140 Van de Ve Kinh Nguyet Phu Nu

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N
MC LC
1. Gii tnh ca mt con ngi c quyt nh vo khi no v bi nhng yu t g? ..... 6
2. C th sinh con trai bng cch cho ngi m dng testosteron trc hoc trong khi
mang thai khng?................................................................................................................ 7
3. V sinh l, cuc i ngi ph n tri qua my giai oan? c im ca tng giai
on? ................................................................................................................................... 7
4. Bung trng ca ngi ph n c tt c bao nhiu t bo trng? S lng c tng
thm khng?........................................................................................................................ 8
5. T bo trng pht dc v chn nh th no? ................................................................... 9
6. Sau khi trng rng, t bo trng v nang non c nhng thay i g? ......................... 10
7. Bung trng c th tng hp v tit ra nhng loi hoc mn sinh dc no? Chng c
tc dng nh th no i vi cng nng sinh dc ca ngi ph n?.............................. 10
8.Th no l kinh nguyt v chu k kinh nguyt? N c hnh thnh nh th no?...... 11
9. Quy lut ca chu k kinh nguyt ngi ph n bnh thng nh th no? C nhng
cm gic g trong thi k kinh nguyt?............................................................................. 12
10. Trong thi k kinh nguyt, c th ph n c nhng thay i g? Phi ch nhng
bin php gi gn sc khe no?....................................................................................... 12
11. Th no l chu k bung trng? Rng trng v kinh nguyt c lin quan g vi nhau?
........................................................................................................................................... 13
12. Chu k bung trng c iu khin nh th no?.................................................... 13
13. Vic tit ra hoc mn sinh dc ca tuyn yn chu s iu khin no? ..................... 14
14. Tuyn yn vng di i c chu s iu khin ca hoc mn bung trng khng? 15
15. Phi thng qua nhng kim tra g, bc s mi bit c s pht dc ca non bo v
vic khng rng trng ca ngi bnh? ........................................................................... 15
16. Th no l o thn nhit c s? .................................................................................. 16
17. Th no l kim tra mnh t bo rng m o? ....................................................... 17
18. Th no l cho im nim dch c t cung? ............................................................ 18
19. Th no l no sinh thit ni mc t cung? ................................................................ 18
20. Kim tra siu m khoang chu kim tra tnh trng pht dc ca non bo v s
rng trng nh th no? .................................................................................................... 19
21. C th kim tra cng nng ca bung trng thng qua th mu khng? ................... 20
22. Ha nghim nc tiu c th dng kim tra cng nng ca bung trng?............ 21
23. Nhng phng php no thng c dng kim tra tnh trng ca tuyn yn?.. 22
24. Th no l thi k dy th? N s xut hin vo lc no? .......................................... 22
25 - Trng thi tm l ca tr em gi thi k dy th s c nhng bin i g? ............... 23
26. S dy th bnh thng do u gy nn? Hoc mn trong c th c thay i g trong
thi k dy th ? ................................................................................................................ 24
27. Th no l chng bnh dy th sm? .......................................................................... 25
28. Nhng trng hp no c th dn n chng dy th sm thc s tr em gi? ...... 26

29. Nhng trng hp no c th dn n dy th sm ng tnh gi tr em gi?........ 26
30. Cha tr cho nhng a tr dy th sm nh th no?................................................ 27
31. iu g gy ra chng bnh dy th sm d tnh tr em gi? ..................................... 28
32. Th no l dy th mun v nhi ha gii tnh?............................................................ 29
33. Nhng chng bnh g thuc vng di i, tuyn yn c th gy nhi ha gii tnh
vnh vin v v kinh nguyn pht? ................................................................................... 30
34. Th no l chng bnh turner? C nhng phng php iu tr no?........................ 30
35. Ngoi bnh turner, cn c nhng loi bnh bung trng hoc tuyn sinh dc pht
trin khng hon chnh bm sinh no khc khng?.......................................................... 31
36. B kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh cn c nhng nguyn nhn g khc? ........ 32
37. Da vo biu hin lm sng, s ri lon kinh nguyt ph n c th c chia thnh
my loi?........................................................................................................................... 32
38. Kinh nguyt ri lon l do u? Nhng bc thng thng ca bc s trong vic chn
tr bnh v kinh nguyt l g?............................................................................................ 34
39. Th no l t cung rong huyt c nng? N c chia thnh my loi?.................... 34
40. Lm th no cm mu cho ngi bnh t cung rong huyt c nng khng rng
trng trong thi k rong huyt? ........................................................................................ 35
41. Cm mu nh th no cho ngi b bnh rong huyt c nng cn tr, cha kt hn
v b thiu mu nng? ....................................................................................................... 36
42. Ph n trung nin b rong huyt c nng, thiu mu mc nng, no t cung
loi b bnh l thuc kh cht th c th dng thuc cm mu c khng? .............. 36
43. Ngi b rong huyt c nng khng rng trng, nu m o ngng ra mu th c phi
l bnh khi khng? ..................................................................................................... 36
44. Ph n trong tui sinh liu c mc bnh rong huyt c nng khng? .............. 37
45. Th no l phu thut ni soi nim mc t cung?....................................................... 38
46. Ti sao li b chy mu trong thi gian rng trng? Cn phi iu tr nh th no?.. 38
47. V kinh c phn loi nh th no? ......................................................................... 39
48. Nguyn nhn no dn n v kinh do t cung? iu tr nh th no?....................... 40
49. Th no l chng khng c m o v t cung? C th cha tr c khng? .......... 40
50. Nhng nguyn nhn no dn n v kinh bung trng, iu tr nh th no?........... 41
51. V kinh tuyn yn vng di i c phn loi nh th no?................................. 42
52. Nguyn nhn g dn n bnh mu nhiu PRL? V sao khi trong mu c lng PRL
cao th li dn n v kinh? .............................................................................................. 42
53. Bromocriptin c tc dng iu tr nh th no? Hiu qu v tc dng ph ca n ra
sao? ................................................................................................................................... 43
54. Ngi b v kinh do chng PRL cao trong mu sau khi mang thai v sinh c ung
thuc Bromocriptin c khng? Nu c th ung n lc no? ..................................... 43
55. V kinh tuyn yn cn do nhng nguyn nhn no khc gy nn?............................ 44
56. iu tr v kinh tuyn yn nh th no?..................................................................... 45
57. V kinh vng di i do nhng nguyn nhn no gy nn? iu tr nh th no? . 46

58. Th no l tr liu mch xung GnRH? ........................................................................ 47
59. Th no l th nghim hng phn GnRH? ................................................................. 47
60. Ph n sau khi ung thuc trnh thai hay lm phu thut trit sn c b v kinh
khng?............................................................................................................................... 48
61. Th no l kinh nguyt tha? C cn iu tr khng? ................................................ 48
62. Nguyn nhn no lm cho lng kinh nguyt t? Th no l dnh nim mc khoang t
cung? ................................................................................................................................. 49
63. Gia th trng, kinh nguyt v s rng trng ca ngi ph n c mi quan h tng
quan vi nhau khng? ....................................................................................................... 50
64. Th no l bo ph? N c nh hng g n kinh nguyt khng? N c hi g i vi
sc khe? .......................................................................................................................... 51
65. Nn kim tra v iu tr nh th no i vi bnh bo ph km kinh nguyt khng
u? ................................................................................................................................... 51
66. Th trng qu thp c nh hng g ti kinh nguyt? ................................................ 52
67. Th thao v kinh nguyt khng u c lin quan n nhau khng? ........................... 53
68. Th no l lng gii tnh gi? N c phn loi nh th no? Tnh trng kinh
nguyt ca ngi lng gii tnh ra sao?.......................................................................... 53
69. Th no l lng gii tnh tht (i nam i n tht)? ................................................... 54
70. Th no l chng bnh khng mn cm vi testosteron hon ton? .......................... 55
71. Th no l ngi ph n b i nam? Chng ny do bnh g gy nn?........................ 56
72. Phn b lng, tc ca ph n c g khc so vi nam gii? V sao? ........................... 56
73. Nguyn nhn g dn n bnh nhiu lng ph n? iu tr nh th no?............... 57
74. Th no l bnh bung trng a nang? ....................................................................... 58
75. Chng bnh bung trng a nang c thng gp khng? N s gy nn hu qu g?59
76. Chn on v iu tr bnh bung trng a nang nh th no?.................................. 59
77. Phu thut c th iu tr c bnh bung trng a nang khng?............................ 60
78. Ngi sinh con, khi b bnh bung trng a nang c th khng cn phi iu tr?61
79. au bng hnh kinh l g? .......................................................................................... 61
80. Phn loi au bng hnh kinh nh th no? ............................................................... 61
81. au bng hnh kinh c phi l hin tng thng xy ra khng? ............................. 62
82. Chng au bng hnh kinh lin quan n nhng yu t g?....................................... 63
83. Nguyn nhn v c ch gy au bng hnh kinh ....................................................... 64
84. au bng hnh kinh nguyn pht c nhng c im lm sng no? ........................ 65
85. Th no l chng lc ni mc t cung? ...................................................................... 65
* Phng php tr bnh..................................................................................................... 65
86. Th no l cc chng tuyn c t cung?.................................................................. 66
87. Nhng bnh ph khoa no thng dn n au bng hnh kinh? Phi iu tr nh th

no? ................................................................................................................................... 66
88. Chn on v iu tr au bng hnh kinh nh th no?............................................ 67
89. Lm th no phng trnh au bng hnh kinh? ..................................................... 69
90. Th no l chng cng thng trc k kinh nguyt? .................................................. 69
91. Chng cng thng trc k kinh nguyt c thng thy ph n khng?................ 70
92. Chng cng thng trc k kinh nguyt c biu hin g? .......................................... 70
93. V sao li sinh ra chng cng thng trc k kinh nguyt?........................................ 71
94. Chn on cng thng trc k kinh nguyt nh th no?......................................... 72
95. iu tr chng cng thng trc k kinh nguyt nh th no?................................... 73
96. C th dng thuc bc iu tr chng cng thng trc k kinh nguyt khng?... 74
97. V sao nhng ph n c kinh khng u li kh c thai?........................................... 74
98. Ph n v sinh cn phi tin hnh kim tra, iu tr nh th no? ............................. 75
99. Th no l thi k tin mn kinh?............................................................................... 75
100. V sao trong nhng nm gn y, vic gi gn sc khe thi k tin mn kinh li
c coi trng? ................................................................................................................. 76
102. V sao kinh nguyt ca ph n li n lc tt hn? .................................................. 77
103. Sau khi mn kinh, c th ngi ph n cn sn sinh ra oestrogen na khng?....... 78
104. C quan sinh dc ca ngi ph n trong thi k tin mn kinh s c nhng thay
i g?................................................................................................................................ 78
105. B xng ca ph n trong thi k tin mn kinh c thay i g? .......................... 79
106. C phi ngi ph n no sau khi mn kinh cng u mc chng long xng
khng?............................................................................................................................... 80
107. H thng tim mch ca ph n sau khi mn kinh s c nhng thay i g? ............ 81
108. Nhng b phn khc trong c th ph n thi k tin mn kinh s c nhng thay i
g?...................................................................................................................................... 82
109. Th no l triu chng tng hp thi k tin mn kinh? Ph n trong thi k qu
ny s c nhng kh chu g?............................................................................................ 83
110. Nhng triu chng in hnh nht trong thi k tin mn kinh l g?...................... 84
111. Ph n thi k tin mn kinh s c nhng triu chng thn kinh g? ...................... 85
112. Ph n thi k tin mn kinh s c thay i g v tm l v tinh thn? ................... 85
113. Tnh dc ph n thi k tin mn kinh c nhng thay i g?................................. 87
114. Ph n thi k tin mn kinh s c nhng triu chng g khc?.............................. 87
115. Thi k tin mn kinh bt u vo lc no? S ko di bao lu?............................. 88
116. Ph n thi k tin mn kinh c th c thai khng? p dng bin php trnh thai
no th thch hp?.............................................................................................................. 89
117. Th no l mn kinh nhn to? ................................................................................. 90
118. Ph n thi k tin mn kinh phi t mnh gi gn sc kho nh th no? Lm th
no lm chm li qu trnh lo ho, gim bt bnh tt?............................................... 91
119. Ph n thi k tin mn kinh lm th no gi c trng thi tm l tt?.......... 92

120. Ph n thi k tin mn kinh lm th no gi c cuc sng gia nh ha hp?
........................................................................................................................................... 92
121. Ph n thi k tin mn kinh nn ch n s iu trong cuc sng ca mnh
nh th no? ...................................................................................................................... 93
122. Ph n thi k tin mn kinh lm th no hnh thnh thi quen v sinh tt?...... 93
123. Th no l s n ung hp l ph n thi k tin mn kinh?................................ 94
124. Ph n thi k tin mn kinh nn rn luyn thn th nh th no cho khoa hc? ... 95
125. Ph n thi k tin mn kinh phi ch chm sc da nh th no?........................ 96
126. Kim tra sc khe nh k c li nh th no i vi ph n thi k tin mn kinh?
........................................................................................................................................... 97
127. Nhng loi thuc no c li cho s tr hon tui gi, phng nga bnh tt? ........... 97
128. Th no l phng php iu tr oestrogen?............................................................. 98
129. Phng php iu tr oestrogen c tc dng ph g? ................................................ 99
130. Bc s s la chn phng php iu tr oestrogen nh th no?........................... 100
131. Hin nay c nhng loi thuc no l ch phm ca oestrogen? ............................. 101
132. Hin c loi thuc no l ch phm ca progestagen? ........................................... 101
133. C my phng php iu tr bng hoc mn? La chn nh th no? ................ 102
134. Testosteron c th dng iu tr cho ph n mn kinh khng?..................... 103
135. Vic iu tr bng hoc mn cn phi bt u vo lc no? Duy tr trong bao lu? C
phi bt k ph n mn kinh cng cn p dng bin php ny? .................................... 103
136. Ph n tin mn kinh cn phi phi hp nh th no trong qu trnh tr liu bng
hoc mn?....................................................................................................................... 104
137. Ph n tr c cn thit phi iu tr bng oestrogen hay progestagen hay khng? 104
138. C nhng nguyn nhn v phng php iu tr no i vi bnh long xng ph
n trong giai on mn kinh? ......................................................................................... 105
139. Nguyn nhn g khin m o ra mu nhiu ln ph n sau khi mn kinh? .. 105
140. Th no l vim m o do tui gi? ...................................................................... 106
1. Gii tnh ca mt con ngi c quyt nh vo khi no v bi

nhng yu t g?
Nguyn nhn g v vo lc no th gii tnh ca con ngi c quyt nh?
tr li cu hi ny, cc nh khoa hc tin hnh nghin cu trong nhiu
nm v khng nh c rng: Gii tnh ca con ngi c quyt nh
bi nhim sc th mang cc t bo sinh dc ca cha m. l nhng thng
tin v di truyn c cha ng trong nhn t bo ca trng v tinh trng.
Trong thi k u phi thai, gii tnh ca con ngi cha c phn nh r
rng. Nu phi thai ny l do tinh trng mang nhim sc th Y ca ngi
cha v trng ca ngi m (mang nhim sc th X) kt hp m thnh, tuyn
sinh dc nguyn thy ca n s dn dn pht trin thnh tinh hon. Phi thai
ny s pht trin thnh mt c th nam gii. Ngc li, nu phi thai l do
tinh trng mang nhim sc th X v trng kt hp vi nhau, tuyn sinh dc
nguyn thy s dn dn pht trin thnh bung trng v mt c th n s
hnh thnh. Qu trnh phn ha tuyn sinh dc nguyn thy s bt u vo
khong tun th 6-7 ca phi thai v s hon thnh khi phi thai c 18-25
tun.
Ngoi s khc nhau v nhim sc th v tuyn sinh dc, gia nam v n cn
c s khc bit v kt cu cc c quan sinh dc trong v ngoi, cc loi hoc
mn trong c th. giai on u, trong mi phi thai u c hai h thng
ng dn gi l h ng dn trung thn v h ng dn trung thn ph. Lc ny
phi thai cha c s khc bit v gii tnh.
Tinh hon ca ca thai nhi nam c th to ra testosteron v mt loi
protein c kh nng c ch h ng dn trung thn ph. Di s kch thch
ca testosteron, h ng dn trung thn dn dn pht trin thnh cc c quan
sinh dc trong nh ng dn tinh v bao tinh hon. Cn di tc dng c ch
ca loi protein ni trn, h ng dn trung thn ph dn dn thoi ha.
Sau , testosteron s chuyn bin thnh mt loi hoc mn khc c quan
sinh dc ngoi pht trin thnh m nang, dng vt v tuyn tin lit.
Trong c th thai nhi n, do khng c protein c ch nn ng dn trung thn
ph s t bin i thnh hai ng dn trng, t cung v on trn m o.
Do khng chu nh hng ca testosteron nn ng dn trung thn t ng
thoi ha. C quan sinh dc ngoi pht trin thnh dng n gii, tc l c
mi ln, mi b, m vt v on di m o.
S phn ha c quan sinh dc trong cng c hon thnh trc tun th

16-23 ca thai nhi.
2. C th sinh con trai bng cch cho ngi m dng testosteron trc
hoc trong khi mang thai khng?
Mt s cp v chng v mun sinh con trai nn ngay sau khi pht hin c
thai, ngi v i mua cc thuc c testosteron ung. Kt qu l h
sinh ra nhng a con chng ra trai m cng chng ra gi. iu ny khng
ch khin cha m lo lng m tm l ca nhng a tr cng phi chu
nhng tn thng rt ln.
Vic ung thuc c cha testosteron sinh con trai l mt phng php
khng c c s khoa hc, v gii tnh ca thai nhi c nh ot ngay
trong giy pht trng kt hp vi tinh trng. Nu l thai nhi nam th t n s
sn sinh ra testosteron m khng cn n s cung cp ca thuc men. Cn
nu l thai n th vic ung thm testosteron ch lm cho c quan sinh dc
ngoi ca a tr b nam tnh ha (v d nh mi ln gn ging nh bu
nhng khng c tinh hon, m vt phnh to nh dng vt nhng niu o
th vn l ca n gii v khi i tiu vn phi ngi). D a tr c nui
dng ging nh mt a con trai th n vn c bung trng v c quan sinh
dc trong vn l ca n gii. Nhng a tr ny nht thit phi c phu
thut c quan sinh dc ngoi tr thnh mt ph n thc s.
Ngoi ra, vic thai ph dng thuc c testosteron s khin cho hm
lng hoc mn ny trong c th qu ln. N c ch s pht trin ca non
bo v cng nng rng trng ca bung trng, gy ra v sinh v v kinh,
thm ch dn n tnh trng nam tnh ha.
3. V sinh l, cuc i ngi ph n tri qua my giai oan? c im
ca tng giai on?
Cuc i ngi ph n tri qua 6 giai on sinh l: s sinh, nhi ng, dy
th, trng thnh, tin mn kinh, mn kinh v gi. Gii hn v tui tc gia
cc giai on chu nh hng ca yu t di truyn, mi trng, cht dinh
dng, c s khc bit gia cc c th v qun th.
- S sinh: Giai on ny ch gi gn trong vng mt thng sau khi tr ra i.
B gi vn chu nh hng ca hoc mn trong c th m v trong rau thai.
Trong vi ngy u, v b hi nh cao, c quan sinh dc ngoi c tit ra mt
cht cht thi.
- Nhi ng: L thi gian 8-9 nm sau khi a tr ra i. C th tr pht trin

rt nhanh, nhng tuyn sinh dc v c quan sinh dc th vn ging nh
trng thi s sinh.
- Dy th: y l thi k qu , c quan sinh dc t trng thi s sinh
chuyn sang trng thi trng thnh. Lc ny, c th v ni tng ca b gi
pht trin thm mt bc, cng nng sinh sn v cng nng sinh dc cng
hon thin dn. Ngi con gi bt u c kinh nguyt v rng trng theo chu
k, tm l cng dn dn hon thin.
- Trng thnh: Khong 18-45 tui, l thi k cng nng sinh dc ca ngi
ph n pht trin thnh vng nht.
- Tin mn kinh v mn kinh: Khong 45-55 tui, l thi k cng nng sinh
dc i theo chiu hng lo suy. Mn kinh l s kin quan trng ca thi k
ny, vi biu hin c trng l cc c quan dn dn lo ha.
- Gi: Bt u vo khong 60-65 tui, l thi k cc c quan trong c th
ngy cng thm lo ha.
4. Bung trng ca ngi ph n c tt c bao nhiu t bo trng? S
lng c tng thm khng?
Bung trng ca ph n trong tui sinh c hnh bu dc dt, kch
thc khong 3 x 4 x 1 cm, nng khong 10-16 g. Chng lin kt vi gc t
cung v thnh khoang chu nh mt s dy chng. S t bo trng c
xc nh ngay t trc ngy a tr ra i v s khng tng ln sau .
Bung trng do cc t bo sinh dc v t bo c th hp thnh. Khi tui thai
c 5 tun, khong 300 - 1.300 t bo sinh dc trong bung trng c to
ra bi lp bn trong ca phi thai. Chng khng ngng phn chia v t ti
con s 6-7 triu khi tui thai c 5-7 thng. Mt khc, khi thai c 3-7
thng, cc t bo sinh dc ny (gi l t bo non mu) bt u phn
chia khng hon ton m ch dng li na chng. Cng t , lng t bo
non mu khng ch sinh thm m cn lin tc thoi ha v gim bt. Khi
tr ra i, tng s t bo non mu trong bung trng l khong 2 triu, n
giai on dy th s c khong 3- 4 triu.
Ph n trng thnh mi thng c mt trng chn v rng, trong c cuc i
s c khong 400 trng rng, cha bng mt phn vn trong tng s t bo
non mu. Khi ngi ph n mn kinh, cc t bo non mu trong bung
trng v c bn kit qu. Mt s ph n do s lng t bo trng trong

thi k phi thai qu t, hoc do t bo trng thoi ha qu nhanh, nn
b mn kinh sm.
S c nh s t bo trng n gii hon ton khc vi cng nng sn sinh
ra tinh trng nam gii. Tinh hon nam gii trng thnh c th khng
ngng sn sinh ra tinh trng, c khong hn by mi ngy th n li sn
sinh ra mt t tinh trng mi.
5. T bo trng pht dc v chn nh th no?
S pht dc v chn ca t bo non mu trong bung trng l mt qu trnh
tng i di v chu s iu khin ca nhiu loi vt cht. Qu trnh ny
c bt u ngay t thi k phi thai. T khi thai nhi c 5 thng tui cho
n khi a tr ra i 6 thng, thn t bo v t bo non mu trong bung
trng ca thai nhi kt hp vi nhau to ra v s non bo c s. Non bo c
s bao gm mt t bo non mu, mt t bo ht bt v mt lp mng c s.
Chng pht trin v pht dc theo chu k.
Cc nh khoa hc cho rng cc non bo c s phi mt 9 thng pht dc
thnh nang non. Trong thi gian ny, t bo non mu s ln ln, bn trong
c nhiu thay i sinh ha. Xung quanh t bo c mt lp protein ng
trong sut bao bc nhm khng cho tinh trng th hai v nhng th khc
ngoi tinh trng xm nhp. Gia cc t bo c s lin kt ln nhau trao
i dinh dng v tn hiu, ng thi to ra cc phn ng sn sinh hoc
mn. Lc ny, xung quanh lp mng c s c bao bc bi cc mao
mch v mt loi t bo th. Nh , non bo thit lp c mi quan h
vi s tun hon mu trong c th.
Nang non cn phi tri qua 85 ngy na mi pht dc thnh non bo chn,
c ng knh khong 18 mm. Trong 70 ngy u, ng knh ca non bo
tng nhanh, s t bo ht tng n 600 ln v tit ra dch non bo, hnh
thnh nn khoang non bo, gi l nang non. Trong mi lm ngy cui,
trong m nang non pht dc ch c mt non bo t ti giai on chn
v c bung trng a vo bng. Qu trnh ny c gi l "rng
trng". Trc khi rng trng khong 18 gi, t bo non mu mi hon
thnh ln phn chia th nht, nhim sc th t 46 gim xung cn 23, gi l
t bo trng, chun b cho vic th tinh. Do , tnh t trc khi ra i cho
n khi rng trng, tui th ca t bo trng c th ko di t 10 n hn
10
40 nm. Cng chnh v vy, nu c thai tui 35 tr ln, cht lng phi
thai c th b nh hng do t bo trng gi lo.
6. Sau khi trng rng, t bo trng v nang non c nhng thay i g?
Sau khi rng, t bo trng v cc t bo dng ht s i vo ng dn
trng, chuyn ng dn v hng khoang t cung. Lc ny, nu c sinh hot
tnh dc, cc tinh trng s chuyn ng ln trn v gp t bo trng on
gia ca ng dn trng. Trng v tinh trng kt hp vi nhau li to thnh
trng th tinh vi 46 nhim sc th. Trng th tinh mt mt tin hnh
t phn chia, mt mt tip tc chuyn ng v hng khoang t cung. Sau 6
m 7 ngy, khi trng th tinh pht dc thnh phi nang giai on cui,
n s xm nhp vo trong lp nim mc t cung, tip tc pht trin thnh
thai nhi. Nu khng c th tinh th sau khi rng 12-14 gi, t bo trng s
bt u thoi ha.
Cn s phn ca v nang non th sao? Sau khi trng rng, n s
chuyn thnh hong th. Khong 5 ngy sau khi rng trng, hong th chn
hnh thnh, ng knh 2-3 mm. Nu t bo trng c th tinh, phi thai s
tit ra mt loi hoc mn lm cho hong th tip tc pht dc, n 3 thng
cui ca thai k mi thoi ha. Nu khng c s th tinh, sau khi trng rng
khong 10 ngy, hong th s teo li, sau khong 14 ngy th thoi ha v
cui cng th chuyn thnh dng so, gi l bch th.
7. Bung trng c th tng hp v tit ra nhng loi hoc mn sinh dc
no? Chng c tc dng nh th no i vi cng nng sinh dc ca
ngi ph n?
Ngoi vic mi thng cung cp mt t bo trng chn, bung trng cn c
tc dng ni tit rt quan trng. Trong cc t bo ca bung trng c rt
nhiu loi dung mi. Nhng t bo ny c th ht c Cholesteron trong h
tun hon ri to thnh progestagen, testosteron v oestrogen nh s xc tc
ca cc dung mi. Trong giai on non bo pht dc, oestrogen c to ra
ch yu l oestradiol. Lng cht ny tit ra ngy cng nhiu, n khi sp
rng trng th nng ca n trong mu ln n cao im. Trong giai on
hong th pht dc, t bo hong th c th sn sinh ra hoc mn E2, P v c
Progesteron. Nng ca chng trong mu t ti nh cao vo 5-7 ngy
sau khi rng trng. Sau khi hong th thoi ha, mc hoc mn E2 v P
trong mu cng gim theo.
11
Testosteron trong c th ngi ph n ch yu l do cc t bo ty ca

bung trng v v thng thn to thnh. Trong c th ph n, tc dng ch
yu ca hoc mn ny l cung cp nguyn liu cho vic to thnh oestrogen,
thc y s to thnh ca protein.
Oestrogen v Progestagen c vai tr rt quan trng i vi cng nng sinh
dc ca ph n. Oestrogen c th thc y s pht dc v hon thin ca cc
c quan sinh dc n. N cng thc y s pht trin ca cc tuyn, mch
mu, m lin kt trong nim mc t cung, lm cho nim mc tr nn dy.
Oestrogen v Progestagen do hong th tit ra sau khi rng trng c th lm
cho cc tuyn trong nim mc t cung tip tc tng sinh v tit ra cc cht
dinh dng nh ng gluco. Cng di tc dng ca 2 hoc mn ny, m
lin kt s phng nc, khin cho nim mc c dng nh bt bin xp, mch
mu di ra, cun li v n ra. Nhng thay i trn ca nim mc t cung u
c li cho vic cung cp cht dinh dng v pht dc ca trng th tinh.
8.Th no l kinh nguyt v chu k kinh nguyt? N c hnh thnh
nh th no?
ph n trng thnh, mi thng m o thng ra mu vi ngy, y hc gi
l kinh nguyt. Nh gii thiu phn trc, oestrogen c tit ra trong
giai on non bo pht dc lm cho nim mc t cung tng sinh sau khi
trng rng. Oestrogen, progestagen do hong th tit ra lm cho nim mc
t cung ang tng sinh xut hin nhng thay i v ni tit. Nu t bo trng
khng c th tinh th khong mi bn ngy sau khi trng rng, hong
th s thoi ha, mc ca oestrogen v progestagen cng theo m
gim bt. Nim mc t cung, v vy, s tr nn mng, mch mu b chn v
co tht, mu huyt khng thng, khin t chc nim mc b thiu mu, hoi
t v rng, gy chy mu.
Do giai on cui cng non bo pht dc cn mi su ngy, hong th
t khi bt u hnh thnh n khi thoi ha cng cn khong mi bn ngy
nn hin tng bong v chy mu nim mc t cung s xy ra mt thng
mt ln. Do xut hin tun hon nn hin tng ny cng c gi l chu k
kinh nguyt. Vic hnh kinh, t cung ra mu l kt qu ca s tng sinh,
thoi ha v bong rng nim mc t cung trong thng trc. Nhng thun
tin, ngi ta u coi ngy hnh kinh u tin l ngy u tin ca chu k
kinh nguyt thng hin ti. S ngy trong chu k kinh nguyt s c tnh
ton t ngy ny.
12
9. Quy lut ca chu k kinh nguyt ngi ph n bnh thng nh

th no? C nhng cm gic g trong thi k kinh nguyt?
Chu k kinh nguyt bnh thng c tnh quy lut r rt. Thi hn bnh qun
ca n l 31 ngy, phm vi c th l 21-35 ngy. S ngy duy tr kinh nguyt
(thi gian hnh kinh) trung bnh l nm ngy, gii hn l 3-7 ngy.
Lng mu mt i trong mi ln hnh kinh l khong 20-80 ml, trung bnh
l 35 ml. Thng thng, lng mu mt i nhiu nht trong ngy hnh kinh
th hai, th ba. Mu mu kinh s l ti hoc hi sm, dnh nhng kh
ng. Trong mu ny cn c th cha mt s thnh phn khc nh nhng
mnh nh ca nim mc t cung v dch dnh ca c t cung.
V sao trong thi gian hnh kinh, t cung ra mu trong khong 3-7 ngy ri
c th t ngng theo ng thi gian v tr thnh quy lut? l do s kch
thch ca oestrogen, progestagen. Khi nng hoc mn gim th nim mc
t cung s bong rng ht trong vng 2-3 ngy. Trong thi gian hnh
kinh, nim mc t cung ch bong rng tng cng nng (2/3 b mt). Cn lp
c s (1/3 su bn trong) s khng bong rng trong thi gian hnh kinh.
Do vy, t ngy th ba n bn ca chu k hnh kinh, thng b nim mc
lp c s li bt u ti sinh, t phc hi vt thng, vic chy mu s chm
dt.
Kinh nguyt l mt hin tng sinh l ca ngi ph n, thng khng lm
nh hng n sinh hot v cng tc. Do trong thi k hnh kinh, cc c
quan trong khoang chu b xung huyt nn ngi ph n c th cm thy
chng bng di, nhc mi eo lng.
10. Trong thi k kinh nguyt, c th ph n c nhng thay i g? Phi
ch nhng bin php gi gn sc khe no?
Trong thi gian hnh kinh, nim mc trong khoang t cung ca ngi ph
n s bong tng mng ln, to nn nhng vt thng ln. L c t cung
trong trng thi m rng, trong m o c mu, mi trng axit bnh thng
b thay i. Tnh trng ny c li cho s sinh trng v pht trin ca cc
loi vi khun, t dn n nhim trng. Do vy, trong thi gian hnh kinh,
bn cn tuyt i trnh sinh hot tnh dc, tm bn, bi, li nc v ra m
o. Bng v sinh phi c kh trng, thay thng xuyn. Phi thng
xuyn ra c quan sinh dc ngoi, m bo v sinh cc b.
13
Do trong thi gian hnh kinh, sc khng ca c th b gim thp nn

bn cn phi trnh vn ng mnh v lao ng th lc nng. Cn sp xp
hp l gia lao ng v ngh ngi, ng , gi tm trng vui v. C gng gi
m na di c th, n t sng, lnh v c tnh kch thch.
11. Th no l chu k bung trng? Rng trng v kinh nguyt c lin
quan g vi nhau?
Cc giai on pht trin ca bung trng (non bo trong bung trng pht
dc, s rng trng, s hnh thnh v thoi ha ca hong th) ko di trong
thi gian khong mt thng nn c gi l chu k bung trng. S tng
sinh nim mc, ni tit v s bong rng, xut huyt ca t cung cng phi
tri qua khong mt thng nn c gi l chu k kinh nguyt. Do vy, s
thay i ca chu k kinh nguyt v chu k bung trng l song song vi
nhau. Chu k kinh nguyt chu s iu khin ca hoc mn sinh dc do
bung trng tit ra. S rng trng xy ra vo khong ngy th 14-15 ca chu
k kinh nguyt, hoc l khong 14 ngy trc k kinh nguyt sau.
Kinh nguyt l kt qu ca vic t bo trng (ca chu k rng trng trc)
khng c th tinh. Nu trng c th tinh, trng th tinh bt r thnh
cng th nim mc t cung s m nhim chc nng nui dng phi thai
trong giai on u. Trong trng hp ny, n khng nhng khng bong ra
v xut huyt m cn dy thm ln, chuyn dn thnh mt b phn ca rau
thai.
Hiu c mi quan h gia kinh nguyt v s rng trng, nguyn nhn,
kt qu v thi gian ca s th tinh, chng ta c th ch ng trong vic sinh
hot tnh dc th thai hoc trnh thai.
12. Chu k bung trng c iu khin nh th no?
Nhiu ngi ly lm l rng, khng bit ci g iu khin cng nng ca
bung trng mt cch kho lo, n c nhng thay i mang tnh quy lut
nh vy? Lm r vn ny s c li cho vic i tm nguyn nhn gy ri
lon kinh nguyt mt s ngi.
Yu t iu khin s bt u v giai on pht dc u tin ca non bo
trong bung trng vn cha c lm r. Cn trong 15-20 ngy sau, qu
trnh ny chu s iu khin ca hoc mn sinh dc c tit ra bi cc t
bo thy trc tuyn yn.
14
Tuyn yn l mt tuyn nh nh ra phn y no, khi lng khng n 1

g nhng li l "th lnh ca cc tuyn ni tit". N c chia thnh thy
trc v thy sau. Mt t bo ca thy trc c th tng hp v to thnh 2
hoc mn FSH v LH. FSH l hoc mn ch yu kch thch s pht dc v
chn ca non bo. Cng vi mt s cht do bung trng sn sinh, n lm
cho mi thng c mt nang non pht dc v chn (gi l "nang non u
th"), cn cc nang non khc u b thoi ha. Qu trnh chn la ny m
bo cho ngi ph n ch c mt t bo trng chn mi thng, trnh hin
tng a thai. Cn hoc mn LH c tc dng to thnh oestrogen, cung cp
nguyn liu cho c qu trnh pht dc ca non bo.
S tit ra FSH v LH cng c tnh chu k. giai on cui ca chu k trc
v giai on u ca chu k hin ti, lng FSH do tuyn yn tit ra s tng
ln, thc y s pht dc ca mt non bo trong bung trng. Cng vi cc
cht khc c sinh ra trong bung trng, FSH tc dng vo nhm nang
non pht dc, la chn ra mt nang non u th. Vo giai on pht dc
cui ca nang non, lng hoc mn tit ra nang non u th s tng ln
nhanh chng; hoc mn vi nng cao trong mu s thc y tuyn yn
gii phng mt lng ln LH v FSH. iu ny thc y t bo non mu
phn chia ln th nht, nhim sc th gim i mt na, t bo trng cng c
xu hng chn, chun b sn sng cho vic th tinh. Mt khc, n lm cho v
nang non chn v b mt bung trng to thnh mt ming m; 3 - 4
gi sau khi nng LH/FSH t ti nh im, t bo trng c th vo
bng.
Sau khi trng rng, s hnh thnh v duy tr cng nng hong th u cn
n tc dng ca LH. Sau khi hong th thoi ha, lng oestrogen v
progestagen s gim, lng FSH li tng ln, kch thch mt nhm nang
non pht trin v pht dc, bt u mt chu k bung trng mi.
13. Vic tit ra hoc mn sinh dc ca tuyn yn chu s iu khin
no?
Ngay t trc nhng nm 50, mt s nh khoa hc cho rng, cng nng
ca tuyn yn vng di i chu s iu khin ca trung khu thn kinh cao
hn mt cp. n nm 1971, hai nh khoa hc M l Schally v Guillemin
tm ra cht iu khin s tit hoc mn sinh dc tuyn yn, l
GnRH.
15
Vng di i c rt nhiu nhn ca cc t bo thn kinh, trong mt t

bo thn kinh to ra c loi phn t peptit tn l GnRH. Thng qua h
thng mao mch ni lin gia si thn kinh v tuyn yn vi vng di i,
GnRH c vn chuyn ti l trc tuyn yn, thc y cc tuyn ni tit v
s to thnh FSH v LH.
Ni tit kiu mch xung GnRH tt nhin cn phi chu s iu khin ca
trung khu thn kinh cao cp hn. Trong no ngi c s hot ng ca h
thn kinh v cng phc tp v s truyn t tn hiu thng tin a hnh a
dng. y chnh l mt vn m cc nh khoa hc vn cn phi tip tc
tm ti.
14. Tuyn yn vng di i c chu s iu khin ca hoc mn bung
trng khng?
No v tuyn yn chu s kch thch ca s ni tit mch xung GnRH, LH v
FSH, thc y s pht dc ca non bo trong bung trng, s hnh thnh
trng rng v hong th. Vy c phi bung trng ch th ng chu s iu
tit ca cc c quan khc khng? Thc t th khng phi l nh vy. Trong
nhng trng hp thng thng, oestrogen v progestagen do bung trng
tit ra c tc dng c ch (gi l "iu tit a tr li") i vi c quan cp
trn ca n. Tc l khi lng oestrogen v progestagen tng cao qu mc
(chng hn nh ph n trong tui sinh ) th FSH, LH, GnRH do tuyn
yn v h khu no tit ra s b c ch mt mc nht nh. Nu lng
oestrogen v progestagen qu t (nh ph n sau khi mn kinh) th lng
FSH, LH, GnRH tit ra s tng ln.
Tuy nhin, trc khi rng trng, lng oestrogen tng cao s thc y s
hnh thnh nn LH/FSH ch khng gi vai tr c ch.
Tm li, s iu khin cng nng sinh dc ca c quan sinh dc ph n l
rt phc tp. N lm cho ngi ph n, d iu kin mi trng bn trong
v bn ngoi thay i, vn gi c chu k bung trng v chu k kinh
nguyt. Y hc gi h thng iu khin ny l "trc di i - tuyn yn".
15. Phi thng qua nhng kim tra g, bc s mi bit c s pht dc
ca non bo v vic khng rng trng ca ngi bnh?
Qua nhng vn gii thiu trn, ta c th hiu c bung trng v t
cung ca ngi ph n trng thnh thc hin cng nng sinh dc ca
chng nh th no. Nhng trn thc t, khi chn on bnh, bc s thng
16
dng nhng bin php no tm hiu cng nng bung trng trong c th
bnh nhn? Sau y l mt s phng php (nu hiu c ngha ca
chng, ngi bnh c th ch ng phi hp kim tra, nng cao hiu sut v
tnh chnh xc ca vic chn tr):
- o thn nhit c s.
- Kim tra, sinh thit t bo m o.
- Kim tra nim dch c t cung.
- Kim tra hot th trong ni mc t cung.
- Kim tra siu m B khoang xng chu.
- o nng hoc mn sinh dc trong mu.
- Kim tra mc LH trong nc tiu.
16. Th no l o thn nhit c s?
Thn nhit c s l nhit o c bng nhit k ngm vo ming khi ng
dy (sau gic ng 6 - 8 gi) v cha lm bt c ng tc g (k c ra khi
ging, ni chuyn, i tiu tin, ht thuc, n ung).
Ph n bnh thng trong tui sinh c thn nhit c s sau k kinh
nguyt l di 36,5 C (trong ngy rng trng c th thp hn hoc
khng). Sau khi rng trng, v progestagen do hong th tit ra tc ng ln
trung khu iu tit nhit c th trong no, thn nhit c s c th tng
thm 0,3- 0,5 C. n k kinh nguyt ca thng sau, do mc
progestagen gim xung, thn nhit c s s gim. Nu th hin kt qu o
thn nhit mi ngy trn biu , ta s c mt ng cong. nhng ph
n bnh thng trong tui sinh , thn nhit s thp trc khi rng trng
v cao sau khi rng trng. Nhng biu ny c gi l biu hai pha.
Nu biu thn nhit c s t c s dao ng (gi l biu mt pha), c
ngha l ngi bnh thiu s nh hng ca progestagen v hong th,
khng c hin tng rng trng.
u im ca phng php o thn nhit c s l n gin, khng gy tn
thng, gi thnh thp, ngi bnh c th t thc hin trong thi gian di.
N tr thnh phng php ph bin nht bc s tm him xem bnh
17
nhn c rng trng hay khng. Ngoi ra, ng th thn nhit c s cn

c th hng dn vic chn ngy sinh hot tnh dc tr gip cho vic
mang thai, gip chn on sm vic c thai.
Do nhit cao thp ca c th chu nh hng ca nhiu yu t nn nu
ngi bnh b cm, ung ru, ng mun, mt ng... th phi ghi r rng vo
ct ghi ch. Vic m o ra mu, sinh hot tnh dc, au bng di, kh h
tng t ngt hoc phi ung thuc, kim tra.... cng cn c ghi r
tham kho.
Vic o thn nhit c s phi tr thnh thi quen. Mi ti trc khi i
ng, cn vy nhit k gi tr o nhit v v tr thp, sau t bn
cnh ging. Sng hm sau, khi tnh dy, phi ly nhit k v t ngay vo
di li, ngm cht ming trong 5 pht th ly ra v xem kt qu. Khi o
nhit , phi ch khng dng rng cn vo nhit k trnh cn v nhit
k trong lc ngi ng.
17. Th no l kim tra mnh t bo rng m o?
Nim mc m o ph n l do nhiu lp thng b dng vy to thnh. T
bo lp ngoi ca n tng i ln, c dng vy c; t bo lp gia c dng
hnh thuyn; t bo lp y tng i nh, c hnh lp phng hoc hnh
trn. Oestrogen c th kch thch lm cho thng b nim mc m o tng
sinh, tr nn dy, t bo lp b mt tng cao. ng glucoza tit ra ti bn
ngoi t bo, thng qua s phn gii ca cc vi khun trong m o m hnh
thnh nn axit lactic. Nh , gi tr pH trong m o t 4,5. Mi trng
mang tnh axit ny c li cho vic c ch s pht trin ca vi khun.
Progestagen lm cho cc t bo lp gia v lp ngoi sau khi rng s tp
trung v cun li vi nhau.
Li dng nguyn l trn, bc s dng bng kh trng thm ly mt s
cht tit ra on trn m o, bi ra knh. Sau khi nhum v c nh bng
cn, h s soi ln knh hin vi m v so snh t l rng ca t bo lp
y, lp gia v lp trung. T l ny c th phn nh mc oestrogen
trong c th, gip nh gi mc pht dc ca non bo. T bo sng ha
biu b cng nhiu tc l mc oestrogen cng cao. Ngc li, nu mc
oestrogen thp th t bo lp y tng ln.
Hnh thi ca t bo rng m o chu nh hng ca sinh hot tnh dc, cc
loi thuc bi v ra m o, bnh vim m o, xut huyt t cung. V vy,
vo bui ti trc ngy kim tra, nu c nhng hin tng trn th phi bo
18
co r vi bc s thay i ngy kim tra, nhm c kt qu chnh xc. Vic

kim tra t bo m o rng thng khng phn nh c cng nng rng
trng.
18. Th no l cho im nim dch c t cung?
T cung ca ph n l mt c quan rng hnh qu l ngc, ch hi phnh ra
phn trn gi l thn t cung, ch hi nh phn di gi l c t cung.
Phn trn khoang c t cung ni lin vi khoang t cung, pha di c l ni
vi on trn m o, gi l ng c t cung. Cc tuyn trn lp nim mc
ca chng, di s kch thch ca oestrogen, c th tit ra dch dnh c dng
nh lng trng trng.
Trc khi trng rng, mc oestrogen t n mc cao nht, lng dch
tit ra nhiu, thm ch c lc trn c ra l c t cung. Trong thnh phn ca
n c nc, mui v c. Nu ly nim dch pht ln trn tm knh hong
kh, sau quan st di knh hin vi, ta s thy nhng kt tinh dng l
dng x. Nhng thay i ny ca nim dch c t cung s c li cho s di
chuyn ca tinh trng sau khi sinh hot tnh dc.
Sau khi rng trng, mc progestagen tng cao, nim dch c t cung tr
nn t v c, c vai tr l lp bo v, lm gim s xm nhp ca vi khun t
bn ngoi. Lc ny, nu em nim dch pht ln knh, sau khi hong kh
ri quan st di knh hin vi, ta s thy nhiu th nh hnh bu dc, xp
hng thnh dy.
Y hc da vo c, hnh dng khi kt tinh, lng nim dch tit ra c t
cung v m ca l c t cung xc lp phng php cho im theo 4
cp. S im cng cao th chng t mc oestrogen trong c th cng cao,
non bo pht dc cng chn mui. Nhng tnh chnh xc ca vic kim tra
nim dch c t cung xem c rng trng hay khng th tng i thp.
Kim tra nim dch c t cung l mt bin php n gin, d lm, khng gy
tn thng v c kt qu ngay, nhng nht thit phi do bc s tin hnh.
Vi nhng ngi b vim c t cung hay phi t in, cha tr bng
laser c t cung, tnh chnh xc s b nh hng.
19. Th no l no sinh thit ni mc t cung?
Ni mc t cung c nhng thay i mang tnh chu k. V vy, bc s phi
la chn thi c thch hp a mt tha no nh vo khoang t cung, ly
19
ra mt vi mnh ni mc t cung, x l chuyn mn ri quan st di knh

hin vi. Da vo c trng hnh trng ca ni mc t cung, bc s s on
xem chng ang trong thi k tng trng hay ni tit v mc ra sao; t
m phn on trng thi pht dc ca non bo v xem c hin tng
rng trng hay khng. Phng php ny c gi l no sinh thit ni mc
t cung.
V no sinh thit ni mc t cung l mt loi tiu phu, c gy au n, nu
lm khng tt s dn n nhim trng khoang chu nn nht thit phi c
bc s kim tra. Sau khi xc nh vic thc hin l cn thit v ng lc,
ngi bnh khng b vim m o hay khoang chu, vic ny mi c tin
hnh bi bc s ph khoa.
Thng th s au n s khng qu nng n v ko di, bnh nhn ch cn
ngh ngi mt lt l ht. Hu ht bnh nhn u khng b nh hng n
hot ng v cng tc, khng b cc chng bi nhim km theo, v vy
khng nn qu lo lng, s hi. Sau khi no sinh thit, bn c th s ra mt t
mu ra m o; hin tng ny s t ht trong 1-2 ngy. iu cn phi ch
l sau khi no sinh thit ni mc t cung, bn khng c sinh hot tnh
dc trong vng mt tun trnh nhim trng.
No sinh thit ni mc t cung c gi tr chn on rt quan trng, nhng
khng c tin hnh lin tc hoc nhiu ln.
20. Kim tra siu m khoang chu kim tra tnh trng pht dc ca
non bo v s rng trng nh th no?
Trong phng php ny, bc s s a u d ca thit b chn on siu m
vo bng di hoc l trong m o, cho u d tip xc trc tip vi b
mt t chc, quan st c quan sinh dc trong ca ph n.
Bn trong u d c mt loi tinh th c bit, nu c thm dng in giao
bin th n c th phng ra sng siu m cao tn. Do mt ca cc c
quan, t chc khng ging nhau, tr khng thanh do cc t chc t bo sinh
ra khi gp sng siu m cng cng khc nhau. Khi mc chnh lch tr
khng thanh gia hai t chc t ti mt mc nht nh, sng siu m i
qua s gy nn phn x trn b mt, th hin bng nhng im sng c kch
thc v sng ti khc nhau. Kim tra siu m trong y hc l li dng
nguyn l nu trn quan st b mt ni tng v cc t chc bn trong
nhm chn on v tr v mc , tnh cht ca bnh tt.
20
Trong khi thc hin siu m qua bng, ngi bnh phi ung nc cho y
bng quang. Ngc li, vi siu m qua m o, bnh nhn phi tho rng
bng quang trc khi thc hin.
Siu m c th xc nh r rng ln ca t cung, dy ca ni mc,
ln ca bung trng, s lng v ng knh ca nang non. Lin tc quan
st trong vi ngy trc khi rng trng, nu thy nang non ln ln dn dn,
ng knh t khong 18 mm th c th xem n t n giai on chn.
Nu nang non chn t ngt mt i hoc thu nh li, trong khoang chu c
mt lng nh dch tch li, c ngha l trng rng.
Kim tra siu m khoang chu cn thit b tng i hin i, thao tc ca
bc s cng phi c hun luyn k cng nn chi ph tng i cao. Tuy
nhin, ngi bnh khng b au v tn thng, li c kt qu ngay lp tc.
V vy, phng php ny c dng rng ri trn th gii.
21. C th kim tra cng nng ca bung trng thng qua th mu
khng?
Cu tr li l c. Trong chu k bung trng, cc loi hoc mn do bung
trng v tuyn yn tit ra u i vo h tun hon mu. Nng ca chng
bin ng theo chu k mang tnh quy lut. Vic ghi chp s ngy ca chu k
kinh nguyt v thn nhit c s trong thi im thch hp, ly mu t tnh
mch tay, p dng phng php min dch phng x o nng cc loi
hoc mn, bc s c th xc nh c mc pht dc ca non bo v c
hin tng rng trng hay khng.
Vic xc nh nng hoc mn trong mu cn dng b thuc th c bit,
qua nhiu bc o c trn cc dng c c bit. Gi ca cc loi thuc th
v dng c ny rt t, nhn vin thao tc cn phi tip xc vi tia phng x.
Mi b thuc th c th xc nh c mu mu ca hn ba mi ngi.
Phng th nghim phi c trn ba mi mu mu mi tin hnh mt ln do
xc nh. V vy, thi gian ch i kt qu t nht l phi mt thng.
Kt qu ca phng php ny chnh xc hn nhiu so vi cc bin php
kim tra nu trn. V vy, khi chn tr cc loi bnh v kinh nguyt, n
l bin php khng th thiu c.
Mt s vn cn ch :
21
- Ngy ly mu sau khi c bc s xc nh th khng c t thay

i. Bi v trong chu k kinh nguyt, nng ca cc loi hoc mn ny c
s thay i theo tng ngy. Cng mt con s nhng vo nhng ngy khc
nhau trong chu k kinh nguyt th li c ngha khc nhau.
- Trong vng mt thng trc khi ly mu, khng c dng cc loi thuc
cha hoc mn, bi v cc loi hoc mn ny s che giu thc cht lng
hoc mn trong c th, kt qu c c s khng chnh xc.
- Tm gi ti vo ngy trc ngy ly mu, bnh nhn khng c n g;
bi v sau khi n, thnh phn cc cht trong mu s tng cao, lm nh hng
n thao tc trong phng th nghim.
- Gi thnh ca vic phn tch hoc mn trong mu tng i cao v ngi
bnh s b au n mc nht nh. V vy phng php ny ch nn
thc hin khi cn thit. Kt qu phi c bc s iu tr kt hp vi cc
triu chng lm sng v cc bin php kim tra khc, sau phn tch tng
hp ri mi a ra kt lun.
22. Ha nghim nc tiu c th dng kim tra cng nng ca bung
trng?
Vo nhng nm 50-60 ca th k XX, trc khi phng php o min dch
phng x ra i, phng php o sinh ha hoc mn trong nc tiu c
p dng ph bin. Khi , nhn vin xt nghim phi tch ton b nc tiu
trong c ngy m vo mt ci bnh ln v a n phng th nghim. Cc
bc tin hnh v thi gian o phc tp, ko di m chnh xc th li
khng bng phng php min dch phng x. Chnh v vy m hin nay
phng php ny khng cn c s dng na.
Ngy nay c mt phng php que th nh tnh rt n gin. Phng php
ny c p dng kim tra lng LH trong nc tiu nhm xc nh thi
gian rng trng (nguyn l tng t que th thai). Trong que th ny c
khng th LH v thuc nhum mu. Khong 5 pht sau khi nhng vo nc
tiu, nu nng LH trong nc tiu ln hn 30 n v quc t/lt, on
di trong que th s xut hin hai vch mu hng. Nu m ca hai
vch ging nhau hoc vch di sm hn, kt qu l dng tnh, ngha l
xut hin cao im LH, trng s rng sau khong 12 ting (c th nm
thi c ny sinh hot tnh dc, tn ng kh nng c thai). Nu trn que
th ch xut hin mt hoc hai vch mu nhng vch di nht hn, kt qu
l m tnh, trong vng 24 gi ti s khng c hin tng rng trng.
22
Da vo ghi chp thn nhit c s, 3-4 ngy trc k rng trng, ngi
ta ly nc tiu th (vo lc sng sm, khi ng dy), lin tip trong vi
ngy cho n khi c c kt qu dng tnh th thi. y l phng php
tr gip thai rt n gin cho nhng ngi v sinh.
23. Nhng phng php no thng c dng kim tra tnh trng
ca tuyn yn?
Phng php kim tra nng LH v FSH trong mu vn th 21 chnh
l vic o th cng nng hoc mn sinh dc do tuyn yn tit ra. Tuyn yn
c th b nhiu loi khi u. V vy, ngi ta thng dng phng php chiu
chp tm hiu v tuyn yn v kt cu xng xung quanh, nhm phn
on xem khi u no hay khng. Cc phng php thng dng c:
- Chp ct lp (vit tt l CT): Sau khi chiu tia X qua cc t chc khc
nhau ca c th, cc thit b thm d v my tnh s cho ra kt qu bng hnh
nh bc s phn tch v chn on. tng s i lp gia cc c quan,
c lc cn phi tim thuc to nh. V vy, nhng ngi c tin s d ng
vi thuc th kh dng phng php ny.
- o cng hng t (vit tt l MRI): L phng php li dng s khc nhau
ca mt phn t Hydro trong cc t chc v tn hiu sinh ra trong t
trng ca chng. Kt qu c phng to thnh nh bc s phn tch v
chn on. MRI l phng php tt nht chn on cc bnh bin trong
no m khng cn n thuc to nh.
24. Th no l thi k dy th? N s xut hin vo lc no?
Dy th l ch giai on pht trin qu v sinh l t thi k nhi ng sang
thi k thnh nin.
tr di 8 tui, mc d c quan sinh dc trong v ngoi ca nam v n
c s phn bit, chiu cao v th trng ca c th tng rt nhanh nhng
khng c s khc bit nhiu v gii tnh. l do cng nng tuyn sinh dc
ca c nam v n u trong trng thi b c ch, nng hoc mn sinh
dc trong c th cng rt thp.
Trung bnh sau 11 tui (phm vi l 9-12 tui), c trng gii tnh ca tr em
gi mi dn dn pht trin, biu hin ch yu l hai bn v bt u nh ln,
u v to dn v mu sc cng thm dn; nch v c quan sinh dc ngoi bt
u xut hin lng. Mi ln, mi b cng thm li v ln ln, m h bt u
23
xut hin nhng cht dch mu trng. C quan sinh dc trong cng pht
trin, chng hn nh m o tr nn rng, nim mc dy v c nhiu np
nhn, ng dn trng dy ln. Thng thng, vo khong 13 tui (phm vi
10-16 tui), c gi s thy kinh ln u v 2-5 nm sau s xut hin hin
tng rng trng, l lc cng nng sinh dc pht trin hon thin. S pht
trin c trng gii tnh ca tr em gi t khi bt u cho n khi pht dc
hon ton mt khong 4 nm (phm vi 1,5 - 6 nm).
Mt s vn quan trng khc ca thi k dy th l:
- Bt u t khong hn 9 tui, chiu cao c th ca tr em gi s tng ln
rt nhanh. Vo thi k cao im, mi nm em s cao thm 6-8 cm. Sau ,
s pht trin chiu cao s chm dn li, n khi hai u ca ng xng khp
kn li th tr s khng cao thm na. n khong 18 tui, chiu cao c th
c th tng khong 25 cm.
- Lng m tch li di da dy ln, ngc v mng r nt, xng chu v
xng hng cng n ra, hnh thnh nn nhng ng cong mm mi, n
tnh. Nhng thay i v hnh dng bn ngoi ny chng t mt a b gi
ang tr thnh mt thiu n.
Thi gian bt u dy th mi ngi khc nhau do yu t di truyn, sc
khe, tnh trng dinh dng, kh hu, cao so vi mt bin, iu kin kinh
t, thi quen v sinh... Ni chung, thi gian bt u dy th ca tr em gi
thng sm hn so vi tr em trai 1-2 nm. Nhng nm gn y, tui thy
kinh ln u ca cc b gi nhiu quc gia c xu hng sm ln, iu ny
c lin quan n s pht trin kinh t v s nng cao mc sinh hot. Nhng
b gi qu gy hoc qu bo, ch dinh dng khng tt hoc vn ng
qu nng th chm thy kinh ln u. Ngc li, nhng b gi bo va phi
th thng sm thy kinh ln u.
25 - Trng thi tm l ca tr em gi thi k dy th s c nhng bin
i g?
T nh, cc b gi thng c ln ln trong vng tay yu thng chm sc
ca cha m. Trc nm ln 6 tui, mc d nhn thc c s khc bit
gia con trai v con gi nhng khi chi a cng bn con trai, cc b gi
cng khng cm thy c g phi suy ngh. Lc ny tm l ca con trai v con
gi khng c g l khc bit c.
24
T 6-7 tui n khong 10 tui, tm l khc bit v gii tnh s tng cao, b
gi nu chi cng vi b trai s sinh ra cm gic xu h, bt an.
Sau mi tui, tr em gi bt u thch trang im, lm p v c nhng
nhn thc m h v gii tnh, bt u c s hng th i vi s khc bit v
mi quan h gia hai gii tnh.
Sau 15-16 tui, cng vi s pht trin ca c trng gii tnh, tm l cng
c s pht trin thm mt bc. Chng bt u t cho mnh l ngi ln,
chng i c lp, i s tn trng ca ngi ln (bao gm c cha m
chng), i c i x bnh ng, c t do kt bn, c t mnh suy
xt vn v c mt khonh tri ring ca mnh. Chng cng mun c
kt bn v ny sinh tnh cm i m i vi ngi khc gii, thm ch dn
dn s ny sinh tnh yu v nhng i hi v tnh dc. Tuy nhin, tm l ca
chng vn cha thc s chn chn, tnh cm vn rt bt n nh, tnh cch,
kh cht, t tng cha c nh hnh, rt d b nh hng bi cc tro lu
x hi, bn b xung quanh hoc cc cng c truyn b nh phim nh, truyn
hnh, tc phm vn hc.
Th trng v i no ca tr em gi trong giai on ny pht trin rt nhanh
chng. y chnh l thi k m ti nng, tr lc ca chng pht trin mnh,
l giai on khi im pht trin s nghip v. Do vy, tin hnh s gio
dc c ch hng v mc tiu cao c, hng dn chng dn ht tinh lc ca
mnh vo vic hc hnh l mt vic lm ht sc cn thit. Trong giai on
ny, cn phi trin khai gio dc v tri thc, o c v php lut v gii
tnh cho em gi, gip chng xy dng c th gii quan, o c quan
ng n, t nn mng tt p cho cuc sng v s nghip sau ny.
26. S dy th bnh thng do u gy nn? Hoc mn trong c th c
thay i g trong thi k dy th ?
Ngy nay, ngi ta bit r rng v tr quan trng nht ca c th l no.
Nhng thay i ca chu k bung trng chu s iu khin ca hoc mn
tuyn yn, cn s thay i chu k ca hoc mn tuyn yn th li chu s
iu khin ca s tit ra GnRH. Trong thi k nhi ng, s tit ra GnRH ca
khu no h chu s c ch ca trung khu cao cp trong no, do vy cng
nng ca tuyn yn, bung trng cng trong trng thi b c ch.
C kinh nguyt khng c ngha l bung trng c cng nng rng trng,
v vic rng trng i hi gia tuyn yn v vng di i c mt c ch
tinh t v phc tp hn, chnh l s iu chnh theo c ch phn ngc
25
li. Theo iu tra, trong nm u tin thy kinh, c 80% trng hp khng
rng trng, trong vng 2-4 nm sau khi thy kinh ln u, 30 - 50% trng
hp khng rng trng. Nm nm sau khi thy kinh ln u, vn cn c gn
20% trng hp khng rng trng. Do vy, vi nm sau khi thy kinh ln
u, trong bung trng c cc non bo pht dc v s tit ra oestrogen
khng c s nh hng ca hong th v progestagel. Do dao ng v mc
oestrogene nu dn n bong nim mc t cung v xut huyt th thng
biu hin thnh kinh nguyt khng theo quy lut.
27. Th no l chng bnh dy th sm?
Theo kt qu iu tra trong cc thanh thiu nin nc Anh, 95% tr em gi
bt u c du hiu dy th vo lc 8,5-13 tui. Do vy, nu trc 8
tui, tr em gi xut hin nhng du hiu c trng gii tnh, trc 13
tui thy kinh ln u th chng t a tr dy th sm. Hin tng
ny c gi l dy th sm ng tnh n gii. Hin tng c trng gii
tnh xut hin qu sm v l nhng c trng ca nam gii nh c ru, yt
hu ln ln, ting ni trm khn, ng thi m vt cng ln ln gi l dy th
sm d tnh n gii.
Vic dy th sm s lm cho bn thn a b gi cm thy s hi, bt an, bn
b th thy l lng v bn lun, cha m th lo lng. Khng nhng th, nhng
a tr ny lun lun cao hn hn so vi tr cng la tui. Nhng sau ny
khi bn b ca chng dn cao ln th chng li c thn hnh tng i thp
ln. Ni mt cch khc, sau khi xut hin nhng du hiu dy th sm, thi
im bt u tng v ngng pht trin chiu cao c th cng n sm hn,
dn n cui cng chng s thp hn so vi bn b ng la. iu nghim
trng hn l nhng a b ny mc d dy th sm v sinh l nhng tm
l li khng pht trin sm. C th chng s gp phi s quy ri tnh dc
ca nhng k xu trong x hi v phi gnh chu nhng hu qu bt hnh.
Do vy, tr dy th sm cn c s chm sc c bit, c kp thi a n
bnh vin kim tra, iu tr nhm gii ta gnh nng v tm l cho chng
v cha m, ci thin chiu cao c th ca chng v trnh ny sinh nhng hu
qu nghim trng.
C hai loi nguyn nhn gy dy th sm:
- Dy th sm tht s: Dy th sm do s tit ra GnRH vng di i b
kch hot, bung trng sinh ra nhng thay i c chu k nh gy ra. Trong
26
trng hp ny, a b c th rng trng c quy lut v c kh nng sinh

sn.
- Dy th sm gi: L dy th sm do mt b phn no trong c th xut
hin nhng khi u hay "nang" c th tit ra hoc mn sinh dc; hoc do tr
ung nhm phi thuc hay n phi thc n, thuc b c cha hoc mn sinh
dc, do dng nhm loi trang im c cha hoc mn ny. T , tr
xut hin nhng du hiu dy th hoc thy kinh ln u sm nhng khng
c s rng trng v tr cha c kh nng sinh sn.
Cn phi c s nghin cu v xc nh chnh xc nguyn nhn gy bnh
tng a tr b bnh.
28. Nhng trng hp no c th dn n chng dy th sm thc s
tr em gi?
Trong nhng a tr mc bnh dy th sm, s tr em gi cao hn nhiu so
vi tr em trai, trong :
- Khong 70-90% trong s khng tm c nguyn nhn gy bnh
trong no bng cc bin php kim tra hin nay. Chng bnh ny c gi l
"dy th sm thc s c pht". Tc pht trin ca n c th nhanh m
cng c th chm.
- Mt s tr c pht hin c khi u trong no, hoc b d tt bm sinh, tng
b no ng thy, vim no, chiu tia phng x vo no, b ngoi thng hoc
b u x dy thn kinh. Nhng trng hp ny c gi l "dy th sm do
no". Nhng ngi dy th sm do no thng b km theo cc triu chng
au u, co git, th lc gim st.
T l pht bnh dy th sm c pht cao gp 2,7-9 ln so vi dy th sm do
no ( tr em trai l gp i). Qua vic hi han c th tnh hnh bnh s hoc
kim tra h thn kinh, in no , chp lng ngc (nh chp ct lp, o
cng hng), bc s c th phn bit c hai loi bnh ny.
29. Nhng trng hp no c th dn n dy th sm ng tnh gi
tr em gi?
mt s ngi, trong bung trng hay tuyn thng thn xut hin nhng
khi u hay "nang" c th tit ra oestrogen, lm xut hin sm c trng gii
tnh n v kinh nguyt. chn on bnh, bc s phi kim tra hu mn,
27
siu m vng khoang chu v tuyn thng thn pht hin xem c cc
khi u hay khng.
Mt s ngi b bnh do cc nguyn nhn sau:
- Dng nhm thuc trnh thai ca m (cha testosteron).
- Ung cc loi thuc bc, thuc b khng r thnh phn.
- Ngi m trong thi gian cho con b c ung thuc trnh thai hay thuc b
cha hoc mn.
- Dng nhm nc gi u, dng da ca ngi ln; ht phi bi c cha
oestrogen hay n phi tht cc loi gia sc, gia cm c chn nui bng
thc n cha nhiu hoc mn.
Oestrogen trong cc loi thuc, thc phm, cht dng da ny qua ng
rut, sa hoc da, i vo h tun hon mu hoc ton thn ca a tr, gy
nn nhng biu hin dy th sm. Tnh trng c gi l "chng dy th
sm c ngun gc t bn ngoi". nhng tr mc chng ny, mu sc ca
c quan sinh dc ngoi v nm v thng sm hn r rt so vi bnh
thng. Khi gp trng hp ny, cc bc cha m cn phi phi hp vi bc
s xem xt v tm ra nhng ngun tip xc vi hoc mn v c bin php
gii quyt.
mt s b gi 2-4 tui, c hin tng mt hoc c hai u v cng nh
ln. iu ny ko di trong vi thng hay vi nm nhng khng c cc c
tnh v hin tng pht trin qu nhanh khc. thc cht khng phi dy
th sm m l hin tng bu v pht trin sm, khng cn phi iu tr.
Vic chn tr nguyn nhn gy bnh cn phi qua s kim tra ton din, chi
tit, thm ch phi c mt thi gian quan st. C trng hp phi qua iu
tr thc nghim, bc s mi xc nh c nguyn nhn gy bnh thc s
qua xu th pht trin ca cc triu chng mi.
30. Cha tr cho nhng a tr dy th sm nh th no?
Nu bnh do khi u hay u nang bung trng, tuyn thng thn gy ra
th phi phu thut ct b. Sau khi phu thut, phi nh k n bnh vin
kim ra, quan st xem cc triu chng bnh c mt i, nng
testosteron trong mu c gim i hay khng. Nu u nm trong no, vic
28
phu thut hay khng phi c quyt nh bi bc s ngoi khoa thn kinh.
Nu dy th sm do nguyn nhn bn ngoi, phi tm ra con ng c th
gy tip xc vi testosteron trnh tip xc; khi testosteron c ngun gc
t bn ngoi c a ht ra khi c th th bnh s t nhin gim bt.
Khong chc nm li y, cc nh nghin cu pht hin ra rng thuc c
GnRH c th c ch mt cch hu hiu s tit ra GnRH qu sm, t m
c ch s pht dc ca non bo v s tit ra testosteron. u im ni bt
ca phng php ny l c ch s hon thin qu sm ca xng, c tc
dng ci thin chiu cao c th.
Cc ti liu y hc nc ngoi cho thy, cc b gi mc bnh dy th sm
thc s nu c iu tr bng thuc c cha GnRH (ngng thuc khi n
tui dy th tht s) th qu trnh dy th t nhin sau s hon ton bnh
thng. Sau khi trng thnh, kinh nguyt v cng nng sinh dc ca
nhng ngi ny cng bnh thng.
31. iu g gy ra chng bnh dy th sm d tnh tr em gi?
C mt c gi 20 tui, cha kt hn. Khi mi sinh ra, c c c quan sinh dc
ngoi ca n gii. Nm 4 tui, m vt phnh to; t nm 6 tui th lng c
quan sinh dc nhiu ln. Trong thi gian ny, c b c thn hnh cao nht
lp; nhng sau 12 tui th tc ln ca c chm dn li v cui cng tr
thnh mt a tr ln (ch cao 142 cm), hnh dng nh nam gii, yt hu to,
lng c quan sinh dc c phn b ging nh nam gii, t cung nh,
khng c kinh nguyt. Ting ni ca c b cng tr nn c. Kt qu ha
nghim cho thy, c b ny b bnh "tng sinh v thng thn bm sinh".
Sau hai thng ung thuc theo ch nh ca bc s, bu v ca c b pht
trin v thy kinh.
y l mt bnh rt t gp. Nguyn nhn ph bin nht l chng tng sinh v
thng thn bm sinh, dn n vic testosteron c sn sinh ra qu nhiu.
C nhng a tr ngay t khi cho i c c quan sinh dc ngoi khng
r gii tnh; cng c trng hp nhng c trng nam gii xut hin dn sau
khi ra i.
Gp nhng trng hp ny, cha m phi a con n khoa ni tit ca cc
bnh vin kim tra v xt nghim. Vic iu tr phi c tin hnh cng
sm cng tt; nu khng, trng thi tm l, th hnh, chiu cao c th ca tr
s b nh hng. Nu iu tr sm v ng phng php, cc c trng nam
tnh s dn dn mt i. n thi k thanh nin, cc c trng n tnh bnh
29
thng s xut hin, chiu cao c th cng khng b nh hng v bnh

nhn vn c kh nng sinh sn nh bnh thng. Mun t c hiu qu l
tng nh vy, ngi bnh nht thit phi phi hp cht ch vi bc s, ung
thuc v thc hin vic kim tra ng quy nh. Nu c quan sinh dc ngoi
pht trin bt bnh thng th phi chn thi gian thch hp phu thut.
Ngoi ra, vic xut hin khi u tit ra Testosterin tuyn thng thn hoc
bung trng cng gy ra dy th sm d tnh. K thut siu m tuyn thng
thn v khoang chu c th gip pht hin cc khi u ny. Phng php iu
tr l phu thut ct b khi u .
32. Th no l dy th mun v nhi ha gii tnh?
Tr em gi ti tui 13 m vn cha xut hin nhng c trng n tnh, hoc
ti 16 tui m vn cha thy kinh th cn phi n bnh vin xc nh
xem l dy th mun hay c bnh tt tim n, c nguy c b nhi ha gii
tnh vnh vin.
C mt loi bnh dy th mun khng r nguyn nhn, gi l "chng dy th
mun th cht". M hoc ch em ca nhng ngi ny c th cng dy th
mun. Ngi mc chng ny c chiu cao c th rt "khim tn", tui
xng nh hn tui thc t. Nhng khi tui xng t ti 12-13 tui th c
th s dn dn xut hin nhng c trng dy th. Sau , hin tng dy th
c tin trin v c bn l nh bnh thng. Do vy, nhng bnh nhn ny
khng cn phi iu tr g c; nhng vn phi n bnh vin kim tra vi ln
quan st v chn on xem c ng l chng bnh khng.
Nhng bnh tt c tnh cht ton thn (nh thiu dinh dng, qu gy, bnh
ng rut mn tnh, thiu mu, bnh thn, cng nng tuyn gip trng
km), vic vn ng qu nhiu (ma ba l, tp th thao chuyn nghip) u
c th gy nn chng dy th mun. trng hp u, bnh nhn phi n
chuyn khoa ni ca bnh vin iu tr cc chng bnh ton thn; khi tnh
trng c th c ci thin, cc du hiu dy th c th xut hin. trng
hp sau, trong mt thi gian ngn, nu bnh nhn gim bt khi lng vn
ng mt cch thch hp, hoc iu chnh phng n tp luyn th vn c
th c c s dy th t nhin.
Chng nhi ha gii tnh vnh vin c th do cc bnh bm sinh vng di
i tuyn yn hoc bung trng gy nn. phn bit c hai loi bnh
ny, cn phi da vo vic ha nghim nng LH, FSH trong mu. Khi c
bnh tuyn yn vng di i th vic tng hp v tit ra LH, FSH thng
30
khng , nng LH, FSH trong mu thng thp hn so vi mc bnh

thng, khng kch hot cho bung trng pht dc. Ngc li, khi
chnh bung trng c bnh (chng hn trong bung trng khng c t bo
non mu hoc nang non), LH v FSH do tuyn yn tit ra nhiu m khng
th c c nang non pht dc v oestrogen tit ra, khin nng LH v
FSH tr nn cao hn mc bnh thng. i vi nhng ngi bnh thuc
dng th nht, c th iu tr bng cch b sung hoc mn sinh dc cho
tuyn yn vng di i. Cn i vi nhng bnh nhn thuc dng th
hai, khng c cch no lm ti sinh cc t bo trng trong bung trng c.
Do vy, xc nh nguyn nhn gy bnh tin hnh iu tr l mt cng
vic ht sc quan trng.
Ngi mc bnh nhi ha gii tnh vnh vin s khng th c kinh mt cch
t nhin. Y hc quy nh, nu n 18 tui m n thanh nin vn cha c
kinh th ngi b v kinh nguyn pht (bm sinh). Nhi ha gii tnh vnh
vin ch l mt trong nhiu nguyn nhn gy v kinh nguyn pht.
33. Nhng chng bnh g thuc vng di i, tuyn yn c th gy nhi
ha gii tnh vnh vin v v kinh nguyn pht?
Bt c mt loi bnh no gy tr ngi cho vic to thnh, tit ra v vn
chuyn GnRH, LH, FSH ca khu no h v tuyn yn, nu pht bnh thi
k nhi ng u c th gy nn nhi ha gii tnh v b kinh nguyn pht. V
d: Sau khi c khi u trong no, b vim no hoc ngoi thng no, bnh
nhn thng c triu chng au u, th lc v cng nng ni tit gim st
(khng tng chiu cao, tiu tin nhiu).
Nu trong no c khi u th vic chp ct lp hay o cng hng t c th
pht hin ra. Nu th tch khi u tuyn yn qu ln, chn vo cc t chc
xung quanh v lm tn hi n xng th phi chp X-quang mi c th pht
hin ra c.
34. Th no l chng bnh turner? C nhng phng php iu tr
no?
C mt s b gi mc bnh nhi ha gii tnh, v kinh nguyn pht, khi ra i
c th trng, chiu cao rt thp, 4-5 tui bt u pht trin dn, sau 9-10
tui, tc tng v chiu cao cng khng nhanh ln, ti 17-18 tui vn thp
di 1,5 m. ng thi, mt, thn hnh ca h c th vn cn nhiu khuyt
tt, v d nh mt c nhiu nt rui, c to v th, di tai v chn tc gy
xung thp, cnh tay cong, ngc d, khong cch gia hai u v rng, c d
31
tt huyt qun v thn; tr lc thng khng b nh hng nhiu. l cc

du hiu ca bnh Turner (c t theo tn ca nh bc hc tm ra cn bnh
ny) hay cn gi l "chng bnh bung trng pht dc khng hon ton bm
sinh".
Cc nh di truyn hc pht hin ra rng, trong nhn t bo ca nhng
ngi mc bnh ny ch c 45 nhim sc th, li thiu mt nhim sc th X,
tc nhim sc th ca h l 45 XO (ph n bnh thng phi c 46 nhim
sc th, bao gm hai nhim sc th X, tc l 46 XX). iu ny gy ra nhng
bt thng trong s pht trin ca xng, khin c th ca ngi bnh rt
nh b. Hn na, do khng c hai nhim sc th X hon chnh nn khi ra
i, bung trng ca nhiu bnh nhn ch c cc t chc si. S non bo
cha t bo trng ch bng 1% so vi nhng a tr bnh thng, cn li l
nhng non bo rng hoc thoi ha. Ni cch khc, t bo trng thoi
ha ht trong thi k thai nhi nn mc d cng nng ca tuyn yn vng
di i vn bnh thng, nhng a tr cng khng th c c s dy
th nh bnh thng.
Nguyn nhn gy bnh: Khi t bo non mu hoc t bo tinh mu phn
chia, nhim sc th li khng phn chia hoc b mt i. Bnh ny xut hin
0,2% tng s b gi c sinh ra; chim 40% trong nhng ngi b v
kinh nguyn pht. Khng c cch g c th iu tr chng bnh bm sinh
ny.
35. Ngoi bnh turner, cn c nhng loi bnh bung trng hoc tuyn
sinh dc pht trin khng hon chnh bm sinh no khc khng?
Mt s ngi vn c b nhim sc th l 46XX, chiu cao c th bnh
thng, khng c khuyt tt v th hnh, nhng trong bung trng li khng
c t bo trng m ch c cc t chc si, biu hin lm sng l nhi ha gii
tnh v v kinh nguyn pht. y l hin tng "Tuyn sinh dc pht trin
khng hon chnh n thun". Bnh gy nn do trong thi k phi thai, mt
nguyn nhn no lm nh hng n s pht trin bnh thng ca tuyn
sinh dc.
Chng bnh tuyn sinh dc pht trin khng hon chnh n thun cng c
th gp nhng c th mang nhim sc th 46 XY. Nguyn nhn gy bnh
l trong thi k phi thai, tuyn sinh dc nguyn thy khng phn ha thnh
tinh hon. Tuyn ny cng ch gm cc t chc si, khng th tit ra mt s
loi hoc mn sinh dc nam. V vy, c quan sinh dc trong v ngoi ca h
32
u c dng nh ca n gii. Ngi bnh sau khi cho i s sng cuc

sng nh ca n gii. n thi k thanh nin, khi khng thy c nhng c
trng n gii v khng c kinh, h mi n bnh vin kim tra nhim sc
th v pht hin ra mnh mang nhim sc th XY. Nhng ngi ny
nu c iu tr bng progestagen v oestrogen th cng pht trin bu v,
c kinh, c th kh cao v khng c khuyt tt g.
nhng ngi c nhim sc th l 46 XY, tuyn sinh dc (pht trin khng
hon chnh) nm trong khoang bng nn kh nng sinh ra khi u ln ti
25%. phng nga, h phi phu thut ct b tuyn sinh dc c hai bn,
v trn thc t, tuyn sinh dc ny cng v tc dng. Sau khi phu thut,
cn b sung thm oestrogen v progestagen bu v pht trin, to kinh
nguyt nhn to. Bnh nhn vn c th kt hn c nhng nu mun sinh
con th phi dng bin php nhn to, dng trng ca ngi khc th thai.
36. B kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh cn c nhng nguyn nhn
g khc?
Trong bung trng v tuyn thng thn c nhiu cht dung mi c th bin
cholesterol thnh oestrogen, testosteron, progesragen. Nu c th thiu cc
loi dung mi ny th d nhim sc th bnh thng, c th cng khng th
tng hp ra oestrogen v testosteron c. Mc d b nhim sc th l 46
XX, c quan sinh dc trong v ngoi u l ca n gii nhng ngi
s khng c kinh nguyt, cc c trng n tnh khng pht trin, ngha l b
v kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh.
C th 46 XY nu thiu cc loi dung mi trn s khng th sn sinh ra mt
s loi hoc mn nam gii; c quan sinh dc ngoi s c hnh dng ca n
gii. Sau khi ra i, h s sng i sng ca n gii; khng c nhng c
tnh ca nam gii hay n gii trong thi k dy th. H ng trung thn v
trung thn ph khng c tc dng ca cc loi hoc mn s thoi ha, nn
bnh nhn thng khng c t cung v ng dn trng, biu hin lm sng l
v kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh.
37. Da vo biu hin lm sng, s ri lon kinh nguyt ph n c th
c chia thnh my loi?
Ri lon kinh nguyt hoc kinh nguyt khng u l chng bnh thng gp
ph n trong tui sinh . Trc khi n bnh vin khm, nhng
ngi ny nn nh li mt s chi tit:
33
- Kinh nguyt bt u ri lon t khi no?

- Trc khi pht bnh c nhng bt thng g (v d nh b khng hong
tinh thn, thay i th trng, thay i mi trng sng, bnh tt hoc phu
thut)?
- Chu k kinh nguyt v s ngy thy kinh ko di ra hay l rt ngn li?
- C b xut huyt ngoi nhng ngy thy kinh hay khng?
- Trong k kinh nguyt c au bng di hay khng v mc au nh th
no?
- T khi pht bnh iu tr bng bin php g cha?
Tt c nhng iu trn gip bc s chn on chnh xc tnh trng bnh tt,
trnh nhm ln mt cch ng tic. Thng thng biu hin ri lon kinh
nguyt c chia thnh 6 loi:
1. Chu k kinh ngn, nhiu, ko di: Chu k kinh nguyt t hn 21 ngy gi
l "chu k kinh ngn", ngy hnh kinh ko di by ngy gi l "k kinh ko
di". Cn v lng kinh nguyt th thng thng ch c th da vo s bng
v sinh dng phn on. Nu mu hnh kinh chy ra qu nhiu, c nhng
cc mu ln; sau chu k kinh, mc huyt sc t thp hn mc bnh
thng (120g/l) th c coi l lng kinh nguyt nhiu.
2. Xut huyt khng theo quy lut: Kinh nguyt hon ton khng c tnh quy
lut, thi gian gia hai k kinh c th ko di vi thng m cng c th l
dm ngy. Lng kinh nguyt c lc nhiu nhng cng c lc t.
3. Xut huyt gia k kinh: Thng b xut huyt vi ngy trong thi gian
gin cch gia hai chu k (lng mu thng l tng i t).
4. Kinh nguyt tha, t: Chu k kinh nguyt trong khong t 36 ngy n 6
thng th gi l kinh nguyt tha. Thi gian hnh kinh t hn 3 ngy, lng
bng v sinh dng rt t hoc thm ch khng cn dng th gi l kinh nguyt
t (dn gian cn gi mu b cu).
5. V kinh: Ch kinh nguyt ngng t 6 thng tr ln.
34
6. Thng kinh: Trong thi k kinh nguyt, bng di au d di, nh hng

n cng tc v sinh hot.
Trc khi vo vin, nu ngi bnh ung mt loi thuc g v liu lng
ra sao th cn phi ni r vi bc s, bi v c mt s loi thuc hoc mn
nu dng khng ng s dn n ri lon kinh nguyt.
38. Kinh nguyt ri lon l do u? Nhng bc thng thng ca bc
s trong vic chn tr bnh v kinh nguyt l g?
Nhiu chng bnh ph khoa thuc v kh cht (v d nh khi u, vim, u
tht, b thng, lc ni mc t cung...) hay bnh tt ni khoa cng nh hng
n kinh nguyt. Thn kinh cng thng, ngi mt mi, c s thay i v th
trng hoc mi trng, dng thuc c cha hoc mn khng ph hp hoc
l sau khi b vng trnh thai... u l nhng yu t d gy nn ri lon kinh
nguyt.
Nhng ngi b ri lon kinh nguyt cn phi n bnh vin khm.
Chng ny khng ch lm tng thm gnh nng v tinh thn, s bt tin
trong sinh hot, gy thiu mu, v sinh cho ngi bnh m cn c th l
biu hin ca mt th bnh tt no tim n trong c th; nu khng kp
thi iu tr th c th dn n hu qu nghim trng.
Nhiu bnh nhn mun bc s lp tc cho mt loi thuc iu kinh mang
v nh ung vi mong mun kinh nguyt s tr li bnh thng sau mt thi
gian. Trn thc t, nhiu khi mi chuyn khng n gin nh vy. Trc
tin, bc s cn phi lm r xem bn c mc bnh v kinh nguyt hay khng,
ri lon kinh nguyt thuc loi hnh no. iu ny i hi ngi bnh phi
cung cp bnh s xut huyt m o mt cch tng tn v chnh xc cho
bc s. Sau , bc s s da vo kim tra ph khoa, ha nghim siu m,
chiu X-quang phn on nguyn nhn gy ri lon kinh nguyt, xc nh
v tr v tnh cht vng bnh. C nhng trng hp phi tin hnh cc kim
tra c bit nh o nhit c th, no t cung, soi bng; thng phi mt
khong 1-2 thng, thm ch lu hn mi c kt lun chnh xc.
39. Th no l t cung rong huyt c nng? N c chia thnh my
loi?
Ri lon kinh nguyt v t cung xut huyt bt thng do c nng khng
ch bt thng ca trc vng di i tuyn yn - bung trng gy nn,
c gi l t cung rong huyt c nng.
35
Trong cc phng khm ph khoa, ta thng gp nhng c gi 15-16 tui,

sau khi thy kinh ln u khng lu th chu k kinh khng u, lng mu ra
nhiu, sc mt trng nht. Bc s sau khi khm, kim tra nu thy khng c
g bt thng, xt nghim thy ngoi bnh thiu mu ra cng khng c bnh
g v mu, th c th xc nh c l bnh t cung rong huyt c nng.
Ngoi ra, mt s ngi tui trung nin, kinh nguyt trc kia u
n bng nhin ri lon, biu hin l c kinh lin tc hoc k kinh ko di,
c th km theo thiu mu, kim tra ph khoa khng pht hin bt thng.
Nhng ngi ny cng c th b rong huyt c nng, c th t cung rong
huyt c nng khng rng trng.
Trong vng 1-2 nm sau khi c kinh ln u, c th cc thiu n
thng cha xc lp c c nng rng trng. C nng bung trng ca cc
ph n trung nin (trn 40 tui) dn dn gim st, vic rng trng s
ngng trc khi mn kinh vi nm nn chu k kinh nguyt ca h khng c
trng rng. Non bo trong bung trng ca ngi khng rng trng s pht
trin khng theo quy lut, lng oestrogen tit ra cng rt thp, khng c
hong th v progestagen. Non bo pht trin khng c quy lut khin cho
mc oestrogen trong mu cng bin ng khng theo quy lut, ni mc
t cung cng tng sinh v rng khng theo quy lut, dn n xut huyt
khng theo quy lut.
Vic rng trng ph n trong tui sinh phi theo mt quy lut nht
nh. Nhng cng c lc do mt mi, cng thng, sy thai, phu thut hoc
sau khi b bnh tt... , trng s khng rng trng trong thi gian ngn. Bo
ph, bnh tt cng c th dn n khng rng trng ko di, t mc bnh
t cung rong huyt c nng.
40. Lm th no cm mu cho ngi bnh t cung rong huyt c
nng khng rng trng trong thi k rong huyt?
C th c nhiu ngi nghe n phng php "no t cung". l mt
phu thut nh, thng ch cn gy t cc b. Trong iu kin c kh
trng, bc s dng mt ci tha no nh a vo khoang t cung, vi cc
ng tc c gii lm cho ni mc t cung bong ra mt cch nhanh chng v
t c mc ch cm mu. Mc d bnh nhn phi chu s au n nht
nh nhng li cm mu nhanh, an ton. iu quan trng hn c l phi tp
hp nhng mnh ni mc t cung a i kim tra khoa bnh l xc
nh xem c khi u hay bnh tt g khc khng, nhm a ra kt lun chnh
xc v tnh trng bnh tt. Do vy, nhng ngi kt hn b rong huyt
36
khng theo quy lut ko di, c bit l nhng ngi trn 40 tui u phi
thc hin bin php ny. Thng thng, sau khi no t cung, hin
tng rong huyt s gim ngay lp tc v trong khong mt tun s ht hn.
i vi nhng ngi cha kt hn th nn no t cung bng thuc. y l
phng php dng cho nhng ngi rong huyt c nng khng rng trng
v trong c th thiu progestagen. Ngi ta s tim progesterone vo bp
cho ngi bnh, mi ngy 20 mg, lin tc trong 3 ngy, sau ngng tim
gim mc progestagen trong mu. Lc ny, ni mc s bong ra v xut
huyt. Loi xut huyt ny cng ging nh xut huyt hnh kinh, lin tc
trong by ngy, c lc lng mu cng rt nhiu, l iu khng th trnh
khi. Nu mu ra qu nhiu th ngi bnh nn nm ngh, ung hoc tim
vitamin K, vitamin C, thm ch l truyn huyt thanh, truyn mu.
41. Cm mu nh th no cho ngi b bnh rong huyt c nng cn
tr, cha kt hn v b thiu mu nng?
Trong trng hp ny, ngi bnh phi vo bnh vin v dng thuc theo s
ch dn ca bc s, tuyt i khng c t s dng hoc ngng dng
thuc, nu khng s gy ti rong huyt v vic iu tr s tht bi.
42. Ph n trung nin b rong huyt c nng, thiu mu mc nng,
no t cung loi b bnh l thuc kh cht th c th dng thuc
cm mu c khng?
Cu tr li l c th. Bi v no t cung chnh l mt phu thut nn khng
th thc hin thng xuyn c. i vi nhng trng hp ny, bc s s
cho ung thuc vi liu lng nht nh gim dn lng mu ra. Trong
thi gian ny, bnh nhn cng phi tch cc iu tr bnh thiu mu.
43. Ngi b rong huyt c nng khng rng trng, nu m o ngng
ra mu th c phi l bnh khi khng?
Cu tr li l khng. Bi v nguyn nhn gy bnh do khng rng trng
cha c cha tr, thng sau bnh nhn vn b ra mu bt thng. Do vy,
sau khi mu c cm, bnh nhn vn phi tip tc dng thuc theo
hng dn ca bc s, o v ghi li biu nhit c th.
Lm th no iu chnh kinh nguyt theo quy lut? i vi nhng ngi
cha kt hn, thng thng t ngy th 23 ca chu k kinh nguyt, bnh
nhn c tim hong th ng 3 ngy cho ni mc t cung bong v xut
37
huyt theo nh k. i vi nhng ph n kt hn m c nhu cu trnh

thai th c th ung thuc trnh thai trong hai mi hai ngy, bt u t ngy
th 5 ca chu k kinh nguyt, sau khi ngng thuc s thy kinh. Phng
php trn c th s dng lin tc nhiu ln.
Nhng ngi b bnh ny nhng mun sinh con th c th ung thuc thc
y rng trng, bt u t ngy th 5 ca chu k, mi ngy mt vin, lin
tc trong 5 ngy. Trong thi gian ung thuc, cn phi o v ghi chp li
thn nhit c s quan st xem c xut hin dng biu hai pha hay
khng, nhm phn on hiu qu iu tr. Nhn chung thuc, thc y rng
trng ch c tc dng trong chnh chu k kinh nguyt nn thng phi
thc hin lin tc.
Rong huyt c nng c th b ti pht sau khi sinh con, hoc lc khi, lc b.
V vy, bnh nhn cn dng progesterone nh k ni mc bong ra theo
quy lut, khng ch chu k. iu tr trit chng bnh ny khng phi l
mt vic d dng m i hi phi c s theo di di ngy khng nh
khng b ti pht na. Ngi bnh cn phi chun b t tng iu tr lu
di. Bc s c th gii thch r rng cho ngi bnh phng php khng ch
chu k kinh nguyt bn thn ngi bnh nm vng c quy lut s dng
hong th ng. Cn o thn nhit c s trong thi gian di tm hiu xem
bung trng phc hi hay cha v hng dn vic dng thuc. iu hi
phin toi mt cht nhng dn dn s to thnh thi quen.
44. Ph n trong tui sinh liu c mc bnh rong huyt c nng
khng?
Cu tr li l c th nhng t l rt t, kinh nguyt c biu hin thnh 2
dng:
- Lng kinh nguyt t, chu k v thi gian thy kinh u bnh thng.
- Xut huyt gia chu k, hoc l gia chu k c dch ging nh mu tit ra,
ko di trong mt s ngy khng nht nh. Nu em i chiu thi gian
xut huyt vi bng o thn nhit th pht hin thy s xut huyt ny c th
sau chu k kinh nguyt (xut huyt trc k kinh), trc v sau khi rng
trng (xut huyt trong thi gian rng trng).
V sao nhng ph n c chu k rng trng u n li xut hin hin
tng kinh nguyt nhiu? Nhiu nh khoa hc da vo nng hoc mn
sinh dc trong mu, mt huyt qun trong nim mc nghin cu v
38
u pht hin thy c nhng bt thng v prostagladin nim mc t cung

v c nng ca h thng ha tan si protein qu mnh.
Prostaglandin l mt loi axit bo, n iu tit s co bp, gin n ca mch
mu v chc nng lm ng mu ca tiu cu. Nu c s bt thng s t
hp tin lit t th mch mu d b phnh, c nng ng mu ca tiu cu
gim, lng mu ra s nhiu.
45. Th no l phu thut ni soi nim mc t cung?
Kim tra soi bung t cung l mt phng php chn on, trc tip quan
st kt cu bn trong v nhng bin i bnh l ca bung t cung, u tin
l chn on cc bnh bn trong t cung nh u tht, dnh ni mc. Trc
khi tin hnh vic ny, bc s cn phi kim tra ton thn v ph khoa xc
nh xem c tht cn thit, sau hn bnh nhn ti sau ngy sch kinh hoc
l trc k kinh tin hnh phu thut. Thi gian phu thut di hay ngn
ty theo tnh trng bnh tt ca mi ngi. Khi phu thut, bng di c th
hi au. Trong vng mt tun sau , m o s ra mt t mu nn bnh
nhn cn ung cc loi thuc khng sinh theo ch dn ca bc s, trong vng
hai tun sau khi phu thut khng c sinh hot tnh dc.
Phu thut ni soi ct b ni mc t cung phc tp hn so vi kim tra soi
bung t cung. Trc khi phu thut 1-2 tun, ngi bnh phi ung thuc
lm co ni mc t cung. Da vo kt qu kim tra soi c t cung v siu
m, bc s tin hnh phu thut bng dao in hoc tia lazer, ct b i tng
phn ni mc t cung, lm cho ni mc b so ha, mt i tnh phn ng i
vi cc loi hoc mn. Sau khi phu thut, c khong 50% ngi bnh s tt
kinh. phng nga nhim trng, ngi bnh phi dng thuc khng sinh
trc v sau khi phu thut. Sau khi phu thut, m o s ra nhiu mu v
dch trong khong 1-2 tun; mt s t ngi bnh b st nh, au bng di
trong khong 2-3 ngy ri t ht.
46. Ti sao li b chy mu trong thi gian rng trng? Cn phi iu
tr nh th no?
S xut huyt gia chu k c phn thnh ba loi: k kinh ko di, xut
huyt trc k kinh v xut huyt trong thi gian rng trng.
Theo di v phn tch 40 trng hp mc bnh ny trong khong thi gian
1989-1994, ngi ta nhn thy c 93% nm trong tui 20-39. Khong
30% trng hp xut huyt do cc bnh v kh cht nh vim khoang chu
39
mc nh v va (iu tr bng khng sinh l khi), u tht khoang t cung

(no t cung th s ht). Khong 70% l xut huyt do cc bnh v cng
nng, gm rng trng tha (thi gian rng trng di hn 1 thng) v c nng
hong th khng tt. Phng php iu tr l ung thuc hng vic rng
trng theo quy lut v tim hong th ng vo bp nhm ci thin c nng
hong th.
C nhiu trng hp rt kh tm ra nguyn nhn gy rong huyt trong thi
gian rng trng; ngi bnh cn phi kin tr o nhit c s v ghi li
thi gian rong huyt. Bc s da vo nhng ti liu ny la chn thi
gian thch hp tin hnh siu m bng, kim tra mc hoc mn trong
mu, kim tra hot tnh ca ni mc, soi bung t cung phn bit r
nguyn nhn gy bnh.
Nhng ph n t vng trnh thai thng c ky kinh ko di, v vng trnh
thai trong t cung thng gy vim ni mc t cung mc nh. Khng
nn ty tin tho vng ra m nn dng cc loi thuc chng vim theo ch
nh ca bc s k kinh khng cn b ko di na.
Mt s bnh khc (nh lc ni mc t cung, vim khoang chu) u c th
dn n rong huyt trong thi gian rng trng. Do vy trong mi trng
hp, bnh nhn phi c bc s khm v chn on chnh xc nhm iu tr
kp thi, ng hng.
47. V kinh c phn loi nh th no?
Nu khng thy kinh t 6 thng tr ln th c gi l v kinh. V kinh ch
l mt triu chng, n c th c chia thnh nhiu loi:
- Da vo nguyn nhn gy bnh, c th phn thnh v kinh sinh l v v
kinh bnh l. V kinh sinh l thng gp nhng ngi c thai, trong thi
gian cho con b, trc thi k dy th v sau khi mn kinh; v kinh bnh l
th li do nhiu loi bnh tt gy nn.
- Theo tui pht bnh, c th phn thnh v kinh nguyn pht v v kinh th
pht. Ngi b v kinh nguyn pht l do bnh tt bm sinh hoc cc bnh
tt t tui nhi ng gy ra, dn n hon ton khng c kinh t nhin. V
kinh th pht l thi k u c thy kinh nhng sau do bnh tt nn
khng thy kinh li na.
40
- Theo b phn b bnh, c th phn thnh v kinh t cung, v kinh bung

trng, v kinh tuyn yn, v kinh vng di i.
Ngoi ra, s khuyt hnh ca ng sinh dc nh tc m o, mng trinh
qu dy s cn tr n s lu thng ca mu t khoang t cung ra ngoi, gy
nn tch mu cc b v v kinh gi. Cn n bnh vin kim tra ngay
khi c triu chng au bng di theo chu k, bng di v m o ni u, sa
hu mn, to bn, i tiu nhiu nhng kh khn.
48. Nguyn nhn no dn n v kinh do t cung? iu tr nh th no?
Kinh nguyt l s xut huyt do ni mc t cung bong c chu k gy nn.
Cc bnh v ni mc t cung hay vim c th lm cho ton b ni mc t
cung b so ha hoc l b dnh, t cung pht trin khng hon chnh, hoc
c th do khng c phn ng g trc hoc mn bung trng m dn n v
kinh.
Lm th no c th xc nh c ngi bnh b v kinh do t cung? Bc
s cn phi lm mt s th nghim v c nng nh tim progestagen th
phn ng, o thn nhit c s, sinh thit t bo m o.
Ni mc t cung mt khi b so ha th kh c th tr li c nng nh
bnh thng, hin nay vn cha c phng php iu tr cy ghp ni mc t
cung. Do vy, kh nng hi phc kinh nguyt ca ngi bnh b v kinh do
t cung l rt kh.
Ngi b bnh v kinh do t cung kh c th c con c na, bi v "mnh
t" trng th tinh pht trin b ph hoi, tr phi mn t cung ca
ngi khc nui dng thai nhi.
49. Th no l chng khng c m o v t cung? C th cha tr c
khng?
Dn gian thng gi bnh ny l "thch n". Nhng ph n ny bm sinh
khng c m o v t cung, nhng cng nng ca bung trng th vn bnh
thng, bu v v c quan sinh dc ngoi cng pht trin bnh thng,
nhng ti thi k dy th li khng thy kinh, thm ch khi ly chng cng
khng th sinh hot v chng c, sau khi ti bnh vin kim tra mi pht
hin ra bnh. C hin tng ny l do trong thi k phi thai, hai bn ng
dn trung thn ph pht trin khng hon chnh v mt nguyn nhn no .
Nhng bnh nhn ny c th c nhng khuyt tt thn v ng dn niu.
41
Liu c th ti to m o c khng? Cu tr li l c th. Bc s c th

phu thut to hnh cho m o. Sau khi phu thut 2-3 thng, bc s kim
tra, nu vt so m o lnh ming th c th sinh hot v chng c.
Theo phn nh ca cc bnh nhn th h c i sng tnh dc hon ton bnh
thng, nhng vic sinh con th khng th.
50. Nhng nguyn nhn no dn n v kinh bung trng, iu tr nh
th no?
Chng bnh tng hp Turner, bnh tuyn sinh dc pht trin khng hon
chnh n thun c th gy nn v kinh nguyn pht v nhi ha gii tnh;
nhng bnh ny u thuc phm vi v kinh do bung trng. Ngoi ra, sau
khi bung trng b ct hoc chiu x, ha liu hay vim bung trng nng
(5% s ngi sau khi b quai b s b vim bung trng) th c th cc t
chc ca bung trng s b ph hoi dn n mt i cng nng bnh thng.
Mt chng bnh khc cng gy v kinh bung trng l suy bung trng sm
(hoc mn kinh trc 40). Ngi bnh c nhng triu chng ging nh mn
kinh bnh thng, c quan sinh dc v c trng gii tnh s teo dn.
Nguyn nhn gy nn hin tng ny cho n nay vn cha r rng. C kh
nng l do t bo non mu ca bung trng giai on thai nhi qu t; hoc
l t thi k thai nhi cho n khi ra i, non bo thoi ha qu nhanh nn b
hao kit qu sm. Khong 9 - 40% s ngi b suy bung trng sm c c
nng min dch c th bnh thng, t lm gia tng tc thoi ha ca
non bo.
iu tr v kinh bung trng l mt vn rt gai gc. Nu thc s t bo
non mu trong bung trng ht th khng c cch g lm cho n ti sinh
c na. Nhng cng c nhng trng hp cng nng bung trng ca
ngi bnh ch suy gim tm thi, sau mt thi gian s t hi phc c.
Tic rng cho n nay, vn cha c phng php ng tin cy no xc
nh c nhng ngi bnh no c th hi phc c, nhng ngi no
khng. C nhiu bc s thng qua soi bng quan st trng thi ca
bung trng, nhng y cng khng phi l phng php ang tin cy. Do
vy, nu mun sinh con th e rng nhng ngi ny phi c s tr gip
ca y hc. Vi nhng ngi khng c nhu cu sinh con th phi dng
oestrogen v progestagen to kinh nguyt nhn to, nhm phng nga
vic b phn sinh dc b teo qu sm v cc bnh khc c tnh thoi ha lin
quan ti kinh nguyt.
42
51. V kinh tuyn yn vng di i c phn loi nh th no?

Nhng ngi bnh nu th nghim progestagen c kt qu dng tnh th
c coi l "v kinh mt", th nghim progestagen c kt qu m tnh v
th nghim oestrogen c kt qu dng tnh th c coi l "v kinh hai".
Mc oestrogen trong c th ca ngi b v kinh mt khng thp, tc
l non bo c mt mc pht trin nht nh, ni mc t cung chu nh
hng ca oestrogen mt cch y . ngi b v kinh hai, mc
pht dc ca non bo km, hm lng oestrogen thp, ni mc t cung
thiu s tc ng ca oestrogen.
Nguyn nhn gy v kinh cc trng hp trn u c th do tuyn yn
vng di i (tc l LH, FSH do tuyn yn tit ra v GnRH vng di i
tit ra) c s bt bnh thng. Nhng trng hp ny cn c phn thnh
hai loi, gm nhng ngi c mc PRL (Prolactin) qu cao v ngi c
mc PRL bnh thng. Thng thng, i tng b v kinh tuyn yn
vng di i l nhng ngi trng hp th hai.
52. Nguyn nhn g dn n bnh mu nhiu PRL? V sao khi trong
mu c lng PRL cao th li dn n v kinh?
PRL l mt loi hoc mn do tuyn yn tit ra, chc nng ch yu l tham
gia vo qu trnh pht dc ca bu v v s to thnh sa. Trong iu kin
bnh thng, vng di i s sinh ra mt loi vt cht c th c ch c
s tit ra ca PRL, lm cho nng PRL trong mu khng ln cao qu. Khi
c mt nguyn nhn no khin cho nh hng ca loi vt cht ny i
vi PRL b gim st (v d nh u tuyn yn) th tuyn yn s tit ra qu
nhiu PRL, c th dn n chng bnh PRL trong mu qu cao. Khi PRL
trong mu qu cao th s pht dc ca non bo s b c ch dn n v kinh
v cng c lc biu hin thnh ri lon kinh nguyt.
Ngoi nhng biu hin trn, ngi bnh c khi cn tit ra sa u v. C
nhng ph n cho con b, sau khi cai sa cho con c na nm m vn c
sa. Nu hin tng ny l do u tuyn yn gy ra v th tch khi u li tng
i ln th bnh nhn cn c th xut hin cc hin tng th lc gim, au
u.
Nghe ni n u, ta lp tc c cm gic s hi, nhng thc ra u tuyn yn l
mt loi u lnh tnh, a s cc khi u u nh, tc pht trin ca n rt
chm hoc khng h pht trin. Vo nhng nm 70, cc bc s u m qua
hc mi ct b khi u; sau khi phu thut c th x tr tr tn gc.
43
Nhng sau ny, ngi ta mi pht hin ra rng a s cc bnh nhn sau khi
c phu thut vn mc chng PRL trong mu cao v b kinh, tit sa.
Khng ch nh vy, phu thut v chiu x cn c th lm tn thng n
cc t chc tuyn yn bnh thng, dn n nhng triu chng khc. Xu
hng iu tr hin nay l dng thuc Bromocriptin (Parlodel) khng phu
thut.
53. Bromocriptin c tc dng iu tr nh th no? Hiu qu v tc
dng ph ca n ra sao?
Bromocriptin c th c ch vic tit ra PRL ca tuyn yn v c ch s pht
trin ca cc t bo u PRL tuyn yn, lm cho n thoi ha. Sau khi dng
thuc, nng PRL c th gim xung n mc bnh thng; bng kim tra
o cng hng t hoc chp ct lp, c th thy th tch khi u thu nh.
Ngi bnh cm thy huyt trng tng nhiu, c kinh, cn o thn nhit c
s biu th hai pha. Nhng biu hin hiu qu trn c th s xut hin sau khi
dng thuc mt thng v cng c th chm hn.
Cho ti nay, Bromocriptin vn phi nhp khu t nc ngoi, gi thnh
tng i t nhng do c hiu qu c bit i vi chng bnh ny nn n
vn c dng. Liu dng thng thng l ngy 2-3 ln, mi ln mt vin.
Thuc ny c th kch thch d dy v ng rut khin mt s t ngi c
cm gic bun nn, chng mt, to bn, tim p lon nhp v huyt p gim
trong thi k u ung thuc, nhng sau bnh nhn s thch ng dn.
Thng thng ch c khong 3% s ngi bnh l khng chu c cc phn
ng ph ny v phi ngng dng thuc. y l thuc c hiu qu cao nht
trong s cc loi thuc iu tr chng v sinh do v kinh khng rng trng.
Mt khi khng nh l c thai th phi ngng dng thuc ngay v kim tra
nh k theo yu cu ca bc s.
Sau khi dng Bromocriptin m c thai th thai nhi c b nh hng khng?
Cu tr li l khng. Khng nhng t l sy thaisy thai thai nhi d dng
khng h cao hn so vi bnh thng m sau khi a tr ra i th tr tu v
th lc ca chng cng khng c g l khc thng.
54. Ngi b v kinh do chng PRL cao trong mu sau khi mang thai v
sinh c ung thuc Bromocriptin c khng? Nu c th ung n
lc no?
Nhng ngi mc chng v kinh do chng PRL cao trong mu sau khi ,
trong vng na nm sau khi a tr cai sa th phi n bnh vin khm
44
v kim tra. Nu PRL trong mu vn cao v vn v kinh th li phi tip tc

dng thuc Bromocriptin thy kinh tr li. Lc ny, bnh nhn cn phi
p dng cc bin php trnh thai (nn trnh thai bng cng c v thuc trnh
thai cng lm tng mc PRL trong mu, khng nn dng) trnh tip tc
mang thai.
Cc bc s tin hnh theo di trn nhng ngi mc bnh ny trong thi
gian 5-6 nm v thy rng: Trong nhng ngi c u PRL th 7%-11% l t
khi, 4%-11% c th tch khi u tng ln. Do vy, c na nm hoc mt
nm, bnh nhn phi i khm mt ln, nu th tch khi u tng ln th phi
kp thi dng thuc iu tr. Nu v kinh lu ngy th lng xng trong
c th ngi ph n s b mt i mt cch nhanh chng v gy nn chng
long xng. Vic ung thuc vn phi tun theo ch dn ca bc s, phi
kim tra mc PRL trong mu thng xuyn; nu n tr li bnh thng
v bnh nhn c kinh tr li th c th gim bt lng thuc
Bromocriptin v duy tr mc thp, thm ch c th tm ngng thuc
theo di. iu ny gip thu c hiu qu iu tr v tit kim c
nhiu trong vic dng thuc. Theo kinh nghim ca chng ti, c mt s
ngi bnh mi ngy ch dng na vin thuc l duy tr kinh nguyt
bnh thng.
Thc ra th cn phi dng thuc trong bao lu? iu ny c quyt nh
bi tnh trng pht trin ca bnh tt mi ngi. Bromocriptin lm cho u
PRL thoi ha, nu sau mt thi gian kh di m khng ti pht th c th
ngng s dng thuc. Nhng a s ngi bnh sau khi ngng dng thuc li
b v kinh v ch c th duy tr kinh nguyt bnh thng bng mt lng nh
Bromocriptin.
55. V kinh tuyn yn cn do nhng nguyn nhn no khc gy nn?
Trong chng v kinh do tuyn yn cn c mt loi m mc PRL thc ra
khng cao. Nguyn nhn gy ra bnh ny thng l tuyn yn b phng x,
phu thut, ung th, thiu mu dn n cc t chc tuyn yn b ph hoi v
c nng ca n b gim; hoc nhng khim khuyt di truyn dn n thiu
LH, FSH tuyn yn.
Mt s ph n khi sinh con b mt nhiu mu v sau khng c sa v b
v kinh. Nu tuyn yn vn iu tit c c nng ca cc tuyn khc nh
tuyn gip trng, mng tuyn thng thn th nhng ngi bnh ny vn cn
cc triu chng khc nh ph, s lnh, rng lng tc, mt mi, huyt p
45
thp, b i tin, thm ng. Triu chng ny nng hay nh c quyt nh

bi rng th tch vng t chc tuyn yn b ph hoi. T c th thy
vic phng chng rong huyt ph n khi sinh l mt vic lm rt cn
thit.
Ngoi khi u PRL ra, u tuyn yn cn gm nhiu loi u khc nhau nh u t
bo v c nng, u hoc mn sinh trng, u hoc mn tuyn thng thn.
Nhng khi u ny cng c th chn ln v ph hoi t chc tuyn yn. Vic
hoc mn tit ra qu nhiu cng nh hng n LH v FSH, t gy v
kinh.
56. iu tr v kinh tuyn yn nh th no?
Trong nhng nm 60, cc nh nghin cu chit xut c mt loi thuc
tim c cha LH v FSH t nc tiu ca cc ph n mn kinh v ang
c mang. y chnh l loi thuc tim nhm kch thch hoc mn tuyn sinh
dc (gi tt l hMG) v hoc mn kch thch mng nhung mao (gi tt l
hCG) cho nhng ph n mn kinh. Sau khi c tim vo bp tht cho
ngi bnh, hMG c tc dng thay th cho tuyn yn trong c th, kch thch
s pht dc ca non bo trong bung trng. Sau khi non bo pht dc
chn, n kch thch rng trng v h tr cho c nng ca hong th. Khong
24 gi sau khi tim hCG, bn nn tranh th sinh hot tnh dc 2-3 ln. Nh
vy, hMG v hCG c th gip ngi b v kinh tuyn yn sinh con. y
chnh l phng php iu tr thay th hoc mn.
Vic s dng hMG v hCG iu tr kch thch sinh sn ch c hiu qu
i vi chnh liu trnh . Kh nng c thai ca mi mt liu trnh
ch khong 20%. V sao li thp nh vy? l v hiu sut sinh sn ca
con ngi ch l 20%; ni mt cch khc, i vi nhng cp v chng bnh
thng c sinh hot tnh dc bnh thng, trong mi mt chu k kinh
nguyt, kh nng c thai ch l 20%. Do vy, hiu sut mang thai ca
phng php iu tr ny khng th vt qua c hiu sut bnh thng.
Mc d nh vy, nu iu tr nhiu liu trnh, t l c thai tch ly li c th
t ti 50%. Thuc ny khng c hi i vi thai nhi, t l thai khuyt hnh
rt thp nhng t l sy thai v a thai th li vo khong 20%, hi cao so
vi mc bnh thng.
46
57. V kinh vng di i do nhng nguyn nhn no gy nn? iu tr

nh th no?
Vic thiu GnRH hoc ni tit bt thng c th gy nn v kinh vng di
i. Phm tt c cc chng v kinh do cc bnh tt trong no trn tuyn
yn gy ra u thuc loi ny. Nguyn nhn gy bnh ca chng c th c
chia thnh hai loi:
1. Bnh do kh cht ca vng di i: V d nh v kinh sau khi b khi u,
vim no, kt hch hoc no b ngoi thng, thiu GnRH bm sinh. Chng
tng t nh cc chng bnh do v kinh nguyn pht gy ra.
2. Mt thng bng c nng vng di i: Thng gp cc trng hp tinh
thn khng n nh, ch dinh dng khng tt khin th trng qu thp,
vn ng qu sc, chn n do thn kinh v cc chng bnh nng khc trn
c th. V kinh vng di i do mt thng bng c nng l hin tng
thng gp nht.
Nm 1994, qua phn tch mu mu 169 ngi b v kinh do mc LH v
FSH trong mu thp hn bnh thng, Hip hi Y hc Bc Kinh nhn thy,
cc trng hp mc bnh do c nng chim 87%. V d: Mt s ph n sau
khi c s thay i v mi trng sng hoc b kch thch thn kinh (nh tht
tnh, trt thi, cha m qua i, cng vic khng thun li), hoc b nhng
kch thch th cht (nh mc bnh nng, phu thut, ngoi thng) b mt
kinh. Ngi b nh s t hi phc c kinh nguyt sau mt thi gian, nu
nng th bnh trnh s ko di.
Nhng ngi mc bnh ny khi n bnh vin khm cn phi nh r xem
trc khi v kinh, nhng yu t c kh nng dn n bnh tt c tn ti hay
khng; hoc th trng v mc n ung c g thay i khng. Bc s cng cn
kim tra, xt nghim mu xc nh chnh xc nguyn nhn gy bnh.
Vic iu tr v kinh vng di i phi cn c vo nguyn nhn c cc
phng php khc nhau. Nu bnh trnh tng i di, khng th t khi
phc c th cn dng progestage v oestrogen kinh nguyt tr li bnh
thng. Nu mun sinh con th ngi bnh nng c th dng hMG + hCG
kch thch rng trng. Ngoi ra, cn c th dng phng php iu tr liu
mch xung GnRH.
47
58. Th no l tr liu mch xung GnRH?

nhng ph n bnh thng, vic tit ra GnRH vng di i c dng
mch xung. Trong thi k u ca non bo, c 90-120 pht li c mt ln
tit ra kim mch xung. Ch bng cch kch thch gin on nh vy, tuyn
yn mi tit ra mt lng va LH v FSH kch thch non bo trong
bung trng pht dc. Nu duy tr lu di vic tit ra GnRH, vic tit ra LH
v FSH ca tuyn yn s b c ch, dn n v kinh. iu tr, phi khi
phc li mch xung GnRH nh bnh thng, tc l tr liu mch xung
GnRH.
GnRH l mt hp cht gm 10 loi axit amin, c cc nh khoa hc
tng hp thnh cng di dng thuc tim. Vic dng GnRH thc y
non bo pht trin v rng trng cn phi phng theo nhp iu v quy lut
sinh l. C 90-120 pht li tim mt ln, lin tc trong 24 gi v phi ko
di trong hai tun th non bo mi pht trin n giai on chn. Sau khi
dng thuc mt tun th phi kim tra dch dnh c t cung, siu m
khoang chu v mc hoc mn trong mu xc nh tnh trng pht
trin ca nang non. Sau khi siu m, nu thy trng rng th c th
ngng iu tr mch xung v chuyn sang tim hCG, mi tun 2 ln, tng
cng 3-4 ln duy tr c nng hong th. Nu rng trng c 18-20 ngy
m nhit c s vn cha gim th phi kim tra hCG trong mu xem
c thai hay khng.
T l c thai sau mi mt liu trnh iu tr mch xung hCG l khong 20%,
nhng sau khi iu tr nhiu liu trnh th t l c thai c th ln ti 50%. u
im ca phng php iu tr ny l an ton, thng khng c phn ng g.
Nhc im ca n l tng i phc tp, gy bt tin trong sinh hot.
Ngoi ra, i vi nhng ngi bnh b b kinh vng di i th liu trnh
c th l rt di, do vy gi thnh tng i cao.
59. Th no l th nghim hng phn GnRH?
Trc khi tr liu mch xung GnRH, d tnh mn cm ca tuyn yn
i vi GnRH ngi bnh, bc s thng phi tin hnh th nghim hng
phn GnRH. Cch lm c th l: Bui sng ngy hn n th thuc, bnh
nhn khng n g. Bc s s ly mu tnh mch cnh tay, ri tim 100mg
GnRH. Sau khi tim thuc 15, 30, 45, 60, 120 pht, bc s li ly mu mt
ln xt nghim nng LH v FSH.
48
Sau khi tim GnRH, nu nng LH s tng gp i, nng FSH tng gp

1,5 ln so vi trc khi tim th l phn ng bnh thng. Nu nng
LH v FSH khng tng, tc khng c phn ng, l bnh tnh tng i
nng, nu tr liu bng mch xung GnRH th liu trnh s rt di.
60. Ph n sau khi ung thuc trnh thai hay lm phu thut trit sn
c b v kinh khng?
Cu tr li l c th, nhng khng phi l thng gp. Ngi ta thng k
c rng trong hai vn ph n ung thuc trnh thai th c khong
0,22% b v kinh hoc kinh nguyt khng u trc khi ung thuc trnh
thai. nhng ngi ny, kh nng b v kinh sau khi ngng dng thuc
trnh thai s cao. Do vy, v kinh c th c l hu qu ca mt bt thng
no tim n trc khi dng thuc trnh thai; cng c th nhng bt
thng do bn thn thuc trnh thai gy nn. V kinh dng ny cng
thuc loi v kinh do vng di i. a s cc trng hp s t hi phc.
Mt s t ph n sau khi ngng dng thuc trnh thai khng ch b v kinh
ra m cn xut hin hin tng tit sa. Ha nghim thy r mc PRL
trong mu tng nh. Tnh trng ny cng tng t nh v kinh n thun, c
th lin quan n nhng bt thng tim n t trc khi ung thuc trnh
thai, cng c th l nhng bt thng do bn thn thuc trnh thai gy ra,
Thng thng, bnh nhn c th t hi phc, nhng cng cn kim tra cn
thn loi tr kh nng c u PRL trong tuyn yn.
Sau phu thut trit sn thng thng, bnh nhn khng b v kinh bi v
loi phu thut ny ch l tht ng dn trng, khng nh hng g n vic
cung cp mu cho bung trng. Thnh thong cng c ph n b v kinh sau
khi phu thut trit sn. Mun bit vic ny c lin quan g n phu thut
khng th phi kim tra nng hoc mn trong mu, xc nh chnh xc
nguyn nhn gy bnh.
61. Th no l kinh nguyt tha? C cn iu tr khng?
Nhng ngi c chu k kinh nguyt t 36 ngy n 6 thng th c gi l
kinh nguyt tha.
Nguyn nhn ca n c th l s pht dc chm ca non bo, lm ko di
giai on chn. mt s ngi l do t rng trng, cch hn bn mi ngy
hoc hai n ba thng mi rng trng mt ln, lng mu ra v thi gian
hnh kinh vn bnh thng. Mt nguyn nhn na l s pht trin ca non
49
bo gp tr ngi, trc khi t ti giai on chn th b thoi ha, dn n

hnh kinh khng c rng trng. Lng mu ra c th nhiu m cng c th t
hn mc bnh thng.
Kinh nguyt tha do t rng trng thng lm cho t l c thai gim. Nu
ngi bnh mong mun sinh con th phi iu tr bng thuc thc rng
trng. Vi nhng ngi khng cn sinh con, thi gian mt chu k khng di
qu hai thng th c th khng iu tr g nhng vn cn phi c bin php
trnh thai.
Nu kinh nguyt tha do khng rng trng th phi dng thuc kch thch
rng trng c th c con. Nu khng cn sinh con th c 1-2 thng li
phi tim progesterone trong 3 ngy lm bong nim mc t cung v xut
huyt, nhm phng nga chng tng sinh nim mc t cung. Tm li, ngi
mc bnh kinh nguyt tha cn phi n bnh vin kim tra, sau cn
c vo tng mc c th m tin hnh iu tr.
i vi nhng trng hp hng thng vn c kinh nguyt u n,
nhng mi ln hnh kinh li thy ra mu ko di, th phi i khm ngay.
62. Nguyn nhn no lm cho lng kinh nguyt t? Th no l dnh
nim mc khoang t cung?
Nhng ngi c ngy kinh t hn 3 ngy hoc lng mu hnh kinh t hn
20ml th gi l lng kinh nguyt t.
Lng kinh nguyt t c th do bnh t cung hoc bung trng gy nn.
Chng so ha mt b phn ni mc t cung s c biu hin lm sng l
lng kinh nguyt t. Bnh tt bung trng thng gp nhng trng
hp hnh kinh m bung trng khng rng trng do nhng nguyn nhn
khc nhau (khi khng rng trng, s dao ng v mc oestrogen c th
gy bong nhng mnh ni mc t cung nh).
trng hp kinh nguyt t do bnh ni mc t cung, ng th nhit
c s v mc oestrogen hong th u bnh thng. Kim tra soi
bung t cung c th pht hin thy ni mc mng, c so hoc dnh.
iu ny c th s nh hng n vic bt r ca trng th tinh v dn
n v sinh, vic iu tr tng i kh khn. Ni mc b so ha kh ti
sinh nhng cng khng gy hu qu nghim trng, vic ung thuc bc
nhm lm hot huyt cng c th t c hiu qu cha tr.
50
C lc kinh nguyt t cn gy ra thng kinh, au d di hoc au theo tng

cn. iu ny chng t trong bung t cung b dnh hoc l mch mu b
ngn tr, thng hay xy ra nhng ngi no thai. Nhng trng hp
ny cn phi c x l gp. phng nga b ti dnh ni mc, bc s
thng cho bnh nhn t vng trnh thai, quan st sau 2-3 ln hnh kinh.
Nu lng kinh nguyt tng ln hoc khng cn hin tng thng kinh na
th c th ly vng trnh thai ra.
63. Gia th trng, kinh nguyt v s rng trng ca ngi ph n c
mi quan h tng quan vi nhau khng?
Cu tr li l c lin quan vi nhau. Mt trong nhng thay i quan trng
nht thi k dy th ca b gi l nhng thay i v th trng v hnh dng
c th. Ton b th trng trong thi k dy th dng nh tng gp i.
Lng m trong c th ca ngi con gi tng 122%, tng trng lng ca
n gp ba ln so vi nam gii; lng c tht ch tng 44%, tng trng lng
bng 2/3 so vi nam gii. T sut gia m v c tht t 1/5 tng ln 1/3. Cc
nghin cu cho thy rng vi nhng c gi cao 1,65 m th th trng phi
t t nht 49 kg. Lng m trong c th phi t 17% tng trng lng c
th th mi bt u thy kinh c. Khi c kinh nguyt th lng m
trong c th phi t c 22%-26% trng lng c th. Lng m ny ch
yu phn b bu v, bng, mng, i.
Thc t chng minh rng th trng hoc lng m trong c th thch hp
l iu kin cn thit duy tr cng nng bnh thng ca bung trng. V
d, tui bt u thy kinh ca thiu n phng Ty th k th 19 l 15,5;
cn hin nay l 12,6. iu ny c lin quan n vic nn kinh t ca cc
nc phng Ty pht trin, ch dinh dng c p ng y
khin th trng cng c tng sm. Ti chu , cc c gi thnh th s thy
kinh sm hn cc c gi nng thn; cc c gi bo s thy kinh sm hn
cc c gy. Nhng c gi mc bnh chn n, th trng gim n mt mc
nht nh cng s b mt kinh. Khi th trng qu thp th ngi ph n s
khng th m ng c gnh nng ca vic mang thai v sinh .
Y hc thng ly chiu cao ca c th (tnh bng cm) tr i 105 ly th
trng tiu chun trung bnh (kg). Th trng thc t nu chnh lch trong
phm vi 10% so vi th trng tiu chun trung bnh th c coi l bnh
thng. Cng c th tnh bng ch s th trng (BMI) (th trng (kg)/bnh
phng chiu cao c th (m)). BMI = 19-24 l bnh thng.
51
64. Th no l bo ph? N c nh hng g n kinh nguyt khng? N

c hi g i vi sc khe?
Nu th trng thc t ln hn 120% th trng tiu chun trung bnh hoc nu
BMI>25 l bo ph.
C rt nhiu nguyn nhn gy bo ph nh nhn t di truyn, bnh mng
tuyn thng thn, bnh bung trng, no, bnh tiu ng. Cc nghin
cu cho thy ngi c c cha ln m bo th s c khong 41% nguy c
mc bnh bo ph; nu cha m u khng bo th t l ny s l 9%. Thng
gp nht l hin tng bo n thun, c lin quan ti cch sng v thi
quen n ung. Nu nhit lng np vo c th qua vic n ung thng
xuyn vt qu nhu cu cho nhng hot ng ca c th th nhit lng cn
tha s c chuyn ha thnh m v tch li trong c th.
Nu m trong c th qu nhiu, mc ca mt hot tnh trong t bo giu
cht m cao qu mc bnh thng th lng testosteron c chuyn ha t
oestrogen trong c th cao gp 3-6 ln so vi ngi bnh thng.
Testosteron ny khng hot ng c tnh cht chu k nh testosteron do
bung trng tit ra, do khng th gii phng mt lng ln LH v FSH
tuyn yn. Vic rng trng s ngng li hoc tha tht, dn n kinh nguyt
bt bnh thng. S dng oestrogen liu cao lu ngy, khng c s i
khng ca progestagen d dn n tng sinh nim mc hoc ung thu tuyn t
cung.
Vic mc testosteron phn ly mu ca ngi ph n bo ph qu cao s
lm cho lng t mt, qung v hoc ng gia bng di tr nn th,
nhiu v di, c ch s pht dc ca non bo, gy v kinh hoc v sinh.
Cht m v insulin trong mu ca ngi bo ph lun qu cao, d dn n
x cng ng mch, cao huyt p, tiu ng hoc bnh ng mch vnh.
Tt c nhng chng bnh v ni tit ny u c th gy ra nhng hu qu
nghim trng.
65. Nn kim tra v iu tr nh th no i vi bnh bo ph km kinh
nguyt khng u?
xc nh c nguyn nhn ca bnh bo ph, bc s thng tin hnh
nhiu kim tra ngi bnh, v d nh kim tra c nng v thng thn,
nng cholesterol v m trong mu, tiu ng, LH, FSH, cng nng
tuyn gip trng, insulin, siu m bung trng, tuyn thng thn, ni mc
52
t cung. Mc ch ca nhng kim tra ny l tm hiu xem c nhng bnh

tt g tuyn thng thn, bung trng, no hoc c bnh tiu ng hay
khng. Qu trnh kim tra cn mt qung thi gian khong 1-2 thng. Nu
khng pht hin thy g bt thng th c th ch l bo n thun.
iu tr bnh bo ph cng cn nhm ng nguyn nhn gy bnh. Nu b
bnh tiu ng th cn phi dng thuc gim ng; nu l bnh tuyn
thng thn do khi u th phi phu thut; bo ph n thun th phi khng
ch vic n ung v tng cng vn ng (tc gim th trng nn khng
ch mc 0,5-1 kg mi tun). Trn th trng hin c nhiu loi thuc gim
bo nhng chng vn cha c nghin cu v kim nghim v lm sng
mt cch y .
Vic gim bo c li cho vic phc hi rng trng v kinh nguyt u n,
ci thin c hiu qu iu tr ca thuc thc y rng trng. Liu php
hMG cng c th dng gim bo cho nhng ph n khng rng trng,
nhng kh nng dn n cc chng bnh tng hp do bung trng b kch
thch qu l kh ln, do vy phi thn trng khi dng.
66. Th trng qu thp c nh hng g ti kinh nguyt?
Th trng thc t thp di 80% so vi th trng tiu chun bnh qun hoc
BMI < 19 th c coi l qu thp hoc l gy.
Nguyn nhn ca n c th l do thc n khng nhit lng, hoc c
bnh ng rut dn n vic cht dinh dng khng c hp th y
, hoc b bnh cm nhim mn tnh, khi u khin cho dng cht b tiu
hao qu nhiu. Mt s c gi qu i hi th hnh mnh d nn nhn n
hoc p dng phng php gim th trng khng ng, cng s dn n tnh
trng th trng qu thp.
Th trng qu thp cng c hi i vi c th, khin th lc v tr lc khng
, d b bnh v ng h hp v tiu ha, b kinh, long xng. Khi th
trng qu thp, lng oestrogen do cht bo chuyn ha thnh qu t, nhng
sn vt ch yu trong qu trnh trao i cht ca oestrogen s chuyn ha
thnh nhng hot cht chng li oestrogen. Nhng thay i ny s tc dng
ln no b, khin cho mch xung GnRH b hn ch, ging nh s chuyn
ngc v thi k nhi ng, dn n v kinh. Trng thi oestrogen s lm mt
i tc gia tng canxi trong xng, tch ly li nm ny qua nm khc s
to thnh chng long xng.
53
Ngi c th trng qu thp cn phi i bnh vin khm xc nh r

nguyn nhn v kp thi iu tr. Bnh nhn cn phi thay i thi km n
v n vt, nh gi v nh lng np vo c th mt nng lng va ,
giu protid v vitamin, ng thi phi tp luyn th thao mt cch thch hp,
ci thin cng nng tiu ha nhm lm cho th trng tng ln n phm vi
thng thng.
67. Th thao v kinh nguyt khng u c lin quan n nhau khng?
Ngi bo v ngi gy u phi p dng liu php th thao. Th thao c li
cho s kin ton v tinh thn, c tc dng iu tit h ni tit, ci thin cng
nng ca tim, phi, gim m trong mu, thc y nhu ng rut v s trao
i cht. Ngi kin tr tp th thao khng ch trn y sinh lc, hiu sut
lm vic tng m th hnh cng cn i, duy tr c sc khe v s trng
th.
Nhng vn ng th thao vi cng qu ln hoc thi gian qu di cng
d lm gim cng nng ca bung trng. V d, cc vn ng vin chy
ng trng hay bi li chuyn nghip v cc din vin ba l thng c
kinh nguyt tht thng, ln thy kinh u tin thng mun, hoc l sau
khi trng thnh th kinh nguyt tha tht, b kinh hoc v sinh. Nguyn
nhn gy bnh nhng ngi ny l s kch thch i vi c th v s cng
thng thn kinh dn n nng lng tiu hao qu nhiu. Thm vo , thi
quen n ung ca h lm cho protein v nhit lng np vo c th khng
, lng m trong c th tiu hao qu ln v th trng qu thp. Mc
testosteron trong c th ca ngi b b kinh do th thao lun tng cao,
mch xung GnRh khng theo quy lut, nng oestrogen v progestagen
thp. Nu gim khi lng vn ng hoc ngng tp luyn th thao th bnh
nhn c th kinh nguyt v bung trng s t hi phc. Thi gian cn thit
cho s hi phc ny c lin quan n vn thi gian b kinh di hay ngn.
Do vy, luyn tp th thao cng cn c mc thch hp, nu khng s gy
nhng nh hng bt li i vi kinh nguyt.
68. Th no l lng gii tnh gi? N c phn loi nh th no?
Tnh trng kinh nguyt ca ngi lng gii tnh ra sao?
Gii tnh ca con ngi c quyt nh bi nhim sc th ngay trong thi
k phi thai. B nhim sc th l 46XY s quyt nh tuyn sinh dc l tinh
hon v c quan sinh dc trong, ngoi l nam tnh. B nhim sc th l
46XX s quyt inh tuyn sinh dc l bung trng v c quan sinh dc
54
trong, ngoi l n tnh. Sau khi ra i, con ngi c s phn bit

gii tnh v mt x hi. Sau thi k dy th, do hoc mn trong c th c s
khc nhau nn 2 gii xut hin c trng gii tnh v tm l gii tnh
khc nhau. Gii tnh bao gm 5 kha cnh: b nhim sc th, tuyn sinh dc,
c quan sinh dc, hoc mn gii tnh, tm l gii tnh. mt c th bnh
thng, 5 kha cnh ny phi thng nht. Lng gii tnh l trng hp 5
kha cnh trn khng c s thng nht.
Thng thng, lng gii tnh c chia thnh hai loi: lng gii tnh tht
v lng gii tnh gi.
Lng gii tnh tht l nhng ngi m c th ng thi c c hai tuyn
sinh dc l bung trng v tinh hon.
Lng gii tnh gi l nhng ngi m tuyn sinh dc v nhim sc th l
n tnh, nhng c quan sinh dc v cc c trng gii tnh li l nam gii
(lng gii tnh gi nam); hoc tuyn sinh dc v nhim sc th l nam tnh,
nhng c quan sinh dc v cc c trng gii tnh li l n gii (lng gii
tnh gi n).
Cng c nhng trng phi ch trng phn loi da vo vic xt ba
phng din l nhim sc th, tuyn sinh dc, hoc mn sinh dc; xem
chng c g bt thng khng. Phng php phn loi ny d ni r nguyn
nhn gy bnh lng gii tnh.
Nhng ngi lng gii tnh sinh hot nh mt ngi ph n thng khng
pht trin c trng n tnh hoc xut hin nhng c trng nam tnh do v
kinh nguyn pht. Thng th lc y, h mi ti bnh vin khm v mi
tm ra c nguyn nhn gy bnh thc s ca mnh.
69. Th no l lng gii tnh tht (i nam i n tht)?
Trong c th ngi mc bnh lng gii tnh tht ng thi c c bung
trng v tinh hon. C quan sinh dc trong v ngoi c th pht trin dng
hn hp, khng hon thin. Khi a tr mi ra i, c th cc bc s pht
hin thy c quan sinh dc ngoi pht trin khng c gii tnh r rng,
dng vt rt nh v c khi nt niu o. a s nhng a tr c
nui dy nh nhng b trai. Vo thi k dy th, ngi c th ng thi
xut hin c nhng c tnh nam v n, thm ch c c kinh nguyt. Nhim
sc th l 46XX, 46XY hoc l loi hnh hn hp ca c hai loi trn.
55
Sau khi sinh, nhng a tr trn phi c a ngay n bnh vin kim
tra, ha nghim nhim sc th trong mu v mc hoc mn. chn
on c chnh xc, cc bc s cn phi da vo kt qu soi bng. Vic
iu tr cng cn phi cn c vo gii tnh x hi v yu cu ca ngi bnh.
Bc s s ct b i tuyn sinh dc khng ph hp vi gii tnh, phu thut
chnh hnh c quan sinh dc ngoi. Ngi lng gii tnh tht sau khi c
phu thut ct b tinh hon lm mt ngi ph n th vn c th c kh
nng sinh con.
V d: C mt ngi bnh 21 tui, gii tnh x hi l n, cha kt hn. T
nh, m vt ln, nm 19 tui th tng ln r rt. Mi su tui thy kinh ln
u v u n, chiu cao c th 160 cm, lng phn b trn c th nh n
gii, t cung nh, cc c quan khc bnh thng, b nhim sc th l
46XX/47XXY. Phu thut bng c tinh hon bn tri, chn on l i
nam i n thc s.
70. Th no l chng bnh khng mn cm vi testosteron hon ton?
Trong chng bnh khng mn cm hon ton vi testosteron (cn gi l
chng bnh tinh hon n tnh ha), b phn sinh dc ngoi ca ngi bnh
l n tnh; sau khi sinh, mi sinh hot u theo n gii. n tui dy th,
ngc pht trin nhng nm v rt b, bnh nhn khng c lng nch, lng
mu, hoc c th rt t, khng c kinh nguyt. Kt qu kim tra ca bc s cho
thy, m o ngn, khng c t cung v c t cung. C ngi ch hng
hoc ch mi ngoi m o c cc ging tinh hon. Ha nghim nhim sc
th l 46XY, lng testosteron trong mu tng ng vi nam gii tui
thnh nin, lng oestrogen cao hn nam gii.
V sao mt c th 46XY, mc testosteron trong mu ph hp vi nam
gii, khng c biu hin nam tnh ha m li c nhng c trng n tnh? V
trong c th ngi bnh loi ny thiu testosteron, khng phn ng vi
testosteron nhng lng oestrogen vn bnh thng, tnh mn cm ca c
th i vi oestrogen cao hn nam gii. Oestrogen phn tit trong tinh hon
vn c th khin ngc pht trin. Tinh hon ca ngi bnh khng c cng
nng sn sinh tinh dch, khng th sinh con. Nu ch hng cha pht hin
c tinh hon, th nn kim tra ct b tinh hon trong khoang bng, trnh
chng pht trin thnh khi u.
V d: L. 19 tui, gii tnh x hi l n, cha kt hn. 15 tui, v pht trin,
cha c kinh nguyt, chiu cao 169 cm, u v nh, khng c lng nch v
56
lng mu, m h pht trin km, chiu di m o l 7 cm, khng c t cung,

nhim sc th l 46XY. Chn on l chng khng mn cm hon ton vi
testosteron. Kim tra bng thy c tinh hon pht trin khng hon chnh.
71. Th no l ngi ph n b i nam? Chng ny do bnh g gy nn?
Ngi ph n c nhng biu hin nh: ngc ngy cng nh i, kinh nguyt
t dn hoc tt hn, v kinh, lng mc nhiu, ni mn trng c, ging ni
trm, yt hu to dn, rng tc mai... hoc nhng b gi xut hin s pht dc
qu sm c gi l ngi ph n b i nam. Chng ny l do lng
testosteron trong bung trng hoc trong tuyn thng thn ca c th tng
qu cao v tc dng n tt c cc b phn c th gy ra. Nguyn nhn pht
dc qu sm ca ph n b i nam l do s tng sinh bm sinh ca v tuyn
thng thn, hoc do testosteron ngi m gy nn. Ngoi ra, trong mt
s trng hp (him thy) bnh xut hin do s pht trin ca khi u trong
bung trng, hoc tuyn thng thn c kh nng tit ra testosteron.
Ph n b i nam l mt hin tng rt nghim trng, bnh nhn cn sm
n bnh vin kim tra. Nu pht bnh khi cn nh tui, nn ch nhng
biu hin d dng ca i nam. Tin hnh kim tra nhim sc th, ha nghim
hoc mn trong mu l nhng vic khng th thiu. Nu ngi c khi u,
cn ct b khi u, khin nhng c trng nam tnh dn dn mt i, khi phc
li nhng c trng n tnh.
72. Phn b lng, tc ca ph n c g khc so vi nam gii? V sao?
nhng ngi thuc cc chng tc khc nhau, mt lng, tc trn c th
cng khc nhau rt nhiu. Ngi sng khu vc a Trung Hi c mt
lng, tc ln hn ngi chu u, chu Phi; mt lng, tc ca ngi
phng ng l thp nht. Trong gia nh, b hoc m c lng, tc tt, con
ci tt cng vy, y l do yu t quyt nh bi di truyn.
n ng, lng to hn, di hn so vi ph n, c bit l lng mt v
chn, tay. Lng b phn sinh dc nam ko di ln tn rn, lng b phn
sinh dc n c phn b theo hnh tam gic. Ngc n ng rt nhiu lng,
nh u li hi, y l hin tng him thy ph n.
Tr bn tay v bn chn, mt chn lng ca cc b phn c th u ging
nhau, nhng di ngn ca chu k sinh trng li khc nhau. Thi gian ti
sinh ca tc l ba nm, nhng thi gian ti sinh ca lng mt ch l bn
thng, v vy, tc thng di hn lng cc b phn khc.
57
Mt chn lng nam, n tuy khng khc nhau, nhng s khc nhau v
testosteron li rt ln. Testosteron c kh nng kch thch lng, tc pht trin
rt nhanh. Testosteron trong c th ngi ph n mc thp, n lin quan
n s pht trin ca lng nch, lng m h, lng tay, lng chn. Oestrogen
c th tc dng i khng testosteron, khin cho lng pht trin chm. Trong
c th nam gii, nng testosteron cao, kch thch lng mt, lng xung
quanh ngc. Lng mi v tc khng lin quan n testosteron. S pht trin
ca tc trn nh u chu s c ch ca testosteron.
Cn c vo c ch iu tit s sinh trng pht trin ca lng, tc, c th l
gii c s khc nhau v phn b lng, tc gia ph n v nam gii.
73. Nguyn nhn g dn n bnh nhiu lng ph n? iu tr nh th
no?
So vi nhng ph n cng la tui, chng tc, nu thy lng qu nhiu, qu
to, qu di, thng xut hin mp trn, di cm, xung quanh v, ng
thng rn xung, di i, xung quanh bng..., bn mc bnh nhiu lng
ph n.
Vic testosteron trong c th qu nhiu kch thch mnh n chn lng.
Mt s chng bnh c th dn n biu hin i nam ph n, trong
c hin tng mc nhiu lng.
Nu ph n mc nhiu lng, nhng testosteron trong mu mc bnh
thng, kinh nguyt v cng nng sinh dc bnh thng, th l hin
tng chn lng qu mn cm vi testosteron.
V vy, nhiu lng ph n ch l mt triu chng. Bc s cn tm hiu r
bnh n, kim tra c th, o thn nhit c s, siu m, ha nghim mu,
nc tiu, th nghim mt s cng nng... mi c th tm r nguyn nhn
gy ra bnh nhiu lng ph n.
Vic mc nhiu lng gy nhiu phin no cho ph n. N khng ch nh
hng n v p m cn nh hng n tnh yu, hnh phc gia nh. V
vy, khng t ngi lo lng chy cha. i sch u tin i vi bc s l tm
r nguyn nhn. Nu c khi u th nn phu thut ct b. Nu testosteron
trong bung trng qu nhiu th nn ung thuc trnh thai, c ch s hnh
thnh testosteron. Cng c th dng loi thuc khng li testosteron, lm
gin on s kch thch ca testosteron i vi chn lng.
58
Mun iu tr kch thch k trn, phi ung thuc trong 3-6 thng mi dn c
hiu qu, v thuc c th lm nhng lng mi mc nh i, t hn, mm hn,
ch khng c tc dng i vi lng mc. Khi ngng thuc, lng li c th
pht trin bnh thng.
Ngoi ra, c th dng cc phng php iu tr vt l nh in gii chn
lng, thuc rng lng. Nhng phng php iu tr ny ch em li nhng
cng hiu tm u.
74. Th no l bnh bung trng a nang?
mt s thiu n (khi mi bt u c kinh hoc sau khi c mt thi gian
ngn) xut hin hin tng: Kinh nguyt t dn hoc khng ng k, thm
ch tt hn; lng trn c th mc nhiu, to hn, mc ru ria, c khi dn dn
pht ph ra, ni mn trng c. Nhng biu hin khin cc thiu n rt lo
lng, khng bit mnh c th tr thnh n ng khng, sau khi n bnh vin
kim tra mi pht hin ra i a s thuc v chng bnh bung trng a
nang.
Th no l bnh bung trng a nang? Stein Leventhal l ngi u tin a
ra nhng tin tc lin quan n bnh ny vo nm 1936 Cho n nay, tri qua
hn 60 nm, vn cn rt nhiu vn v nguyn nhn pht bnh, chn on
v iu tr bnh cha c gii quyt. C kin cho s thay i sinh l,
bnh l ch yu ca bnh ny l: Testosteron sinh ra trong bung trng qu
nhiu, trng pht dc chm hoc dng khi giai on cha chn. Ngi mc
bnh c th hon ton khng rng trng; kinh nguyt c th t i, tt hn
hoc khng theo chu k; sau khi kt hn khng sinh con.
Do lng testosteron trong mu tng mc nh, bnh nhn c th mc
nhiu lng, ni mn trng c... nhng khng th pht trin thnh nam tnh
ha. Siu m kim ra m o c th pht hin th tch trng ca ngi bnh
to hn bnh thng, s non bo tng nhiu, ng knh khong 2-8 mm,
non bo khng chn. Phu thut bng c th pht hin thy v mng bao
quanh bung trng dy ln, mt ct cho thy c nhiu bc rng vi kch
thc khc nhau. V vy, bnh c gi l "a nang bung trng".
C mt s ngi bnh thng bo ln. Do testosteron v t chc m tng
nhiu, testosteron chuyn ha t t chc m cng tng nhiu. Tnh
trng testosteron mc tng i cao, tc dng n ni mc t cung trong
thi gian di, li thiu nh hng i khng ca progestagen... thng dn
59
n tng sinh ni mc t cung, thm ch dn n ung th. Cng c khi

testosteron mc cao nhng khng gy ra nhng thay i nh ni trn.
75. Chng bnh bung trng a nang c thng gp khng? N s gy
nn hu qu g?
Chng bnh bung trng a nang l mt trong nhng nguyn nhn
chnh dn n ri lon kinh nguyt ph n tr tui. Mt s nh khoa hc
cn c vo siu m kim tra t l pht sinh dng a nang c trong
bung trng, kt qu cho thy: Ngi kinh nguyt t chim 80-91%, ngi
tt kinh chim 26-38%, ngi khng rng trng chim 57%, ph n nhiu
lng chim 70-92%. Siu m, kim tra, chn on v cn c vo nhng biu
hin lm sng cho thy y l bnh rt ph bin.
Chng bnh bung trng a nang gy nn hu qu g? Nh gii thiu
phn trn, ngi bnh s pht sinh cc chng: ri lon kinh nguyt, v sinh,
nhiu lng, tng sinh ni mc t cung hoc ung th. V testosteron v insulin
mc qu cao, lng m trong mu c nhng thay i bt li. Lu ngy,
bnh nhn c th mc bnh tiu ng, x cng ng mch, bnh tim.
V vy, vic chn on v iu tr chnh xc khng ch gip ngi bnh ngay
t khi cn tr c vng kinh nguyt ng chu k, gim lng lng trn c
th, hon thnh nhim v sinh m cn phng c cc bnh ni mc t
cung hoc ung th, bnh tiu ng, bnh tim. Ngi bnh khi hiu c
cc kin thc ny, nn coi trng vic bo v sc khe bn thn.
76. Chn on v iu tr bnh bung trng a nang nh th no?
Cu 74 cp n nguyn nhn pht sinh bnh, nhng cha hon ton r
rng, c th nhng ngi bnh khc nhau th nguyn nhn pht bnh cng
khc nhau. N lin quan n h thng thn kinh trung ng, bung trng,
tuyn thng thn, nhn t di truyn... nhng n nay vn cha tm c
phng php tr bnh tn gc.
Trc khi iu tr, bc s cho ngi bnh lm ha nghim, siu m loi
tr kh nng mc mt s bnh tng t (tng sinh mng tuyn thng thn,
c nng sinh l ca tuyn gip trng qu mc bnh thng hoc qu yu)
chn on xc nh bnh.
Mc ch ca vic tr bnh l thc y kh nng sinh . Trc ht l thc
y s rng trng. Cn nhn mnh l: Trong thi gian ung thuc, nn o
60
nhit c th. Nu vic iu tr c hiu qu, kh h s xut hin tng i

nhiu sau khi dng thuc 7-8 ngy. Hy tip tc ung 2-3 ngy, khi nhit
c th tng 0,3-0,5 C. Nn tranh th sinh hot v chng 2 ngy mt ln,
thc hin 2-3 ln s c kh nng mang thai. Ngi bo nn dng thuc vi
lng nhiu hn ngi bnh thng (theo ch dn ca bc s) th mi c hiu
qu. Sau thi gian dng thuc, bc s c th yu cu siu m, quan st dch
dnh c t cung. Nu ng knh ca t bo trng trong bung trng l 1618 mm, c th tim thm hCG vo bp, sau 24 gi nu quan h v chng th
t l th thai s cao.
Nu dng loi thuc thc y s rng trng thng thng trong thi gian
tng i di nhng cha c hiu qu, nn thay loi hMG/hCG. Loi ny
s em li hiu qu nht nh, tuy gi thuc tng i cao.
Hin nay c mt s phng php thc y h tr rng trng tng i phc
tp, tn nhiu tin, t l th thai khng vt qu 20%. V vy, nu iu kin
kinh t cho php, bnh nhn nn bn bc vi bc s, la chn bnh vin c
iu kin k thut y tr bnh c hiu qu.
77. Phu thut c th iu tr c bnh bung trng a nang khng?
Trc nhng nm 60, phng php phu thut thng c p dng iu
tr bnh bung trng a nang, gip sinh con, t l th thai l 30-60%. Sau
nhng nm 60, ngi ta nhn thy vic phu thut s to thnh vnh xung
quanh ng dn trng, nh hng n cng nng hp th trng, hn na hiu
qu ch l tm thi, nn t p dng.
Nm 1984, phng php chiu laser qua bng hoc in ngng c p
dng nhm lm nng non bo trong bung trng, thc y s sinh .
Nguyn l ca phng php ny l thng qua gim thiu vic sn sinh
testosteron t c mc ch tr bnh. Ngi b bnh tim khng nn
chiu laser hoc lm ha nghim. Nhn chung, khi mc bnh nn nm vin,
sau khi phu thut nn ngh ngi mt tun. Cng cn o thn nhit c s
xem xt hiu qu tr liu. Tt nht l tranh th mang thai sau khi phu thut
3-6 thng; v nu lu, hin tng khng rng trng c kh nng ti din.
61
78. Ngi sinh con, khi b bnh bung trng a nang c th khng
cn phi iu tr?
Khng ng. V sau khi sinh con, bn vn c kh nng ri lon kinh nguyt,
dn n nhng bt thng ni mc t cung, v vy vn cn hng dn tr
bnh ca bc s. Bnh nhn cn:
- Cn c vo tnh hnh kinh nguyt, chn dng progestagen hoc thuc trnh
thai c hiu qu trong thi gian ngn, khng ch chu k kinh nguyt, c tc
dng phng chng tng sinh ni mc t cung v ung th.
- Khng ch trng lng c th trong phm vi thch hp. iu tit ch n
ung cho hp l, nn n t ngt; ch rn luyn thn th, cai thuc l, cai
ru. Cn c vo lng m trong mu, dng thuc gim m thch hp
phng pht sinh bnh tim.
79. au bng hnh kinh l g?
Khi nim au bng hnh kinh c dng ch mt lot triu chng ca
ph n trc, sau hoc ang trong k kinh nguyt, bao gm au bng di
(c khi au qun qui v ko di), au tht lng, bng c cm gic y hi,
hu mn c nhng biu hin kh chu nh bun i ngoi...
Ngi b au bng kinh mc nh thng khng quan tm lm n chng
ny. Nhng mc nghim trng, chng au bng kinh s nh hng n
cng vic v sinh hot. Ngoi au bng, mt s ngi cn c cc hin tng
au ngc, bun nn, a chy. Nu hin tng ny ko di, bnh nhn phi
ung thuc iu tr. Khi , c th coi n l mt triu chng bnh.
80. Phn loi au bng hnh kinh nh th no?
au bng hnh kinh nhn chung c phn lm hai loi: loi nguyn pht v
loi th pht.
Loi nguyn pht (cn gi l au bng hnh kinh mang tnh c nng): Ngi
bnh khng pht hin ra c quan sinh dc bt c bin i bnh l g,
nhng vn b au bng hnh kinh. Hin tng ny thng gp nhng ph
n di 25 tui, cha kt hn v cha sinh con. au bng kinh xut hin sau
chu k rng trng.
62
loi au bng kinh th pht (cn gi l au bng kinh mang tnh kh cht),
c quan sinh dc ca ngi bnh c nhiu thay i. Bnh thng gp
nhng ngi b bnh ph khoa nh: lc ni mc t cung, u di nim mc t
cung, tuyn c t cung, c t cung hp, dnh khoang t cung...
Chng ta rt kh phn bit r rng hai loi au bng k trn. V d nh
ngi b au bng kinh nguyn pht sau nhiu nm s c nhng thay i ca
c quan sinh dc, khin cho hin tng au bng kinh ngy cng nng; khi
rt kh phn on. C trng hp ngi bnh c chn on l au
bng kinh nguyn pht, nhng thc t h b mc chng lc ni mc t cung
mc nh, khi kim tra soi bng mi pht hin c l b au bng kinh
th pht.
Ni tm li, au bng kinh nguyn pht v th pht ch l hai dng ca
thng kinh, gia hai loi ny nhiu lc rt kh xc nh chnh xc bng cc
biu hin lm sng.
81. au bng hnh kinh c phi l hin tng thng xy ra khng?
au bng hnh kinh ng l mt loi bnh ph khoa tng i ph bin. T
trc n nay, do cm gic au ca mi ngi khc nhau, mc chu ng
ca mi ngi cng khc nhau, hn na li thiu phng php nh lng
khch quan, chun xc v mc ca bnh, nn t l au bng hnh kinh
c thng k ca ph n cc nc c s chnh lch kh ln.
Theo mt s iu tra, nm 1980 Trung Quc c 33% ngi b au bng
hnh kinh trong s 72.000 ph n c iu tra. Trong :
- 36% au bng kinh nguyn pht.
- 32% b au th pht.
- 32% khng r nguyn nhn.
- 13,6% ngi b nh hng n cng tc v sinh hot.
Nm 1982, Andersch v Milsom a ra bo co: C n 72% n thanh nin
la tui 19 Thy in b au bng hnh kinh, trong 15% dng thuc
gim au. Nm 1985, M 50% ph n sau tui dy th b au bng kinh
mc khc nhau, 10% v au bng kinh m mi thng phi ngh mt n
63
ba ngy. T c th thy, au bng kinh l chng bnh rt ph bin, c

bit l ph n tr di 19 tui.
82. Chng au bng hnh kinh lin quan n nhng yu t g?
Nhng nhn t lin quan n au bng hnh kinh nguyn pht gm:
- Thy kinh ln u sm hoc mun: C iu tra cho thy mc au v
tui thy kinh ln u c lin quan n nhau. ngi thy kinh ln u
sm, t l au bng kinh cao, ng thi mc au cng nghim trng hn.
- Hn nhn v sinh : Gia au bng kinh v vic kt hn c lin quan vi
nhau hay khng, hin cn tn ti hai quan im. i a s cho rng au
bng hnh kinh khng lin quan g n hn nhn. Nhng khng t ngi cho
rng sau khi kt hn, mc au bng hnh kinh nhiu ph n gim hn.
iu ny ang cn c nghin cu lm sng a ra kt lun chnh xc.
- au bng hnh kinh cn lin quan n nhng nhn t mt mi ko di,
cng thng, thi tit lnh hoc c th qu mn cm.
Nhng nhn t lin quan n hin tng au bng hnh kinh th pht:
- Gi v sinh khng tt trong thi k kinh nguyt, mang thai v sau khi sinh,
sinh hot tnh dc qu sm, qu nhiu dn n chng vim t cung.
- No ph thai hay tc ng vo khoang t cung nhiu ln gy vim dnh ni
mc.
- Trnh thai: au bng hnh kinh v cc phng php trnh thai c nh
hng nht nh vi nhau. c bit, phng php t vng thng lm tng
mc au bng hnh kinh. Thuc trnh thai cha progestagen c tc dng
lm lng c nhn ca t cung, gim nh triu chng au bng do co bp.
Ung thuc trnh thai c th gim t l v au ca au bng hnh kinh.
- nh hng ca chu k kinh nguyt v di ngn ca tng chu k: Nhn
chung, nghim trng ca au bng hnh kinh v di ngn ca chu k
kinh nguyt khng c nh hng g n nhau. Nhng do au bng kinh biu
hin trong thi k kinh nguyt nn nu thi gian hnh kinh ko di th thi
gian au bng kinh cng b ko di theo.
64
- Mt s nhn t khc: C kin cho rng ngi bo mp thng d b au

bng hnh kinh; thi quen ht thuc l v au bng hnh kinh lun c t l
thun.
83. Nguyn nhn v c ch gy au bng hnh kinh
y l mt bnh ph khoa m biu hin lm sng l au bng. Thc ra, n l
mt chng bnh c lp, nhng do s au n c nhng biu hin c bit
nn ngi ta lit n vo hng cc bnh ph khoa.
C rt nhiu nguyn nhn gy ra au bng hnh kinh, biu hin ca chng
rt khc nhau. Ngi b u c di nim mc t cung, ngi c c quan sinh
dc cu to khng bnh thng nh c t cung hp... u c th b au bng
hnh kinh. S tn ti ca nhng vt l trong t cung (nh vng trnh thai)
cng c th kch thch t cung, pht sinh s au n.
Nguyn nhn c bn dn n au bng hnh kinh c th quy v my phng
din sau:
- S co tht qu ca t cung: p lc co tht t cung ca ngi au bng
hnh kinh v ngi bnh thng c bn l ging nhau. Nhng do s co tht
ca t cung duy tr trong thi gian kh di, li khng d th lng hon ton,
nn t cung b co tht qu dn n au bng hnh kinh.
- T cung co tht khng bnh thng, khin c nhn t cung b thiu mu,
gy n co tht, thm ch co rt c t cung, t xut hin au bng hnh
kinh. Nghin cu thc nghim gn y cho thy, huyt p cao l nhn t
quan trng to thnh s co tht khng bnh thng ca t cung.
- Hm lng cht prostaglandin (PG) trong mu kinh nguyt v ni mc t
cung tng cao. Cht Prostaglandin E2 (PGE2) lm co tht c t cung. Nhiu
th nghim chng minh hm lng PG trong mu ngi au bng
kinh cao hn ngi bnh thng. Trong mt c th, hm lng PGE2 v
PGF2a cng khc nhau, t l GPF2a/PGE2 khng tng ng nhng
khong thi gian khc nhau ca chu k kinh nguyt. Nhng kch thch c
th dn n s co tht khng bnh thng ca c t cung, gy au n.
ngi b chng lc ni mc t cung, quan h gia chng au bng hnh
kinh v hm lng PG cng r rng. Hm lng PGF2a trong huyt thanh
v dch khoang bng ca h cao hn ngi khng au bng hnh kinh.
65
84. au bng hnh kinh nguyn pht c nhng c im lm sng no?

au bng hnh kinh nguyn pht thng thy nhng ph n di 25 tui,
cha kt hn, cha sinh con. Bnh thng pht vo khong 1-2 nm sau khi
c kinh ln u.
Hin tng au bng xut hin mt thi gian ngn trc ngy hnh kinh
hoc trong ngy u tin ca chu k kinh nguyt, ko di trong nhiu gi,
thm ch 1-2 ngy. Cn au thng xy ra bng di v tht lng; hu
mn c cm gic kh chu. 50% ngi bnh c mt hoc nhiu triu chng
nh bun nn, nn ma, mt mi, au u, tiu chy, i tiu nhiu ln... Nu
au nhiu, bnh nhn s tot m hi, mt mi ti nht, tay chn lnh ngt, h
ng huyt.
Sau khi ngi ph n kt hn, sinh n hoc khi tui i nhiu ln, chng
au bng hnh kinh c th t nhin gim i hoc mt hn.
85. Th no l chng lc ni mc t cung?
Chng lc ni mc t cung thng pht trin b phn ngoi tng c t
cung, nh bung trng, vch trc trng m o. Di nh hng kch
thch ca bung trng trong chu k kinh nguyt, chng bnh ny gy co tht
t cung, to thnh au bng hnh kinh.
Chng lc ni mc t cung thng thy ph n tui sinh , c bit t
31 n 45 tui. Biu hin lm sng in hnh l au bng trc k kinh
nguyt, thm ch ko di cho n na sau ca chu k kinh nguyt, c ngi
au bng cho n ngy cui ca chu k. Theo thi gian, cn au bng s
ngy cng nng, km theo cc triu chng nh bun nn, nn e, i t...
Nhng mnh ni mc t cung v hm lng prostaglandin tng qu cao
chnh l nguyn nhn gy ra cc cn au bng ny. Nhng mnh lc ni mc
t cung cha mu kinh; khi bc ny v ra, bnh nhn s c cn au bng
cp tnh.
* Phng php tr bnh
- Ung thuc: Ung cc loi thuc tm ngng kinh, mang thai gi. Khi
ngi bnh qu au, c th phi hp s dng loi thuc i khng vi cht
c bn ca tuyn tin lit prostaglandin.
- Phu thut: Bao gm cc phng php sau:
66
+ Phu thut i khng: Nu ngi bnh tr tui hoc cn phi gi gn c

nng sinh dc, c th tin hnh bc tch bc lc ni mc t cung. Phng
php ny n gin, vt m tng i nh. Sau khi phu thut, bnh nhn c
th sm tranh th mang thai. Nhc im l t l ti pht cao.
+ Phu thut ct ton b t cung: i vi nhng ngi khng c nhu cu
sinh con na, c th tin hnh ct b ton b t cung cho n vng nhim,
gi li mt phn bung trng. Sau khi phu thut, bnh nhn phi ung
thuc tr bnh. T l ti pht rt thp.
+ Phu thut trit tn gc ca bnh: Nu ph n vo thi k tin mn
kinh, c th chn phng php ct b ton b t cung, bung trng, ng dn
trng v nhng vng b ly nhim bnh.
86. Th no l cc chng tuyn c t cung?
Ni mc t cung xm nhp vo tng c t cung, gy lc ni mc t cung.
Chng s dy ln v xut huyt di nh hng ca hoc mn bung trng
trong chu k kinh nguyt; kch thch dn n tng sinh cc t chc xung
quanh, khin t cung tr nn to v cng. Chng bnh ny thng gp
nhng ph n trn 40 tui, sinh hay no thai nhiu ln, nhng ngi b
au bng hnh kinh (chim 70%). Ngi bnh cn b km theo kinh nguyt
nhiu, v sinh. Khi kim tra, bc s s pht hin thy t cung to ln, cng.
c chn on cui cng, cn kim tra bnh l ca tiu bn c ly ra
sau khi phu thut.
i vi ngi bnh tr tui, bnh nh, c nhu cu sinh th nn dng
phng php ung thuc, nng th nn ct b t cung.
87. Nhng bnh ph khoa no thng dn n au bng hnh kinh?
Phi iu tr nh th no?
- U c di nim mc t cung: L loi u c t cung pht trin st phn
di ni mc t cung, hng vo pha trong t cung; v mt ngoi ca n
che lp ni mc t cung nn lm tng din tch ni mc t cung. Biu hin
lm sng: lng kinh nguyt tng, chu k khng u, au bng hnh kinh.
Khi c triu chng thiu mu, nn tin hnh phu thut tr bnh. Phng
php phu thut thng p dng l ct b u hoc ct b t cung.
- Dnh nim mc t cung hoc c t cung: Thng dn n au bng hnh
kinh. Phu thut no thai, thao tc vng t cung nhiu ln hoc ni mc t
67
cung kt hch l nguyn nhn thng thy gy dnh nim mc c t cung

hoc vng t cung. Khi dnh nim mc gy ra au bng, nn phu thut phn
tch nim mc. Sau khi phu thut, nn phng trnh thai 3 thng trnh ti
pht.
- Vim tiu khung: Vi khun gy bnh xm nhp vo ng sinh dc ca
ph n dn n vim tiu khung, mt bnh ph khoa thng thy. Bnh
thng pht sinh sau khi sinh , no thai, phu thut vng t cung hoc
do v sinh trong thi k kinh nguyt khng tt. Triu chng ch yu l au
hai bn di bng, au ko di lin tc, c khi au ngang tht lng...
Bnh vim tiu khung cp tnh nu khng c iu tr trit s c th
chuyn thnh vim mn tnh. Triu chng thng thy l au bng, mt mi,
st nh, kinh nguyt khng u, v sinh. Kim tra ph khoa c th pht hin
ra t cung dy ln, c khi c khi u, s vo thy au hai bn.
iu tr: Ch yu bng phng php khng khun. Nu c m th nn phu
thut dn lu. Nu vim tiu khung do kt hch, phi tin hnh iu tr 12 nm mi trit . Bnh vim mn tnh th phi tr liu vt l.
- ng sinh dc d dng, gy tc: V d nh mng trinh bt kn ng sinh
dc. Mu hnh kinh khng thng, chy ngc, tch li v dn n au bng
hnh kinh. Cn phu thut gii quyt phn ch tc.
88. Chn on v iu tr au bng hnh kinh nh th no?
Ph n trc, trong hoc sau chu k kinh nguyt xut hin au bng th nn
lm g?
Trc tin, nn n bnh vin kim tra ph khoa mt cch t m. Cn c vo
l lch bnh do ngi bnh cung cp, vo nhng triu chng lm sng v
kim tra, bc s s c chn on chnh xc nht.
Bnh nhn cn c gim nh xc nh triu chng au bng l do cc
chng bnh khc (nh u nang bung trng, cha ngoi t cung, vim tiu
khung cp tnh, non...) gy nn hay do au bng hnh kinh gy nn.
Vic cc chng bnh trn b chn on nhm thnh au bng kinh s dn
n iu tr sai, gy nhng hu qu khng tt.
Phng php tr au bng hnh kinh ch yu l ung thuc; nhng tc dng
ca tm l tr liu v s ngh ngi cng khng th coi nh, c bit l vi
68
ph n tr tui b au bng hnh kinh nguyn pht. Khi bt u c kinh, h

thng c nhng thay i v tm l nh s hi, lo lng, u ut... Nhng phn
ng tm l ny cng lm tng thm mc au bng hnh kinh.
Ung thuc iu tr au bng hnh kinh l phng php khng th thiu:
- Thuc c progestagen: Progestagen c tc dng lm gin c nhn ca t
cung, c ch s co bp ca t cung, nh gim nguy c au n. Ngoi ra,
vic dng progestagen va phi cn c ch rng trng, gim t l sn sinh
prostaglandin.
Cn ung thuc cha progestagen trong thi gian ngn hoc theo chu k.
+ Ung thuc trong thi gian ngn: Bt u khi ht hnh kinh c 5-7
ngy, lin tc trong 5-7 ngy'
+ Ung theo chu k: Tng t nh dng thuc trnh thai, bt u vo ngy
th 5 ca chu k kinh nguyt, ung trong khong 20 ngy, sau khi dng
thuc cn ch hin tng au bng kinh. C th ung thuc lin trong 3
chu k.
- Thuc khng vim: Thng qua c ch qu trnh hp thnh cc
prostaglandin, loi thuc ny lm gim vic sn sinh prostaglandin;
hoc gin on s kt hp gia prostaglandin vi cc cht khc. T ,
n trc tip khng li tc dng ca prostaglandin, t n hiu qu ngng
au. Loi thuc ny c th dng trong thi gian tng i di. Ngi b
vim lot d dy, c bnh h hp phi thn trng khi dng thuc.
- Thuc t chng lng ng canxi: S ngng ng canxi khi xm nhp vo
t bo s lm c ch s co bp t cung. Loi thuc ny c tc dng ph nh:
lm gim huyt p, cn tr h hp.
- Thuc Bc: Lm kh huyt lu thng, gim nh cn au.
- Phu thut: Nn hn ch, ch dng khi cc loi thuc trn khng c hiu
qu.
Nu b au bng hnh kinh ko di, ngoi vic iu tr bng cc loi thuc
k trn, bn nn tm hiu nguyn nhn gy bnh nh: chng lc ni mc t
cung, chng bnh tuyn c t cung.
69
89. Lm th no phng trnh au bng hnh kinh?

Do c ch pht bnh ca au bng kinh nguyn pht cn cha r rng nn ta
ch c th d phng bng cch trnh lnh, khng lm vic qu sc, qu cng
thng. au bng kinh ko di do cc chng bnh c quan sinh dc gy
nn, v vy nn sm kim tra pht hin bnh ph khoa, kp thi iu tr.
Ngoi ra, bn cn lu :
- Gi v sinh trong thi k kinh nguyt, trnh lao ng th lc hoc vn
ng qu sc. Tuyt i khng sinh hot v chng trong thi k kinh nguyt
v trnh nhng kim tra ph khoa khng cn thit.
- Lm tt cng tc trnh thai. Trnh no thai v phu thut bung t cung
(c th dn n dnh nim mc t cung v pht sinh chng bnh khc.
- Gi v sinh c nhn, nht l trong thi k mang thai v sinh con. Tuyt i
khng sinh hot tnh dc ba bi, trnh pht sinh chng vim tiu khung v
cc chng ph khoa khc.
90. Th no l chng cng thng trc k kinh nguyt?
Rt nhiu ph n xut hin nhng triu chng kh chu trc k kinh nguyt
(s ht trong hoc sau k kinh). S xut hin hoc bin mt ca triu chng
ny c tnh quy lut v chu k, ng b vi chu k kinh nguyt. Biu hin
ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng, v c bn c th
chia thnh hai phng din:
- Th cht.
- Tinh thn, tm l, hnh vi.
Triu chng thng thy ca phng din th cht l ngc b cng au,
au u v, chng bng di, au u, chn tay mi nh, c cm gic tng
cn, thi quen i tin b thay i...
Nhng triu chng khc thng ca phng din tm l, hnh vi l: nn
nng, st rut, d ni cu, t tng khng tp trung, tnh cm khng n
nh, u ut, thm n, ton thn cm thy nng n, thm ch cn cm thy
chn ght cuc sng, c khuynh hng t st.
70
Nhng triu chng ny khng ch em li cho ph n s au kh phin no

v tinh thn v th xc m cn c th to nn nhng mu thun trong gia
nh, nhng phin phc trong quan h x hi.
91. Chng cng thng trc k kinh nguyt c thng thy ph n
khng?
T th k 16 c nhng ghi chp v cc hiu tng kh chu xut hin
trc k kinh nguyt. n nm 1931, hin tng ny c gi l "chng
cng thng trc k kinh nguyt".
Theo mt s iu tra, khong 90% ph n c triu chng kh chu trc k
kinh nguyt. Trong , 30-40% c biu hin r rng, cn phi iu tr; 3%12% mc nghim trng. Mt nghin cu nc ngoi cho thy, do chng
cng thng trc k kinh nguyt, trn 10% ph n khng th m nhim
c cng vic thng ngy trong mt hoc vi ngy trc k kinh.
Nh vy, chng cng thng trc k kinh nguyt l tng i ph bin
ph n, a s mc nh, khng gy ch quan tm ch em. T l
ngi b bnh nng l thiu s.
Chng cng thng trc k kinh nguyt thng pht sinh vo la tui sinh
(ch yu sau tui 30). mt s ngi, bnh c xu hng tng nng theo
tui tc. Ty theo hon cnh cuc sng v gnh nng tinh thn, mc nng
nh ca bnh trong cc thng cng khc nhau. Mt s nh khoa hc quan
st chng cng thng trc k kinh nguyt ca hai ch em gi song sinh
hoc ca con gi v m . H nhn thy, kh nng pht bnh c lin quan
n nhn t di truyn.
Quan h gia chng cng thng trc k kinh nguyt vi cc phng din
nh chng tc, vn ha, sinh , hn nhn, ngh nghip, gio dc v tnh
hnh kinh t x hi cn cha c xc nh r rng.
92. Chng cng thng trc k kinh nguyt c biu hin g?
Biu hin lm sng ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng.
Triu chng thng thy c th quy vo my phng din sau:
- Th cht: Biu hin thng thy nht l cng ngc, au u v, au u,
chng bng, ph nc, mt mi, ton thn cm thy nng n; thay i thi
quen i tin; ni mn trng c.
71
- Tm l tinh thn: Nn nng, st rut, d mt mi; d b kch ng, ni cu;

hoang mang, cng thng, vui bun tht thng; u ut hoc lo lng bt an,
thm ch ngh n t st.
- Hnh vi: Thch ci c, thch sng c thn; t tng khng tp trung;
khng mun lm vic nh v vic x hi; chn ght cuc sng, khng mun
giao tip.
- Biu hin khc: Thay i thi quen n ung nh thch n ngt; thay i
tnh dc. C ngi cn c triu chng ging nh ph n thi k tin mn
kinh: bc ha, tot m hi, tim p mnh v lon nhp, mt ng.
Cc triu chng k trn xut hin theo quy lut trc k kinh nguyt. Thi
gian xut hin v hnh thc biu hin c my loi sau:
- Triu chng xut hin khong mt tun trc k kinh nguyt. Ty mc
nng, nh, n ngy u tin ca k kinh, triu chng s gim r hoc ht
hn.
- Triu chng xut hin khi va rng trng, ty mc nng nh m c th
ko di n ngy kinh nguyt.
- Gia k kinh nguyt (tc thi k rng trng), c 1-2 ngy kh chu, sau 34 ngy triu chng li ht. Khong mt tun trc k kinh nguyt, triu
chng li bt u xut hin v c xu hng nng hn; sau khi c kinh
nguyt th triu chng ny ht hn.
- Triu chng xut hin 2 tun trc k kinh nguyt, mc ngy cng nng
v ko di n khi sch kinh.
93. V sao li sinh ra chng cng thng trc k kinh nguyt?
Triu chng ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng, kh c
th dng l lun y hc gii thch. V vy, gi thit y hc v chng bnh
ny cn cha thng nht. Nhng c rt nhiu nghin cu cho rng, chng
cng thng trc k kinh nguyt c th do yu t ni tit v yu t tm l to
thnh.
Oestrogen, progestagen (tit ra trong k kinh nguyt) thay i c tnh chu
k. Trong cc thi im khc nhau th t l ca hai cht cng khc nhau.
Quan im truyn thng cho rng, chng cng thng trc k kinh nguyt
72
xy ra do trong thi gian ny, lng progestagen khng , lng oestrogen

li qu nhiu; hoc t l oestrogen/progestagen khng u. V progestagen
c tc dng trn tnh h thng thn kinh trung tm, nn vic progestagen
khng s lm xut hin chng lo lng, bn chn... Progestagen cn c tc
dng thc y s bi tit nc mui, v vy khi thiu progestagen, c th s
xut hin ph thng. C kin cho rng, lng oestrogen khng c lin
quan n chng cng thng trc k kinh nguyt. Oestrogen c th tiu gii
mt s triu chng u ut, au u. Chng cng thng trc k kinh nguyt
c mt s biu hin ging khi mn kinh.
Cc nghin cu tm l hc cho rng, chng cng thng trc k kinh nguyt
c lin quan n nhn t tm l. Biu hin lm sng cho thy ngi gp
cng nhiu tr ngi v tm l th bnh cng nng.
Cn rt nhiu gi thuyt khc v chng cng thng trc k kinh nguyt. C
bo co cn cho rng chng ny lin quan n hoc mn tuyn gip trng,
lng ng trong mu, vitamin B6, prostaglandin.
94. Chn on cng thng trc k kinh nguyt nh th no?
Do nguyn nhn gy bnh, vic kim tra ha nghim lm tiu ch chn
on cha c r rng, nn rt kh chn on chng bnh ny. Cn c vo
c im pht bnh, c th a ra my loi chn on c bn sau:
- Chng cng thng trc k kinh nguyt pht sinh trong chu k kinh nguyt
c rng trng.
- Triu chng xut hin trc khi xut hin kinh nguyt.
- Nn loi tr cc nguyn nhn tm l khc.
- Nn loi tr nh hng ca thuc v cc loi bnh khc.
Trng hp ngi bnh b chng ny lu, nn ghi chp tng tn trong 23 thng, o nhit c th, ghi c trng v thi gian xut hin ca chng
bnh, xc nh c rng trng hay khng, thi gian xut hin c phi trc
k kinh khng. Vic ghi chp t m c th gii tr nhng yu t tinh thn
khc.
Kim tra th cht cng rt quan trng i vi vic chn on, gip loi tr
cc bnh l khc nh bnh v tuyn v v cc bnh ph khoa khc. Kim tra
73
th cht cn pht hin s khc thng v tm l, tinh thn v cc chng

bnh mn tnh khc nh ph thng, mt mi, hoc phn ng sau khi dng
mt s loi thuc.
My nm gn y, c xut v chng bnh gi l "chng lo lng trc k
kinh nguyt" m biu hin ca n ging nh chng cng thng trc k kinh
nguyt: lo lng, st rut, d cu gin...
95. iu tr chng cng thng trc k kinh nguyt nh th no?
i a s ph n trc k kinh nguyt u c nhng triu chng kh chu
mc khc nhau. Ngi b nh nhn chung khng nn dng thuc iu tr
c bit, nn ngh ngi thch hp hoc iu tit hp l gia sinh hot v
cng vic. i vi ngi bnh nng c th phi hp ung thuc tr liu.
Triu chng ca chng cng thng trc k kinh nguyt rt a dng, bnh
nhn cng kh xc nh. V vy, vic tr bnh ny khng th ch da vo
mt loi thuc hoc mt loi phng php. Di y xin gii thiu my
phng php bnh thng dng:
- c ch rng trng: Triu chng ny ch pht sinh ph n c rng trng.
V vy, c th thng qua vic ng ch rng trng tr bnh. Phng php
thng dng l ung thuc trnh thai, sau khi ung triu chng s gim.
Nhng sau khi ung thuc trnh thai, mt s ph n xut hin cc phn
ng nh bun nn, au u, cng cng v, d b nhm l triu chng tng
ln.
- iu tr progestagen: Mt trong nhng nguyn nhn pht sinh bnh
l lng progestagen trc k kinh nguyt khng . V vy, c th dng
phng php b sung cht . C nghin cu cho rng, phng php ny c
hiu sut 80%. Phng php iu tr c th nn theo ch dn ca bc s.
- Gii to tm l: Thuc t lm n nh thn kinh trung ng, c th gim
bt cng thng thn kinh, gim chng lo lng, bn chn, bt an. i vi
ngi b c ch cao , c th dng thuc to s hng phn thn kinh. Liu
dng nn theo ch nh ca bc s.
- Cc loi thuc khc nhau: Vitamin B6, E, A, canxi u c tc dng trn
tnh, th gin tinh thn. Ngoi ra, nn ung loi thuc li tiu, tr mt mi,
thuc tr bnh au u...
74
96. C th dng thuc bc iu tr chng cng thng trc k kinh

nguyt khng?
ng y cho rng chng cng thng trc k kinh nguyt xut hin do kh
cht khng tt, m h, gan vng, kinh mch khng thng, tm thn suy
yu. iu tr chng bnh ny, c th dng cc bi thuc tr l nh sau:
1. B gan, hot huyt iu kinh: Tn tt c v gia gim cc v sau: T h,
ng quy, bch trut, bch thc, phc linh, ut kim, thanh b, qua lu mi
th 9 g. Nu b au u th thm bch ch, xuyn khung, hng ph
mi th 9 g, cam tho 6 g. Nu ph thng cho thm trch t 9 g, xa tin t 9
g.
2. Kin gan, n dng, li tiu: ng sm, bch trut, phc linh, ba kch
nhc mi th 9 g, nhn 12 g, sc ly nc ung.
3. ng dng, bnh gan: Cu khi t 12 g, an b 6 gam, cc hoa, sinh
a, bch thc, tht to tu, sn du nhc mi th 9 gam (Sn du nhc: phn
tht ca qu sn du), hu sng 30 g.
Tt c cc v trn tn thnh vin t, ung 14 ngy trc khi c kinh, mi
ngy hai ln, ung n ngy u ca chu k kinh th ngng.
97. V sao nhng ph n c kinh khng u li kh c thai?
T bo trng chn ch khi gp tinh trng trong ng dn trng mi c th
th thai, dn dn pht trin thnh thai nhi. V vy iu kin tin quyt ca
vic sinh con l:
- T bo trng trong bung trng n k phi chn.
- Tinh hon ca nam phi sinh ra cc tinh trng c th hot ng, tc l sau
khi phng vo m o ca ph n n phi th tinh c vi trng.
- ng dn trng phi thng sut.
- Ni mc t cung bnh thng.
Kinh nguyt khng u chng t tr ngi cng nng bung trng thi k
nguyn pht hoc ko di, hoc c d thng ni mc t cung. Tr ngi
cng nng bung trng thng thy l tr ngi ca pht dc bo trng hoc
75
trng chn, trng khng rng hoc rng t. Nhng biu hin tin quyt k
trn dn n kh c thai.
98. Ph n v sinh cn phi tin hnh kim tra, iu tr nh th no?
i v chng sau khi kt hn, nu sinh hot tnh dc bnh thng, khng
dng cc bin php trnh thai m qua thi gian di vn cha mang thai th c
th coi l v sinh. Vy thi gian c th l bao lu? Nghin cu khoa hc
ch ra, ph n c sc sinh bnh thng, khng dng cc bin php
trnh thai, t l mang thai trong vng mt nm l 85%, trong vng hai nm
l 93%. V vy, nh ngha v chng v sinh ly hai nm l hp l nht.
Nhng ngoi x l lm sng, c th cn c vo tui ca ph n, thi hn kt
hn m c tnh linh hot.
Nguyn nhn gy v sinh rt phc tp, lin quan n c pha chng, v.
Pha ngi v c th l nhng tr ngi v trng rng, tc ng dn trng,
cng nng th thai km, nim dch c t cung khc thng, lc ni mc t
cung. Bc s cn t nht l 1-2 thng lm kim tra, xt nghim i vi c
v, chng, ri mi c th a ra kin chn on bc u. Trng hp ny
ngi bnh phi kin tr, nhn ni.
Ngoi ra, vic kim tra ph khoa cn tin hnh trong thi gian nht nh ca
k kinh nguyt, nhn chung u phi c nh trc. Bc s ra mt
s iu cn ch , yu cu ngi bnh phi hp chp hnh, gii thch r cho
bnh nhn. Vic iu tr v sinh cn cn c vo nguyn nhn chnh gy
bnh. V d: Nu do tr ngi trong vic rng trng th nn dng thuc thc
y kh nng rng trng; tc ng dn trng th c th phu thut. Gn y,
ngi ra s dng phng php th tinh nhn to.
Nu v sinh do pha chng gy nn th phi cn c vo mc khc nhau
m tin hnh x l, c th ly tinh dch ca chng thng qua x l y hc, sau
th tinh nhn to.
99. Th no l thi k tin mn kinh?
Ph n sau tui bn mi l bc vo giai on qu gia thi k sinh n
v khng sinh n na, gi l thi k tin mn kinh. Mn kinh l s kin
quan trng xut hin trong khong thi gian ny, n c ngha l chm dt
kinh nguyt v kh nng sinh con ca ph n. Nhn chung, sau khi kinh
nguyt dng khong mt nm mi c th xc nh l mn kinh.
76
Qu trnh mn kinh dn c hon thnh trong thi gian khong bn nm,

khong thi gian ny gi l thi k qu ca mn kinh. Kinh nguyt t
quy lut chuyn thnh bt quy lut nh chu k di hoc ngn hn bnh
thng, kinh nguyt ra qu t hoc qu nhiu. l tiu ch bt u thi k
qu ca mn kinh. Rt t ph n b qua thi k ny m t nhin mn
kinh. Trong thi k qu ny, cng nng rng trng dn suy thoi, non
bo trong bung trng ht, hoc nu cn th khng th pht dc hoc tit
ra progestagen, ni mc t cung khng pht trin dy ln na, kinh nguyt
khng ra. Nu ko di lin tc trn mt nm th gi l mn kinh.
Nm 1994, T chc Y t Th gii m hi ngh "Tin trin nghin cu v
mn kinh trong thp nin 90". Hi ngh xut nh ngha mi v thi k
mn kinh: Ph n sau tui bn mi bt u xut hin cc triu chng lm
sng nh kinh nguyt khng theo quy lut, nng hoc mn trong kinh
nguyt c nhng thay i. Thi k ny ko di trong vng mt nm sau khi
kinh nguyt ngng, gi l thi k mn kinh.
Sau khi mn kinh, ngc v c quan sinh dc dn dn thay i, b i v nhn
li, cc b phn khc trong c th cng dn b suy thoi, lo ha, giai on
ny gi l giai on sau mn kinh. Thng thng ph n 60-65 tui mi
bc vo tui gi.
100. V sao trong nhng nm gn y, vic gi gn sc khe thi k tin
mn kinh li c coi trng?
Tin mn kinh l mt giai on pht trin trong cuc i ngi ph n. Na
u th k 20, tui th bnh qun ca ph n ch khong nm mi tui, khi
i a s ph n sau khi kt thc tui sinh khng lu b qua i.
Mt trong nhng nguyn nhn chnh l do ch em cha thc c tm
quan trng ca vic bo v sc khe thi k tin mn kinh.
Cng vi s pht trin ca nn kinh t, tnh hnh dinh dng v iu kin
sinh hot cng c ci thin. Tin b y hc ko di tui th bnh qun
ca loi ngi trn ton th gii. Vo thp k 80, tui th bnh qun ca ph
n Trung Quc l 71 tui, cc nc pht trin l 75-80 tui. Nm 1900, s
ngi trn 65 tui M ch chim 4% tng s nhn khu, d tnh n nm
2030 s tng ln 17%, trong khong 60% l ph n. Tui mn kinh bnh
qun ca ph n trn th gii l 50 tui; sau khi mn kinh ph n sng tip
20-30 nm. Thi gian ny c chim khong 1/3-2/5 tui i ca ph n.
77
Sau khi mn kinh, mt s cng nng sinh l dn b suy yu, mt s bnh tt

cng dn xut hin nh: chng long xng, ph thng, phong thp, cm
mo... Khi , h l i tng tiu ph ch yu ca kinh ph bo him y t x
hi. V d: Nm 1985 o, ph n trn tui 65 ch chim 7,8% dn s,
nhng chi tiu ht 28% kinh ph bo him y t, trong 40% dng cho nm
vin. V vy, vic bo v sc khe ca ph n sau khi mn kinh c ngha
x hi v ngha kinh t rt quan trng.
Ngoi ra, ph n vo thi k ny cn c trch nhim lch s i vi gia nh
v x hi, pht huy tc dng chuyn tip ca hai th h. i vi khng t
ngi, y l thi k nh cao ca s nghip. V vy, vic gi gn tt sc
khe thi k mn kinh khin ch em c iu kin tch ly kinh nghim x
hi, gip kinh nghim sng v lm vic thm phong ph; trnh, gim nh
hoc ko chm li nhng phin nhiu do bnh tt gy ra, d phng kh nng
pht bnh. Nh , ch em c sc khe tt, pht huy s thng minh, ti cn
trn cng v cng tc, tip tc cng hin cho x hi v gia nh.
Hai mi nm tr li y, do y hc pht trin, t gc sinh hc, thn kinh
hc, ngi ta c th nhn bit s thay i sinh l ca cng nng phn tit
trong c quan sinh dc thi k thanh xun, thi k mn kinh, t nhn
thc r cc biu hin lm sng v nguyn nhn gy mt s bnh tui gi.
Vic vn dng tri thc khoa hc v thnh tu dc hc hin i ko di
tui tr ca ph n, y li tui mn kinh v qu trnh lo ha (vn sn sinh
ra nhng nh hng khng tt) ang nhn c s quan tm rng ri ca y
hc ton th gii. y l tin vui i vi ch em.
102. V sao kinh nguyt ca ph n li n lc tt hn?
Khi ph n n tui trung nin, tc nghn ca non bo trong bung
trng tng, s lng non bo cng ngy cng t i. Khong t ba lm tui
tr ln, kh nng phn tit ca non bo gim. Hai n ba nm trc khi
mn kinh, phn ng kch thch ca non bo vi FSH v LH ngy cng gim
thp; tuyn yn ch c th phn tit FSH v LH cng nhiu duy tr s pht
dc ca non bo. Khi , ph n tuy vn c trng rng, chu k kinh nguyt
c th ngn hoc bnh thng, nhng nng huyt thanh FSH cao hn
so vi mc trung bnh. y l nhng thay i ni tit sm nht ca ph n
thi k tin mn kinh.
Trc khi mn kinh t su thng n mt nm, lng oestrogen do non bo
tit ra cng gim r rt, trng trong bung trng khng th rng bnh thng
78
hng thng nh trc v cui cng s ngng hon ton. S phn tit ca
progestagen cng v th m ngng. Nhng thay i ny c ngha l cng
nng sinh dc chm dt. Nhng non bo vn pht dc mt mc
nht nh, lng oestrogen trong c th vn c duy tr mc bnh thng.
Ch mt mnh oestrogen duy tr tc dng i vi ni mc t cung,
dn n tnh trng kinh nguyt khng u di cc dng khc nhau.
Cui cng, c th do non bo d tr ht hoc ngng pht dc, bung
trng khng th tit oestrogen, ni mc t cung khng th dy ln, biu hin
lm sng l kinh nguyt ngng vnh vin, tc giai on mn kinh n.
Khi , oestrogen b tiu tr do nh hng c ch ca tuyn yn, lng
huyt thanh LH v FSH cao dn ln (FSH tng khong hai mi ln, LH
tng ba ln) v t n nh im sau khi mn kinh mt n ba nm.
103. Sau khi mn kinh, c th ngi ph n cn sn sinh ra oestrogen
na khng?
Sau khi mn kinh, bung trng ca ph n v c bn l khng sn sinh ra
oestrogen v progestagen.
Cc nghin cu cho thy, oestrogen trong c th ph n ch yu l do
testosteron phn tit tuyn thng thn chuyn ha thnh. Sau khi mn
kinh, s thay i trong c th ph n din ra nhanh hn ph n tui sinh
. Ph n bo thay i ni tit nhanh hn ph n gy. Lng oestrogen
trong c th v c bn l khng th sn sinh c.
104. C quan sinh dc ca ngi ph n trong thi k tin mn kinh s
c nhng thay i g?
Lng oestrogen trong c th ngi ph n thi k tin mn kinh dn gim
xung, c quan sinh dc cng xut hin mt lot nhng thay i theo hng
ngc li vi thay i thi thanh xun. Nhng cng c mt s thay i m
bn thn ngi ph n kh nhn thy. l:
- Bung trng: Thng c nhng non bo pht dc khc nhau, nhng i
khi khng c hong th (hong th l mt tuyn ni tit ca bung trng sau
mi ln rng trng).
Sau khi mn kinh, bung trng ca ph n dn nh li, th tch gim 1/2-1/3
so vi ph n tui sinh . Trong bung trng khng c non bo hoc ch
cn st li nhng non bo thoi ha, khng pht dc c. T bo cht
79
trong bung trng vn pht trin v vn sn sinh ra testosteron. V vy,

lng testosteron trong bung trng sau khi mn kinh ch t hn so vi ph
n tui sinh rt t. Sau khi mn kinh, t l testosteron/oestrogen tng
cao, biu hin lm sng thng thy l mc nhiu lng trn mt.
- T cung: Ph n thi k qu ca mn kinh tuy vn c kinh nguyt
nhng ngng rng trng. Ni mc t cung tip thu kch thch ca
oestrogen n nht, thiu tc dng i khng ca progestagen nn d xut
hin tng sinh...
Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim xung, t cung
dn hp li, trng lng gim, nu c u th th tch ca u cng dn nh li,
ni mc t cung nh v mng i. Nhng khi c c hi tip xc li vi
oestrogen v progestagen th t cung vn c th pht trin, c khi cn b ra
mu. Ngoi ra, c t cung cng c th nh i, phn tit gim.
- m o: Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim,
nim mc m o mng dn, nhn, dnh v n hi dn mt i, m o
hp, ngn, cht phn tit gim. Ngoi ra, mi trng axt vn c trong m
o chuyn thnh mi trng kim, dn n sc khng gim, t bo vi
khun d xm nhp, gy ra vim nhim.
- Ngoi m o: S co hp pha ngoi t cung din ra chm hn. M di
mi m h gim; nim mc mng dn, tnh n hi ca mch mu gim;
pha ngoi m o v vy m kh, nhn; ming m o hp.
- Nhng thay i khc: C quan sinh dc ca ph n nh c khoang chu
m duy tr c v tr bnh thng. Sau khi mn kinh, do lng oestrogen
gim nn sc cng v tnh n hi ca khoang chu gim, xng chu xp.
Hin tng c th xy ra l: sa t cung, bng quang to, phnh trc trng.
105. B xng ca ph n trong thi k tin mn kinh c thay i g?
B xng do thnh phn hu c, thnh phn v c v nc to thnh.
Xng v cc t chc khc lun trong trng thi thay i lin tc. Trc
tin, cc t bo xng thoi ha ti mt s b phn trong c th s a canxi
trong xng vo h tun hon v hnh thnh nn nhng huyt nh. Qu trnh
ny gi l "hp th xng". Sau , t nhng huyt ny, cc t bo to
xng s lm cho canxi v pht pho trong cht dch xung quanh tch li,
80
hnh thnh nn t chc xng mi. Qu trnh ny gi l "hnh thnh xng".

Tc thoi ha v to thnh xng lun trong trng thi cn bng.
T nh cho n khi thnh nin, lng xng trong c th dn tng, n 2530 tui th t n nh cao. Nhn t di truyn c ngha quyt nh ln i
vi s pht trin ca xng. Cn li (20%) l do ch n ung, vn ng,
hoc mn, thuc, th trng v bnh mn tnh quyt nh. Trong giai on
pht dc, c th cn b sung lng canxi thch hp.
ph n sau 30 tui, lng xng dn thoi ha, mi nm gim 0,25-1%.
Sau khi mn kinh (trong vng 15 nm u) do lng oestrogen gim nn tc
thoi ha xng cao, mi nm gim 1%-5%. Trong 3-5 nm u sau khi
mn kinh, tc thoi ha xng cao nht, vi nh hng ch yu l xp
xng. Ngoi ra, do c th gi yu nn cng nng ca t bo xng gim, s
hp th canxi v hnh thnh vitamin D km... iu ny gy nh hng n
xng ct ton c th.
Bc sang tui 60-70, xng ph n yu hn, xut hin hin tng g lng,
mi vai...
106. C phi ngi ph n no sau khi mn kinh cng u mc chng
long xng khng?
Trn thc t th khng phi nh vy. V d: Ph n da en rt t mc chng
long xng; cn ph n da trng v da vng th thng mc chng bnh
ny. Mt s thng k cho thy, 30% ph n mn kinh mc bnh long
xng. tui trn by lm, t l ny l 40%-60%.
Cc kt qu nghin cu chng minh rng, nhng nhn t d gy long
xng l: di truyn, nghin thuc l, nghin ru, dng ung c hm
lng caffeine qu cao, t vn ng mnh, thiu canxi, mn kinh qu sm...
Ngoi ra, tc dng ph ca mt s loi thuc cng c th gy long xng.
Theo thng k, 40% ph n trn tui 50 mc cc chng bnh v xng nh:
au lng, au vai, mi gi, gy xng...
Nm 1985, ton nc M c 9,4 triu ngi mc chng long xng (trong
80% l ph n sau mn kinh). cc quc gia khc, tnh hnh cng tng
t.
81
107. H thng tim mch ca ph n sau khi mn kinh s c nhng thay

i g?
Trong mt nghin cu, cc nh khoa hc tin hnh theo di tim mch ca
5.000 ngi ( c nam v n) tnh t l mc bnh ng mch vnh. Kt
qu nh sau:
Tui
30 - 39
40 - 49
50 - 59
T l mc bnh ca nam
21%
48%
94%
T l mc bnh ca n
0
7%
20%
T nhng con s trn, ta c th thy rng, ph n trong tui sinh c s

bo v ca nhiu yu t nn trnh c s pht bnh. Nhng sau tui nm
mi, nhng yu t bo v ny mt i, t l pht bnh s tng ln rt cao.
Ngy nay, ngi ta thc c rng cc yu t bo v ni trn c th l
oestrogen.
ph n mn kinh, t l mc bnh ng mch vnh cao gp ba n bn
ln so vi nhng ph n cng tui nhng cha mn kinh. Cn bnh
ny l nguyn nhn gy t vong cao nht ph n.
H thng tim mch ca ph n sau khi mn kinh c nhng thay i sau:
- Thay i cht trong mu: M trong c th con ngi bao gm cholesterol,
m trung tnh... Chng kt hp vi anbumin c th tun hon.
Sau khi mn kinh, lng cholesterol, m trung tnh v lng LDL-C trong
mu tng; nng HDL-C gim r rt. Nguyn nhn l lng oestrogen b
thiu, dn n tc dng thay th cholesterol gim. Ph n mn kinh nhn to
cng c nhng thay i k trn. Hin tng thay i lng m trong mu c
lin quan n s gia tng t l pht sinh bnh tim mch ca ph n sau khi
mn kinh.
- Thay i s trao i cht: Sau khi mn kinh, do tui tc tng, kh nng
trao i cht ca cc t bo trong c th gim, hot ng th lc km, nhit
lng tiu hao t hn so vi thi tr tui. V vy, nu khng ch trng n
ch n ung, th trng s dn tng, dn n pht ph, lng m trong c
th tng (c bit l bng, i, eo), c th nng n, hot ng kh khn.
82
Ph n sau khi mn kinh s pht sinh khuynh hng khng mn cm vi

insulin. Trong giai on ny, cc t chc trong c th gim mn cm vi
tc dng ca insulin, khin c th phi sn sinh nhiu insulin mi c th duy
tr lng ng trong mu mc bnh thng. V th, lng insulin trong
mu s tng cao.
Sau khi mn kinh, tc lu thng mu c th gim. y l nhn t dn n
pht sinh chng x va ng mch.
- Thay i ng lc hc mch mu: Cc nghin cu cho thy, ph n sau
khi mn kinh, vic gim oestrogen s lm tng sc cng ca tiu ng mch
v s bt n nh ca mch mu, khin sc cn ca mch mu cng tng.
Nhng thay i ny c th nh hng n vic cung cp mu cho cc c
quan ni tng quan trng nh tim, c...
108. Nhng b phn khc trong c th ph n thi k tin mn kinh s
c nhng thay i g?
- Bng quang v niu o: Khi lng oestrogen trong c th b thiu ht th
nim mc ca bng quang v niu o dn mng i, sc khng gim, d
pht sinh vim nhim.
- Ngc: S pht dc ca ngc v cng nng tit sa u chu s iu tit ca
nhiu loi hoc mn, trong oestrogen v progestagen l hai loi hoc
mn iu tit quan trng. Trong thi k qu ca mn kinh, c th ph n
chu nh hng n nht ca oestrogen nn ngc lun cm thy cng tc.
Sau khi mn kinh, lng oestrogen thp, ngc dn nh i, nho v x xung.
- Da v cc b phn ph thuc khc: Da v b phn ph thuc khc nh
nang lng, tuyn m di da u chu nh hng ca oestrogen v
testosteron. Oestrogen v testosteron nu c iu tit vi lng thch hp
s khin da ph n tr nn p hn (d nhin, nhn t di truyn, ch n
ung, mi trng cng tc, sinh hot cng nh hng nht nh i vi da
ca ph n). Oestrogen cn lm tng tnh n hi v cung cp mch mu ci
thin cho da. V vy, da ca cc thiu n thng m mng, mn, c tnh n
hi tt. Sau khi mn kinh, oestrogen trong c th gim, da dn tr nn kh,
xp, khng c tnh n hi. mt, c xut hin nhiu np nhn; m mt v
cm thng b chy x; b mt trng rt nng. rt nhiu ngi xut hin
cc vt nm mu nu trn da. Tc dn tr nn kh, bc v rng nhiu.
83
Sau khi mn kinh, tnh mn cm ca da gim, lnh ca cc vt thng

chm, nng lc ti sinh km; sc khng cc vi khun xm nhp t bn
ngoi vo cng gim thp.
- No: Oestrogen gim c th nh hng n cng nng v kt cu ca no,
dn n gim tr nh, kh nng nh hng v tnh ton. Cc nghin cu
khoa hc gn y cho rng, bnh qun ngi gi c lin quan n lng
oestrogen trong c th.
- Mt: ph n mn kinh, mt dn b lo ha, nhanh nhy v phn x
km. Mt thng b kh, c mng, d b c thy tinh th.
- Rng: Rng li ca ngi trung nin d pht sinh nhng thay i mang
tnh thoi ha nh su, vim li, tt li, x rng... Khi cn thit phi lp rng
gi m bo nghin thc n.
109. Th no l triu chng tng hp thi k tin mn kinh? Ph n
trong thi k qu ny s c nhng kh chu g?
ph n thi k mn kinh thng xut hin mt lot triu chng, trong
c mt s l triu chng c th m y hc gi l "chng tng hp thi k
tin mn kinh".
Cc loi triu chng thi k tin mn kinh dn xut hin vi s lng v
mc nghim trng khc nhau mi ngi. C rt nhiu nhn t nh
hng n nghim trng ca triu chng nh: di truyn, tinh thn, th
trng, suy thoi ca cng nng bung trng, nhn t vn ha x hi (thi
i vi kinh nguyt)...
Cuc iu tra Bc Kinh nm 1990 cho thy, khong 73% ph n 40 -65
tui c t nht mt triu chng thi k tin mn kinh, trong 10% mc
nghim trng, cn c quan tm v cha tr c th.
Ri lon chu k kinh nguyt l tn hiu sm nht cnh bo thi k tin mn
kinh bt u. C khong 1/3 ph n t nhin dng kinh nguyt trong 1
nm khin h tng rng mnh mn kinh. Trong a s trng hp,
khong cch gia hai k kinh di ra, lng kinh t i, t cung hay chy
mu... Tuy nhin, nhng triu chng k trn cng c th do u bung trng, u
t cung hoc do mt s bnh khc gy ra. V vy, bnh nhn cn phi n
bnh vin kim tra. Nu bc s khng nh l triu chng thi k qu
mn kinh th c th hon ton yn tm.
84
Ngoi ra, trong thi k qu ca mn kinh, trng ngng rng nhng non
bo vn pht dc mc nht nh. nh hng n nht ca oestrogen c
th dn n hin tng ph thng, ngc cng au, y bng, au u, bn
chn... ging nh chng cng thng thi k tin mn kinh.
110. Nhng triu chng in hnh nht trong thi k tin mn kinh l
g?
Triu chng c tnh cht c trng nht ca thi k tin mn kinh l:
- S mt iu ha ca cng nng h thng thn kinh thc vt.
- S co tht, mt n nh ca mch mu.
Khi cc triu chng trn th nng, c th cm thy nng ln, m hi tot
ra. Nu kim tra cn thn, c th thy ngn chn, ngn tay u nng ln; v
m hi tot ra nn in tr ca da gim xung, mch p tng. Ngoi
ra, bnh nhn cn c cc triu chng nh: tinh thn bt n, lun lo lng, mt
ng, cng thng, mt mi (nh hng n cng vic hng ngy).
75-80% ph n trong thi k tin mn kinh u c nhng triu chng k
trn, nhng ch 10-20% l mc nghim trng. Mt s iu tra cho thy,
i vi nhng ph n c kinh nguyt u n, ch 17% c triu chng trn;
cn nhng ph n kinh nguyt khng u th t l ny ln n 40-85%.
nhng ngi nghin ru, thuc l, n cay v dng nhiu kch thch,
nhng triu chng trn c chiu hng nng hn.
S mt iu ha cng nng h thng thn kinh thc vt cn c th dn n
s bt thng v cng nng co tht ca mch mu, s vn chuyn mu n
cc b phn trong c th, dn n cc hu qu sau:
- No khng c cung cp mu, dn n chng mt.
- Chn tay khng c cp mu tr nn lnh ngt.
- Huyt p khng n nh.
- Cng nng ng tiu ha khng tt, dn n bun nn, nn, y bng, b
i tin, mt mi, au u.
85
Khi xut hin nhng triu chng trn, bn nn kp thi n bnh vin
c chn on, ung thuc ph hp, nhm ci thin vic cung cp mu n
cc c quan trong c th.
111. Ph n thi k tin mn kinh s c nhng triu chng thn kinh
g?
Nhng thay i thng thy l: au u, hoa mt, chng mt, tai, chn tay
t di, mt mi, sc tp trung km, hiu sut lm vic gim...
Mt ng cng l biu hin thng gp, c trng hp bnh nhn kh i vo
gic ng, hoc sau khi ng d tnh gic m khng ng li c, hay m
sng... Ngi b nng hu nh thc trng, thuc an thn cng khng c hiu
qu. Do b mt ng nn bnh nhn lun cm thy mt mi, lo lng.
C rt nhiu nguyn nhn dn n mt ng. Tit tu ca cuc sng hin i
khin mi ngi phi dn ht tm sc cho cng vic, khin tinh thn lun
cng thng, nh hng n gic ng. ph n thi k tin mn kinh, tnh
trng mt ng mt mt do nhng triu chng kh chu (nh cu 110), mt
mt do s thiu ht lng oestrogen gy nn. V thiu oestrogen, tc dng
c ch ca i no gim, qu trnh hng phn tng i cao, trng thi cn
bng b ph v , dn n mt ng. C nghin cu cho thy, sau khi b sung
lng oestrogen, gic ng c ci thin rt nhiu.
112. Ph n thi k tin mn kinh s c thay i g v tm l v tinh
thn?
ph n thi k tin mn kinh, cuc sng gia nh v hot ng x hi pht
sinh nhng thay i; thm vo l s suy gim cng nng bung trng,
mt cn bng hoc mn trong c th, s quy nhiu ca cc loi triu
chng... iu dn n s thay i din mo tinh thn v cc loi phn
ng tm l.
V d, khi soi gng pht hin ra mt mnh c nhiu np nhn, tc c nhiu
si bc, hnh dng bo ph, tc phong chm chp... , ngi ph n s c cm
gic lo lng, s chng khng cn yu tha thit. Nu chng thng xuyn
phi cng tc vng nh, hoc qu bn rn khng quan tm y n mnh,
ph n s c tm l nghi ng, s chng mnh c ngi khc tr p hn.
Ph n thi k tin mn kinh thng n tui ngh cng tc, phi ri xa
tp th. Khi , con ci cng trng thnh, ri xa gia nh hc tp
86
hoc cng tc. Do th lc sa st, hot ng x hi ngy cng gim, trong t

tng ca h dn sn sinh cm gic c c. H ng nhn l mnh gi,
khng cn c ch g cho x hi v con ci na; thy cuc sng t nht, hoi
nghi v gi tr tn ti ca mnh, t m sinh ra trng thi bi quan, tiu cc,
lo lng, u ut, d kch ng.
Ph n tr thc ly hot ng i no l chnh. Tuy vn gi cng v cng
tc nhng v kh nng ghi nh gim, t duy khng tp trung, nh hng n
hiu sut cng vic nn h cm thy lo lng, hong s, cng thng.
Mt s ph n thi k tin mn kinh c nhng thay i v tnh cch hoc
hnh vi. Bnh thng vn rt ha nh, khoan dung, i lng, h bng tr
nn nng tnh, ni cu bt thng; hoc suy ngh hp hi, hay a nghi,
k, lnh cm... C nhng ngi li thch gii by tm s vi ngi khc.
Khi gp mt ngi no , h em ht u ut trong lng ra ni, c khi lm
cho ngi nghe cm thy pht chn.
Nhng hot ng tm l tiu cc ny s to ra s cn tr, c ch cng nng
sinh l ca cc b phn khc, dn n tiu ha khng tt, chn n ung,
huyt p tng cao, nu lu di c th gy bnh.
Nhng triu chng tinh thn k trn khng phi l kt qu tt nhin ca mn
kinh. Cng c ph n khng c nhng triu chng tinh thn trn hoc c
mc rt nh. c trng tnh cch, tnh hnh kinh t, nhn t mi trng... ca
mi c nhn u lin quan n mc nghim trng ca triu chng.
Nu khi cn tr tinh thn n nh th n thi k mn kinh, trng thi tinh
thn cng tng i n nh. Nu khi tr qu yu ui th trong thi k mn
kinh, h d pht sinh triu chng tinh thn. Ph n nng thn rt d vt
qua thi k mn kinh. Ngc li, nhng ph n c cuc sng sung tc, iu
kin sng tt, a v x hi v tri thc tng i cao... d xut hin nhng tr
ngi tm l v triu chng tnh cm, duy tr trong thi gian tng i di.
Cng c ngi cho rng triu chng tinh thn ny l do mt ng, do thay i
sinh l gy nn.
Ch em nn t iu chnh mnh, v nng lc thch nghi vi mi trng c
quan h rt ln n nng nh ca cc triu chng.
87
113. Tnh dc ph n thi k tin mn kinh c nhng thay i g?

Mn kinh c gy tr ngi n vic sinh hot tnh dc hay khng? Vic mt
i kh nng sinh liu c lm mt i ham mun tnh dc hay khng? Cu
tr li l khng.
Vic sinh con ca ph n l do cng nng sinh l ca c quan sinh dc, cn
tnh dc li l vn phc tp c lin quan n tm l, hai vic khng c
lin h trc tip n nhau. Ph n thi k tin mn kinh vn c nhu cu tnh
dc, vn c th tin hnh sinh hot mt cch hi ha.
a s ph n thi k tin mn kinh c nhu cu tnh dc t hn so vi thi tr
tui. Nguyn nhn l:
- Thi gian cn thit t n cao tro khi sinh hot tnh dc l rt di do
tui tc.
- Tnh n hi v sc cng ca m o gim. Kh nng tit cht nhy km.
V th khi sinh hot, ph n thng cm thy au. C khi vic quan h gy
tn thng n t chc nim mc, hoc tip tc gy vim nhim i vi
nhng ch em tng b vim, khin ch em khng mun sinh hot tnh dc.
Cng c nhng ph n li cm thy trong thi k tin mn kinh, h sinh
hot tnh dc thoi mi hn khi cn tr v khng s mang thai, khng phi
tnh ton chu k rng trng. Hn na, h khng phi chu s quy ry ca
con ci, hn nhn n nh, lao ng gia nh v x hi gim nh, gnh nng
tm l v sc p tinh thn t i. V vy, c ngi cho rng thi gian ny l
"k trng mt th hai" ca cuc sng v chng. Sinh hot tnh dc ca h
khng nhng khng gim m cn tng ln.
Trong sinh hot tnh dc ca ph n trung nin c th pht sinh mt s tnh
hung nh: T vi pht sau khi sinh hot n khi i tiu c cm gic but,
rt. Nguyn nhn l niu o v nim mc bng quang b mng dn; dng
vt khi n su vo m o s to thnh ma st gy ra vt thng nh. Khi
gp tnh trng ny, ch em nn ngng sinh hot mt thi gian, c th dn
khi phc li.
114. Ph n thi k tin mn kinh s c nhng triu chng g khc?
Nh gii thiu phn trn, triu chng sm nht ca thi k tin mn
kinh l: ri lon kinh nguyt, mt ng, tr ngi tm l, sinh l. Sau vi nm,
88
do thiu oestrogen, c th s dn xut hin cc triu chng: vim niu o,

m o kh, sinh hot tnh dc au v chy mu; da kh rp, tnh n hi
km v xut hin nhiu np nhn: rng tc...
Sau mt thi gian di thiu oestrogen, c th c th xut hin triu chng
long xng, x cng ng mch, cc triu chng bnh v tim mch, au
lng, mi gn ct, rng yu dn hoc rng, lng cng, huyt p khng n
nh... Gn y, c ti liu cho rng sau khi mn kinh, vic thiu oestrogen
trong thi gian di cn gy ra thoi ha h thng thn kinh v mt tr nh
ngi gi.
Ph n trung nin nu xut hin nhng triu chng k trn nn kp thi n
bnh vin kim tra xem c phi l do thay i oestrogen thi k mn kinh
hay hay do cc chng bnh khc gy nn. iu ny cc k quan trng. V
d: C mt ph n cm thy au u, th lc gim, ch cho rng do mn
kinh; nhng sau khi kim tra nhn khoa hon chnh, ch mi pht hin mnh
cn eo knh lo.
V vy, vic kim tra sc khe nh k l cc k quan trng. Nu khng nh
c triu chng l do mn kinh gy ra th ch cn tm hiu quy lut t nhin
v nguyn nhn pht sinh triu chng. Khng nn qu lo lng, triu chng s
dn mt i. Nu khng th chu ng c, c th hi kin bc s, tin
hnh cc bin php iu tr cn thit.
115. Thi k tin mn kinh bt u vo lc no? S ko di bao lu?
Thi k tin mn kinh s xut hin khi no? Ko di trong bao lu? Vn
ny kh c th tr li chun xc.
Khi im v k hn thi k tin mn kinh khng c tiu ch thi gian r
rng, nhn chung bnh qun trn di 45 tui. Tui mn kinh c th xc nh
chun xc. Trung Quc, tui mn kinh bnh qun ca ph n thnh ph l
49,5; ph n nng thn l 47,5. ph n M, tui mn kinh trung
bnh 51,4. Phm vi ca tui mn kinh l 48-55 tui.
Trong nhng thp k gn y, tui bt u c kinh nguyt c xu hng sm
dn, nhng thay i v tui mn kinh li khng r rng. Ch c khong 1%
ph n mn kinh trc tui 40, c th chn on l "mn kinh qu sm"
hoc "bung trng suy thoi sm". Nu sau tui 55 mi mn kinh th c
coi l "mn kinh qu mun".
89
S sm, mun ca tui mn kinh c lin quan n cc nhn t kh hu, di

truyn, tnh hnh kinh t gia nh, x hi, cao so vi mc nc bin...
Ngi c ch dinh dng y , thi quen v sinh tt th tui mn kinh
s ko di hn. Ngc li, ngi c ch dinh dng khng m bo trong
thi gian di, trng lng nh, sng cao nguyn, nghin thuc th tui mn
kinh s sm hn. Vic dng thuc trnh thai, c kinh sm, chng tc...
khng nh hng n thi gian mn kinh. Tui mn kinh ca ph n v s
ln sinh cng c nh hng ln nhau.
K qu mn kinh ca ph n ko di trong bao lu ty thuc vo mi c
nhn, c th trong mt nm, c khi ko di hai n bn nm.
116. Ph n thi k tin mn kinh c th c thai khng? p dng bin
php trnh thai no th thch hp?
Cu tr li l c. Mc d c hi c thai thi k ny l rt t, nhng ch cn c
kinh nguyt (tc c kh nng rng trng) l c kh nng th thai. Cc bo
co khoa hc cho thy, ph n 40-45 tui, t l th thai mi nm l l
10%; ph n 45-49 tui, t l ny l 2- 3%. Trn 50 tui, ph n vn c
th c thai nhng rt t. V vy, khi sp n giai on mn kinh, hoc tt
kinh c mt thi gian ngn, bn vn nn p dng cc bin php trnh thai.
Sau khi mn kinh trn 1 nm mi c th ngng trnh thai. Nu v khng
phng trnh m c thai v vic no ht s gy tn hi rt ln n sc khe
ca ph n. Trng hp vn nui dng thai th s kh hoc thai nhi c
nhng d thng.
Bin php trnh thai l dng thuc ung hoc bao cao su. Phng php tnh
thi k an ton khng cn m bo, v chu k rng trng thi k ny
mt tnh quy tc, kh c th xc nh khi no l thi k an ton nht. Khi
dng thuc trnh thai, nn tham kho kin ca cc bc s chuyn khoa v
c mt s thuc gy bt li cho sc khe, lm tng huyt p, si mt... V
vy, ph n trn 40 tui khng nn dng.
Ph n thi k tin mn kinh thng c xu hng ri lon kinh nguyt,
vng trnh thai t trong t cung s gy ra nhng phn ng ph, khin ri
lon kinh nguyt ngy cng nng hn. i vi ph n tui sinh ,
phng php trnh thai ny c hiu qu rt tt. Nu sau khi bc vo thi k
tin mn kinh m kinh nguyt khng thay i nhiu, m o khng b chy
mu th c th gi vng trnh thai n sau khi mn kinh mt nm. Khi c
t cung cn cha b hp, ly vng trnh thai ra khng my kh khn.
90
Nu mn kinh c nhiu nm, nhng v mt l do no y cha ly

vng trnh thai trong t cung ra, th c th ly ra c khng? C g kh
khn khng? p n l: Nn ly ra. Nu t cung hp th s c kh khn, khi
bc s s phi cung cp oestrogen cho c th trong my ngy, sau mi
ly ra.
117. Th no l mn kinh nhn to?
Nhng phn trn gii thiu v mn kinh t nhin ca ph n, nguyn
nhn l tui tc hoc bnh tt dn n suy thoi cng nng bung trng, to
thnh mn kinh.
C nhng ph n cha n tui mn kinh, nhng t cung hoc bung trng
pht sinh khi u. cu c sinh mng, phi phu thut ct b bung
trng (nhn chung u ct b c t cung). C khi do cha tr bng tia phng
x nn bung trng b ph hng. Nhng ngi ph n ny khng th sinh
con na, bung trng cng khng cn tc dng g, gi l mn kinh nhn to.
Ngi ch ct t cung m vn gi mt hoc c hai bn bung trng th
khng th lit vo mn kinh nhn to. V tuy khng c kinh nguyt, nhng
cng nng ca bung trng vn tn ti. xc nh thi im c tnh l
mn kinh nhng ph n ny, cn cn c vo nhng biu hin lm sng ca
ngi bnh v o lng hoc mn trong mu.
Khi mn kinh nhn to, lng oestrogen trong c th t nhin h thp, c
th thiu mt qu trnh thch ng dn dn. Cc triu chng thi k tin mn
kinh nghim trng hn mn kinh t nhin, dn n s thay i rt ln. V
vy, i vi ph n cha n tui mn kinh, nu phi phu thut ct b t
cung th nn c gng gi li mt bn hoc hai bn bung trng, qu trnh
tin mn kinh ca h ging nh mn kinh t nhin. i vi ph n mn
kinh, khi ct b t cung nn ct b lun c hai bn bung trng, trnh phi
phu thut ln na do nhng bnh v bung trng pht sinh.
ph n b ct b hai bn bung trng, lng oestrogen trong mu thp hn
hn so vi ngi mn kinh t nhin; hoc mn v cc t bo iu tit thay
th t bo xng cng thay i rt nhanh. V vy, ph n tr tui nu b ct
bung trng qu sm nn dng oestrogen v thuc trnh thai iu tr thay
th, b sung hoc mn cho c th. Nhng bin php ny gip gim nh triu
chng, phng co hp b phn sinh dc v mt i lng xng qu sm, khi
phc nng lc lm vic v sinh hot bnh thng.
91
118. Ph n thi k tin mn kinh phi t mnh gi gn sc kho nh

th no? Lm th no lm chm li qu trnh lo ho, gim bt bnh
tt?
Thi k tin mn kinh l giai on sinh l cn phi c tt c nhng ph n
bnh thng. Tuy nhin, rt nhiu ngi trong giai on ny tuy khng b
sc p cng vic, gnh nng gia nh, nhng mt s c trng lo ha bt
u xut hin do s thay i sinh l v do cc b phn trong c th pht
sinh nhng chuyn bin theo xu hng suy gim. V vy, ch em ph n
vo thi k ny nn vn dng nhng tri thc khoa hc hin i, t gic duy
tr sc khe bn thn, gi c thi lc quan gip cho tinh thn tt, t
duy nh nhng, tr nng tt, lm chm s suy thoi, lo ha cng nng sinh
l ca cc c quan, ko di tui th.
lm chm qu trnh lo ha, ngi ta thng ngh n nhng bi thuc
"trng sinh bt lo" hoc "ci lo hon ng" ca cc v hong . Tuy
nhin, dng thuc tr bnh ch l mt trong rt nhiu vic phi lm. lm
chm qu trnh lo ha, nn da vo cc phng php khoa hc tng hp
sau:
- Gi cho trng thi tm l tt.
- Duy tr cuc sng gia nh hi ho.
- Xy dng ch sinh hot n np.
- Duy tr thi quen v sinh sch s.
- Ch phi hp n ung hp l.
- Tin hnh rn luyn thn th khoa hc.
- Ch bo v v p ca da.
- Kim tra sc khe nh k.
- Dng cc loi thuc tr bnh thch hp.
92
119. Ph n thi k tin mn kinh lm th no gi c trng thi

tm l tt?
Bc vo giai on tin mn kinh, ngi ph n bc vo mt giai on
mi ca cuc sng. Mi ph n thi k ny nn c nhng tri thc c bn v
nhng bin i trong c th. ng thi, nn t thc v nhng thay i v
a v x hi v cuc sng gia nh, t iu chnh nhng sinh hot cn thit,
gii tr lo u, bi dng tnh cm, lc quan, vui v.
V d: Khi ngh hu nh, nn sp xp cuc sng hp l, trnh v nhn ri
m sinh ra bun chn. Nn tham gia lao ng gia nh v x hi, tham gia
cc hot ng gii tr nh trng hoa, nu nng, nghe nhc, chi c, cu c,
c sch, i do... Nhng vic ny u c li cho i sng tnh cm.
Ph n tui trung nin trong cng vic v cuc sng gia nh thng gp
phi nhng s vic khng theo mun, phi hc cch t gii to. i vi
nhng vn phi nguyn tc, nn khoan dung, i lng, bnh tnh x l,
ch ng xy dng quan h giao tip tt.
Nhng ph n c tnh cm bt n nh cn n bc s tm l xin t vn,
c khi phi dng n cc loi thuc an thn, to hng phn. Nn tm n cc
trung tm t vn tm l, c vn gia nh v hn nhn... khi phc nng
lc khng ch tnh cm.
120. Ph n thi k tin mn kinh lm th no gi c cuc sng
gia nh ha hp?
Ngi trung nin l tr ct gia nh; trn c ngi gi cn c chm sc;
di c con ci cn c nui dng. Cng vic mi ngy mi bn, nu tr
v gia nh vi khng kh vui v ha hp, nhng mt mi sau mt ngy vt
v s c gim bt, khin ngi ph n c s ngh ngi tt, c li cho sc
khe. Cuc sng gia nh hi ha cn c li cho vic gio dc tnh cm con
tr, gim ni c n ca ngi gi, gip ko di tui th. Ngc li, vic cc
thnh vin trong gia nh lun ci c, cu gin nhau s lm cho tinh thn mt
mi, n ung khng ngon, gic ng khng yn, khng nhng lm tng gnh
nng tinh thn m cn lm tng kh nng mc bnh l.
Tnh yu ca v chng tui trung nin tri qua s kho nghim ca nhng
thng ngy lng mn, so vi tui tr th tnh yu giai on ny n nh hn.
V th, bt lun pht sinh chuyn g, nn ngh n tnh cm vun p my
chc nm qua, hc cch nhn ni, khc phc tnh c chp, gim thiu s va
93
chm v chng. n tui trung nin, bc vo giai on tin mn kinh,

ngi chng nn hiu v yu thng, ng vin, an i v, gip v vi i
nhng lo lng, bun phin.
Nn bi p tnh cm tt, mi thnh vin trong gia nh yu thng, knh
trng ln nhau, gip , rng lng vi nhau, knh gi, yu tr.
Phi sp xp tt cuc sng gia nh, to ra cuc sng gia nh phong ph,
hp dn.
Thi k tin mn kinh, ph n khng nn qu lo lng v vic gim nhu cu
tnh dc. Mn kinh khng c ngha l chm dt hon ton sinh hot tnh dc.
Hn na, khi , nhu cu tnh dc ca ngi chng cng gim r rng, ph
n hon ton c th gii tr lo lng; t tnh hnh thc t iu chnh sinh
hot tnh dc sao cho hp l. Mt khc, ngi chng cng nn hiu rng, do
mn kinh m m o ph n c nhng nh hng bt li; t c s cm
thng, trnh nhng ng tc th bo. Nu gp kh khn, c th dng cc loi
thuc h tr theo ch nh ca bc s.
121. Ph n thi k tin mn kinh nn ch n s iu trong cuc
sng ca mnh nh th no?
Vic sp xp cuc sng hp l, to lp ch sinh hot iu , ngh ngi
ng lc... c tc dng cao cng nng sinh l ca cc b phn trong c
th, m bo c gic ng tt, lm chm li tin trnh lo ha.
Trong thi k tin mn kinh, ph n nn cn c vo nng lc sc khe ca
bn thn sp xp cng vic, sinh hot hp l v c quy lut. Nn nm
chc lng cng vic ph hp, trnh qu mt mi. Ngi lm vic tr c
sau hai ting lm vic lin tc c th gii lao, cho i no c ngh ngi,
ton thn c vn ng, nng cao hiu sut cng vic. Phi c thi gian
ng . Ph n giai on ny thng b mt ng, tnh sm, v vy nn
tranh th ng sm. Bui tra nn ng t nht t 30 pht n 1 ting. Trnh
li vo thuc an thn. Tt nht l tp luyn th dc ph hp; trc khi i ng
nn trnh nhng kch ng tnh cm.
122. Ph n thi k tin mn kinh lm th no hnh thnh thi quen
v sinh tt?
Thi quen v sinh tt s gim thiu c nguy c mc bnh. Sng sm, sau
ba n phi nh rng, gi gn v sinh khoang ming. Chm ch tm ra
94
thay qun o, gi v sinh ton thn, c bit l phn m h. Ch v sinh

phng , lu thng khng kh, gi sch s xung quanh khu nh. Cn n ung
v sinh, phng nhim bnh ng rut; i tin ng gi, phng bnh b i,
to bn. c bit, cn lu l ht thuc c hi cho sc khe. Khi thuc
khng ch lm tn hi n ni mc ng mch m cn pht sinh bnh tim
mch, ung th phi. Nn dng t kch thch nh ru mnh, cay, tr
c...
123. Th no l s n ung hp l ph n thi k tin mn kinh?
ph n thi k tin mn kinh, kh nng hp th nhit lng thp hn 5%10% so vi thi tr tui. Nhn chung, thu nhn 1.500 Calo/mt ngy l ph
hp. Nu mun gim bo th nn gim nhit lng tip nhn i cho n khi
t n trng lng tiu chun. Nn hi cc chuyn gia dinh dng xc
nh nhit lng cn hp th mi ngy, theo gi tr Calo c hp th qua n
ung.
Thnh phn dinh dng trong thc phm phi ton din, trnh n qu lch.
- Cht ng c th cung cp ngun nng lng chim 55%-65% tng nhit
lng do cc loi thc n cung cp. ng c trong mt s loi tinh bt nh
go, m, lng thc ph, khoai lang, , u. Lng thc dng th c
nhiu vitamin B, rt nn dng. i vi nhng ngt c hm lng ng
n cht, nn hn ch s dng (mi ngy khng vt qu 35-50 g).
Vic n ng qu nhiu s thc y hnh thnh m trung tnh trong ni
tng, gan, dn n bnh m trong gan v bo ph, thc y hnh thnh
cholesterol trong mu, lm tng qu trnh x cng ng mch, bt li cho
rng.
- Anbumin l cht dinh dng ch yu ca t bo cu thnh c th. Thc
phm cha anbumin nn chim 10%-15% tng nhit lng. Nu qu nhiu,
n c th gy bt li cho gan, thn. Tht nc, c, trng, tht gia cm l nhng
thc phm giu anbumin. Ni tng ng vt, lng trng, c mc... cng
cha nhiu anbumin nhng c hm lng cholesterol cao, nn dng t hoc
khng dng. Sa ti v cc ch phm t sa giu anbumin, canxi, nn s
dng. u tng v cc sn phm t u cha 35% anbumin thc vt, c li
cho sc khe, nn dng rng ri.
- Thc phm loi m l nhng vt cht dinh dng khng th thiu, mi
ngy khng nn n di 40 g. N c th tng cm gic mun n. M cht
95
cn cu thnh nn t bo no. M thc vt (nh du u nnh, du lc, du

ht hng dng, du ng...) tt hn m ng vt.
- Rau xanh, hoa qu cha nhiu vitamin C v mui v c. Cht x trong rau,
qu h tr cho tiu ha, chng to bn. Tr mt s loi qu cha nhiu
ng nh da hu, cc loi hoa qu u t nhit lng, nn n nhiu.
Nhng nu n qu nhiu th kh nng hp th nguyn t vi lng s gim.
Mi ngy nn n 25 g l .
Nhn chung, thi quen n ung ca ngi dn mt s nc cha pht trin
l: Coi tinh bt l ch yu, lng anbumin v cc cht khc khng , lng
mui v c v m li qu nhiu, rt bt li cho vic phng bnh tim. Ph
n nng thn thng n th hn, n rau xanh tng i nhiu, n m t, li
lao ng th lc nhiu. V vy, t l mc bnh tim mch h t hn so vi
ph n thnh ph.
Ngoi ra, nn nh gi n v lng n ph hp. Ba sng nn n no, n tt;
ba tra nn n va phi; ba ti nn n t. Trong thi gian lm vic bui
sng, nhit nng tiu hao nhiu; vic n sng tt c th duy tr nng
ng trong mu mc thch hp. Nh , no tnh to, t duy minh mn,
th lc khe khon. Thc n trong ba sng nn giu anbumin, c lng m
thch hp v c tinh bt. Sau khi n ti, nhn chung nhit nng tiu hao
tng i t. Vic n qu no s khng tt cho d dy, lm tng th trng.
124. Ph n thi k tin mn kinh nn rn luyn thn th nh th no
cho khoa hc?
Cuc sng l vn ng. Lao ng th lc v rn luyn thn th mt cch
thch hp s c li cho vic gi cng ca c bp, tng hot ng ca
phi, thc y qu trnh thay th v tun hon mu, tng cng th lc v
sc khng. Vn ng cn c th lm tng s tiu hao nhit lng, phng
x cng ng mch, bnh tim phi. V vy, vn ng c tc dng chng lo
ha hu hiu. Ngoi ra, n khin cho ph n cm thy lc quan hn, tm l
bt cn thng hn, t lm chm tin trnh "lo ha tm l".
Hnh thc v cng vn ng nn ty thuc vo iu kin th cht, thi
quen tp luyn, s yu thch, iu kin khch quan ca tng ngi (i b,
chy chm, p xe p, bi, leo ni, thi cc quyn, bng bn, cu lng).
Khi bt u, nn vn ng t, sau tng dn, u n mi ngy, duy tr lu di,
nht nh s c hiu qu. Nu c iu kin, nn tham gia vo cc on th,
96
t chc, cu lc b. nh hng qua li ca bn tp s lm tng tc dng ca

vn ng.
duy tr v p hnh th, cn phi ch tp ng t th, trnh vic pht
sinh hin tng g lng.
125. Ph n thi k tin mn kinh phi ch chm sc da nh th no?
thi k tin mn kinh, ph n cng nn ch n v p bn ngoi
em li cm gic lc quan, vui v. Ngoi v p hnh thc, trng thi tinh
thn cng rt quan trng. C nhng ph n 50-60 tui nhng b ngoi vn
trn y sc sng, v thanh xun nh mi 35-45 tui. iu ny c lin quan
n tnh cch c nhn, s tu dng v tnh trng sc khe.
gi cho da mt p nh thi cn tr, nn:
- Thng xuyn tp luyn ngoi tri (trnh ngi trong phng).
- Duy tr tinh thn vui v, khin cho da thay th tt.
- Cung cp vitamin v cc cht anbumin cn thit cho c th.
- Chn cc loi sa ra mt t tnh kim, c chit xut t thin nhin.
- Chm ch xoa bp da mt, trnh xut hin cc np nhn mt, mi, trn
m, trn. Khi cn xut hin, phi xin kin ca cc chuyn gia thm m,
cao k xo ha trang. Ph n thuc gii vn ngh s c th tm cc bc s
chuyn khoa phu thut thm m.
Ph n thi k tin mn kinh cn phi duy tr thi quen gi v sinh da mt
sch s. Dng nc m, sch ra mt, c bit i vi vng c nhiu np
nhn cng phi ch . Qun o lt nn mm, ht thm m hi, dng hng
cotton l ph hp nht. u tc nn chm ch gi, kiu tc nn gn gng,
oan trang, khi tc im trng c th nhum en.
Ngoi ra, nn trnh nh nng mt tri qu mnh, thi tit qu lnh, qu
kh... y l nhng nhn t kch thch khng tt, v n lm tng tc lo
ha ca da. Vitamin E c tc dng chng li s lo ha ca da, mi ngy
ung 100-200 mg s c tc dng rt tt.
97
126. Kim tra sc khe nh k c li nh th no i vi ph n thi

k tin mn kinh?
Thi k tin mn kinh l thi k "phc bnh". Nu khng kp thi pht hin
v sm c bin php iu tr, bnh lu, sau bnh s t ngt pht v
em li nhng hu qu xu. c bit l i vi bnh ung th c tnh, nu
pht hin bnh sm, hiu qu tr bnh s tt, nhng nu pht hin mun,
bnh nhn kh trnh khi t vong v hin nay cn thiu phng php tr
bnh tn gc v hiu qu.
V vy, vic d phng v pht hin bnh ung th s gip cu c sinh
mnh.
Cng vi tui tc, t l pht sinh bnh ung th ngy cng cao. Theo con s
thng k v tnh hnh pht trin bnh ung th ph n, c khong 40% ph
n ung th v v ung th phn ph, trong tui pht bnh ch yu l tin
mn kinh v mn kinh.
Bin php c th pht hin sm nht ung th c tnh l kim tra sc khe
ton din hng nm, bao gm: th trng, huyt p, rng ming, v, kim tra
ph khoa. Ngoi ra, nn xt nghim nc tiu, cng nng gan, m trong
mu, chp phi, in tm , chp gan, phi, tim... Cc bin php kim tra
ny gn y c ph bin, gip pht hin chnh xc khng t bnh tim
n, bnh nhn sm c iu tr.
Ph n thi k tin mn kinh cn phi hc cc phng php t kim tra,
nm chc mt s tri thc y hc c bn. Ch cc cm gic ch quan ca bn
thn, nh: quan st nhp tim sau khi hot ng, quan st nhng biu hin lin
quan n tiu ha... Ngoi ra, thng qua mt nhn, tay s, c th pht hin
mt s triu chng kh nghi, nh cc u v, hch c, nch... Khi c
nhng biu hin d thng, nn n bc s kim tra.
127. Nhng loi thuc no c li cho s tr hon tui gi, phng nga
bnh tt?
Hin nay c mt s loi thuc thng dng l:
- Thuc khng s xy ha: Hng ngy ung 300 mg Vitamin C, 100 mg
Vitamin E sn sinh cht thay th trong c th.
98
- Thuc b: nhn sm, mt ong cha, cu khi t, tam tht, cao cc loi...
Dng theo s ch dn ca bc s.
- Canxi v Vitamin D: Sau khi mn kinh, mi ngy ph n nn ung mt
vin canxi v 125 IU Vitamin D3. Sa u nnh v cc ch phm t sa b
giu canxi, d hp thu. 200 ml sa ti c khong 0,25 gam canxi, nn duy
tr ung hng ngy. Sau ba n 3-5 ting, canxi trong thc n b ng
rut hp thu hon ton. V vy, vic b sung canxi trc khi i ng c tc
dng duy tr tt lng xng cho c th.
128. Th no l phng php iu tr oestrogen?
S thay i tm, sinh l ca ph n sau khi mn kinh c lin quan c bit
vi lng oestrogen trong c th. Nm 1932, Geist v Spielman dng
oestrogen phng tr chng tng hp thi k tin mn kinh. Nm 1963,
Robert Wilson dng phng php b sung oestrogen cho ph n tin mn
kinh, kt qu l khng nhng iu tr c cc triu chng do mn kinh gy
ra m cn tr hon, cn tr vic pht sinh cc chng bnh c lin quan. y
l phng php iu tr thay th oestrogen, c nhiu trng hp c th dng
thm progestagen.
Thc t lm sng v nghin cu ca hn 30 nm tr li y chng minh
tc dng ch yu ca phng php iu tr oestrogen l:
- iu chnh s ri lon kinh nguyt trong thi k qu mn kinh.
- Gim nh hoc dit tr cc triu chng do thiu oestrogen gy ra (nh ra
m hi, b i), tng sc khng cc b, gim c s vim nhim, nng cao
cht lng cuc sng.
- Phng v lm chm kh nng pht sinh chng xp xng.
- Lm tng nng HDL-C trong mu, gim lng cholesteron v LDL-C.
C nghin cu cho thy: HDL-C tng 1mg/ml, nguy c mc bnh tim s
gim 3% - 8%; LDL-C gim 1mg/1ml, nguy c mc bnh tim gim 2%.
Cc nghin cu y hc cho thy, ph n sau khi mn kinh nu c b sung
oestrogen thin nhin th nguy c thiu mu tim gim 35% - 45%, nguy c
nhi mu c tim gim 50%.
99
- Bo co gn y cho thy, vic b sung oestrogen c th ci thin, gim

bt v tr hon bnh mt tr nh, ci thin gic ng v cng nng i no,
iu chnh tm l, tng cng th lc, nng cao hiu qu lm vic v cht
lng cuc sng.
- Cung ng mu cho da, khin da d hng ho.
129. Phng php iu tr oestrogen c tc dng ph g?
- Vic s dng HRT (iu tr kt hp b sung c oestrogen v progestagen)
trong mt thi gian di c th gy tc dng ph nh huyt p tng cao, m
trong mu thay i, cng nng gan b tn hi. Cc kt qu nghin cu cho
thy, vic b sung oestrogen thin nhin s khng lm tng huyt p, m cn
c th phng x cng ng mch.
Vic b sung oestrogen thin nhin cng c th lm gim lng ng v
insulin trong mu.
- nhng ph n khng b sung oestrogen, nguy c ung th v mc chng
ni mc t cung tng 5-10 ln, nguy c mc cc chng bnh nguy him khc
cng tng r. Nu mi thng dng oestrogen t 10-14 ngy, nguy c mc
bnh s gim hn.
Oestrogen hn ch pht sinh ung th phn ph (bung trng, c t cung,
tuyn m o...)
- Oestrogen c lin quan n pht sinh ung th v hay khng? Kt qu
nghin cu cn cha hon ton thng nht. Trc mt, quan im ca i a
s hc gi cho rng, dng HRT trong thi gian ngn khng tng nguy c
pht sinh ung th v; nhng i vi ph n trn 60 tui, qu trnh iu tr
ko di 5 nm th t l pht sinh ung th v s tng. Ngoi ra, nhng ngi
ung ru, c ngi thn tng b ung th v (m, b, ch em gi), bo, tuyn
v pht trin... , th nguy c pht bnh s cao hn.
Do t l mc bnh v t vong v long xng, bnh tim mch ph n cao
hn t l ung th t cung, ung th v nn a s hc gi cho rng dng HRT
li nhiu hn hi.
Ngoi ra, trong qu trnh s dng HRT, ph n c th xut hin mt s
triu chng nh:
100
- Chy mu m o: Sau khi mn kinh, ni mc t cung chu s kch thch

nht nh ca lng oestrogen, gy chy mu.
- Khi s dng lng oestrogen khng thch hp, c th c hin tng cng
au ngc, ph thng, au u, mt mi, bun ng, tinh thn bt n, au
ngc, trng bng, tng trng...
Khi xut hin nhng hin tng trn, phi xin kin ca bc s iu
chnh liu dng.
130. Bc s s la chn phng php iu tr oestrogen nh th no?
Ph n thi k tin mn kinh c nn dng oestrogen tr bnh khng? Nn
dng loi no, nhiu t ra sao, nn dng nh th no? Nhng iu ny u
do bc s chuyn khoa quyt nh thng qua hi han bnh n tng tn, kim
tra v ha nghim, tnh ton li, hi ca thuc. Vic t s dng thuc, ng
nhn l cng dng nhiu cng tr lu s gy nguy him.
Nhng trng hp sau thch hp vi vic dng HRT:
- C triu chng tin mn kinh nghim trng, nh hng n cht lng
cuc sng.
- Cng nng bung trng suy thoi qu sm.
- C nguy c b long xng, sau khi ha nghim chng minh l xng b
long.
- C triu chng x cng ng mch, c nguy c bnh tim. Nhng ngi
bo ph, trong gia nh tng c ngi b bnh tim.
- Ngi nghin thuc l, t vn ng, cao huyt p, HDL-C thp v LDL-C
cao trong mu.
- Ngi b tiu ng, bung trng b suy thoi sm...
Trc y, ngi ta cho rng HRT l loi thuc cm k i vi ngi b cao
huyt p, m trong mu d thng, tiu ng, tc c tim. Nhng ngy nay,
HRT c chng minh l c th s dng, c iu phi cn thn.
101
Nhng i tng sau nn cn nhc k trc khi quyt nh dng HRT:

Ngi b u x t cung, lc ni mc t cung, tiu ng, c tt khng tt v
tuyn v, hen, huyt p cao, bnh tim, au na u, m trong mu cao.
131. Hin nay c nhng loi thuc no l ch phm ca oestrogen?
- Thuc ung: Hin nay ang lu hnh hai loi, l Estrace v Premarin,
dng cho nhng ngi c qu trnh tr liu bng phng php thay th hoc
mn trong thi gian di. Ngoi ra cn c mt s loi thuc do Trung Quc
sn xut, c nhiu tc dng ph, hiu qu thp.
- Thuc kch thch di da: Dng cho nhng ngi b bnh d dy, bnh
gan, h tuyn ty. Nhng bnh nhn ny khng nn s dng thuc ung
trnh gy hi cho gan.
- Thuc xoa bp: Dng xoa vo cc bui ti, xoa bng di hoc i.
- Cao dn: Dn vo bng di, i hoc cnh tay, 3-5-7 ngy thay mt ln.
N c tc dng duy tr lin tc lng oestrogen, khin cho nng
oestrogen trong mu tng i n nh.
- Thuc t m o: Dng cho ngi cao tui b vim m o hoc b i.
Thuc t vo m o khng c hp th n ton b c th, c th trnh
tc dng ph cho cc b phn khc. Hin c loi thuc Ovestin v Estring.
132. Hin c loi thuc no l ch phm ca progestagen?
i vi ph n c t cung hon chnh, nn dng thm progestagen bo v
ni mc t cung, vi cc ch phm:
- Thuc Urogestan: L loi ch phm progestagen thin nhin, bao gm
thuc tim v thuc ung. Gi kh cao.
- Thuc progestagen tng hp: Gm Dydrogesterone, Crinone v
Estracombi, u qua th nghim lm sng.
Loi thuc progestagen thin nhin khng i khng li tc dng ca
oestrogen, c th ci thin lng m trong mu.
102
133. C my phng php iu tr bng hoc mn? La chn nh th

no?
Trong thi k qu ca mn kinh, c th dng progestagen iu chnh
kinh nguyt.Sau khi mn kinh, ty vo tui tc, nin hn sau mn kinh,
c th la chn nhng phng n iu tr thch hp.
- Ph n tng i tr: Trong thi k tin mn kinh, nu mun c kinh
nguyt, mi thng dng oestrogen 25-28 ngy; n ngy th 16 dng thm
progestagen trong 10-14 ngy phng tng sinh ni mc. Sau my ngy
ngng thuc s c kinh nguyt. Sau khi c kinh c nm ngy, li p dng
liu lng nh va nu. Phng n ny gi l "phng n chu k".
- Phng n lin tc: Dng hng ngy oestrogen, progestagen hoc thay
phin dng cch nht m khng gin on. Mc ch l khin ni mc t
cung dy v ra mu. Hin c mt s loi thuc do Trung Quc v nc
ngoi sn xut.
Nu b bnh ph khoa ct b t cung th ch dng oestrogen, khng cn
dng thm progestagen.
Liu dng thuc oestrogen, progestagen mi ngi mt khc. Lc u, bc
s thng cho liu dng chung. Sau mt thng nn i kim tra li. Bc s
s theo di s thay i bnh trng mt thi gian xem phn ng ph c xy ra
hay khng, ng thi iu chnh ha nghim cn thit ri mi a ra liu
dng lin tc.
Mc tiu tr bnh khng phi l khi phc hon ton lng oestrogen trong
mu nh tui sinh , m ch cn t n lng oestrogen giai on u
ca non bo, nhm gim nhng triu chng thi k tin mn kinh, duy tr
c lng xng trong c th.
Trong qu trnh iu tr hoc mn thay th, ph n cn gim nh nh k,
c bit l nhng ngi c bnh ni khoa, ph khoa. Ch tiu gim nh
gm: th trng, huyt p, lng m trong mu, ngc, mt xng, ni mc
t cung...
103
134. Testosteron c th dng iu tr cho ph n mn kinh

khng?
Testosteron c dng cho ph n sau khi mn kinh vi tc dng ch yu l
thc y cm gic mun n, tng cng th lc, gip tinh thn hng phn,
ci thin tnh dc, tng lng xng. Nhn chung, nn ung thuc vo bui
sng. Thuc c nh hng khng tt i vi ngi bo, ngi b bnh gan,
m trong mu; ch dng cho ngi c th lc km, v nn kt hp vi
progestagen.
Hin nay, Trung Quc v H Lan ch tc c loi thuc ny. C th
dng thuc thng xuyn hoc cch nht, ty tng ngi. Thuc dng rt
thun tin, ph hp vi nhng ph n mn kinh c mt nm.
135. Vic iu tr bng hoc mn cn phi bt u vo lc no? Duy tr
trong bao lu? C phi bt k ph n mn kinh cng cn p dng bin
php ny?
Cc triu chng tin mn kinh c th xut hin trc khi mn kinh. gim
nh triu chng ny, c th dng thuc iu tr. Cn ch l, phi hiu r
vo thi k , lng oestrogen trong c th ngi bnh vo tnh trng
no (qu thp hay tng i cao); v biu hin ca chng cng thng trc
k kinh nguyt c khi tng t triu chng thi k tin mn kinh. Nu lng
oestrogen khng thp, th vic cung cp progestagen l hp l.
Sau khi mn kinh, nu xut hin triu chng tin mn kinh, ng nhin nn
b sung oestrogen, cn phi hp vi progestagen bo v ni mc t cung.
Sau khi triu chng gim, c th gim lng, duy tr vi thng n mt, hai
nm ri dng hn. Nu triu chng khng ti pht, c th ngng vnh vin.
Nu sau khi s dng hoc mn m triu chng khng gim nh, nn kim
tra, chn on li.
duy tr lng xng v phng cc triu chng long xng, nn bt u
dng thuc sm sau khi mn kinh. Qu trnh ny c th ko di hn mi
nm. Do s dng thuc trong thi gian di, cn thng xuyn kim tra, gim
nh li.
C phi bt c ph n no sau khi mn kinh cng nn iu tr bng phng
php thay th hoc mn hay khng? Hin cn nhiu quan im bt ng. T
gc d phng bnh tim mch, bc s khuyn nn dng phng php ny,
t nht trong 5 nm.
104
136. Ph n tin mn kinh cn phi phi hp nh th no trong qu

trnh tr liu bng hoc mn?
u tin, nn hiu rng iu tr bng thuc ch l mt trong nhng bin php
nhm bo v sc khe thi k tin mn kinh. Nn phi hp cc bin php
khc nh n ung hp l, cai thuc l, ru, rn luyn sc khe, khng ch
th trng, gim thiu s kch ng, iu chnh tm l, b sung canxi v
vitamin D. Ngoi ra, khng th coi nh vic gim ng, gim huyt p,
gim m.
Trc khi quyt nh dng thuc, nn kim tra sc khe, xem bnh n ca
ngi trong gia nh. Nn ni vi bc s v tnh hnh ung thuc, thi quen
n ung, phng thc sinh hot; nh gi chnh xc tnh trng bnh ca bn
thn, ng thi phi hiu c li, hi ca phng php iu tr thay th
hoc mn ny. Khi dng thuc, nn tun theo li dn d ca bc s, khng
thay i ty tin; ch quan st nhng thay i ca bnh v nhng phn
ng ph nu c. Theo nh k, phi i kim tra li, lm nhng xt nghim
siu m cn thit. Nh vy s tn km t m li t hiu qu tr liu tt nht.
Cng nn nhn thc rng, phng php iu tr bng hoc mn i vi mt
s nc chm pht trin l cn mi l, vic ng dng i vi ph n b bnh
ph khoa phc tp cn thiu kinh nghim. Bn thn ngi bnh cng c th
lm nhng phn on khch quan gip cho bc s nh gi chnh xc hiu
qu iu tr v tnh an ton, cao mc chn on.
Nu trc mt, ph n tm thi khng mun hoc khng nn dng phng
php iu tr bng hoc mn, th sau mn kinh 1-2 nm cng nn kim tra
mt ln, xem xt tnh hnh bnh quyt nh x l.
137. Ph n tr c cn thit phi iu tr bng oestrogen hay
progestagen hay khng?
Trn thc t, ph n tui thanh xun hay tui sinh nu b cc chng bnh
m dn n tt kinh m khng c nhu cu sinh , cng khng cn n cc
phng php iu tr c th th nn b sung oestrogen, progestagen to
kinh nguyt nhn to. iu ny gip d phng tnh trng lng oestrogen
qu thp, dn n nhng thay i c tnh thoi ha.
C ph n b b kinh nhng lng oestrogen trong mu khng thp, th hng
thng ch nn dng progestagen ni mc t cung xut huyt ng k.
105
Trn thc t, phng php ny cng thuc phm tr iu tr thay th hoc

mn, iu tr chu k nhn to.
138. C nhng nguyn nhn v phng php iu tr no i vi bnh
long xng ph n trong giai on mn kinh?
ph n thi k tin mn kinh, hot ng ngoi tri v c hi si nng
c th b gim nn lng vitamin D3 hp thnh t bo da cng b gim, nh
hng n vic hp th canxi qua ng tiu ha, xng b ph hy nhanh.
Nhng nhn t ny lin quan n vic pht sinh chng long xng.
Phng php iu tr: Ngoi vic b sung oestrogen v canxi cn c th
dng thuc lm tng lng xng, hn ch ti thiu hin tng gy xng.
Nhng nhng loi thuc ny gi rt cao, mi giai on dng th.
trnh pht sinh hin tng gy xng, ph n giai on tin mn kinh
nn ch phng trt ng, nn i giy gt thp.
139. Nguyn nhn g khin m o ra mu nhiu ln ph n sau khi
mn kinh?
i vi ph n giai on mn kinh, vic xut hin hin tng m o ra
mu khi kinh nguyt ngng mt nm l mt triu chng cn c quan
tm. Theo bo co ca Trung Quc, vo nhng nm 60, trong s nhng ph
n mn kinh m m o li ra mu, c 76% b ung th c tnh h thng
sinh dc (chim 3/4 l u t cung). Cng vi vic trin khai rng ri cng tc
bo v sc khe, s ph n b ung th c tnh sau khi mn kinh gim 1020% vo nhng nm 80, trong i a s l u ni mc t cung, u t cung
v u bung trng. Ngoi ra cn c cc chng bnh khc nh vim m o, u
tht ni mc t cung, u nang bung trng, u x t cung. C mt s ph n
khi ngng dng oestrogen cng b chy mu m o sau khi mn kinh.
Nhng ph n b chy mu m o sau khi mn kinh nn kp thi n
bnh vin kim tra, c bit i vi ph n bo, mn kinh c trn
10 nm m m o chy mu nhiu ln, ko di n gn 1 thng. Nhng
ngi ny c kh nng b u c tnh.
tm r nguyn nhn chy mu, ngi bnh cn c kim tra c h
thng. Nu khng nh l c u, bt lun l u c tnh hay lnh tnh, u phi
iu tr kp thi.
106
Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim thp, nim mc

t cung mng dn, khi giao hp d b tn thng. m o t mi trng
tnh axt chuyn thnh tnh kim nn sc khng gim, vi khun bn ngoi
d xm nhp dn n vim m o, t cung v ni mc t cung. Nhng ph
n b vim ng sinh dc sau khi mn kinh thng t b chy mu m o
nhng c kh h. Nu c khng nh c hin tng vim, nn ung
thuc tiu vim. Oestrogen c li cho vic tng cng sc khng nim
mc m o.
Nguyn nhn ni tit cng c th dn n chy mu m o sau khi mn
kinh. Tnh trng ny thng thy ph n gn k mn kinh. m o chy
mu ging nh kinh nguyt, dng ng k, nhng chu k khng theo quy
lut. Nu kim tra ton din m vn cha tm ra nguyn nhn gy bnh, c
th nghi ng rng trong bung trng c mt s bo trng cht lu.
Trng hp him xy ra l sau khi mn kinh vn b chy mu m o nhiu
ln, kim tra ton din nhng khng tm c nguyn nhn. Ngi bnh nn
nhn ni chu ng hoc t nguyn phu thut ct b ton b t cung, bung
trng.
140. Th no l vim m o do tui gi?
Sau khi mn kinh, lng oestrogen trong c th ph n gim, nim mc m
o b mng dn, mi trng tnh axt chuyn thnh tnh kim. V vy, khi
sinh hot tnh dc, h b tn thng bn ngoi, vi khun d xm nhp dn
n vim m o, thm ch vim c t cung, vim ni mc t cung. m o
thng c kh h, i khi cn b ra mu. Khi kim tra c th thy nim mc
m o v xung quanh c mu.
Phng php iu tr:
C th t thuc khng sinh hoc oestrogen, mi ti trc khi i ng t mt
vin vo m o, sau nm n by ngy triu chng s gim. Ngoi ra, c
th dng thuc ung hoc thuc tim, nhng ch khng nn dng thuc
trong thi gian di, v nim mc m o rt d hp th oestrogen. Vic dng
thuc qu nhiu s dn n ni mc t cung b chy mu, to ra s s hi
khng cn thit i vi ngi bnh. Vim m o do tui gi thng xy ra
nhiu ln, v vy cn iu tr i iu tr li cho dt im.

140 Van de Ve Kinh Nguyet Phu Nu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

140 Van de Ve Kinh Nguyet Phu Nu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

28. Nhng trng hp no c th dn n chng dy th sm thc s tr em gi? ...... 26

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

57. V kinh vng di i do nhng nguyn nhn no gy nn? iu tr nh th no? . 46

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

87. Nhng bnh ph khoa no thng dn n au bng hnh kinh? Phi iu tr nh th

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

119. Ph n thi k tin mn kinh lm th no gi c trng thi tm l tt?.......... 92

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

1. Gii tnh ca mt con ngi c quyt nh vo khi no v bi

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

S phn ha c quan sinh dc trong cng c hon thnh trc tun th

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

- Nhi ng: L thi gian 8-9 nm sau khi a tr ra i. C th tr pht trin

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

trng v c bn kit qu. Mt s ph n do s lng t bo trng trong

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

Testosteron trong c th ngi ph n ch yu l do cc t bo ty ca

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

9. Quy lut ca chu k kinh nguyt ngi ph n bnh thng nh

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

Do trong thi gian hnh kinh, sc khng ca c th b gim thp nn

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

Tuyn yn l mt tuyn nh nh ra phn y no, khi lng khng n 1

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

Vng di i c rt nhiu nhn ca cc t bo thn kinh, trong mt t

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

nhn c rng trng hay khng. Ngoi ra, ng th thn nhit c s cn

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

co r vi bc s thay i ngy kim tra, nhm c kt qu chnh xc. Vic

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

ra mt vi mnh ni mc t cung, x l chuyn mn ri quan st di knh

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

- Ngy ly mu sau khi c bc s xc nh th khng c t thay

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

trng hp ny, a b c th rng trng c quy lut v c kh nng sinh

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

thng s xut hin, chiu cao c th cng khng b nh hng v bnh

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

khng , nng LH, FSH trong mu thng thp hn so vi mc bnh

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

tt huyt qun v thn; tr lc thng khng b nh hng nhiu. l cc

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

u c dng nh ca n gii. Ngi bnh sau khi cho i s sng cuc

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

- Kinh nguyt bt u ri lon t khi no?

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

6. Thng kinh: Trong thi k kinh nguyt, bng di au d di, nh hng

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

Trong cc phng khm ph khoa, ta thng gp nhng c gi 15-16 tui,

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N

huyt theo nh k. i vi nhng ph n kt hn m c nhu cu trnh

140 VN LIN QUAN N KINH NGUYT PH N