-skripta-

Halford Mackinder

Geopolitika

SADRAJ
(I)

22.02.2016 Uvod u predmet: Pojam i sadraj predmeta; Nauno utemeljenje

geopolitike; Odnos izmeu geopolitike i drugih naunih disciplina ......................................... 3

(II)

29.02.2016 Osnovni geopolitiki pojmovi : okvir za razumijevanje discipline.............. 5

(III)

07.03.2016 Od politike geografije ka geopolitici: Friedrich Ratzel i Rudolph Kjellen 8

(IV)

14.03.2016 Imperijalna geopolitika Halforda Mackindera i njezine suvremene recepcije

15

(V)

21.03.2016 Njemaka nacistika Geopolitik : sumrak geopolitike ............................... 22

(VI)

28.03.2016 Teorija Rimlanda Nicholasa Spykmana i suvremena materijalizacija

njegovog uenja........................................................................................................................ 27
(VII)

Primjer MIDTERM ispita .......................................................................................... 34

I MIDTERM TEST IZ PREDMETA GEOPOLITIKA ............................................................... 34

Geopolitika

(I)

22.02.2016 Uvod u predmet: Pojam i sadraj predmeta;

Nauno utemeljenje geopolitike; Odnos izmeu
geopolitike i drugih naunih disciplina

1. Predavanja :
Geopolitike=politika Zemlj ( cjelina svijeta ), razlika izmeu pojma geopolitika kao
znanstvene discipline i svega drugog. Geopolitika je proizvod moderne. ( 20 st.) . Ona
predstavlj odnos izmeu prostora i politike.
Historija svijeta = hitorija nasilja( konstitirajui subjekt nae povijeti. Kada govorimo o
geopolitici, mi govorimo o prostoru. Kako geografija utie na ljude i na institucije kojim
upravljaju ljudi u toj geografiji ? Montesque = 17 st despotizam i potlaenost ( Afrika),
demokratija ( Europa ). Kada govorimo o geopolitici, govorimo o velikoj slici.
GEOGRAFIJAA

HISTORIJA

Horizontala ovjeanstva

Svjetska povijest igra se u prostoru. Historija se deava u geografiji.

Geopolitika=spajanje historije i geografije.
Determinizam-ope mjesto nauke.
1. Socijalni darvinizam
2. Geografski determinizam
3. Bioloki imperijalizam

trijada pojmova, poetni korjeni geopolitike.

Socijalni darvnizam- Herbert Spenser. Prirodne zakonitosti se preselile u svijet drutvenog. U

prirodnom mjestu jai pobjeuju slabije.Soc.darv. motri svijet drutva da jaa grupe u borbi za
preivljavanjem, u borbi za drutvenom reprodukcijom. Pobjeuju slabije ( sukobi meu klasama su
prirodni sukobi ).

Geopolitika

Geografski determinizam- Friedrich Ratzel ( kraj 19 st. ).

Determinizam= uslovjenost
Geografija je kljuna za konstotuciju drave. Rtzel povezao geografiju sa dravom.
Bioloki imperijalizam- Halford Mackinder. Mora se roditi kao miljenja unutar imperija. Prirodna
povezanost da cinimiziraju svijet( stvar u svijetu .)
Teorijsko pokrie i opravdanje velikih osvajanja od strane velikih sila. Dogaaji u jednom dijelu
svijeta odzvanjaju kao eho u drugim dijelovima svijeta.
Teorijski alibi za imperijane zahvate.
Inicijalna geopolitika- instrument imperije ( konvencionalna ili klasina geopolitika zasnovana na
trijadi pojmova ).
Geografski pivot historije tekst osniva geopolitike.
2. Pojmovi :

GLOBALIZACIJA: Pojam globalizacija javlja se u posljednjoj etvrtini 20. st. Svojevrsna

tehniko-ekonomska mutacija pomela je podjelu svijeta na 2 neprijateljska bloka: dolazi do
dotad nevienog stvaranja bogatstva, irenja tokova (kapital, roba, slika, ideja) i privrenosti
veine drutava globalnoj trgovini. Zemlja, sve povezanija najraznovrsnijim mreama, postaje
manja. Budui da se sve moe posvuda kretati, planetarni prostor postaje jedna cjelina i svako
se sa svakim uporeuje. Svaki se dogaaj odraava, prije svega putem medija, na cijeli svijet.
Ubudue e svako vano pitanje, od trgovine do mira, te od naoruanja do okolia, imati
planetarne razmjere. Kada je geografija u pitanju dolazi do masovnog suavanja prostora i
vremena koju prati prilagodljivost i znatno poveana mobilnost aktera. To je vrijeme mrea,
mafija i dijaspora. Tako se mogu razlikovati entiteti koji su neodvojivi od teritorija i oni koji
se mogu kretati. Teritorijalni moment jo uvijek je prisutan jer ljudi mogu postojati samo u
prostoru i vremenu. Za svaku je dravu njezino ozemlje ujedno i prepreka i adut.
Globalizacija potiskuje ono to predstavlja najveu opsesiju klasine drave, a to je napad
izvana. Drava je stabilizirana, njezine su granice zajamene jednim irim konsenzusom, a
utjelovljuje ga OUN. Drava je jo uvijek tijelo koje pojedincu dodjeljuje njegova prava, ona
odgovara za svoj terotirij i svoje stanovnitvo, mjesto je politikog legitimiteta, autoriteta s
kojim meunarodne organizacije pregovaraju. Premda globalizacija uzdrmava uvjete
provedbe dravnog suvereniteta, ona ni po emu ne zadire u dravni okvir kao takav. Da bi se
taj okvir promijenio u svojoj biti, meunarodni bi sustav trebao, mimo drave, biti u stanju
pojedincima i preduzeima dati prava koja bi drava, odriui se monopola u tom podruju
priznala. Pitanje je nestaje li geografija moi radi globalizacije? Upravo suprotno, geografija
uvijek postoji, i jedne favorizira (SAD) a zakida druge (Afrika) ija je nerazvijenost
djelimino rezultat geografskih elemenata - uglavnom klime. Svijet globalizacije je i dalje
fiziki, s robom i pojedincima koji se premjetaju.

Geopolitika

(II)

29.02.2016 Osnovni geopolitiki pojmovi : okvir za

razumijevanje discipline

1. Pojmovi :
GEOSTRATEGIJA: rije G jedan je od onih pojmova koji nastaju dodavanjem prefiksa
geo, a ija je definicija nejasna: Geo moe biti sve to ima veze s velikim vojnim
pothvatima koji se odvijaju na cijeloj Zemlji. G ima strogo odreeno porijeklo. Tu je rije
skovao Giacomo Durando, talijanski general, u svom traktatu manifestu O talijanskoj
nacionalnosti, politiko-vojni esej. On nudi 2 razliita shvaanja geostrategije. S jedne
strane, G bi bila disciplina koja prouava uticaj geografskih inioca na formiranje ljudskih
skupina; a to je predmet prouavanja geopolitike; s druge strane, G bi bila disciplina koja u
neto vie vojnikom smislu pokuava objasniti uticaj geografije na voenje ratova.
G. se moe definisati kao dio ope vojne strategije koja se tie operacija u
makrogeografskim razmjerama, odnosno operacija ija je prostorna dimenzija dovoljna da
iskljui uspostavljanje jedinstvene scene. G. strategija ili velika strategija smjetena je izmeu
politikih ciljeva rata i vojnih operacija na odreenom terenu. Geopolitika ih nastoji objasniti,
polazei od analize razliitih zona suprotstavljanja u nekom odreenom sukobu, kao skup, iji
je cilj najuinkovitija raspodjela snaga.
G. je produkt ratova na vie bojita koji zahtijevaju velika sredstva, iskoritavajui eljeznice,
kamione i avione, a odvijaju se u dugom razdoblju. U drugoj polovini 19. st. pojavljuju se
industrijski ratovi sa svojim mjeovitim kretanjima i planovima opkoljavanja. U tim su
sukobima, koje i dalje najaje ilustriraju dva svjetska rata, vojskovoe opsjednute
nedostatkom resursa ljudi, materijala i ugljikovodika.
3. Klaus Dodds : Pametno je biti geopolitiar
Dva posebna shvatanja geopolitike. Na prvom mjestu, budui da se slui geografskim opisom,
metaforama i etiketama kao to su eljezna zavjesa, trei svijet i ili drava-bauk,
geopolitika je za mnoge pouzdan vodi kroz globalni pejza. Na drugom mjestu, panju
moemo usmjeriti na funkciju geopolitike kao intelektualne discipline i sveopte prakse. SAD
prvi svijet, Rusija drugi svijet.
Termin eljezna zavjesa (Churchil) je kao metafora opisao geografsku barijeru koja je
presijecala ogroman dio evropskog kontinenta. U svojim govorima tokom II svjetskog rata i u
razdoblju hladnog rata, eril je esto koristio rijei svjetlo i tama kao simbole kojima je
dodatno obrazlagao kako je Evropa podijeljena izmeu liberalnih demokratija na zapadu i
faizma a kasnije komunistikih reima na istoku.
Predsjednik Truman, u obraanju Kongresu 1947 se obratio rijeima (alternativni naini
ivota- zemlje koje podravaju slobodu i demokratiju i one koje to ne ine) :

Geopolitika
Jedan nain ivota zasnovan je na volji veine i obiljeavaju ga slobodne institucije,
predstavnika vlast, slobodni izbori, garantovane individualne slobode, sloboda govora i
vjeroispovjesti, te sloboda od politike represije. Drugi nain ivota je zasnovan na volji
manjine, volji koja je veini nametnuta silom. On se oslanja na teror i ugnjetavanje,
kontrolisanu tampu i radio; na reirane izbore, kao i na guenje linih sloboda. Smatram da
SAD moraju voditi takvu politiku kojom e podrati slobodne narode u otporu potinjavanju,
uz ekonomsku i finansijsku podrku. Ako Grkom ovlada naoruana manjina, onda e to na
susjednu Tursku imati neposredan i ozbiljan uticaj.
Termini kao to su eljezna zavjesa i carstvo zla (kako je Regan nazvao SSSR
osamdesetih godina prolog vijeka) ili osovina zla (2002 Buov termin Iran, Irak i
Sjeverna Koreja), veoma su znaajni jer esto pomau da se dravnicima omogui da kasnije
pribave legitimitet i opravdaju svoje poteze na planu vanjske politike.
GEOPOLITIKA

Geopolitika

IDEOLOGIJA

SOCIJALNI DARVINIZAM

Geopolitika

(III)

07.03.2016 Od politike geografije ka geopolitici:

Friedrich Ratzel i Rudolph Kjellen

1. Predavanje
Politika geografija. 1897. Friedrih Ratzel unosi atribuciju geografije koja interpretira
geografiju i kao drutvenu znanost. Odnos izmeu prostora i politikog. Politika geografija
izuava drave sa stanovita prostora, a da geopolitika izuava prostor sa stanovita drave.
Politika geografija objektivni kriteriji
Geopoitika- dodati atribuciju u interesu drave, ideologije, etike.
Friedrih Ratzel- praosniva kasine geopolitik.
Evropocentrizam- neka vrsta imperijalizma '' ideja drave kao organizma ''
Drava kao organizam ne podlijee moralnim i zakonskim standardima ( biopolitike ideje ).
Bioloka sinteza : krvi i tla.
Politika geografija razvila se u Njemakoj
-

Drave vaan teritorijalni fenomen ( EU nema svoj teritorij )

Drave su i drutveni fenomen

Mistificirati- dati procesu nadnarac diverzija.

-

Prostorni osjeaj sva politika treba podvoditi zakonima prostora .

Drave se mogu i raati , ivjeti , sklapati sporazume i umirati.

2. Pitanja :
FRIEDRICH RATZEL
1) Prema Friedrichu Ratzelu geografska politika mora biti podreena
nacionalnoj politici?
Ne.
2) Prema Friedrichu Ratzelu nacionalna politika mora biti podreena
geografskoj politici?
Da.
3) Pojam lebensraum u geopolitiku uveo je:
Friedich Ratzel

Geopolitika
4) Koji je cilj slijedio Friedrich Ratzel definirajui teoriju o dravi kao nadnacionalnom
organizmu?
Pokuao je da prevazie njemaku rascjepkanost, kao i politiko-teritorijalnu rascjepkanost
Evrope.
5) U razvoju politike geografije Friedrich Ratzel je bio pod uticajem:
Geografskog determinizma i socijalnog darvinizma.
6) Friedrich Ratzel je geoloku sintezu Karla Rittera zamijenio:
Biolokom sintezom iji su elementi krv i tlo.
7) Koji su elementi Ritterove geoloke sinteze a koji Ratzelove bioloke sinteze?
Elementi Ritterove geoloke sinteze: Zemlja i ljudi, a Ratzelove bioloke: Krv i tlo.
8) Ako za Friedricha Ratzela prostor nije obina fizika kategorija ve jedinstvo ivota i
prostora onda u ratzelovskom diskursu moemo govoriti o prostoru kao
ivotni prostor (lebensraum).
9)
a)
b)
c)
d)

ivotni prostor prema Friedrichu Ratzelu utjee na ovjeka etvorostruko:

Utjee na tijelo i duh pojedinaca koji ine narod,
Utjee na prostorno irenje naroda, u pogledu pravca i prostranstva,
irenje i izmjena prostornih odnosa djeluju na odranje, ublaavanje ili jaanje odreenih osobina
Vri dejstvo na unutranji sastav narodnog organizma svojim prirodnim bogatstvima i olakava ili
oteava saobraaj

10) Iz koje se proturjenosti prema Friedrichu Ratzelu javlja borba za prostor?

Iz protivrjenosti izmeu ogranienog prostora i uroene tenje ivih organizama da rastu.
(Nedostatak ivotnog prostora)
11) ivotni prostor prema Friedrichu Ratzelu mora zadovoljiti tri osnovne ivotne potrebe. Koje
su to potrebe?
Hrana, stanite i razmnoavanje.
12) Kako prema Friedrichu Ratzelu gubitak prostora utjee na narod?
Sa gubitkom prostora jedan narod izumire.
13) ta se prema Friedrichu Ratzelu deava sa narodima koji ne mogu da iskoriste svoj prostor?
Oni iezavaju.
14) Kako Friedrich Ratzel definira dravu?
Kao organizam privezan za tlo.
15) Osobine drave prema Friedrichu Ratzelu sastoje se od
9

Geopolitika

kombinacije osobina naroda i osobina tla.

16) Koja dva faktora su prema Friedrichu Ratzelu esencijalna za konstituiranje drave, kljune
kategorije geografije?
Poloaj (die Lage) i prostor (der Raum). Ostale su istorijsko kretanje i granice.
17) Kroz koje faze razvoja prema Friedrichu Ratzelu prolazi drava (dravni organizam)?
Bioloki ciklus, mladost, zrelost, starost.
18) ta je prema Friedrichu Ratzelu uzrok propadanja neke drave?
Nepravilno shvatanje vrijednosti prostora.
19) Ratzelov ideal su drave u prirodnim granicama koje on naziva i
drave - kontinenti.
20) ta, prema Ratzelu, prouava politika geografija?
Vezu izmeu drave i njenog tla.
1. Predavanje :
Rudolph Kjellen upotrijebio prvi termin geopolitika ( meganauka o dravi ). Jedan od osnivaa
geopolitike kao discipline.
Deterministiko shvatanje- razumijevanje politike mora ukljuiti i geografiju.
Zastupao germanolistiku poziciju. 1916 '' drava kao oblik ivota '' . ( praktina, formalna,
popularna ).
Teorija prostora- geopolitika predstavjla nauku o dravi kao politikom organizmu, ili pojavi u
prostoru, o dravi kao zemlji, odnosno prostranstvu.
Suvremena geopolitika- teorija koja dravu motri kao geografski organizam ili prostorni fenomen.
Deteritorijalizacija posluila da se njihov potencijal ukljui na globalno djelovanje. ( miljenje +
djelovanje , geografija + geopolitika = svjetska politika ).
Svjetsku geopolitiku proizvode svjetske sile :
- geopolitika( poloaj,oblik ,prostor )
- ekopolitika ( ekonomija, budet..)
- demopolitika ( stanovnitvo ...)
- sociopolitika( drutvo..)
- kratopolitika ( vlast)
10

Geopolitika
Drava ,samostalno,individualno bie , a pravo je pomona sila te drave.
Panaceja- kada je neto univerzalni za neke bolesti.

RUDOLF KJELLEN
1) Pojam geopolitike skovao je
Rudolf Kjellen
2) Definicija geopolitike po Rudolf Kjellenu?
Nauka o dravi kao geografskom organizmu ili pojavi u prostoru.
3) Koji od osnivaa geopolitike je pokuao stvoriti sistemsku nauku...o
dravi ili politici?
Rudolf Kjellen
4) ta je prema Kjellenu predmet izuavanja geopolitike?
Drava kao teritorija (rajh).
5) ta je prema Kjellenu predmet izuavanja ekopolitike?
Ekonomska organizacija drave.
6) ta je prema Kjellenu predmet izuavanja demopolitike?
Istraivanje stanovnitva drave.
7) ta je prema Kjellenu predmet izuavanja sociopolitike?
Drava kao drutvo.
8) ta je prema Kjellenu predmet izuavanja kratopolitike?
Analizira strukturu vlasti i moi drave.
9) Pravac nauke o dravi koji izuava dravu kao teritorij Kjellen naziva
Geopolitika.
10) Svaki pravac nauke o dravi koju je razvijao Rudolf Kjellen prouava dravu po trolanoj
shemi. Koji su elementi te sheme?
Poloaj drave u odnosu na druge drave, oblik teritorije drave i veliina teritorije.
11) Navedite funkcije drave prema Rudolfu Kjellenu?
a. ekonomska (kao jezgro drave)
11

Geopolitika
b. integrativna (objedinjavanje ljudi razliitih po nacionalnim, rasnim, religioznim i drugim
karakteristikama)
c. socijalna (objedinjavanje u jedno drutvo razliitih klasa, profesija i sl.)
d. upravna (u koju ubraja: administrativna, pravnu, finansijsku, poresku, i sl.)
12) ta se po Kjellenu podrazumjeva pod integrativnom funkcijom drave?
Objedinjavanje ljudi razliitih po nacionalnim, rasnim, religioznim i drugim karakteristikama.

13) ta se po Kjellenu podrazumjeva pod socijalnom funkcijom drave?

Objedinjavanje u jedno drutvo razliitih klasa, profesija i sl.
14) Koja funkcija drave prema Kjellenu predstavlja jezgro svake drave?
Ekonomska.
15) Rudolf Kjellen je bio rusofil i germanofob.
DA
NE
(obratno, bio je: germanofil i rusofob)
16) Prema Rudolfu Kjellenu zatitnica vedske od opasnosti s istoka bila je
Njemaka.
3. Pojmovi :
GRANICE: Prema me. pravu to je crta koja oznaava gdje poinje i gdje zavravaju
teritoriji dvaju dotinih susjednih drava. Granice neke drave ograniavaju prostor njezine
suverenosti, njezin djelokrug. Unutar njih drava je sve, a izvan njih nije nita. Drava je,
prije svega, jedan teritorij. Pojam nastao u modernoj Evropi (15-20 st.).Meunarodni poredak
zasnovan na suverenim dravama, ija je nadlenost ograniena na strogo odreeni teritorij
koji su priznale i druge drave. Dananjem je svijetu svojstven nestanak tih granica. Od II svj.
rata zapadne zemlje, a potom i sve vei broj zemalja, otvaraju svoje granice. One ukidaju ili
smanjuju poreze koji se ubiru pri prelazu granice i ublaavaju nadzor. Cilj toga je jasan:
olakati i ubrzati protok roba, ljudi, kapitala, jer u tom lei cjelokupno bogatstvo. Gospodarski
razvoj zahtijeva stalno poveavanje trgovine, a stoga i uklanjanje prepreka ovih kretanja. One
drave koje se za to odlue, najprosperitetnije su. Granice su u isto vrijeme propusnije,
poroznije. Tako informacije lake putuju valovima nego da su tampane. Drava nije
odvojena od svog teritorija. Ona je uvijek priznata unutar svojih utvrenih granica. Osim
kontrole drave nad njenih teritorijom bitna je sastavnica njezina kredibiliteta. Evropa se
moe smatrati kontinentom na kojemu su granice, ako ne zauvijek postavljene, ili dugorono
stabilizirane. Ucrtane su ugovorima koji su se potpisivali po zavretku ratova. Teritorijalni
sporovi zahvaaju sve regije. Mnoge su drave uvjerene da ne raspolau sa svojim legitinim
teritorijama Kina - Tajvan, Irak Kuvajt. Stabilizacija granica ne iskljuuje terotorijalne

12

Geopolitika
sporove, ve stvara novi tip sporova, a to su unutardravni sukobi. Da bi granice nestale iz
podruja politike, vlast bi se trebala osloboditi svake teritorijelne ukorijenjenosti.
IVOTNI PROSTOR: Pojam koji je formulirao njemaki geograf Ratzel. Drava je za
Racela ivi organizam koji ima potrebu rasti kako bi sebi osigurao opstanak. Svaka drava
trai svoj ivotni prostor koji e njenom narodu osigurati nune resurse. ivotni prostor
kljuna ideja njemake geopolitike. U vrijeme Bizmarkove Njemake 1871. javlja se potreba
za veim prostorom, prema njenom miljenju gui se u svojim granicama, koje su preuske.
Potreban joj je njezin ivotni prostor koji e ostvariti bilo putem prekomorskih kolonija, bilo
osvajanjem Istoka Istona Evropa i Rusija. ivotni prostor jedna je od glavnih tema
hitlerovskog diskursa prema kojem Njemaka, kao superiorna zemlja, ima zadau i pravo
prisvojiti si ogromne teritorije naseljene podljudima kao to su Slaveni. Taj koncept ivotnog
prostora neodvojiv je od jedne nacije i jednog doba, opsesije za posjedovanjem teritorija koji
e zadovoljiti sve potrebe jednog naroda. Prema toj njemakoj geopolitici, mo se svodi na
kvantitativne elemente broj stanovnika, irenje teritorija, rezerve sirovine. Pojam ivotnog
prostora propada sa porazom Hitlera.

PRIRODNE GRANICE

13

Geopolitika

4. Klaus Dodds : 25 str. porijklo nauke o geopolitici

Godine 1954. Richart Hartshorne je otro napao geopolitiku oznaivi je kao intelektualni
otrov.
Kako je geopolitika izala na tako rav glas? U novembru 1939. Godine asopis Life je
objavio lanak o njemakom geografu Karlu Haushoferu, u kojem je on predsavljen kao
njemaku guru geopolitike. U lanku se tvrdilo da je geopolitika kao nauna praksa, ne
samo davala nacizmu smisao strateke racionalnosti, ve je i zaodjenula nacional-socijalizam
platom pseudoduhovnosti.
Nakon to ga je 1899. Skovao vedski profesor politikih nauka Rudolf Kjellen, izraz
geopolitika esto je shvaan u smislu praktinijeg ili realistinijeg pristupa u meunarodnoj
politici gdje se poseban naglasak stavlja na ulogu koju za dravu imaju teritorija i resursi.
Utemeljenju geopolitike kao posebne discipline pridonijela su tri faktora:
a) Prvo, ekonomski nacionalizam i trgovinski protekcionizam bili su u usponu dok su se
imperijalne evropske drave kao VB i Francuska muile kako da pristupe svjetskoj
ekonomiji koja se mijenjala i sve vie povezivala. Uspon SAD kao trgovake sile
poveao je nelagodu tih evropskih sila.
b) Drugo, imperijalne sile su u drugoj polovini XIX vijeka agresivno teile osvajanju
novih teritorija u Africi i drugdje. Iako je imperijalna akumulacija rasla, evropske sile
su se sukobljavale oko posjeda nad tim kolonijalnim teritorijama i pristupa njima. VB
i Francuska su se otro sukobile u sjevernoj Africi, a VB i Rusija su nastavile sa
arkama i nadmetanjem u centralnoj Aziji, u okviru tzv Velike igre. Poznati
britanski geopolitiki pisac Halfor Mackinder opisao je novo doba kao
postkolumbovsko jer je doba evropskog istraivanja i kolonizacije nakon Kolumbovog
iskrcavanja u Americi krajem petnaestog vijeka, bilo okonano. Nakon svega zemlje
kao to su VB i Njemaka poele su se ponovo naoruavati, to je izazvalo strah da e
do sukoba moda doi u samoj Evropi, a ne u udaljenim evropskim kolonijama.
c) Najzad, razvoj univerziteta i stvaranje geografije kao naune discipline pruilo je
naunicima nove mogunosti da predaju i istrauju taj predmet. Navodni nauni status
geopolitike bio je vaan u postavljanju zahtjeva za intelektualnom legitimnou i
politikom vanou.

14

Geopolitika

(IV)

14.03.2016 Imperijalna geopolitika Halforda

Mackindera i njezine suvremene recepcije

1. Predavanje
Halford Mackinder. Formirao intelektualnu grupu '' koeficijent ''.
'' Geografski stoer historije '' ( iznio svoje deterministike ideje ).
Ovo je bio kljuni tekst za metodologiju me.odnosa 20 st. Tekst dostigao ikonoklasinu
vrijednost ( neupitna vrijednost.) Tekst je dakle definirajui momenat u historiji geopolitike.
Historija se interpretira geografski. ( zakoni promjenjivosti suvremenih drava ). Stav koji
implicira d ase drava mijenja u manjem poveanju svoje moi. H.Mackinder je bio britanski
torijevac. ( smatrao da se britanska imperijalna mo zadri i proiri) Smatra je da je poetak
20 st vrijeme ugroavanja britanskog primosta. Smatrao da se na horizontu deavaju dogaaji
epohalne naravi.
2. Pitanja :
HALFORD MACKINDER
1. Savez izmeu Velike Britanije i SAD Halford Mekinder oznaava?
Midland Ocean Alliance
2. Koje drave prema Halfordu Mackinderu tvore Midland Ocean
Alliance ?
SAD,VB, FRANCUSKA,KANADA (provjeriti za Francusku i Kanadu)
3. Protiv kojih drava bi prema Mackinderu trebalo da bude usmjereno djelovanje tzv.
Midland Ocean Alliance?
Njemake i Sovjetskog Saveza.
4. Midland Ocean Alliance je Mackinderov naziv za mogui savez izmeu Rusije i Njemake
DA
NE
5. Razdoblje u kojem su europska kolonijalna carstva nadmona regija, a pomorska sila
nadmoni tip sile Halford Mackinder naziva
a) predkolumbovsko doba
b) kolumbovsko doba
c) postkolumbovsko doba
6. Razdoblje u kojem je Heartland nadmona regija, a sile koje kontroliraju tu regiju nadmoni
tip sile Halford Mackinder naziva
a) predkolumbovsko doba
15

Geopolitika

b) kolumbovsko doba
c) postkolumbovsko doba
7. Razdoblje u kojem su azijske stepe nadmona regija, a kopnena sila nadmoni tip sile Halford
Mackinder naziva
a) predkolumbovsko doba
b) kolumbovko doba
c) postkolumbovsko doba
8. Podruje koje obuhvata Evropu, Aziju i Afriku Halford Mackinder naziva:
a) Svjetskim otokom
b) Unutranjim polumjesecom
c) Rimlandom
d) Heartlandom
9. Mackinder je smatrao da nakon kolumbovskog doba nastupa svjetski politiki sistem ija je
karakteristika
a) otvorenost
b) zatvorenost
c) nita od navedenog
10. Kako glasi teorija Heartlanda Halforda Mackindera?
Ko vlada istonom evropom, kontrolie srce zemlje,
Ko vlada srcem zemlje, kontrolie ostrvo svijeta,
Ko vlada ostrvom svijeta, kontrolie svijet.
11. Navedite i objasnite jedan od kriterija za odreivanje Heartlanda prema Halfordu
Mackinderu!
Ko vlada Istonom Evropom, kontrolie Srce Zemlje,
Ko vlada Srcem Zemlje, kontrolie Svjetski Otok,
Ko vlada Ostrvom Svijeta, kontrolie svijet.
Istona Evropa je geopolitiki stoer, a srce zemlje i ostrvo svijeta su organske metafore kojima
Mackinder eli zainteresovati VB da zagospodati Istonom Evropom odnosno stoernim
podrujem. (miljenje 1)
Heartland je prema potrebama stratekog miljenja regija kojoj pod modernim uvjetima pomorske
sile nemaju pristup. (miljenje 2)
Kontinente Evroaziju i Afriku on naziva svjetsko ostrvo Unutranjost svjetskog ostrva koja je
teko dostupna s okeana nazvao je heartland (Rusija, Ural, Kazahstan, Mongolija) Obje Amerike,
Britaniju i Japan nazvao je ostrvski pojas. Heartland je nazvao stoer historije. (miljenje 3)
12. Jesu li heartland i pivot area u Mackinderovom uenju sinonimi ili se radi o razliitim
konceptima? Pojasnite Va odgovor!

16

Geopolitika
Na talasima geografskog determinizma identificirao je stoerno podruje (pivot area) to je
sinonim za teritorij srca zemlje (heartland zone) koje se nalazi u istono centralnoj Evropi nad
kojim bi kontrola bila neka vrsta arobnog tapia za dominaciju svijetom. (miljenje 1)
Heartland i pivot area nisu sinonimi; iz razloga to pivot area se moe kretati, odnosno biti u
razliitim dijelovima svijeta dok Heartland ili srce zemlje se odnosi na Istonu Europu i
predstavlja stalnu kategoriju za kontrolisanje ostrva svijeta, odnosno itavog svijeta. (miljenje 2)
13. ta je, prema Halfordu Mackinderu, trebao biti cilj saveznika na Konferenciji u Versaju u
pogledu odnosa prema prostoru Heartlanda?
Podjela heartlanda izmeu brojnih nezavisnih nacija koji ne smiju nikad pasti pod okrilje
Njemake ili Rusije. Stvoriti tampon zonu izmeu Njemake i Rusije.
14. Koja ruska geopolitika kola je ostvarila utjecaj na oblikovanje Mackinderove teorije
Heartlanda?
Ruski Evroazijci.
15. Iz kojeg razloga je, prema Halfordu Mackinderu, tokom povijesti prostor Heartlanda bio
siguran?
Jer je bio nedostupan za pomorski saobraaj.

16. Kako glasi Mackinderova euroazijska strategija?

a. ko vlada Evroazijom, vlada srcem kopna (Heartlandom)
b. ko vlada heartlandom, vlada ostrvskim pojasom (World islandom)
c. ko vlada ostrvskim pojasom taj vlada svjetskim akvatorijom, vlada svijetom.
17. Koja drava je po Mackinderovom miljenju predodreena da vlada svijetom?
Rusija.
18. Prema Halfordu Mackinderu svijet pokree mo, a mo u konanici stoji na organiziranoj
ljudskoj snazi.
DA
NE
19. Prema Halfordu Mackinderu svijet pokree mo, a mo u konanici stoji na snazi novca.
DA
NE
20. U svom razmatranju moi Halford Mackinder preferira
a) industrijsku
b) ljudsku
c) trgovinsku
17

Geopolitika

21. Halford Mackinder je na polju globalne ekonomije zastupao

Protekcionistiki imperijalizam.
22. Halford Mackinder je na polju globalne strategije zastupao
Trgovinski rat.
23. Halford Mackinder je na polju globalne politike zastupao
Bioloki imperijalizam.

24. Kako glasi Mackinderov euroazijski triptih?

Ko vlada Istonom Evropom, kontrolie Srce Zemlje,
Ko vlada Srcem Zemlje, kontrolie Svjetski Otok,
Ko vlada Ostrvom Svijeta, kontrolie svijet.
25. Za iju geopolitiku teoriju se smatra da predstavlja kodifikaciju Velike igre?
Za Halford Mackinderovu model srca zemlje.

ALFRED THAYER MAHAN

1) Koja vrsta moi je prema amerikom admiralu Mahanu klju za

ekspanziju?
Pomorska sila.
2) Na koji element prostornog miljenja u njemakoj geopolitici izmeu
dva svjetska rata je znaajno utjecalo uenje A. T. Maana?
Na razvoj teorije o panregionalizmu.
3) Na geopolitiku koje drave je formativno utjecalo uenje A. T. Mahana?
Njemake, posebno na razvoj teorije o panregionalizmu.
4) Kontinentalnoj tezi amerikog manifest destiny suprotstavio se jedan ameriki geostrateg.
Koji je to geostrateg bio i koju je tezu zastupao?
A. T. Mahan, naglasio je pomorski imperijalizam SAD kao manifest sudbinske predodreenosti
globalnim poloajem, duinom obalskih linija, lukama i njihovim hinterlandom.
18

Geopolitika

5) Koji se ameriki geostrateg smatra jednim od prvih ideologa novog svjetskog poretka?
A.T.Mahan
6) Prema A.T. Mehenu najvanija drava sjeverne polulopte bila je:
Rusija.
7) Admiral Mahan mislilac je koji izuava?
Maritimnu silu.
8) Koji ameriki geostrateg je potkraj 19. stoljea osnaio ideju o maritimnoj sili i preokrenuo
ameriko izolacionistiko shvaanje gradei put transpacifikoj i istonoazijskoj ekspanziji
SAD?
Alfred Tayer Mahan.
3. Pojmovi :
4. Klaus Dodds : geografski stier historije : 118 str.
Halford Mackinder ostaje jena od najistaknutijih linosti u britanskoj geografiji. Mackinder je
bio lan Kraljevskog geografskog drutva i profesor geografije na Oxfordu. Tvrdio je da je
geografija sutinski element u obrazovanju engleskog graanstva jer, kao to je primijetio
1907. Godine:
Na cilj mora biti da svi ljudi misle imperijalno to e rei, da misle u svjetskim
razmjerama i ka tom cilju mora biti usmjereno nae geografsko uenje.
U januaru 1904, Halford Mackinder je Kraljevskom geografskom drutvu u Londonu
predstavio svoj referat Geografski stoer istorije. Po Mackinderovoj procjeni, svijet je bio
na pragu ulaska u postkolumbovsko doba u kojem imperijalne drave kao to je VB nee
imati mnogo prilika za nova teritorijalna osvajanja.Mackinder je tvrdio da u
postkolumbovskom dobu, zemlje kao to je VB treba da to vie koriste tehnika preimustva,
a ne da svoje nade vezuju za sticanje novih teritorija. U vremenu kada se ravnotea moi u
kojoj su ranije znaajne pomorske sile, kao to je VB, preokretala u korist prvenstveno
kopnenih sila, kao to su Njemaka i Rusija, smatralo se da e pronalazak i razvoj eljeznice
dovesti do velikih promjena. Mackinder je smatrao da je podruje svijeta, koje je on nazivao
sredite, kljuno za buduu raspodjelu moi i resursa. To je sredite, kljuno za buduu
raspodjelu moi i resursa. To je sredite obuhvatalo veliki dio euroazijske kopnene mase
koja je imala veliki demografski i resursni potencijal.Ako VB ne bude oprezna, onda e
Rusija i Njemaka moi preuzeti takvu globalnu hegemoniju, jer e posjedovati resurse da
obje postanu kopnena i pomorska sila. Piui 1904., Mackinder je bio svjestan da je VB
upletena u tzv. veliku igru sa Rusima za kontrolu nad ovim stoerom zato to je on veoma
blizu britanske Indije. Mackinderovu analizu ovog geografskog stoera i budue borbe
velikih sila pratila je i jedna karta koja danas smatraju najznaajnijom kartom koju je ikada
stvorio profesionalni geograf. Pri izradi karte koritena je Merkatorova projekcija. Na krati su
19

Geopolitika
uveani Rusija i Grenland i znatno umanjeni Afrika i Latinska Amerika. Panju posmatraa
odmah privlai sredite karte i dio svijeta oznaen kao stoerna oblast. Drugi dijelovi zemlje
oznaeni su kao unutranji ili marginalni polumjesec, vanjski ili otono polumjesec, a
sjeverna Afrika i Arabijski poluotok oznaeni su samo kao pustinja. Na karti uopte nema
Antarktika.Jedan od najalarmantnijih aspekata u veini njegovih spisa, naroito kada se gleda
sa stanovita poetka XXI vijeka, jeste esto ukazivanje na rasu i englesku krv u
objanjenju zato su pojedine rasne grupe sposobnije da vladaju svijetom i da ga kontroliu. U
svom referatu iz 1904. Godine, iznijetom pred Kraljevskim geografskim drutvom, Mackinder
je osim toga istok definisao kao stalnu opasnost, nestabilnu oblast gdje ljudi kao rasa u
nekim razdobljima nisu kadri provoditi mirnu vlast. Povezivanje rase i civilizacije, ipak, nije
lino samo za Mackindera, budui da su neki amerii predsjednici, meu kojima i Theodore
Roosevelt, esto govorili o ulozi Amerikanaca u civiliziranju onih prema kojima sudbina nije
bila tako naklonjena, to jest onih u Latinskoj Americi i u azijsko pacifikoj oblasti.Ubrzo
nakon ulaska u Prvi svjetski rat, predsjednik SAD Woodrow Wilson je osnovao istrani
Komitet. Jedan od glavnih lanova Komiteta bio je geograf Isaiah Bowman, kasnije
predsjednik Univerziteta Johns Hopkins. Kao lan istranog Komiteta, on je dao znaajan
doprinos da to drutvo prednjai u pruanju informacija narednim amerikim vladama,
naroito kada je rije o rekonstrukciji Evrope nakon I svjetskog rata.Bowman i lanovi
istranog Komiteta smatrali su da e proizvodnja i slanje karata i drugih podataka iz New
Yorka u Pariz biti i racionalno i od stratekog znaaja da bi naelo nacionalnog
samoopredjeljenja u Evropi bilo podrano gegorafskim podacima. Preko dvadeset evropskih
naroda dobilo je pravo na neki oblik dravnosti. Istrani komitet je odigrao veoma znaajnu
ulogu u teriotrijalnom prekrajanju i promjeni dravnih granica nakon I svjetskog
rata.Bowman je objavio knjigu Novi svijet (1921) i uzeo uea u stvaranju novog udruenja
Vijea za vanjske odnose.Nasuprot izolacionizmu, Bowman je vjeorvao da Amerika treba
igrati glavnu ulogu u pokretanju i razvoju svjetske privrede. Bowman je smatrao da vlast, ako
zaista postoji elja da se ona provodi u raznim oblastima, mora teiti razvoju slobodne
trgovine i biti distribuisana kroz meunarodne institucije da bi se izbjegla optuba za ameriki
imperijalizam. Odreivanje New Yorka za sjedite UN svjedoi o tome da su geografi, kao
to je Bowman, uspjeli promovisati amerike nacionalne interese dok su u isto vrijeme
govorili i o neem univerzalnijem.Italijansko-ameriki reiser Frank Capra snimio je filmsku
seriju Zato se borimo. Seriju je naruila amerika vlada i trebala je da pripadnicima
amerikih vojnih snaga pokae zato zemlja ulazi u rat s neprijateljima irom svijeta. Kasnije
je prikazivana i javno u propagandne svrhe, i to da bi se objasnilo i opravdalo uee SAD u
II svjetskom ratu. Rije je zapravo o sedam jednostavnih filmova Uvod u rat, Nacistiki
udar, Zavadi pa vladaj, Borba Engleske, Borba Rusije (prvi i drugi dio), Borba Kine i Rat
stie u Ameriku. Posljednji film bio je najznaajniji jer su u njemu eljelo predstaviti zato
Amerika ne smije voditi izolacionistiku politiku u odnosu na druge zemlje.to se tie
vizuelne upeatljivosti, Nacistiki udar je jedan od najistaknutijih u seriji, posebno jer su u
njemu prikazane geografske karte. Hitlerovi planovi da ovlada svijetom prikazuju se i
objanjavaju direktnim upuivanjem na Mackinderove mape i poznatu geografsku maksimu:

20

Geopolitika
Ko vlada istonom Evropom vlada Sreditem;
Ko vlada Sreditem vlada svjetskim ostrvom;
Ko vlada svjetskim ostrvom vlada svijetom.
Nova karta Pentagona Thomasa Barnetta objavljena je u martu 2003. U asopisu
Esquire. Napisan nakon napda 11. Septembra na SAD, Barnetov kratki lanak ilustriran je
kartom koja preokree hladnoratovsku kartografiju istoka i zapda, i ak hladnoratovsku
kartografiju sjevera i juga. Njegova nova kartografija moi i straha zasnovana je na
jednostavnoj geografskoj podjeli na jaz i jezgro.Kada se u vidu imaju Barnetove karte,
svijet je nesumnjivo izgledao opasan, s teroristikim mreama i dravama-baucima u
stanju da upropaste geopolitiku arhitekturu svjetskog poretka. Za one koji ive u jezgru
opasno je, smatra se, biti odvojen od svjetske zajednice i njenog teritorijalnog mozaika
drava. U svijetu podijeljenom na funkcionalno jezgro i neintegrirani jaz, na
Barnetovoj novoj karti oznaene su drave koje dijele amerike vrijednosti i one koje ih
ne dijele. Zapravo jednostavna dvojna podjela svijeta na karti dalje opravdava irenje
amerike moi na posebnim teritorijama kao to je Irak, a u budunosti moda i Iran.U
svojoj drugoj knjizi, Barnet proirujui svoju tezu o dvojnom svijetu objavljuje dvije
karte. Na prvoj, koja je bila objavljena i u lanku u asopisu Esquire, zemljina kugla je
podijeljena na dva dijela, a plava mrlja se iri due ekvatora i tako oznaava opasni
neintegrirani jaz. To su dijelovi svijeta koje zauzimaju ili neuspjene drave ili drave
slabo integrisane u dominantni globalni poredak. Na drugoj karti prikazane su amerike
intervencije nakon 1920. Godine, zajedno sa svim operacijama humanitarnog karaktera,
borbenim djelovanjima, evakuacijama, kao i pozicijama vojnih jedinica.Globalni politiki
prostor je, kao to su primijetili Susan Roberts i neki drugi geografi, ili dobro
povezan/formiran ili nepovezan/iskvaren. U ovom svijetu koji lii na kompjuter, Amerika
je upravitelj dok je glavni program zapravo neoliberalna globalizacija. Da bi to ostvarile,
SAD moraju biti spremne djelovati jednostrano i preventivno u cilju preobraaja
globalnog poretka.
HEARLAND

21

Geopolitika

VELIKA IGRA

(V)

21.03.2016 Njemaka nacistika Geopolitik : sumrak

geopolitike

1. Predavanje
Karl Haushofer , ponavljao geopolitiku H. Mackindera. Dvije ideologije Klein Deutch i
GroS Deutch. Mittleruropa.
Bio je general.
Principi Njemake geopolitike:
-

Lebensraum ( ivotni prostor )

Prirodne granice
Kopnene sile u odnosu na pomorske sile
Princip krvi i tla

K. Haushofer prihvatao ideju planteranog dualizma. Po uzoru na Mackindera davao

prednost kopnenoj sili u odnosu na pomorsku silu. Zamislio jednu novu politiku

22

Geopolitika

oranizaciju svijeta : autarhija ( neka vrsta privredne samodovoljnosti) .Hitler smatrao da je

neophodna apsolutna autarhija.K.Haushofer smatrao je da je dovoljna relativna autarhija.
2. Pitanja :

KARL HAUSHOFER
1) Haushoferova panideja predstavlja kodifikaciju Velike igre.
Ne.
2) Koju novu formu politike organizacije svijeta je predviao Karl
Haushofer?
a) prirodne granice
b) Lebensraum
c) Autarkiju
d) panoblasti
3) Koji geopolitiar je definirao geopolitiku kao umjee i vjetinu koritenja geografskih znanja
u politikoj strategiji drave?
Karl Haushofer.
4) Prema Karlu Haushoferu dravu sa gledita prostora prouava koja disciplina?
politika geografija.
5) Prema Karlu Haushoferu prostor sa gledita drave prouava koja disciplina?
Geopolitika.
6) Prema Haushoferu cilj geopolitike je primjena nauke u traenju pravaca
politikog kursa drave i ona lei u osnovama priprema za politike akcije.
7) Zbog ega je prema Haushoferovom miljenju strategija Njemake do Prvog svjetskog rata
bila pogrena?
Zato to njen industrijski i demografski razvoj nije pratio teritojalni razvoj.
8) U emu se sastojao njemaki plan prodora na Istok, osmiljen unutar Instituta za geopolitiku
kojeg je osnovao Karl Haushofer? Zaokrui taan odgovor.
a) U stvaranju jednog dravnog bloka, koji e u centru imati veliki germanski rajh.
b) Obrazlaganje politike Njemacke u pravcu istoka,
c) Radi ostvarivanja zivotnog prostora, nametanje hegemonije Njemacke u Istocnoj Evropi,
d) Obrazlaganje pravednog karaktera te doktrine za uspostavljanje svjetskog poretka na celu sa
Njemackom

23

Geopolitika
9) U koja tri pravca je bila usmjerena nauna djelatnost Instituta za geopolitiku kojeg je
izmeu dva svjetska rata osnovao Karl Haushofer?
a. obrazlaganje spoljanje politike Njemake u pravcu prodora na istok ka Rusiji, Ukrajini i Bliskom
Istoku radi osvajanja ivotnog prostora (lebensraum),
b. nametanje hegemonije Njemake u centralnoj i istonoj Evropi sastavljenoj od dijelova drava
razbijenih na Versajskoj konferenciji,
c. obrazlaganje pravednog karaktera te doktrine, za uspostavljanje hiljadugodinjeg (tj. vjenog)
svjetskog poretka, na elu sa Njemakom.
10) Koje drave je obuhvatao Haushoferov plan za veliki kontinentalni evroazijski savez?
Frankistika panija, hitlerovska Njemaka, boljevika Rusija, imperatorski Japan, Petenove
Francuske i faistike Italije. (miljenje 1)
Njemaku i Rusiju (miljenje 2)
11) Haushofer je smatrao da je potrebno stvoriti veliki evroazijski kontinentalni savez protiv
kojih drava?
Velike Britanije i SAD.
12) Kojeg geopolitiara je Dervent Vitlesej smatrao alter egom njemake geopolitike?
Karla Haushofera.
13) Koja je panoblast prema Haushoferu pomona dok Njemaka ne steke dovoljno moi da
zagospodari tim regionom?
Panrusija (sa dominacijom SSSR i Indije)

14) Koji geopolitiar razlikuje politiku geografiju koja razmatra dravu pod uglom prostora
od geopolitike koja prouava prostor sa gledita drave?
Karl Haushofer.
3. Pojmovi :
KARL HAUSHOFER (1869-1946) njemaki general i geograf, smatrao je geopolitiku za
umijee i vjetinu koritenja geografskih znanja u politikoj strategiji drave. On razlikuje
politiku geografiju koja prouava dravu sa gledita prostora od geopolitike koja prouava
prostor sa gledita drave, tj. istrauje sve prednosti, nedostatke i ogranienja geografskog
prostora za razvoj date drave. Po njemu cilj geopolitike je primjena nauke u traenju pravaca
politikog kursa drave i ona lei u osnovi priprema za politike akcije. On orjentie
strategiju irenja ivotnog prostora ka istonoj Evropi. Novi termini novi poredak,
ivotni prostor (lebensraum), narod bez prostora, vladajui narod, mo i prostor,
prodor na istok.
Geopolotika se uvodi u niim, a potom i u svim razredima osnovne kole kao predmet ili kao
dopuna istorije i geografije, kako bi se svaki lan drutva od rane mladosti nauio da misli na
dravu u nacionalnom duhu, da je zamilja kao organizam, ukorjenjen u zemlji pradjedova.
24

Geopolitika
Njemaka geopolitika predstavlja spoj realpolitike Makijavelija (cilj opravdava sredstvo) koja
je pripremljena u politici Bizmarka i politikog geografa Racela. Taj spoj primjenio je Hitler,
a idejni tvorac te kvazinauke Haushofer postao je predsjednik Njemake akademije nauka.
Nauna djelatnost Instituta za geopolitiku bila je usmjerena u tri pravca:
obrazlaganje spoljanje politike Njemake u pravcu prodora na istok ka Rusiji,
Ukrajini i Bliskom istoku radi osvajanja ivotnog prostora;
- Nametanje hegemonije Njemake u centralnoj i istonoj Evropi sastavljenoj od
dijelova drava razvijenih na Versajskoj konferenciji;
- Obrazlaganje pravednog karaktera te doktrine za uspostavljane hiljadugodinjeg
svjetskog poretka na elu s Njemakom.
Plan prodora na Istok sastojao se u stvaranju jednog dravnog bloka, koji e u centru imati
veliki germanski rajh. Sve bi bilo cementirano jednom armijom, ekonomskim i monetarnim
sistemom, spoljnom politikom. Da bi se sve to odralo sainjen je rasistiki plan za selektivnu
populacionu politiku i etnoinenjering na tim prostorima, a pri tome oni su kao sastavni dio
geopolitike faizma preuzeli etvrti zakon prostornog rasta drave F. Racela: Granica je
periferni organ drave, nosilac njenog rasta.
-

Njemaki politiari smatrali su geopolitiku za praktinu primjenu geografije u politici, koja

ima za cilj:
1. Da pripremi Nijemce za revanistiki rat i da ih nauno uvjeri u nunost borbe za
osvajanje ivotnog protora na istoku-jugoistiku;
2. Da moralno razorua protivnike prikazujui njemaki ineprijalizam kao geografsku
sudbinu.
Za propagandne ciljeve oni su sastavili militarnu geopolitiku doktrinu, koja se zasnivala na
etiri principa, odnosno prava:
1.
2.
3.
4.

ivotnog protora (germanskog imperijalizma)

Krvi i tla (germanske vie rase)
Prirodnih granica (Treeg rajha)
Panoblasti (novog svjetskog poretka na elu s Njemakom).

Haushofer je dopunio teorije Racela i Mekindera. Po njemu narodi su duni da se orjentiu na

novoj formi politike organizacije. Takva organizacija podrazumijeva sljedee panoblasti:
- Evroafrika u kojoj dominira franko-germanski tandem;
- Pan-Rusija sa uticajem u Persiji, Avganistanu i Indiji;
- Istona Azija na elu s Japanom;
- Sjeverna i juna Amerika pod rukovodstvom SAD-a.
Haushofer je bio zagovornik njemako-sovjetskog pakta 1939., a zatim je predloio plan za
savez izmeu Frankove panije, faistike Italije, Petenove Francuske, Hitlerove Njemake,
boljevike Rusije i imperatorskog Japana, a sve protiv Velike Britanije i SAD-a.Poslije
sloma faizma 1945. godine politika geografija je marginalizovana, a geopolitika tabuizirana,
a intenzivniji razvoj politike geografije u Njemakoj poinje tek sedamdesetih godina.

25

Geopolitika
EUROAZIJSTVO: raa se 1921. iz jedne zbirke tekstova mladih ruskih intelektualaca
izbjeglih u Pariz: Izlaz za Istok. Euroazija je svijet koji stoji postrani, odvojen od zemalja
smjetenih na Zapadu, ali i od onih smjetenih na Jugu i Jugozapadu Rusija. Zauzima
najvei dio euroazijskog prostora koji nije podijeljen izmeu dva kontinenata, ve tvori trei,
nezavisni kontinent, i to ne samo u geografskom smislu.

MITTLEEUROPA

26

Geopolitika

(VI)

28.03.2016 Teorija Rimlanda Nicholasa Spykmana i

suvremena materijalizacija njegovog uenja

1. Predavanje
Manifest destiny- neokolonijalna nuda koja upuuje jedan narod da se proiri na nekom
teritoriju sve do postojeih prirodnih granica. Manifest destiny inicijalna osnova Monroove
doktrine.
Rimland rub zemlje, sredite globalne moi.
-

Atlansko obalno podruje Sjeverne Amerike

Evropsko primorje
Euroazijske obale dalekog istoka

Geopolitika rotacija Mackinderovog srca zemlje ( Heartlanda .)

27

Geopolitika

2. Pitanja :

NICHOLAS JOHN SPYKMAN

1) U cilju spreavanja njemake dominacije u Evroaziji tokom
Drugog svjetskog rata Spykman je smatrao da je potrebno da
Sjedinjenje Drave uspostave stoernu vezu sa:
a) Francuskom
b) Rusijom
c) Kinom
d) Korejom
e) Velikom Britanijom
f) panijom
2) Koji savez je prema Spykmanu mogao da odvrati Njemaku od osvajanja prevlasti nad
svjetskim ostrvom?
Savez izmeu angloamerike pomorske sile i ruske kopnene sile.
3) Koje drave Nicholas Spykman ukljuuje u Rimland?
Zapadna Evropa, Turska, Pakistan, Afganistan, Irak, Iran i Koreja.
4) Ameriki geopolitiar Nicholas Spykman euroazijskoj strategiji Halforda Mackindera o
vanosti Heatlandu suprotstavio je svoju teoriju Rimlanda prema kojoj:
a) Ko vlada Rimlandom (obodom) taj vlada Euroazijom
b) Ko vlada Euroazijom taj odreuje sudbinu svijeta
5) Geopolitike ideje Nicholasa Spykmana bile su osnov jedne amerike strategije primjenjene
u Hladnom ratu. Koja je to strategija?
Strategija okruenja (containment)
6) Geopolitike ideje Nicholasa Spykmana bile su osnov amerike strategije containmenta
tokom Hladnog rata. Na koji nain je ta strategija realizirana u zoni Rimlanda?
Ova ideja je rezultirala paktomanijom u zoni rimlanda NATO u Evropi, CENTO u zapadnoj
Aziji, SEATO u jugoistonoj Aziji i ANZUS na Pacifiku.
7) Kako se Spykmanov Rimland naziva u Mackinderovoj geopolitikoj teoriji?
Inner Crescent (unutranji polumjesec)
8) Nicholas Spykman je napisao knjigu:
A. Geografija mira
B. Geografija rata
C. Geografija Rimlanda
28

Geopolitika

D. Geografija kopnene sile

9) Nicholas Spykman je svijet vidio kao rezultantu tri velika centra svjetske moi. Kao etvrtu
svjetsku mogunost (centar moi), ukoliko bi se razvila, vidio je:
Indiju.
10) Koji ameriki geopolitiar se svojom teorijom suprotstavio tvrdnji Halforda Mackindera da
osnovni geopolitiki i geostrateki znaaj ima centralni dio euroazijskog kopna i kako je
definirao svoje teze?
Mackinderovoj teoriji se suprotstavio ameriki geopolitiar Nicholas Spykman smatrajui da
kljuni znaaj za kontrolu svijeta ima euroazijski Rimland. Tu svoju teoriju je izrazio na slijedei
nain: Ko vlada Rimlandom (obodom) taj vlada Euroazijom; Ko vlada Euroazijom taj odreuje
sudbinu svijeta.
11) Tvorac teorije Rimlanda zove se
Nicholas John Spykman.
12) Znaaj rubnog dijela Evroazije u svojoj geopolitikoj teoriji je isticao:
Spykman.
13) Po miljenju Nikolasa Spajkmena osnovni geopolitiki i geostrateki znaaj nema centralni
dio euroazijskog kopna (hartland), nego Rimland (obod).

KLAUS DODS
1) Zaokruite geopolitike elemente koji su prema Klausu Doddsu bili
karakteristini za administraciju Billa Klintona (1993-2001)
a) Globalizacija
b) Vojna mo
c) Informaticka mo
d) Preempcija
e) Preventivna
f) Meunarodno pravo
g) Multilateralizam
h) Unilateralizam
i) Globalni rat protiv terorizma
2) Zaokruite geopolitike elemente koji su prema Klausu Doddsu bili karakteristini za
administraciju Georga Busha mlaeg
a) Globalizacija
b) Informaticka mo
c) Preventiva
29

Geopolitika

d)
e)
f)
g)

Meunarodno pravo
Multilateralizam
Unilateralizam
Globalni rat protiv terorizma

3) Geopolitiki elementi koji su prema Klausu Dodsu bili karakteristini za administraciju

Billa Clintona?
Pragmatini internacionalizam, Selektivni multilateralizam i enlargement.
4) Elaborirajte odnos izmeu geopolitike i civilizacije (Klaus Dodds Geopolitika)?
5) Prema Klausu Doddsu utemeljenju geopolitike kao posebne discipline doprinijela su tri
faktora. Navedite i pojasnite te faktore!
1. Ekonomski nacionalizam i trgovinski protekcionizam - bili su u usponu dok su imperijalne
evropske drave kao V.B. i Francuska muile kako da pristupe svjetskoj ekonomiji koja se mjeala
i sve vie povezivala. Uspon SAD kao trgovake sile poveao je nelagodu tih evropskih sila.
2. Imperijalne sile su u drugoj polovini XIX st. agresivno teile osvajanju novih teritorija u Africi i
drugdje i
3. Razvoj univerziteta i stvaranje geografije kao naune discipline pruilo je naunicimma nove
mogunosti da predaju i istrauju taj predmet.

6) Klaus Dodds istie da je Haushofer smatrao da je za napredak Njemake potrebno da

njezino vodstvo ozbiljno razmotri pet elemenata koji su od sutinskog znaaja za svaku
dravu koja eli postati svjetska sila. Koji su to elementi?
1. Fiziki poloaj,
2. resursi,
3. teritorija,
4. morfologija i
5. stanovnitvo.
7) Koja je drava prema Klausu Doddsu predstavljala Prvi svijet tokom Hladnog rata?
SAD
8) Koja je drava prema Klausu Doddsu predstavljala Drugi svijet tokom Hladnog rata?
Sovjetski Savez
9) Koju je funkciju prema Klausu Doddsu imao termin Trei svijet tokom Hladnog rata?
Omoguio je da se u politiku geografiju hladnog rata uvede trolana podjela svijeta u kojoj su
SAD kao prvi svijet, a Sovjetski savez kao drugi svijet bore za prevlast.

30

Geopolitika
10) Djelo jednog amerikog geostratega je prema Klasusu Doddsu ostvarilo znaajan utjecaj na
oblikovanje njemake geopolitike misli 20-tih i 30-tih godina XX. stoljea. O kojem se
geostrategu i djelu radi?
Thomas Mahan, Uticaj pomorske sile na istoriju.

ZBIGNIEW BRZEZINSKI
1) Ukratko pojasnite u kojim bi uvjetima prema Brzezinskom
SAD bile supersila minus, a u kojima supersila plus!
U uvjetima sprovoenja svoje hegemonije SAD e biti supersila
plus ako se opredjele za liderstvo (predvodnitvo) temeljeno na
meunarodnom konsenzusu, a ako se SAD odpredjeli za prodornu
dominaciju temeljenu na sili to bi zahtjevalo jo vee troenje
amerike sile, SAD e biti supersila minus.
2) Koja su dva osnovna koraka prema Zbigniewu Brzezinskom neophodna pri formuliranju
amerike geostrategije u dugoronom ostvarivanju geopolitikih interesa u prostoru
Euroazije?
a. Treba identifikovati geostrateke dinamine evroazijske drave koje bi imale snage da izazovu
potencijalno znaajan pomak u meunarodnoj distribuciji moi i otrkiti kljune spoljne ciljeve
njihovih respektivnih politikih elita i mogue posljedice njihovog pokuaja da ih postignu; i treba
tano utvrditi koje su geopolitiki kritine evroazijske drave iji poloaj i/ili postojanje ima
katalitike posljedice na aktivnije geostrateke igrae ili na regionalne uslove;
b. SAD treba da formuliu posebnu politiku koja bi stvarala protivteu, kooptirala i/ili kontrolisala
sada pomenute drave, i tako sauvala i unapreivala svoje vitalne interese, kao i da postave
daleko obuhvatniju geostrategiju koja na globalnom nivou uspostavlja meusobnu povezanost
specifinih amerikih politika.
3) ta Zbigniew Brzezinski podrazumjeva pod aktivnim geostratekim igraima?
Geostrateki igrai su one drave koje imaju sposobnost i nacionalne snage da svoju mo i utjecaj
sprovedu i van svojih granica kako bi promjenile postojee geopolitiko stanje u mjeri koja pogaa
amerike nacionalne interese.
4) ta Zbigniew Brzezinski podrazumjeva pod geopolitikim stoerima?

31

Geopolitika
Drave iji se znaaj ne izvodi iz njihove moi i motivacije ve prije iz njihovog poloaja
Zbigniew Brzezinski naziva geopolitikim stoerima.
5) U kojem djelu Zbigniew Brzezinski reaktivira Evroaziju kao svjetski panregion vitalan za
ameriki nacionalni interes?
Velika ahovska tabla.
6) Kinesko ruska koalicije predstavlja prema miljenju Zbigniewa Brzezinskog jednu od
najkonsekventnijih koalicija koja bi mogla da ugrozi dominaciju Sjedinjenih Drava na
evroazijskoj ahovskoj ploi.
Ne.
7) Prema Brzezinskom osnovni mehanizam za sprovoenje amerikih interesa u evropskom
prostoru predstavlja
NATO.
8) Prema Brzezinskom geostrategija podrazumjeva strateki menadment
Geopolitikih interesa.
9) Brzezinski smatra da je kljuno geopolitiko pitanje danas koji je dio Evroazije kljuan za
dominaciju nad kontinentom te se shodno tome geopolitiari sve vie bave regionalnom
dimenzijom geopolitike u tom podruju
Ne.
10) Koju zemlju Zbigniew Brzezinski oznaava kao umirovljenog geostratekog igraa?
Veliku Britaniju.
11) Prema Brzezinskom najznaajnija zemlja jugoistone Azije, a koja ne predstavlja
geostratekog igraa jeste
Indonezija.
12) Koja zemlja po miljenju Brzezinskog predstavlja kontrateu Rusiji na Kavkazu i juni
oslonac NATO-a?
Turska.
13) Potencijalno najopasnijim scenarijom za ugroavanje amerike pozicije u Euroaziji
Zbigniew Brzezinski smatra stvaranje tzv. antihegemonistike koalicije koju bi inile:
Rusija, Kina i Iran.
14) Brzezinski smatra da NATO nije osnovni mehanizam za sprovoenje amerikog interesa u
evropskim stvarima nego je to Zapadnoevropska unija
Ne.
15) Brzezinski na politikoj mapi Evroazije definira pet gestratekih igraa. To su:
32

Geopolitika
Francuska, Rusija, Njemaka, Kina i Indija.
16) Pored eventualne antihegemonistike koalicije koja bi ugrozila ameriku poziciju u
Evroaziji Brzezinski smatra da bi konsekventnija prijetnja po nacionalne interese SAD na
evroazijskoj ahovskoj ploi mogla biti
a) Kinesko japanska osovina
b) Kinesko ruska osovina
c) Kinesko turska osovina
d) Rusko turska osovina
17) Drave iji se znaaj ne izvodi iz njihove moi i motivacije ve prije iz njihovog poloaja
Zbigniew Brzezinski naziva
Geopolitiki stoeri.
18) Zbigniew Brzezinski definira geostrategiju kao
Strateki menadment geopolitikih interesa.
19) Velika ahovska tabla kako je odreuje Zbigniew Brzezinski protee se od
Lisabona u Portugalu (naziv drave) do Vladivostoka (naziv grada) u Rusiji (naziv drave).
20) Koje drave su prema Zbigniewu Brzezinskom kljuni i dinamiki geostrateki igrai na
krajnjem zapadu Euroazije?
Njemaka i Francuska.
21) Koja velika ekonomska sila i, prema Zbigniewu Brzezinskom, jedna od nesumljivih glavnih
sila u svjetskim poslovima pozicionirana na istonoj periferiji Euroazije ne predstavlja
geostratekog igraa?
Japan.
22) Konceptualna shema Euroazije Zbigniewa Brzezinskog identina je shemama dvaju
geopolitiara iz proteklog stoljea, koji se smatraju i osnivaima geopolitike? Koji su to
geopolitiari?
Mackinder i Spykman.
23) Koja drava po miljenju Zbigniewa Brzezinskog ima geostrateki plan Evrope
koji se bitno razlikuje od amerikog plana?
Francuska.

33

Geopolitika

3. Pojmovi:
RIMLAND

(VII)

Primjer MIDTERM ispita

I MIDTERM TEST IZ PREDMETA GEOPOLITIKA

1. Prema Friedrichu Ratzelu geografska politika mora biti podreena nacionalnoj
politici?
DA
NE
34

Geopolitika

(0,5)
2. Pojam lebensraum u geopolitiku uveo je:
a) Karl Haushofer
b) Friedrich Ratzel
c) Rudolf Kjellen
(0,5)
3. Pravac geopolitike koji analizira sistem vlasti i moi Rudolf Kjellen naziva
a) demopolitika
b) sociopolitika
c) kratopolitika
(0,5)
4. Autarkija je, u interpretaciji nacistike geopolitike, pravo jedne nacije na
dovoljan prostor za svoje stanovnitvo:
DA
NE
(0,5)
5. Koji geopolitiar razlikuje politiku geografiju koja razmatra dravu pod
uglom prostora od geopolitike koja prouava prostor sa gledita drave?
a) Friedrich Ratzel
b) Rudolph Kjellen
c) Nicholas Spykman
d) Karl Haushofer
(0,5)
6. Prema Defargesu u XXI. stoljeu bogatstvo i mo jedne drave proizilaze iz
posjedovanje prostora.
DA
NE
(0,5)
7. Objasnite jedno od etiri naela moderne geopolitike imaginacije prema Johnu
Agnewu!
Preobrazba vremena u prostor kao geopolitika ontologija ustrojila je svijet u zaostale i
moderne regije. Mjestima se pridaju vanost i egzotinost, a relativne razlike pretvaraju se u
apsolutne.
.(2)
35

Geopolitika

8. Pravac nauke o dravi koji izuava dravu kao teritorij Kjellen naziva
geopolitika
(1)
9. Navedite i objasnite jedan od kriterija za odreivanje Heartlanda prema
Halfordu Mackinderu! Kontinente Evroaziju i Afriku on naziva svjetsko ostrvo
Unutranjost svjetskog ostrva koja je teko dostupna s okeana nazvao je heartland
(Rusija, Ural, Kazahstan, Mongolija) Obje Amerike, Brizaniju i Japan nazvao je
ostrvski pojas. Heartland je nazvao stoer historije.(2)
10.Elaborirajte kljune elemente liberalne geopolitike!
Glavnu panju posveuje ulozi tehnoloke zavisnosti odnosno teh. distance izmeu
industrijaliziranih i resursima bogatih zemalja. Fizika geografija planete se ne mijenja no
znaaj prirodnih osobnenosti planete i borba za vojno prvenstvo i bezbjednost se mijenjaju sa
tehnolokim izmjenama Bez jakog uvstva tehnologija geopolitika se pretvara u zemaljski
militarizam. Liberali zastupaju ideju deideologizacije
kosmopolitizma i globalne
ekonomske meuovisnosti. Takva gledita odgovaraju transnacionalnim kompanijama koje se
zalau za liberalizam u svjetskoj trgovini. (4)
11.Prema Klausu Doddsu utemeljenju geopolitike kao posebne discipline
doprinijela su tri faktora. Navedite i pojasnite te faktore! Prvo, ekonomski
nacionalizam i trgovinski protekcionizam bili su u usponu dok su se evropske
imperijalne drave kao V.B i FRA muile kako da pristupe svjetskoj ekonomiji koja
se mjenjala i sve vie povezivala. Uspon SAD kao trgovake sile je poveavao
nelagodu tih sila. Drugo, imperijalne sile su u drugoj polovini XIX stoljea agresivno
teile osvajanju novih teritorija u Africi i drugdje, te je dolazilo do sukoba oko
posjeda izmeu FRA i V.B u Africi, V.B i RUS u centralnoj Aziji u tzv. velikoj
igri. Tree razvoj univerziteta i stvaranje geografije kao naune discipline pruilo je
naunicima nove mogunosti da predaju i istrauju taj predmet (4)
12.Geopolitika koja se bavi svakodnevnim pitanjima poput upravljanja
zajednikim resursima (vodom, cestama i sl.) naziva se Mikrogeopolitika.
(1)
2. Prema Friedrichu Ratzelu nacionalna politika mora biti podreena geografskoj
politici?
DA
NE
(0,5)
13.Pojam lebensraum u nauku uveo je:

36

Geopolitika

a) Karl Haushofer
b) Friedrich Ratzel
c) Rudolf Kjellen
(0,5)
14.Pravac geopolitike koji istrauje dravu kao drutvo Rudolf Kjellen naziva
a) demopolitika
b) sociopolitika
c) kratopolitika
(0,5)
15.Lebensraum je, u interpretaciji nacistike geopolitike, pravo jedne nacije na
dovoljan prostor za svoje stanovnitvo:
DA
NE
(0,5)
16.Koji geopolitiar razlikuje politiku geografiju koja razmatra dravu pod
uglom prostora od geopolitike koja prouava prostor sa gledita drave?
a) Friedrich Ratzel
b) Rudolph Kjellen
c) Nicholas Spykman
d) Karl Haushofer !!!
(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)
(0,5)
17.Prema Defargesu u XXI. stoljeu bogatstvo i mo jedne drave proizilaze iz
posjedovanje prostora.
DA
NE
(0,5)

18.Objasnite jedno od etiri naela moderne geopolitike imaginacije prema Johnu

Agnewu!
Pretpostavka da je meudravnomu sustavu svojstveno stanje bazvlaa te da dominantne
drave akumuliraju mo razliitom brzinom i bore se za prevlast.
(2)
37

Geopolitika

19.Da li multinacionalne korporacije u deteritorijaliziranom svijetu imaju

nacionalnost? Pojasnite Va odgovor!
Svako mjesto poduzece ima svoju nacionalnost koju odredju je mjesto srjedista drustva.
Multinacionalne tvrtke imaju tako sredisnjicu sa svojom nacionalnoscu, e produznice koje
takodjer imaju svoju nac ionalnost odredjenu sjedistem. Multinacionalne tvrtke se ne razvijaju
u nekom jednoobraznom i neutralnom prostoru, vec se smjestaju na brojnim teritorijama,a
svaki od njih ima svoja pravila i svoje namete..(3)

20.Pravac nauke o dravi koji izuava dravu kao teritorij Kjellen naziva .
geopolitika
(1)
21.Elaborirajte kljune elemente radikalne geopolitike!
Bavi se kritikim preosmiljavanjem meunarodnih odnosa i demistifikacijom savremene
uloge kapitalizma u svjetskoj ekonomiji. Radikali smatraju te odnose kao jednostrane
zavisnosti u kategorijama globalnog modela tj. kao suparnittvo izmeu glavnih politikoekonomskih centara za dominacijom u neravnomjerno razvijenim periferijama i
poluperiferijama. Moemo izdvojiti tri analitike dimenzije 1. politika i vojnostrateka, 2.
ekonomska 3. kulturno-istorijska. Prve dvije dimenzije su uglavnom povezane sa interesima
drava, trea sa irim krugom subjekata politike djelatnosti, poto etno-kulturalni procesi
imaju transgranini karakter. (4)

22.Geopolitika koja je prema Defargesu oblikovana teorijom kaosa naziva se

______________________________.
(1)
3. Njemaka geopolitika kola izmeu dva svjetska rata svijet je dijelila na est
panoblasti.
DA
NE
(0,5)
23.Koju novu formu politike organizacije svijeta je predviao Karl Haushofer?
a) prirodne granice
b) Lebensraum
c) Autarkiju
d) _________________

38

Geopolitika
(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)
(0,5)
24.Pravac geopolitike koji istrauje dravu kao drutvo Rudolf Kjellen naziva
a) demopolitika
b) sociopolitika
c) kratopolitika
(0,5)
25.Lebensraum je, u interpretaciji nacistike geopolitike, pravo jedne nacije na
dovoljan prostor za svoje stanovnitvo:
DA
NE
(0,5)
26.Razdoblje u kojem su europska kolonijalna carstva nadmona regija, a
pomorska sila nadmoni tip sile Halford Mackinder naziva
a) predkolumbovsko doba
b) kolumbovsko doba
c) postkolumbovsko doba
(0,5)
27.Geostrategija gleda na rat kao primitivno sredstvo politike.
DA
NE
(0,5)

28.John Agnew dijeli geopolitiku imaginaciju na tri doba geopolitike. Objasnite

civilizacijsku geopolitiku!
Civilizacijska geopolitika koju smjeta u razdoblje od kraja osamnaestog stoljea do kraja
devetnaestog. Bio je geopolitiki diskurs aristokratskih i konzervativnih buroaziskih
drava zabrinutih zbog rastueg nacionalizma koji je rasplamsala Francuska revolucija i
nastajue klasne svijesti iji je razvoj uzrokovala industrijska revolucija. Civilizacijska
geopolitika je zamiljala svijet ustrojen civilizacijskom hijerarhijom, u kojemu
najnaprednije i najnadmonije drave imaju civilizacijsku misiju da vladaju nad
barbarskim i divljim djelovima svijeta.

29.Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu oznaava se terminom.

autarkija
(1)
39

Geopolitika
30.Elaborirajte kljune elemente neoklasine geopolitike!
Za razliku od klasine odbacuje organsko shvatanje drave i geografski determinizam, granice
se smatraju za stabilne i ne prihvataju se promjene putem sile ve samo putem dogovora i
sporazuma. Ipak ostaje holistiko shvatanje drave govori o nadnacionalistikim interesima
i nacionalnoj bezbjednosti. Ostaje naznaena uloga i fiziko-geografske sredine. (3)

31.Disciplina koja prouava utjecaj geografskih inilaca na formiranje ljudskih

skupina naziva se
geostrategija.
(1)
4. Njemaka geopolitika kola izmeu dva svjetska rata svijet je dijelila na etiri
panoblasti.
DA
NE
(0,5)
32.Podruje koje obuhvata Evropu, Aziju i Afriku Halford Mackinder naziva:
a) Svjetskim otokom
b) Unutranjim polumjesecom
c) Rimlandom
d) Heartlandom

(0,5)
33.Pravac geopolitike koji istrauje stanovnitvo Rudolf Kjellen naziva
a) demopolitika
b) sociopolitika
c) kratopolitika
d) ____________________
(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)
(0,5)
34.Geopolitika koja tei da pojaa sopstvenu sigurnost nameui svoje principe,
ideje i vrijednosti drugim dravama naziva se intervencionizam?
DA
NE
(0,5)

40

Geopolitika
35.Razdoblje u kojem je Heartland nadmona regija, a sile koje kontroliraju tu
regiju nadmoni tip sile Halford Mackinder naziva
a) predkolumbovsko doba
b) kolumbovsko doba
c) postkolumbovsko doba
(0,5)
36.Prema Defargesu klasina geopolitika poistovjeuje bogatstvo i mo sa
sposobnou proizvodnje novih vrijednosti.
DA
NE
(0,5)

37.Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu oznaava se terminom.

autarkija
(1)
38.Koji faktori determiniraju ideoloku funkciju geopolitike!
Proistie iz tri faktora politike orijentacije i ideoloke pozicije autora; socijalnih zahtjeva
valdajuih krugova i teorijsko-metodolokih refleksija iz humanistikih nauka. (2)
39.Elaborirajte kljune elemente konzervativne geopolitike!
Bazirana je na holistikom shvatanju ovjeka i svijeta koje je posluilo kao izvor
pseudoninih mitova kao to su rasizam, nacionalizam, socijaldarvinizam. Konzervativci
tvrde da drave nemaju druge principe osim nacionalistikih interesa i ti interesi su odreeni
poloajem i drugim geografskim osobinama. Polazei od principa socijaldarvinizma oni ne
priznaju da je meunardona saradnja dio sistema. Zaokupljene sopstvenim interesima drave
nisu spremne da rtvuju dio svojih interesa za opte dobro to znai da prirodno stanje u
meunarodnim odnosima nije mir i suradnja nego borba i suparnitvo. (3)
40.Prema Gerardu Toalu izlaganje Halforda Mackindera pred Kraljevskim
geografskim drutvom 1904.godine vano je za geopolitiku iz tri razloga.
Navedite i pojasnite te razloge!
Kao prvo iako ne koristi pojam geopolitike Mackinderov esej otkriva geopolitiku kao
povezanu perspektivu koja prouava svijet kao zatvoren politiki prostor. Geopolitika je
novi nain promatranja utrke za mo meu dravama. On usvaja perspektivu Boijeg oka
koja promatra odozgo ono to on naziva pozornicom cijelog svijeta. Drugo znaajan je
zbog karte Prirodnih sjecita moi i uvoenja natjecanja u etiketiranju ogromnih svjetskih
teritorija jednoznanim identitetima. Da bi ilustrovao svoje teze grafiki, oznaava ogromna
teritorijalna podruja jednostavnim oznakama poput stoerno podruje unutarnji ili rubni
prste i sl. Najvea ironija takvog oznaavanja zemlje jeste to Mackinder porie ogromne
geografske razliitosti i specifinosti. Tree je vazano za priu o geografskoj uzronosti
povjesti .U sreditu te prie nalazi se veza izmeu fizike geografije i tehnologije transporta.
On tvrdi da postoje tri epohe povjesti nazvane po Kristoferu Kolumbu (predkolumbovska,
kolumbovska i postkolumbovska era) Sugerirao je kako svijet ulazi u treu eru, tj razdoblje

41

Geopolitika
zatvorenog svijeta gdje dogaaji na jednoj strani svijeta imaju uticaj na dogaaje u cjelom
svijetu.. 4)
41.Disciplina koja pokuava objasniti utjecaj geografije na voenje ratova naziva se
______________________________.
(1)
5. Midland Ocean Alliance je Mackinderov naziv za mogui savez izmeu Rusije i
Njemake
DA
NE
(0,5)
42.Koji princip njemake nacistike geopolitike nedostaje
a) Lebensraum
b) granice
c) Prednost kopnene u odnosu na pomorsku silu
c) Autarkija
d) Panoblasti
(Dopunite taan odgovor)
(0,5)
43.Pravac geopolitike koji istrauje dravu kao drutvo Rudolf Kjellen naziva
sociopolitika
44.Pojam geopolitike skovao je
Kjellen
(0,5)
45.Razdoblje u kojem su europska kolonijalna carstva nadmona regija, a
pomorska sila nadmoni tip sile Halford Mackinder naziva
a) predkolumbovsko doba
b) kolumbovsko doba
c) postkolumbovsko doba
(0,5)
46.Geoekonomija poistovjeuje bogatstvo i mo s posjedovanjem teritorije.
DA
NE
(0,5)

47.ta se podrazumjeva pod performativnim geopolitikim skriptom!

Jeste ono na ta se vanjskopolitiki voa oslanja kako bi artikulirao, objasnio i proglasio
vanjsku politiku .esto je to tekst to ga voa doslovce ita s pomonog ekrana kada dri
vanjskopolitiki govor.To je vanjska politika u javnoj artikulaciji i praksi.
.(3)

42

Geopolitika
48.Jesu li heartland i pivot area u Mackinderovom uenju sinonimi ili se radi o
razliitim konceptima? Pojasnite Va odgovor!
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
________________.(3)

49.Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu oznaava se terminom

autarkija
(1)
50.Klaus Dodds istie da je Haushofer smatrao da je za napredak Njemake
potrebno da njezino vostvo ozbiljno razmotri pet elemenata koji su od
sutinskog znaaja za svaku dravu koja eli postati svjetska sila. Koji su to
elementi?
fiziki poloaj, resursi, teritorija, morfologija i stanovnitvo .(2)
51.Pojasnite razliku izmeu izolacionistike i intervencionistike geopolitike!
Izolacionizam je geopolitika koja redukuje kontakte sa spoljanjim svijetom da bi sprijeila
uvoz destabilizirajuih ideja, principa i vrijednosti. Intervencionizam je geopolitika koja tei
da pojaa sopstvenu sigurnost tako to e nametati svoje principe, vrijednosti i ideje drugim
dravama. (3)

52.Mirko Gri u savremenoj geopolitici izdvaja tri analitike dimenzije. To

su_________________, ______________________,_____________________.
(1)
6. Dugaka partija aha izmeu Francuske i Rusije tokom cijelog XIX stoljea u
geopolitikoj teoriji naziva se velika igra
a) DA
b) NE
(0,5)
53.Disciplina koja prouava utjecaj geografskih inilaca na formiranje ljudskih
skupina naziva se:
a) Geopolitika
b) Geostrategija
c) Geoekonomija

43

Geopolitika

(0,5)
54.Utemeljujuim tekstom geopolitike smatra se:
a) Drava kao oblik ivota
b) Britanija i britanska mora
c) Geografski stoer povijesti
d) Geografija mira
(0,5)
55.Geopolitika prema kojoj drave nemaju druge principe sem nacionalnih interesa
koji su odreeni poloajem i drugim geografskim osnovama naziva se:
a) Radikalnom
b) Liberalnom
c) Postmodernom
d) Konzervativna !!!
(Zaokruite ili dopunite taan odgovor)
(0,5)
56.Razdoblje u kojem su azijske stepe nadmona regija, a kopnena sila nadmoni tip
sile Halford Mackinder naziva
a) predkolumbovsko doba
b) kolumbovko doba
c) postkolumbovsko doba
(0,5)
57.Haushoferova panideja predstavlja kodifikaciju Velike igre.
DA
NE
(0,5)

58.John Agnew dijeli geopolitiku imaginaciju na tri doba geopolitike. Objasnite

ideoloku geopolitiku!
Ideoloka geopolitika, koja se povezuje sa epohom hladnoratovskog suparnitva izmeu
SAD i Sovjetskog Savez. U toj je shemi svijet podjeljen na atagonistike blokove, a
izmeu njih je Trei svijet kao poprite nadmetanja i delegiranih ratova.
.(3)

59.ta je bio cilj Rusije u "Velikoj igri" tokom XIX. stoljea!

44

Geopolitika
Rusija kao carstvo kopna eli razbiti svoju uglavljenost i osigurati pristup morima:
Sredozmenom, Perzijskom zaljevu, Indijskom i Tihom okeanu.Tokom posljednje etvrtine
XX stoljea. Velika igra je promjenjena zbog uticaja SSSR-a na glavno podruje srednje
Azije-ponovo se raa 1979 kada je Sovjetska vojska okupirala Afganistan..(3)

60.Halford Mackinder savez izmeu Velike Britanije i Sjedinjenih Drava oznaava

terminom ____________________________________.
(1)

61.ta se podrazumjeva pod geopolitikom imaginacijom?

Geopolitike imaginacije neke drave jesu samopoimanja koja su joj svojstvena i definiraju je
u odnosima jednakovrijednosti i antagonizama prema drugim akterima u sjvetskim poslovima.
Prouavanje geopolitikih imaginacija zahtjeva da se uzimaju u obzir izgradndnja i odranje
odreenih hegemonijskih poimanja nacije; zahtjeva i da se paljivo istrae procesi
svakodnevne izgradnje identiteta koji definiraju ivot geopolitike imaginacije kao drutveno
nesvjesnoga.
. (3)

62. Prema Mirku Griu predmet geopolitike moe se sagledati kroz tri tematska kruga.
To su ___________________________,____________________,_______________.
(1)

45