Bi tp lm vn s 1 lp 9

Bi vit s 1 lp 9 1: Thuyt minh v mt loi vt nui

Bi lm
Nu ti hi bn v mt cu: "Trong cc loi vt nui trong gia nh, bn yu qu
con vt no nht?" th ti chc chn rng s c rt nhiu cu tr li. Nhng ring i
vi ti, ti vn yu qu ch th trng nh mnh vi b lng mm v trng mut.
Ging th c nhp vo nc ta, cch y khong mt trm nm, nn th l loi
vt gn gi vi mi ngi dn Vit Nam. Th c lp lng mao dy thch nghi vi
nhng iu kin thi tit kh hn. Tai th di v c th chuyn c hng nghe
nhng m thanh v ting ng cu k th. th cng c mt c im thch nghi
vi mi trng sng trn cn rt nhiu bi. l mt c mi mt v tuyn l.
Hin nay, tuy th c nui dng trong nhiu gia nh nhng chng vn mang
nhiu tp tnh ca th rng - t tin xa xa ca chng. Mt trong nhng tp tnh ca
th mang du n ca t tin chng l tp tnh o hang. hai i chi trc v sau ca
th u c vut gip chng bi t. i vi th, hang c v tr rt quan trng, v n
khng ch l ni sinh sng ca th, m cn l ni chng trn trnh k th.
V thiu nhng b phn t v nh nanh, vut sc nn chng thng i kim n v
bui chiu hay ban m trnh b k th sn ui. Chng n c, l v mt s loi
thc vt. Do n bng cch gm nhm nn rng ca th di, cong, vt v sc. Th l
loi dng vt chu c lnh , d thi tit hanh kh hay gi lnh chng vn thch nghi
c. Nhit ca c th lun n nh. Th l loi ng vt con. Mi ln t mt
n hai con. Chng nui con bng sa ca mnh.
Th "i" khng nh ch, mo m chng di chuyn bng cch "nhy cc". Hai chi
sau di hn hai chi trc. Khi nhy, hai chan sau p mt ci l ct mnh bay ln, khi
h xung th hai chn trc nh ci nhp. Khi gp nguy him, ngoi cch ln trn
vo hang, th cn b chy. Th chy rt nhanh, c th ln ti tm mi ki-l-mt
trong mt gi. Th thng chy theo nhng ng un khc nh la k sn ui
v lm chng mt .

Ngy nay, c t nht trn su mi ging th. nc ngoi th c nui trong

cc lng st, nhng Vit Nam phn ln th c th ngoi vn v cho t i kim
n. Th c nui n tht hoc ly lng. Ngoi ra th cn c dng trong cch
phng th nghim. V th c cu to gn ging c th ngi nn c dng th
nhng loi thuc mi. Tht th thm, c dng ch bin nhiu loi thc n. Ngoi
ra, tai th ngm ru cn l mt loi thuc qu. Lng th c dng may o bng,
lm khn,... va p li va m.
Khi con, th thng nh mt t lng ngc lt cho con. Th tr thnh
mt nhn vt ni ting trong cc cu chuy c tch v phim hot hnh nh em no cng
bit b phim hot hnh "Hy i y" ni v mt ch th l mt con si. Th con tuy
nh b nhng thng minh, nhanh nhn, lun chin thng con si gi gian c.
Th tr thnh mt lai vt nui kinh t nc ta, v cng cn c nui trong
nhiu gia nh. Gi gn, bo v loi th l bo v h a dng sinh thi mi trng.
Bi vit s 1 lp 9 2: Thuyt minh v cy la
Bi lm
Nc Vit Nam ta hnh thnh v pht trin t nn vn minh la nc. Khong
90% dn s nc ta sng ch yu nh vo nng nghip. Trong , cy la ng vai tr
ch yu. Bao nhiu th k qua, con ngi v cy la gn b vi nhau keo sn bn
cht. M hi con ngi ri xung tng lung cy mi lt , thm vo tng tc t
cho cy la m mm vn ln mt m xanh tt. i t Bc ch Nam, dc theo ng
quc l hay ven nhng rng ni, nhng dng sng, bao gi ta cng cng thy nhng
cnh ng la xanh tn chn tri hoc vng thm mt mu tr ph. Cy la l ngi
bn ca con ngi, l biu tng ca s no m phn vinh ca t nc.
Th nhng, c my ai trong chng ta bit r v cy la?
La thuc loi thn tho. Thn cy la trn chia thnh tng lng v mt. Lng
thng rng rut, ch c phn mt l c. L la di v mng, mt l nhm, gn l
chy song song . R ca cy la khng di lm, thng mc vi nhau thnh chm bm
cht vo bn gi cho thn la thng ng thi ht dng cht nui thn cy. Hoa
la nh nhn, mc thnh nhiu chm di. iu c bit ca cy la m t ai n.

Hoa la cng chnh l qu la ng thi tr thnh ht la sau ny. Hoa la khng c

cnh hoa, ch c nhng vy nh bao bc ly nhu bn trong. Lc hoa la n, u
nhu th ra ngoi, c mt chm lng qut ht phn. Hoa la t th phn ri bin
thnh qu. Cht tinh bt trong qu kh c li dn v bin thnh ht la chn vng.
Mun ly ht go bn trong, con ngi phi tri qua nhiu cng on: gt la, trc
la v, phi cho ht tht kh. Sau la vo trong ci, dng chy m gi lin tc
cho lp v tru bong trc ra. K tip phi sng sy la ra ht gao chc my Sau
ny, my mc thay dn cho sc ngi, nng sut tng dn theo thi gian, nhng
nhng vng cao ngi ta vn dng chy gi go. Ting chy cp, cum vng vng
trong m gi ln mt cuc sng lao ng thanh bnh mang m bn sc ring ca
ngi dn Vit.
Cy la nc ta c rt nhiu ging nhiu loi. Tu vo c im a l tng
vng, tng min m ngi ta trng nhng ging la khc nhau. min Bc vi nhng
ng chim trng, ngi ta chn la chim thch hp vi nc su cy trng, min
Nam ng cn ph sa mu m hp vi nhng ging la cn. nhng vng l nh Tn
Chu, Chu c, Mc Ho, Long Xuyn ngi ta chn loi la tri hay cn gi l
la ni, la nc gieo trng. Gi l la tri v vic trng ta ngi nng dn c
ph mc cho tri. Gieo ht la xung ng, gp ma nc ni, cy la c mc cao dn
ln theo con nc. n khi nc rt, thn la di nm ng rp trn ng v bt u tr
ht. Ngi dn c vic vc lim ra ct la em v.
Ngy nay, ngnh nghin cu nui trng pht trin cho ra i nhiu loi la
ngn ngy c nng sut cao nh NN8, Thn Nng 8, M, IR66
Theo iu kin kh hu v thi tit nc ta, cy la thng c trng vo cc v
ma sau: min Bc trng vo cc v la chim, la xun, min Nam ch yu l la
ng Xun v la H Thu. Cc loi la ngn ngy thng khng b nh hng bi v
ma.
Cy la mang n cho dn ta hai c sn qu t lu i. l bnh chng, bnh
giy v cm. Bnh chng bnh giy xut hin t thi Hng Vng, biu tng cho
tri v t. Ngi Vit ta dng hai th bnh ny dng cng t tin v tri t vo
nhng dp l tt. N tr thnh c sn truyn thng ca dn tc Vit.

Cm, mt c sn na ca cy la. Ch nhng ngi chuyn mn mi nh c

lc gt thc np mang v. Qua nhiu ch bin, nhng cch thc lm c tnh gia truyn
t i ny sang i khc bin ht thc np thnh cm do, thm v ngon. Nhc n
cm, khng u ngon bng cm lng Vng gn H Ni..
Tm li, cy la c tm quan trng rt ln i vi nn kinh t nc nh ch yu
cn dc vo nng nghip. Cy la bao i l bn thn thit ca ngi nng dn Vit
Nam, khng ch v mt vt cht m cn c v mt tinh thn. Mi mi vn cn nghe
mi ngi nhc nhau nhng vn iu ca dao thp thong bng hnh con tru v cy
la:
Bao gi cy la cn bng
Th cn ngn c ngoi ng tru n
Bi vit s 1 lp 9 3: Nt c sc trong di tch lch s qu em
Bi lm
C kin cho rng: Trong nn vn ha c nc ta c rt nhiu vin ngc b che
lp bi lp bi thi gian m nhim v ca chng ta l phi tm ti, bo v cho n sng
mi. Khu di tch lch s vn ha cha Du l mt vin ngc nh th.
Xy dng t nhng nm u Cng nguyn, cha Du li mang mt gi tr c bit
ca trung tm truyn gio o Pht u tin nc ta. Cha Du nay thuc x Thanh
Khng, huyn Thun Thnh, tnh Bc Ninh xa thuc Tng Khng, huyn Luy Lu,
qun Giao Ch.
T xa xa ngi dn ni y thng sng bng ngh trng du nui tm, dn gian
vn thng gi l vng du hoc k du. Cht mc mc thn d v gin d ni y
gp phn khng nh to ln nt p dn gian t nhin ca cha. Khong u Cng
nguyn mt s nh s t n i theo ng bin vo Luy lu truyn o. Nhanh
chng cha tr thnh mt trung tm truyn gio o Pht u tin t y lan
rng sang Lc Dng (Trung Quc) v mt s ni khc. By nhiu thi cng
lm cho chng ta t ho v trn trng bi ngha ca gi tr vn ha ni y.

Nhng khng dng li , cha cn o to c 500 v tng ni, dch c 15

b kinh, lm c hng chc bo thp c cc v cao tng ni ting n y tr tr
nh Mu Bt, Php Hin,:) Chi Y Cng Nng, Khu La... Ban u cha Du ch
l mt ci am nh, sau pht trin ln thnh mt ngi cha vi tn gi u tin l C
Chu t (ngha l mt vin ngc qu). n th k th II sau Cng nguyn (khong
187-226, thi S Nhip) h t php c ra i cha Du thi b Php Vn nn gi l
Php Vn t.
Vo th k XIV (1313), c th ni y l t hng cng ln nht. Di i vua
Trn Nhn Tng, Trng nguyn Mc nh Chi cho xy ln cha to ln nh ngy
nay: Cha c hng trm gian, thp chn tng, cu chn nhp m bao i nay khch t
mun phng vn v y chim ngng. Hnh ng y, vic lm y ca ng cha ta
thi xa th hin thc dn tc, s tn trng, cao vn ha, bn sc dn tc.
Cha Du c coi l ni rt thing ling nn c ln cha c gi l Din ng
t (tc cu g c ny). iu c minh chng qua cc i vua ca triu i xa
xa cng tng v cha Du nh vua L Thnh Tng cu t (tc cu con) v gp c
nguyn phi Lan khi i thuyn trn sng Du. Nm inh T 1737 c rt nhiu vua
cha cung tn m n qua li l Pht cu o thm cha, vn cnh,...
Vi din tch khong 1730m2 trn khu t rng bng phng nm cnh sng Du,
cha c xy dng mang m phong cch ngh thut, kin trc ca thi L, Trn do
c tu sa vo thi k ny. Quan trng nht l thp Ha Phong, thp c chn tng
song tri qua thi gian lch s lu di nay ch cn ba tng c chiu cao khong 15m.
Chn thp hnh vung, trong lng thp c bn b gch bn bn, trn mi b l mt
tng h php bng g cao 1,6m. tng hai ca thp c bin khc ch "Ha Phong
thp". c bit hn na thp dng t cc x l, bn trn l mt chic khnh ng
v mt chic chung ng ln c nin i t 1893. Mu thi gian bao ph ln thp
nhng lp rong ru xanh mu c knh. Song c th ni gi tr ca thp Ha Phong
trong qun th di tch cha Du l khng nh bi gy s ch c bit ca khch
du lch thm quan t bn phng v y.
n vi cha Du ngoi cnh quan s, chng ta cn c chim ngng nhng
pho tng qu gi nh Php Vn, Kim ng, Ngc N, nhng bc ph iu chm
khc trn nhng bc trng, cn, gi ching m ngy nay t khi c c. Tt c u

c tc v rn c rt tinh xo trong bn tay cc ngh nhn i xa. Tiu biu l

tng Php Vn cao 1m85cm to trong th ngi ta sen ton thn sn mu cnh dn.
Vi chn dung tai to, lng my cong l liu, c cao ba ngn tay phi d 5 ngn ln tri,
trong lng bn tay c mt vin ngc sng. Nt thanh thot, mm mi ca bc tng
tot ln v nhn t, lng ca nh Pht thing ling, cao qu. Ta cn nhn thy
rng tn ngng pht gio n an xen trong tn ngng dn gian Vit Nam nh
th cc v thn: Php Vn, Php V, Php Li, Php in. Gi gm vo l nhng
mong c cho ma mng bi thu, cm no o m cho mi chng sinh ca nhn dn khi
tri t c ma thun, gi ha.
Mt im ng ni na trong cng trnh kin trc ca cha Du l hnh trm tr
trn . l phong cnh thin nhin chim mung, hoa l, c bit l rng. Theo mt
s nh nghin cu th mt s hin vt bng , gch t nung trang tr c hnh v rng
phn ln l kin trc ngh thut rng c nin i vo thi L Trn. Con rng khng
ch l biu tng vn ha qu trong di sn vn ha vt th m cn hin din rt phong
ph trong di sn vn ha phi vt th. N i vo i sng hm nay nh mt nhu cu vn
ha khng th thiu trong cc l hi. Ngy nay kin trc ca cha Du vn gi nguyn
nh c: Nh tin tht, thp Ha Phong, Tin ng, ta Tam Bo, Thng in, H
in, Hu ng, hai dy hnh lang,... Tuy nhin th cu chn nhp v in Tam quan
khng cn. Hng nm c vo ngy 8 thng 4 m lch, khng ai bo ai ngi dn t
thp phng u ko v ni y l Pht cu may. cng l ngy hi chnh ca cha
Du, ngy m b Man Nng sinh h.
Hi Du m trong 3 ngy: mng 7, mng 8, mng 9 m lch vi mt quy ch rt
cht ch. 11 kiu Pht c rc ra ngoi tri, i khp 12 lng x trong Tng Khng.
Cc kiu Pht c phong o rt lng ly uy nghi. Gn vi l hi cn c cc tr chi
dn gian nh thi cp nc, ma trng, ma gy, ma s t. Ban m c ht chu vn,
ht cho, ht trng qun,... i theo cc pho tng rc cn c cc tn, long, t v,
trng ching... tt c to nn cho ngy hi thm ng vui, no nhit.
V vi cha Du ta cn c nghe k rt nhiu chuyn, truyn thuyt dn gian v
Trng nguyn Mc nh Chi, v cuc khi ngha Hai B Trng, v s tch gia ng
Khu La v b Man Nng y ly k, hp dn. Trong hin ti v tng lai cha
Du mi l mt ni mang m mu sc dn tc Vit Nam, l mt ni mang nhiu

ngha lch s su sc. Khng bit t bao gi, hi Du thnh lch trong dn gian vi
nhng cu ca quen thuc:
Mng by hi Khm
Mng tm hi Du
Mng chn u u
Cng v hi Ging.
ng thi cha Du - hi Du tr thnh ting gi tm linh i vi tt c mi
ngi:
D ai i u, v u
H trng thy thp cha Du th v
D ai bun bn trm ngh
Thng t, ngy tm, nh v hi Du.
Ngc dng lch s, bc trn tng lp bi thi gian ta mi thy ht c ngha
v v p truyn thng ca khu di tch vn ha cha Du. Ti tin rng c ngy hm
nay v mai sau vin ngc qu s mi c trng tn v bo v bi nhng lp
ngi tin b ca x hi ch ngha. cha Du xng ng vi tn gi l mt trung
tm Pht gio u tin ca nc ta. Nim t ho y khng ch ca nhng ngi dn
Kinh Bc m ca c dn tc, ca c trang s v vang trong nt m bn sc qu
hng.
Bi vit s 1 lp 9 4: Thuyt minh v cy Tre
Bi lm
Cy tre gn b vi ngi nng dn Vit Nam t hng nghn nm ri. Hnh nh
lng qu Vit Nam t xa gn lin vi lu tre lng - nhng bi tre gai ken dy chn
gi bo thin tai v che chn cho mi lng Vit trc trm o, gic cp v k xm
lc - nhn tai.

Cy tre i vo vn ho Vit Nam nh mt hnh nh bnh d m y sc sng,

do dai chng chu thin tai, gi bo v gic ngoi xm. Th nhng nhng nm gn
y, c mt thc t ng bun l loi cy a dng, thit thc trong mi mt i sng
ny b coi nh, b cht ph, b thoi ho.... bi nhiu nguyn nhn khc nhau.
V tnh nng, khng th k ht tnh c dng ca tre i vi ngi dn Vit Nam:
lm nh ca (v ko, lanh t, phn lip, vch tng...), lm v s vt dng: ci cn cu,
ci v ct tm ct tp, ci , b mng, ci cu ao v c nhng ci cu bc qua nhng
con mng, con knh nh; lm chng, lm tn bn chng git ngoi xm
Tre tng c s dng ph bin lm gia dng: bn gh, ging chng, cc
loi vt dng sinh hot t ci n gnh v i quang (th vt liu a dng gnh mi
th ra ng v gnh la t ng v nh, cha k cn c dng nh mt th t lnh
thng thong bo qun thc n v chng ch, mo, chut hu hiu) n ci khung
ci, ci xa quay si, ci r, ci r, ci dn, ci sng go, ci r ng ni, ci go mc
nc, ci ba, ci co, ci ch khoc ln c con tru cy n con dao ct na ct rn
lc cho i, ci qut nan, i a, ci tm... nhiu th vt dng lm bng tre cn c
dng n ngy nay.
y l cn cha ni ti cc loi vt dng ca nh nng, cng nh nhiu loi v kh
thi xa ca cha ng ta u c phn cn, phn tay cm lm bng mt loi cy no
thuc h tre. Cy gy tm vng thi nh Php xm lc l mt chng tch i vo
lch s. Cy nu dng ln trc ca nh vo dp nm mi thi xa tr ma qu, ci
ng ng bt v qun bt lng ca cc nh nho m nhng nm gn y v ni thn d
ta cn thy, n nhng cnh diu m hm nay con tr cn chi... tt c u lm t tre.
Vt dng ngy cng c v thun tin hn, c v p hn y chng ta xa ri th
cy nhiu li ch nh th. Thm ch c mt thi u tr, ngi ta cht i nhng bi
tre gai quanh lng vi l do l chng lm t bc mu.Nhng rng tre rp bng
ng lng, nghing xung ni b ao khng cn my na. Nhiu ngi qun mt rng
bao i t tin ngi Vit khai ph ng bng Bc B c nh ngy hm nay l do
p chng lt, tr thu. Nhng trin c gi vng trc nc lt, bo t, ngoi
phn cng sc ca ngi Vit xa bao i bi p, th cn c phn cng sc ca
nhng bi tre c tc dng gi t, chng xi l.

T bao i nay, cy tre c mt hu khp cc ne ng t nc v gn b

thy chung vi cng ng dn tc Vit Nam. c bit trong tm thc ngi Vit, cy
tre chim v tr su sc v lu bn hn c_ c xem nh l biu tng ca ngi Vit
t Vit,...T hi b to ti vn nh bi "Cy tre Vit Nam: Nc vit nam xanh mun
vn cy l khc nhau,cy no cng p,cy no cng qu,nhng thn thuc nht vn l
tre na trc mai vu my chc loi khc nhau, nhng cng mt mu xanh mc
thng..."
Tre xanh, xanh t bao gi
Chuyn ngy xa c b tre xanh...
Cy tre, cy na, cy vu, trc,... v nhiu loi tre bng khc l loi cy thuc h
La. Tre c thn r ngm, sng lu mc ra nhng chi gi l mng. Thn r ha mc
c th cao n 10 -18m , t phn nhnh. Mi cy c khong 30 t,... C i cy tre ch
ra hoa mt ln v vng i ca n s khp li khi tre bt ra hoa.
Cng vi cy a, bn nc, sn nh - mt hnh nh quen thuc, thn thng ca
lng Vit c truyn, th nhng bi tre lng t hng ngn nm c s cng sinh, cng
cm i vi ngi Vit. Tre hin dng bng mt cho i v sn sng hy sinh tt c. T
mng tre ngt bi n b tre lm nn, t thn tre cnh l n gc tre u gp phn xy
dng cuc sng.
Cy tre gn b vi bao thng trm ca lch s nc nh. ...t nc ln ln
khi dn mnh bit trng tre v nh gic.... Khng phi ngu nhin s tch loi tre
thn vng c ngi Vit gn vi truyn thuyt v Thnh Ging_ hnh nh Thnh
Ging nh bi tre ng ng nh ui gic n xm lc tr thnh biu tng cho
sc mnh chin thng thn k, t bin ca dn tc ta i vi nhng k th xm lc
ln mnh.
Mt khc, hnh tng ca cu b Thnh Ging vn vai ha thn thnh ngi
khng l rt c th lin quan n kh nng sinh trng rt nhanh ca cy tre (theo cc
nh Thc vt hc, th cy tre pht trin iu kin l tng, c th cao thm t 15
-20cm mi ngy). Tri qua nhiu thi k lch s, cc ly tre xanh tr thnh pho
i xanh vng chc chng qun xm lc, chng thin tai, ng ha. Tre tht s tr
thnh chin ly v l ngun vt liu v tn ch to v kh tn cngtrong cc cuc

chin. Chnh nhng cc tre trn sng Bch ng, Ng Quyn nh tan qun Nam
Hn. Chnh ngn tm vng gp phn rt ln trong vic nh ui qun xm lc
ging c lp - T do cho T Quc. Tre gi lng, gi nc, gi mi nh tranh, gi
ng la chn,...
Vn gn gi v thn thit vi dn tc, cy tre tng l ngn cm hng v tn
trong vn hc, ngh thut. T nhng cu chuyn c tch (Nng t ng tre, cy tre trm
t,...) n cc ca dao, tc ng u c mt ca tre. c khng t tc phm ni ting
vit v tre: Cy tre Vit Nam ca Thp Mi v bi th cng tn ca thi s Nguyn
Duy,... Tre cn gp mt trong nhng ln iu dn ca, iu ma sp ph bin hu khp
c nc. V n l mt trong nhng cht liu kh quan trng trong vic to ra cc nhc
kh dn tc nh : n t tng, so, kn,... Tre i vo cuc sng ca mi ngi, i su
thm vo tm hn ngi Vit. Mi khi xa qu hng, l khch kh lng qun c
hnh nh ly tre lng thn thng, nhng nhp cu tre m m... Hnh nh ca tre lun
gi nh v mt lng qu Vit Nam mc mc, con ngi Vit Nam thanh cao, gin d
m ch kh.
Trong qu trnh hi nhp quc t v hin i ha th tre ngy nay li tr thnh
nhng sn phm vn ha c gi tr thm m cao c nhiu khch mc ngoi a
thch, nh nhng mt hng dng trang tr nhng ni sang trng: n chp bng
tre, a an bng tre.
C th thy rng bn lnh, bn sc ca ngi Vit v vn ha Vit c nhng nt
tng ng vi sc sng v v p ca cy tre t Vit. Tre khng mc ring l m
sng thnh tng ly tre, rng tre. c im c kt ny tng trng cho tnh cng ng
ca ngi Vit. Tre c r ngm su xung lng t, sng lu v sng mi vng t.
Chnh v th tre c v nh l con ngi Vit Nam cn c, sing nng, bm t bm
lng: R sinh khng ngi t ngho, Tre bao nhiu r by nhiu cn c. Tre cng
ngi Vit Nam tri qua bao thng trm ca lch s, qua bao cuc chin tranh gi
nc - tre xng ng l hnh nh biu tng cho tnh kin cng, bt khut ca ngi
Vit Nam, l ci p Vit Nam.