EERNA BOLEST

Diabetes mellitus

Uvod

eerna bolest je najei metaboliki poremeaj i sigurno je jedna od najeih

endokrinolokih bolesti savremenog naina ivljenja .Osnovna karakteristika
dijabetesa je nereguliran eer u krvi. Bolest je hroninog toka .eerna bolest je
neizljeiva i traje do kraja ivota svakog oboljelog .
U svom toku ima progredijentan karakter , praen stvaranjem nepovratnih promjena
na organima ili organskim sistemima bolesnika .Najee je zahvaen vaskularni i
nervni sistem , periferni organi, zatim bubrezi i retina (mrenjaa oka).
Diabetes mellitus je problem svakog drutva .U njegovom rjeavanju pored
bolesnika i zdravstvenih radnika , mora uestvovati i cijela drutvena zajednica
.Lijeenje je skupo i doivotno .Zbog dugotrajnosti lijeenja i mnotva komplikacija ,
kod oboljelih je smanjena ivotna i radna sposobnost .
Historijat
Prvi pisani dokument o ovoj bolesti potjee iz Egipta (Ebersov papirus,oko 1550
godine p.n.e.).U historiji se eerna bolest spominje na vie naina i to kao :
Bolest gdje bubrezi izluuju mnogo mokrae (Aretej).Bolest ei (Indijski lijenik
ang-ong King)Bolest gdje oboljeli imaju uestale gnojne infekcije koe (Indijski
lijenik Suruta).U XI vijeku Ibn Sina je prvi opisao dijabetinu gangrenu .
M.Dobson 1776. godine otkriva da je slatka tvar u mokrai dijabetiara eer .
Claude Bernard
u XIX vijeku dokazuje da je kod dijabetiara poveana
koncentracija glukoze u krvi zbog ega se pojavljuje i u mokrai .
1850.god. Fehling otkriva kvantitativnu metodu odreivanja eera u krvi .
Prout opisuje prvu dijabetiku komu a Kussmaul 1874.god. opisuje poseban tip
disanja u dijabetinoj komi .
Krajem XIX vijeka Minkowski i von Mering opisuju znaaj guterae kod dijabetiara
. Oni su izvadili guterau i prvi dobili klasini dijabetes eksperimentalno .
Langerhans 1867. prvi opisuje otoie u guterai iju endokrinu funkciju opisuje
Laguesse 1893 .
Sharpey-Schafer 1916. Izraavaju uvjerenje da Langerhansovi otoii izluuju neku
materiju koja regulira metabolizam ugljenih hidrata .Taj hipotetiki hormon je
nazvan Insulinom .
Lane opisuje dvije vrste elija u Langerhansovim otoiima i to , alfa i beta elije .

Banting i Best su u Torontu 1921. otkrili da se hormon stvara u beta elijama

Langerhansovih otoia .
Collip usavrava preiavanje i koncentraciju insulina 1922. te insulin se prvi put
daje oboljelim od eerne bolesti to dovodi do izrazitog klinikog poboljanja .
Janbon
sa
saradnicima
1942.godine otkriva
hipoglikemijski
uinak
sulfonamida(spojevi iz reda sulfanil uree).
1957. Pomeranze i Krall uvode u terapiju dijabetesa bigvanide .
1955. Sanger objanjava sastav insulina .
1957. Otkriven drugi hormon guterae - glukagon .
1963. Uspijeva prva sinteza insulina .

Epidemiologija

eerna bolest je jedan od najeih metabolikih poremeaja u ljudskoj populaciji .

Uestalost ovog poremeaja je razliita u pojedinim populacijskim skupinama to
se moe vidjeti na dijagramu 1.

40%

35%

Otok Nauru

35%
30%
25%

ile(Mapuche)

20%
15%
7,70%
6%

10%
5%

Malta

0,50%

0%
1

Bijelci (Zapad)

Na
mikronezijskom otoku Nauru
boluje 35% stanovnika od dijabetesa. U
ileu ,indijansko
pleme
Mapuche
boluje 0,5 % stanovnika. Uestalost na
Malti
7,7 % .Veina zemalja sa
bjelakim stanovnitvom ima uestalost
2-6 % od obolijevanja od dijabetesa .
.

Smjernice iz programa Svjetske zdravstvene organizacije i meunarodne dijabetike

federacije.
Dva su osnovna oblika eerne bolesti: insulin ovisni oblik eerne bolesti (IDDM ili tip
1) i inzulin. neovisan oblik eerne bolesti (NIDDM ili tip 2). Tip 2 eerne bolesti je
mnogo ei i ini oko 90% svih sluajeva eerne bolesti u svijetu.
eerna bolest je etvrti uzrok smrtnosti u svijetu
Danas u svijetu ima oko 135 miliona osoba sa eernom boleu s poveanjem na 300
miliona za 25 godina. Poveanje e rasti po stopi od 45% u razvijenim zemljama i 200%
u zemljama u razvoju.
Veina novootkrivenih sluajeva bit e tip 2, a najvie od toga u Kini, Indiji i Africi.
Od 1985. god. broj sluajeva eerne bolesti u svijetu se utrostruio.
Stanovnitvo u mnogim zemljama postaje starije. eerna bolest se ee javlja meu
starijim stanovnitvom te se i na taj nain poveava broj osoba sa eernom boleu.
75% eeraa umire od bolesti srca i krvnih ila. eerni bolesnici imaju 2-5 puta vei
rizik od kardiovaskularnih oboljenja u odnosu na drugu populaciju.
eerna bolest je najei uzrok amputacije potkoljenica.
eerna bolest je vodei uzrok sljepoe i poremeaja vida meu odraslim stanovnitvom
, ekonomski razvijenog drutva.
Uznapredovale komplikacije eerne bolesti (sljepoa, otkazivanje bubrega, zatajivanje
cirkulacije, srane potekoe, polineuropatije itd) zahtijevaju veliko angairanje
medicinske pomoi i njege. Trokovi lijeenja eerne bolesti odnose oko 10 %
budeta za zdravstvo.
25% drava svijeta nema u svojim nacionalnim planovima zdravstva posebno planiranu
zatitu i medicinsku pomo , za osobe oboljele od eerne bolesti..
Rizik obolijevanja od dijabetesa insulinoovisnog tipa mnogo je manji od dijabetesa
insulinoneovisnog tipa (1:10 do 1,5:10).

Broj obolijevanja od insulinoovisnog tipa se izraava na 100 000 stanovnika.Primjetan

je porast obolijevanja u skandinavskim zemljama 2-35/100 000,dok je u Japanu 12/100 000 oboljelih .U Norvekoj Poljskoj ,Austriji ,Maarskoj porast obolijevanja
ima karakter epidemije .U Hrvatskoj iznosi 6/100 000.U naoj zemlji nema novih
podataka ,dok je 1992 incidencija obolijevanja iznosila 7/100 000.
Rizine populacijske skupine za obolijevanje od dijabetes melitusa :
a.Osobe koje imaju pozitivnu porodinu anamnezu (u porodici ima oboljelih od
dijabetesa).
b.Gojazne osobe
c.Osobe preko 65 godina ivota .
d.Osobe sa visokim krvnim tlakom
e.Osobe sa povienim masnoama u krvi .
f.ene koje su raale djecu sa tjelesnom teinom veom od 4500g.
S obzirom na produeni ivotni vijek stanovnitva, ,novo stvorene civilizacijske
navike te sklonou mlade populacije nepravilnoj prehrani ( brza hrana,suhomesnati
proizvodi , sintetske prehrambene artikle ,malo fizike aktivnosti i sl) , moemo
oekivati u narednom periodu porast obolijevanja od dijabetes melitusa kao i
porast komplikacija koje ova bolest u duem vremenskom razdoblju izaziva , to
moe imati nesaglediv zdravstvene,socijalne i ekonomske posljedice kada je u
pitanju zdravlje stanovnika nae opine .

Etiologija i patogeneza

Etiologija eerne bolesti jo nije u potpunosti razjanjena . Naziv eerna bolest

oznaava bolest sa trajnim poveanjem eera ili glukoze u krvi .Kada je eer u
krvi preko 10 mmol/l pojavljuje se u mokrai.
Glukoza je prosti eer nastao razlaganjem ugljikohidrata u probavnom traktu prije
nego to prodre u krv .. Ona je glavni izvor energije u svakoj eliji. Glukoza se
prenosi putem krvi po cijelom organizmu. Organizam stvara zalihe eera u jetri i
miiima., u obliku glikogena Jetra takoe stvara eer iz bjelanevina (napr.
mesa). To omoguuje snabdjevanje elija glukozom i u vrijeme gladovanja
.Koncentraciju glukoze u krvi ,njen ulazak u eliju regulira inzulin .Inzulin je
hormon koji lue beta elije u endokrinom dijelu guterae .Kada beta elije lue
nedovoljno inzulina dolazi do porasta glukoze u krvi i pojave eerne bolesti .Kod
pojaanog luenja inzulina dolazi do smanjivanja koncentracije glukoze u krvi i do
pojave gladi.
Porast inzulina u mozgu dovodi do gubitka osjeaja gladi .
U nastanku eerne bolesti sudjeluju mnogobrojni faktori:
Autoimuni procesi protiv insulina , protiv beta elija dovode do smanjivanja koliine
inzulina u krvi to opet dovodi do porasta glukoze u krvi i razvoja eerne bolesti
.
Smanjena osjetljivost receptora za inzulin dovodi do smanjivanja obima vezivanja
inzulina za receptore , to ima za posljedicu smanjen ulaz glukoze u unutranjost
elije ,a porast glukoze u krvi ) .
Sinteza inzulina de novo (glukokortikoidi uveavaju sadraj inzulina sintezom de
novo)
Mutacijski procesi na receptorima za inzulin onemoguavaju djelovanje inzulina .

Rezistencija na inzulin se karakterizira kao prereceptorska (abnormalni inzulin ili

inzulinska antitijela),receptorska (smanjen broj receptora ili oslabljeno vezivanje
inzulina) ili postreceptorska (abnormalni prijenos signala ,nemogunost aktiviranja
receptora tirozinkinaze)
Sekrecija interleukina (interleukin u interakciji sa drugim leukinima pokazuje
toksinost na beta elije ,to opet dovodi do smanjenja luenja inzulina )
T limfociti (toksini limfociti za beta elije)
I drugi inioci dolje navedeni mogu dovesti do pojave eerne bolesti.
Uzroci nastanka eerne bolesti .
-promjena genetske
strukture(HLA antigen
odgovoran za diabetes
typus I )

Nasljee

Diabetes mellitus

Autoimuni
proces

Vanjski
faktori

-etioloki faktori koji

stvaraju uslove za
pokretanje procesa koji
vode destrukciji beta
elija ili promjeni
njihove funkcije.

Klasifikacija

-nain ivljenja
-ishrana(gojaznost)
-tjelesna aktivnost
-tjelesna
inaktivnost
-deficit proteina u
ishrani
-toksini koji
djeluju na
guterau.
-virusne infekcije
-bakterijske
infekcije
-stres
-alkoholizam

U junu 1997. Internacionalni ekspertni komitet usvojio je novu klasifikaciju dijabetes

melitusa .
Novi klasifikacijski sistem podrazumjeva 4 tipa dijabetesa :
tip-1.(ranije tip I ili IDDM ili juvenilni dijabetes .
tip-2 (ranije tip II ili NIDDM,tip II ili dijabetes sa poetkom kod odsralih osoba).
drugi specifini tipovi
gestacijski dijabetes
U novom sistemu klasifikacije koriste se arapske brojke da bi se izbjegla zabuna ,
izmeu rimskog broja II i broja 11 .
Klasifikacija eerne bolesti

Diabetes melitus
(eerna bolest)

Poznati uzroci
sekundarnog dijabetesa

Bez poznatih uzroka sekundarnog dijabetesa

Markeri Tip 1.(cp,inzulin,dob,simptomi, i dr)

--

Drugi specifini tipovi

bolesti
4

5
Tip 1

Tip 2

Tip-1 (prije tip I ,IDDM ili juvenilni dijabetes ) karakterizira destrukcija beta
elija,prouzroena autoimunim procesom .koji obino dovodi do apsolutnog
smanjenja sinteze inzulina .Poetak je obino akutan i razvija se u toku nekoliko
dana ili sedmica .
U preko 95% osoba sa dijabetesom tipa-1 , bolest se razvije prije 25 godine ivota ,
s jednakom uestalou kod osoba oba pola .Najee je obuhvaena mlada
populacija ljudi .
esto postoji uz
familijarnu
prisutnost dijabetesa tipa-1 , glutenska
enteropatija(celijakija) ili drugi endokrini poremeaji .Veina osoba s ovim
oboljenjem ima imunoloki izazvan oblik dijabetesa tip-1 sa antitijelima na beta
elije .Ove osobe imaju esto i druge autoimune poremeaje kao Haimotov
tireoiditis,Adisonovu bolest ,vitiligo,pernicioznu anemiju .Neke osobe nemaju
antitijela te pripadaju posebnoj skupni u okviru ove grupe tzv. idiopatskom
dijabetesu tipa 1.
Tip-2 dijabetes melitus (prije oznaen kao NIDDM ,tip II ili dijabetes sa poetkom kod
odraslih osoba) , karakterizira rezistencija na inzulin u perifernim tkivima kao i
defekt sekrecije inzulina od strane beta elija.Ovo je najea forma dijabetesa i
vrsto je povezana sa familijarnom historijom dijabetesa ,starijom dobi ,gojaznou i
manjkom tjelesne aktivnosti ). ea je u ena , posebno u ena sa ranijim
gestacijskim dijabetesom ; u crnaca i junoamerikanaca i indijanaca .Inzulinska
rezistencija i hiperinzulinemija dovode do oteenja tolerancije na
glukozu
.Oteene beta elije se iscrpljuju , dovode do intolerancije na glukozu i
hiperglikemije .Etiologija dijabetesa tip 2 je multifaktorijalna i vjerovatno genetiki
bazirana ,ali takoer ima jaku vezu sa ivotnim navikama pacijenta (vanjski faktori)
.
Tip dijabetesa sa razliitim poznatim etiolokim uzronicima svrstan je u skupinu
drugi specifini tipovi . Ta skupina obuhvaa :
a.Osobe s genetskim defektom funkcije beta elija .To je oblik dijabetesa kod odraslih
koji poinje u ranoj dobi .
b.Osobe sa defektom u aktivnosti inzulina
c.Osobe sa oboljenjem endokrinog dijela guterae(pancreatitis il i cistina fibroza sl.)
d.Osobe sa oteenom funkcijom guterae koja je vezi sa drugim poremeajima
endokrinih lijezda (npr. Akromegalija-hipofiza ,Kuingov sindrom-nadbubrena
lijezda i dr.)
e.Osobe sa oteenom funkcijom guterae izazvanom lijekovima ,hemikalijama ili
infekcijom .
Gestacijski diabetes mellitus
Kod ovog oblika dijabetesa , za vrijeme trudnoe poviena je vrijednost glukoze u
krvi , dok se nakon poroda vrijednost glukoze u krvi normalizira .Ako poviene
vrijednosti glukoze poslije poroda i dalje ostaju , tada govorimo o dijabetes melitusu .
Pojava gestacijskog dijabetesa melitusa svrstava trudnice u rizinu populacijsku
skupinu za pojavu dijabetes melitusa .
Razlike izmeu tipa-1 i tipa-2 eerne bolesti
Tip-1
-naginje pojavi ketoacidoze
-inzulin je nuan u terapiji

Tip-2
-stanje ketoacidoze rijetko
-inzulin nije nuan u terapiji

-uglavnom poinje akutno

-u poetku bolesti ,esto gubitak tjelesne
teine
-U pravilu se javlja kod mladih osoba,ali je
pojava mogua u svim ivotnim dobima
-povezanost sa pojedinim alelima HLA
sistema
-postoje
protutijela
na
elije
Langerhansovih otoia (beta elije)
-porodina anamneza pozitivna u 10%
sluajeva
-50% se javlja u jednojajanih blizanaca

-poinje polagano
-obino gojazni ili normalne tjelesne
teine,obino bez spontanog gubitka
-u pravilu se pojavljuje nakon 50 godina
ivota
-nema povezanosti sa HLA
-ne
postioje
antitijela
na elije
Langerhansovih otoia
-porodina anamneza pozitivna u 30%
sluajeva
-gotovo 10% se javlja u jednojajanih
blizanaca

Ispoljavanje bolesti
Poremeaji koji karakteriziraju jasno ispoljenu eernu bolest su tipini i opte
poznati :
Najee tegobe koje takve osobe imaju ,po pravilu jesu ove :
-pojaano mokrenje
-e
-mravljenje praeno malaksalou
-pojaan osjeaj gladi
Manje tipine tegobe koje se javljaju sa eernom boleu:
-kone infekcije(ir na koi)
-pojava svraba na polnim organima
-trnjenje ruku i nogu
-bolne smetnje du ivaca(iijas)
-smetnje vida
-smetnje potencije(mukarci)
-poremeaji menstruacije itd.
Uzroci tegoba
Sve gore navedene tegobe su posljedica nedostatka insulina .Nedostatak insulina ne
mora biti potpun da bi se bolest ispoljila .Usljed nedostatka insulina ,glukoza u krvi
se povisi i kada koliina glukoze u krvi dostigne odreeni stepen;ona poinje da se
putem bubrega izluuje mokraom .Kako nivo glukoze u krvi postaje sve vei ,ona
se sve vie izluuje mokraom te sve vie za sobom povlai vodu .Takve osobe
mokre sve vie i danju i nou .Pojaano mokrenje nou sve vie pada u oi jer remeti
san i odmor . Usljed gubitka vode bolesnici sve vie eaju . Bolesnici mogu da
mokre i do 5-6 i vie litara mokrae za 24h .Bolesnici zbog toga i piju , 5-6 l
tenosti u toku dana i noi .e se pojaava ukoliko bolesnici umjesto tenosti
uzimaju alkohol , koji je po svojoj prirodi eer ,a koji opet povisuje razinu eera u
krvi .U sutini ,elije su opkoljene eerom ali nisu u mogunosti da koriste eer
jer nema dovoljno prijeko potrebnog inzulina .Zbog toga organizam nadomjeta
eer razgradnjom masti .Posljedica toga je mravljenje i malaksalost .Ukoliko ove
pojave traju due vrijeme ,osjeaj gladi se zamjenjuje nedostatkom apetita zbog
ega dolazi do nakupljanja tetnih materija u poremeenu organizmu ,pa to jo
vie doprinosi mravljenju i malaksalosti .
U djece i mlaih osoba ove tegobe , tipine za dijabetes melitus su znatno izraenije
nego u odraslih osoba , te se dijagnoza mnogo ranije postavlja .
Rane faze razvoja bolesti
Prije nego to se jave prvi znaci koji ukazuju na eernu bolest ,posebno u odraslih
, obino proe vie decenija .Razvoj eerne bolesti treba shvatiti kao dinamiki

proces koji je individualan kod svakog bolesnika , ponaosob .U stvari , pojavu prvih
znakova vezanih za pojavu eerne bolesti , treba shvatiti kao zavrnu fazu u
razvoju bolesti .eerna bolest postoji od momenta zaea , pa sve dok se ne jave
prvi znakovi bolesti koji pokazuju da je ona tu .
Svaka osoba koja je dobila prve znakove eerne bolesti , u stvari je u tom asu
samo saznala da ima eernu bolest . Drugim rijeima , bolest je cijelo vrijeme tinjala
,sve dok nije postala manifestna .To razdoblje se zove predijabetes .
Predijabetes
Ova faza traje razliito dugo .Ponekad kod djece traje nekoliko godina a ponekad i
nekoliko mjeseci .Kod odraslih ova faza traje nekoliko decenija .Danas je jo uvijek
teko sa sigurnou utvrditi ko se nalazi u predijabetesnoj fazi .
Zbog toga , posebnu panju treba pokloniti populacijskim skupinama koje imaju
povean rizik za obolijevanje od dijabetesa (osobe koje imaju pozitivnu porodinu
anamnezu , gojazne osobe,osobe preko 65 godina ivota .,osobe sa visokim krvnim
tlakom ,osobe sa povienim masnoama u krvi .ene koje su raale djecu sa
tjelesnom teinom veom od 4500g.).Kod ovih osoba treba poduzimati preventivne
mjere koje bi imale za cilj da se otkloni mogunost nastanka eerne bolesti ili
makar da se to dulje produi predijabetesni period i time odloi dan ispoljavanja
bolesti u punoj formi .
Uznapredovale faze razvoja eerne bolesti .
Faza predijabetesa ne prelazi neposredno u fazu ispoljene eerne bolesti .Ovoj fazi
predstoji faza latentnog dijabetesa , odnosno faza pritajene bolesti .U ovoj fazi
takoe nema znakova ispoljene eerne bolesti .Razina glukoze u krvi je normalna ili
blago poviena. (do 6,2mmol/l).Pacijent je bez tegoba .Meutim ako se pacijent
optereti glukozom ili pak bude izloen stresu ,fizikom naporu, tekim infekcijama
,operaciji i dr. dolazi kod osoba sklonih dijabetesu , do poviene razine glukoze u
krvi , kao posljedica nedovoljnog luenja inzulina koji bi trebao da iskoristi glukozu
u elijama i dovede je na normalnu vrijednost . Kod ovih osoba poremeaj
metabolizma glukoze je prolazan i prestaje , im prestanu faktori optereenja , koji
su doveli do povienja glukoze u krvi .Mjere koje se poduzimaju u ovoj fazi imaju
za cilj da vrate bolesnika u predijabetesnu fazu i da pacijent ostane to due
vremena u toj fazi .
Slijedea faza je asimptomatska (bez znakova bolesti),subklinika ili hemijska faza
eerne bolesti . U ovoj fazi pacijenti su bez tegoba ,a razina glukoze u krvi je
normalna .Ako ove osobe opteretimo glikozom ak i bez stvaranja posebnih uslova ,
dobiemo vrijednosti glukoze i inzulina u krvi koje odudaraju od vrijednosti kod
osoba koje nisu sklone dijabetesu pod normalnim uslovima . Ako se poduzmu mjere
prevencije ,ova faza se u najboljem sluaju moe vratiti u prethodnu latentnu fazu i
time odgoditi vrijeme nastanka dijabetes melitusa .
Slijedea faza je faza manifestne eerne bolesti
sa svim znacima koje ima
dijabetes melitus .Ponekad se pacijenti u ovoj fazi uz poduzete higijensko - dijetetske
mjere , mogu vratiti u prethodnu fazu .Oni moraju biti pod kontrolom lijenika , ne
smiju se oputati jer se bolest ponovno moe vratiti .

Klinika slika

Postoji vie klinikih oblika uznapredovale eerne bolesti .

Tip-1 .Juvenilni dijabetes melitus

Dijabetes melitus u mladalakoj dobi (juvenilni dijabetes),ima svojstva koja ga

znatno razlikuju od klinike manifestacije ove bolesti kod odraslih i starijih

bolesnika .U ovoj ivotnoj dobi je rijedak latentni dijabetes .Bolest se obino

manifestira , burnim klinikim simptomima i gotovo se uvijek radi o potpunom
nedostatku inzulina u organizmu ,to daje manifestni dijabetes insulinoovisnog tipa
(Tip 1).
Ovaj je tip bolesti mnogo tei imajui u vidu kliniki tok bolesti ,njene posljedice i
prognozu .
Poetak bolesti je veoma brz sa klasinim simptomima za ovu bolest :
-polidipsija (prekomjerno uzimanje tenosti)
-polifagija (prekomjerno uzimanje hrane)
-poliurija (prekomjerno mokrenje)
-nagli gubitak tjelesne teine .
Ponekad juvenilni dijabetes moe poeti sa komplikacijama kao to su ketoacidoza i
dijabetika koma .
Ovaj oblik dijabetesa je nestabilan .U relativno kratkim vremenskim intervalima
eer u krvi dosta oscilira ,to jest od veoma visokih vrijednosti do hipoglikemijskih
koncentracija to znatno oteava adekvatno lijeenje .
Ovi bolesnici iskljuivo reagiraju na inzulinsku terapiju .
Karakteristike Tip-1 dijabetsa :
-Inzulinemija veoma niska(prisustvo inzulina u krvi).
-Koncentracija glukoze u krvi visoka (normalno do 6,2 mmol/l)
-Veoma izraena glukozurija (eer u urinu)
-Veoma izraena osmotska diureza (poliurija)
Zbog gubitka vanelijske i elijske tenosti imamo hipertoni vid dehidratacije
organizma . Zbog gubitka tenosti poliurijom ,gubitka kalorija glukozurijom , kao i
zbog ubrzanog katabolikog procesa u organizmu , bolesnici veoma brzo gube na
tjelesnoj teini . Ako se proces ne zaustavi ,veoma brzo se razvija stanje ketoacidoze
i dijabetike kome .
Latentni dijabetes melitus
Ovaj oblik dijabetesa kod odraslih i osoba u starijoj ivotnoj dobi moe dugo
vremena ostati neotkriven i bez ikakvih simptoma .Moe se razvijati godinama bez
tegoba i esto je povezan sa gojaznou .Rijetko prelazi u ketoacidozu i ima slabu
reakciju na primjenu inzulinske terapije.
Karakteristike:
-inzulinemija gotovo normalna ili blago smanjena
-glikemija blago poveana
-rijetka je glukozurija
-nema osmotske diureze
-nema dehidratacije organizma
-este su reaktivne hipoglikemije kod odraslih u ranoj fazi .
Nakon obroka dolazi do hiperglikemije ,to predstavlja podraaj za pojaano luenje
inzulina ,ali znatno sporije , nego kod zdravih osoba .Koliina izluenog inzulina je
vea od potrebne to dovodi poslije 3-5 sati do pada glikemije ,tj. do stanja relativne
hipoglikemije .
Zbog ove hipoglikemije ovi bolesnici imaju pojaanu glad i uzimaju vee koliine
hrane ,to ih ini gojaznim .esto se kae gojazni su to su dijabetiari ,a ne da
su dijabetiari zato to su gojazni .
Podatak o pojavi izrazite gladi nekoliko sati iza obroka kod gojaznih osoba
pobuuje sumnju da je u pitanju poetna faza dijabetesa .Nono mokrenje kod
mukaraca a svrab kod ena esto su prvi znak bolesti . esto se javljaju smetnje
vida,parestezije,smanjena potencija kod mukaraca kao prvi znakovi bolesti .
Vano je razlikovati poremeaj glikoregulacije zbog gojaznosti i pojavu gojaznosti
zbog dijabetesa .Za razlikovanje ova dva pojma moe posluiti krivulja luenja
inzulina , u toku testa optereenja glukozom .Kod gojaznih osoba , inzulinemije imaju

velike vrijednosti ,vrh krivulje se dostie poslije 45 minuta .Kod gojaznih dijabetiara
vrh krivulje inzulina se dostie tek poslije 2h od trenutka optereenja glukozom .
Nalaz hiperlipidemije grupe IV , upuuje nas na dodatne testove otkrivanja latentnog
dijabetesa .
Znaaj otkrivanja latentnog dijebetesa:
Omoguava bolesniku pravodobnu terapiju
Sprijeava razvoj ireverzibilnih komplikacija.
Omoguava kvalitetan ivot
uva radnu sposobosnot
Omoguava dug ivot .
Smanjuje materijalne trokove lijeenja.
Daje bolesniku osjeaj korisnog lana porodice i drutva .
Preporuke za skrinig test kod asimptomatskih osoba
Vrijeme prvog testa i ponavljanih testova .
Test u dobi od 45 godina : ponavljati svake tri godine
Test prije navrenih 45 godina:ponavljati ee od 3 god. Ako pacijent ima 1 ili vie
faktora rizika:
-Gojaznost >= 120% poeljne teine ili BMI>=27kg na m.kv.
-najblii srodnici sa dijebetes melitusom
-pripadnik visoko rizine skupine (Crnci ,Latinoamerikanci,Indijanci ,Azijati)
-Historija gestacijskog dijabetesa ,ili beba roena TT preko 4032g.-hipertenzija
>=140/90
-HDL nivo holesterola (0,90 mmol/l ) ili triglicerida >=2,83mmol/l)
Klasina klinika slika dijabetes melitusa
Klasina slika dijabetesa podrazumjeva trijas simptoma :
Poliuriju (pojaano mokrenje i koliinski puno mokrae ,10-15l za 24h)
Polidipsiju (pojana i stalna e,pacijenti moraju piti 10-15 l tenosti za 24h zbog
gubitka velikih koliina tenosti mokrenjem).
Polifagija (pojaan apetit,stalna glad ).I pored unoenja velikih koliina hrane
bolesnici gube na tjelesnoj teini i po 15-20 kg).
Klasina simptomatologija je obino prisutna kod bolesnika mlae dobi ,ali se
ponekad i nelijeeni dijabetes tip 2 zna naglo pogorati , kada se pojave klasini
simptomi dijabetesa .
Dijabetes tip-1 obino se otkriva u roku od 10-20 dana od momenta obolijevanja
,dok kod dijabetesa tip-2 zna proi i po nekoliko godina od pojave bolesti do
njenog dijagnosticiranja . ( osim trijasa simptoma ovi bolesnici se ale na
slabost,malaksalost , pospanost,gubitak TT) .
Zbog smanjene otpornosti organizma kod ovih bolesnika este su kone gnojne
infekcije kao i druge upalne bolesti .Kod ena je est svrab na genitalijama zbog
gljivica u urinu kojima pogoduje visoka koncentracija eera u urinu , koji slui kao
podloga .
Fizikalni pregled:
-odreeni stepen dehidriranosti organizma
-suha koa koja je hrapava i ispucala
-zacrvenjena sluzokoa
-obloen jezik sa ragadama
-esto se nae hipotenzija uz povienu temperaturu.
-u podmaklom stadiju bolesnik se osjea na aceton kao i prostorija gdje boravi .
-disanje bolesnika je duboko i usporeno .

10

-bolesnik je nezainterosovan za okolinu ,pospan,konfuzan,zbunjen (ovisno o stepenu

dehidratacije)
-prekoma i dijabetika koma .
Komplikacije dijabetes melitusa
Komplikacije koje se javljaju kod dijabetinih bolesnika mogu se podieliti na :
a.Akutne dijabetine komplikacije
b.Hronine dijabetine komplikacije
U akutne dijabetine komplikacije spadaju
a..Dijabetina ketoacidoza i dijabetina koma
b.Hiperosmolarno neketotino stanje i koma
c.Acidoza mlijenom kiselinom
d.Hipoglikemijska kriza i hipoglikemijska koma
Hronine komplikacije dijabetes melitusa
a.Dijabetina angiomiopatija (oteenje krvnih ila)
b.Dijabetina nefropatija (oteenje bubrega)
c.Dijabetina retinopatija (oteenje mrenjae)
d.Dijabetina polineuropatija (oteenje ivanih vlakana)
e.Dijabetina gastroenteropatija (oteenje sluznice probavnog trakta)
f.Cerebrovaskularni insulti (modani udar)
Dijabetes melitus nakon 65. godine ivota
Pojava dijabetesa u ovoj ivotnoj dobi ima svoje karakteristike .
Starenjem ovjeka dolazi do oteenja genetskog aparata i slabljenja regulacijskih
mehanizama . U toku procesa starenja utvrena je progresivna atrofija
Langerhansovih otoia , kao i progresivno smanjivanje sekrecije inzulina .Dijabetes
u ovoj ivotnoj dobi nije manje est , od pojave u drugim ivotnim dobima .Kod
starijih ljudi esto je udruen sa drugim bolesnim stanjima koja imaju hronian tok
kao npr. hipertenzija,ateroskleroza ,cerebrovaskularne bolesti i sl.
U ovoj ivotnoj dobi posebnu ulogu ima gojaznost , koja progresivno dovodi do
smanjene tolerancije na glukozu u odnosu na mlade .
Kod ovih osoba postoji mogunost izmjene kvalitete inzulina kao i promjene
osjetljivosti elijskih receptora prema vlastitom inzulinu .
Kliniki tok je neprimjetan bez simptoma i dijabetes se sluajno otkrije .Rijetko se
postavlja dijagnoza sa ve razvijenim akutnim komplikacijama (ketoacidoza ,
hiperosmolarna neketogena koma).
Simptomi su blagog karaktera (polidipsija,blai gubitak tjelesne teine ,nesanica,
poliurija i dr).
Hiperglikemija se dobro podnosi i sporije se vraa na na nie vrijednosti i pod
inzulinskom terapijom .Glukozurija je umjerenog stepena (15-20g/24h).Acetonurija
je rijetka.Dijabetika koma se razvija sporo i nije duboka .Laktina acidoza esto ide
sa kardiogenim okom u postinfarktnim stanjima .

Dijagnostika eerne bolesti

Uz jasnu kliniku sliku i visoku glikemiju dijagnoza je jednostavna. Osobe sa oteenom

tolerancijom prema glukozi predstavljaju riziko grupu
za razvoj manifestne
eerne bolesti . Kod takvih osoba u oko 5 % sluajeva razvije se manifestna bolest
u prvoj godini , dok se u oko 50 % sluajeva bolest razvije u vremenskom periodu
od 10 godina.

10

11

Algoritam 1. ema za postavljanje dijagnoze eerne bolesti .

Ako su poznati uzroci sekundarnog dijabetesa (u nas najei pankreatini i steroidni)
, tada se obino radi o nekom specifinom tipu eerne bolesti .Ako se ne znaju uzroci
dijabetesa dijagnoza se postavlja algoritmom 1.Vano je napomenuti znaaj klinikog
toka bolesti. Ako se unutar 6 mjeseci ne moe odravati normoglikemija tabletama bez
davanja inzulina , najvjerovatnije se radi o eernoj bolesti tipa 1 (manje od 10%
bolesnika) .
Dijagnoza eerne bolesti u trudnoi postavlja se naknadno tj. ako ena koja je imala
eernu bolest u trudnoi , a nakon poroda ima normalan eer najmanje 6 mjeseci
,radi se o gestacijskom dijabetesu . Ako je tolerancija glikemije i tada poremeena , radi
se o eernoj bolesti koja se pojavila prvi puta u trudnoi.
Veliko znaenje za dijagnozu i klasifikaciju dijabetesa ima HbA1c (glikozilirani
hemoglobin ) .
Njegovo znaenje za sigurnost dijagnoze dijabetesa , duine njegova trajanja , kao i
stepena disregulacije glikemije je nezamjenljivo .Svako poveanje iznad 6,2 % je znak
metabolikog poremeaja ugljikohidrata .
Tabela 1 Znaaj glikoliziranog hemoglobina u dijagnozi .
Referentna
HbA1c
Poveanje
HbA1c
Svaka
HbA1c

vrijednost

6,2 %

vrijednosti >6,2-7,4%
koncentracija > 7,4%

Normalna
regulacija
glukoze
DM tip-2.(INDDM)
DM tip 1(IDDM)

Specifian dijagnostiki postupak za dijabetes melitus je mjerenje sposobnosti

endokrinog pankreasa da na podraaj unoenja glukoze , odgovori luenjem
potrebnog inzulina .Ova metoda se naziva RIIT (radioimunoinzulinski test) .Ona
podrazumjeva mjerenje inzulinemije na tate ,i praenje inzulinemije na vjetaki
izazvanu hiperglikemiju .Prate se vrijednosti glikemije i inzulinemije u odreenim
vremenskim razmacima .Prate se pikovi glikemije i inzulinemije .Podaci se nanose na
dvije krivulje i pregledno se kompariraju .
Prevencija dijabetes melitusa
Prevenciju dijabetes melitusa moemo posmatrati kroz tri aspekta :
Primarna prevencija dijabetesa

11

12

Sekundarna prevencija dijabetesa

Tercijarna prevencija dijabetesa
Mjere primarne prevencije dijabetes melitusa
-pojaati tjelesnu aktivnost
-smanjiti tjelesnu teinu
-promjeniti nain ishrane
-Edukacija branih partnera dijabetiara u savjetovalitu ,ukazati im da njihovo
potomstvo ima predispoziciju za dijabetes melitus te objasniti stepen rizika nastanka
ove bolesti .
Mjere sekundarne prevencije dijabetes melitusa
-rano otkrivanje bolesti
-pravilno terapeutsko voenje bolesti
Tecijarna prevencija
-predpostavlja mjere koje e odloiti ili izostaviti nastanak kasnih komplikacija
-aktivno terapeutsko voenje bolesnika od strane lijenika
-edukacija bolesnika
-samokontrola
-samostalno voenje terapije educiranog bolesnika
-njega dijabetinog stopala i sprijeavanje komplikacija koje vode u gangrenu i
amputaciju .
-blagovremena fotokoagulacija oboljelog oka (zaustavljanje daljnjeg gubitka vida).
Praenje bolesnika sa eernom boleu
Algoritam 2.Praenje bolesnika oboljelog od eerne bolesti.

Prvi pregled je uvod u terapijsku edukaciju bolesnika. Bolesnik mora dobiti opte upute,
te prema mogunostima opta saznanja o eernoj bolesti. Pregled obavezno sadrava
uz opti status i anamnezu procjenu faktora rizika razvoja komplikacija
(kardiovaskularni status, osjeti i refleksi posebno na stopalima, detekcija eventualnih
uzroka sekundarnog dijabetesa).
Za sve bolesnike od eerne bolesti tipa 2 treba predvidjeti pregled onog dna . Pregled
e se ponavljati u intervalima od dvije godine ako nema promjena , a ako se nau
promjene na fundusu , ponaati se prema oftalmolokoj preporuci. Veinu bolesnika od
eerne bolesti tipa 2 mogue je pratiti u okviru porodine medicine .Konsultacije
specijaliste dijabetologa vriti povremeno . Kod bolesnika od eerne bolesti tipa 1 ovaj
pregled treba napraviti u toku prvih 5 godina i ponavljati povremeno . Savjetovati
prestanak puenja u puaa .
Ciljevi kontrole postavljaju se individualno.

12

13

Tablica.2 Obavezna kontrola parametara kod tip-2 eerne bolesti

Ciljevi kontrole tipa 1 eerne bolesti su to nia glikemija .Naznaiti opasnost od

hipoglikemije . I u ovih bolesnika treba pratiti kardiovaskularne rizine inioce
posebno lipide i krvni tlak kako je prikazano na odgovarajuim tablicama. Oboljeli sa
povienim vrijednostima lipida ima veu sklonost prema hroninim komplikacijama
eerne bolesti . (Tablica 2,3)
Bolesnici izmeu pregleda sami kontroliraju glikemiju , prate svoju tjelesnu teinu i ope
stanje. Oboljeli koji ne primaju inzulin mogu sami pratiti eer u krvi i mokrai ,
ime se moe dobiti grubi uvid u stanje reguliranosti eerne bolesti .
Bolesnici koji primaju inzulin trebaju najmanje jedanput dnevno pratiti glikemiju , a oni
na intenziviranom inzulinskom lijeenju etiri puta dnevno.
Tablica 3. Ciljevi kontrole lipida u Tipu 1 prema stepenu arterijskog rizika
Ukupni holesterol
LDL holesterol
HDL holesterol
Trigliceridi

Nizak
<4,8
<3,0
<1,2
<1,7

Srednji
4,8-6
3,0-4,0
1,0-1,2
1,7-2,2

Visok
>6
>4,0
>1,0
>2,2

Ciljevi kontrole krvnog pritiska

Uz normalnu albuminuriju RR <135/80mmHg
Uz poveanu albuminuriju RR < 130/80mmHg
Tablica 3.Kontrola eera u krvi

13

14

Terapeutsko voenje dijabetes melitusa

Kljuni principi terapeutskog voenja dijabetes melitusa

a.Obuka bolesnika (edukacija)
b.Odgovarajua ishrana bolesnika
c.Tjelesna aktivnost
d.Medikamentozna terapija
Edukacija bolesnika
Cilj edukacije je obuiti bolesnika to sam sebi moe uraditi ,kako bi to kvalitetnije
obavljao svoje ivotne aktivnosti te kako bi njegov ivot bio to dui i bez
komplikacija .Etape edukacije:
- potpuno upoznavanje bolesnika o dijabetes melitusu , njenom nastanku , toku i
komplikacijama do kojih moe doi.
-potencirati znaaj samokontrole i znaaj samopomoi
-naglasiti znaaj higijensko dijetetskog reima ishrane.
-naglasiti znaaj tjelesne aktivnosti
-upoznati bolesnika sa terapijom koju uzima te komplikacije do kojih moe doi u
toku upotrebe lijekova.
Dijeta za dijabetiare
U principu bolesnik treba da unese u organizam hranljive sastojke u odgovarajuem
omjeru :
-15-20 % bjelanevina
-25-30 % masti
-55-60 % ugljikohidrata
Osnovne preporuke o ishrani bolesnika od eerne bolesti
U lijeenju eerne bolesti ishrana je jednako vana kao i davanje insulina, a kod
dijabetesa u starijim godinama i vanija od lijekova za eernu bolest. Zato je
poznavanje naina ishrane jako bitno za svakog dijabetiara. Veina bolesnika se
moe lijeiti samo dijetom. Energetska vrijednost hrane mora biti takva da
bolesnika dovede u okvire idealne tjelesne teine.Postoje razlike u
lijeenju
dijetom bolesnika sa eernom boleu ovisnom o inzulinu i bolesnika s
dijabetesom neovisnim o inzulinu.

14

15

Diabetes melitus ovisan o inzulinu:

Nain ishrane nije od kritinog znaaja, jer se doza inzulina moe prilagoavati
potrebama.
Bolesnici esto nisu pretjerane tjelesne teine pa nije potrebna redukcija dnevnog
energetskog unosa.
Ako se javi gubitak apetita potrebno je nastaviti uzimati inzulin, a unos energije
ouvati tekuom hranom (mlijeko, sokovi, juhe).
Ciljevi dijete za pacijente sa dijabetesom (eerna bolest) su:
Energetski unos i odravanje razumne tjelesne teine.
Ugljikohidrati: 55 60 % ukupnog energetskog unosa. Nerafinirane sloene
ugljikohidrate sa mnogo vlakana dati umjesto visoko rafiniranih ugljikohidrata.
Prihvatljive su manje koliine sukroze i drugih rafiniranih eera to zavisi o
metabolikoj kontroli.
Bjelanevine ne manje od 0,9 g/kg tjelesne teine, ili priblino do 20 % ukupnog
energtskog unosa, ali moe biti potrebna dalja modifikacija i individualizacija
unosa bjelanevina u trudnoi , pri dojenju, u starosti, ili kod postojanja i
bubrenih bolesti.
Ukupno unoenje masti manje od 30 % unesenih kalorija, ne vie od 10 %
zasienih, a ostatak od jednostruko nezasienih masti.
Tipini obrazac dijete moe biti sastavljen od 20 % kalorija za doruak, 35 % za
ruak, 30 % za veeru i 15 % za veernji obrok (obrok u 21 sat kod inzulin
ovisnog dijabetesa).
Primjer dijete :
Dijeta za eernu bolest -DIABETES MELLITUS
Doruak:
Hljeb-kruh 50g(1 jed. 25g. Sadri 15g ugljenih hidrata,2 g bjelanevina)-ZAMJENE Penini hljeb bijeli 25g, ili kokuruzni 35g,kuhano tijesto -valjuci , makaroni ,pirina I
sl. 100g. ili od povra : krompir kuhani ,peeni 100g,grah sueni , kuhani
100g,kukuruz kuhani 80g )
Nemasno meso ili zamjene 1 jed. Npr. 30g unke, ili 45 g posnog kravljeg sira ili 1
jaje ili 45 g salame ili 1/4 standardne kutije sardine,Buter 1 ajna kaika ili
5g.Mlijeko 240g ili jogurt 200g ili kiselo mlijeko 200g
Uina:
Hljeb -kruh 25g (1 jed. Sadri 15g ugljenih hidrata,2 g bjelanevina)-ZAMJENE Penini hljeb bijeli 25g, ili kokuruzni 35g,kuhano tijesto -valjuci , makaroni ,pirina I
sl. 100g. ili od povra : krompir kuhani ,peeni 100g,grah sueni , kuhani
100g,kukuruz kuhani 80g )
Meso ili zamjene 1 jed. Npr. 30g unke, ili 45 g posnog kravljeg sira ili 1 jaje ili 45
g salame ili 1/4 standardne kutije sardine,posne ribe 30g
Ruak:
Supa od povra bez rezanaca po elji .Hljeb-kruh 50g.Povre A 200g ev. I vie
IZBOR (pargla,keleraba,slatki I kiseli kupus ,krastavci.zelena salata ,gljive, perun,
zelena paprika, cvekla, karfiol, boranija, paradajz, blitva , kelj, spana )
Povre B do 100g(1jed. Sadri 7g ugljenih hidrata,2g bjelanevina,I neznatne koliine
masti):argarepa,crni luk,graak zeleni).
Meso mravo 90 g(1 jed. Npr. 30g unke, ili 45 g posnog kravljeg sira ili 1 jaje ili
45 g salame ili 1/4 standardne kutije sardine,posne ribe 30g
Ulje za pripremu jela ,2 ajne kaike ili 10g.
Voe 1 jed npr. Manja jabuka ili dvije narande.(IZBOR)Nprl 1 jed. Jabuke 80g, ili
jabuke pire 100g,ili kajisije svjee 100g,breskve 100g,kruke 75g,ljive 100g,trenje
75g,groe 75g,lubenice 175 g,kupine 150g,maline 150g,jagode 150g,borovnica

15

16

150g,narande 150g,mandarine 150g,sok od narande 100ml,banane 50g,dinje

200g,ananas 80 g,kivi 80g)
Uina
Voe 2 jedinice (Npr. 1 jed. Jabuke 80g, ili jabuke pire 100g,ili kajisije svjee
100g,breskve 100g,kruke 75g,ljive 100g,trenje 75g,groe 75g,lubenice 175
g,kupine 150g,maline 150g,jagode 150g,borovnica 150g,narande 150g,mandarine
150g,sok od narande 100ml,banane 50g,dinje 200g,ananas 80 g,kivi 80g)
Veera
Hljeb.kruh 25g (1 jed. Sadri 15g ugljenih hidrata,2 g bjelanevina)-ZAMJENE Penini hljeb bijeli 25g, ili kokuruzni 35g,kuhano tijesto -valjuci , makaroni ,pirina I
sl. 100g. ili od povra : krompir kuhani ,peeni 100g,grah sueni - kuhani
100g,kukuruz kuhani 80g )
Povre "A" 200g (Povre A 200g ev. I vie IZBOR (pargla,keleraba,slatki I kiseli
kupus
,krastavci.zelena
salata
,gljive,perun,zelena
paprika,cvekla
,karfiol,boranija,paradajz,blitva ,kelj,spana)
Meso mravo 60g ili 2 jajeta ili 90 g posnog sira.(1 jed. Npr. 30g unke, ili 45 g
posnog kravljeg sira ili 1 jaje ili 45 g salame ili 1/4 standardne kutije
sardine,posne ribe 30g
Ulje za pripremu jela 2 ajne kaike ili 10g.
Voe 1 jedinica npr 1 manja jabuka.,naranda Ili slino.
Obrok prije spavanja
Mlijeko 240g ili jogurt 200g ili kiselo mlijeko 200g.
Zabrane: eer,kola,med,okolada,bombone,slatki ,gazirani sokovi ,mutni sok i sl.
Koristiti natren
Dozvoljeno po elji : aj,ista supa,kafa,limun,senf,biber,sire)
Lijeenje eerne bolesti tipa 1 i trudnike eerne bolesti
1.Lijeenje inzulinom pod nadzorom lijenika .
2.Pravilna ishrana za dijabetiare
3.Fizika aktivnost .
Lijeenje eerne bolesti tipa 2
1.Dijabetina dijeta.
2.Fizika aktivnost
3.Lijekovi u tabletama.
4.Lijeenje inzulinom u sluaju neadekvatne regulacije eera sa tabletama i
dijetom .
Vano je bolesniku objasniti vrijeme djelovanja inzulina te shodno tome , prilagoditi
raspored obroka. Upozoriti bolesnike na mogunost pojave hipoglikemije nakon
davanja inzulina ukuliko bolesnik ne uzima hranu .

Zakljuak:

eerna bolest je najei metaboliki poremeaj u organizmu ovjeka .Osnovna

karakteristika eerne bolesti je poremeena regulacija glukoze u krvi ( poviena
vrijednost glukoze u krvi).Bolest je neizljeiva , hroninog toka i traje do kraja
ivota .
U nastanku eerne bolesti uestvuju mnogoborojni faktori npr. nasljee, genetska
predispozicija, autoimune bolesti kao i mnogobrojni vanjski faktori .Bolest u svom
toku
prolazi kroz
brojne
faze
poevi
od predijabetesa , latentnog
dijabetesa,asimptomatrskog dijabetesa pa sve do razvijene faze bolesti .
Prema meunarodnoj klasifikaciji postoji etiri oblika dijabetesa . tip-1.(ranije tip I
ili IDDM ili juvenilni dijabetes ,tip-2 (ranije tip II ili NIDDM,tip II ili dijabetes sa
poetkom kod odraslih osoba).,drugi specifini tipovi i na kraju gestacijski

16

17

dijabetes .Svaki ovjek u svom ivotu moe oboljeti od eerne bolesti uslijed
djelovanja razliitih faktora .Meutim postoje odreene skupine ljudi koje ee
obolijevaju od dijabetesa melitusa .To su prije svega :
a.Osobe koje imaju pozitivnu porodinu anamnezu (u porodici ima oboljelih od
dijabetesa).
b.Gojazne osobe
c.Osobe preko 65 godina ivota .
d.Osobe sa visokim krvnim tlakom
e.Osobe sa povienim masnoama u krvi .
f.ene koje su raale djecu sa tjelesnom teinom veom od 4500g.
Bolesnici kod kojih je postavljena dijagnoza bolesti , moraju odmah od lijenika
dobiti sva neophodna saznanja o bolesti , njenom nastanku , njenim klinikim
oblicima , moguim komplikacijama , nainu lijeenja i prognozi .Dobro obavjeten
bolesnik je spreman za saradnju ime se stvaraju pretpostavke za kvalitetnije
lijeenje i bolje voenje dijabetes melitusa .
Jedno od najvanih mjesta u zdravstvenoj zatiti oboljelih od dijabetesa zauzima
preventivna djelatnost .
S obzirom na veliki porast oboljevanja od eerne bolesti od neobine vanosti je
preduzimanje mjera primarne, sekundarne i tercijarne prevencije dijabetesa .
Upotrebom mjera prevencije u tretmanu eerne bolesti , biti emo u prilici otkriti
stanje predijabetesa , latentnog dijabetesa te odloiti na to due vrijeme , nastanak
manifestne eerne bolesti , smanjiti brojne komplikacije , produiti ivotni i radni
vijek oboljelih od dijabetes melitusa .
Pored zdravstvenih radnika i udruenja graana oboljelih od dijabetesa , u
rjeavanju ovog problema moraju se ukljuiti prvenstveno lanovi porodice , ui
lanovi kolektiva ,kola i organizacija u kojima oboljeli provodi dui vremenski
period svog ivota .
Zdravstvena zatita mora biti multidisciplinarna sa aspekta subspecijalnosti ,
pruanja medicinske usluge , dijagnostike i terapeutskog voenja Znaajno mjesto
zauzima zdravstvenio prosvjeivanje , edukacija putem predavanja ,medijske
prezentacije u kontakt programima .
Vanu ulogu ima porodini lijenik i patronana sestra .
Iako je eerna bolest neizljeiva edukacijom oboljelih , pravilnim lijeenjem i
prehranom bolesnici mogu proivjeti cijeli radni i ivotni vijek bez komplikacija to
je i cilj bolesnika , zdravstvenih radnika ali i drutvene zajednice .
Autor Dr Gazi Nijaz

17

18

LITERATURA
Helji.B. i suradnici Diabetes mellitus kliniki aspekti, Je Sarajevo 2002.
Kova T.Lepanovi L.Vodi kroz eernu bolest ,Savremena administracija,Novi
Sad,1976.
Stefanovi S. i saradnici ,Klinika fiziologija.Medicinska knjiga Beograd-Zagreb,1978
Metelko , Pavli-Renar I, Roi B, Praek M, Rogi M, Profozi V, Rogli G. Dijagnostika i
lijeenje inzulin neovisnog oblika eerne bolesti. Medicus 1997; 6:157-75
Metelko , Profozi V. Suvremena terapija eerne bolesti, u: Topi E, Budak A (ur).
Suvremeni pristup dijagnostici i terapiji u primarnoj zdravstvenoj zatiti prirunik.
Zagreb, Sveuilite u Zagrebu i
Metelko , Pavli-Renar I, Car N. Racionalni pristup u dijagnostici i lijeenju eerne
bolesti. u abrijan T, Misjak M, Zjai-Rotkvi V (ur.). Racionalna dijagnostika i lijeenje
u endokrinologiji. Zagreb, Akademija medicinskih znanosti i Zavod za endokrinologiju,
dijabetes i bolesti metabolizma KB Sestre Milosrdnice, 2000; 55-60.
Dr.Prnjavorac.B.DrBedak H.Udruenje dijabetiara opine Teanj .

18