Eleco 2014 Elektrik Elektronik Bilgisayar ve Biyomedikal Mhendislii Sempozyumu, 27 29 Kasm 2014, Bursa

Zamanla Deien Baz Dorusal Sistemler in Yeni Bir zm Yntemi

For Some Time Varying Linear Systems A New Solution Method
hsan DAL1, Arif NACAROLU 2
1

Elektrik-Elektronik Mhendislii Blm

Gaziantep niversitesi
idal72@hotmail.com

Elektrik-Elektronik Mhendislii Blm

Gaziantep niversitesi
arif1@gantep.edu.tr

zet

1. Giri

Zamanla deimeyen dorusal sistemlerin zmnde Laplace

dnmnn de iinde bulunduu birok zm yntemi
gelitirilmitir. Ancak zamanla deien dorusal sistemlerin
genel bir analitik zm metodu bulunmamaktadr. Zamanla
deien dorusal sistemlerin zlebilmesi, bu sistemlerin
uygun transfer matrisleri ile zamanla deimeyen dorusal
sistemlere dntrlebilmesi ile mmkndr. Bu makalede,
zamanla deien dorusal sistemlerin, zamanla deimeyen
dorusal sistemlere dntrlmesini salayan snrl saydaki
snflandrmalara (
Class,
Class HG Class) yeni bir
snf eklenmi ve belirtilen yeni snf iin zm metodu
aklanmtr. Sistemin bu var olan snflandrma
sistemlerinden hangisine ait olduunun belirlenmesi, sistemin
z deerlerinin yaps ile dorudan ilikilidir ve bu almada
yine z deerler dikkate alnarak, yukarda belirtilen
Class,
Class HG Class snflarna ait olmayan yeni bir
zm yntemi aklanmtr.

Zamanla deien n boyutlu dorusal sistemler

( )

( ) ( )

( ) ( )

(1)

eitlii ile tanmlanabilir.

Burada, x: durum vektr
u: kontrol vektr
A: sistem matrisi
B: giri matrisi

(nx1 elemanl vektr)

(1x1 elemanl vektr)
(nxn elemanl matris)
(nx1 elemanl matris)

olarak adlandrlr. A(t) ve B(t) elemanlar, devre elemanlar

ile dorudan ilikilidir ve bu elemanlarn zamana bal olup
olmamalar, tm sistemin zamana bal olup olmamas
sonucunu tayin eder.
Zamanla deimeyen dorusal sistemler iin ise A(t)=A ve
B(t)=B olduundan, zamanla deimeyen n boyutlu dorusal
sistemler

Anahtar Kelimeler: Zamanla deien dorusal sistemler,

zlebilir dorusal sistemler

( )

Abstract
There have been various solution methods including Laplace
transform developed for Time invariant Linear Systems
(TILS). However, there isnt a general analytical solution
method for Time Varying Linear Systems (TVLS). To solve
these systems, we should find suitable transer matrices to
transform TVLS into TILS so that analitical solution becomes
posible. In this paper, we have added a new class to existed
solution classes ( Class,
Class HG Class) to transform
TVLS into TILS and the proposed new solution class is
explained. Determination of any systems class is directly
related to the structure of the systems eigenvalues and in this
study we also take eigenvalues into consideration to explain
a new solution class apart from existed solution classes.

( )

( )

(2)

eitlii ile tanmlanabilir. Bu sistemin genel bir zm

yntemi mevcut olup, (2) eitliine Laplace dnm
uygulanarak
( )
( )

( )
(

( )
)

( )

( )

(3)
)

( )

(4)

sistem zm mmkn hale gelir. (4) eitliine ters Laplace

dnm uygulanarak x(t) aadaki gibi elde edilir. [1]
( )

( )

Sisteme giri uygulanmad zaman ( ( )

zamanla deimeyen sistemler iin ( )

Keywords: Time varying linear system, Solvable linear

system

( )

421

(5)
), yani homojen

(6)

Eleco 2014 Elektrik Elektronik Bilgisayar ve Biyomedikal Mhendislii Sempozyumu, 27 29 Kasm 2014, Bursa

eitlii hesaplanr. (16) eitliinde h(t), z deerlerin taban

fonksiyonudur ve sistemin z deerleri

eitlii ile tanmlanabilir. [2]

Ancak zamanla deien
sistemler iin bu ekilde genel bir zm yntemi
bulunmamaktadr.
Class,
Class ve HG Class zm
metotlar kullanlarak baz zamanla deien sistemler, uygun
transfer matrisleriyle zamanla deimeyen sistemlere
dntrlerek, bu sistemlerin zm mmkn hale
gelmektedir. [3], [4] ve [5]

( ),

( )

( )

eitliini salayan

( )

(8)

( ) ( )

(9)

( ) ( )

(10)

( ) ( ) ( )

( )

( )

( ) ( )

( )

( )

( )

( )

eitlii ile hesaplanr.

matrisi
( )

( )

( )

( ) ( )

(23)

eitlii ifade ederiz. Burada zamanla deien dorusal

sistemin ikinci dereceden bir sistem olduunu ve

(14)

( )

Eer homojen zamanla deien dorusal sistemin ( ) z

deerleri sabit deil ve birbirlerinin kat ise sistem
Class
grubuna ait olup bu sistem iin
matrisi
( )

(22)

(13)

eitlii ile bulunur.

( )

( )x( )

Zamanla deien dorusal sistemlerin zlebilmesi iin

sistemin z deerlerinin nemli bir rol oynadn belirtmitik.
Zamanla deien homojen dorusal sistemleri
( )

( )

(12)

eitlii ile hesaplandktan sonra ( )

( )

(21)

2. Zamanla Deien Dorusal Sistemler in

Yeni Bir zm Snf (IDAL Class)

eitlii ile hesaplanr ve ( )de [2]

( )

eitlii ile elde edilir. [3]

(11)

zamanla deimeyen dorusal sisteme dnr.

Burada [3]

x(t)=T(t) (

( )

(20)

eitlii ile bulunur. [5] Burada x(t),

Class ve
Classta
belirtildii gibi
srasyla (12), (13) ve (14) eitlikleri
kullanlarak,

bants ile
( )

] ( )

( )

Transfer matrisi hesaplanabilir. Zamanla deien dorusal

sistem, dnm matrisi
( )

eklinde tanml ikinci dereceden bir sistem ise bu sistem HG

Class grubuna dahil olup sistemin transfer matrisi

matrisi [3] ile elde edilen

( )

(19)

Eer homojen zamanla deien dorusal sistem,

(7)

( )

( )

homojen zamanla deien dorusal sistemin z deerleri sabit

ise sistem
Class grubuna ait olup bu sistem iin zm
( )

(18)

eitlii ile bulunur. Bu deerler hesaplandktan sonra x(t)

srasyla (12), (13) ve (14) eitlikleri kullanlarak bulunabilir.
[3]

Eer
( ) ( )

( )

eklindedir. (17) eitliindeki ( ) ise

Zamanla deien bir sistemin

Class,
Class veya HG
Classtan birine ait olup olmamas, sistemin z deerleriyle
dorudan ilikilidir.

( )

( ),

( )

( )

( )

( )

( )

( )

] ( )

(24)

eitliinde belirtilen f(t) integrali alnabilen ve g(t)de trevi

alnabilen zamana bal fonksiyonlar olmas art ile, sistemin
z deerleri

(16)

matrisi [3] kullanlarak Transfer

( )

( )

( )

( )

(25)

eklinde bulunur. Sistemin z deerlerinin daha nce analitik

zm tanmlanm
Class,
Class ve HG Class

(17)

422

Eleco 2014 Elektrik Elektronik Bilgisayar ve Biyomedikal Mhendislii Sempozyumu, 27 29 Kasm 2014, Bursa

gruplarnda belirtilen sistemlerin z deerlerinin hi birisine

dahil olmadn grebiliriz. Bu sistemi zamanla deimeyen
dorusal sisteme dntren Transfer matrisi
T(t)=

( )

( )

eitliindeki gibi sabit katsayl sisteme dntrlr. Bu

sistem de x(t), balang deerleri de hesaba katlarak
aadaki gibi bulunur.
x(t)=

(26)

eitlii ile bulunur. Burada A(t) sistem matrisini, zamanla

deimeyen matrisine dntrmek iin btn f(t) ve g(t)
deerleri iin (12) eitlii kullanlr. Btn f(t) ve g(t)
deerleri iin sabit sistemi
=[

( )

(28)

( )
( )

()

(29)

( )x( )

(30)

eitliinden x(t) elde edilir.

kinci dereceden zamanla deien homojen dorusal sistemin

durum-uzay denklemi
( )
( )

]=A(t)x(t)
( )
( )
( ) (

( )
( )

( )

( )
]
( )

( )

( )

(31)

eklinde verilsin. Bu sistemin z deerleri

( )

( )

( ) ve

( )

( )

( ).

(32)

olarak hesaplanr. Bu sistemin transfer matrisi

T(t)=

( ))

( )

(33)

eitliinde belirtildii gibi elde edilir. Bu transfer matrisi

kullanlarak zamanla deien homojen dorusal sistem
( )

( )

] ( )

(
)

)
(

]
(35)

4. Kaynaklar

2.1 rnek

Bu almada, zamanla deien dorusal sistemlerin analitik

zm iin zamanla deimeyen dorusal sistemlere uygun
transfer matrisi kullanlarak dntrlmesini salayan snrl
saydaki snflandrma tanmna (
Class,
Class HG
Class) bir yenisi (IDAL Class) eklenmitir. IDAL Class ile
analitik zm olan farkl bir A(t) yaps nerildii iin
zamanla deien dorusal sistemlerin zm kmesi
geniletilmitir.

eitlii ile bulunur. Balang deerleri de hesaba katldnda

x(t)=T(t) (

Zamanla deimeyen dorusal sistemlerin zm iin genel

bir analitik zm metodu vardr. Ancak zamanla deien
dorusal sistemlerin zm iin genel bir analitik zm
yntemi mevcut deildir. Zamanla deien dorusal
sistemlerin zm uygun bir transfer matrisi kullanlarak, bu
sistem
zamanla
deimeyen
dorusal
sisteme
dntrldkten sonra zm mmkn olmaktadr.

dorusal sistemin de x(t)

x(t)=

3. Sonular

(27)

( )

))

( )X( )

eklinde bulunur. Zamanla deimeyen homojen

()

(34)

423

[1] Bernard Kolman, David R. Hill Elementary Linear

Algebra, Pearson Prentice Hall, pp-213-225, 2004
[2] C. Ray Wylie, Louis C. Barrett Advanced Engineering
Mathematics, McGrawhill, pp-857-914, 1995
[3] Min-Yen Wu (1980). Solution of certain classes of linear
time-varying systems. International Journal of Control.
Vol. 31, No.1, 11-20
[4] Min-Yen Wu (1980). Solvability and representation of
linear time-varying systems. International Journal of
Control, Vol. 31, No.5, 937-945
[5] Hasan Gneyli, Arif Nacarolu (2011). A New Solvable
Class Linear Time Varying System,
.
University of
Gaziantep