1.

Odrediti komponente direktnog, inverznog i nultog redosljeda:

a) napona, ako je dat sistem trofaznih elektromotornih sila:
E1 = 100/ 30V
E 2 = 80/ 90V
E 3 = 150/180V
b) struja, ako su date struje u linijskim provodnicima
I 1 = (150 + j 0 ) A
I 2 = ( 40 j80 ) A
I 3 = ( 50 + j 70 ) A
i odrediti struju u neutralnom provodniku.
RJEENJE:
a)
1
E o = ( E1 + E 2 + E 3 ) = ( 21.13 j10 ) V
3
1
2
E d = E1 + aE 2 + a E 3 = ( 76.96 + j 73.3) V
3
1
2
E i = E1 + a E 2 + aE 3 = ( 30.77 - j13.3) V
3

b)

1
( I 1 + I 2 + I 3 ) = ( 20 j3.33) A
3
1
2
I d = I 1 + aI 2 + a I 3 = (108.3 + j 4.55 ) A
3
1
2
I i = I 1 + a I 2 + aI 3 = ( 21.7 j1.22 ) A
3
I n = I 1 + I 2 + I 3 = ( 60 j10 ) A
Io =

2. Impedanse faza neuravnoteenog trofaznog kola vezanog u zvijezdu su:

Z 1 = 100
Z 2 = j100
Z 3 = j100
Linijski napon izmeu prve dvije faze je U12=6 kV, a linijski napon izmeu druge dvije faze je iste
efektivne vrijednosti ali je fazno pomjeren unazad za 60 u odnosu na prvi napon.
Odrediti simetrine komponente faznih napona, a potom i fazne napone.
RJEENJE:
Kako su dati linijski naponi
U 12 = 6 kV
U 23 = 6/ 60 kV
prema definiciji, direktna i inverzna simetrina komponenta faznih napona su
1
2
U d = U 12 a U 23 = 4 kV
3
1
U i = (U 12 aU 23 ) = (1 1.732 ) kV
3
Nultu komponentu nije mogue jednoznano odrediti poznavajui samo linijske napone, pa se
koristi injenica da je kolo vezanu u zvijezdu bez neutralnog provodnika (nije naglaeno zadatkom
postojanje neutralnog provodnika) to ukazuje na

I1 + I 2 + I 3 = 0
odakle se zakljuuje da je nulta komponenta struje jednaka nuli jer vai
1
I o = (I1 + I 2 + I 3 ) = 0
3
Iz veze izmeu nulte komponente struja i simetrinih komponenti napona
I o = Y oU o + Y iU d + Y d U i = 0
1
(Y i U d + Y d U i )
Yo
Dakle, kako bi se odredila vrijednost Uo, potrebno je odrediti simetrine komponente admitansi.
1
1
1
Y1 =
= 0.01
Y2 =
= j 0.01
Y3 =
= j 0.01
Z1
Z2
Z3
1
Y o = (Y 1 + Y 2 + Y 3 ) = 0.033
3
1
2
Y d = Y 1 + aY 2 + a Y 3 = 0.091
3
1
2
Y i = Y 1 + a Y 2 + aY 3 = 0.024
3
Uo =

Sada je nulta komponenta napzona,

1
U o = (Y i U d + Y d U i ) = ( 0.196 + j 4.732 )
Yo
Fazni naponi su:
U 1 = U o + U d + U i = ( 5.196 + j 3) kV
2

U 2 = U o + a U d + aU i = ( 0.804 + j 3) kV
2

U 3 = U o + aU d + a U i = ( 3.804 + j8.196 ) kV
3. Admitanse faza jednog neuravnoteenog trofaznog kola bez neutralnog provodnika vezanog u
zvijezdu su: Y1=Y, Y2=-aY, Y3=-a2Y, a linijski naponi U12=-a U, U31=a2 U. Metodom
simetrinih komponenti odrediti fazne napone i struje prijemnika.

RJEENJE:
Na poetku, potrebno je odrediti simetrine komponente admitansi, i to:

1
1
2
(Y 1 + Y 2 + Y 3 ) = Y 1 a a 2 = Y
3
3
3
1
1
2
2
2
4
Y d = Y 1 + aY 2 + a Y 3 = Y 1 + a a = Y
3
3
3
1
1
1
2
3
3
Y i = Y 1 + a Y 2 + aY 3 = Y 1 a a = Y
3
3
3

Yo =

Sada je potrebno odrediti simetrine komponente napona, a na osnovu poznatih linijskih napona
mogue je odrediti direktnu i inverznu komponentu faznog napona (oni se trae zadatkom):
1
2
U d = U 12 a U 23
3
1
U i = (U 12 aU 23 )
3

Potrebna vrijednost napona U23 je:

U 12 + U 23 + U 31 = 0 U 23 = (U 12 + U 31 ) = a a U
Sada vai
1
1
2
2
U d = U a a a a = U

3
3
1
2
2
U i = U a a a a = U

3
3

Kako bi odredili fazne napone potrebno je poznavati jo i nultu komponentu napona, a nju nije
mogue jednoznano odrediti samo iz poznatih linijskih napona. Potreban je podatak i o
impedansama, tj. ako se zna da vai
I o = Y oU o + Y iU d + Y d U i
a iz zadatka se zna da je veza Y bez neutralnog provodnika, onda je:
1
I o = (I1 + I 2 + I 3 ) = 0
3
odakle slijedi
1
3 1 1 2 2
5
U o = (Y i U d + Y d U i ) =
+

YU = U
Yo
2Y 3 3 3 3
6
Time su odreene sve simetrine komponente faznih napona, pa su fazni naponi:
1
U1 = U o +U d +U i = U
2
2a 1
2
U 2 = U o + a U d + aU i =
U
2
2
2a 1
2
U 3 = U o + aU d + a U i =
U
2

Sada je potrebno odrediti simetrine komponente faznih struja. Ranije je pokazano da je za spregu
Y bez neutralnog provodnika nulta komponenta jednaka nuli, a prema definiciji vai:

I d = Y d U o + Y o U d + Y i U i = YU
1
I i = Y i U o + Y d U d + Y o U i = YU
2
Sada su vrijednosti faznih struja ispitivanog neuravnoteenog kola prema definiciji:
1
I 1 = I o + I d + I i = YU
2
2
a 2a
2
I 2 = I o + a I d + aI i =
YU
2
2
a 2a
2
I 3 = I o + aI d + a I i =
YU
2

4. Dato je neuravnoteeno trofazno kolo vezano u trougao (D). Poznato je: Z12=R, Z23=-aR, Z31=a2R, I1=-aI, I2=I. Metodom simetrinih komponenti odrediti:
a) Nultu, direktnu i inverznu impedansu mree,
b) fazne struje i napone prijemnika
c) kompleksnu snagu prijemnika.

RJEENJE:
a)
Prema definiciji simetrine komponente impedanse mree su:
U
U
U
Z mo = o
Z md = d
Z mi = i
indeks m ukazuje da se radi o impedansi mree
Io
Id
Ii
Na osnovu poznatih faznih impedansi prijemnika jednostavno se odreuju komponente impedansi
prijemnika:
1
2
Z o = ( Z 12 + Z 23 + Z 31 ) = R
3
3
1
2
2
Z d = Z 12 + aZ 23 + a Z 31 = R
3
3
1
1
2
Z i = Z 12 + a Z 23 + aZ 31 = R
3
3
Na osnovu poznatih vrijednosti linijskih struja, moe se jednoznano odrediti direktna i inverzna
komponenta faznih struja:

a
a
( I 2 aI 1 ) = I
3
3
2
a
2a
I i = ( aI 2 I 1 ) =
I
3
3
Nultu komponentu faznih struja nije mogue jednoznano odrediti iz poznatih vrijednosti linijskih
struja, ve je potrebno poznavati i impedanse prijemnika. Poznato je da kod veze u trougao vai,
U 12 + U 23 + U 31 = 0 U o = 0
Id =

Kako iz definicije vai,

Uo = ZoIo + Zi Id + Zd Ii
dolazi se do
1
5
Io =
( Z i I d + Z d I i ) = a2 I
Zo
6
Sada se simetrine komponente impedanse mree mogu odrediti iz
U d = Z d I o + Z o I d + Z i I i / Id
U i = Z i I o + Z d I d + Z o I i / Ii
dobija se
I
I
Z md = Z d o + Z o + Z i i = 3R
Id
Id
Z mi = Z i

Io
I
3
+ Zd d + Zo = R
Ii
Ii
4

Uo
=0
Io
b) Traene vrijednosti faznih struja su (na osnovu ve odreenih simetrinih komponenti faznih
struja):
2
a
I 12 = I o + I d + I i = I
2
1
2
2
I 23 = I o + a I d + aI i = 2 a I
2
a
2
I 31 = I o + aI d + a I i = ( 2 a ) I
2
Fazni naponi prijemnika mogu se odrediti na dva naina
I nain:
2
a
U 12 = Z 12 I 12 = RI
2
1
U 23 = Z 23 I 23 = (1 2a ) RI
2
1
U 31 = Z 31 I 31 = ( a 2 ) RI
2
Z mo =

II nain: koristei simetrine komponente,

Uo = 0
2

U d = Z d I o + Z o I d + Z i I i = Z md I d = a RI
2

a
U i = Z i I o + Z d I d + Z o I i = Z mi I i = RI
2
pa se na osnovu simetrinih komponenti odrede fazni naponi prema definiciji
U 12 = U o + U d + U i
2

U 23 = U o + a U d + aU i
2

U 31 = U o + aU d + a U i

c) Prema definiciji kompleksna snaga prijemnika je:

*
*
*
S = 3U o I o + 3U d I d + 3U i I i = 2 RI 2

S = P + jQ

P = 2 RI 2

Q=0

5. Direktna, inverzna i nulta impedansa jednog trofaznog generatora su: Zdg, Zig i Zog. Linijski
napon na prikljucima otvorenog generatora je U. Generator je vezan za trofaznu liniju. Impedansa
svakog linijskog provodnika je Zl, a impedansa neutralnog provodnika Zn. Pod pretpostavkom da je
mrea neoptereena i da je na tom mjestu nastao kratak spoj izmeu dva linijska i neutralnog
provodnika, odrediti:
a) efektivne vrijednosti struja u linijskim i neutralnom provodniku
b) efektivne vrijednosti napona izmeu dva linijska i neutralnog provodnika
Poznato je da su sve impedanse isto induktivnog karaktera.

RJEENJE:
Sistem napona generatora je simetrian i direktnog redosljeda faza, jer je generator neoptereen na
kraju mree.
2
U 12 = U
U 23 = a U
U 31 = aU
Kada su poznati linijski naponi, ems generatora (fazni naponi) su:
U j 6
2
E1 =
e
E 2 = a E1
E 3 = aE1
3
Ako se odrede komponente impedanse mree

Z o = Z og + Z oL = Z og + Z L + 3Z n
Z d = Z dg + Z dL = Z dg + Z L
Z i = Z ig + Z iL = Z ig + Z L

Opte jednaine kratkog spoja su:

Z o I o +U o = 0
Z d I d + U d = E1
Zi I i +U i = 0

Posebne jednaine koje vae za ovaj zadatak

U1 = 0
U2 = 0
I3 = 0
Ako se posebne jednaine napiu u formi simetrinih komponenti
U1 = U o +U d +U i = 0
2

U 2 = U o + a U d + aU i = 0

(#)

I 3 = I o + aI d + a I i = 0
Naponi su jednaki nuli zbog kvara, a struja I3 je jednaka nuli iz uslova zadatka da su krajevi
generatora otvoreni, tj. mrea je neoptereena, pa je nakon kvara, struja faze nepogoene kvarom
ostala ista.
Oduzimajui drugu od prve jednaine dolazi se do
2
Ui = a Ud
(*)
a zamjenom u prvu jednainu dobija se:
U o = aU d
(**)
Iz optih jednaina slijedi:
U
Io = o
Zo
Id =

E1 U d
Zd

Ui
Zi
Zamjenom u treu jednainu sistema (#)
2
I o + aI d + a I i = 0
Ii =

Uo
E U d
2U
+a 1
a i =0
Zo
Zd
Zi
a zamjenom dobijenih relacija (*) i (**) u prethodnu jednainu dolazi se do
1
1
1 aE1
aU d
+
+ =
Zo Zd Zi Zd
pa je napon
E1
Ud =
1
1
1
Zd
+
+
Zo Zd Zi

a time su
2

a E1
Ui = a Ud =
1
1
1
Zd
+
+
Zo Zd Zi
aE1
U o = aU d =
1
1
1
Zd
+
+
Zo Zd Zi
Napon treeg provodnika prema neutralnom provodniku na mjestu kvara je
2

U 3 = U o + aU d + a U i = aU d + aU d + a U d = ( a + a + a ) U d = 3aU d =

3aE1
1
1
1
+
+
Zd
Zo Zd Zi

Na osnovu poznatog Ud, komponente struja su

U
aU d
Io = o =
Zo
Zo

Id =

E1 U d
Zd
2

U
a Ud
Ii = i =
Zi
Zi
Struje u provodnicima na mjestu kvara su
2
a
1 a E1
I1 = I o + I d + I i = U d

+
Zo Zd Zi Zd

a a 2 1 a 2 E1
I 2 = I o + a I d + aI i = U d
+
+ +
Zo Zd Zi Zd
Struja neutralnog provodnika je:
I n = I1 I 2
2

6. U trofaznom kolu prema slici dolo je do sloenog nesimetrinog spoja. Odrediti pokazivanje
voltmetra ako je efektivna vrijednost fazne ems E=200 V. Poznati parametri su:
Z o = j3
Z d = Z i = j2
Z N = (1 j )
R = 3

RJEENJE:
Sa slike se uoava nesimetrian kratki spoj. Analiza kvara poinje sa optim jednainama

( Z o + 3Z N ) I o + U o = 0
(*)

Z d I d + U d = E1

Zi I i +U i = 0
Iz uslova u kojima se mrea nalazi izvode se posebne jednaine
U A = U B + RI A
I A + IB + IC = 0

(**)

U B =UC
uvrstivi simetrine komponente u drugu jednainu dobija se
2
2
I o + I d + I i + I o + a I d + aI i + I o + aI d + a I i = 0

3I o = 0 I o = 0
tada slijedi da je
Uo = 0
a iz tree relacije sistema (**)
2
2
U o + a U d + aU i = U o + aU d + a U i

(a

a U d = a a Ui Ud =Ui

Iz druge i tree relacije sistema (*)

1
Id =
( E1 U d )
Zd
1
1
Ui = Ud
Zi
Zi
Posmatrajui prvu relaciju sistema (**) izraenu u simetrinim komponentama
2
U o + U d + U i = U o + a U d + aU i + R ( I o + I d + I i )

Ii =

3U d = R ( I d + I i )
Ako se uvrste izrazi za struje u posljednju relaciju
1
R
1
1
1
3U d = R
( E 1 U d ) U d = E1 R +
Zi
Zd
Zd
Zd Zi

U d

R
E1
Zd
Ud =

1
1
+
3+ R
Zd Zi

= ( 50 j 50 ) V

Voltmetar pokazuje fazni napon faze A, pa je

U A = U o + U d + U i = 2U d = (100 j100 ) V
a kako voltmetar pokazuje efektivnu vrijednost
U A = 100 2 V
7. Trofazni motor napaja se preko prenosne linije sa simetrinog generatora na ijim krajevima je
linijski napon 380V. Simetrine komponente impedansi prenosne linije su ZdL=j0.5 ZiL=j0.5 a
motora Zdm=j4 Zim=j0.5. Na liniji A na mjestu spoja faze potroaa dolo je do prekida. Odrediti
napon izmeu taaka prekida, napone faze A i faze C motora i struju faze C.

RJEENJE:
Relacije koje opisuju mjesto kvara su
IA =0
U BB ' = 0
U CC ' = 0
Ako se u gornje relacije uvrste simetrine komponente
Io + Id + Ii = 0
2

U o + a U d + aU i = 0
2

U o + aU d + a U i = 0
Oduzimanjem dvije poslednje relacije dobija se
Ud =Ui
a zamjenom u drugu relaciju dobija se
Ud =Uo
Ako se zna da su zamjenske eme osnovnih komponentnih sistema
Io

Zo

Id
+

Zd

Ii

Uo

E1

Ud

Zi
+

Ui

iz dobijenih relacija jednostavno je zakljuiti da je potrebno paralelno povezati sva tri komponentna
sistema kako bi se modelovao kvar
Io

Zo

Io
+

Uo

Id

Zd

Id
+

Ud

E1

Ii

Zi

Ii
+

Ui

Potrebno je odrediti simetrine komponente impedanse mree. S obzirom da se radi o rednoj vezi
prenosne linije i motora, tada vai:

Z d = Z dL + Z dm
Z i = Z iL + Z im
Uzimajui u obzir da nije naglaeno u zadatku nita o nainu uzemljenja zvjezdita, pretpostavlja se
da mrea nema kontakta sa zemljom, pa vai Io=0, to posmatrajui posljednju sliku ukazuje da vai
Z o = . Sada ema ima oblik
Io=0 Zo=
+

Uo
Zd

Id

Id
+

Ud

E1
Zi

Ii

Ii
+

Ui

ili
Zd

Id

Ud

E1

Ii
Zi

E1
E
=
= j 40 A
Z d + Z i Z dL + Z dm + Z iL + Z im
sa slike se takoe vidi
U d = U i = U o = Z i I i = ( Z iL + Z im ) I i = 40V
Traeni napon na mjestu prekida je
U AA ' = U o + U d + U i = 3U d = 120 V
a napon faze A motora se dobija kao zbir svih komponenti napona koji odgovaraju komponentama
impedansi motora
U A = U o + Z dm I d + Z im I i = 180 V
napon faze C motora je
I d = I i =

U C = U o + aZ dm I d + a Z im I i = 30 + j 90 3 V U C = 60 7 V
a struja faze C
2
I C = I o + aI d + a I i = 40 3 A