i rezultati empirijskih testova teorije dati su u Poglavlju 5, Poglavlje 6 bavi se vanim novim teorijama
trgovine koji trgovinu zasnivaju na ekonomijama obima i nesavrenoj konkurenciji.
Poglavlje 7 bavi se vezom izmeu meunarodne trgovine i ekonomskog rasta.
Poglavlje
Zakon komparativnih prednosti
Svrha uenja: Posle itanja ovog poglavlja biete u stanju da:

Razumete zakon komparativnih prednosti
Razumete vezu izmeu oportunitetnih trokova i relativnih cena dobara
Objasnite osnov za trgovinu i pokaete dobitke od trgovine u uslovima konstantnih trokova
2.1 Uvod
U ovom poglavlju ispitujemo razvoj teorije trgovine od sedamnaestog veka do prve
polovine dvadesetog veka. Ovakav istorijski pristup koristan je ne zbog toga to se
interesujemo za istoriju ekonomske misli kao takvu, ve zbog toga to je on koristan
za uvoenje koncepata i teorija meunarodne trgovine poev od najjednostavnijih pa
sve do kompleksnijih i realistinijih.
Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

Osnovna pitanja na koja traimo odgovor u ovoj glavi su:
1. ta predstavlja osnovu za razmenu i koji su dobici od razmene? Verovatno
da nacije (kao to je to sluaj sa pojedincima) dobrovoljno stupaju u razmenu
samo ukoliko od nje imaju koristi. Ali, na koji nain se stvaraju dobici od
razmene? Koliko su veliki ovi dobici i na koji nain se dele izmeu nacija koje
trguju?
2. Koji su obrasci razmene? Drugim reima, kojim robama se trguje i koje robe
se izvoze a koje uvoze od strane svake nacije?
Poeemo kratkim razmatranjem ekonomske doktrine poznate kao merkantilizam
koja je preovlaivala u toku sedamnaestog i osamnaestog veka. Zatim prelazimo na
razmatranje teorije apsolutnih prednosti koju je razvio Adam Smit. Ostalo je, meutim, za Davida Rikarda, koji je pisao otprilike 40 godina kasnije, da svojim zakonom
komparativnih prednosti istinski objasni obrazac i dobitke od razmene. Zakon komparativnih prednosti jedan je od najvanijih zakona u ekonomici sa svojom primenljivou na nacije kao i na pojedince i koji je koristan za pokazivanje brojnih ozbiljnih
lanih tvrdnji unutar prividno loginog rezonovanja.
Jedna tekoa ostaje. Rikardo je zasnivao svoje objanjenje zakona komparativnih prednosti na teoriji radne vrednosti koja je kasnije odbaena. Gotfrid Haberler
(Gottfried Haberler) spasio je Rikarda objanjavajui zakon komparativnih prednosti
u izrazima teorije oportunitetnh trokova koji svoj odraz imaju u krivi proizvodnih
mogunosti, odnosno transformacionoj krivi.
Radi jednostavnosti naa razmatranja e se inicijalno odnositi na sluaj samo dve
zemlje i dva proizvoda. U dodatku ovom poglavlju zakljuci e se uoptiti za sluaj trgovine sa vie od dva proizvoda izmeu veeg broja zemalja. Takoe moramo istai da,
mada su komparativne prednosti kamen temeljac teorije meunarodne trgovine, trgovina moe da bude zasnovana i na drugim osnovama kao to je ekonomija proizvodnje
velikog obima. To se ispituje u Poglavlju 6. Osim toga, komparativne prednosti nacija
mogu se menjati sa protokom vremena, posebno kao rezultat tehnolokih promena,
kao to je to objanjeno u Poglavlju 7.
2.2 Shvatanja merkantilista o trgovini

Moe se rei da je ekonomika kao organizovana nauka nastala sa objavljivanjem Bogatstva naroda Adama Smita 1776. godine. Meutim, u zemljama kao to su Engleska,
panija, Francuska, Portugal i Holandija, koje su se razvile u moderne nacionalne
drave, o meunarodnoj trgovini pisalo se i pre ovog datuma. Konkretno, u toku
sedamnaestog i osamnaestog veka grupa ljudi (trgovci, bankari, dravni zvaninici, a
ak i filozofi) napisali su eseje i pamflete o meunarodnoj trgovini u kojima su branili
jednu ekonomsku filozofiju poznatu pod imenom merkantilizam. Ukratko, merkantilisti su smatrali da je nain da zemlja postane bogata i snana da ona vie izvozi nego
2.2 Shvatanja merkantilista o trgovini
to uvozi. Onda bi rezultirajui izvozni viak bio podmiren dohotkom zlata i srebra ili
plemenitih metala. to je nacija posedovala vie zlata i srebra, utoliko je bila bogatija i
monija. Prema tome, vlada je trebalo da ini sve to je u njenoj moi da podstie izvoz
nacije i obeshrabri uvoz (posebno uvoz luksuznih potronih dobara). Meutim, poto
sve nacije ne mogu da istovremeno imaju izvozne vikove i poto je koliina zlata i
srebra fiksna u svakom posebnom trenutku vremena, neka nacija moe biti na dobitku
jedino na utrb drugih nacija. Merkantilisti su zbog toga propovedali ekonomski nacionalizam, verujui da su nacionalni interesi u osnovi meusobno konfliktni (videti
Studiju sluaja 2 1).
Primetite da su merkantilisti merili bogatstvo drava koliinom plemenitih metala
koje one poseduju. Nasuprot tome, danas merimo bogatstvo naroda stokovima ljudskog kapitala, dobrima i uslugama kao i prirodnim resursima koji stoje na raspolaganju za njihovu proizvodnju. to je vei ovaj stok korisnih resursa, vei je i tok dobara i
usluga koji zadovoljavaju ljudske potrebe i vei je ivotni standard jedne nacije.
Studia sluaja 2 1Manovo merkantilistiko shvatanje trgovine
Tomas Mun (Thomas Munn) (15711641) bio je verovatno najuticajniji merkantilistiki pisac, a njegova Englands Treasure by Foreign Trade predstavljala je izuzetno
izlaganje merkantilistike misli o spoljnoj trgovini. Zaista, napadi Adama Smita na
merkantilistiko shvatanje trgovine (videti sledei odeljak) prvenstveno su bili usmereni ka Munu. Sledi izvod iz Munove knjige:
Mada Kraljevstvo moe da bude obogaeno darovima koje prima, ili kupovinama kod drugih drava, sve su to stvari nesigurne i od malog znaaj kada se
dese. Zbog toga je uobiajeno sredstvo poveanja naeg bogatstva i riznice spoljna
trgovina pri emu uvek moramo da se drimo ovog pravila; da u toku godine
strancima uvek po vrednosti prodajemo vie nego to od njih troimo. Jer ... onaj
deo naeg stoka [izvoza] koji nam nije vraen trgovakom robom [uvozom] mora
neizostavno biti vraen kui u riznicu [kao zlato]... .
Moemo da ... smanjimo uvoz robe ako trezveno odustanemo od prekomerne
potronje strane robe u naoj ishrani i oblaenju. ... U naem izvozu mi ne smemo
da cenimo samo nae obilje, ve moramo da uzimamo u obzir potrebe naih suseda, tako da ... moemo ... da dobijemo toliko od nae manufakture koliko je to
mogue, a takoe da nastojimo da im prodamo jevtino, to je utoliko znaajnije
jer visoka cena izaziva nita manju prolaznost u koliini [naeg izvoza]. Ali obilje
naih roba koje stranci koriste, a moda ih imaju i od nekih drugih nacija, moe se
smanjiti njihovim davanjem oduka upotrebom slinih roba koje potiu sa drugih
mesta, uz vrlo malo nelagodnosti; u ovom sluaju moramo se boriti da prodajemo
to jevtinije, pre nego to izgubimo prou [prodaju] ovakve robe. ....
Izvor: Thomas Munn, Englands Treasure by Foreign Trade (pretampano, Oxford: Basil Blackwell, 1928).
Rei u zagradama dodate su da bi se pojasnilo znaenje.

Na suptilnijem nivou analize postoji vie racionalnih razloga merkantilistikoj elji
za akumulacijom plemenitih metala. To moe biti shvaeno ako se ima u vidu da su
merkantilisti pisali pre svega za vladare i u cilju jaanja dravne moi. Uz vie zlata
vladari su mogli da izdravaju vee i bolje armije i da konsoliduju svoju vlast kod kue;
jae armije i flote takoe su im omoguavale da stiu nove kolonije. Povrh toga, vie
zlata znailo je vie novca (tj., vie zlatnog novia) u opticaju i veu poslovnu aktivnost. Dalje, ohrabrujui izvoz i ograniavajui uvoz vlada bi stimulisala nacionalni
autput i zaposlenost.
U svakom sluaju, merkantilisti su podravali otru kontrolu vlade nad svim ekonomskim aktivnostima i propovedali su ekonomski nacionalizam jer su verovali da
drava moe da ima dobit od trgovine samo na utrb drugih drava (tj., trgovina je
bila igra sa nultom sumom). Ovi stavovi su vani iz dva razloga. Prvo, ideje Adama
Smita, Davida Rikarda i ostalih klasinih ekonomista najbolje mogu biti shvaene ako
se posmatraju kao reakcija na merkantilistike poglede na trgovinu i na ulogu drave.
Drugo, izgleda da smo danas svedoci ponovnog oivljavanja neomerkantilizma poto
drave u kojima vlada visok stepen nezaposlenosti nastoje da ogranie uvoz u pokuaju
da stimuliu domau proizvodnju i zaposlenost (ovo se detaljno ispituje u Poglavlju
9). U stvari, na stranu sluaj Engleske tokom perioda 18151914), nijedna zapadna
drava nije bila sasvim osloboena od merkantilistikih ideja (videti Studiju sluaja
2 2).
Studija sluaja 2 2 U dvadeset prvom veku merkantilizam je iv i zdrav
Mada veina vlada tvrdi da su pristalice slobodne trgovine, veina njih nastavlja da
primenjuje brojna ogranienja u meunarodnoj trgovini. Veina industrijskih drava
ograniava uvoz poljoprivrednih proizvoda, tekstila, obue, elika i mnogih drugih
proizvoda sa ciljem zatite domae zaposlenosti. One takoe daju subvencije za neke
od industrija visoke tehnologije kao to su kompjuteri i telekomunikacije za koje se
veruje da su kljune za konkurentnost nacija i njihov budui ekonomski rast. Zemlje
u razvoju su ak jo vie okrenute zatiti domaih industrija. Poto su neki vidovi
otvorene zatite (poput carina i kvota) smanjeni ili eliminisani putem viegodinjih
multilateralnih pregovora, drugi, manje eksplicitni, vidovi zatite (kao to su poreske
olakice i subvencije za istraivanja i razvoj) su poveani. O ovome svedoe brojni
trgovinski sporovi koji su nastali u poslednje vreme.
Tokom proteklih nekoliko godina dolo je do spora izmeu Sjedinjenih Drava i
Evropske Unije (EU) oko zabrane uvoza goveeg mesa iz SAD ukoliko se stoka hrani
hormonima; oko preferencija EU oko uvoza banana iz afrikih zemalja na utrb banana sa plantaa u Centralnoj Americi (koje poseduju ameriki poslovni krugovi); oko
subvencija koje daje EU industriji Airbusa koji e preuzeti mnoge poslove od Boeinga
747; oko povraaja poreza koje vlada SAD daje nekim izvoznicima; oko uvoznih carina od 30 procenata koje su Sjedinjene Drave uvele 2002. godine. Postoje brojni
2.3 Trgovina zasnovana na apsolutnim prednostima: Adam Smit
Studija sluaja 2 2 (nastavak)
drugi slini trgovinski sporovi izmeu Sjedinjenih Drava, Japana i ostalih razvijenih
i zemalja u razvoju kao i izmeu zemalja unutar ovih grupa. Zaista, lista zatienih
proizvoda je dugaka i promenljiva. Restrikcije u spoljnoj trgovini trae se da bi se
zatitila, od strane konkurencije, radna mesta kod kue i da bi se ohrabrile domae
industrije visoke tehnologije sve su to klasini merkantilistiki argumenti. Merkantilizam, mada u opadanju, jo je iv i zdrav u dvadeset prvom veku.
Izvor: A. Kruger, The Struggle to Convince the Free Trade Skeptics, IMF Survey, July 12, 2004, pp.
204205; J. N. Bhagwati, Free Trade Today (Princeton, N.J.: Princeton University Press, 2002); D. A.
Irwin, Free Trade under Fire (Princeton, N.J.: Princeton University Press, 2002); D. Salvatore, ed., Protectionism and World Welfare (New York: Cambridge University Press, 1993).
2.3 Trgovina zasnovana na apsolutnim prednostima: Adam Smit

Smit je poao od jednostavne istine po kojoj, da bi dve drave meusobno dobrovoljno
trgovale, obe moraju da budu na dobitku od razmene. Ukoliko jedna drava nita ne
dobija ili gubi, ona e jednostavno odbiti da trguje. Ali kako dolazi do ove uzajamno
korisne razmene i odakle se crpu ovi dobici od razmene?
2.3AApsolutne prednosti
Prema Adamu Smitu, razmena izmeu dve zemlje zasnovana je na apsolutnim prednostima. Ako je jedna zemlja u proizvodnji jedne robe efikasnija (ili ima apsolutnu
prednost) od druge zemlje, ali je manje efikasna (ili ima apsolutno zaostajanje) u proizvodnji druge robe, onda obe zemlje mogu da budu na dobitku ukoliko se svaka
specijalizuje u proizvodnji robe u kojoj ima apsolutnu prednost i ako sa drugom zemljom zameni deo svog autputa za robu u ijoj proizvodnji apsolutno zaostaje. Putem
ovog procesa resursi se upotrebljavaju na najefikasniji nain, a autput obeju zemalja
e porasti. Ovaj porast autputa obe robe predstavlja meru dobitka od specijalizacije u
proizvodnji koji stoji na raspolaganju za podelu meu zemljama putem trgovine.
Na primer, zbog klimatskih uslova Kanada je efikasna u uzgajanju ita, ali je neefikasna u uzgajanju banana (morali bi da se koriste staklenici sa grejanjem). Sa druge
strane, Nikaragva je efikasna u uzgajanju banana, ali je neefikasna u uzgajanju ita.
Prema tome, Kanada ima apsolutnu prednost nad Nikaragvom u gajenju ita, ali apsolutno zaostaje u gajenju banana. Suprotno vai za Nikaragvu.
Pod ovim okolnostima obe zemlje e imati koristi ako se svaka specijalizuje u proizvodnji robe za koju ima apsolutnu prednost i onda stupi u trgovinu sa drugom zemljom. Kanada e se specijalizovati u proizvodnji ita (tj., proizvodie ga vie nego to
su njene domae potrebe) i zamenie jedan deo ita za (viak) banana koje su gajene u
Nikaragvi. Kao rezultat toga bie uzgajano i potroeno vie ita i banana, a na dobitku
e biti i Kanada i Nikaragva.
U ovom pogledu zemlje se ne ponaaju razliito od pojedinca koji ne pokuava
da proizvede sva dobra koja su mu neophodna. Pre bi se reklo da on proizvodi samo
onu robu koju moe da proizvede na najefikasniji nain i da zatim zameni deo svog
autputa za druge robe koje su mu potrebne ili koje on eli. Na taj nain maksimiziran
je ukupan autput i blagostanje individua.
Prema tome, dok su merkantilisti verovali da jedna zemlja moe da ostvari dobitke
samo na raun druge zemlje i zagovarali striktnu kontrolu vlasti nad itavom ekonomskom i trgovinskom aktivnou, Adam Smit (i ostali klasini ekonomisti koji su
ga sledili) verovao je da sve nacije dobijaju u razmeni i snano je zastupao politiku
laissezfaire (tj., najmanje mogue meanje vlasti u ekonomski sistem). Slobodna
trgovina bi dovela do najefikasnije upotrebe svetskih resursa i maksimizirala bi svetsko
blagostanje. Postojalo je samo nekoliko izuzetaka za ovu politiku laissezfaira i slobodne trgovine. Jedan od njih odnosio se na zatitu industrija koje su vane za nacionalnu
odbranu.
Prema ovom verovanju, izgleda paradoksalno da danas veina zemalja namee brojne restrikcije slobodnom toku meunarodne trgovine. Trgovinska ogranienja se neizostavno racionalizuju u izrazima nacionalnog blagostanja. U stvarnosti, trgovinska
ogranienja zagovarana su od strane nekoliko industrija i njihovih radnika koje su
pogoene uvozom. Od trgovinskih ogranienja, takvih kakva su, korist ima nekolicina
na raun veine (koji moraju da plaaju vie cene za robu koja konkurie domaim
proizvodima). Ova pitanja bie detaljno razmatrana u Drugom delu.
Treba takoe napomenuti da je Smitova teorija sluila interesima vlasnika fabrika
(koji su mogli da plaaju nie nadnice usled uvoza jeftine hrane) i da je ila na tetu
vlasnika zemlje u Engleskoj (jer se u hrani manje oskudevalo zahvaljujui jeftinijem
uvozu), i da ona pokazuje vezu izmeu drutvenih pritisaka i razvoja novih ekonomskih teorija koje slue njihovoj podrci.
2.3BIlustracija apsolutnih prednosti

Sada pogledajmo numeriki primer apsolutnih prednosti koji e posluiti za postavljanje okvira na koji emo se pozivati prilikom izazovnije teorije komparatvnih prednosti
u sledeem odeljku.
Tabela 2.1 pokazuje da jedan sat rada daje est buela ita u Sjedinjenim Dravama i samo jedan buel u Ujedinjenom Kraljevstvu. Sa druge strane, za jedan sat rada
proizvodi se pet jardi platna u Ujedinjenom Kraljevstvu i etiri jarde u Sjedinjenim
Dravama. Prema tome, Sjedinjene Drave su efikasnije, ili imaju apsolutnu prednost,
u odnosu na Ujedinjeno Kraljevstvo u proizvodnji ita, dok je Ujedinjeno Kraljevstvo
efikasnije, ili ima apsolutnu prednost, u odnosu na Sjedinjene Drave u proizvodnji
platna.
2.4 Trgovina zasnovana na komparativnim prednostima: David Rikardo
Tabela2.1 Apsolutne prednosti

ito
Platno
(bueli/sat)
(jardi/sat)
SAD
U.K.
6
4
1
5
U uslovima postojanja trgovine Sjedinjene Drave e se specijalizovati u proizvodnji

ita i razmenie jedan njegov deo za britansko platno. Suprotno vai za Ujedinjeno
Kraljevstvo.
Ukoliko Sjedinjene Drave razmenjuju est buela ita (6) za est jardi britanskog
platna (6P) ostvaruju dobit od 2P odnosno utedu od asa ili 30 minuta radnog
vremena (poto na domaem tritu Sjedinjene Drave mogu jedino da razmenjuju 6 za 4P). Slino, 6 koje Ujedinjeno Kraljevstvo dobija iz Sjedinjenih Drava
ekvivalentno je, ili bi zahtevalo, sa est asova rada da bi se proizvelo u Ujedinjenom
Kraljevstvu. Istih ovih est asova mogu da proizvedu 30 u Ujedinjenom Kraljevstvu
(6 asova puta 5 jardi platna po jednom asu). Budui da je u stanju da sa Sjedinjenim
Dravama razmeni 6P (koje zahtevaju neto vie od jednog asa rada u Ujedinjenom
Kraljevstvu) za 6, Ujedinjeno Kraljevstvo ostvaruje dobit od 24P, ili utedu od skoro
pet asova rada.
Meutim, apsolutne prednosti mogu da objasne samo mali deo dananje svetske
trgovine, kao to je trgovina izmeu razvijenih i zemalja u razvoju. Vei deo svetske trgovine, posebno trgovina izmeu razvijenih zemalja, ne moe biti objanjena pomou
koncepta apsolutnih prednosti. Ostalo je da David Rikardo, zakonom komparativnih
prednosti, tano objasni osnovu i dobitke od trgovine. I zaista, apsolutne prednosti
posmatrae se samo kao poseban sluaj optije teorije komparativnih prednosti.
2.4 Trgovina zasnovana na komparativnim prednostima:

David Rikardo
Godine 1817. Rikardo je objavio svoja Naela politike ekonomije i oporezivanja u
kojima je predstavio zakon komparativnih prednosti. Ovo je jedan od najvanijih i
jo uvek neosporen zakon ekonomike koji ima brojne praktine primene. U ovom
odeljku prvo emo definisati zakon komparativnih prednosti; zatim emo ga ponovo
sagledati pomou jednostavnog numerikog primera; na kraju, dokazaemo ga pokazujui da obe zemlje zaista dobijaju putem specijalizacije u proizvodnji i izvoza
proizvoda za koji imaju komparativnu prednost. U Odeljku 2.6A dokazaemo ovaj
zakon grafikim putem.
10
2.4 A Zakon komparativnih prednosti
Prema zakonu komparativnih prednosti, ak i ako je neka zemlja manje efikasna od

(apsolutno zaostaje u odnosu na) druge zemlje u proizvodnji obe robe, jo uvek postoji
osnova za obostrano korisnu razmenu . Prva zemlja trebalo bi da se specijalizuje za
proizvodnju i izvoz robe za koju je njeno apsolutno zaostajanje manje (ovo je roba
njenih komparativnih prednosti) i uvozi proizvod za koji je njeno apsolutno zaostajanje
vee (ovo je roba njenog veeg komparativnog zaostajanja).
Tabela2.2 Komparativne prednosti
ito
Platno
(bueli/sat)
(jardi/sat)
SAD
U.K.
6
4
1
2
Iskaz zakona moe biti pojanjen ako pogledamo na Tabelu 2.2. Jedina razlika izmeu Tabela 2.2 i 2.1 je u tome da Ujedinjeno Kraljevstvo sada proizvodi dve jarde
platna umesto pet jardi. Prema tome, sada Ujedinjeno Kraljevstvo apsolutno zaostaje
za Sjedinjenim Dravama u proizvodnji i ita i platna.
Meutim, poto je rad u U.K. dva puta manje produktivan u proizvodnji platna, ali
je est puta manje produktivan u proizvodnji ita, Ujedinjeno Kraljevstvo ima komparativnu prednost u proizvodnji platna. Sa druge strane, Sjedinjene Drave u odnosu na
Ujedinjeno Kraljevstvo imaju apsolutnu prednost i u proizvodnji ita i u proizvodnji
platna, ali poto je apsolutna prednost u proizvodnji ita (6:1) vea nego u proizvodnji
platna (4:2), Sjedinjene Drave imaju komparativnu prednost u proizvodnji ita. Da rezimiramo, Sjedinjene Drave imaju apsolutnu prednost u itu. Ujedinjeno Kraljevstvo
ima manje apsolutno zaostajanje u platnu, dakle njegova komparativna prednost lei
u platnu. Prema zakonu komparativnih prednosti, obe nacije mogu ostvariti dobitak
ako se Sjedinjene Drave specijalizuju za proizvodnju ita i izvezu jedan njegov deo u
zamenu za britansko platno. (U isto vreme Ujedinjeno Kraljevstvo se specijalizuje za
proizvodnju i izvoz platna.)
Primetimo da u sluaju sveta sa dve drave i dve robe, im smo za jednu dravu
utvrdili da ima komparativnu prednost u proizvodnji jedne robe, onda druga drava
nuno ima komparativnu prednost u proizvodnji druge robe.
2.4BDobici od razmene
Za sada smo formulisali zakon komparativnih prednosti reima a zatim smo ga sagledali pomou jednostavnog numerikog primera. Meutim, mi jo nismo dokazali
taj zakon. Da bi to uinili, moramo biti u stanju da pokaemo da Sjedinjene Drave
11
i Ujedinjeno Kraljevstvo mogu da ostvare koristi ako se svaka zemlja specijalizuje za

proizvodnju i izvoz robe za koju poseduje komparativnu prednost.
Ponimo od toga da nam je poznato da bi Sjedinjene Drave bile ravnodune u
pogledu razmene ako bi dobijale samo 4P od Ujedinjenog Kraljevstva u zamenu za
6 jer Sjedinjene Drave mogu da proizvedu tano 4P koristei resurse koji daju 6
(videti Tabelu 2.2). A takoe da Sjedinjene Drave sigurno ne bi trgovale ukoliko bi
dobijale manje od 4P za 6. Slino, Ujedinjeno Kraljevstvo bilo bi ravnoduno u vezi
razmene ukoliko bi moralo da odustane od 2P u zamenu za 1 od Sjedinjenih Drava,
a takoe da ne bi trgovalo ukoliko bi moralo da odustane od vie od 2P u zamenu za
1.
Da bi pokazali da obe zemlje mogu da ostvare dobitke, pretpostavimo da Sjedinjene
Drave mogu da razmenjuju sa Ujedinjenim Kraljevstvom 6 za 6P. U tom sluaju
Sjedinjene Drave bi ostvarivale dobitak od 2P (ili utedu radnog vremena) poto je
na domaem tritu mogua razmena jedino 6 za 4P. Da bi videli da bi Ujedinjeno
Kraljevstvo takoe ostvarilo dobitak, primetimo da bi 6 koje Ujedinjeno Kraljevstvo dobija od Sjedinjenih Drava zahtevalo est asova rada da bi bilo proizvedeno
u Ujedinjenom Kraljevstvu. Umesto toga, Ujedinjeno Kraljevstvo moe da upotrebi
tih est asova da bi proizvelo 12P i da odustane od 6P u zamenu za 6 poreklom iz
Sjedinjenih Drava. Prema tome, Ujedinjeno Kraljevstvo moglo bi da ima dobitak od
6P ili da utedi tri asa radnog vremena. Jo jednom da kaemo da u ovom momentu
nije bitna injenica da Ujedinjeno Kraljevstvo ostvaruje vee dobitke od razmene od
Sjedinjenih Drava. Ono to je bitno jeste da obe zemlje mogu da ostvare dobitke od
razmene ak i ako je jedna od njih (u ovom sluaju Ujedinjeno Kraljevstvo) manje
efikasna od druge u proizvodnji oba proizvoda.
Moemo se ubediti u ovo razmatranjem prostog primera iz svakodnevnog ivota. Pretpostavimo da advokat moe da kuca dva puta bre od svoje sekretarice. Tada
advokat ima apsolutne prednosti u odnosu na sekretaricu kako u kucanju tako i u
praktikovanju prava. Meutim, poto sekretarica ne moe da praktikuje pravo bez
fakultetske diplome, pravnik ima veu apsolutnu ili komparativnu prednost u pravu,
dok sekretarica ima komparativnu prednost u kucanju. Prema zakonu komparativnih
prednosti, advokat treba da koristi sve svoje vreme na praktikovanje prava, a da sekretarici prepusti kucanje. Na primer, ukoliko advokat zarauje 100USD na sat praktikujui pravo i ako mora da plati sekretarici 10USD za sat kucanja, on e, ukoliko kuca,
biti na stvarnom gubitku od 80USD za svaki sat kucanja. Razlog ovome je u tome to
bi on utedeo 20USD (poto kuca dva puta bre od sekretarice) ali bi ostao bez zarade
od 100USD u praktikovanju prava.
Vraajui se na Sjedinjene Drave i Ujedinjeno Kraljevstvo vidimo da bi obe zemlje
ostvarivale dobitak razmenom 6 za 6P. Meutim, ovo nisu jedini odnosi razmene po
kojima je mogua obostrano korisna razmena. Poto bi Sjedinjene Drave mogle da
razmenjuju 6 za 4P na domaem tritu (u smislu da obe veliine zahtevaju 1 sat rada
u proizvodnji), Sjedinjene Drave bi ostvarile dobitak ukoliko bi mogle da razmenjuju
6 za vie od 4P poreklom iz Ujedinjenog Kraljevstva. Sa druge strane, u Ujedinjenom Kraljevstvu vai jednakost 6 = 12P (u smislu da obe veliine zahtevaju 6 asova
12

rada u proizvodnji). Sve to je manje od 12P od koliko Ujedinjeno Kraljevstvo mora
da odustane da bi dobilo 6 od Sjedinjenih Drava predstavlja dobitak od razmene
za Ujedinjeno Kraljevstvo. Da rezimiramo, Sjedinjene Drave dobijaju u srazmeri u
kojoj mogu da razmenjuju 6 za vie od 4P poreklom iz Ujedinjenog Kraljevstva.
Ujedinjeno Kraljevstvo ostvaruje dobitak u srazmeri u kojoj moe da odustane sa
manje od 12P u zamenu za 6 iz Sjedinjenih Drava. Prema tome, opseg za uzajamno
korisnu razmenu je
4P < 6 < 12P
Rastojanje izmeu 12C i 4C (tj., 8C) predstavlja ukupne dobitke od razmene koji
stoje na raspolaganju dvema zemljama koje razmenjuju 6. Na primer, videli smo
da kada se 6 razmenjuje za 6P, Sjedinjene Drave imaju dobitak 2P, a Ujedinjeno
Kraljevstvo 6P, to zajedno ini 8P. to je stopa razmene odnosu 4P = 6 (domaa,
ili interna stopa u Sjedinjenim Dravama videti Tabelu 2.2), to je manji udeo u
dobicima Sjedinjenih Drava, a vei je udeo u dobicima Ujedinjenog Kraljevstva. Sa
druge strane, to je stopa razmene blia odnosu 6 = 12P (domaa, ili interna stopa
u Ujedinjenom Kraljevstvu), vei su dobici Sjedinjenih Drava u odnosu na dobitke
Ujedinjenog Kraljevstva.
Na primer, ukoliko su Sjedinjene Drave sa Ujedinjenim Kraljevstvom razmenile
6 za 8 P, ove zemlje e ostvariti dobit 4P, pri emu je ukupni dobitak 8P. Ukoliko
bi Sjedinjene Drave mogle da razmene 6 za 10P, onda bi ostvarile dobitak od 6P, a
Ujedinjeno Kraljevstvo od svega 2P. (Naravno, dobici od razmene su proporcionalno
vei ako se trguje sa vie od 6.) U Odeljku 2.6B videemo, pomou razmatranja
ponude i tranje, na koji nain je ova stopa razmene zaista odreena u stvarnom svetu.
Stopa razmene takoe e odrediti uee pojedinih zemalja koje trguju u ukupnim
dobicima od razmene. Sve do ovog momenta, sve to smo eleli da uradimo jeste da
dokaemo da je obostrano korisna razmena mogua ak i kada je jedna zemlja manje
efikasna od druge u proizvodnji obe robe.
Do sada smo dobitke od specijalizacije i proizvodnji i razmeni merili u izrazima
platna. Meutim, dobici od razmene mogu se takoe meriti iskljuivo u izrazima ita
ili, to je vie realistino, u izrazima i ita i platna. Ovo e biti uinjeno u grafikom
predstavljanju zakona komparativnih prednosti u odeljku 2.6A.
2.4CIzuzetak od zakona komparativnih prednosti

Postoji jedan (ne mnogo est) izuzetak od zakona komparativnih prednosti. On se pojavljuje kada je apsolutno zaostajanje jedne nacije u odnosu na drugu naciju isto za obe
robe. Na primer, ako bi se za jedan sat rada u Ujedinjenom Kraljevstvu proizvodilo
3 umesto 1 (videti Tabelu 2.2), onda bi Ujedinjeno Kraljevstvo bilo tano upola
produktivno, u odnosu na Sjedinjene Drave, u proizvodnji i ita i platna. Tada Uje-
13
dinjeno Kraljevstvo (a ni Sjedinjene Drave) ne bi imalo komparativnu prednost ni u

jednom proizvodu pa ne bi bila mogua ni uzajamno korisna razmena.
Razlog tome lei u injenici (kao to je to bio sluaj i ranije) da e Sjedinjene Drave trgovati jedino ukoliko mogu da razmenjuju 6 za vie od 4P. Meutim, tada
Ujedinjeno Kraljevstvo ne bi elelo da se odrekne vie od 4P u zamenu za 6 koje bi
dobilo od Sjedinjenih Drava jer Ujedinjeno Kraljevstvo moe kod kue da proizvede i
6 i 4P za dva asa. Pod ovim uslovima ne moe doi do uzajamno korisne razmene.
2.4DKomparativne prednosti u prisustvu novca

Prema zakonu komparativnih prednosti (ostavljajui po strani gornji izuzetak), ak i
ako jedna zemlja (u ovom sluaju Ujedinjeno Kraljevstvo) apsolutno zaostaje u proizvodnji oba proizvoda u odnosu na drugu zemlju (Sjedinjene Drave), jo uvek postoji
osnova za uzajamno korisnu razmenu. Ali kako je mogue, moete se zapitati, da
Ujedinjeno Kraljevstvo izvozi bilo ta u Sjedinjene Drave ako je ono manje efikasno
od Sjedinjenih Drava u proizvodnji oba proizvoda? Odgovor je da e nadnice u Ujedinjenom Kraljevstvu biti dovoljno nie od nadnica u Sjedinjenim Dravama tako
da e cena platna (roba za koju Ujedinjeno Kraljevstvo ima komparativnu prednost)
biti nia u Ujedinjenom Kraljevstvu, a cena ita nia u Sjedinjenim Dravama kada
se oba proizvoda izraavaju u izrazima valute bilo koje zemlje. Pogledajmo kako ovo
funkcionie.
Pretpostavimo da je stopa nadnica u Sjedinjenim Dravama 6USD na sat. Poto se
za jedan sat u Sjedinjenim Dravama proizvodi 6 (videti Tabelu 2.2), cena jednog
buela ita je P = 1USD. Sa druge strane, poto se za jedan sat proizvodi 4P, PP =
1,5USD (to sledi iz 6USD/4P). Pretpostavimo da je u isto vreme stopa nadnica u
Engleskoj 1 po asu (simbol oznaava funtu, valutu U.K.). Poto se za jedan as
rada u Ujedinjenom Kraljevstvu proizvodi 1 (videti Tabelu 2.2), P = 1 u Ujedinjenom Kraljevstvu. Slino, poto se za jedan as rada proizvodi 2P, PP = 0,5. Ukoliko je
devizni kurs izmeu dolara i funte 1 = 2USD, onda je u Ujedinjenom Kraljevstvu PP
= 1 = 2USD i PP = 0,5 = 1USD. Tabela 2.3 pokazuje nam dolarske cene ita i platna
u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu, uz devizni kurs 1 = 2USD.
Posmatrajui Tabelu 2.3 moemo da vidimo da je dolarska cena ita (roba za koju
Sjedinjene Drave imaju komparativnu prednost) nia u Sjedinjenim Dravama nego
u Ujedinjenom Kraljevstvu. Sa druge strane, dolarska cena platna (roba za koju Ujedinjeno Kraljevstvo ima komparativnu prednost) nia je u Ujedinjenom Kraljevstvu.
(Ovaj rezultat ostao bi isti ako bi cene oba proizvoda izrazili u funtama.)
Uz niu dolarsku cenu ita u Sjedinjenim Dravama, poslovni ljudi bi kupovali ito
i prodavali ga Ujedinjenom Kraljevstvu gde bi kupovali platno i prodavali ga Sjedinjenim Dravama. I pored toga to je u proizvodnji platna rad u U.K. upola produktivan
u poreenju sa radom u Sjedinjenim Dravama (videti Tabelu 2.2), rad u U.K. dobija
samo treinu amerike nadnice (1 = 2USD u poreenju sa 6USD u Sjedinjenim
Dravama), tako da je dolarska cena platna nia u Ujedinjenom Kraljevstvu. Drugim
14
reima, neefikasnost rada u U.K. u poreenju sa SAD u proizvodnji platna vie je nego
kompenzirana niim nadnicama u Ujedinjenom Kraljevstvu. Kao rezultat toga imamo
da je dolarska cena platna nia u Ujedinjenom Kraljevstvu pa Ujedinjeno Kraljevstvo
moe da izvozi platno u Sjedinjene Drave. Ovo e uvek biti sluaj pod uslovom da je
nadnica u U.K. u intervalu od 1/6 do nadnice u SAD (u istom rasponu u kome se
kreu razlike u produktivnosti izmeu Ujedinjenog Kraljevstva i Sjedinjenih Drava
u proizvodnji ita i platna).
Tabela2.3 Dolarske cene ita i platna u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu, uz valutni kurs 1 = 2USD
Cena jednog buela ita
Cena jednog jarda platna
SAD
U.K.
1,00USD
1,50USD
2,00USD
1,00USD
Ako bi devizni kurs izmeu dolara i funte iznosio 1 = 1USD (tako da stopa nadnica u Ujedinjenom Kraljevstvu bude tano 1/6 stope nadnica u SAD), tada bi dolarska
cena ita u Ujedinjenom Kraljevstvu iznosila P = 1 = 1USD. Poto je to ista cena kao
i u Sjedinjenim Dravama (videti Tabelu 2.3), Sjedinjene Drave ne bi mogle da izvoze ito u Ujedinjeno Kraljevstvo uz ovaj devizni kurs. Istovremeno, u Ujedinjenom
Kraljevstvu bilo bi PP = 0,5 = 0,5USD i Ujedinjeno Kraljevstvo bi izvozilo jo vie
ita po ovom deviznom kursu. Razmena bi bila u neravnotei u korist Ujedinjenog
Kraljevstva i devizni kurs izmeu dolara i funte (tj. dolarska cena funte) morao bi da
poraste.
Sa druge strane, ako bi devizni kurs bio 1 = 3USD (tako da stopa nadnica u U.K.
iznosi tano stope nadnica u SAD), cena platna u Ujedinjenom Kraljevstvu iznosila
bi PP = 0,5 = 1,50USD (isto kao u Sjedinjenim Dravama videti Tabelu 2.3). Kao
rezultat toga, Ujedinjeno Kraljevstvo ne bi moglo da izvozi platno u Sjedinjene Drave. Razmena bi bila u neravnotei u korist Sjedinjenih Drava i devizni kurs bi morao
da opadne. Devizni kurs izmeu dolara i funte na kraju e se smestiti na nivo koji e
dovesti do trgovinskog balansa (u odsustvu svakog uplitanja ili nekih drugih meunarodnih transakcija). Na ovo pitanje vratiemo se u dodatku ovom poglavlju, a u mnogo veoj meri u Treem i etvrtom delu koji se bave meunarodnim finansijama.
Prema tome, argument koji bi mogao da bude potegnut u Sjedinjenim Dravama
da je njima potrebna zatita visokih nadnica i ivotnog standarda radnika od jeftinog
britanskog rada potpuno je laan. Na slian nain laan je i suprotan argument koji bi
mogao da bude potegnut u Ujedinjenom Kraljevstvu da je u njemu potrebno zatiti
rad od proizvoda efikasnijeg rada u SAD. Ovi argumenti sigurno su nedosledni i temeljno pogreni (videti Studiju sluaja 2 3).
2.5 Komparativne prednosti i oportunitetni trokovi
15
Studija sluaja 2 3Peticija proizvoaa svea
Ponekad su satira i podsmeh efektniji od teorije i logike u svom uticaju na javno mnjenje. Na primer, rasren zbog irokog razmaha protekcionizma pod uticajem tada preovlaujue merkantilistike filozofije, francuski ekonomista Frederik Bastia (Frdric
Bastiat ) (18011851) obasuo je zagovornike protekcionizma satirinim irenjem njihovih argumenata na njihove logike i apsurdne zakljuke. Ni na jednom drugom mestu to nije tako briljantno izvedeno kao u ovoj fiktivnoj peticiji francuskih proizvoaa
svea koju je Bastia (Bastiat) napisao 1845. i ije izvode dajemo na ovom mestu:
Patimo zbog neprihvatljive konkurencije inostranog rivala koji je, kako se ini, u
situaciji mnogo boljoj od nae za proizvodnju svetla, tako da on potpuno potapa
nae nacionalno trite sa cenama koje su ogromno smanjene. im se pojavi, na
zanat nas naputa svi nai potroai obraaju se njemu; i ogranak nae domae
industrije, poto je proao kroz bezbrojna ravanja, odjednom je predat potpunoj
stagnaciji. Ovaj rival... nije niko drugi do sunce.
Ono za ta mi molimo jeste da, ako bi bili ljubazni, donesete zakon koji nalae
da se zatvore svi prozori, nebeski svod, prozori na krovovima, da se namaknu zavese, zatvore aloni, oi bikova; reju, svi otvori, rupe, pukotine, rascepi i raspukline
pomou kojih se svetlo sunca koristi ili kroz koje dolazi u kue, a na utrb zaslunih proizvoaa, kako smo navikli sebi da laskamo u ovoj zemlji, - zemlji koja,
u znak zahvalnosti, ne bi smela sada da nas napusti kada moramo da se borimo
ovako neravnopravni ...
Zar o najveoj nedoslednosti ne govori i to to se proverava, kao to vi inite,
uvoz uglja, elika, sira i dobara inostrane manufakture samo zbog toga, pa ak i
srazmerno tome, to se njihova cena pribliava nuli, dok istovremeno slobodno
doputate, i to bez ogranienja, ulazak suneve svetlosti, ija je cena tokom itavog
dana nula?
Ukoliko zatvorite, onoliko koliko je to mogue, sve pristupe prirodnom svetlu
i stvorite tranju za vetakim svetlom, koji od naih francuskih manufakturista
nee zbog toga biti srean? to se vie loja troi, mora biti vie volova i ovaca, i,
sledstveno tome, videemo umnoavanje travnjaka, mesa, vune, koe, a iznad svega gnojiva koje je osnova i temelj ukupnog poljoprivrednog bogatstva.
Izvor: Frdric Bastiat, Economic Sophisms (Edinburg: Oliver and Boyd, 1873), pp. 4953, skraeno)

Rikardo je svoj zakon komparativnih prednosti oslanjao na brojnim pojednostavljujuim pretpostavkama: (1) postojanju samo dve zemlje i dva proizvoda, (2) slobodnoj
trgovini, (3) savrenoj mobilnosti rada unutar svake drave ali potpunoj imobilnosti
izmeu dve drave, (4) konstantnim trokovima proizvodnje, (5) odsustvu transpor-
16
tnih trokova, (6) odsustvu tehnolokih promena i (7) teoriji radne vrednosti. Dok
se pretpostavke od prve do este lako mogu ublaiti, sedma pretpostavka (tj., vaenje
teorije radne vrednosti) nije valjana i ne treba je upotrebljavati u objanjavanju komparativnih prednosti.
2.5AKomparativne prednosti i teorija radne vrednosti

Prema teoriji radne vrednosti, vrednost ili cena robe zavise iskljuivo od koliine rada
upotrebljenog u proizvodnji te robe. To implicira (1) da je rad ili jedini proizvodni
inilac, ili da je rad upotrebljen u istoj fiksnoj proporciji (sa ostalim proizvodnim iniocima S.B.) u proizvodnji svih roba i (2) da je rad homogen (tj., postoji samo jedna
vrsta). Poto nijedna od ovih pretpostavki nije istinita, onda ne moemo da zasnivamo
objanjenje komparativnih prednosti na teoriji radne vrednosti.
Konkretno, rad nije jedini faktor proizvodnje niti se koristi u istoj fiksnoj proporciji
u proizvodnji svih roba. Na primer, mnogo vie kapitalne opreme po jednom radniku
zahteva proizvodnja nekog proizvoda (kao to je elik) od proizvodnje drugih proizvoda (kao to je tekstil). Povrh toga, u proizvodnji veine proizvoda obino postoji
mogunost supstitucije izmeu rada, kapitala i ostalih proizvodnih inilaca. Dalje, rad
oigledno nije homogen ve se razlikuje po obuci, produktivnosti i nadnicama. Najmanje to treba da dozvolimo jesu razlike u produktivnosti rada. Doista, ovo je nain
na koji je Rikardova teorija komparativnih prednosti bila testirana empirijskim putem
(videti Poglavlje 2.7). U svakom sluaju, teorija komparativnih prednosti ne treba da
bude zasnovana na teoriji radne vrednosti ve moe biti objanjena na osnovu teorije
oportunitetnih trokova (koja je prihvatljiva).
2.5BTeorija oportunitetnih trokova

Upravo je Haberler (Haberler) 1936. objasnio ili zasnovao teoriju komparativnih
prednosti na teoriji oportunitetnih trokova. U ovoj formi, zakon komparativnih
prednosti ponekad se naziva zakonom komparativnih trokova.
Prema teoriji oportunitetnih trokova, trokovi proizvodnje neke robe jednaki su
trokovima neke druge robe od koje se mora odustati da bi se oslobodili resursi koji su
tano dovoljni za proizvodnju dodatne jedinice prve robe. Pri tome se ne ini pretpostavka da je rad jedini proizvodni inilac ili da je rad homogen. Niti se pretpostavlja da
troak, odnosno cena robe, zavisi (ili da se moe izvesti) iskljuivo od njenog radnog
sadraja. Prema tome, zemlja koja ima nii oportunitetni troak u proizvodnji neke
robe ima komparativnu prednost u njenoj proizvodnji (i komparativno zaostaje u
proizvodnji druge robe).
Na primer, ako u odsustvu trgovine Sjedinjene Drave moraju da odustanu od
dve treine jedinice platna da bi oslobodile dovoljno resursa za proizvodnju dodatne jedinice domaeg ita, onda je oportunitetni troak jedinice ita jednak dve treine
17
jedinice platna (tj., 1 = 2/3P u Sjedinjenim Dravama). Ukoliko je u Ujedinjenom

Kraljevstvu 1 = 2P, onda je oportunitetni troak ita (u izrazima koliine platna od
koje se mora odustati) nii u Sjedinjenim Dravama nego u Ujedinjenom Kraljevstvu
i Sjedinjene Drave e u proizvodnji imati komparativnu (trokovnu) prednost nad
Ujedinjenim Kraljevstvom. Tada e, u modelu sa dve zemlje i dva proizvoda, Ujedinjeno Kraljevstvo imati komparativnu prednost u proizvodnji platna.
Prema zakonu komparativnih prednosti, Sjedinjene Drave bi trebalo da se specijalizuju za proizvodnju ita i za izvoz jednog njegovog dela u zamenu za britansko
platno. Tano to smo i ranije zakljuili kada smo razmatrali zakon komparativnih
prednosti zasnovan na teoriji radne vrednosti, ali je sada nae objanjenje zasnovano
na teoriji oportunitetnih trokova.
2.5CGranica mogunosti proizvodnje u uslovima konstantnih trokova

Teorija oportunitetnih trokova moe biti ilustrovana pomou granice proizvodnih
mogunosti, odnosno transformacione krive. Granica mogunosti proizvodnje jeste
kriva koja pokazuje alternativne kombinacije dve robe koje zemlja moe da proizvede
punim korienjem svojih resursa uz pomo najbolje tehnologije koja joj stoji na raspolaganju.
U Tabeli 2.4 dati su (hipotetiki) obrasci proizvodnih mogunosti ita (u milionima buela godinje) i platna (u milionima jardi godinje) za Sjedinjene Drave i Ujedinjeno Kraljevstvo. Vidimo da Sjedinjene Drave mogu da proizvedu 180 i 0P, ili
150 i 20P, ili 120 i 40P, sve do 0 i 120P. Za svakih 30 od kojih odustanu Sjedinjene Drave, oslobaa se tano dovoljna koliina resursa da bi se proizvelo dodatnih
20C. Tj., 30 = 20P (u smislu da obe veliine zahtevaju istu koliinu resursa). Prema
tome, oportunitetni trokovi jedinice ita u Sjedinjenim Dravama iznose 1 = 2/3P
(isto kao i u Tabeli 2.2) i ostaju konstantni. Sa druge strane, Ujedinjeno Kraljevstvo
Tabela2.4. Obrasci proizvodnih mogunosti za ito i platno u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu
Sjedinjene Drave
Ujedinjeno Kraljevstvo
ito
Platno
ito
Platno
180
150
120
90
60
30
0
0
20
40
60
80
100
120
60
50
40
30
20
10
0
0
20
40
60
80
100
120
18
moe da proizvede 60 i 0P, ili 50 i 20P, ili 40 i 40P, sve do 0 i 120P. Ono moe
da povea svoj autput za 20P usled odustajanja od 10. Prema tome, oportunitetni
trokovi u Ujedinjenom Kraljevstvu su 1 = 2P i ostaju konstantni.
Obrasci proizvodnih mogunosti Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva koji
su dati u Tabeli 2.4 nacrtani su kao granice mogunosti proizvodnje na Slici 2.1. Svaka
taka na granicama predstavlja jednu od kombinacija ita i platna koju data zemlja
moe da proizvede. Na primer, u taki A Sjedinjene Drave proizvode 90 i 60P. U
taki A Ujedinjeno Kraljevstvo proizvodi 40 i 40P.
Take unutar, ili ispod, granice mogunosti proizvodnje takoe su mogue, ali su
neefikasne, u smislu da zemlja poseduje izvesnu koliinu nezaposlenih resursa i/ili ne
koristi najbolje tehnologije koje joj stoje na raspolaganju. Sa druge strane, take iznad
granice mogunosti proizvodnje ne mogu se dostii sa resursima i tehnologijama sa
kojima trenutno raspolae neka zemlja.
SAD
120
120
80
80
Platno
100
Platno
100
60
60
40
40
20
20
30
60
90
ito
120
150
180
Ujedinjeno
Kraljevstvo
A'
20
40
ito
60
Slika2.1 Granica proizvodnih mogunosti u SAD i u Ujedinjenom Kraljevstvu. Granice proizvodnih mogunosti dobijaju se kada grafiki predstave vrednosti iz Tabele 2.4. Ove
granice su nagnute nanie, to jest imaju negativan nagib to ukazuje da se svaka zemlja koja eli
da povea proizvodnju ita mora odrei izvesne oliine platna. Prava linija granice proizvodnih
mogunosti ukazuje na konstantne oportunitetne trokove.
Negativan nagib granica mogunosti proizvodnje na Slici 2.1 ukazuje da ako Sjedinjene Drave i Ujedinjeno Kraljevstvo ele da proizvedu vie ita onda moraju da odustanu od proizvodnje izvesne koliine platna. To da su u oba sluaja granice mogunosti
proizvodnje prave linije odraava injenicu da su oportunitetni trokovi konstantni.
Drugim reima, da bi se proizvelo svako dodatno 1 mora se odustati od 2/3P u Sjedinjenim Dravama, dok Ujedinjeno Kraljevstvo mora odustati od 2P bez obzira na
polaznu taku na odgovarajuim granicama mogunosti proizvodnje.
Konstantni oportunitetni trokovi nastaju (1) kada su proizvodni resursi, ili inioci, bilo meusobno savreni supstituti ili se koriste u fiksnim proporcijama u proizvodnji oba proizvoda, i (2) kada su sve jedinice istog proizvodnog inioca homogene,
2.6 Osnova razmene i dobici od razmene u uslovima konstantnih trokova
19
odnosno tano jednakog kvaliteta. Tada, sa transferom resursa iz proizvodnje platna u

proizvodnju ita, zemlja nee morati da koristi resurse koji su sve manje prilagoeni
proizvodnji ita i to bez obzira koliko ita ona ve proizvodi.
Isto vai i za dodajnu proizvodnju platna. Prema tome, imamo konstantne trokove
u smislu da se mora odustajati od iste koliine jednog proizvoda da bi se za jedinicu
poveavala proizvodnja drugog proizvoda.
Dok su oportunitetni trokovi konstantni u svakoj zemlji, izmeu zemalja oni se razlikuju, dajui osnov za razmenu. Meutim, pretpostavka o konstantnim trokovima
nije realna. Oni se razmatraju samo zbog toga to slue kao pogodan uvod za sluaj
rastuih trokova koji je realistiniji i koji razmatramo u sledeem poglavlju.
2.5DOportunitetni trokovi i relativne cene

Videli smo da su oportunitetni trokovi ita jednaki koliini platna od koje zemlja
mora da odustane da bi oslobodila dovoljno resursa da bi proizvela dodatnu jedinicu
ita. Ovo je predstavljeno (apsolutnim) nagibom granice proizvodnih mogunosti, ili
krive transformacije, koji se ponekad naziva i graninom stopom transformacije.
Slika 2.1 pokazuje da je (apsolutni) nagib transformacione krive u SAD jednak
120/180 = 2/3 = oportunitetnom troku ita i koji ostaje konstantan. Nagib transformacione krive u Ujedinjenom Kraljevstvu je 120/60 = 2 = oportunitetnom troku
ita u U.K. koji ostaje konstantan. Uz pretpostavku da su cene jednake trokovima
proizvodnje i da zemlja proizvodi i ito i platno, oportunitetni trokovi ita jednaki su
odnosu cene ita i cene platna (P/PC).
Prema tome, P/PC = 2/3 u Sjedinjenim Dravama, a u inverznom izrazu PP/P = 3/2
= 1,5. U Ujedinjenom Kraljevstvu bie P/PC = 2 i PP/P = . Nie P/PC u Sjedinjenim
Dravama (2/3 nasuprot 2) odraz je komparativnih prednosti SAD u proizvodnji ita.
Slino, nie PC/P u Ujedinjenom Kraljevstvu (1/2 nasuprot 2/3) odraava njegovu
komparativnu prednost u proizvodnji platna. Primetimo da je u uslovima konstantnih
trokova P/PC odreeno iskljuivo proizvodnjom ili ponudom u obe zemlje. Tranja
ne utie ni na koji nain na odreivanje relativnih cena.
U zakljuku moemo rei da razlika u relativnim cenama proizvoda u dve zemlje
(koja je odreena razlikom u nagibima njihovih transformacionih krivi) predstavlja
odraz njihovih komparativnih prednosti i da prua osnovu za uzajamno korisnu razmenu.
2.6 Osnova razmene i dobici od razmene u uslovima konstantnih

trokova
Uz odsustvo razmene, jedna zemlja moe jedino da troi proizvode koje je proizvela.
Posledica toga jeste da je granica mogunosti proizvodnje jedne zemlje istovremeno
20
i njena granica potronje. Koju e kombinaciju proizvoda zemlja stvarno izabrati za

proizvodnju i potronju zavisi od ukusa ljudi ili od njihove tranje.
2.6AIlustracija dobitaka od razmene

Uz odsustvo razmene, Sjedinjene Drave mogle bi da sa svoje granice mogunosti proizvodnje izaberu da proizvedu i potroe kombinaciju A (90 i 60C) (videti Sliku 2.2),
dok bi Ujedinjeno Kraljevstvo moglo da izabere kombinaciju A (40 i 40P).
Uz mogunost razmene, Sjedinjene Drave bi se specijalizovale za proizvodnju ita
(roba njihove komparativne prednosti) i proizvodile bi u taki B (180 i 0P) na svojoj
granici mogunosti proizvodnje. Slino, Ujedinjeno Kraljevstvo bi se specijalizovalo
za proizvodnju platna i proizvodilo u taki B (0 i 120P). Ukoliko tada Sjedinjene
Drave sa Ujedinjenim Kraljevstvom razmene 70 za 70P, onda e njihova potronja
biti u taki E (110 i 70P), dok e Ujedinjeno Kraljevstvo sa potronjom biti u taki
E (70 i 50P). Prema tome, Sjedinjene Drave su putem razmene na dobitku 20
i 10P (uporedite take E i A na Slici 2.2), dok je Ujedinjeno Kraljevstvo na dobitku
30 i 10P (uporedite take A i E).
70
60
SAD
120
Platno
Platno
120
B'
Ujedinjeno
Kraljevstvo
E'
50
40
A'
B
0
90 110
ito
180
40 60 70
ito
Slika2.2 Dobici od razmene. Uz odsustvo razmene, Sjedinjene Drave proizvode i troe
A, a Ujedinjeno Kraljevstvo A. Uz razmenu, Sjedinjene Drave se specijalizuju za proizvodnju

ita i proizvode B dok se Ujedinjeno Kraljevstvo specijalizuje za proizvodnju platna i proizvodi
B. Razmenjujui 70 za 70P sa Ujedinjenim Kraljevstvom, Sjedinjene Drave zavravaju sa
potronjom u taki E (i ostvaruju dobitak od 20 i 10P), dok Ujedinjeno Kraljevstvo zavrava
sa potronjom u taki E (i ostvaruje dobitak od 30 i 10P).
Poveana potronja kako ita tako i platna u obema zemljama bila je mogua usled
poraslog autputa koji je bio rezultat specijalizacije svake zemlje za proizvodnju onog
proizvoda za koji ima komparativnu prednost. Drugim reima, uz odsustvo razmene, Sjedinjene Drave proizvodile su 90, a Ujedinjeno Kraljevstvo 40, to u zbiru
iznosi 130. Uz specijalizaciju u proizvodnji i razmenu proizvedeno je 180 (svo ito
2.6 Osnova razmene i dobici od razmene u uslovima konstantnih trokova
21
proizvedeno je u Sjedinjenim Dravama). Slino, uz odsustvo razmene, Sjedinjene

Drave proizvele su 60P, a Ujedinjeno Kraljevstvo 40P, ukupno 100P. Uz specijalizaciju u proizvodnji i razmenu, proizvedeno je 120P (svo platno proizvedeno je u
Ujedinjenom Kraljevstvu).
Upravo je ovaj porast autputa od 50 i 20P, koji je rezultat specijalizacije u proizvodnji, raspodeljen izmeu Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva i predstavlja dobitke od razmene. Setimo se da se uz odsustvo razmene Sjedinjene Drave ne
bi specijalizovale za proizvodnju ita jer im je takoe potrebno da potroe odreenu
koliinu platna. Slino, uz odsustvo razmene Ujedinjeno Kraljevstvo ne bi se specijalizovalo za proizvodnju platna jer mu je takoe potrebna neka koliina ita.
2.6BRelativne cene uz postojanje razmene

Moemo da steknemo dublje razumevanje naeg trgovinskog modela koristei krive
ponude i tranje za ito i platno, kako je to prikazano na Slici 2.3. Ova slika takoe e
nam pomoi da vidimo kako se odreuju ravnotene relativne cene roba u uslovima
specijalizacije i uz mogunost razmene.
Na levom delu Slike 2.3, S(SAD+UK) predstavlja agregatnu krivu ponude ita Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva ako obe zemlje upotrebe sve svoje resurse da
bi proizvodile samo ito. Rastojanje 0B = 180W predstavlja maksimalnu koliinu ita
koju su u stanju da proizvedu Sjedinjene Drave uz potpunu specijalizaciju za proizvodnju ita po konstantnom oportunitetnom troku P/PC = 2/3 (ba kao na levom
delu Slike 2.2). Rastojanje BB* = 60 predstavlja maksimalnu koliinu ita koju je
u stanju da proizvede Ujedinjeno Kraljevstvo po konstantnom oportunitetnom troku P/PC = 2 (kao to je prikazano na desnom delu Slike 2.2). Prema tome, 240W
predstavlja maksimalnu zajedniku proizvodnju ita koju su u stanju da proizvedu
Sjedinjene Drave i Ujedinjeno Kraljevstvo ako obe zemlje upotrebe sve svoje resurse
za proizvodnju ita. Rezultat toga je da je kriva S(SAD+UK) vertikalna za 240W.
Pretpostavimo da je, uz mogunost razmene, zajednika kriva tranje za itom Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva data kao D(SAD+UK) kako je pokazano ne
levoj strani Slike 2.3.
Kriva D(SAD+UK) see krivu S(SAD+UK) u taki E odreujui ravnotenu koliinu 180
za ravnotene relativne cene P/PC = 1 u uslovima postojanja razmene (iste relativne
cene kao na levom delu Slike 2.2). Primetimo da se uz postojanje razmene ito proizvodi samo u Sjedinjenim Dravama i da su Sjedinjene Drave u potpunosti specijalizovane za proizvodnju ita.
Moemo isto da uradimo i za platno. Na desnom delu Slike 2.3, SP(SAD+UK) predstavlja agregatnu krivu ponude platna Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva
ako obe zemlje koriste sve svoje resurse samo za proizvodnju platna. Ujedinjeno Kraljevstvo moe da proizvede najvie 120P = 0B za konstantno PC/PW = , dok Sjedinjene Drave takoe mogu da proizvedu najvie 120P = BB za konstantno PC/PW = 3/2
(kao na Slici 2.2.)
22
P /PP
S (SAD + UK)
PP /P
SP (UK + SAD)
2
3/2
E'
D (SAD + UK)
2/3
DP (UK+ SAD)
1/2
B
0
180
ito
B'
B*
240
120
Platno
B"
240
Slika2.3 Ravnotene relativne cene dobara sa ponudom i tranjom. Na levom delu slike.
SW(SAD+UK) predstavlja agregatnu krivu ponude ita SAD i U.K. Ona pokazuje da Sjedinjene
Drave mogu da proizvedu najvie 180 = 0B po ceni P/PC = 2/3, dok Ujedinjeno Kraljevstvo moe da proizvede najvie 60 = BB* po ceni P/PC = 2. DW(SAD+UK) predstavlja agregatnu
krivu tranje za Sjedinjene Drave i Ujedinjeno Kraljevstvo u uslovima postojanja razmene.
D(SAD+UK) see S(SAD+UK) u taki E to daje ravnotenu koliinu 180 (sve proizvedeno u Sjedinjenim Dravama) i ravnotenu cenu P/PC = 1 u uslovima postojanja razmene. Desni deo
slike pokazuje ravnoteu za platno za presek DP(UK+SAD) sa SP(UK+SAD) u taki E uz 120P (sve
proizvedeno u Ujedinjenom Kraljevstvu) i PC/PW = 1.
Pretpostavimo, u uslovima postojanja razmene, da je agregatna kriva tranje u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu DP(UK+SAD), kao to je pokazano na desnom delu Slike 2.3. DP(UK+SAD) see SP(UK+SAD) u taki E ime je odreena ravnotena
koliina 120P i ravnotena cena PC/PW = P/PC = 1 (ista kao i na desnom delu Slike 2.2). Primetimo da se, u uslovima postojanja razmene, platno proizvodi samo u
Ujedinjenom Kraljevstvu i da se Ujedinjeno Kraljevstvo u potpunosti specijalizuje za
proizvodnju platna.
Na kraju, primetimo da se, uz potpunu specijalizaciju proizvodnje u obema zemljama, ravnotena cena svakog proizvoda nalazi u intervalu relativnih cena tog proizvoda u dvema zemljama pre otvaranja razmene (videti oba dela Slike 2.3). Meutim,
ako bi u levom delu Slike 2.3 D(SAD+UK) bila nia i sekla S(SAD+UK) izmeu taaka 0 i B
na horizontalnom delu S(SAD+UK) uz P/PC = 2/3, razmena bi se odvijala po relativnoj
ceni ita u Sjedinjenim Dravama pre otvaranja razmene, P/PC = 2/3, a Ujedinjeno
Kraljevstvo bi prisvajalo sve dobitke od razmene. Do ovoga bi dolo ako bi Ujedinjeno
Kraljevstvo bilo mala zemlja koja se potpuno specijalizovala za proizvodnju platna, a
Sjedinjene Drave vea zemlja koja se nije u potpunosti specijalizovala za proizvodnju
ita (videti Problem 10 i odgovor na kraju knjige). Ovo je poznato kao sluaj male
zemlje i ilustruje znaaj da se bude beznaajan. Meutim, ova korist nije besplatna
jer se mala zemlja (u ovom sluaju Ujedinjeno Kraljevstvo) suoava sa rizikom od
moguih buduih kontrakcija u tranji za robom koja je njen jedini proizvod.
2.7 Empirijski testovi rikardijanskog modela
23

Sada ispitujemo rezultate empirijskih testova rikardijanskog modela razmene. Videemo da ako pretpostavimo da je u razliitim zemljama razliita produktivnost rada po
raznim industrijskim granama, rikardijanski model razmene vri dosta dobar posao
kada objanjava obrasce razmene.
Prvi takav empirijski test rikardijanskog modela razmene izvrio je Mek Dugal
(MacDougall 1951. i 1952.) koristei podatke o produktivnosti rada i izvozu 25 industrijskih grana Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva za 1937. godinu.
Poto su nadnice bile dvostruko vee u Sjedinjenim Dravama nego u Ujedinjenom
Kraljevstvu, Mek Dugal je tvrdio da e trokovi proizvodnje u Sjedinjenim Dravama
biti nii u onim granama u kojima je ameriki rad vie nego dvostruko produktivniji
od britanskog rada. To bi bile industrije u kojima Sjedinjene Drave imaju komparativnu prednost u odnosu na Ujedinjeno Kraljevstvo i u kojima one na treim tritima
(tj., u ostatku sveta) imaju niu cenu od Ujedinjenog Kraljevstva. Sa druge strane,
Ujedinjeno Kraljevstvo trebalo bi da ima komparativnu prednost i da prodaje po nioj
ceni od Sjedinjenih Drava u onim industrijskim granama u kojima je produktivnost
rada vea od polovine produktivnosti rada u istim granama u Sjedinjenim Dravama.
U svom testu Mek Dugal je iskljuio trgovinu izmeu Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva jer su se carinske stope veoma razlikovale po industrijskim granama
sa tenjom da izravnaju unutargranske razlike u produktivnosti rada dve zemlje. Istovremeno, obe zemlje su bile suoene sa priblino istim carinskim stopama na treim
tritima. Iskljuivanje trgovine izmeu Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva
nije uticalo na pristrasnost testa jer je njihova meusobna razmena iznosila manje od
5 procenata od njihovog ukupnog izvoza.
Slika 2.4 rezimira Mek Dugalove rezultate. Vertikalna osa meri odnos autputa po
radniku u SAD i autputa po radniku u U.K. to je vea ova stopa, vea je i relativna
produktivnost amerikog rada. Horizontalna osa meri odnos izvoza SAD prema izvozu U.K. na trea trita. to je vea ova stopa, vei je i izvoz SAD u poreenju sa izvozom U.K. u ostatak sveta. Primetimo da su skale logaritamske (pa jednaka rastojanja
mere jednake procentualne promene) a ne aritmetike (za koje jednako rastojanje meri
jednake apsolutne promene).
Raspored taaka na slici ukazuje da postoji jasna pozitivna relacija (pokazana obojenom linijom) izmeu produktivnosti rada i izvoza. Drugim reima, one industrije u
kojima je produktivnost rada relativno vea u Sjedinjenim Dravama nego u Ujedinjenom Kraljevstvu istovremeno su i industrije za koje je vei odnos izvoza SAD prema
izvozu U.K.. To je istinito za 20 industrijskih grana koje su prikazane na slici (od
ukupno 25 industrijskih grana koje je prouavao Mek Dugal). Pozitivna veza izmeu
produktivnosti rada i izvoza Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva potvrena
je i u kasnijim studijama Bele Balae (Bela Balassa) koji je koristio podatke za 1950.
i Sterna koji je koristio podatke za 1950. i 1959. godinu. Dodatnu i skoriju potvrdu
rikardijanskog modela razmene dao je Golub (Golub) (videti Studiju sluaja 24).
24
Autput po radniku u SAD
Autput po radniku u U.K.
6
5
Konzerve
Gvoe
4
Maine
3
2
Papir
Koka-kola
Vuneni
proizvodi
Margarin
Pivo
Odea
0,05
Pamuk
Stakleni
kontejneri
Radio
Motorna aparati
vozila
Linoleum
Pletiva
Cigarete
Rejon predivo Rejon
Cement
Odea Obua
0,1
0,5
1,0
5,0
Izvoz u SAD
Izvoz u U.K.
Slika2.4. Relativna produktivnost rada i komparativna prednost Sjedinjene Drave i
Ujedinjeno Kraljevstvo. Slika prikazuje pozitivnu relaciju izmeu produktivnosti rada i udela
izvoza za 20 industrijskih grana u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu, potvrujui tako rikardijanski model razmene.
Izvor: Prilagoeno iz G.D.A. MacDougall, British and American Exports: A Study Suggested by the
Teorija of Comparative Costs, Economic Journal, December 1951, p. 703.
Sve ove empirijske studije izgleda da podravaju rikardijansku teoriju komparativnih prednosti. Drugim reima, stvarni obrasci razmene izmeu dve zemlje izgleda da
su zasnovani na razlikama u produktivnosti rada po razliitim industrijama. Trokovi
proizvodnje povrh trokova rada, uticaj tranje, politike veze i razne opstrukcije tokova meunarodne razmene nisu naruile vezu izmeu relativne produktivnost rada i
izvoznih udela.
Ostaje jedno mogue pitanje. Zbog ega Sjedinjene Drave ne otmu itavo izvozno
trite od Ujedinjenog Kraljevstva (a ne da imaju samo porast udela u izvozu) u onim
granama u kojima imaju trokovnu prednost (tj., gde je odnos produktivnosti rada u
SAD u produktivnosti rada u U.K. vei od 2)? Odgovor Mek Dugala je bio da to treba
uglavnom pripisati diferencijaciji proizvoda. Drugim reima, autputi istih grana u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu nisu homogeni. Ameriki automobili
nisu identini sa britanskim automobilima. ak i kada je ameriki automobil jeftiniji
neki od potroaa u ostatku sveta mogu opet da preferiraju britanski automobil. Prema tome, Ujedinjeno Kraljevstvo ak i po vioj ceni i dalje izvozi neku koliinu automobila. Meutim, sa porastom razlika u ceni moe se oekivati da e britanski udeo
u izvozu opadati. Isto vai i za veinu drugih proizvoda. Slino, Sjedinjene Drave
nastavljaju da na trea trita izvoze neke robe za koje imaju zaostajanje u trokovima
u poreenju sa Ujedinjenim Kraljevstvom. Na ovaj vaan momenat vratiemo se u
Odeljku 6.4A.
25
Studija sluaja 2 4Relativni jedinini trokovi rada i relativan izvoz

Sjedinjene Drave i Japan
SAD/Japan, izvoz
U svom istraivanju o rikardijanskom modelu razmene iz 1995. godine, Golub je

ispitivao relaciju izmeu relativnih jedininih trokova rada (stopa nadnica u odnosu
na jedininu produktivnost rada) i izvoza Sjedinjenih Drava i istih veliina u Ujedinjenom Kraljevstvu, Japanu, Nemakoj, Kanadi i Australiji. On je utvrdio da se,
u optem sluaju, relativni jedinini trokovi rada i izvoz nalaze u inverznoj relaciji.
Drugim reima, to su vei relativni jedinini trokovi rada u nekoj zemlji, nii je relativan izvoz te zemlje, i obratno. Ova veza posebno je jaka kod trgovine izmeu SAD
i Japana.
Obojena linija na Slici 2.5 pokazuje jasnu negativnu korelaciju izmeu relativnih
jedininih trokova rada i relativnog izvoza za 33 industrijske grane koji je Golub
posmatrao prilikom izuavanja trgovine izmeu Sjedinjenih Drava i Japana u 1990.
godini, dajui na taj nain podrku rikardijanskom modelu razmene. Primetimo
da je na Slici 2.5 veza izmeu relativnih jedininih trokova rada i relativnog izvoza
0,8
0,6
0,4
0,2
0,2
0,4
0,6
0,8
SAD/Japan, jedinini trokovi rada
Slika2.5. Relativan izvoz i relativni jedinini trokovi rada Sjedinjene Drave i Japan.
Slika prikazuje za sluaj Sjedinjenih Drava i Japana jasnu negativnu vezu izmeu relativnog
izvoza i relativnih jedininih trokova rada za 33 industrijske grane. On pokazuje da to su vei
relativni trokovi rada u SAD, to je nii njihov izvoz u odnosu na Japan, podravajui na taj
nain rikardijanski model razmene.
Izvor: Prilagoeno iz S.S.Golub, Comparative and Absolute Adventage in the Asia-Pacific Region, (San FranNNDko: Federal Reserve Bank of San FranNNDco, Center for Pacific Basin Monetary and Economic
Studies 1995), p. 46; S.S.Golub, C.T.Hsieh, The Classical Ricardian Teorija of Comparative Adventage
Revisited, Review of International Economics, May 2000, pp. 221234.
26
Studija sluaja 2 4 (nastavak)
negativna, dok je na Slici 2.4 veza izmeu relativne jedinine produktivnosti i izvoznog
uea pozitivna jer se relativni jedinini trokovi rada dobijaju kao inverzna funkcija
jedininih produktivnosti rada. Gornji rezultati potvreni su 2000. godine u studiji
Goluba i ijeha (Hsieh) za trgovinu proizvodima 39 sektora izmeu Sjedinjenih Drava i devet drugih zemalja (Japana, Nemake, Ujedinjenog Kraljevstva, Francuske,
Italije, Kanade, Australije, Meksika i Koreje) u periodu od 1972. do 1991.
I pored toga to je jednostavan rikardijanski model razmene u velikoj meri verifikovan empirijskim putem, ipak on ima ozbiljan nedostatak jer se moe rei da on
pretpostavlja, a ne da objanjava, komparativne prednosti. Drugim reima, Rikardo i
uopte klasini ekonomisti nisu dali objanjenje razlika u produktivnosti rada i komparativnih prednosti zemalja, i nisu mogli da kau puno toga o uticaju meunarodne
trgovine na zarade proizvodnih inilaca. Dajui odgovore na oba ova vana pitanja,
Heker-Olinov model (koji razmatramo u Poglavlju 5) predstavlja teorijski napredak
u odnosu na rikardijanski model.
Rezime
3. U ovom poglavlju ispitali smo teorijski razvoj teorije trgovine od merkantilista
do Smita, Rikarda i Haberlera i tragali smo za odgovorom na dva osnovna pitanja: (a) ta je osnova uspostavljanja trgovine? i (b) koji su obrasci trgovine?
4. Merkantilisti su verovali da zemlja moe da ostvaruje dobitke od meunarodne
trgovine jedino na raun drugih zemalja. Kao rezultat tog verovanja oni su zagovarali restrikciju uvoza, podsticaje izvozu i striktnu dravnu regulaciju ukupne
ekonomske aktivnosti.
5. Prema miljenju Adama Smita, trgovina je zasnovana na apsolutnim prednostima i korisna je za obe zemlje. (Razmatranje pretpostavlja postojanje sveta sa
dve zemlje i dva proizvoda) Drugim reima, kada se svaka zemlja specijalizuje
za proizvodnju onog proizvoda u kojoj ima apsolutnu prednost, obe zemlje na
kraju troe vee koliine oba proizvoda. Meutim, danas apsolutne prednosti
objanjavaju samo mali deo meunarodne trgovine.
6. David Rikardo je uveo zakon komparativnih prednosti. Postulat je ovog zakona
da ak i kada je jedna zemlja manje efikasna od druge zemlje u proizvodnji oba
proizvoda, jo uvek postoji osnova za uzajamno korisnu razmenu (sve dok apsolutno zaostajanje prve zemlje u odnosu na drugu zemlju nije proporcionalno isto
za oba proizvoda). Manje efikasna zemlja treba da se specijalizuje za proizvodnju
Pogled unapred
27
i izvoz onog proizvoda za koji je njeno apsolutno zaostajanje manje. (To je proizvod za koji ona ima komparativnu prednost). Meutim,
7. Rikardo je objasnio zakon komparativnih prednosti u izrazima teorije radne
vrednosti koja je neprihvatljiva.
8. Gotfrid Haberler se prihvatio spaavanja zakona komparativnih prednosti
objanjavajui ga u izrazima teorije oportunitetnih trokova. Ona tvrdi da su
trokovi proizvodnje nekog proizvoda jednaki koliini drugog proizvoda od koje
se mora odustati radi osloboenja resursa koji su neophodni za proizvodnju
dodatne jedinice prvog proizvoda. Oportunitetni troak proizvoda jednak je
relativnoj ceni tog proizvoda i odreen je (apsolutnim) nagibom granice mogunosti proizvodnje. Pravolinijska granica mogunosti proizvodnje odraava
konstantnost oportunitetnih trokova.
9. Uz odsustvo razmene, kriva mogunosti proizvodnje istovremeno je i kriva
mogunosti potronje jedne zemlje. Uz razmenu, svaka zemlja moe da se specijalizuje za proizvodnju onog proizvoda za koji ima komparativnu prednost i da
zameni sa drugom zemljom deo dobijenog autputa za proizvod u ijoj proizvodnji komparativno zaostaje. Radei tako, obe zemlje zavravaju sa potronjom
oba proizvoda koja je vea nego to je bila pre otvaranja razmene. Uz potpunu
specijalizaciju, ravnotene relativne cene proizvoda nalaze se unutar intervala
relativnih cena koje su prisutne u svakoj zemlji pre otvaranja razmene.
10. Prvi empirijski test rikardijanskog modela razmene izvrio je Mek Dugal 1951. i
1952. godine koristei podatke za 1937. godinu. Rezultati su ukazivali da su one
industrijske grane u kojima je produktivnost rada bila relativno vea u Sjedinjenim Dravama nego u Ujedinjenom Kraljevstvu imale i vee stope izvoza SAD
prema izvozu U.K. na treim tritima. Ovi rezultati bili su potvreni rezultatima Balaa (Balassa) na osnovu podataka za 1950, terna (Stern) na osnovu podataka za 1950. i 1959, Goluba za 1990, i Goluba i ijeha za 19721991. godinu.
Prema tome, moe se videti da su komparativne prednosti verovatno zasnovane
na razlikama u produktivnosti i trokovima, kao to pretpostavio Rikardo (Ricardo). Meutim, rikardijanski model ne objanjava razloge za postojanje razlika u
produktivnosti rada, ili trokovima, izmeu drava niti uticaj koji meunarodna
trgovina ima na dohotke proizvodnih inilaca.
Pogled unapred
U Poglavlju 3 ispitaemo osnovu za razmenu i dobitke od razmene, a takoe i obrasce razmene
u realistinijem sluaju rastuih trokova. Zatim e na model biti kompletiran u Poglavlju 4 u
kome emo na formalizovanom nivou videti nain na koji se zapravo odreuju stope po kojoj
se proizvodi razmenjuju. To e takoe odrediti i kako se, u stvari, izmeu dve zemlje raspodeljuju dobici od razmene.
28
Kljuni pojmovi
Osnova za razmenu
Dobici od razmene
Obrasci razmene
Zakon komparativnih prednosti
Teorija radne vrednosti
Teorija oportunitetnih trokova
Granica mogunosti proizvodnje
Merkantilizam
Apsolutna prednost
Laissez-faire
Konstantni oportunitetni trokovi
Relativne cene proizvoda
Potpuna specijalizacija
Sluaj male zemlje
Pitanja za obnavljanje gradiva

1. Na koja osnovna pitanja traimo odgovor u
ovom poglavlju. Na koji nain model koji je

izloen u ovom poglavlju predstavlja apstrakciju
ili pojednostavljenje stvarnog sveta? Moe li on
biti uopten?
2. Koji su bili pogledi merkantilista na trgovinu?

Na koji nain se njihov koncept nacionalnog bogatstva razlikuje od dananjeg shvatanja?
3. Zato je vano prouavati shvatanja o trgovini

merkantilista? Koliko se njihova shvatanja o trgovini razlikuju od shvatanja Adama Smita? Kakva je relevantnost svega ovoga danas?
4. ta predstavlja osnovu za razmenu i dobitke od
razmene prema Adamu Smitu? Na koji nain

nastaju dobici od razmene? Koju je politiku u
oblasti spoljne trgovine zagovarao Adam Smit?
ta je mislio da je podesna uloga vlade u ekonomskom ivotu zemlje?
5. Zato je Rikardova teorija komparativnih pred-
nosti superiorna u odnosu na Smitovu teoriju

apsolutnih prednosti? Na koji nain nastaju dobici od razmene u teoriji komparativnih prednosti? Kako je mogue da zemlja koja je manje
efikasna od druge zemlje u proizvodnji svakog
proizvoda ita izvozi u drugu zemlju?
6. Kada imamo izuzetak od zakona komparativnih

prednosti? Koliko je on rasprostranjen?
7. Zbog ega je Rikardovo objanjenje zakona
komparativnih prednosti neprihvatljivo? Koju

prihvatljivu teoriju moemo da upotrebimo za
objanjenje ovog zakona?
8. Koji je odnos izmeu oportunitetnih trokova i
granice mogunosti proizvodnje jedne zemlje?

Kako izgleda granica mogunosti proizvodnje u
uslovima konstantnih oportunitetnih trokova.
Koji je odnos izmeu oportunitetnih trokova
jednog proizvoda i njegove relativne cene? Na
koji nain oni mogu biti predstavljeni grafikim
putem?
9. Zato je uz odsustvo trgovine granica mogu-
nosti proizvodnje jedne zemlje ista kao i granica

potronje? Na koji nain jedna zemlja odluuje
koliko e od svakog dobra potroiti u odsustvu
trgovine?
10. Na ta se misli pod potpunom specijalizacijom?
pod nepotpunom specijalizacijom? Zbog ega

su u prvom sluaju obe zemlje na dobitku od
razmene, a zato samo mala zemlja dobija u drugom?
11. Na koji nain je odreena agregatna kriva ponu-
de dve zemlje za svaki proizvod kojim trguje? Na

koji nain se odreuje ravnotena relativna cena
u uslovima postojanja razmene?
12. Kakvi su rezultati empirijskih testova rikardijanskog modela?
Problemi
29
Problemi
1. Tabela 2.5 pokazuje koliine ita i platna koje se
kujte proizvod za koji Sjedinjene Drave i Ujedinjeno Kraljevstvo imaju apsolutnu prednost,
odnosno apsolutno zaostajanje.
mogu proizvesti u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu za jedan as rada u etiri

hipotetike situacije. Za svaku situaciju identifi-
Tabela2.5 Proizvodne mogunosti Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva

Sluaj A
ito (bueli/sat)
Platno (jarde/sat)
Sluaj B
Sluaj C
Sluaj D
SAD
U.K.
SAD
U.K.
SAD
U.K.
SAD
U.K.
4
1
1
2
4
3
1
2
4
2
1
2
4
2
2
1
2. * Pozivajui se na Tabelu 2.5, za svaki sluaj ozna-
ite za koji proizvod svaka zemlja ima komparativnu prednost ili komparativno zaostajanje.
(c) Koje su cene ita i platna izraene u funtama

u Ujedinjenom Kraljevstvu ukoliko je stopa
nadnica 1?
3. Pozivajui se na Tabelu 2.5 za svaki sluaj odre-
6. Odgovorite na sledea pitanja pozivajui se na
4. * Pretpostavimo da u Sluaju B u Tabeli 2.5 Sje-
(a) Kolike su dolarske cena ita i platna u Ujedinjenom Kraljevstvu ukoliko je devizni kurs
dite da li je mogua razmena i osnovu za razmenu.

dinjene Drave razmenjuju 4 za 4P sa Ujedinjenim Kraljevstvom.
Problem 5.
*= Odgovor je dat u www.wiley.com/college/salvatore
(c) Kolika je oblast za uzajamno korisnu razmenu?
za funtu i dolar 1 = 2USD? Da li bi po

ovom deviznom kursu Sjedinjene Drave
mogle da izvoze ito u Ujedinjeno Kraljevstvo? Da li bi po ovom deviznom kursu Ujedinjeno Kraljevstvo moglo da izvozi platno u
Sjedinjene Drave?
(d) Koliki bi dobitak imala svaka zemlja ukoliko

se razmenjuje 4 za 6P?
(b) ta bi bilo ako bi devizni kurs za funtu i dolar

bio 1 = 4USD?
(a) Koliki je dobitak Sjedinjenih Drava?

(b) Koliki je dobitak Ujedinjenog Kraljevstva?
5. Uzmite podatke za Sluaj B u Tabeli 2.5 i pret-
postavite da je rad jedini proizvodni inilac i da

je homogen (tj., postoji samo jedna vrsta rada).
(a) Koji su trokovi proizvodnje, izraeni kroz
sadraje rada, za ito i platno u Sjedinjenim
Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu?
(b) Koje su dolarske cene ita i platna u Sjedinjenim Dravama ako je stopa nadnica 6USD?
(c) ta ako bi devizni kurs bio 1 = 1USD?

(d) Koji je raspon deviznog kursa koji dozvoljava
Sjedinjenim Dravama da izvoze ito u Ujedinjeno Kraljevstvo a Ujedinjenom Kraljevstvu da izvozi platno u Sjedinjene Drave?
7. Pretpostavimo da se podaci iz Sluaja B u Tabeli

2.5 odnose na milione buela ita i milione jardi
platna.
30
(a) Nacrtajte na milimetarskom papiru granicu
mogunosti proizvodnje Sjedinjenih Drava
i Ujedinjenog Kraljevstva.
(b) Koja je relativna cena ita (tj., P/PP ) u Sjedinjenim Dravama, a koja u Ujedinjenom
Kraljevstvu?
(c) Koja je relativna cena platna (tj., PP/P) u
Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu?
8. Koristei granice mogunosti proizvodnje Sjedi-
ita i platna da proizvode Sjedinjene Drave i

Ujedinjeno Kraljevstvo?
(b) ta implicira odgovor na deo (a) ovog pitanja
u pogledu DP(UK+SAD) na desnom delu Slike
2.3?
10. * ta bi se dogodilo ukoliko bi D(SAD+UK) sekla

horizontalni deo S(SAD+UK) za P/PP = 2/3 i 120
u levom delu Slike 2.3? ta bi ovo znailo za specijalizaciju proizvodnje i raspodelu dobitaka od
razmene izmeu dve zemlje?
njenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva iz Problema 7, pretpostavimo da je uz odsustvo razmene, ili u autarkiji, taka potronje odreena
kao 3 i 3/4P (u milionima jedinica) u Sjedinjenim Dravama i kao 1/2 i 1P u Ujedinjenom
Kraljevstvu. Takoe pretpostavimo da se izmeu
Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva
trgovina otvara uz razmenu 1 za 1P. Pokaite
grafiki za Sjedinjene Drave i Ujedinjeno Kraljevstvo proizvodnju i potronju u stanju autarkije (tj., uz odsustvo razmene), taku proizvodnje i potronje u uslovima razmene, i dobitke od
razmene.
11. Nacrtajte crte slian Slici 2.2 koji prikazuje da je
9. (a) K
olika e biti ravnotena relativna cena ita
13. Kako ete se suprotstaviti stavu da bi Sjedinjene
ako se S(SAD+UK) pomeri navie za jednu treinu na levom delu Slike 2.3? Koliko e tada
sada Ujedinjeno Kraljevstvo mala zemlja, upola

manja od one koja je prikazana na desnom delu
Slike 2.2., koja trguje sa Sjedinjenim Dravama
dajui 20P za 30 po ceni P/PP = 2/3.
12. (a) Na koji nain je rikardijanski model razmene

empirijski testiran?
(b) Zato se moe rei da rezultati potvruju rikardijanski model?

(c) Zato su nam onda potrebni drugi modeli
razmene?
Drave trebalo da ogranie uvoz tekstila da bi se
zatitila amerika radna mesta?
Dodatak
Sada emo proiriti teoriju komparativnih prednosti prvo za sluaj vie od dva proizvoda, a zatim za sluaj vie od dve zemlje. U oba sluaja videemo da je teorija komparativnih prednosti
bez problema uoptena.
A2.1 Komparativne prednosti uz vie od dva proizvoda

Tabela 2.6 prikazuje trokove, ili cene, izraene u dolarima i funtama za pet proizvoda u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu. (U ekonomici, u trokove su uraunati i
prinosi svih proizvodnih inilaca, ukljuujui i normalne profite; prema tome, troak i
cena se na ovom mestu koriste kao sinonimi.)
Dodatak
31
Da bi odredili koji proizvodi e se izvoziti, a koji uvoziti od strane Sjedinjenih Drava i Ujedinjenog Kraljevstva prvo moramo da izrazimo sve cene u izrazima iste valute, a zatim da
Tabela2.6 Cene proizvoda u Sjedinjenim Dravama i Ujedinjenom Kraljevstvu

Proizvod
Cena u SAD (USD)
Cena u U.K. ()
2
4
6
8
10
6
4
3
2
1
A
B
C
D
E
uporedimo cene u dve zemlje. Na primer, ako je devizni kurs dolara i funte 1 = 2USD, onda
su cene proizvoda izraene u dolarima u Ujedinjenom Kraljevstvu:
Proizvod
Cena u U.K. u dolarima
12
Po ovom deviznom kursu, dolarske cene proizvoda A i B nie su u Sjedinjenim Dravama

nego u Ujedinjenom Kraljevstvu; proizvod C ima istu cenu u dve zemlje; a dolarska cena proizvoda D i E je nia u Ujedinjenom Kraljevstvu. Kao rezultat toga imaemo izvoz iz Sjedinjenih
Drava proizvoda A i B u Ujedinjeno Kraljevstvo i uvoz proizvoda D i E iz Ujedinjenog Kraljevstva. Proizvod C nee biti predmet razmene dve zemlje.
Sada pretpostavimo da je devizni kurs dolara i funte 1 = 3USD. Dolarske cene proizvoda
u Ujedinjenom Kraljevstvu bi iznosile:
Proizvod
18
12
Po ovom viem deviznom kursu, dolarska cena proizvoda A, B i C je nia u Sjedinjenim

Dravama, dok je dolarska cena proizvoda D i E nia u Ujedinjenom Kraljevstvu. Prema tome,
Sjedinjene Drave bi izvozile u Ujedinjeno Kraljevstvo proizvode A, B, i C, dok bi iz Ujedinjenog Kraljevstva uvozile proizvode D i E. Primetimo da proizvod C nije bio predmet razmene
dok je devizni kurs bio 1 = 2USD, a da se sada izvozi od strane Sjedinjenih Drava uz devizni
kurs 1 = 3USD.
Na kraju, ukoliko bi devizni kurs iznosio 1 = 1USD, dolarske cene proizvoda u Ujedinjenom Kraljevstvu bile bi:
Proizvod
32
U tom sluaju bi Sjedinjene Drave izvozile samo proizvod A u Ujedinjeno Kraljevstvo, a

uvozile sve ostale proizvode, sa izuzetkom proizvoda B (sa kojim se ne bi trgovalo jer mu je ista
cena u dve zemlje).
Stvarni devizni kurs izmeu dolara i funte bie odreen na nivou za koji je vrednost izvoza
SAD u Ujedinjeno Kraljevstvo tano jednaka vrednosti uvoza SAD iz ujedinjenog Kraljevstva (uz
odsustvo drugih meunarodnih transakcija). Kada se jednom odredi ovaj ravnoteni devizni
kurs, biemo u stanju da tano odredimo koji proizvodi se izvoze iz Sjedinjenih Drava, a koji
se izvoze iz Ujedinjenog Kraljevstva. Svaka zemlja e tada imati komparativnu prednost za
proizvode koje izvozi za neki konkretan uspostavljeni ravnoteni devizni kurs. (Na ovom mestu
apstrahujemo situacije u kojima devizni kurs ostaje van ravnotee za dui vremenski period.)
Ono to moemo rei na osnovu Tabele 2.6 jeste da je komparativna prednost SAD najvea
za proizvod A i da Sjedinjene Drave moraju da izvoze barem taj proizvod. Da bi to bilo mogue, devizni kurs dolara i funte mora biti 1 > 0,33USD. Komparativna prednost Ujedinjenog
Kraljevstva najvea je za proizvod E, pa Ujedinjeno Kraljevstvo mora da izvozi barem proizvod
E. Da bi ovo bilo mogue, devizni kurs dolara i funte mora biti 1 < 10USD. Ova razmatranja
mogu se uoptiti tako da pokrivaju proizvoljan broj proizvoda.
A2.2 Komparativne prednosti za sluaj vie zemalja

Pretpostavimo da umesto dve zemlje i pet proizvoda, imamo sluaj dva proizvoda (ito i platno) i pet zemalja (A, B, C, D i E). Tabela 2.7 rangira ove zemlje od najnie do najvie vrednosti
internih relativnih cena P/PP. Uz postojanje razmene, ravnoteno P/PP bie odreeno negde
u intervalu 1 i 5. Tj., 1 < P/PP < 5.
Tabela2.7 Rangiranje zemalja prema visini internih relativnih cena P/PP

Zemlja
P /P P
Ukoliko su uz postojanje razmene ravnotene relativne cene P/PP = 3, zemlje A i B e

izvoziti ito zemljama D i E u zamenu za platno. U ovom sluaju zemlja C nee uestvovati u
meunarodnoj razmeni jer je P/PP u stanju autarkije jednako ravnotenom P/PP uz postojanje razmene. Uz ravnoteno P/PP = 4, zemlje A, B i C e izvoziti ito zemlji E u zamenu
za platno, a zemlja D nee uestvovati u meunarodnoj razmeni. Uz ravnoteno P/PP = 2 u
uslovima postojanja razmene, zemlja A e izvoziti ito svim drugim zemljama, sa izuzetkom
zemlje B, a iz njih e uvoziti platno.
Ovo razmatranje lako se moe proiriti na proizvoljan broj zemalja. Meutim, uoptavanje
nae analize na vei broj proizvoda i vei broj zemalja istovremeno postaje kabasto i nepotrebno. Ono to je vano na ovom mestu je to da se zakljuci do kojih smo doli na osnovu naeg
jednostavnog modela sa dve zemlje i dva proizvoda mogu uoptiti i da su zaista primenljivi i za
sluaj vie zemalja i vie proizvoda.
Problem Postavite primer razmene sa tri proizvoda i tri zemlje na taj nain da svaka od tri
zemlje izvozi jedan proizvod, a uvozi po jedan proizvod iz svake od preostalih zemalja.
InterNet
33
Izabrana bibliografija
Za pristup reavanju problema iz materijala koji je
pokriven ovim poglavljem, uz mnotvo primera i reenih problema, videti:
D. Salvatore, Teorija and Probems of International
Economics, 4th ed., (New York: McGraw Hill,
1996), poglavlja 1, 2 (odeljci 2.1 do 2.3).
J. N. Bhagwati, The Pure Teorija of International Trade: A Survey, Economic Journal, March
1964, pp. 184.
J. S. Chipman, A Survey of the Teorija of International Trade, Econometrica, July 1965; Part I:
pp. 477519, Part II: pp. 685760.
Merkantilistiko shvatanje meunarodne trgovine

pre klasika moe se nai u:
E.F. Heckscher, Mercantilism, Vols. I and II (London: Allen & Uvin, 1935)
P.C. Newman, A.,D. Gayer, M.H.Spencer, Izvor
Readings in Economic Thought (New York: Norton, 1954), pp. 2453.
Za proirenje rikardijanskog modela na sluaj vie

proizvoda videti:
R. Dornbusch, S. Fisher, P. Samuelson, Comparative Adventage, Trade and Payments in a
Ricardian Model, American Economic Review,
December 1977, pp. 823839.
Za stavove Smita i Rikarda o meunarodnoj trgovini

videti:
A. Smith, The Wealth of Nations (New York: The
Modern Library, 1937), Knjiga I, Poglavlje 3;
Knjiga IV, Poglavlja 13, 68.
D. Ricardo, The Principles of Political Economy
and Taxation (Homewood, Ill.: Irwin 1963), Poglavlje 7.
Sjajan prikaz klasine teorije komparativnih prednosti moe se nai u:
G. Haberler, The Teorija of International Trade
(London: W. Hodge & Co., 1936), Poglavlja
910.
J. Viner, Studies in the Teorija of International
Trade (New York: Harper & Brothers, 1937), Poglavlje 7.
Za napredniju i definitivnu ekspoziciju teorije komparativnih prednosti videti:
Za empirijske testove rikardijanskog modela razmene

videti:
G. D. A. MacDougall, British and American Exports: A Study Suggested by the Teorija of Comparative Costs, Economic Journal, December
1951 (Part I: 697724), September 1952 (Part II:
pp. 487521). Pretampano u R. E. Caves, H.G.
Johnson, Readings in International Economics
(Homewood, Ill.: Irwin, 1968), pp. 553578.
R. M. Stern, British and American Productivity and Comparative Costs in International Trade, Oxford Economic Papers, October 1962, pp.
275296.
B. Balassa, An Empirical Demonstration of Classical Comparative Cost Teorija, Review of Economics and Statistics, August 1963, pp. 231238.
S. S. Golub, C.T. Hsieh, The Classical Ricardian
Teorija of Comparative Adventage Revisited, Review of International Economics, May 2000.
InterNet
Za trgovinske politike svih zemalja lanica Svetske trgovinske organizacije videti:
http://www.wto.org
34
Za informacije i opis novih izvetaja i analize o teoriji meunarodne trgovine i politike, koje u
optem sluaju podravaju liberalni trgovinski sistem, koji su tampani od strane Instituta za
meunarodnu privredu (Institute for International Economics) videti:
http://www.iie.com
Za argumente protiv slobodne trgovine koje je iznela organizacija za Javno nadgledanje globalne trgovine od strane graana (Public Citizen Global Trade Watch), organizacije koju je
osnovao Ralph Nader (advokat potroaa) pogledati:
http:/www.citizen.org/trade/index.cfm

Apsolutne I Komparativne Prednost PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Apsolutne I Komparativne Prednost PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Deo

Teorija meunarodne razmene

Zakon komparativnih prednosti

Svrha uenja: Posle itanja ovog poglavlja biete u stanju da:

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

2.2 Shvatanja merkantilista o trgovini

2.2 Shvatanja merkantilista o trgovini

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

Studija sluaja 2 2 U dvadeset prvom veku merkantilizam je iv i zdrav

2.3 Trgovina zasnovana na apsolutnim prednostima: Adam Smit

Studija sluaja 2 2 (nastavak)

2.3 Trgovina zasnovana na apsolutnim prednostima: Adam Smit

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

2.3BIlustracija apsolutnih prednosti

2.4 Trgovina zasnovana na komparativnim prednostima: David Rikardo

Tabela2.1 Apsolutne prednosti

U uslovima postojanja trgovine Sjedinjene Drave e se specijalizovati u proizvodnji

2.4 Trgovina zasnovana na komparativnim prednostima:

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

Prema zakonu komparativnih prednosti, ak i ako je neka zemlja manje efikasna od

2.4 Trgovina zasnovana na komparativnim prednostima: David Rikardo

i Ujedinjeno Kraljevstvo mogu da ostvare koristi ako se svaka zemlja specijalizuje za

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

2.4CIzuzetak od zakona komparativnih prednosti

2.4 Trgovina zasnovana na komparativnim prednostima: David Rikardo

dinjeno Kraljevstvo (a ni Sjedinjene Drave) ne bi imalo komparativnu prednost ni u

2.4DKomparativne prednosti u prisustvu novca

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

2.5 Komparativne prednosti i oportunitetni trokovi

Studija sluaja 2 3Peticija proizvoaa svea

2.5 Komparativne prednosti i oportunitetni trokovi

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

2.5AKomparativne prednosti i teorija radne vrednosti

2.5BTeorija oportunitetnih trokova

2.5 Komparativne prednosti i oportunitetni trokovi

jedinice platna (tj., 1 = 2/3P u Sjedinjenim Dravama). Ukoliko je u Ujedinjenom

2.5CGranica mogunosti proizvodnje u uslovima konstantnih trokova

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

2.6 Osnova razmene i dobici od razmene u uslovima konstantnih trokova

odnosno tano jednakog kvaliteta. Tada, sa transferom resursa iz proizvodnje platna u

2.5DOportunitetni trokovi i relativne cene

2.6 Osnova razmene i dobici od razmene u uslovima konstantnih

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

i njena granica potronje. Koju e kombinaciju proizvoda zemlja stvarno izabrati za

2.6AIlustracija dobitaka od razmene

Slika2.2 Dobici od razmene. Uz odsustvo razmene, Sjedinjene Drave proizvode i troe

A, a Ujedinjeno Kraljevstvo A. Uz razmenu, Sjedinjene Drave se specijalizuju za proizvodnju

2.6 Osnova razmene i dobici od razmene u uslovima konstantnih trokova

proizvedeno je u Sjedinjenim Dravama). Slino, uz odsustvo razmene, Sjedinjene

2.6BRelativne cene uz postojanje razmene

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

2.7 Empirijski testovi rikardijanskog modela

2.7 Empirijski testovi rikardijanskog modela

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

Slika2.4. Relativna produktivnost rada i komparativna prednost Sjedinjene Drave i

2.7 Empirijski testovi rikardijanskog modela

Studija sluaja 2 4Relativni jedinini trokovi rada i relativan izvoz

U svom istraivanju o rikardijanskom modelu razmene iz 1995. godine, Golub je

SAD/Japan, jedinini trokovi rada

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

Poglavlje 2 Zakon komparativnih prednosti

Pitanja za obnavljanje gradiva

ovom poglavlju. Na koji nain model koji je

12. (a) Na koji nain je rikardijanski model razmene