Merkezi Eilim (Ylma)

lleri
Mod (tepe deer)
Medyan (ortanca)
Aritmetik Ortalama

Mod (tepe deer)

Frekans en byk olan puana denir.
En ok tekrar edilen lme sonucuna denir
rnek:
60,72,82,72,61,81,72
Mod: 72'dir.

MOD (TEPE DEER)

Bir seride en ok tekrarlanan deere "Mod" denir.
rnek: 10 rencinin arlklarndan oluan seride mod;
72 80 58 60 65 75 51 59 60 60
Mod:60 kg'dr. 60 deeri en fazla tekrarlanandr.
Grld gibi 3 tane 60 vardr. Bu tr serilere tek modlu seri denir.

rnek: 3 8 15 20 12 15 12 9 17
Mo1 12
Mo2 15
Grld gibi bu seride 2 tane 12 ve 2 tane de 15 deeri vardr.
Bunlardan birine birinci mod, dierine ise ikinci mod deeri denir. Bu tr
serilere ise ok modlu seri denir.

TEPE DEERNN ZELLKLER

AVANTAJLARI

1. Hesaplanmas ve anlalmas kolaydr

2. Dalmdaki ar deerlerden
etkilenmez

SAKINCA
LARI

1 Baz

dallarda

tepe

deeri

bulunmayabilir, bazlarnda da birden

fazla tepe deeri bulunabilir. ki tepe
deeri bulunan dallara bimodal
dal ad verilir.

2 Tepe deeri aritmetik ilemler iin

elverili deildir.

Medyan (ortanca)
Byklk srasna gre dizilmi puanlar
dizisinin tam ortasna den puandr.

n1 'inci puan
2
rnek: 95,88,73,67,59,46,35,26,23
Medyan: 59

Puanlarn says ift ise:

n n
ile 1'inci deerin ortalamas alnr
2
2
rnek:
95,88,73,67,59,46,35,26,23,12

Medyan: 52.5

1. Veriler byklk srasna dizilir.

2. Veri says tek ise, n+1/2 sra numaral
deer ortanca olarak alnr.
15

18

21

24

28

3. Veri says ift ise n/2 sra numaral deer

ile bir sonraki deerin aritmetik ortalamas
ortanca olarak kabul edilir.
15

18

21

(21+24) / 2 = 22.5

24

28

32

ORTANCANIN ZELLKLER

AVANTAJLARI

1. Hesaplanmas ve anlalmas kolaydr

2. Her dalmda bir tane ortanca vardr.
3. Dalmdaki ar deerlerden etkilenmez

Aritmetik Ortalama
Puan toplamlarnn veri saysna blmdr.
X

rnek: 95,88,73,67,59,46,35,26,23
Ortalama: 56.88

ARTMETK ORTALAMA
Gzlenen deerlerin tm toplanarak
gzlem saysna blndnde elde edilen
deere aritmetik ortalama denir.

ARTMETK ORTALAMANIN
ZELLKLER
AVANTAJLARI
1. Hesaplanmas ve anlalmas kolaydr.
2. Her dalmda

bir

tane

ortalama vardr.

3. Aritmetik ilemler iin elverilidir.

aritmetik

SAKINCALARI
1. Dalmdaki ar deerlerden ileri derecede
etkilenir.
Dalmdaki

ar

deerler

aritmetik

ortalamay kendilerine doru kaydrrlar.

Bu etkilenme ar deerlerin arlk ls ile
doru, dalmdaki veri saysyla ters
orantldr.
Ters yndeki
etkisini azaltr.

ar

deerler

birbirlerinin

Dalm (Deiim, Yaylma)

lleri
Yaylma lleri: Verilerin ylma gsterdikleri
noktadan ne kadar uzakta olduklarn, yani: merkeze
ylma lsne gre ne kadar daldklarn belirler

Ranj (dizi genilii)

Standart sapma

Ranj (dizi genilii)

Bir veri grubunda en yksek puan ile, en
dk puan arasndaki farktr.
Puanlarn sralanm olmas gerekmez
Grubun homojen ya da heterojen bir
dalm gsterdii hakknda bilgi verir
rnek: 78,89,56,36,48,92,59,60
Ranj: 92-36=56

Standart Sapma
Bir veri grubunda verilerin aritmetik ortalamadan ne
kadar uzaklatnn lsdr.
Puanlarn ortalamadan olan farklarnn, kareleri
toplamnn ortalamasnn, karekkne eittir.

(X X )

n1

rnek: 78,89,56,36,48,92,59,60
S=19.8

STANDART SAPMA NEDR?

Standart sapma kavramn daha iyi anlayabilmek iin

ncelikle aritmetik ortalama kavram zerinde durulmaldr.

Aritmetik ortalama; dalmn orta noktasn gsteren ve
dalm temsil eden bir ldr.
Ancak aritmetik ortalama dalmn yaygnl hakknda bilgi
veremez.
Aritmetik ortalamalar ayn olan iki dalm ayn yaygnlkta
olmayabilir.
rnein; 10,22,34 deerlerini alan 3 kiilik bir dalmda
aritmetik ortalama 66/3=22'dir.21,23,22 deerlerini alan
baka bir 3 kiilik dalmda aritmetik ortalama yine
66/3=22'dir.

 ki dalmn aritmetik ortalamas 22 olduu halde birinci

dalmda deerler (1 ve 3'nc deerler) aritmetik

ortalamadan ok uzakta iken ikinci dalmdaki deerler
ortalamaya ok yakndr.
Bir dalmda deerler aritmetik ortalamadan uzaklatka
dalmn yaygnl artar.
Dalmn yaygnln gsteren llerin en nemlisi
STANDART SAPMA'dr.
Standart sapma dalmdaki her bir deerin ortalamaya gre
ne uzaklkta olduunu, dier bir deyile dalmn ne
yaygnlkta olduunu gsteren bir ldr.
Standart sapma bydke dalm yaygnlar.

 Genel olarak, standart sapmann kk olmas;

ortalamadan sapmalarn ve riskin az olduunun,

byk olmas ise; ortalamadan sapmalarn, riskin
ok olduunun ve oynakln gstergesidir.

SS : Standart sapma
Xi : i'nci lm deeri
: n sayda lmn ortalamas
n : lm says

VARYASYON KATSAYISI
(DEM KATSAYISI)

Standart sapma dalmn yaygnln gsteren

bir ldr.
Ancak standart sapma ile dalm hakknda ok
fazla bir ey sylemek olanakszdr.
rnein; bir dalmn standart sapmas 6 ise bu
deer byk mdr, yoksa kk mdr?

 Bir karar verebilmek iin

VARYASYON
KATSAYISINI hesaplamak gerekir.
Varyasyon katsays; standart sapmann
ortalamaya gre yzde kalk bir deiim
gsterdiini belirtir.
S
V = --------- x 100
X

rnek : Ortalamas 31.7 ve standart

sapmas 8.37
olan bir dalmn varyasyon katsays,
V = (8.37 / 31.7) x 100
= % 26.4
Bu dalmdaki deerler ortalamaya gre
%26.4'lk bir deiim gstermektedir.