Professional Documents
Culture Documents
BI 1. TC NG CA KHNG SINH
V S KHNG CA VI KHUN
MC TIU HC TP
1. Trnh by c nhng c ch tc ng khc nhau ca cc nhm khng sinh, khi
nim v khng sinh ph thuc thi gian v khng sinh ph thuc nng
2. Nu c bn c ch khng khng sinh chnh ca cc vi khun v k cc yu t
thun li cho pht trin khng khng sinh.
3. Nu cc tnh cht phn bit s khng khng sinh do t bin nhim sc th v
do plasmid.
4. Trnh by v ba loi tc dng ph ca khng sinh km theo cc th d c th.
NI DUNG BI HC
1. TC NG KHNG SINH
1.1. NH NGHA
Khng sinh khng khun l cc cht:
S phng v ca vi khun
c tc ng mt khng sinh cn
i vo c trong vi khun
Cc khng sinh ph thuc nng c hot tnh thay i theo nng ca thuc.
nng cao, nh hng thi gian tc ng ca khng sinh b gii hn. Hiu lc dit
khun l thuc nng thng l rt nhanh chng.
Cc khng sinh ph thuc thi gian c hot tnh b nh hng bi thi gian tc ng
ca thuc. Hiu lc gia tng km hay khng gia tng theo nng khng sinh d
cht ny c tnh dit khun. Hiu lc dit khun ph thuc thi gian thng xy ra
chm.
Ph thuc nng
Imipenem
Aminoglycosid
Fluoroquinolon (trn trc khun Gram m)
Macrolid: giai on bt u.
2. S KHNG CA VI KHUN
2.1. KHNG T NHIN V KHNG THU NHN
khng t nhin: thuc tt c cc chng ca cng mt loi vi khun. Th d:
Qu thng xuyn
KHNG DO PLASMID
khng do cm ng vi KS
Tn sut thp 10 - 9 - 10 - 10
Tn sut cao 10 - 6 - 10 - 7
Tai bin cho thai nhi: (B tn hi hoc qui thai, d tt) Tetracyclin, Sulfamid,
Chloramphenicol, Imidazol, Furantoin, Quinolon,...
Cc - lactam
Cc Glycopeptid
Cc Macrolid
Cc Tetracyclin
Cc Aminoglycosid
Chloramphenicol
Clindamycin
Quinupristin, Daflopristin
Linezolid
Nhm Quinolon
Nhm Sulfamid v cc phi hp thuc c Sulfamid
Thuc khng lao v iu tr phong
Cc nhm khng sinh khc
BI 2. KHNG SINH TC NG
C CH TNG HP THNH VI KHUN
MC TIU HC TP
1. K cc cht tiu biu v thng c s dng trong iu tr nhim trng ca nhm
khng sinh.
2. Gii thch c ch tc ng ca thuc v nu c ch khng ca vi khun i vi
khng sinh.
3. M t ph khng khun l thuyt ca khng sinh.
4. M t tc dng ph v c tnh ca cc khng sinh trong nhm.
5. Trnh by v dc ng hc ca nhm khng sinh t vn dng hiu v vic
s dng thuc trn lm sng v s tng tc thuc.
6. Nu cc ch nh tr liu v chng ch nh ca cc khng sinh trong nhm
NI DUNG BI HC
1. CC BETA - LACTAM
Ngy nay, vi s xut hin ca cc phn t mi, cc Beta - lactam c chia ra thnh
bn nhm: cc PENAM, PENEM, CEPHEM v MONOBACTAM. Tt c cc Beta lactam u c chung c ch tc ng v khng thuc.
Ngoi ra, cn nhm thuc c ch men betalactamase khng c hot tnh khng khun,
c dng phi hp vi cc Beta - lactam m rng ph khng khun trn cc vi
khun tit betalactamase.
1.1. C CH TC NG
Cc Beta - lactam tc ng trn thnh vi khun bng cch c ch giai on cui ca s
tng hp peptidoglycan. Phn t Beta - lactam gn vo cc protein PBP (Protein
Binding Penicillin) c hot tnh enzym hin din trn mng vi khun v c ch chc
nng ca cc enzym ny trong s tng hp peptidoglycan. Ty theo nhm th trn
nhn Beta - lactam, cc Beta - lactam c i lc khc nhau i vi PBP.
1.2. C CH KHNG THUC
S khng ca vi khun i vi Beta - lactam c th theo 3 c ch:
PH KHNG KHUN
+ Cu khun Gram (+): lin cu khun, ph cu khun, t cu
khun khng tit penicillinase.
+ Cu khun Gram (-): mng no cu khun, lu cu khun.
+ Trc khun Gram (+): bacillus anthrasis, corynebacterium
diphteria, listeria monocyto genus, clostridium.
+ Treponema pallidium.
Penicillin A (Aminopenicillin)
- Ampicillin (Totapen)
- Amoxicillin (Clamoxyl, Agram)
- Bacampicillin (Bacampicilline,
Penglobe)
Penicillin M
- Meticillin
- Oxacillin (Bristopen)
- Cloxacillin (Orbenine)
- Nafcillin Na (Nafcillin)
Carboxy - penicillin
- Carbenicillin (Pyaopen)
- Ticarcillin (Ticarpen)
- Enterobacter
Ureido penicillin
- Mezlocillin (Baypen)
- Piperacillin (Piperilline)
11
Carboxy - Penicillin
Cc khng sinh nhm ny bn vng vi men Cephalosporinase do vi khun tit ra. Do
, cn c hiu lc trn cc vi khun tit Cephalosporinase nh trc khun m xanh
(Pseudomonas aeruginosa), Enterobacter, Proteus, Citrobacter.
Cc Carboxy - penicillin c s dng trong nhng trng hp nhim trng nng do
cc chng nhy cm cho bi khng sinh .
Thi gian bn thi t 1 n 2 gi. Phn b km dch no ty, tt phi. Thi tr
dng c hot tnh qua thn (80 %) v mt (15 %).
Cc phn ng d ng, xo trn da tng t penicillin A. Cn ch n lng mui
cao c trong khng sinh (110 - 120 mg Na/g). C th gy nhc Kali huyt v alcalose
bin dng.
Liu lng:
- Carbnicillin (Pyopen): IV 500 mg/kg/ ngy.
- Ticarcillin (Ticarpen): IV 200 mg/kg/ ngy.
Claventin l dng phi hp ca ticarcillin v acid clavulanic m rng ph khng
khun trn cc vi khun tit penicillinase.
Nhm Ureido - penicillin:
y l nhm khng sinh c ph khng khun rng do bn vng vi men
Cephalosporinase v cng bn vng i vi penicillinase (nu vi khun tit ra mc
thp). Nhm ny c dnh s dng trong cc trng hp nhim trng nng ti ch
hay ton thn nh nhim trng huyt, vim mng no, nhim trng bng, sinh dc tit niu... gy bi cc chng nhy cm, nht l cc vi khun Gram m v vi khun k
kh. Ngoi ra, chng cng c dng lm khng sinh d phng trong phu thut h
tiu ha v sn ph khoa.
c s dng bng ng tim chch (IM, IV).
Thi gian bn thi khong mt gi v c o thi dng c hot tnh qua thn (65 70 %) v qua mt.
Liu lng:
- Mezlocillin (Baypen): 6 - 15 g/ ngy.
- Pipracillin (Piperilline): 6 - 15 g/ ngy.
Tazocilline l dng thuc phi hp ca pipracillin v tazobactam m rng ph
khng khun trong tr liu.
12
PH KHNG KHUN
CEPHALOSPORIN I
- Cefalexin (Keforal)
- Cefalotin (Keflin)
- Cefazolin (Kefzol)
- Cefaloridin (Ceforine)
- Cefadroxil (Oracefal)
CEPHALOSPORIN II
- Cefaclor (Alfatil)
- Cefamandol (Kefandol)
- Cefuroxim (Curoxime)
- Cefoxitin (Mefoxin)
- Cefotetan (Apacef)
CEPHALOSPORIN III
- Cefoperazon (Cefobis)
- Cefotaxim (Claforan)
- Ceftriazon (Rocephin)
- Ceftazidim (Fortum)
- Cfixim (Oroken)
- Cefpodoxim (Orelox)
- Latamoxef (Moxalactam)
CEPHALOSPORIN IV
- Cefepim (Axepim)
- Cefpirom (Cefrom)
13
1.4.2. Cephalosporin th h I
Cc Cephalosporin I c tnh khng penicillinase ca t cu vng (S. aureus) nhng li
khng bn i vi Cephalosporinase ca nhiu vi khun. Phn b tt vo nhiu m c
th, ngoi tr dch no ty. Thi gian bn thi khong 1 gi. c o thi ch yu
qua thn dng c hot tnh.
Thng c s dng trong cc nhim trng tai - mi - hng, h hp, ng tiu, da
do cc vi khun nhy cm vi thuc gy ra.
Liu lng: Mt s Cephalosporin I c dng qua ng tnh mch hoc tim bp,
mt s bng ng ung.
Liu trung bnh ngi ln:
Vi dng dng bng ng ung: axetil - cfuroxim (Zinnat, Cepazine) c dng cho
nhim trng tai mi hng v kh qun phi, cho hiu qu tt.
Tc dng ph: Phn ng d ng (thng da) nh Cephalosporin I.
Cc khng sinh nhm ny t c s dng hn khi c s xut hin ca nhm
Cephalosporin th h III.
Liu lng: Cc khng sinh ny c dng qua ng tim bp hay tnh mch, ring
cefuroxim cn c dng bng ng ung.
15
ng ung:
Cn hiu chnh liu khi dng cefoperazon cho ngi suy gan
1.4.5. Cephalosporin th h IV
Cefepim (Axepim), Cefpirom (Cefrom): c hot tnh khng khun tng t cc
Cephalosporin th h III nhng c bit bn hn i vi cc men - lactamase ph
rng c ngun gc plasmid (nh TEMP - 1, TEMP - 2, SHV - 1, ...). Thuc qua h
thn kinh trung ng tt, c dng iu tr cc trng hp b khng vi
Cephalosporin III (ceftazidim, cefotaxim)
c s dng bng ng tim chch (IV,IM)
Liu lng:
1.4.6. Cephalosporin ph hp
Cefsulodin (Pyocefal): Tc dng ch yu trn trc khun m xanh (Pseudomonas
aeruginosae), khng hp thu qua ng ung, bi tit phn ln qua thn.
IM/IV chm 3 - 6 gam/ ngy, chia 3 - 4 ln.
1.5. CC PENEM (CARBAPENEM)
* Imipenem (Tienam): phi dng dng kt hp vi cilastatin l mt cht c ch
tng tranh, c hi phc men dehydropeptidase thn. Men ny phn hy imipenem
thnh cht v hot. Imipenem bn vng vi nhiu men beta - lactamase do vi khun
tit ra.
16
18
19
2. NHM GLYCOPEPTID
Vancomycin (Vancocine)
L khng sinh quan trng vi cu trc glycopeptid v c hiu qu trn vi khun a
khng thuc nh MRSA (t cu khun khng meticillin) v Enterococcus trng cu
khun.
Ph tc dng
Vancomycin tc dng ch yu trn cc vi khun Gram dng: Staphylococcus, Strepto
- coccus, Pneumococcus khng penicilin, Enterococcus, c bit trn c MRSA v
MRSE (Staphylococcus aureus v Staphylococcus epidermidis khng meticillin)
Vi khun k kh: Clostridium difficile.
C ch tc dng
c ch s tng hp phospholipid v s polymer ha peptidoglycan thnh vi khun.
S khng
C s khng t nhin vi khun Gram ( - ) v khng thu nhn (plasmid) vi
khun Gram (+) lm gim tnh thm thnh vi khun hay gim gn kt vo im tc
dng.
Dc ng hc
Thng dng tim truyn IV chm tr nhim trng ton thn hay d phng nhim
trng.
Vancomycin khng hp thu qua ng ung nn ng ny thng ch c s dng
trong iu tr vim rut kt mng gi do C. difficile gy bi khng sinh tr liu (trong
trng hp metronidazol khng c hiu lc). Hin tng vim gip thuc c th qua
mng no.
Vancomycin rt t b chuyn ha v 90 % thuc c lc qua qun cu thn trong 24
gi. Cn hiu chnh liu v theo di nng trong mu ngi cao tui hay suy thn
v y l khng sinh c gii hn tr liu hp (T 1/2 bnh thng ca vancomycin t 6 - 10
gi, ngi suy thn giai on cui l 200 h)
20
Tc dng ph - c tnh
S dng tr liu
Liu dng
Ngi c chc nng thn bnh thng: 1g hay 10 15 mg/ kg, tim truyn IV chm
(t nht trong 60 pht), mi 12 gi
Teicoplanin (Targocid)
L khng sinh c hot tnh khng khun tng t vancomycin nhng c khc bit v
tnh cht dc ng:thi gian bn thi di (40 - 100 h) cho php tim mt ln / ngy v
ngoi tim truyn IV, c th dng ng IV nhanh hay ng IM (tim bp).
Liu dng
6 mg/kg ( ~ 400 mg) IV vo ngy 1, sau 6 mg/kg hay 3 mg/kg (~ 200 mg) IV/IM
vo cc ngy k tip.
Nhim trng nng: 6 mg/kg IV mi 12 gi. Sau 3 liu, dng tip 6 mg/kg mi 24 gi.
C th tng n 12 mg/kg/ngy
21
BI 3. KHNG SINH TC NG
C CH TNG HP PROTEIN VI KHUN
MC TIU HC TP
1. K cc cht tiu biu v thng c s dng trong iu tr nhim trng ca
mi nhm khng sinh :macrolid, aminoglycosid, cyclin, chloramphenicol,
streptogramin v linezolid,
2. Gii thch c ch tc ng ca thuc v nu c ch khng ca vi khun i
vi khng sinh.
3. M t ph khng khun l thuyt ca khng sinh.
4. M t tc dng ph v c tnh ca cc khng sinh trong nhm.
5. Trnh by v dc ng hc ca nhm khng sinh t vn dng hiu v
vic s dng thuc trn lm sng v s tng tc thuc.
6. Nu cc ch nh tr liu v chng ch nh ca cc khng sinh trong nhm.
1. NHM MACROLID
Macrolid l nhng khng sinh c sn xut t cc nm Streptomyces (Erythromycin
t Streptomyces erythreus, 1952) v c cu trc gm mt nhn (vng lacton c t 14 16 nguyn t) gn vi cc phn t ng bng nhng lin kt glycosid.
y l nhng khng sinh c tc ng km khun nng trong huyt tng. Tuy
nhin, m nng thng cao hn v c hiu lc dit khun.
Cc cht tiu biu
Nhm c 14 nguyn t vng lacton:
Troleandomycin (T.A.O)
Roxithromycin (Rulid)
Clarithromycin (Zaclar)
Azithromycin (Zithromax)
Josamycin (Josacine)
Spiramycin (Rovamycine)
22
1.3. DC NG HC
Erythromycin base b ph hy bi acid dch v nn phi s dng bng ng ung
dng capsule hay cc mui stearat, propionat, etyl succinatCc Macrolid mi
(Roxithromycin, clarithromycin) c hp thu tt hn v khng b nh hng bi thc
n d dy. Trong trng hp cn thit, c th s dng erythromycin bng ng tnh
mch (IV) dng gluceptat hay lactobionat.
Cc Macrolid c phn b tt nhiu m: gan, phi, t tng, tuyn tin lit, xng
v qua c nhau thai. Phn tn km dch no ty (LCR).
Thi gian bn hy thay i t 2 gi (erythromycin) n 12 gi (roxithromycin), ring
azithromycin c thi gian bn hy khong 48 gi. Cc thuc c thi tr ch yu qua
mt.
1.4. TC DNG PH - C TNH
- Xo trn tiu ha: bun nn, au bng, st, tiu chy
- i khi c th gp vim gan mt vi erythromycin estolat v troleandomycin
(TAO)
- Erythromycin tim IV: c th gy kch ng, vim tc tnh mch v c th gy c
tnh thnh gic, xon nh (him) nu s dng dng liu cao.
* Chng ch nh ngi b suy gan nng.
23
Vi cc ch nh khc (nhim trng h hp, da, m mm..) dng 500 mg trong ngy
u, 250 mg/ ngy trong 4 ngy k tip .
24
Streptomycin (Streptomycine)
Gentamicin (Gentalline)
Kanamycin (Kamycine)
Tobramycin (Nebcine)
Sisomycin (Sisolline)
Neomycin (Neomycine)
Aminoglycosid bn tng hp
Amikacin (Amiklin)
Dibekacin (Debekacyl)
Netilmicin (Netromycine)
Framycetin (Soframycine)
c bit:
S mt nc
26
ngi b suy gim chc nng thn phi gim liu khng sinh v nu c nn nh
lng nng khng sinh trong huyt thanh iu chnh liu cho ng.
Ngy nay, trong mt s trng hp nhim trng Gram m nng nhng cha nguy
him n tnh mng v cho bnh nhn c chc nng thn cn n nh (Cl Cr > 60ml/ph)
c th dng Aminoglycosid liu duy nht / ngy. Phng php ny c cho l khng
lm gim hiu lc iu tr m lm gim tch ly, c tnh vi thn v tai. Tuy nhin
Aminoglycosid OD (OD = once a day) khng p dng trong mt s trng hp sau:
iu tr ko di > 7 ngy ;
Ph n c thai; tr em ().
Bnh nhn phi chu thm phn do suy thn (bt k vi phng php no)
3. NHM TETRACYCLIN
3.1. I CNG
Nhm Tetracyclin l nhng khng sinh c ph khng khun rng c s dng bng
ng ung t nm 1948
y l nhm khng sinh c tc ng km khun. V mt dc l, nhm ny c chia
lm hai th h: th h I gm cc cht c thi gian tc ng ngn hoc trung bnh v th
h II gm cc cht c tng hp gn y c thi gian tc ng di.
Th h I
- Oxytetracylin (Terramycine; Solu - Retard..)
- Clotetracylin (Aureomycine; Tetramig..)
- Tetracyclin (Tabiosan; Hexacycline...)
- Demeclocyclin (Lysocline; Rondomycine)
Th h II
- Doxycyclin (Vibramycine)
- Minocyclin (Mynocine)
Cc Tetracyclin c th c ngun gc t nhin (clotetracyclin t Streptomyces
aureofaciens; oxytetracyclin t Streptomyces rimosus) hay bn tng hp (tetracyclin,
methacyclin, doxycyclin, minocyclin)
28
D ng vi cc Tetracyclin
Tr em di 8 tui
Suy gan hay thn nng (c th dng doxycyclin ngi suy thn)
Mn nht
30
4. NHM PHENICOL
Nhm Phenicol gm hai khng sinh l chloramphnicol (Tifomycin) v thiamphnicol
(Thiophenicol, Fluimucil). Chloramphenicol c trch ly t chng Streptomyces
venezuela vo nm 1947 v c tng hp ha hc t nm 1948. Do c ph khng
khun rng v kh nng phn tn tt vo cc m c th, chloramphenicol rt c a
chung trong tr liu. Tuy nhin t nm 1950 s pht hin c tnh ng k trn c
quan to mu gii hn vic s dng cht ny trn lm sng. Thiamphenicol l dn
cht tng hp ca chloramphenicol.
4.1. HOT TNH KHNG KHUN
Ph khng khun rng, bao gm:
Cc Phenicol l nhng khng sinh km khun, tuy nhin cng c hiu lc dit khun
trn vi loi. Th d: H. influenza
4.2. C CH TC NG V C CH KHNG
Chloramphenicol c ch s tng hp protein ca vi khun. Cht ny gn vo tiu n
v 50S ca ribosom, ngn chn s thnh lp cu ni peptid gia cc acid amin.
im gn ca cc Phenicol trn 50S - ribosom rt gn vi im tc ng ca nhm
Macrolid v Lincosamid nn c th tng tranh vi cc cht thuc 2 nhm ny.
S khng thuc ca vi khun c ngun gc plasmid v ch yu do s tit enzym
acetyl transferase lm chloramphenicol mt hot tnh.
Ngoi ra, vi loi nh E.coli, trc khun m xanh (P.aeruginosa) s khng l do
s gim tnh thm ca vi khun i vi thuc.
4.3. DC NG HC
Khi dng qua ng ung, cc Phenicol c hp thu rt tt (chloramphenicol: 75 - 90
% v thiamphenicol gn nh hon ton).
Cc Phenicol xm nhp tt vo nhiu m ca c th: LCR, no, xng khp, phi,
mng bng v c bn trong t bo.
Chloramphenicol c chuyn ha gan (glucuro hp) thnh dn cht mt hot tnh.
S o thi ch yu qua ng tiu v ch mt phn rt nh (2 - 3 %) vo mt.
31
Dng nng: suy ty xy ra chm, khng th tin on, khng lin quan n liu
lng v c th gy t vong. Vi chloramphenicol, t l mc phi l 1/25.000 trng
hp v rt him i vi thiamphenicol. Phn sut t vong l 80 %.
Ngi thiu nng thn (thiamphenicol) v thiu nng gan (chloramphenicol) nng.
gan, thn v iu chnh liu lng i vi ngi suy gan (chloramphenicol) hay thn
(thiamphenicol).
Liu lng
Chloramphenicol: 2 - 3g/ ngy (tr em: 50 mg/kg/ ngy), chia 3 - 4 ln, ung
Thiamphenicol: 1,5 - 3g/ ngy (tr em: 30 - 100 mg/kg/ ngy), chia 2 - 3 ln, ung,
tim bp hay tnh mch
Quinupristin 150 mg + Dalfopristin 350 mg (Synercid) dng tim truyn chm (phi
hp 2 thnh phn vi t l 30:70)
Ph tc dng:
C ch tc ng v s khng:
Dc ng hc
Tc dng ph
Ri lon tiu ha (ph thuc liu): bun nn, i ma, tiu chy..
33
S dng tr liu
Nhim t cu vng khng meticillin (MRSA) da, m mm, xng khp, phi - ph
qun
Nhim trng sinh dc (lu, vim tuyn tin lit.), trng cu khun khng
vancomycin (VRE)
Thay penicillin trong nhim trng phi - ph qun, ORL, H. influenza, vi khun k
kh.
6. LINEZOLID
Linezolid (Zyvox) l khng sinh tng hp hon ton, c cu trc oxazolidinon mi a
vo tr liu t nm 2000, vi c tnh c hiu lc trn cc chng Gram dng khng
thuc.
Ph khng khun:
Linezolid l khng sinh km khun c ph tc dng ch yu trn VK Gram dng:
C ch tc ng v s khng:
Linezolid c ch s tng hp protein bng cch gn vo n v 50S ca vi khun v
b khng do vi khun t bin lm gim kh nng gn thuc vo im ch.
Cha thy c s khng cho vi cc khng sinh khc.
Dc ng hc
Linezolid dc hp thu hon ton qua ng ung, cng c th dng dng tim tnh
mch. Thuc c phn phi rng ri trong c th v c chuyn ha gan. Mt
trong hai cht chuyn ha c hot tnh khng khun. Linezolid c bi tit mt phn
qua thn. T1/2 khong 4 5 gi.
Tc dng ph - c tnh: dung np tt, mt s tc dng ph t xy ra gm:
34
au u, mn nga..
S dng tr liu
c ch nh trong iu tr nhim trng phi, da v cu trc da, nhim VRE (trng
cu khun khng vancomycin) v MRSA.
c dng nh thuc lun phin vi vancomycin, c bit trong iu tr cho bnh
nhn ni tr. Vic dng khng ng KS ny dn n s khng linezolid ca VRE
ti mt s ni.
Liu lng
Nhim trng bnh vin (nhim trng phi, da/ cu trc da c bin chng): 600 mg
PO/ IV mi 12 gi trong 10 14 ngy
Nhim trng da hay cu trc da khng bin chng: 400 mg, PO, mi 12 gi trong
10 14 ngy
35
BI 4. NHM QUINOLON
MC TIU BI HC
1. Trnh by v phn loi ca khng sinh nhm Quinolon v hat tnh khng khun
ca cc cht tiu biu cho mi phn nhm.
2. Gii thch c ch tc ng ca thuc v nu c ch khng ca vi khun i vi
khng sinh.
3. Trnh by v tnh cht dc ng, tc dng ph v c tnh ca cc khng sinh
trong nhm.
4. Nu cc ch nh tr liu, chng ch nh v cc tng tc thuc chnh ca khng
sinh nhm Quinolon
NI DUNG BI HC
Nhm Quinolon gm nhng khng sinh c tng hp hon ton bng phng php
ha hc. T lu, cc Quinolon c chia thnh hai phn nhm:
Flumequin (Apurone)
Rosoxacin (Eracin)
Cc Fluoroquinolon
Pefloxacin (Peflacin)
Ofloxacin (Oflocet)
Levofloxacin (Levaquin)
Norfloxacin (Noroxine)
Gatifloxacin (Tequin)
Ciprofloxacin (Ciflox,Cipro)
Moxifloxacin (Avelox)
Trovafloxacin (Trovan)
36
Th h 4: Trovafloxacin
Khng c hiu lc trn cc vi khun Gram dng v trc khun m xanh (P.
aeruginosa)
Cc Fluoroquinolon:
Hiu lc trn ph khng khun ca cc Quinolon th h I cng thm hot tnh trn:
Haemophilus influenza
3. C CH TC NG V C CH KHNG
Cc Quinolon c ch s ti bn hay sao chp ca phn t DNA bng cch c ch hai
enzym topoisomerase II (hay DNA - gyrase) v topoisomerase IV vi khun. Cc
enzym ny c vai tr gip cho s xon v tho xon DNA l hin tng cn thit cho
s sao chp hay ti bn vi khun. vi khun Gram m, DNA - gyrase nhy cm vi
tc ng ca Quinolon hn topoisomerase IV v ngc li, vi khun Gram dng
topoisomerase IV l im tc ng chnh ca cc Quinolon.
S khng ca vi khun vi Quinolon c ngun gc nhim sc th do s t bin
gen to men DNA - gyrase hay topoisomerase IV. C s khng cho gia cc
Fluoroquinolon.
4. DC NG HC
Cc Quinolon c hp thu tt qua ng tiu ha.
Cc Quinolon th h I (tiu biu l acid nalidixic) phn b km cc m, c o
thi ch yu qua thn vi mt phn dng c hot tnh.
Cc Quinolon th h II (fluoro Quinolon) c phn b rt tt m, nht l m phi,
xng, tuyn tin lit, LCR v tai mi hng. Norfloxacin phn b m km hn cc
Fluoroquinolon khc. Cc cht nh sparfloxacin, gatifloxacin, moxifloxacin,
trovafloxacin c thi gian bn thi di nn ch cn dng mt ln/ ngy.
Cc Fluoroquinolon u c o thi ch yu qua ng tiu c hai dng c hot
tnh v mt hot tnh do b chuyn ha. Ring pefloxacin v trovafloxacin c o
thi phn ln qua mt.
5. TC DNG PH - C TNH
Nhy cm vi nh sng (da), c bit khi s dng sparfloxacin nu tip xc trc tip
nh nng c th b tn thng tng t phng 2.
Ri lon tiu ha: bun nn, tiu chy
Ri lon thn kinh: au u, chng mt, mt ng
au khp v c khi tr liu ko di
Tn thng gn Achill
Ri lon v mu: thiu mu tiu huyt ngi thiu G6PD.
c tnh trn gan (Trovafloxacin), c th gy suy gan.
Ko di khong QT (Sparfloxacin)
38
6. S DNG TR LIU
Quinolon th h I v norfloxacin: c ch nh trong nhim trng ng tiu, tuyn
tin lit. Ring rosoxacin c dng trong nhim lu cu khun.
Ofloxacin, pefloxacin, ciprofloxacin: c ch nh trong nhim trng ti ch hay tng
qut gy bi cc chng nhy cm nh nhim trng mng no, xng khp, kh qun phi, ng tiu ha, ng tiu, sinh dc v tuyn tin lit.
Sparfloxacin, levofloxacin, moxifloxacin, gatifloxacin c hiu lc tt i vi nhim
trng phi mc phi cng ng v cn kch pht trong vim ph qun mn tnh;
trovafloxacin va alatrofloxacin l nhng dn cht mi, cho tc dng trn nhiu chng
khng thuc.
Tuy nhin, do c th gy hin tng chn lc ra cc chng khng, c bit vi S.
aureus v P. aeruginosae, nn mi trng bnh vin v trong trng hp b nhim vi
khun a khng phi s dng phi hp vi khng sinh khc (vancomycin,
Aminoglycosid, Cephalosporin III). Do , ch dnh s dng nhm khng sinh ny
trong cc trng hp nhim trng nng.
* Qua nhiu nm, cc nghin cu vn cha pht hin c c tnh ca cc Quinolon
trn s pht trin xng tr em, do hin nay ti nhiu nc loi khng sinh ny
c s dng thn trng trong mt s trng hp nhim trng nng, nguy him n
tnh mng tr em (th d: bnh vim no do nhim trng bnh vin tr s sinh,
nhim trng phi do bnh x ha nang, l cp tnh do Shigella) m cc thuc khc
khng c hiu qu.
Chng ch nh
Thn trng
ngi thiu nng thn (vi cc Quinolon khc) . Hiu chnh liu nu cn.
Phi trnh nh nng mt tri v chiu x tia t ngoi trong thi gian tr liu v 3
ngy sau khi dng sparfloxacin.
39
Tng tc thuc
Cc thuc khng acid lm gim hp thu cc Quinolon.
Phn ln cc Quinolon lm tng hot tnh ca warfarin, theophyllin do lm gim
thanh lc ca cc thuc ny.
Cimetidin lm gim chuyn ha cc Quinolon (nht l pefloxacin) v lm tng thi
gian bn thi
Khc vi cc Fluoroquinolon c trc, levofloxacin v sparfloxacin khng gy tng
tc vi theophyllin. Trovafloxacin cng khng tng tc dc ng ng k vi
cimetidin, theophyllin v warfarin.
Hiu lc ca cc Quinolon ng tiu b gim khi s dng cc cht acid ha nc
tiu v gia tng khi dng cc cht kim ha nc tiu.
ng s dng - Liu lng
Cc Quinolon I v norfloxacin dng bng ng ung. Cc Fluoroquinolon khc c
th s dng bng ng ung hay tim tnh mch chm.
Liu ngi ln: ( ngi c chc nng thn bnh thng)
Sparfloxacin (Sparflo): 400 mg/ ngy, liu duy nht vo ngy u, 200 mg/ ngy
vo cc ngy k tip.
Gatifloxacin (Tequin): 200 - 400 mg (PO hay IV) dng 1 ln/ ngy.
40
Trovafloxacin (Trovan): 200 - 300 mg (IV); 200 mg (PO), 1 ln / ngy (ch dng t
7 - 14 ngy, khng nn dng khi c th thay th bng mt thuc hiu qu khc t
c tnh hn.
BI 5. SULFAMID V CC PHI HP
THUC C SULFAMID
MC TIU BI HC
1. K cc khng sinh tiu biu thuc nhm Sulfamid v cc phi hp c Sulfamid
thng c s dng trong iu tr nhim trng.
2. Gii thch c ch tc ng v nu c ch khng ca vi khun i vi cc
Sulfamid v cc phi hp c Sulfamid .
3. M t hat tnh khng khun, tnh cht dc ng hc, tc dng ph v c tnh
ca cc Sulfamid.
4. Nu cc ch nh tr liu, chng ch nh v tng tc thng gp ca cc khng
sinh trong nhm.
NI DUNG BI HC
1. SULFAMID
1.1. I CNG
Hin nay, nhm Sulfamid c s dng ch yu trong iu tr nhim trng ng tiu
v phi hp ca Sulfamid vi trimethoprim cng thng c dng trong iu tr
vim tai, vim kh qun, phi, vim xoang. S pht trin ca cc chng khng thuc
gii hn vic s dng Sulfamid vo cc mc ch tr liu khc.
Da trn vn tc hp thu v bi tit, c th phn loi cc Sulfamid nh sau:
Loi hp thu v thi tr nhanh:
Sulfisoxazol (Gantrisin)
Sulfamethoxazol (Gantanol)
Sulfadiazin (Adiazine)
Sulfamethizol (Rufol)
Sulfasalazin (Salazopyrine)
Sulfaguanidin (Entercin)
Sulfacetamid (Isoptocetamid)
Sulfadiazin bc (Silvadene)
SO2
NH2
H2N
Sulfanilamid
COOH
SULFAMID
Dihydropteroat syntase
Dihydropteroic acid
Glutamat
Dihydrofolic acid
NADPH
Dihydrofolat reductase (DHFR)
TRIMETHOPRIM
NADP
Tetrahydrofolic acid
Metylen tetrahydrofolat
Thymidilat, base purin, pyrimidin
DNA
qua c nhau thai. Sulfamid c chuyn ha mt phn gan thnh dng acetyl ha
mt hot tnh; c o thi ch yu qua ng tiu dng nguyn thy v dng
chuyn ha. Trong nc tiu acid, mt s Sulfamid kh ha tan v c th trm hin
dng tinh th, gy nghn ng tiu. Mt phn nh Sulfamid c bi tit vo mt,
sa...
1.6. TC DNG PH - C TNH
Phn ng nhy cm: ch yu da, mng nhy nh nga, ni mt, ban , hi chng
Stevens - Johnson, nhy cm vi nh sng...
c tnh vi mu:
2. CC PHI HP C SULFAMID
S phi hp trimethoprim v cc Sulfamid l mt bc tin quan trng trong vic
pht hin cc cht khng khun c hiu lc tt. Hai cht ny tc ng hai giai on
khc nhau thuc qu trnh bin dng ca vi khun v dn n kt qu l s hip lc.
Dng phi hp thng gp nht l co - trimoxazol, l phi hp gia trimethoprim vi
sulfamethoxazol (Bactrim, Eusaprim, Cotrim). Ngoi ra cn c phi hp gia
trimethoprim vi sulfamoxol (Supristol) hay vi sulfadiazin (Antrima).
Phi hp ca pyrimethamin v Sulfamid c tc ng ko di (sulfadoxin) trong ch
phm FANSIDAR cng cho s hip lc nh trn, v c dng trong phng chng st
rt.
2.1. HOT TNH KHNG KHUN
Ph khng khun ca trimethoprim v sulfamethoxazol tng t nhau, tuy hiu lc
ca trimethoprim thng gp 20 - 100 ln sulfamethoxazol. Nhiu vi khun Gram
dng v Gram m nhy cm vi trimethoprim nhng s khng d pht trin khi
dng ring l cht ny. Cc vi khun khng vi sulfamethoxazol hay trimethoprim
dng ring l vn c th nhy cm vi phi hp ca hai cht. Tuy nhin, hiu lc ti
a ca co - trimoxazol t c khi vi khun nhy cm vi c hai thnh phn kt hp.
Vi mt s vi khun, s phi hp ny cho tc ng dit khun (trimethoprim cng tc
ng km khun khi dng ring nh Sulfamid)
2.2. C CH TC NG V KHNG
Trimethoprim (hay pyrimethamin) phi hp vi Sulfamid cho tc ng hip lc v
trimethoprim l cht c ch tng tranh dihydrofolat reductase, enzym gip s chuyn
i dihydrofolat thnh tetrahydrofolat. Vic s dng ng thi Sulfamid v
trimethoprim gy ra s c ch ni tip trong qu trnh tng hp acid folic, cht khng
th thiu trong s tng hp acid nucleic cho vi khun. (Hnh 16.1)
44
Nhim trng tai mi hng (thuc lun phin cho Macrolid v Beta - lactam)
Liu lng
2.5. TC DNG PH
Ging nh trng hp cc Sulfamid.
45
Ethambutol (Myambutol)
Pyrazinamid (Pyrilene)
Streptomycin (Streptomycine)
Cc thuc khng lao hng th hai (second - line drugs): l nhng thuc c hiu lc
km hn thuc hng th nht, c tnh cao hn hoc cha c nghin cu rng ri v
tc ng khng lao. Cc thuc ny c li ch i vi bnh nhn khng dung np c
thuc hng th nht hay khi b nhim bi vi khun lao khng thuc hng th
nht, gm c:
Capreomycin
46
Cycloserin
Ethionamid
Fluoroquinolon
Macrolid
S khng thuc
S khng ca vi khun lao xy ra nhanh chng khi s dng ring l rifampicin,
isoniazid, pyrazinamid v chm hn i vi ethambutol, streptomycin.
C ch khng: cha c chng minh y .
Isoniazid: do t bin gen lin quan n s sinh tng hp acid mycolic vi khun.
47
Ch thch
* MDR - TB (multi - drug - resistant tuberculosis): l lao khng t nht vi 2 thuc
chng lao tt nht, rifampicin v isoniazid. Nhng thuc ny c xem l thuc hng
th nht v dng cho tt c bnh nhn iu tr lao.
* XDR - TB hay EDR - TB: (extensively - drug - resistant tuberculosis): l lao ngoi
khng vi rifampicin v isoniazid, cn khng vi bt k thuc Fluoroquinolon no
v t nht vi mt trong 3 thuc dng tim thuc nhm khng lao hng th hai gm
capreomycin, amikacin v kanamycin (hoc streptomycin)
1.1.2. Dc ng hc
Ngoi tr streptomycin phi s dng bng ng tim chch (thng tim bp) cc
thuc khng lao k trn u c hp thu tt bng ng ung.
Cc thuc c phn b tt cc m trong c th.
Rifampicin: cn phn tn trong cc dch c th k c dch no ty (LCR). Thuc c
th nhum cam phn v cc dch sinh l nh nc tiu, nc bt, nc mt, m
hi, Thuc c bi tit nhanh chng vo mt dng kh acetyl cn gi nguyn
hot tnh khng khun v c chu k gan rut. Do rifampicin gy cm ng men gan,
vn tc kh acetyl ca cht ny gia tng v thi gian bn thi ca thuc gim dn sau
14 ngy tr liu. Khong 30 % rifampicin c bi tit vo nc tiu v 60 - 65 % vo
phn.
Isoniazid (INH): phn b tt vo m, dch c th v c bn trong t bo. c chuyn
ha gan v bi tit vo nc tiu (75 - 95 %). Sn phm chuyn ha chnh l kt qu
ca s acetyl ha v s thy phn bi enzym. Vn tc acetyl ha lm thay i ng k
nng INH trong huyt tng cng nh thi gian bn thi ca thuc ny.
Streptomycin (xem phn Nhm Aminoglycosid)
Ethambutol: c bi tit phn ln qua thn dng khng chuyn ha.
Pyrazinamid: bi tit qua thn sau khi b thy phn v hydroxyl ha.
1.1.3. Tc dng ph c tnh - Chng ch nh
Rifampicin
c tnh trn gan, nht l khi dng phi hp vi INH hay pyrazinamid hay ngi
c bnh gan.
48
Isoniazid
c tnh trn gan: vim gan cp, nht l khi dng chung vi cc cht gy cm ng
men gan nh rifampicin hay khi b thiu nng gan.
c tnh thn kinh: vim dy thn kinh ngoi bin, co git, vim dy thn kinh mt.
C th lm gim c tnh trn thn kinh bng cch dng phi hp vi pyridoxin
liu thp.
Ethambutol
Pyrazinamid
Streptomycin
Tc dng ph gm xo trn thn kinh trung ng, bnh l v thn kinh ngai bin
cng c th xy ra, nhng p ng vi pyridoxin (vitamin B6).
Ethionamid: c cu trc tng t isoniazid nhng c th khng tc dng vi cng c
ch. Cht ny c th c ch s acetyl ha isoniazid. c s dng bng ng ung
v phn b khp c th, k c dch no ty. Thuc c chuyn ha v thi tr ch yu
qua ng tiu Cc tc dng ph c th gii hn vic dng thuc l kch ng d dy,
bnh l thn kinh ngai bin v vim dy thn kinh th gic. Vic dng b sung
vitamin B6 c th gim bt c tnh trn thn kinh.
Fluoroquinolon: nh ciprofloxacin v levofloxacin c v tr quan trng trong iu tr
lao khng nhiu thuc. Mt s chng Mycobacterium khng in hnh cng nhy cm
vi cc thuc ny.
Macrolid: nh azithromycin v clarithromycin, l thnh phn phi hp vi
ethambutol v rifabutin trong iu tr M. avium ni t bo. Azithromycin c chn
dng cho bnh nhn HIV v thuc ny khng nh hng n s chuyn ha ca cc
ARV (thuc khng HIV).
1.3. S DNG TR LIU
Nhm ngn nga s pht trin khng cc thuc khng lao, vic iu tr phi gm t
nht 3 thuc m vi khun lao cn nhy cm trong giai on tn cng.
1.4. CC PHC TR LIU THEO WHO 2008
Trc khi c rifampicin, vic iu tr lao phi ko di 12 thng phng ti pht
bnh. Ngy nay, phc tr lao vi rifampicin thng p dng l 6 thng v trong giai
on u c th dng kt hp 3 hay 4 thuc. Theo OMS, phc ha tr liu ngn
ngy c nhiu thun li cho bnh nhn, m ha vi khun nhanh v t l ti pht thp.
Phc tr liu c s quan st trc tip ca cn b y t (DOT= Directly Observed
Therapy) ko di t 6 - 8 thng.
Phc cho lao mi, lao ngi b HIV nng: 6 - 8 thng
2 HRZE/ 4RH hay 2 HRZE/ 6HE
50
Phc cho lao ti pht, khng p ng thuc hay iu tr b gin on: 8 thng
2 SRHZE / 1RHZE/ 5 R3H3E3
- Clofazimin
- Cycloserin
- Rifabutin
- Clarithromycin
51
Liu lng
Cc thuc c dng ung mt ln trong ngy, lc i, ngoi tr cycloserin,
ethionamid, PAS do s lng ln phi chia lm 2 ln/ ngy.
- Isoniazid: 5 mg/kg/ ngy; 10 mg/kg 3 ln/tun
- Rifampicin: 10 mg/kg/ ngy hay 3 ln/tun (liu ti a 600 mg/ng)
- Ethambutol: 15 mg/kg/ ngy; 30 mg/kg 3 ln/tun
- Pyrazinamid: 25 mg/kg/ ngy ; 35 mg/kg 3 ln/tun
- Streptomycin: 15 mg/kg/ ngy hay 3 ln/tun, cn gim liu ngi suy thn.
1.5. PHC TR LIU TRONG NC
Hin nay, ti Vit Nam bnh nhn lao c iu tr theo hng dn ca CTCLQG
(Chng trnh chng lao quc gia) vi nhng phc tng t phc chun ca
WHO:
Lao mi pht hin 8 thng tr liu: 2SRHZ/ 6HE
- 2 thng tn cng vi 4 loi thuc SRHZ (c th thay streptomycin = ethambutol)
- 6 thng tip theo: 2 loi thuc HE
Lao ti pht: 2SHRZE/ 1HRZE/ 5R3H3E3 (R3: rifampicin dng 3ln/tun)
- 2 thng dng 5 thuc SHRZE
- 1 thng 4 thuc HRZE
- 5 thng 3 thuc RHE
2. THUC IU TR PHONG
Bnh phong gy bi vi khun Mycobacterium leprae. Theo khuyn co ca T chc Y
T th gii (WHO) th iu tr phong hin nay phi l a tr liu vi s phi hp nhiu
thuc nhm trnh s khng thuc nhanh chng. Ba thuc chnh dng trong phc tr
phong hin nay l dapson, clofazimin v rifampicin. Mt s thuc khc c th dng
trong iu tr phong l ethionamid, thalidomid..
Dapson, DDS (Disulone)
Dapson c cu trc tng cn cc Sulfamid v c tc dng km khun i vi
Mycobacterium leprae, tuy nhin cc chng khng thuc xut hin.
C ch tc dng: tng t cc Sulfamid, i khng PABA dn n c ch tng hp
acid folic.
Dapson c hp thu tt qua ng tiu ha v c phn b khp c th, t nng
cao da. Dng thuc nguyn thy c chu k gan rut v c acetyl ha gan. Dng
nguyn thy v cht chuyn ha u c thi tr qua nc tiu.
52
53
PH KHNG KHUN
CH NH
TR LIU CHNH
C CH TC NG
V S KHNG
TC DNG PH
- C TNH
FOSFOMYCIN
Fosfomycin (Fosfocine)
Fosfomycin Trometanol
ACID FUSIDIC
Ph hp:
Xo trn tiu ha
Acid fusidic
Staphylococcus: meti - S v
meti - R.
(Uridose, Monuril)
(Fucidine)
54
Ch yu dng tr nhim
trng nng do t cu khun.
Vim rut kt mng gi
c ch s tng hp protein
ribosom.
Vng da (nh)
LINCOSAMID
Lincomycin (Lincocine)
Clindamycin (Dalacine)
IM, PIV, gel.
POLYPEPTID
Polymyxin E = Colistin
(Colimycine)
Polymyxin B
Ph hp
Staphylococcus
Streptococcus
Vi khun k kh Gram ( - )
(Bacteroides fragilis)
Ph hp, gm mt s trc
khun Gram ( - ): E. coli,
Klebsiella, Shigella,
Salmonella, H. influenza,
Enterobacter,
Pseu.aeruginosa.
(Polymyxine B)
Bacitracin A
Ph gn ging ca penicillin
Tyrothricin (Ricridene)
c ch tng hp protein
ribosom 50S.
khng thu nhn
(plasmid).
Ri lon tiu ha
D ng
Gim bch cu ht
55
B.
C.
D.
E.
Imipenem
B.
Ampicillin
C.
Neomycin
D.
Streptomycin
E.
3. c ch s tng hp protein l c ch tc ng ca
A.
Ceftazidim
B.
Chloramphenicol
C.
Piperacillin
D.
Sulbactam
E.
56
A.
Tobramycin
B.
Rifampicin
C.
Clindamycin
D.
Amikacin
E.
Aztreonam
Doxycyclin
B.
Erythromycin
C.
Amikacin
D.
Norfloxacin
E.
Lincomycin
Chlortetracyclin
B.
Doxycyclin
C.
Minocyclin
D.
Tetracyclin
E.
Oxytetracyclin
Ceftriazon
B.
Cefotaxim
C.
Latamoxef
D.
Ceftazidim
E.
Cefpodoxim
Gentamicin
B.
Fosfomycin
C.
Lincomycin
D.
Paromomycin
E.
Doxycyclin
57
Penicillin v gentamicin
B.
Trimethoprim v sulfamethoxazol
C.
Erythromycin v ampicillin
D.
Rifampicin v fosfomycin
E.
Vancomycin v amikacin
10. Khng sinh c hiu lc trn trc khun m xanh do bn vng vi men
Cephalosporinase
A.
Meticillin
B.
Bacampicillin
C.
Ticarcillin
D.
Oxacillin
E.
Isoniazid
B.
Ethambutol
C.
Pyrazinamid
D.
Rifampicin
E.
Streptomycin
58
A.
Streptomycin
B.
INH
C.
Pyrzinamid
D.
Ethambutol
E.
Rifampicin
INH
B.
Streptomycin
C.
Rifampicin
D.
Pyrazinamid
E.
B v D ng
Sulfadoxin
B.
Sulfisoxazol
C.
Sulfamethizol
D.
Sulfamethoxazol
E.
Sulfacetamid
D. Pyrazinamid
B. Ethambutol
E. Capreomycin
C. Isoniazid
16. Khng sinh Fluoroquinolon c hiu lc tt trong nhim trng phi mc phi
cng ng:
A. Pefloxacin
D. Ciprofloxacin
B. Ofloxacin
E. Mt loi khc
C. Moxifloxacin
17. Cc thuc sau y c hiu lc trn trc khun lao, ngoi tr:
A. Dapson
B. Clofazimin
C. Rifampicin
D. Thalidomid
E. Ethionamid.
18. Gii thch v tc ng hip lc ca hai thnh phn trong co - trimoxazol
59
BI 7. THUC KHNG NM
MC TIU BI HC
1. K cc cht tiu biu v thng c s dng trong iu tr nhim nm tan thn
v nm ti ch.
2. Trnh by ph khng nm, c ch tc ng ca thuc v nu c ch khng ca
t bo nm i vi thuc.
3. M t v dc ng hc, tc dng ph v c tnh ca mi loi thuc khng nm.
4. Nu ch nh tr liu v chng ch nh cng nh cc tng tc thuc quan trng
ca thuc khng nm.
NI DUNG BI HC
1. I CNG
iu tr cc bnh nhim nm, ngi ta dng cc thuc khng nm. l cc khng
sinh c hiu, khng c tc ng trn vi khun v mi loi c mt ph khng nm nht
nh.
Da trn s phn bit hai th bnh: nhim nm tan thn v nhim nm b mt, cc
thuc khng nm cng c chia thnh hai loi: thuc khng nm ng ton thn v
loi s dng ti ch. Tuy nhin, s phn chia ny ch c tnh tng i v mt s thuc
khng nm nh amphotericin B, cc dn xut imidazol v triazol c th c s dng
cho c hai mc ch tr liu.
Cc thuc khng nm c th c ngun gc sinh hc (nh amphotericin B, nystatin,
griseofulvin) hay c tng hp ha hc (flucytocin, cc dn xut imidazol v triazol).
60
C ch tc ng v s khng ca nm
Amphotericin B gn vo ergosterol c trong mng t bo nm, lm gia tng tnh thm
ca mng, khin mt s phn t nh bn trong t bo b thot ra ngoi v nm b hy
hoi. Mt c ch khc l s oxy ha lm h hi t bo nm.
S khng ca nm vi amphotericin B him xy ra, c th do s t bin gen, thay
th ergosterol bng cc tin cht ca sterol.
Dc ng hc
Amphotericin B hp th rt km qua ng ung, do thng c dng bng
ng tnh mch. Cht ny qua dch no ty cng rt km ( tr vim mng no do
nhim nm, c th tim qua ty sng hay no tht bn). Vo c th, amphotericin B
c gn gi mnh cc m, nht l m gan, t tng sau thn v phi. c thi
tr rt chm, ch yu qua mt.
Tc dng ph c tnh
Phn ng cp tnh: thng xy ra trong hai gi u khi tim amphotericin B l au
u, st, n lnh, i khi dn n h huyt p, try tim mch. phng nga, c th
s dng trc thuc khng histamin hay corticoid v thuc h nhit (paracetamol).
c tnh trn thn: Kh thng xuyn nht l khi s dng liu cao hoc ko di hay
c dng ng thi vi cc thuc c c tnh vi thn (Aminoglycosid,
cyclosporin). Nu khng ngng kp thi, s gy tn thng thn khng hi phc.
c tnh trn mu: thiu mu, gim tiu cu, gim bch cu ht c th xy ra, hi phc
chm khi ngng tr liu.
Cc tc dng ph khc: bun nn, nn ma, gim cn, vim tnh mch huyt khi ni
tim.
S dng tr liu:
Do s km dung np v c nhiu c tnh nn amphotericin B c s dng gii hn
trong iu tr bnh nhim nm ton thn bng ng tim tnh mch (IV). Ngoi ra
amphotericin B cn c dng bng ng ung tr nhim Candida rut v di
dng ti ch iu tr bnh ngoi da v nm ming do Candida.
Liu IV: 0,5 0,6 mg/kg trong dung dch glucose 5 %. Tim truyn rt chm (8 - 10
gi) v cch nhau 48 gi.
Ngoi dng c in, amphotericin B cn c bo ch vi cng thc c lipid nh dng
phc hp lipid (Abelcet, 1996), dng bao bi mng liposom c ng knh < 100nm
(Ambisome, 1997) hay dng phn tn keo (Amphotec, 1996). Cc dng mi ny (IV)
c th gp thuc d dung np hn v gim c tnh thn.
61
2.2. GRISEOFULVIN
Griseofulvin (Grisefuline, Fulcine) c trch ly t Penicillum griseofulvium, l dn
cht benzohydrofuran.
Hot tnh khng nm
Griseofulvin ch c hot tnh trn cc loi nm da (dermatophytes): Microsporum,
Epidermophyton v Tricophyton (gy bnh nm da, tc, mng).
C ch tc ng:
Griseofulvin c ch s gin phn ca t bo nm.
Dc ng hc
Griseofulvin c hp thu qua ng tiu ha tng i tt nhng khng ng u
i vi tng c th. S hp thu gia tng khi thuc c dng trong ba n c nhiu
cht bo. Thuc c phn tn ch yu trong cht sng da, tc, mng. Sau khi
chuyn ha gan, griseofulvin c thi tr chm qua ng tiu (50 %).
Do gy cm ng men microsom gan, griseofulvin c th lm gim tc ng ca thuc
nga thai dng ung v b gim hp thu ng tiu ha khi dng ng thi vi cc
barbiturat.
Tc dng ph
D ng da v nhy cm vi nh sng.
Ri lon tiu ha khi dng ko di.
Ri lon thn kinh: chng mt, nhc u, bun ng.
Him khi xy ra ri lon v mu (thiu mu, gim bch cu).
Chng ch nh: ph n c thai.
S dng tr liu: Tt c cc bnh nm da, tc, mng.
ng ung: 0.5 1g/ ngy, c th n 2g/ ngy trong trng hp nng, chia 3 - 4 ln.
Tip tc vic iu tr cho n khi ni b nhim xut hin tc, mng hay da bnh
thng.
Dng ti ch: pommade bi ngoi da.
2.3. FLUCYTOSIN: 5 - FLUOROCYTOSIN
Flucytosin (Ancotil) l thuc khng nm tng hp c s dng tr liu t nm 1967,
c cu trc tng t vi cytosin.
Hot tnh khng nm:
Ph khng nm ca flucytosin hp, c hot tnh cao trn cc nm Candida,
Cryptococcus, Torulopsis v tc ng yu hn trn Aspergillus.
62
C ch tc ng
Sau khi xm nhp t bo nm, 5 - fluorocytosin c bin i thnh 5 - fluorouracil
di tc dng ca men desaminase, 5 - fluorouracil l mt cht chng chuyn ha
mnh, c tc dng c ch s tng hp DNA v s tng hp protein ca nm. Tc ng
ny chuyn bit v t bo ngi khng c men chuyn i 5 - fluorocytosin thnh
5 - fluorouracil.
S khng ca nm
S khng xy ra khi s dng fluocytosin n tr. Do , thng s dng phi hp
flucytosin vi amphotericin B. y l mt phi hp ng vn. Nguyn nhn gy
khng c th do s gim tc ng ca cc enzym chuyn ha flucytosin.
Dc ng hc
Flucytosin c hp thu tt bng ng ung, phn b rt tt cc m, k c dch no
ty (nn c dng tr vim mng no). Thuc c thi tr qua thn dng c hat
tnh, do cn gim liu flucytosin ngi suy thn.
Tc dng ph
Xo trn tiu ha: bun nn, tiu chy, vim rut.
Xo trn mu: mt bch cu ht, gim tiu cu do flucytosin c th gy suy ty.
Xo trn cc enzym gan.
S dng tr liu
c dng iu tr cc trng hp nng do nhim Candida hay Cryptococcus nh
vim mng no, nhim nm ni tng, Phi s dng kt hp flucytosin vi mt
thuc khng nm ton thn khc, thng dng amphotericin B vi liu 0.3 mg/kg/
ngy.
Liu ung: 100 - 150 mg/kg ngy chia 4 ln, cn hiu chnh liu ngi suy thn.
2.4. CC DN XUT IMIDAZOL V TRIAZOL
y l cc cht khng nm tng hp, c s dng tr liu t u thp nin 1970. C
rt nhiu dn xut imidazol v triazol nhng ch mt s cht c tc ng khng nm
tan thn. l miconazol, ketoconazol (imidazol) v fluconazol, itraconazol (triazol).
Cc cht ny c cng ph khng nm v c ch tc ng.
Hot tnh khng nm
Ph khng nm rng, gm cc nm Candida, Cryptococcus, Blastomyces,
Histoplasma, Coccidioides, Aspergillus v cc nm ngoi da.
C ch tc ng
nng cho tc dng ton thn, cc dn xut imidazol v triazol ch yu c ch h
enzym cytochrom P-450 ca t bo nm, lm ngn cn s kh metyl 14 63
64
S dng tr liu
iu tr cc bnh nhim nm Candida v cc nm khc thuc ph tc dng. t hay
khng c hiu qu ngi b suy gim min dch v bnh vim mng no.
Liu lng ung: Ketoconazol (Nizoral) 200 - 600 mg/ ngy, chia 2 - 3 ln.
S dng ti ch dng kem 2 %, du gi.
2.4.2. Miconazol
Miconazol (Daktarin) c hp thu km qua ung ung v kh qua dch no ty.
Hin nay cht ny ch yu c s dng tr nhim nm ti ch v ng tim tnh
mch c tc dng ton thn cho kh nhiu tc dng ph nh d ng, c th gy sc
phn v, vim au ch tim, ri lon tiu ha, thn kinh . Ngoi ra, miconazol dng
bng ng tim chch cng lm tng hot tnh ca cc thuc khng vitamin K, cc
thuc Sulfamid h ng huyt v c th gy cn xon nh tim khi dng ng thi
vi terfenadin, astemizol hay cisapride.
2.4.3. Itraconazol, Fluconazol
y l cc dn xut triazol c s dng gn y iu tr cc bnh nhim nm ton
thn, nht l ngi b suy gim min dch nh bnh nhn AIDS.
V c ch tc dng, cc triazol ny c ch chn lc hn cytochrom P - 450 ca nm
nn c tnh v mt ni tit thp hn nhiu so vi ketoconazol.
Dc ng hc
Itraconazol v fluconazol c hp thu tt qua ng ung v phn b tt vo cc m
ca c th.
Fluconazol c u im hn itraconazol v s hp thu qua ng ung ca cht ny
khng b nh hng bi thc n hay acid d dy. Ngoi ra, kh nng thm qua dch
no ty ca fluconazol tt hn nhiu so vi itraconazol.
Fluconazol c thi ra trong nc tiu dng c hot tnh, cn itraconazol c
chuyn ha v phn hy gan.
Tc dng ph c tnh
Cc tc dng c th xy ra liu cao hn 200 mg/kg/ ngy: bun nn, nn ma, au
u, au bng, tiu chy, ban da. c tnh gan him xy ra.
Tng tc thuc
c tnh tng t ketoconazol. Tuy nhin, hai im khc bit i vi fluconazol l
cht ny t lm tng nng terfenadin trong mu nh ketoconazol, itraconazol v cc
thuc lm gim acid d dy khng nh hng r n nng fluconazol trong mu.
65
S dng tr liu
iu tr nhim nm ton thn (ni tng). Fluconazol c xem l thuc chn lc
iu tr bc u trong vim mng no do Cryptococcus ngi b AIDS cng nh
ngn nga s ti pht ca bnh.
Liu lng:
3. THUC KHNG NM TC NG TI CH
3.1. CC CHT NGUN GC SINH HC
3.1.1. Cc Polyen
* Nystatin (Mycostatine):
Nystatin c c lp t Streptomyces noursei (1950).
Nystatin c cu trc tng t v cng c ch tc ng vi amphotericin B nhng c
tnh cao hn v khng c dng cho tc ng tan thn. Cht ny khng c hp
thu qua da v ng tiu ha.
Nystatin c s dng iu tr ti ch di dng:
Vin ung, dch treo (Mycostatine) tr nm Candida ming, rut. Liu 3 - 6 triu UI/
ngy chia lm 3 - 4 ln.
66
Isoconazol (Fazol).
Dn xut triazol:
CU HI N TP
1. Pht biu no khng ng i vi ketoconazol
A.
B gim hp thu qua ng ung khi dng chung vi thuc khng acid
B.
C.
D.
E.
67
Amphotericin B
B.
Griseofulvin.
C.
Nystatin
D.
A v C ng.
E.
B v C ng
20. Thuc khng nm c th lm gim hiu lc ca thuc nga thai dng ung:
A.
Flucytosin
B.
Griseofulvin
C.
Ketoconazol
D.
Itraconazol
E.
Amphotericin B
Ketoconazol
B.
Nystatin
C.
Fluconazol
D.
Griseofulvin
E.
Amphotericin B
22. Cn cho bnh nhn dng paracetamol v diphenhydramin (hoc prednisolon) trc
khi iu tr bng thuc nao di y
68
A.
Fluconazol
B.
Amphotericin B
C.
Sparfloxacin
D.
Isoniazid
E.
Flucytosin