Temel ilke: iinin korunmas ilkesidir: Hem pozitif olarak kanun koyucunun benimsedii

kurallar olarak ortaya kar hem de yorumlarda.

Anayasada yer alr bata bu ilke. Devletin nitelii sosyal devlet olarak nitelenmise bu ilke
vardr. ilerin asgari alma artlar bir kanunla dzenlenmeli (i kanunu) Bunun stne
kma yolu ak olmaldr. (toplu szleme, rgtlenme, iiye grev hakk)
Yasal dzeyde i hukukuna ilikin dzenlemeler: nisbi emredici hkmlerdir. i lehine
deitirilebilir. Ama ii aleyhine deitirilemez. Asgari cretin altnda birey geerli deil. Ama
zerinde geerli.
Yorum: ii lehine yorum ilkesi olmal. ki adan snrlanmas gereklen husus
1.toplum yarar: ii lehine yorum toplum zararna oluyorsa bu yorum snrlanmaldr. (toplu
szleme dnda)
2.ii lehine yorum yasaya ramen olmaz.
hukukunun uluslararas kaynaklar oktur. Uluslararas alma tekilat (ILO) kararlar.
ILOnun bir szlemesini onaylad takdirde bu szlemeyi i hukukuna uydurma ykmll
altna girer.
hukukunun uygulanmasnda idari tekilat:
-alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl: kanunun uygulanmasn denetleme hakk bakanla
aittir. Tarada blge alma tekilatlar vardr.
-Bakanla bal; i kurumu, ve sosyal sigortalar kurumu
HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI: Kanunu 2. madde
: bir i szlemesine dayanarak alan gerek kiiye ii denir.
-bir i szlemesine dayanarak alama: borlar kanununda hizmet akti olarak tanmlanmtr.
i szlemesi: bir tarafn (iinin) baml olarak i grmeyi dier tarafn (iverenin) cret
demeyi stlenmesinden oluan bir szleme.
-baml olarak alma iiyi benzer statlerden ayran bir lt. Bamllk nemli.
Memur: bir atama ilemi ile statye intibak ettirilen kiidir.
Kamuda iilerde var. Kamuda iiye benzer statde szlemeli personelde var. Hem 657/4
maddeye bal. Uygulamada ok vardr. 399 sayl KHK daha ayrntl.
i kavramna yakn raklk ilikisi: hem borler kanununda dzenlenmi hem de 3308 sayl
raklk eitim kanununda dzenlenmi.
rak ile iiyi ayrt edici zellik: iilikte i karl olarak bir cret alam yn bulunduu
halde raklkta bir meslek ve sanat renme ar basar. (cret ikinci planda)
rak ii deil. Kanun kapsamnda deil. Gerekde ii olup da rak ad altnda altrlabilir.
liki gerekte iilikse i kanunu kapsamndadr.
VEREN: i altran gerek veya tzel kiiye veya tzel kiilii olmayan kurum ve
kurululara iveren denir.
Gerek kiiyse problem yok. Uygulamada adi irketlerin tzel kiilii yok.
VEREN VEKL: veren adna hareket eden ve iin, iyerinin ve iletmenin ynetiminde
grev alan kiilere iveren denir. veren vekilinin hareketleri ivereni balar.
Genel mdr iveren vekilidir. Departman mdr, mdr yardmclar iveren vekilidir.
yerinde iveren vekili bir tane deildir.
Bu tanm sendikalar kanununda tamamen farkldr. Oradaki tanma gre iveren adna iin,
iletmenin btnn sevk ve idare eden kii iveren vekilidir.

veren vekillii sfat o kii iin iilere tannan hak ve ykmllkleri ortadan kaldrmaz.
(kendi iverenine kar o da ii)
YER: veren tarafndan mal veya hizmet retmek amacyla maddi olan veya olmayan
unsurlar ile iinin birlikte rgtlendii birime iyeri denir.
-bir iin yaplmas lazm. (mal veya hizmet)
-i yerinden sz edebilmek iin ii bulunmal.
yerine bal yerler: ayr bir fiziki alanda bulunsalarda bamsz bir iyeri deildirler. Bu tr
yerler de asl iyerinden saylrlar. Bir yerin iyerine bal yer olup olmad tespitinde 2 lt
szkonusu:
1.nitelik ynnden ballk: iverenin iyerinde retti mal veya hizmet retiminin nihai
saffaya gelinceye kadarki blmlerine katks olan bir yer ise nitelik ynnden ballk var.
2.ynetim ynnden ballk: bu yerlerin ayn ynetim altnda rgtlenmi olmasdr.
Eklentiler: bir iyerindeki dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, muayene, bakm ve aralar
iyerinin eklentilerindendir. Ve iyerine dahil saylrlar.
yerini bildirme: kanun kapsamna giren nitelikte bir iyeri kuran, devralan,deitiren,
kapatan iveren iyerini blge mdrlne bildirmek zorundadr. Eer iyerinde bir alt
iveren varsa taaron da bu iyerini ayrca bildirmek zorundadr.
yerinin devri: iyeri veya iyerinin bir blm hukuki bir ileme dayal olarak baka birine
devredildiinde devir srasnda mevcut i szlemeleri tm hak ve borlaryla devralana geer.
(orjinal bir dzenlemedir) iyerinin devir tarihine kadar hizmet szlemesi ilikinin kdeminden
doan tm haklarda (kdem tazminat) devralan iverene geer. ilerin devirden nce
domu olan ve devreden kadar denmesi gereken haklardan devreden ve devralan iveren
birlikte sorumludur. Devreden asndan 2 yldr. Bu hkm kdem tazminatndan devreden
iverenin sorumluluuna ilikin bir snrlama tekil etmez. 2 ylla snrl olmas onun kdem
tazminat dndaki borlarn ilgilendirir. yerinin devri ii asndan hizmet szlemesinin
feshi iin bir hakl sebep oluturmaz.
ALT VEREN-ASIL VEREN LKS:
Asl iin bir blm veya tm taerona blnemez.
Kanunda ok ak olmamakla beraber asl iveren, bir ilikinin asl iveren- alt iveren ilikisi
olabilmesi iin alt iveren ald iin asl iverene ait iyerinde grlm olmas gerekir. Somut
herhangi bir olayda farkl yorumlara varlabilirse de kural budur.
Alt iveren ilikisinin hukuki sonular:
kanunu 2. maddede alt iveren-asl iveren ilikisi kurulduunda alt iverenin iilerinin
kendi iverenlerine kar kanundan, hizmet szlemesinden (i szlemesi) veya varsa alt
iveren ile yaplm toplu i szlemesinden asl iverende mteselsilen sorumludur.
(haklardan asl iveren de sorumlu)
Yeni kanunla; asl iveren de taraf olacak. Asl iverenin taraf olduu toplu szlemelerden
iileri yararlanabilir.
Alt iveren ilikisine getirilen snrlamalar ve muvazaa:
Taraflarn grnrde ilem yaparak baka bir ilemi rtmeleri. Gnlk hayatta ike. Muvazaa
ok kolay yaplr.
Asl iverenin bir alt iveren ile kurduu ilikisi gerek veya kanuni unsurlar bnyesinde
tayorsa ortada alt iveren olarak da farkl bir iveren (asl iverenden farkl) ve i ald iyeri
de farkl bir iyeri olacaktr. Buna kar, iliki muvazaal ise alt iverenin iileri balangtan

itibaren asl iverenin iileri gibi ilem grecekler, saylacaklar

Yeni i kanunu ispat g olan muvazaa olgusunun somut olayda ispat iin baz dzenlemeler
getirmi. Bu dzenlemeler gre, asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak
altrlmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz. Ayrca daha nce asl iverenin
iisi olan bir kimseyle alt iveren ilikisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak muvazaal bir
alt iveren ilikisinde alt iveren ilikileri, asl iveren ilikileri olarak ilem grrler.
Mutlak yasak deil karine. Her aykrlk meyyide getirmez. (hocann yorumu)
KANUNUNUN UYGULAMA ALANI:
Kural olarak i kanunu 4. maddede belirtilen istisnalar dnda kalan btn iyerlerine, bu
iyerinin iverenleriyle, iveren vekilleriyle ve iilerine konularna baklmakszn uygulanr.
Kanun 4. maddede baz istisnalar belirterek bu istisnalarla kanunun uygulanamayacan
belirtir. stisna tekil eden ilerde bazlarnda, zel i kanunlar mevcut olup, deniz i kanunu
gibi, bu kanunlar uygulanr. Bunun dnda ise uygulanacak yasa borlar kanunu hkmleridir.
stisnalar:
1. istisna: deniz tama ileridir. Bunlar 854 sayl deniz i kanununun hkmlerine tabidir.
Ancak kylarda veya liman ve iskelelerde karadan gemiye, gemiden karaya yaplan ykleme
boaltma ileri i kanununa tabiidir. Ayn ekilde deniz i kanununun kapsamna girmeyen ve
tarm iide saylmayan denizlerde alan su rnleri reticilerinin (balklk) yapt ilerde i
kanununa tabiidir.
2. istisna: hava tama ii. Bu ilerinde havacln yer tesislerinde yaplan ileri (apronlarda,
bilet satlarnda) i kanununa tabiidir.
3. istisna: 50den az ii altran tarm ve orman ilerinin yapld iyerleri. 50den fazla ise i
kanununa tabiidir.
Tarm ilerinin bazlar iyerinde alan ii saysna baklmakszn i kanununa tabiidir. Bunlar:
tarm alet ve makinelerinin yapld iyerleri
halkn faydalanmasna ak veya iyerinin eklentisi durumundaki park ve baheileri.
tarm iletmelerinde yaplan yap ileri
tarm sanatlaryla ilgili iler (zeytinye, konserve fabrikalar gibi)
4.
5.
6.
7.
8.
9.

istisna:
istisna:
istisna:
istisna:
istisna:
istisna:

ev hizmetlerinde alanlar. (dad a)

raklk ii. Kural olarak raklar bu kanunun kapsam dndadr.
profesyonel sporcular. (futbolcular)
rehabilitasyon alanlarnda
507 sayl esnaf ve sanatkarlar kanununa uygun 3 iinin alt iyerleri
evlerde yaplan el sanatlaryla ilgili iler (halclk..)

Kanunun istisnalar maddesinde aka saylmamakla beraber gazeteciler basn i kanunundaki

gazeteci tanmna uygun olmak kaydyla, bu kanun kapsamna dahildir. kanunu kapsamnda
deildir.
SZLEMES TRLER:
kanunu, borlar kanunundaki hizmet akdinden farkl olarak ve adlandrma olarak hizmet
akdi yerine i szlemesi szcn kullanarakbir tanm vermitir. Buna gre;
szlemesi: bir tarafn (ii) baml olarak i grmeyi, dier tarafnda (iveren) cret
demeyi stlenmesinden oluan bir szlemedir.
Aksi belirtilmedike zel bir ekle tabi deildir. Ancak; sresi 1 yl ve daha fazla olan
szlemelerin yazl olmas gerekir. Buradaki yazl ekil zellikle szlemenin belirli sreli olup
olmadnn ispat asndan nemli. Yazl szleme yaplmayan hallerde iveren iiye en ge

2 ay iersinde alma koullarn, creti, belirli sreli ise sreyi belirten bir belge vermek
zorundadr.
SREKLi SREKSiZ iLERE iLiKiN i SZLEMELERi:
Srekli ve sreksiz i ayrm szlemenin taraflarnn belirledikleri bir sre olmayp iin
niteliinden kaynaklanan bir olgudur. kanunu 10. maddesine gre nitelikleri bakmndan en
ok 30 gn sren iler sreksiz iler, bundan fazla sren iler ise sreli ilerdir.
Srekli i, sreksiz i szlemesi ayrmnn nemi i kanununun 10. maddesinde belirtilen
hkmlerinin sreksiz i szlemesi hkmlerine uygulanmasdr.
BELRL SREL BELRSZ SREL SZLEMELER:
Bir szlemede taraflar ak bir sona erme tarihi yada szleme iin bir sre ngrmlerse
byle bir hizmet szlemesi belirli sreli, bir sre ngrlmemise belirsiz sreli i szlemesi
olacaktr.
Szlemenin belirli sreli olmas kararlatrlan bir tarih nedeniyle olabilecei gibi iin belirli
sreli olmasyla da ortaya kabilir.
kanunu belirli sreli szlemelerin istisna olduunu i ilikisinin taraflarca bir sreye
balanmad hallerde szlemenin belirsiz sreli olduunu ngrmtr. (madde 11)
Alt iveren: iverene i yapan baka bir iveren.
3 yasak var bunlara aykr davranrsan alt iveren, asl iveren olacak.
szlemesi; ii iveren arasndaki szlemedir, hizmet szlemesidir. Belirli ya da belirsiz
olabilir. Tam sreli ya da ksmi sreli olabilir.
Belirsiz sreli szleme; iinin szlemede ne kadar alaca ak olarak
kararlatrlmamsa belirsiz srelidir.
Somut bir sre varsa, belirli sreli hizmet szlemesidir.
hayatnda aslolan belirsiz srelidir.
Hangi hallerde belirli olabilir:
belirli sreli ilerde (baraj inaat..) veya
belirli bir iin tamamlanmas iin veya
belirli bir olgunun ortaya kmas gibi objektif koullara bal olarak yaplan szlemeler.
Szlemeye sre koyduunuz zaman belirli sreli olmuyor. O koullar aranr.
Yenilemeyi gerektiren esasl bir sebebin olmas gerekir. Uzatlmas iin.
DENEME SREL HZMET SZLEMES:
i ie balad zaman o ite verimli olacakm olamicakm diye bir sre, deneme sresi.
sterlerse szlemenin bandaki sreyi deneme sresi sayarlar (sre belirli olsun, olmasn)
Diledikleri zaman szlemeyi feshedebilirler deneme sresi iindeyken. Deneme sresi iinin
daha aleyhine. verene o ilikiden kolayca kurtulabilmeyi salar. Deneme sresi en fazla 2 ay
olabilir. Toplu szlemelerle kararlatrlrsa 4 aya kadar arttrmak mmkndr.
Kanun deneme sresi tespit edebilirsiniz diyor, imkan tanyor.
O adam yine ii konumunda. cretini demek zorunda, dier iilerden fark yok.
Deneme sresi iindeyken istedikleri zaman szlemeyi feshedebilirler. Kanundaki prosedre
uymak zorunda deil.
Deneme sresi geti, ii almaya balad, kdeme bal sre ie balad andan itibaren
balar.
TAM SREL KISM SREL HZMET SZLEMES:
iinin normal haftalk alma sresi tam sreli alan iiye gre nemli lde daha az
belirlenmi ise ksmi sreli hizmet szlemesi sz konusu olur.

Yasal alma sresi iinde veya yakn olarak alaca kararlatrlmsa tam sreli hizmet
szlemesi vardr.
Belirsiz sreli alan adama ne veriyorsan belirli sreli alanlara da aynsn vermek
zorundasn. Ayrm yapamazsn. Kdeme bal haklarn hesaplanmasnda ayn haklara sahipler.
alt sreye gre ona da hak vereceksin. (ksmi srelide)
ilik haftalk normal alma sresi, tam sreli alan emsal iiye gre nemli lde az
belirlenmise kmi srelidir. veren ayrm yapamaz.
ARI ZERNE ALIMA:
Bu da ksmi sreli. inin ne zaman ve ne kadar alaca taraflarca belirlenir.
Yazl szlemeyle iinin stlendii ile ilgili olarak kendisine ihtiya duyulmas halinde i
grme edimini yerine getireceini kararlatrld i ilikisi, hizmet ilikisi. ar zerine
almaya dayal ksmi sreli bir i szlemesidir.
Fark: adam arld zaman alacak. Ne zaman ne kadar alaca belirli deil.
Hafta, ay veya yl gibi belirli bir zaman dilimi iersinde iinin ne kadar sreyle alacan
eer taraflar belirlemez ise iveren haftalk 20 saat i vermek zorundadr. Bu sre iersinde
ii altrlmazsa dahi creti denir. Taraflar 5 saat kararlatrabilir. En az snr yok.
Szlemede iinin gnlk olarak ne kadar alaca kararlatrlmam ise iveren her
ard gnde en az 4 saat stste altrmak zorundadr. veren bu ary aksi
kararlatrlmamsa en az 4 gn nceden yapmak zorundadr.
Hangi tr sektrlerde olabilir uygulanabilir? Ykleme boaltma, tamir ileri her zaman
olmayan.
GEC LKS ( DN LKS )
veren, devir srasnda yazl rzasn almak kaydyla holding bnyesi iersinde veya ayn
irketler topluluuna bal baka bir iyerinde veya yapmakta olduu ie benzer ilerde
altrlmak kouluyla baka bir iverene i grme edimini yerine getirmek zere geici olarak
devrettiinde geici i ilikisi kurulmu olur.
ncelikle adamn rzasn alacaksn. (devir esnasnda)
Ayn holding iinde baka bir ite alabilir. Benzer i olmak zorunda deil. Baka bir iyerine
gidiyorsa, benzer i olmas lazm.
bu ilikinin sonular:
Devreden iverenle iinin i szlemesi devam ediyor. Ancak bu sre iersinde ii, i grme
borcunu devralan iverene kar demekle ykml.
i iyerine ve ie ilikin olup kusuruyla neden olduu zararlardan devralan iverene kar
sorumludur.
Ayrca aksi anlalmyorsa eer, kanundan kaynaklanan dier ykmllkler bakmndada
geici i ilikisi kurulan iverene yerine getirmek zorunda.
Devralan iveren bu sre iersinde talimat verme hakkna sahip.
Salk ve gvenlik risklerine kar iiye gerekli eitimi vernekle ykmldr. Kendi iisiymi
gibi.
Devreden iverenin cret deme ykmll devam eder. Ancak devralan iveren iinin
kendisine alt sre iersinde denmeyen cretten ve iiyi gzetme borcundan ve SSK
primlerinden devreden iveren ile birlikte sorumludur.
Fesih hakkn ancak devreden kullanabilir.
En fazla 6 ay sreyle devredilebilir. Gerektii takdirde 2 defa yenilemek mmkndr. Azami
sre 18 ay. Yenilemek iin de iinin rzasn almak zorunda. 18 aylk snrlama sadece

iverene aittir. 6 aydan sonra baka bir iyerine devredilebilir.

yeri eer (devralan) grev ve lkavt aamasna gelmi bir i uyumazlnn taraf ise ii
gerv ve lkavt uygulamas srasnda altrlamaz. Byle bir durumda devreden iveren bu
sre iersinde iiyi kendi iyerinde altrmak zorundadr.
Toplu ii karmaya giden iyerlerinde, kartma tarihinden itibaren 6 ay iersinde toplu
karmann konusu olan ilerde geici i ilikisi gerekletirilmez.
TAKIM SZLEMES:
Birden ok iinin meydana getirdii takm temsilen takm klavuzu sfatyla bu iilerden
birinin iverenle yaptklar szlemeye takm szlemesi denir.
Takm szlemesinin yazl biimde yaplmas zorunludur. Bu takm szlemesinde her bir
iinin kimlii ve alaca cret ayr ayr gsterilir. ilerin ie balamasyla birlikte takm
szlemesinde yazl artlarla her bir iiyle iveren arasnda i szlemesi kurulmu olur.
Ancak takm szlemesi hakknda BK 110. madde hkm uygulanr. (bakasnn fiilinin
taahhd)
cret her bir iiye ayr ayr denir. Takm klavuzu iin iileri cretlerinden herhangi bir
kesinti yaplamaz.
Tarm ilerinde kullanlr genellikle.
nce takm klavuzuyla iveren arasnda iliki kuruluyor. Adeta bir iilik temin szlemesi.
Takm klavuzunun alt iverenden fark: alt iveren ayr bir iveren. Hizmet szlemesi alt
iverenle ii arasnda oluyor. Takm klavuzluunda, klavuzla ii arasnda szleme olmuyor.
YERNDE SAKAT VE ESK HKML STHDAM ETME YKMLL:
Bu kiilerin kendi olanaklaryla i bulamalar zor.
50 veya daha fazla ii altran iverenler altrdklar ii saysnn %3 orannda sakat,
%3 orannda eski hkml ve %2si orannda terr maduru altrmak zorundadr. Toplam
ykmllk %8dir. Aksi takdirde para cezas var.
Bu kapsamda altrmas gereken kiileri i kurumu araclyla temin eder iverenler.
Piyasadan bulmas sz konusu deil.
50 iinin saysnn hesabnda;
ayn iverene ait ayn il snrlar iersinde bulunan iyerleri birlikte gznnde bulundurulur.
iyi isterken ii niteliklerini de belirtecek.
Yeni kanun: toplam %6 orannda ( %8, %6ya iniyor) eski hkml, sakat ve terr maduru
altrmak zorunda. Asgari yars sakat olmal. Bakanlar kurulu her yln banda bu %6
orann %3 en az sakatlara ait olmak zere datr.
uan eski kanundaki %3, %3, %2 uygulanyor. 2004n banda yenisi yrrle girecek.
HZMET SZLEMESNDE TARAFLARIN BORLARI:
NN BORLARI:
1.i grme borcu:
ahsen ifa: aksi kararlatrlmadka ve halin icab gerektirmedike ii taahht ettii ii kendi
yapmak zorundadr.
zenle ifa: ii zenle yerine getirmelidir. zen borcu.
kanunu 25 madde: iinin kasten veya savsaklamas nedeniyle verdii zararlardan dolay
zararn miktar 30 gnlk cretini am olamk kaydyla iverenin szlemeyi hakl nedenle
feshi dzenlenmitir. Doan zarar iiden tazmin ettirilir.

2. iverenin talimatlarna uyma borcu: baml olarak almann bir sonucudur. verenin
talimat verme yetkisiyle iinin bu talimatlara uyma borcunun snrlar i hukukunun en hassas
konularndan birisidir. vereni, iyerini ynetme hakk kadar, temel hak ve zgrlkler de
ilgilendirir. yerinin dzeni, giri, k gibi dzenlemeler yapabilir. Uygulamada ok problem
kyor.
3. sadakat borcu: baz yaplmas gerekli eyleri yapma, yaplmamas gerekenleri de
yapmamadr.
i kanunu 25/2: sadakat borcuna aykrln somut bir grnm olan doruluk ve balla
uymayan davranlar hakl fesih saymtr. (iveren asndan)
lt: yaplmamas gereken hareket. Hareket drst bir hareketmi ona bakacaz.
4. rekabet etmeme borcu: alrken olsa sadakat borcunada aykrdr.
2 ynyle ele alnabilir.
ilikisi devam ederken iinin bir baka ide almasna yasal bir engel yoktur ancak bu
husus doruluk ve balla uymayan bir davran tekil ediyorsa (ya da rekabet) ayn
zamanda sadakat borcuna da aykrdr.
Yasal dzeye konu olan; BK hizmet szlemesine ilikin hkmleri iersinde ngrlen
koullara uygun bir ekilde taraflarca i szlemesinde ngrlm olabilir. Hizmet
szlemesine konulacak i aktinin feshinden sonra rekabet yapmama ykmll iinin
ekonomik geleceiyle iverenin menfaatleri arasnda hassa bir denge oluturur.
Kanun hizmet szlemesindeki geerlilik artlarn belirli snrlara tabi tutmutur. Bu snrlar:
-iin nitelii gerektirmelidir.
-Rekabet etmeme ykmll bir corafi mekanla snrlanabilir.
-Bir sreyle snrl olarak ngrlebilir.
iVERENiN BORLARI:
1. CRET DEME BORCU: kanunu 32. madde genel anlamda creti tanmlamtr.
cret: Bir kimseyle bir i karlnda iveren veya 3. kii (bahi) tarafndan salanan para
olarak denen tutardr.
cret kural olarak trk paras ile denir. Veya zel olarak alan banka hesabna yatrlr. cret
yabanc para olarak kararlatrlm ise deme gnndeki rayie gre trk paras ile denebilir.
Emre muharrer sent (bono), kupon veya herhangi bir mal takas suretiyle cret denmez.
Sosyal yardm olarak kupon verilebilir.
Kararlatrlan cretin para olarak verilmesi lazmdr. Nakit deme yoksa ii olmaz. Nakit ve
taban asgari cret olmadka ii diyemeyiz.
cret borcunun denmesi kural olarak bordrolarla olur. Bordronun imzalanmas gerekir.
Bordronun nemi: sadece cretin deme deil, ispat asndanda nem tar. lkemizde vergi
ve sosyal gvenlikle ilgili bir takm ykmllklerden kanmak amacyla bordrolarn gerei
yanstmad uygulamada grlmektedir.
Yargtay kural olark bordrolar bir ispat arac kabul etmekle beraber olayn zelliine gre
tanklar yada emsal cret aratrmasyla gerek cretinde aratrlmas gerektii
dncesindedir.
cretin miktar konusunda kural olarak szleme serbestisi geerlidir. Alt snr asgari crettir.
Yukar snr yok.
plak cret =kk cret: yan deme olmadan emei karl verilen cret.
giydirilmi cret: plak cretin dndaki menfaatleri de katnca ortaya kan cret.

net cret: ele geen para

brt cret: sigorta ve vergi kesintileri yaplmam hali
planda, giydirilmiinde neti brt olur.
HUKUK BAKIMDAN CRET EKLLER:
cretin en yaygn olan zamana gre crettir. Bu sistemde cret belli bir zaman sreci iin
kararlatrlr. Dier ekli para bana crettir. Baz iyerlerinde de yzdeye gre cret sz
konusudur. Geni anlamda cret kavramna gre prim, ikramiye, kardan payalma vb cret
deme ekilleri de vardr. cretin deme yeri kural olarak iyeridir. cretin denme zaman en
ge ayda bir olmaldr. Ancak hizmet szlemeleri veya toplu i szlemeleri ile deme srsi 1
haftaya kadar indirilebilir. crete ilikin faiz ve zamanam srsi be yldr. Faiz olarak ise
genel borlar hukukunun yasal faizi szkonusudur.
cretin gnnde denmesi: iveren cretin deme gnnden itibaren mcbir sebep dnda 20
gn denmemesi halinde ii igrme borcunu yerine getirmeyebilir. ilerin bu davranlar
kiisel kararlarnn bir gerei olarak yerine getirilmek kaydyla grev saylmaz. ( toplu olsa dahi)
gnnde denmeyen crete en yksek mevduat faizi kadar faiz yrr, bu davran nedeniyle
i akti feshedilmez. Yerlerine baka ii alnamaz.
Asgari cret: bir i szlemesinde szleme zgrl gerei taraflar szlemenin ieriini
kural olarak serbeste belirleyebilirler. Ancak i hukukunda iiyi koruma ve daha st dzeyde
sosyal devlet ilkesi cret taban tespitini gerekli klar. Bu taban asgari crettir. Asgari cretin
belirlenmesi en ge iki ylda bir asgari cret tespit komisyonunca yaplr. Toplant ars
alma bakanl tarafndan yaplr. Komisyonun oluumu be ii, be iveren temsilcisi ve 5
kamu grevlisi eklindedir. Komisyon kararlar resmi gazetede yaymlanarak yrrle girer ve
kesindir. Komisyon kararlar i szlemesiyle alan ve bu kanunun kapsamnda olan veya
olmayan tm iiler iin balaycdr. Asgari cretin belirlenmesinde tek bir iinin mi yoksa ii
ailesinin mi dikkate alnmas gerektii tartmaldr. Uygulamada belirleme tek bir ii iin
yaplr. Tm lke genelinde asgari cret belirlenebilecei gibi blgesel olarak da belirleme
yaplabilir. Ancak lkemizde 70den beri tek bir cret belirlenir. Kararlar idari yarg yoluna
gtrlebilir.
verenin iiyi koruma borcu: bu bor zellikle iverenin ii sal ve i gvenliine ilikin
nlem almasn gerektirir. Kanunun 77 ve devam maddelerinde alnacak ii sal ve i
gvenlii ile ilgili nlemler dzenlenmitir. Ayrntlarda tzklerde dzenlenmitir. inin
urad i kazalar ve meslek hastalklarndan kural olarak SSK sorumludur. verenin
sorumluluu kurumca karlanmayan zararlarn iveren tarafndan karlanmas noktasndadr.
Bu sorumluluk uranlan kazann bir cismani zarar tekil etmesi halinde iiye kar, lm
halinde de destekten yoksun kalma tazminat olarak miraslara kardr. Taraflarn kusuru,
iinin creti, SSKdan gelirin durumu, iinin ya tazminatn hesaplanmasnda gznnde
bulundurulur.
Eit ilem yapma borcu: i kanunu %. Maddesinde i ilikisinde dil, rk, cinsiyet, siyasal
dnce, meshep v.b. nedenlerce ayrm yaplmayacan dzenler. Ayn ekilde iveren esasl
sebepler olmadka ksmi sreli ile tam gn, belirli sreli ile belirsiz sreli ii arasnda da
ayrm yapamaz. ilikisinde ve bu ilikinin sona ermesinde bu hkmlere aykr davranlmas
halinde 4 aya kadar cret tutarnda tazminat talep edebilir. Byle bir davada ispat yk iiye
aittir.
HZMET SZLEMESNN SONA ERMES: gnlk hayatta iten kma:
1.szlemenin bir ihbar vererek sona ermesi ihbarl fesih
2.belli sre haber vermeksizin i akdinin sona ermesi ihbarsz fesih, hakl nedenle fesih

Hizmet szlemesinin sona ermesi szlemenin genel sona erme nedenleri olan taraflarn
anlamas, lm, belirli sreliyse srenin dolmas gibi genel sona erme nedenleriyle olabilir.
Bunlar arasnda belirli srenin bitimi ksmen i kanununda da dzenlenen bir sona eri
biimidir. Szleme, belirli sreye bal olarak yaplsa bile eer i belirli deilse belli bir iin
tamamlanmas gibi bir neden yoksa veya belirli bir olgu sz konusu deilse yeni i kanununda
byle bir szleme belirsiz szleme olarak dikkate alnacaktr.
Eer belirli sreli szleme ayn kii ile esasl bir neden olmadka birden fazla yaplmsa
szleme daha batan itibaren belirsiz sreli olur. Bu son ihtimale zincirleme hizmet
szlemeleri denir.
Szlemelerde, szlemnin sona ermesine bal baz tazminatlar uygulanmaz. Bu konu
zerinde ayrca durulacaktr.
SZLEMENN HBAR SRESi VERLEREK SONA ERMES:
szlemelerinin ihbar sresi verilerek sona erdirilmesi belirsiz sreli szlemeler iin sz
konusudur. Kuarl olarak belirsiz sreli szlemelerin sona ermesinde hem belirli sreli
szlemenin orta yerinde sona ermesi, hem de belirli srenin sona ermesinde bir ihbar verme
zorunluluu yoktur.
Ancak taraflarn belirli sreli szlemenin sona ermesinde (ister orta yerde ister sonunda ) bir
ihbar sresi balamalarna bir hukuki engel yoktur.
knaununun 17. maddesi: iinin, o iyerindeki kdemine gre 4 kademeli bir ihbar sresi
ngrm
6 aya kadar kdemli olanlar iin ::: 2 hafta
6 ayla 1.5 yl arasnda kdemli olanlar ::: 4 hafta
1.5 yl 3 yl arasnda kdemli olanlar ::: 6 hafta
3 yldan fazla kdemli olanlar iin ::: 8 haftalk ihbar sresi ngrmtr.
ngrlen bu ihbar sreleri asgari olup szlemelerle arttrlabilir.
hbar sresine uyarak i akti feshetme ykmll yalnzca iinin feshindede szkonusudur.
Kanun iverene ayrca bir imkan daha tanm: ihbar sresinin cretini pein deyerek ihbar
sresini beklemeksizin ilikiyi sona erdirebilecektir.
Taraflarn ihbar sresine uymayarak akti feshetmeleri kar tarafa ihbat tazminat deme
sorumluluu dourur. (ii de ihbar sresine uymak zorundadr)
hbar tazminatnn hesabnda sadece kk cret deil giydirilmi cret dikkate alnacaktr.
verenin bildirim sresine uyarak yada uymayp ihbar tazminat deyerek akti feshetmesi
iinin kanunun 18 ve devam maddelerindeki i gvencesine ilikin dava ama hakkn
ortadan kaldrmaz.
Kt niyetli fesih: kanun i gvencesine ilikin 18 ve devam maddelerindeki haklarn kapsam
dnda tuttuu bir iinin i akdi iveren tarafndan fesih hakknn ktye kullanlmas eklinde
sona erdirilmise ihbar tazminatndan ayr bir srenin 3 kat tutarnda bir kt niyet tazminat
da dzenlenmitir. ( bu iverenin feshinde sz konusudur. veren kt niyet tazminat talep
edemez.)
GVENCES: (feshin geerli bir nedene dayandrlmas)
akdinin ihbar sresine uyarak veya uymayarak iveren tarafndan feshedilmesinde bir
geerli sebebin bulunmas gerekir. (geerli sebeple hakl sebep ayn ey deildir)
Geerli sebebin ne olduu konusunda kanun ikisi iiye birisi de iyerine veya iletmeye zgn
sebeplerden sz etmi.
Geerli sebep ya iinin yetersizliinden veya davranlarndan kaynaklanabilecei gibi
iletmenin, iyerinin veya iin gereklerinden de kaynaklanabilir.
Kanunda saylan bu geerli sebeplerin somut ierii, yarg itihatlaryla belirlenecek.

Kanun haklarnda i gvencesine ilikin dzenlemelerin uygulanaca kiileri de belitmitir. (i

gvencesinin kapsam) buna gre en az 30 ve daha az ii altran iyerlerinde ve en az 6
aylk kdemi olan iiler i gvencesinin kapsamndadrlar. verenin ayn i kolunda birden
fazla iyeri bulunmas halinde alan ii says bu i yerlerinde alan toplam ii saysna
gre belirlenir. Bunun dnda 6 aylk kdemin hesabnda da iinin ayn iverenin bir veya
deiik iyerlerinde geen sreler toplanarak belirlenir.
Kapsam asndan yukarda belirtilenlerin dnda baz iveren vekilleri de kapsam d
tutulmutur.
iletmenin btnn sevk ve idare eden iveren vekilleri ve yardmclar (yani genel mdr)
iyerinin btnn sevk ve idare eden ve ii alma ve karma yetkisi bulunan iveren
vekilleri de i gvencesinin kapsam dndadr.
Kanun baz hususlarn fesih iin geerli bir sebep saylamayacan aka saymtr. Bunlar
sendika yelii, sendikal faaliyette bulunma, sendika temsilcilii, iveren aleyhine adli veye
idari makamlara bavurma, rk, renk, cinsiyet, hamilelik, siyasi grler, kadn iinin
altrlmas yasak olduu ie iinin gelmemesi, hastalk sresinin 25. maddede balirtilen
bekleme sresi iinde ie gelmemek..
Szlemenin feshinde usul: iveren fesih bildirimini yazl olarak yapmak ve fesih sebebini ak
ve kesin bir ekilde belirtmek zorundadr. Eer fesih iinin davran veya yetersizliine
dayandrlmak isteniyorsa fesihten nce iinin savunmasnn alnmas arttr. Kukusuz olayda
hakl nedenle feshi gerektiren bir durum varsa iverenin bu hakk sakldr.
FESHE KARI YARGI YOLU:
szlemesi feshedilen ii, fesih beyannda sebep gsterilmediinden yada gsterilmise
sebebin geerli olmadn ileri srerek fesih bildiriminden itibaren 1 ay iersinde i
mahkemesinde feshin geersizliine ilikin bir dava aabilir. yerinde var ise toplu i
szlemelerinde bu davann zel hakem yoluyla zlmesi ngrlm olabilir ayrca taraflar
anlaarak da zel hakem kararlatrabilirler. zel hakem artnn anayasaya uygun olup
olmad konusunda ciddi gr ayrlklar vardr.
Davada ispat yk (feshin geerli sebebe dayand) iverene ait. Dava seri muhakemeye gre
2 ay iinde sonulandrlr. Temyiz edilmesi halinde yargtay 1 ay iinde kesin olarak
sonulandrr.
Dava sonunda dava reddedilirse, iverenin feshinin gerli bir sebebe dayand yarg kararyla
sabit olmu olur. Ancak byle bir karar ( eer denmemise) iinin kdem ve ihbar tazminat
kalemine engel deildir. Buna karlk mahkeme feshin gersizliine karar vermise kesinleen
kararn tebliinden itibaren ii 10 gn iersinde iverene bavurarak ie balatlmas talebinde
bulunmak zorundadr. Bu talep karsnda iverende 1 ay iersinde iiyi ie balatmak
zorundadr.
Mahkeme feshin geersizlii kararyla birlikte dava sresine ilikin iinin 4 aylk cretine ve
iveren iiyi ie balatmazsa deyecei tazminata da hkmeder. Bu tazminatn miktar iinin
4 ila 8 aylk creti tutarnda bir paradr. (hakimin takdirine gre) bu tazminata i gvencesi
tazminat denir.
HAKLI NEDENLE FESH: geerli nedenle fesih.
alma koullarnda deiiklik ve szlemenin feshi: bu messese 1435 sayl kanunda
bulunmayan ve 4857 sayl yeni i kanunu ile hukuka girmi bir konudur. kanunu madde
22deki dzenlemeye gre iveren i szlemesi ile veya i szlemesi niteliindeki

dzenlemelerde yada iyeri uygulamas ile oluan alma koullarnda deiiklik yapmak
istediinde durumu iiye duyurmak zorundadr. Bu ekilde iiye duyurulmayan,
duyurulmasna ramen 6 i gn iinde ii tarafndan kabul edilmeyen deiiklikler iiyi
balamaz. Ancak iinin deiiklii kabul etmedii takdirde, iveren deiikliin geerli bir
nedene dayandn ya da feshin baka bir geerli nedenin bulunduunu yazl olarak
aklayarak i szlemesini feshedebilir. Bu durumda dahi iinin kanunun i gvenine ilikin
17-21 maddelerine dayanma hakk sakldr.
Belirli sreli bir i szlemesinde, ii szlemenin sresi bitmeden nce i akdini feshederse
(hakl neden olmadan) ya da belirsiz sreli bir szleme ile alan ii ihbar sresine
uymakszn i akdini feshetmise bu iki durumdaki ii baka bir iverenin yannda ie girerse
i szlemesi yaparsa yani iveren de aadaki artlarn bulunmas halinde ii ile birlikte
nceki i verene kar mteselsilen sorumludur.
Yeni iverenin mteselsilen sorumlu olabilmesi iin iinin bu davranna yeni iveren sebep
olmusa ya da yeni iveren durumu rendii halde onu altrmaya devam ediyorsa onun da
mteselsilen sorumluluu doar.
Bu sorumluluun ierii nedir? Uyulmaya n ihbar sresi ile ihbar tazminat
Hakl nedenle i akdinin derhal feshi: hakl nedenle fesih ile feshi ihbar yolu fesih u
noktalarda ayrlr
1.hakl nedenle fesihden szedebilmek iin kanunda saylan hakl nedenlerden birinin
bulunmas gerekir. Feshi ihbar yolu ile fesihte bir ihbar nedeni bulunmas art deil. Buna
karlk yeni dzenlemede geerli bir sebebin bulunmas gerekir.
2.feshi ihbar yolu ile szlemeyi sona erdirme sadece belirsiz sreli szlemeler iin sz
konusu olduu halde, hakl nedenle fesih hem belirli hem belirsiz sreli szlemeler iin sz
konudur.
3.feshi ihbar yolu ile fesihte szlemenin sona ermesi kural olarak ihbar sresinin
dolmasnabaldr. Hakl nedenle fesihte szlemenin fesih beyannn kar tarafa ulamas ile
sona erer. hbar sresi yokki ihbar tazminat olsun. Feshi ihbarda sreye uyulmad diye ihbar
tazminat ngrlebilir.
Szlemenin hakl nedenle ii tarafndan feshi: (i kanunu madde 24)
1.salk sebepleri
i szlemesinin konusu olan iin yaplmas iinin sal ve yaay iin tehlikeli olursa
iinin srekli grt iveren veya baka bir iinin bulac hastala tutulmu olmas
2.ahlak ve iyiniyet kurallarna uymayan davranlar i veren i szlemesinin yaplmas
srasnda szlemenin esasl noktalarndan biri hakknda
iiyi yanltmsa
ii ve ailesine kar eref ve namusa dokunacak davran ve szlerin szlemede bulunmas
cinsel tacizde bulunmas
iinin dier ii veya 3. kiiler tarafndan iverenin gerekli nlemi almamas
iinin cretinin denmemesi
iveren veya iveren vekilinin ii veya ailesine kar bir su ilemesi eref ve haysiyetine
dokunacak isnadlarda bulunmas
3.iinin alt iyerinde iin durmasn gerektirecek (1 haftadan fazlasreyle) zorlayc
sebebin bulunmas. iye 1 hafta sre ile yarm cret denir.
Yukardaki ii iin hakl neden oluturan hallerden biri gerekleirse ii isterse i szlemesini
hakl nedenle feshedebilir. Bu nedenle iinin kdem tazminat doar.

Szlemenin hakl nedenle iveren tarafndan feshi: (i kanunu madde 25)

1. salk sebepleri:
iinin kendi kastndan derli toplu olmayan yaamasndan ardarda 3 i gn veya 1 ayda
toplam 5 i gn ie gelmemesi
iinin tutulduu hastaln tedavi edilmeyecek nitelikte olduunu ve almasnda saknca
olduunun salk kurulunca saptanmas
iinin kaza, hastalk, doum, gebelik gibi nedenlerle ie gelmemesi
sala dayanan devamszln iverene hakl nedenle fesih dourabilmesi iin hastala
dayanan devamszln belli bir sreye ulamas gerekir. Bu sre iinin o iyerindeki kdemine
gre belirlenecek feshi ihbar sresine (8 gn) eklenerek 6 haftalk srenin toplam eer
sala dayanan devamszlk baka nedene deilde gebelik doum gibi nedene dayanyorsa 16
haftalk sreninde ayrca eklenmesi gerekir.
16 haftalk srenin eklenmesi: feshi ihbar sresi + 6 hafta + 16 hafta
2. ahlak ve iyiniyet kurallarna uymayan davranlar:
ahlak ve iyiniyet kurallarna uymayan davranlar madde 25/2 iverenin i akdini
feshettiinde tazminat demek zorunda olmad tek haldir.
inin iveren veya aile yesine kar eref ve haysiyetine dokunacak sz ve davranlarda
bulunmas
Cinsel tacizde bulunmas
inin iverene veya aile yelerinden birisine satamas
verenin gvenini ktye kullanmas, dorulua uymamas
yerinde 7 gnden fazla hapis gerektiren su ilemesi
Mazeretsiz ve izinsiz ie gelmeme, ardarda 2 i gn, bir ayda 2 defa resmi tatil gnnden
sonra gelmeme, veya 1 ayda toplam 3 i gn ardarda olmas gerekli deil, ie gelmeme hakl
nedenle fesih sebebidir. inin yapmakla devli olduu grevleri kendisine hatrlatld halde
yapmamakta srar etmesi
inin iyerinde iverene ait hammadde, mamul, makinaya 30 gnlk cretiyle
denmeyecek miktarda zarar vermesi, bu zararn kendi istei veya savsaklama nedeniyle
olmas.
3. zorlayc nedenler:
iiyi iyerinde 1 hafta almaktan alkoyma, bir sebep varsa iveren de i akdini
feshedebilir. (yeni kanuna gre)
iinin gzaltna alnmas veya tutuklanmas halinde devamszlnn 17. madedeki bildirim
srelerini am olmas halinde iveren feshedebilir.
verenin hakl nedenle i akdini feshetmesi halinde de ii hakl nedenin bulunmad gibi
feshin geerli bir nedene dayanmad iddiasyla kanunun 18 ve 21. maddelerine dayanan i
gvencesi davas aabilir.
Hakl nedenle fesih hakkn kullanma sresi: kanunun 24 ve 25. maddesinde belirtilen
nedenlerden ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan davranlar nedeniyle fesih yaplacak ise
kanun fesih hakkn bir hak drc sreye balamtr. Feshe yetkili olan fesih nedenini
renmesinden itibaren 6 i gn iinde akdi feshetmeli. Ayrca hakl neden (ahlak ve iyiniyet
iin) tekil eden olayn vuku bulmasndan itibaren de en ge 1 yl iinde bu feshin yaplmas
gerekir.
Hakl neden tekil eden olaydan ii bir kar salam ise 1 yllk sre uygulanmaz. Hakl
nedenle fesih yetkisi (iverenin yetkisi) i yerinde toplu i szlemesi varsa ou kez
oluturulan disiplin kurulu karar ile uygulamaya koyulur.
Eer i akdini fesih yetkisi, disiplin kuruluna braklm ise yargtay hakl nedenle fesih yetkisini
artk iverenin kullanamayaca grndedir. Aksi takdirde haksz bir fesih olur.
Disiplin kuruluna olay 6 i gn iinde intikal ettirilmelidir. Disiplin kurulunun karar verme

sresine 6 i gnlk sre ilemez, kararlar yoluyla olacaktr.

Toplu i szlemesinde disiplin kurulu bir karar organ deil bir soruturma organ olarak
dzenlenmise disiplin kurulu kararndan itibaren 6 i gn iinde yerine getirilmitir.
Yeni i arama izni:
i akdi bildirim srelerine uyarak iveren tarafndan feshedebiliyorsa iveren iiye yeni i
bulmas iin gnde 2 saat i arama izni vermek zorundadr. i bu sreleri birletirerek toplu
olarak kullanabilir. Toplu kullanma da ihbar sresinin sonuna denk getirilmlidir. arama
sresince, iinin cretinden kesinti yaplmaz.
Toplu ii karma:
iveren ekonomik, teknolojik, yapsal vb. Gereklerle toplu ii karma ihtiyac duyabilir. Byle
bir durumda bunu en az 30 gn nce blge alma mdrlnei trkiye i kurumuna varsa
sendika temsilcilerine bildirmek zorundadr. Toplu i karmadan sz edebilmek iin kartlacak
ii saysnn
20-100 olan i yerlerinde en az 10 ii,
101-300 ii altran iyerlerinde ii saysnn %10,
301den fazla ii altran iyerlerinde ise en az 30 iinin kartlmas gerekir.
Bu saynn bir aylk bir sre iersinde gereklemesi halinde de toplu i karma var saylr.
Toplu karma yaplacak durumlarda iverenin konuyu sendika temsilcileri ile(varsa) grmesi
ve toplu karmann olumsuz etkilerini en aza indirmesi konularnn grlerek karara
balanmas gerekir.
Fesih bildirileri iverenin toplu karma istemini blge mdrlne bildirmesinden 30 gn
sonra hkm dourur. veren toplu i karma uygulamasn kanunun i gvencesine ilikin
18-21 maddelerinin uygulanmasn engellemek maksadyla kullanamaz. Aksi halde toplu
karmaya muhatap olan iilerde i gvencesi davas aabilir.
yeri tmyle kapatlyorsa blge mdrl veya i kurumuna bildirmek ve iyerinde de ilan
etmek zorundadr.
HZMET AKTNN FESHNN SONULARI:
Belirli sreli i szlemesinin sona ermesinin sonular:
Belirli sreli hizmet szlemesi sre dolduu iin sona ermise taraflarn hibir tazminat
ykmll ve talep hakk yoktur. Kukusuz bu sonucun doabilmesi iin belirli sreli
szlemenin geerli olmas, zincirleme bir nitelik nedeniyle belirsize dnmemi olmas
gerekir.
Belirli sreli szlemenin orta yerde(sre dolmadan) sona ermesine gelince; fesih ii
tarafndan hakl nedenle yaplmsa kdem tazminat hakk doar. veren tarafndan yaplm
ise -hakl nedenle fesih ahlak ve iyiniyet kurallarna uymayan davranlar iin- hakl neden
dnda feshedilmise iinin kdem tazminat hakk doar. (yani salk iin vs.) belirli sreli
szlemelerde szlemnin sre dolmadan ve bir hakl neden olmadan iveren tarafndan
feshedilmesi halinde ii Bk madde 325e dayanarak bakiye srenin creti tutarnda bir
tazminat talep edebilir. Byle bir davada mahkeme iinin bakiye srede kazand veya
kazanmaktan kasten kand miktarlar tazminattan der. Belirli sreli szlemede taraflar
ou kez szlemenin sre dolmadan ve bir hakl neden olmadan feshinde 1 cezai art
ngrlebilir. Yergtay belirli sreli hizmet szlemesindeki cezai artn tek yanl (sadece
iveren lehine) ngrlm olmas halinde bunu geersiz kabul eder. Yksek mahkeme bu
itihada bir istisna getirmekte, iveren iin ngrlen tek yanl cezai art iiye yaplm bir
masraf nedeniyle ngrlmse bunu geerli kabul edebilir.
Belirsiz sreli szlemenin sona ermesinin sonular:
belirsiz sreli szlemenin sona ermesinde ihbar sresine uyulmadan yaplm bir fesih iiye

ihbar tazminat hakk verir. Bu szleme iveren tarafndan ahlak ve iyiniyet kurallar dnda
feshedilmise iiye kdem tazminat hakk doar. te yandan belirsiz sreli i szlemesinin
feshi geerli bir nedene dayanmamsa feshin geersizlii ve buna bal tazminatlar talep
edebilir.